Ergonomiczne 2012 warunki pracy - sklep.wsip.pl · W układzie nerwowym rozróżnia się ośrodkowy...

REFO

RMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalif ikacja Z.13.2

Ergonomiczne warunki pracy

Kształcimy zawodowo!Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje do nauki zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy przygotowane zgodnie z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ.

Kwalifikacja Z.13.3 Zagrożenia w środowisku pracy i ocena ryzyka zawodowego

Kwalifikacja Z.13.5 Szkolenia i usługi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Kwalifikacja Z.13.2 Ergonomiczne warunki pracy

Kwalifikacja Z.13.4Wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe

Kwalifikacja Z.13.1 Przepisy prawne określające wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy

Podręczniki

Artur DzigańskiSzef Zespołu Szkolnictwa Zawodowego

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Bran

ża m

edyc

zno-

społ

eczn

a

Szanowni Państwo, z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika, spełniającego wszystkie wymagania nowej podstawy programowej kształcenia zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie, napisana językiem zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny. Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi.

1 września 2012 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę szkolnictwa zawodowego, która wprowadziła nową klasyfikację zawodów oraz ich podział na kwalifikacje. Dla wszystkich wyodrębnionych zawodów przygotowano nowe podstawy programowe. Zmieniła się także formuła egzaminu zawodowego – wprowadzono egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie. Uczniowie, kończący naukę w zasadniczej szkole zawodowej i technikum oraz słuchacze szkół policealnych, po zdaniu egzaminów pisemnego i praktycznego otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie.

Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy wykaz zawartych w nim treści oraz fragmenty wybranych rozdziałów.

Wierzymy, że przygotowana przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu – zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej.

Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika.

Z nami warto się uczyć!

WSiP – skuteczne przygotowanie do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie

Publikacje:

zgodne z nową podstawą programową

z aprobatą MEN

opracowane w podziale na kwalifikacje

napisane przez specjalistów i nauczycieli praktyków

z dużą liczbą ćwiczeń, przykładów praktycznych, tabel i schematów

z wyróżnieniem najważniejszych treści, rysunkami i ilustracjami ułatwiającymi zapamiętywanie

Kształcimy zawodowo!

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalif ikacja Z.13.2

Ergonomiczne warunki pracy

REFO

RMA

2012

Wanda Bukała

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wycho-wania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: Typ szkoły: szkoła policealnaZawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracyKwalifikacja: Z.13. Zarządzanie bezpieczeństwem w środowisku pracyCzęść kwalifikacji: 2. Doskonalenie ergonomicznych warunków pracy

Rok dopuszczenia:

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.Warszawa 2015

Wydanie I

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu), Wojciech Gąsieniec (redaktor merytoryczny)Konsultacje: Agnieszka RóżyckaRedakcja językowa: Lucyna Lewandowska, Anna KapuścińskaRedakcja techniczna: Elżbieta WalczakOpracowanie graficzne: Dominik KrajewskiProjekt okładki: Dominik KrajewskiSkład i łamanie: Shift_Enter

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl

Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

SPIS TREŚCI 5

1. Ergonomia – istota, rozwój i znaczenie

1.1. Podstawy ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.2. Przepisy prawne dotyczące ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2. Psychofi zyczne aspekty procesu pracy

2.1. Relacje zachodzące w układzie człowiek – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.1.1. Rola układu nerwowego człowieka w procesie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.1.2. Procesy psychiczne zachodzące podczas odbioru i przetwarzania

przez człowieka informacji w środowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 2.2. Funkcjonowanie narządów zmysłów i ich rola w odbiorze informacji . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.2.1. Proces widzenia w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych 222.2.2. Proces słyszenia w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych 26

2.3. Stres w środowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.3.1. Stres jako ukryte zagrożenie w miejscu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.3.2. Objawy działania stresu na pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322.3.3. Psychospołeczne źródła stresu w pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.3.4. Metody ochrony przed niekorzystnymi skutkami stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3.5. Wypalenie zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

2.4. Praca zmianowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402.4.1. Rytm okołodobowy funkcji fi zjologicznych człowieka i jego wpływ

na bezpieczeństwo pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402.4.2. Skutki fi zjologiczne pracy zmianowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452.4.3. Zapobieganie niekorzystnym skutkom pracy zmianowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2.5. Obciążenie psychiczne pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472.5.1. Czynniki obciążenia psychicznego pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472.5.2. Ocena poziomu monotonii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522.5.3. Metody oceny obciążenia psychicznego pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

2.6. Minimalizacja obciążenia psychicznego na stanowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572.6.1. Predyspozycje psychiczne niezbędne do wykonywania zadań zawodowych . . . . . . 572.6.2. Metody badania predyspozycji psychomotorycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

3. Fizjologia pracy

3.1. Wysiłek fi zyczny i energetyka pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693.1.1. Budowa i funkcje układu ruchowego człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693.1.2. Bioenergetyka pracy mięśni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723.1.3. Wpływ wysiłku fi zycznego na funkcjonowanie układów i narządów

organizmu człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 773.1.4. Zdolność człowieka do wysiłku fi zycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 823.1.5. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 843.1.6. Klasyfi kacja ciężkości pracy na podstawie wartości efektywnego

wydatku energetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 863.1.7. Metody pomiaru wydatku energetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

3.2. Obciążenie układu ruchowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923.2.1. Czynniki wpływające na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego . . . . . . . . . . 923.2.2. Obciążenia wynikające z wykonywania pracy w pozycji stojącej . . . . . . . . . . . . . . . . 933.2.3. Obciążenia wynikające z wykonywania pracy w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . 953.2.4. Wpływ pozycji przyjmowanej podczas pracy na obciążenie kręgosłupa . . . . . . . . . . 1003.2.5. Ręczne prace transportowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1033.2.6. Metody oceny obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

6 ERGONOMICZNE WARUNKI PR ACY

3.2.7. Dobór pracowników do stanowiska pracy pod kątem predyspozycji psychofi zycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

3.2.8. Mechanizm i skutki zmęczenia fi zycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

4. Określanie wymagań dla stanowisk pracy

4.1. Relacje zachodzące w układzie człowiek – maszyna – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1264.1.1. Zarys ogólny układu człowiek – maszyna – środowisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1264.1.2. Podobieństwa i różnice między człowiekiem a maszyną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

4.2. Wymagania dotyczące materialnych czynników środowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1334.2.1. Wymagania dotyczące oświetlenia pomieszczeń i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . . . 1344.2.2. Zasady kształtowania kolorystyki w pomieszczeniach pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1354.2.3. Wymagania dotyczące mikroklimatu pomieszczeń i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . 139

4.3. Struktura przestrzenna stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424.3.1. Zastosowanie antropometrii w ergonomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424.3.2. Parametry charakteryzujące sylwetkę człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1444.3.3. Ergonomia postawy i ruchów przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1464.3.4. Strefy manipulacyjne na stanowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1514.3.5. Zasady ergonomicznego projektowania i rozmieszczania elementów

sygnalizacyjnych i sterowniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 4.4. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa oraz organizacji pracy na stanowisku pracy z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

4.4.1. Zagrożenia występujące podczas pracy z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1644.4.2. Ochrona wzroku podczas pracy z komputerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1654.4.3. Zagrożenia zawodowe wynikające z niewłaściwego obciążenia fi zycznego

pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1704.4.4. Pole elektromagnetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1724.4.5. Zagrożenia podczas pracy z komputerem przenośnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1724.4.6. Wymagania dotyczące stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy . . . . 173

4.5. Ocena ergonomiczna maszyn i stanowisk pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1774.5.1. Przedmiot oraz cele diagnozy ergonomicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1774.5.2. Ergonomiczna analiza stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Słowniczek terminów i pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . 223

Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

Psychof izyczne aspekty procesu pracy2

ZAGADNIENIA ■ Układ człowiek – środowisko ■ Narządy zmysłów i ich rola w odbiorze informacji podczas wykonywania zadań zawodowych ■ Stres jako skutek oddziaływania bodźców środowiska na organizm ■ Elementy obciążenia psychicznego na stanowisku pracy ■ Minimalizacja obciążenia psychicznego pracownika

2.1. Relacje zachodzące w układzie człowiek – środowisko2.1.1. Rola układu nerwowego człowieka w procesie pracyOrganizm ludzki oraz środowisko, w którym człowiek przebywa, oddziałują na siebie w procesie sprzężenia zwrotnego. Informacje o otoczeniu organizm uzyskuje za pośred-nictwem układu nerwowego. Dzięki nim przystosowuje się zarówno do środowiska spo-łecznego, jak i materialnego, np. do mikroklimatu, zanieczy szczeń powietrza oraz do wymagań grupy społecznej, w której żyje.

Układ nerwowy człowieka składa się z wielu milionów komórek nerwowych. Komórka nerwowa (neuron) jest zbudowana z ciała komórki i odchodzących od niego dwóch ro-dzajów wypustek: licznych dendrytów oraz jednej długiej (osiągającej nawet ponad metr długości) wypustki zwanej aksonem. Komórki nerwowe budują tkanki tworzące narządy, np. mózg.

Funkcje układu nerwowego:• integruje działanie poszczególnych układów organizmu,• rejestruje bodźce wewnętrzne i zewnętrzne,• przetwarza zawarte w zarejestrowanych bodźcach informacje,• steruje czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów wpły-

wających na pracę różnych organów.

W układzie nerwowym rozróżnia się ośrodkowy układ nerwowy, w którego skład wcho-dzą mózg i rdzeń kręgowy, oraz obwodowy układ nerwowy zbudowany z nerwów odcho-dzących od mózgu i rdzenia kręgowego. Włókna nerwowe (wiązki wypustek nerwowych) są skierowane odśrodkowo – od mózgu do narządów wykonawczych – i noszą nazwę włó-kien odprowadzających, oraz dośrodkowo – z narządów zmysłów do mózgu i rdzenia krę-gowego – i noszą nazwę włókien doprowadzających.

Kontrola podstawowych czynności życiowych organizmu, takich jak częstotliwość bicia serca, oddychanie, trawienie czy pocenie się, zachodzi bez udziału świadomości człowieka i jest regulowana przez część ośrodkowego układu nerwowego nazywanego nerwowym układem autonomicznym. Czynnościami zależnymi od mózgu, takimi jak postawa ciała czy uczenie się, steruje somatyczny układ nerwowy.

7PSYCHOFIZYCZNE ASPEKTY PROCESU PR ACY

Komórki nerwowe mogą także funkcjonować samodzielnie − jako receptory czuciowe. Skupienia receptorów tworzą narządy zmysłów.

Bodźce (sygnały), odbierane przez narządy zmysłów w postaci impulsu elektrycznego, są przekazywane przez komórki nerwowe do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu), gdzie są interpretowane i przetwarzane. Z mózgu przetworzone informacje są przekazy-wane drogą nerwową i hormonalną do narządów wykonawczych. Gdy czujemy zapach spalenizny, receptory czuciowe węchu przekazują sygnał nerwami węchowymi do od-powiedniej części mózgu. Tam następuje analiza otrzymanej informacji, np. pod kątem stopnia zagrożenia (próba jego określenia: przypala się pieczeń na obiad czy jest to sygnał pożaru). Dodatkowe informacje odbierane przez zmysłu wzroku (błysk ognia) i słuchu (odgłos trzaskających płomieni) powodują natychmiastowe przesłanie przez włókna ner-wowe impulsów do:• właściwych mięśni tułowia, rąk i nóg, które w odpowiedzi na te impulsy przystępują

do działania;• układu hormonalnego, który przez zwiększenie poziomu hormonów przygotowuje or-

ganizm do zwiększonego wysiłku fizycznego;• innych narządów, przyspieszając np. pracę serca i zwiększając ciśnienie krwi.

Przedstawiona powyżej sytuacja stanowi przykład działania narządów zmysłów wzroku i słuchu oraz sposobów przekazywania informacji o świecie zewnętrznym przez receptory czucia powierzchniowego: węchu i smaku. W innych przypadkach informacje uzyskiwa-ne za pośrednictwem receptorów czucia powierzchniowego mogą być uzupełniane przez odczucie ucisku, bólu czy zmian temperatury (odbierane przez receptory ciepła i zimna). Oprócz receptorów czucia powierzchniowego istnieją, niezbędne do wprawiania mięśni w ruch, receptory czucia głębokiego. Przekazują one informacje o stanie układu ruchu, są umiejscowione w narządach wewnętrznych i pobudzane przez bodźce mechaniczne i chemiczne.

2.1.2. Procesy psychiczne zachodzące podczas odbioru i przetwarzania przez człowieka informacji w środowisku pracy

Procesy psychicznePodczas odbioru i przetwarzania informacji przez system nerwowy w organizmie człowie-ka zachodzi wiele procesów psychicznych umożliwiających mu orientację w otoczeniu. Proces psychiczny jest stanem, dzięki któremu człowiek zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje. Niezależnie od tego, czy procesy te są świadome, czy nieświadome, za-wsze wpływa ją na postępowanie człowieka i warunkują jego zachowanie.

CZŁOWIEK

ODBIERA WRAŻENIA– widzi przedmioty, słyszy dźwięki, odczuwa

działanie ciepła i zimna, czuje zapach, my-śli, kojarzy, wykonuje określone czynności, uczy się, odczuwa potrzeby i przeżywa inne stany psychiczne

MOŻE

WYKONYWAĆ

PRACĘ

Rys. 2.1. Uzależnienie wykonywania pracy od prawidłowego przebiegu procesów psychicznych

Każdy proces psychiczny, zarówno intelektualny, jak i wykonawczy, zależy od odpo-wiednich, prawidłowo funkcjonujących ośrodków w mózgu. Dlatego wszyscy pracownicy


muszą być poddawani rutynowym badaniom przeprowadzanym przez lekarzy medycy-ny pracy. Między innymi są to badania słuchu i wzroku. Pracownicy grup zawodowych o szczególnych wymaganiach psychofizycznych (np. kierowcy, suwnicowi, piloci) są pod-dawani dodatkowym badaniom psychotechnicznym.

Tabela 2.1. Rodzaje procesów psychicznych

Procesy psychiczne

Poznawcze: odbiór wrażeń, spostrzeganie, zapamiętywanie, wyobrażenia,

uwaga, myślenie i mowa

Pobudzeniowe (emocjonalne): emocje, uczucia, motywacje

Wykonawcze, wchodzące w skład działania: rozwiązywanie

problemów, decydowanie

• umożliwiają rejestrowanie wszystkiego, co dzieje się w samym organizmie człowieka i wokół niego

• umożliwiają odbieranie informacji docierających do organizmu z różnych źródeł

• umożliwiają przetwarzanie informacji potrzebnych do realizacji własnych potrzeb i planów oraz podejmowa-nia decyzji

• pozwalają na podjęcie działania i określenie stosunku do otoczenia

• umożliwiają dokonanie oce ny napływających infor-macji z punktu widzenia wartości, jaką przedstawia-ją dla organizmu

• mobilizują do wykonywa-nia zadań

• pozwalają na dokonanie wyboru zadań i celów mają cych dla człowieka znaczenie

• wpływają na organizowa-nie działań człowieka

• sterują działaniem, dzięki nim tworzą się ciągi uporządkowanych czyn-ności, rozwijają umiejęt-ności, kształtują nawyki i sprawności

PAMIĘTAJ!Zachowanie człowieka zależy od przebiegu procesów psychicznych. Jeśli pracownik jest zajęty rozwiązywaniem jakiegoś problemu, następuje u niego koncentracja procesów psy-chicznych i nie zawsze zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje – może wtedy dojść do wypadku przy pracy z powodu nieuwagi.

Rodzaje procesów psychicznychPercepcja to proces, w wyniku którego w umyśle człowieka powstaje obraz rzeczywisto-ści zwany spostrzeżeniem. Jest ona pierwszym etapem przetwarzania informacji docie-rających do mózgu za pośrednictwem zmysłów wzroku, słuchu, powonienia oraz czucia powierzchniowego i głębokiego. Reakcja odpowiedniego narządu zmysłu na bodziec ze-wnętrzny umożliwia człowiekowi widzenie, słyszenie, odczuwanie smaku, zapachu, doty-ku, zmian temperatury oraz orientację w otaczającej go przestrzeni.

Percepcja wzrokowa jest umiejętnością spostrzegania barwy, kształtu przedmiotów, skupiania wzroku, wyodrębniania elementów z tła.

Percepcja słuchowa to proces rozpoznawania, różnicowania, zapamiętywania, analizo-wania i syntetyzowania dźwięków. Jej jakość zależy od słuchu fizjologicznego (fizycznego) oraz funkcjonowania odpowiednich ośrodków w mózgu.


Odruchy są reakcją układu nerwowego na bodźce. Pełnią one w organizmie funkcje sterownicze (np. w trakcie chodzenia, poruszania różnymi częściami ciała, chwytania) i ochronne (np. gwałtowne cofnięcie ręki po dotknięciu gorącej powierzchni).

Wyróżnia się wśród nich:• odruchy bezwarunkowe (wrodzone), niezależne od woli człowieka, np. reakcja źrenicy

na światło, odruch kolanowy, odruch ssania i chwytania u noworodka;• odruchy warunkowe (nabyte), wyuczone przez powtarzanie pewnych czynności, umoż-

liwiające przystosowanie się do środowiska i automatyczne wykonywanie różnych czyn-ności (np. odruch spojrzenia w lewo lub na sygnalizator przed przejściem przez ulicę).

W powstawaniu i zanikaniu odruchów warunkowych biorą udział dwa procesy: pobu-dzanie i hamowanie. Po budzanie jest związane z powstawaniem w układzie nerwowym pewnego rodzaju energii przenoszącej informacje wzdłuż włókien nerwowych do odpo-wiednich ośrodków w rdzeniu lub mózgu. Hamowanie to proces przeciwstawny, który po-lega na tłumieniu aktywności pojawiającej się w układzie nerwowym. Między tymi proce-sami powinna być zachowana równowaga, gdyż dominacja jednego z nich może wywołać zaburzenia w reakcjach człowieka.

Odruchy pojawiają się bez udziału świadomości człowieka (nerwy w pierwszej kolej-ności pobudzają mięśnie, jeszcze przed powiadomieniem mózgu) i dlatego zalicza się je do procesów „zautomatyzowanych”.

Nauczenie się różnego rodzaju czynności wymagających dużej sprawności (zręczności) polega na utorowaniu drogi mechanizmom sterowniczym układu nerwowego. Największą sprawność osiąga się wtedy, gdy świadomość może zostać wyłączona i sterowanie nerwowe odbywa się automatycznie. W takiej sytuacji świadomości przypada zadanie utrzymania koncentracji, czyli skupienia procesów nerwowych na sterowaniu.

Emocje stanowią element psychiki, odzwierciedlają stosunek człowieka do działających na niego bodźców. Umożliwiają mu przystosowanie się do otoczenia, ukierunkowują jego działania, odgrywają ważną rolę w procesie uczenia się i wykonywania pracy zawodowej. Zwykle są silniejsze od świadomych reakcji, a wywołują je rozmaite czynniki i okoliczno-ści, np. jakaś niespodziewana sytuacja, niepowodzenie czy sukces.

Emocje mogą mieć różne nasilenie i charakter – mogą być odbierane przez doznające-go ich człowieka i jego otoczenie jako negatywne lub pozytywne.

Emocje negatywne objawiają się smutkiem, apatią, rozpaczą, rozczarowaniem, pła-czem, strachem, buntem, cierpieniem, wstrętem, odrazą, zdenerwowaniem, gniewem, złością, agresją. Mogą prowadzić do ataku fizycznego lub słownego. Mogą też trwać przez pewien czas, nawet gdy ustanie ich przyczyna.

Emocje pozytywne to radość, śmiech, zadowolenie, poczucie szczęścia, ciekawość, duma, ekscytacja, entuzjazm, uniesienie, wzruszenie, zachwyt. Wywołują one różne re-akcje, np. mobilizują do pracy, nauki, pomocy innym, rozbudzają zainteresowanie jakimś celem, zachęcają do nawiązania lub zacieśnienia kontaktów społecznych, powodują zmia-nę podejścia do pracy czy opinii o innych ludziach.

Kontrolowanie i objawianie emocji to sprawa indywidualna, ale nawet emocje tej samej osoby mogą mieć różne natężenie zależnie od okoliczności. Emocje pełnią w życiu czło-wieka następujące funkcje:• motywacyjne – pobudzające do działania;• komunikacyjne – informujące o nastawieniu, sądach i postawach w komunikacji nie-

werbalnej;• informacyjne – wskazujące na znaczenie zdarzenia wywołującego emocje dla doświad-

czającego ich człowieka;


• ukierunkowujące działanie – podtrzymujące pozytywną aktywność człowieka i wpływa-jące hamująco na aktywność negatywną;

• regulujące i wzmacniające więzi społeczne;• pobudzające do zachowań prospołecznych.

Pamięć to zdolność człowieka do przechowywania, utrwalania i odtwarzania (rozpozna-wania i przypominania) napływających z otoczenia informacji. Rozróżnia się kilka rodza-jów pamięci.

Rodzaje pamięci• Pamięć jawna – system pamięciowy, w którym są przechowywane informacje łatwe

do uświadomienia i werbalizacji. Może to być pamięć krótko- lub długotrwała.• Pamięć niejawna (utajona) – przechowywane w niej informacje nie poddają się werba-

lizacji czy wizualizacji, ujawniają się raczej przez sposób zachowania i nie zawsze są uświadamiane. Dotyczy ona przede wszystkim manualnego, często skomplikowanego, sposobu wykonywania czynności i jest związana z tworzeniem nawyków.

• Pamięć proceduralna – wykorzystywana podczas nabywania nowych umiejętności, uczenia się; zwykle jest to pamięć długotrwała.

• Pamięć krótkotrwała – przechowuje niewielkie ilości aktualnych informacji werbal-nych bądź niewerbalnych. Ich zapamiętywanie jest szybkie, automatyczne i nie wy-maga wysiłku, a czas przechowywania wynosi od kilku sekund do kilku lub kilkuna-stu minut.

ULTRAKRÓTKOTRWAŁA

czasowa pamięć robocza

DŁUGOTRWAŁA

trwały magazyn

pamięciowy

KRÓTKOTRWAŁA

czasowa pamięć

operacyjna

RODZAJE PAMIĘCI

WYKORZYSTYWANEJ

PODCZAS

WYKONYWANIA PRACY

Rys. 2.2. Pamięć wykorzystywana podczas wykonywania pracy

Elementy charakteryzujące pamięć:• łatwość utrwalania informacji (zwiększają ją takie czynniki jak zabarwienie emocjonal-

ne, zdolności osobiste, wyrobienie nawyków),• pojemność,• trwałe rejestrowanie informacji (mechaniczne lub świadome),• wierność odtwarzania zapamiętanych elementów,• kojarzenie i łączenie różnych informacji.


2.4. Praca zmianowa2.4.1. Rytm okołodobowy funkcji f izjologicznych człowieka

i jego wpływ na bezpieczeństwo pracyPodobnie jak wszystkie organizmy, człowiek posiada mechanizm synchronizujący procesy życiowe z powtarzającymi się zmianami zewnętrznych warunków środowiska. Rytm oko-łodobowy, nazywany często zegarem biologicznym, wyznacza pory aktywności, wypoczyn-ku i snu. Dobowe zmiany aktywności można wykazać w działaniu wszystkich narządów i układów, a nawet poszczególnych komórek. Zmiany te dotyczą m.in.:• procesów fizjologicznych, np. temperatury ciała, częstotliwości skurczów serca, tętna;• procesów metabolicznych – intensywności wydzielania hormonów, składu krwi, mo-

czu, przebiegu reakcji biochemicznych w tkankach i narządach;• procesów psychofizycznych – koordynacji wzrokowo-ruchowej, wrażliwości na sygnały

słuchowe i wzrokowe, szybkości wykonywania operacji umysłowych;• wrażliwości na stres;• poziomu odczuwania bólu;• wrażliwości na działanie leków.

a) Dobowa zmienność czasu reakcji na bodziec dźwiękowy. Pasek niebieski oznacza porę wydłużo-nego czasu reakcji na dźwięk, pasek pomarańczowy – sen

b) Zmienność dobowa wyników testu koordynacji wzrokowo-ruchowej (lepszy wynik wyraża się krótszym czasem wykonania zadania)


c) Zdolność do pracy umysłowej w ciągu doby oceniana za pomocą testu arytmetycznego (dodawanie liczb dwucyfrowych). Niebieski pasek oznacza porę snu

d) Dobowe wahania zużycia tlenu u ludzi z aktywnością dzienną

Rys. 2.7. Zmienność sprawności umysłowej w ciągu doby a zużycie tlenu w poszczególnych porach doby (wg Marii Konarskiej)

Wszystkie te zmiany są związane z dostosowaniem funkcjonowania organizmu do pór doby, tak aby praca i inne rodzaje aktywności człowieka przypadały na godziny dzienne, a sen na noc.

Oprócz rytmu dobowego na funkcjonowanie organizmu pewien wpływ mają zmiany odnoszące się do dłuższych okresów: 23 dni dla wydolności fizycznej, 28 dni dla wy-dolności psychicznej, 33 dni dla wydolności intelektualnej – oraz zmiany sezonowe (pół roku).

Działanie zegara biologicznego ma wyraźny wpływ na wyniki pracy zależące od czasu reakcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej, sprawności umysłowej, przebiegu procesów me-tabolicznych i gotowości do pracy, co przedstawiono na rysunkach 2.7 i 2.8.


PAMIĘTAJ!Wyraźne obniżenie zdolności do pracy człowieka w ciągu doby występuje między 1.00 a 3.00 w nocy. Wielkie katastrofy przemysłowe: do awarii elektrowni atomowej w Czarno-bylu doszło o godz. 1.23; wyciek w elektrowni atomowej Three Mile Island (USA) nastąpił o 4.00 rano; wybuch pestycydów w Bhopalu (Indie) – o 0.40.

Rys. 2.8. Krzywa gotowości do wysiłku w ciągu 24 godzin (wg G. Lehmanna)

Zakłócenie naturalnego rytmu dobowego człowieka przez pracę w czasie przeznaczo-nym na regenerację i odpoczynek lub w porze nocnej zwiększa ryzyko wypadku, a przy długotrwałym występowaniu – może być powodem zaburzeń zdrowotnych.

Wyraźne niekorzystne różnice aktywności pracowników podczas wykonywania pra-cy w systemie zmianowym w porównaniu z pracą w czasie dnia przedstawiono w ta-beli 2.5.

Praca nocna i zmianowa przez zakłócenie naturalnych rytmów aktywności dobowej, niedobór i zaburzanie snu, przewlekłe zmęczenie oraz niewłaściwe odżywianie wywo-łuje u pracownika stres. Siła oddziaływania tego stresu zależy od indywidualnych cech pracownika, ale w każdym przypadku zwiększa ryzyko popełnienia błędu i dojścia do wypadku.


Rys

. 2.9

. Sku

tki p

racy

zm

iano

wej

wyr

ażon

e lic

zbą

pope

łnia

nych

błę

dów

, wyn

ikaj

ącyc

h z

obn

iżon

ej z

doln

ości

do

prac

y w

por

ze n

ocne

j (w

g M

. Kon

arsk

iej):

a)

pra

cow

nic

y zm

iano

wi,

b) k

iero

wcy

cię

żaró

wek

, c) p

raco

wn

icy

um

ysło

wi,

d) m

aszy

niś

ci lo

kom

otyw

ele

ktry

czny

ch


Tabela 2.5. Różnice dotyczące aktywności życiowej osób pracujących w trybie pracy dziennej i zmianowej (wg D. Koradeckiej)

ParametrTryb wykonywania pracy

Praca dzienna Praca zmianowa / nocna

Pora pracy tylko w dzień cała doba

System pracy określone godziny pracy mieszczące się zwykle w przedziale 6.00−17.00

ruchome godziny pracy, najczęstszy system rotacji: 8-godzinna zmiana w cy-klu rano – popołudnie – noc, o zróżni-cowanej liczbie dni pracy na tej samej zmianie

Wykonywanie pracy fi zycznej i umysłowej

zawsze o tej samej porze doby, najkorzystniejszej ze względu na fi zjologiczną gotowość organizmu

zmienność pory obciążenia pracą i konieczność nieustannego przystoso-wywania się organizmu do tych zmian, wykonywanie pracy także w porze nocnej, gdy organizm wykazuje najmniej-szą gotowość do wysiłku fi zycznego i umysłowego

Relacje między rytmami fi zjologicznymi i środowiskowymi

zgodność i stabilność relacji czasowej między rytmami człowieka i środowiska

brak zgodności czasowej między fazami rytmów fi zjologicznych człowieka i rytmami środowiska zewnętrznego

Sen tylko w nocy, zgodnie z fi zjologiczną gotowością organizmu do wypoczynku

sen wymuszony, wbrew gotowości fi zjo-logicznej organizmu i w niekorzystnych warunkach środowiska zewnętrznego (światło słoneczne, hałas)

Żywienie posiłki przyjmowane podczas pełnej gotowości układu pokarmowego

posiłki w porze niekorzystnej ze względu na stan fi zjologiczny układu pokarmowe-go i procesy metaboliczne

Reakcja na stresory środowiskowe

pełna gotowość hormonalna i fi zjologiczna organizmu do odpowiedzi na działanie stresorów środowiskowych

słabsza odpowiedź organizmu, zwłaszcza nocą, na działanie czynników szkodliwych i uciążliwych środowiska pracy (hałas, temperatura, substancje chemiczne)


4.5.2. Ergonomiczna analiza stanowiska pracyMetody oceny stanowisk pracyErgonomiczna analiza stanowiska pracy stanowi przegląd i ocenę jego poszczególnych ele-mentów (tabela 4.9) pod kątem stopnia przystosowania do psychofizycznych cech człowie-ka oraz eliminacji dyskomfortu i zagrożeń.

Ponieważ stanowiska pracy różnią się znacznie elementami wymagającymi diagnozy ergonomicznej (np. stanowisko obsługi prasy mechanicznej – ocena monotonii i mono-typii, zmechanizowanej chłodni – wpływu mikroklimatu, pracy biurowej – pozycji przy pracy), w celu osiągnięcia poprawy warunków pracy wykorzystuje się rozmaite systemy analizy i oceny. Systemy te używają różnych metod i technik diagnostycznych. Do oceny stanowiska pracy najczęściej stosuje się ergonomiczne listy kontrolne. Są one narzędziem pozwalającym na kompleksowe ujęcie problemu.

Istnieje wiele list kontrolnych przeznaczonych do oceny maszyn, stanowisk pracy, me-tod pracy i innych obiektów diagnozy ergonomicznej. Ich celem jest kompleksowa i syste-matyczna analiza czynników składających się na obciążenie człowieka pracą. Najbardziej znana jest Lista Dortmundzka (załącznik 1.).

W praktyce, ze względu na obszerność tej listy (ok. 350 pytań) i związane z tym trudno-ści w praktycznym stosowaniu, zwykle wykorzystuje się jej skrócone warianty, najczęściej obejmujące następujące grupy tematyczne:1) Przestrzeń pracy – obciążenie fizyczne oraz obciążenie psychiczne z uwzględnieniem

narządu wzroku, narządu słuchu, innych zmysłów i dróg informacji.2) Metody pracy – obciążenie fizyczne oraz obciążenie psychiczne związane z przepły-

wem informacji.3) Obciążenie środowiskiem.4) Organizacja pracy.5) Obciążenie czynnościowe i całkowite.6) Wydajność ruchu.

Tabela 4.10. Przykładowa lista kontrolna dotycząca stanowisk pracy administracyjno-biurowej opracowana na podstawie broszury PIP Wojciecha Dyląga, BHP w biurze, Warszawa 2013

Lp. PytanieOdpowiedź Środki

zaradczeTak Nie

1 Czy pracownikom przekazano informacje o zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących na poszczególnych stano-wiskach pracy oraz podczas wykonywanych prac?

2 Czy pracownikom przekazano informację o osobach wy-znaczonych do udzielania pierwszej pomocy, likwidowania pożarów i przeprowadzania ewakuacji pracowników?

3 Czy sporządzono ocenę ryzyka zawodowego i poinformowa-no o niej pracowników?

4 Czy pracowników zapoznano z zakresem obowiązków i sposobem wykonywania pracy?

5 Czy zapewniono niezbędne środki do udzielania pierwszej pomocy?



zaradczeTak Nie

6 Czy pracownicy mają aktualne orzeczenia lekarskie stwierdza-jące brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określo-nym stanowisku?

7 Czy pracownikom są refundowane okulary lecznicze zgodnie z zaleceniami lekarza?

8 Czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie bhp?

9 Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, spełnia pod-stawowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa konstrukcyj-nego, pożarowego, użytkowego i ochrony środowiska?

10 Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, jest poddawa-ny regularnym kontrolom?

11 Czy budynek przeznaczony do pracy jest wyposażony w in-stalacje (urządzenia) do ogrzewania pomieszczeń w okresie obniżonych temperatur?

12 Czy budynek, w którym praca jest wykonywana, ma zapewnio-ną wentylację lub klimatyzację?

13 Czy budynek pracy biurowej jest wyposażony w wewnętrzną instalację elektryczną, wykonaną zgodnie z obowiązującymi przepisami?

14 Czy drzwi wejściowe do budynku, w którym praca jest wyko-nywana, mają co najmniej 0,9 m szerokości i 2 m wysokości?

15 Czy wejście do budynku ma zapewnione elektryczne oświetle-nie zewnętrzne?

16 Czy na każdego pracownika w pomieszczeniu pracy na sta-nowiskach administracyjno-biurowych przypada co najmniej 13 m3 wolnej przestrzeni?

17 Czy każdy pracownik w pomieszczeniu, w którym praca jest wykonywana, ma zapewnione co najmniej 2 m2 wolnej po-wierzchni podłogi?

18 Czy w pomieszczeniach, w których znajdują się stanowiska pracy biurowej, zapewniono temperaturę wynoszącą co naj-mniej 18°C?

19 Czy pomieszczenia pracy biurowej są klimatyzowane lub wystarczająco często wietrzone?

20 Czy na stanowiskach pracy jest zapewnione oświetlenie dzienne zgodne z przepisami bhp?



zaradczeTak Nie

21 Czy na stanowiskach pracy jest zapewnione oświetlenie elek-tryczne zgodne z przepisami bhp?

22 Czy pracownikom zapewniono odpowiednie pomieszczenia higieniczno-sanitarne?

23 Czy pomieszczenia higieniczno-sanitarne mają odpowiednią wysokość?

24 Czy pomieszczenia pracy biurowej są we właściwym stanie technicznym?

25 Czy obiekty budowlane, w których znajdują się stano-wiska pracy biurowej, są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych?

26 Czy podłogi w pomieszczeniach pracy są stabilne, równe, nieśliskie, niepylące, odporne na ścieranie i nacisk oraz łatwe do utrzymania w czystości?

27 Czy zostały opracowane i udostępnione pracownikom do sta-łego korzystania instrukcje bhp dotyczące obsługi urządzeń biurowych (kserokopiarek, drukarek itp.)?

28 Czy konstrukcja biurka umożliwia dogodne rozmieszczenie elementów wyposażenia stanowiska pracy?

29 Czy biurko ma odpowiednią wysokość?

30 Czy siedzącemu przy biurku pracownikowi zapewniono do-stateczną przestrzeń na nogi?

31 Czy monitor posiada możliwość regulacji?

32 Czy wysokość ustawienia monitora odpowiada kierunkowi jego obserwacji pod kątem 15–35°?

33 Czy ustawienie monitora eliminuje olśnienia?

34 Czy komputer znajduje się z dala od źródeł ciepła, np. kaloryfera?

35 Czy klawiatura ma regulację kąta pochylenia?

36 Czy pracownik używa wspornika nadgarstkowego przy klawiaturze?

37 Czy fotel użytkowany przez pracownika podczas pracy biuro-wej jest wyposażony w pięciopodporową podstawę z kółkami jezdnymi?

38 Czy fotel ma regulację oparcia i wysokości siedziska?



zaradczeTak Nie

39 Czy fotel może obracać się wokół własnej osi?

40 Czy fotel jest wyposażony w podłokietniki?

41 Czy pracownik ma możliwość korzystania z 15-minutowych przerw podczas dnia pracy?

42 Czy pracownik ma możliwość korzystania z 5-minutowych przerw po godzinie pracy przy monitorze ekranowym?

43 Czy przestrzegana jest 4-godzinna norma czasu pracy przy monitorach ekranowych dla kobiet w ciąży?

Przykłady diagnozy ergonomicznej stanowisk pracyZwykle specjalista ds. bezpieczeństwa i ochrony pracy nie ogranicza się do analizy i oce-ny stanowiska pracy pod względem spełnienia wymagań ergonomii, ale łączy je z analizą i oceną spełnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy. Wbrew pozorom stosowanie list oceny ergonomicznej (zwłaszcza do oceny stanu bezpieczeństwa) może być praco-chłonne i wymaga dokładnej znajomości badanego stanowiska. Poniżej podano przykłady analizy stanowisk pracy wykonywanej podczas egzaminu przeprowadzanego przez OKE w Warszawie dla zawodu technik bhp.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY KUCHARZA POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY I ERGONOMII

Opis stanowiska pracyPracownicy. W kuchni Ośrodka Pobytu Dziennego Seniorów są zatrudnione trzy osoby: jedna na stanowisku kucharza i dwie jako pomoce kuchenne. Pracują na jedną zmianę od 6.00 do 14.00.

Wszyscy zatrudnieni ukończyli zasadniczą szkołę zawodową w zawodzie kucharz i zdali egzamin potwierdzający ich kwalifikacje w tym zawodzie, zostali też przeszkoleni w zakresie bhp w ramach szkolenia wstępnego oraz odbyli szkolenie okresowe na stano-wiskach pracy w grudniu ubiegłego roku. Posiadają aktualne badania lekarskie. Zosta-li zapoznani z oceną ryzyka zawodowego na stanowisku kucharza. Ukończyli szkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy oraz ochrony przeciwpożarowej.

Do obowiązków kucharza należy sporządzanie potraw, napojów i deserów według receptur gastronomicznych. Dobiera surowce i półprodukty, ocenia ich jakość, wykonu-je obróbkę ręczną, mechaniczną i termiczną. Przygotowuje potrawy z jarzyn, owoców, grzybów, mleka, jaj, mąki, mięsa i ryb. Używa noży, tasaków, robotów kuchennych, kra-jalnic, maszyn wieloczynnościowych, maszyn do wyrabiania ciasta, do rozdrabniania mięsa itp.

Do jego obowiązków należy również sprzątanie pomieszczeń, w których pracuje, mycie naczyń i innych sprzętów kuchennych z użyciem środków chemicznych. Pracowników wyposażono w odzież roboczą (łącznie z czepkiem) oraz środki ochrony indywidualnej: fartuch, rękawice ochronne gumowe i rękawice do rozbioru mięsa (z nici metalowej), a także obuwie robocze (antypoślizgowe).


Pomieszczenia pracy. Pomieszczenia kuchenne to kuchnia, chłodnia i magazyn, które znajdują się na jednym poziomie. Produkcja wyrobów odbywa się w kuchni o wymiarach 6,00 m × 6,00 m i wysokości 3,3 m. Wszystkie urządzenia, stoły, regały i inne elementy wyposażenia zajmują powierzchnię 26,0 m2 oraz 60 m3 objętości.

Oświetlenie naturalne zapewniają okna o łącznej powierzchni 4,5 m2. Posadzka w po-mieszczeniach jest łatwa do utrzymania w czystości, stabilna, równa, nieśliska i niepyląca.

Wyniki aktualnych pomiarów skuteczności zerowania i rezystancji izolacji oraz warun-ków środowiska pracy, takich jak hałas, oświetlenie i mikroklimat, a także pomiarów stę-żenia substancji toksycznych, zamieszczono w tabeli 4.11.

Tabela 4.11. Wyniki pomiarów na stanowisku pracy kucharza

Hałas LEX,8h = 60 dB, LAmax = 72 dB, LCpeak = 85 dB

Natężenie oświetlenia i współczynnik oddawania barw

Em = 520 lx, Ra = 80

Mikroklimat gorący WBGT = 25°C

Stężenie średnie ważone tlenku węgla przy trzonie kuchennym podczas gotowania posiłków

7,5 mg/m3

Wyposażenie pomieszczenia. Znajduje się w nim apteczka wraz z instrukcją udzielania pierwszej pomocy oraz wykazem osób wyznaczonych do jej udzielania. Na ścianie po-wieszona jest gaśnica AF wraz z instrukcją postępowania w razie pożaru. Dostępny jest telefon oraz wykaz ważnych numerów telefonów (w tym także telefonów alarmowych). Oznaczone są główny wyłącznik prądu oraz drogi i wyjścia ewakuacyjne.

Pracodawca udostępnił również pracownikom instrukcje obsługi maszyn i urządzeń oraz zalecenia postępowania w razie awarii lub wypadku.

W skład wyposażenia kuchni wchodzą: kuchenki mikrofalowe, kuchenki gazowe i elek-tryczne, patelnia elektryczna, lodówki, zmywaki, zamrażarki i chłodnie.

Zastosowano tu wentylację mechaniczną nawiewną oraz miejscową – nad trzonem ku-chennym. Temperatura w pomieszczeniu wynosi 25°C.

Do przeprowadzenia analizy wykorzystano następujące przepisy prawa pracy:1. Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

Art. 129 § 1: Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie-przekraczającym 4 miesięcy […].Art. 226:Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, informuje pra-cowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.Art. 229 § 4: Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orze-czenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym sta-nowisku.Art. 2376 § 1: Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodli-


wych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.Art. 2377 § 1: Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu oraz ze wzglę-du na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 2003 nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)§ 9. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomiesz-czeń, w których mogą przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się pracowników na otwartą przestrzeń. Drogi ewakuacyjne oraz dojścia do nich prowadzą-ce nie mogą być zastawiane.§ 14. Pracodawca obowiązany jest utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i po-rządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wyma-gań bezpieczeństwa i higieny pracy.§ 16. 1. W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości.Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).§ 20. 1. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

– 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

– 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

§ 26. 1. Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dosto-sowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno speł-niać wymagania określone w Polskiej Normie.Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświe-tlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.§ 33. W pomieszczeniach, w których następuje wydzielanie się ciepła przez promienio-wanie w ilości przekraczającej na stanowiskach pracy

2500kJ godz.

m×

2

– należy stosować nawiewną wentylację miejscową. Parametry nawiewanego po-wietrza powinny spełniać wymagania dla mikroklimatu gorącego, określone w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynni-ków szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

§ 39a 1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych sub-stancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby ich wykonywania.


§ 39c. Pracodawca informuje pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególno-ści o zagrożeniach, przed którymi zabezpieczać ich mają środki ochrony indywidualnej, oraz przekazuje informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.§ 41. 1. Pracodawca obowiązany jest udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

– stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami dla zdrowia,

– obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,– postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,– udzielania pierwszej pomocy.

§ 44. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomo-cy. W szczególności powinien zapewnić:

– punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywa-ne są prace powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie toksyczne;

– apteczki na poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.Obsługa punktów i apteczek, o których mowa w ust. 1, na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników, o których mowa w ust. 3.§ 49. 1. Przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość siedzenia.2. Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy za-pewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.§ 57. Maszyny i narzędzia oraz urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w sta-nie sprawności technicznej i czystości zapewniającej ich użytkowanie bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warun-kach, do których są przeznaczone.§ 111. 1. Pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządze-nia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, liczba i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków tech-nicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2002 nr 75, poz. 690 z późn. zm.)§ 57. 2. W pomieszczeniu przeznaczonym dla ludzi stosunek powierzchni okien (mie-rzonej w świetle ościeżnic) do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1 : 8, natomiast w pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względu na przeznaczenie – co najmniej 1 : 12.

4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 2004 nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)§ 2. 1. Pracodawca zapewnia pracownikowi odbycie odpowiedniego do rodzaju wyko-nywanej pracy szkolenia, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy.


§ 15. 1. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach roboczych przeprowadza się w formie instruktażu nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowi-skach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku.

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie naj-wyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2002 nr 217, poz. 1833 z późn. zm.)

I. WYKAZ WARTOŚCI NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH STĘŻEŃ CHEMICZNYCH I PYŁOWYCH CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA W ŚRODOWISKU PRACY

A. Tabela 1. Substancje chemiczne

Lp.Nazwa i numer CAS substancji chemicznej

(w nawiasach podano poprzednio stosowaną nazwę tej substancji)

Najwyższe dopuszczalne stężenia w mg/m3 w zależności od czasu narażenia w ciągu zmiany roboczej

NDS NDSCh NDSP

398 Tlenek węgla [630080] 23 117 –

II. WYKAZ WARTOŚCI NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH NATĘŻEŃ FIZYCZNYCH CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA ZDROWIA W ŚRODOWISKU PRACY

B. Hałas i hałas ultradźwiękowy1.2. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocze-

śnie i nie mogą przekraczać wartości podanych w punktach 1.3–1.5.1.3. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu

pracy nie może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może przekraczać wartości 3,64 × 103 Pa2 × s; poziom ekspozycji na hałas odniesio-ny do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 × 103 Pa2 × s.

1.4. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać wartości 115 dB.1.5. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać wartości 135 dB.

C. Mikroklimat1. Mikroklimat gorący

1.1. Kryterium zaklasyfikowania środowiska termicznego do obszaru mikroklimatu go-rącego jest wartość wskaźnika PMV (przewidywana ocena średnia) powyżej +2,0.

1.2. Obciążenie termiczne w mikroklimacie gorącym określa się za pomocą wskaźnika WBGT wyrażonego w stopniach Celsjusza (°C).

1.3. Wartości WBGT w ciągu 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie mogą przekraczać wartości dopuszczalnych podanych w tabeli 2.


Tabe

la 2

.

Klas

a te

mpa

m

etab

olizm

u

Tem

po m

etab

olizm

uW

arto

ści d

opus

zcza

lne

WBG

T

odni

esie

nie

do je

dnos

tki

powi

erzc

hni s

kóry

W

/m2

całk

owite

(prz

y śr

edni

ej

powi

erzc

hni s

kóry

1,8

m2 )

W

osob

a za

aklim

atyz

owan

a w

środ

owis

ku g

orąc

ym

°C

osob

a ni

ezaa

klim

atyz

owan

a w

środ

owis

ku g

orąc

ym

°C

0(s

pocz

ynek

)M

≤ 6

5M

≤ 1

1733

32

1 (p

raca

lekk

a)65

< M

≤ 1

3011

7 <

M ≤

234

3029

2(p

raca

śre

dnio

cię

żka)

130

< M

≤ 2

0023

4 <

M ≤

360

2826

3(p

raca

cię

żka)

200

< M

≤ 2

6036

0 <

M ≤

468

nieo

dczu

wal

ny

ruch

po

wie

trza

25

odcz

uwal

ny

ruch

po

wie

trza

26

nieo

dczu

wal

ny

ruch

po

wie

trza

22

odcz

uwal

ny

ruch

po

wie

trza

23

4(p

raca

bar

dzo

cięż

ka)

M >

260

M >

468

2325

1820

* Po

ziom

met

abol

izm

u or

gani

zmu

prac

owni

ka w

cza

sie

wyk

onyw

ania

czy

nnoś

ci r

oboc

zych

wzr

asta

wra

z z

cięż

kośc

ią p

racy

.


6. Wyciąg z Polskiej Normy PN-EN 12464-1:2004 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”

Nr ref. Rodzaj wnętrza, zadania lub czynności Em [lx] UGRL Ra

6.2.26 Kuchnia 500 22 80

Em [lx] – eksploatacyjne natężenie oświetlenia na odniesieniowej powierzchni, dla rodza-ju wnętrza (strefy), zadania lub czynności

UGRL – granica ujednoliconej oceny olśnieniaRa – minimalna wartość współczynnika oddawania barw

7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU 2010 nr 109, poz. 719)Właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat, z wy-

jątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych:1) utrzymują urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice w stanie pełnej sprawności technicz-

nej i funkcjonalnej;2) wyposażają obiekty w przeciwpożarowe wyłączniki prądu zgodnie z przepisami tech-

niczno-budowlanymi;3) umieszczają w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru

wraz z wykazem telefonów alarmowych;4) oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami:

a) drogi i wyjścia ewakuacyjne (z wyłączeniem budynków mieszkalnych) oraz pomiesz-czenia, w których zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi wymagane są co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie informacji niezbędnych do ewakuacji,

b) miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic.


Tabe

la 4

.12.

An

aliz

a i o

cen

a st

anow

iska

pra

cy k

ucha

rza

pod

wzg

lęde

m s

pełn

ian

ia w

ymag

ań b

ezpi

ecze

ńst

wa

prac

y or

az e

rgon

omii

Zało

żeni

a –

niez

będn

e do

dok

onan

ia o

ceny

dan

e w

ynik

ając

e z

opisu

sta

nowi

ska

prac

y i z

ałąc

zone

j dok

umen

tacj

i, do

tycz

ące

pom

iesz

czen

ia p

racy

ora

z st

anow

iska

pra

cy

Wyk

az w

ymag

ań o

kreś

lony

ch w

prz

episa

ch b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

ora

z er

gono

mii

doty

cząc

ych

pom

iesz

czen

ia

i sta

nowi

ska

prac

y ku

char

za

Oce

na

speł

nian

ia

wym

agań

Zat

rudn

ieni

w n

iej p

raco

wni

cy p

racu

ją n

a je

dną

zmia

nę

od 6

.00

do 1

4.00

Cza

s pr

acy

nie

moż

e pr

zekr

acza

ć 8

godz

in n

a do

bę –

art

. 129

. §

1 kp

jest

sp

ełni

one

Prod

ukcj

a w

yrob

ów o

dbyw

a si

ę w

pom

iesz

czen

iu o

wym

iara

ch

6,00

m ×

6,0

0 m

i w

ysok

ości

3,3

m. U

rząd

zeni

a, s

toły

i in

ne

elem

enty

wyp

osaż

enia

kuc

hni z

ajm

ują

pow

ierz

chni

ę 26

,0 m

2 or

az 4

5 m

3 obj

ętoś

ci

36 m

2 –

26 m

2 =

10 m

2

10 m

2 : 3

= 3

,3 m

2 na

oso

bę

6,00

∙ 6

,00

∙ 3,

3 =

118,

8

118,

8 –

45 =

73,

8

73,8

: 3

= 24

,6 m

3

Na

każd

ego

z pr

acow

nikó

w je

dnoc

ześn

ie z

atru

dnio

nych

w p

o-m

iesz

czen

iach

sta

łej p

racy

pow

inno

prz

ypad

ać c

o na

jmni

ej

2 m

2 w

olne

j pow

ierz

chni

pod

łogi

– §

16.

2 Ro

zpor

ządz

enia

w

spr

awie

ogó

lnyc

h pr

zepi

sów

bez

piec

zeńs

twa

i hig

ieny

pra

cy

jest

sp

ełni

one

Na

każd

ego

z pr

acow

nikó

w je

dnoc

ześn

ie z

atru

dnio

nych

w p

o-m

iesz

czen

iach

sta

łej p

racy

pow

inno

prz

ypad

ać c

o na

jmni

ej

15 m

3 – §

16.

2 ro

zpor

ządz

enia

jw.

jest

sp

ełni

one

Wys

okoś

ć po

mie

szcz

enia

moż

e by

ć zm

niej

szon

a do

3,3

m

w ś

wie

tle, j

eżel

i wyk

onyw

ana

jest

w n

im p

raca

zw

iąza

na z

wy-

dzie

lani

em c

zynn

ików

szk

odliw

ych

– §

20.1

jw.

jest

sp

ełni

one

Ośw

ietle

nie

natu

raln

e za

pew

niaj

ą ok

na o

łącz

nej p

owie

rzch

ni

w ś

wie

tle o

ście

żnic

4,5

m2

36 m

2 : 4

,5 m

2 =

8

Stos

unek

pow

ierz

chni

oki

en, m

ierz

onej

w ś

wie

tle o

ście

żnic

, do

pow

ierz

chni

pod

łogi

pow

inie

n w

ynos

ić c

o na

jmni

ej 1

: 8

Roz-

porz

ądze

nie

w s

praw

ie w

arun

ków

tech

nicz

nych

, jak

im p

owin

ny

odpo

wia

dać

budy

nki i

ich

usyt

uow

anie

– §

57.

2

jest

sp

ełni

one

Ośw

ietle

nie

elek

tryc

zne

stan

owią

lam

py s

ufi to

we

o po

ziom

ie

200

lxN

ieza

leżn

ie o

d oś

wie

tleni

a dz

ienn

ego

w p

omie

szcz

enia

ch

prac

y na

leży

zap

ewni

ć oś

wie

tleni

e el

ektr

yczn

e o

para

met

rach

zg

odny

ch z

Pol

skim

i Nor

mam

i – 5

00 L

x

nie

jest

sp

ełni

one


Zało

żeni

a –

niez

będn

e do

dok

onan

ia o

ceny

dan

e w

ynik

ając

e z

opisu

sta

nowi

ska

prac

y i z

ałąc

zone

j dok

umen

tacj

i, do

tycz

ące

pom

iesz

czen

ia p

racy

ora

z st

anow

iska

pra

cy

Wyk

az w

ymag

ań o

kreś

lony

ch w

prz

episa

ch b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

ora

z er

gono

mii

doty

cząc

ych

pom

iesz

czen

ia

i sta

nowi

ska

prac

y ku

char

za

Oce

na

speł

nian

ia

wym

agań

Posa

dzka

w p

omie

szcz

eniu

jest

łatw

a do

utr

zym

ania

w

czy

stoś

ci, s

tabi

lna,

rów

na, n

ieśl

iska

, nie

palą

caW

pom

iesz

czen

iach

i na

doj

ścia

ch d

o ni

ch p

odło

gi p

owin

ny

być

stab

ilne,

rów

ne, n

ieśl

iski

e, n

iepy

lące

i od

porn

e na

ści

eran

ie

oraz

nac

isk,

a ta

kże

łatw

e do

utr

zym

ania

w c

zyst

ości

– §

16.

1 Ro

zpor

ządz

enia

w s

praw

ie o

góln

ych

prze

pisó

w b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

jest

sp

ełni

one

Ozn

aczo

ne s

ą dr

ogi i

wyj

ścia

ew

akua

cyjn

e or

az g

łów

ny

wył

ączn

ik p

rądu

Prac

odaw

ca o

bow

iąza

ny je

st z

apew

nić

drog

i ew

akua

cyjn

e ze

wsz

ystk

ich

pom

iesz

czeń

obi

ektu

bud

owla

nego

, w k

tóry

ch

mog

ą pr

zeby

wać

pra

cow

nicy

, um

ożliw

iają

ce im

szy

bkie

wyd

o-st

anie

się

na

otw

artą

prz

estr

zeń

– §

9.1

rozp

orzą

dzen

ia jw

.

jest

sp

ełni

one

W r

amac

h sz

kole

nia

wst

ępne

go p

raco

wni

cy z

osta

li pr

zesz

ko-

leni

w z

akre

sie

bhp

(ins

truk

taż

ogól

ny i

stan

owis

kow

y w

chw

ili

zatr

udni

enia

), o

dbyl

i tak

że s

zkol

enie

okr

esow

e na

sta

now

i-sk

ach

robo

czyc

h w

gru

dniu

ubi

egłe

go r

oku

Szko

leni

e ok

reso

we

prac

owni

ków

zat

rudn

iony

ch n

a st

ano-

wis

kach

rob

oczy

ch p

rzep

row

adza

się

w fo

rmie

inst

rukt

ażu

nie

rzad

ziej

niż

raz

na

3 la

ta, a

na

stan

owis

kach

, na

któr

ych

wyk

onyw

ane

są p

race

szc

zegó

lnie

nie

bezp

iecz

ne, n

ie r

zadz

iej

niż

raz

w r

oku

– Ro

zpor

ządz

enie

w s

praw

ie s

zkol

enia

w d

zied

zini

e bh

p §

2.1

i § 1

5.1.

jest

sp

ełni

one

W p

omie

szcz

eniu

zna

jduj

e si

ę ap

tecz

ka p

ierw

szej

pom

ocy

wra

z z

inst

rukc

ją u

dzie

lani

a pi

erw

szej

pom

ocy

oraz

wyk

azem

os

ób w

yzna

czon

ych

do je

j udz

iela

nia

Prac

odaw

ca o

bow

iąza

ny je

st z

apew

nić

prac

owni

kom

spr

aw-

nie

funk

cjon

ując

y sy

stem

pie

rwsz

ej p

omoc

y w

raz

ie w

ypad

ku

oraz

śro

dki d

o je

j udz

iela

nia

– §

44.1

Roz

porz

ądze

nia

w s

praw

ie

ogól

nych

prz

episó

w b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

jest

sp

ełni

one

Obo

k po

mie

szcz

enia

kuc

henn

ego

znaj

dują

się

pom

iesz

czen

ia

higi

enic

zno-

sani

tarn

e dl

a pr

acow

nikó

wPr

acod

awca

obo

wią

zany

jest

zap

ewni

ć pr

acow

niko

m p

omie

sz-

czen

ia i

urzą

dzen

ia h

igie

nicz

no-s

anita

rne

– §

111.

1 ro

zpor

zą-

dzen

ia jw

.

jest

sp

ełni

one


Zało

żeni

a –

niez

będn

e do

dok

onan

ia o

ceny

dan

e w

ynik

ając

e z

opisu

sta

nowi

ska

prac

y i z

ałąc

zone

j dok

umen

tacj

i, do

tycz

ące

pom

iesz

czen

ia p

racy

ora

z st

anow

iska

pra

cy

Wyk

az w

ymag

ań o

kreś

lony

ch w

prz

episa

ch b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

ora

z er

gono

mii

doty

cząc

ych

pom

iesz

czen

ia

i sta

nowi

ska

prac

y ku

char

za

Oce

na

speł

nian

ia

wym

agań

Prac

owni

cy z

osta

li za

pozn

ani z

opr

acow

aną

ocen

ą ry

zyka

za

wod

oweg

o na

sta

now

isku

kuc

harz

aPr

acod

awca

info

rmuj

e pr

acow

nikó

w o

ryz

yku

zaw

odow

ym,

któr

e w

iąże

się

z w

ykon

ywan

ą pr

acą,

ora

z o

zasa

dach

och

rony

pr

zed

zagr

ożen

iam

i – a

rt. 2

26 k

p

jest

sp

ełni

one

Prac

owni

cy p

osia

dają

akt

ualn

e ba

dani

a le

kars

kie

Prac

odaw

ca n

ie m

oże

dopu

ścić

do

prac

y pr

acow

nika

bez

akt

u-al

nego

orz

ecze

nia

leka

rski

ego

stw

ierd

zają

cego

bra

k pr

zeci

w-

wsk

azań

do

prac

y na

okr

eślo

nym

sta

now

isku

– a

rt. 2

29 §

4 k

p

jest

sp

ełni

one

Prac

owni

cy u

końc

zyli

szko

leni

a w

zak

resi

e ud

ziel

ania

pie

rwsz

ej

pom

ocy

oraz

w z

akre

sie

ochr

ony

prze

ciw

poża

row

ejO

bsłu

ga p

unkt

ów i

apte

czek

na

każd

ej z

mia

nie

pow

inna

być

po

wie

rzan

a w

yzna

czon

ym p

raco

wni

kom

, prz

eszk

olon

ym

w u

dzie

lani

u pi

erw

szej

pom

ocy

– §

44.1

Roz

porz

ądze

nia

w s

pra-

wie

ogó

lnyc

h pr

zepi

sów

bhp

jest

sp

ełni

one

Do

obow

iązk

ów k

ucha

rza

nale

ży r

ówni

eż s

przą

tani

e po

mie

szcz

eń, w

któ

rych

pra

cuje

, myc

ie n

aczy

ń i i

nnyc

h sp

rzęt

ów k

uche

nnyc

h, z

uży

ciem

śro

dków

che

mic

znyc

h

Prac

odaw

ca o

bow

iąza

ny je

st u

trzy

myw

ać p

omie

szcz

enia

pra

cy

w c

zyst

ości

i po

rząd

ku o

raz

zape

wni

ć ic

h ok

reso

we

rem

onty

i k

onse

rwac

je w

cel

u za

chow

ania

wym

agań

bhp

– §

57

rozp

o-rz

ądze

nia

jw.

jest

sp

ełni

one

W p

omie

szcz

eniu

zna

jduj

ą si

ę in

stru

kcje

obs

ługi

mas

zyn

i urz

ądze

ń bę

dący

ch n

a w

ypos

ażen

iu o

raz

inst

rukc

je

post

ępow

ania

w r

azie

aw

arii

lub

wyp

adku

, na

ścia

nie

pow

iesz

ona

jest

gaś

nica

AF

wra

z z

inst

rukc

ją p

ostę

pow

ania

w

raz

ie p

ożar

u, d

ostę

pne

są te

ż te

lefo

n or

az w

ykaz

al

arm

owyc

h nu

mer

ów te

lefo

nu

Prac

odaw

ca o

bow

iąza

ny je

st u

dost

ępni

ć pr

acow

niko

m, d

o st

a-łe

go k

orzy

stan

ia, a

ktua

lne

inst

rukc

je b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny

prac

y –

§ 41

roz

porz

ądze

nia

jw.

jest

sp

ełni

one

W p

omie

szcz

eniu

zas

toso

wan

o w

enty

lacj

ę m

echa

nicz

ną

wyw

iew

no-n

awie

wną

ora

z m

iejs

cow

ą na

d tr

zone

m k

uche

nnym

. Te

mpe

ratu

ra p

owie

trza

wyn

osi 2

5°C

W p

omie

szcz

enia

ch p

racy

, w k

tóry

ch n

astę

puje

wyd

ziel

anie

si

ę ci

epła

prz

ez p

rom

ieni

owan

ie, n

ależ

y st

osow

ać n

awie

wną

w

enty

lacj

ę m

iejs

cow

ą –

§ 33

roz

porz

ądze

nia

jw.

jest

sp

ełni

one


Zało

żeni

a –

niez

będn

e do

dok

onan

ia o

ceny

dan

e w

ynik

ając

e z

opisu

sta

nowi

ska

prac

y i z

ałąc

zone

j dok

umen

tacj

i, do

tycz

ące

pom

iesz

czen

ia p

racy

ora

z st

anow

iska

pra

cy

Wyk

az w

ymag

ań o

kreś

lony

ch w

prz

episa

ch b

ezpi

ecze

ństw

a i h

igie

ny p

racy

ora

z er

gono

mii

doty

cząc

ych

pom

iesz

czen

ia

i sta

nowi

ska

prac

y ku

char

za

Oce

na

speł

nian

ia

wym

agań

Prac

owni

ków

wyp

osaż

ono

w o

dzie

ż ro

bocz

ą (w

tym

cze

pek)

or

az ś

rodk

i och

rony

indy

wid

ualn

ej: f

artu

ch i

ręka

wic

e oc

hron

ne, a

takż

e w

obu

wie

rob

ocze

(an

typo

śliz

gow

e),

speł

niaj

ące

wym

agan

ia P

olsk

ich

Nor

m

Prac

odaw

ca o

bow

iąza

ny je

st d

osta

rczy

ć pr

acow

niko

wi n

ie-

odpł

atni

e od

zież

i ob

uwie

rob

ocze

, spe

łnia

jące

wym

agan

ia

okre

ślon

e w

Pol

skic

h N

orm

ach

– ar

t. 23

76 §

1 i a

rt. 2

377 §

1. k

p

jest

sp

ełni

one

Stęż

enie

śre

dnie

waż

one

tlenk

u w

ęgla

prz

y tr

zoni

e ku

chen

nym

po

dcza

s go

tow

ania

pos

iłków

wyn

osi 7

,5 m

g/m

3N

ajw

yższ

e do

pusz

czal

ne s

tęże

nie

(ND

S) tl

enku

węg

la

wyn

osi 2

3 m

g/m

3 –

Rozp

orzą

dzen

ie w

spr

awie

ND

S i N

DN

jest

sp

ełni

one

Nat

ężen

ie o

świe

tleni

a i w

spół

czyn

nik

odda

wan

ia b

arw

–

E m =

520

lx, R

a =

80Ek

splo

atac

yjne

nat

ężen

ie o

świe

tleni

a dl

a ku

chni

Em

= 5

00

Lx, m

inim

alna

war

tość

wsp

ółcz

ynni

ka o

ddaw

ania

bar

w R

a =

80

– ro

zpor

ządz

enie

jw.

jest

sp

ełni

one

Mik

rokl

imat

gor

ący

– W

BG

T =

25°C

War

tość

dop

uszc

zaln

a W

BG

T dl

a os

oby

zaak

limat

yzow

anej

w

śro

dow

isku

gor

ącym

25°

C p

rzy

prac

y ci

ężki

ej –

roz

porz

ądze

-ni

e jw

.

jest

sp

ełni

one

Wyn

iki p

omia

ru h

ałas

u L EX

,8h

= 60

dB

, LA

max

= 7

2 dB

, L C

peak

= 8

5 dB

Pozi

om e

kspo

zycj

i na

hała

s od

nies

iony

do

8-go

dzin

nego

do

bow

ego

wym

iaru

cza

su p

racy

nie

moż

e pr

zekr

acza

ć 85

dB

, m

aksy

mal

ny p

ozio

m d

źwię

ku A

nie

moż

e pr

zekr

acza

ć w

arto

ści

115

dB, a

szc

zyto

wy

pozi

om d

źwię

ku C

nie

moż

e pr

zekr

acza

ć w

arto

ści 1

35 d

B –

roz

porz

ądze

nie

jw.

jest

sp

ełni

one


Wnioski z oceny stanowiska pracy kucharzaW pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgod-nych z Polskimi Normami.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY I ERGONOMII Z UWZGLĘDNIENIEM OCENY OBCIĄŻENIA STATYCZNEGO

Opis stanowiska pracy w warsztacie mechaniki pojazdowejStanowisko pracy mechanika samochodowego znajduje się w warsztacie mechaniki pojaz-dowej, w którym wykonuje się badania diagnostyczne, naprawy i regulacje samochodów osobowych (o masie do 3,5 t).

Warsztat mieści się w wolno stojącym budynku, w którym są trzy pomieszczenia. W po-mieszczeniu o wymiarach 5,80 m × 5,60 m i wysokości 3,5 m znajduje się stanowisko pracy mechanika samochodowego. Pozostałe pomieszczenia, pełniące rolę pomocniczą, to pomieszczenie biurowo-socjalne i magazyn podręczny.

Na stanowisku pracy znajduje się kanał przeglądowy o szerokości 85 cm i głęboko-ści 145 cm. Jest on wyposażony w oświetlenie elektryczne (lampy stałe, zasilane napię-ciem 230 V i osłonięte koszami z siatki drucianej). Do wnętrza kanału prowadzą schody jednobiegowe. Podłoga kanału ma odpowiednie nachylenie do odprowadzenia wody, uży-wanej wraz ze środkami chemicznymi do mycia podwozia. Znajduje się w niej studzienka ściekowa.

Oświetlenie na stanowisku pracy mechanika samochodowego zapewniają 3 okna o wymiarach 1,8 m × 1,8 m oraz elektryczne lampy sufitowe. Uzupełniają je dwie lampy przenośne zasilane napięciem 230 V. Stanowisko jest wyposażone w ręczne narzędzia o zasilaniu akumulatorowym oraz inne niezbędne narzędzia ręczne. W razie potrzeby ist-nieje też możliwość użycia przenośnej spawarki elektrycznej. Jako materiały pomocnicze stosuje się środki chemiczne do usuwania rdzy oraz środki do konserwacji i smarowania podzespołów mechanicznych.

W warsztacie wykonuje się badania diagnostyczne, naprawy i regulacje podzespołów mechanicznych samochodów osobowych (wraz z drobnymi naprawami elementów in-stalacji elektrycznych tych pojazdów) oraz prace pomocnicze (ręczne prace transportowe, np. przenoszenie, przewożenie elementów o masie do 100 kg na drodze do 50 m). Przewo-żenie może odbywać się za pomocą wózka o napędzie ręcznym. Nie wykonuje się tu prac blacharskich i lakierniczych.

W warsztacie jest zatrudnionych czterech pracowników. Praca odbywa się w systemie jednozmianowym w godzinach 8.00–16.00, z czego do 4 godzin w ciągu zmiany zajmuje mechanikowi praca w kanale.

Wybrane pozycje przyjmowane podczas pracy z obciążeniem statycznym:1. Praca w kanale: plecy – wyprostowane, ramiona – oba uniesione powyżej stawu ramie-

niowego, kończyny dolne – stanie ze zgiętymi nogami, obciążenie zewnętrzne – poni-żej 10 kg.


Tabela 4.13. Wyniki pomiarów parametrów opisujących środowisko pracy

Czynnik Wyniki pomiarów

Hałas słyszalny 76 dB w odniesieniu do 8 godzin

113 dB maksymalny poziom dźwięku A

118 dB szczytowy poziom dźwięku C

Ołów 0,001 mg/m3**

Tlenek węgla 21 mg/m3**

102 mg/m3 w czasie pracy silników w zamkniętym pomieszczeniu warsztatu

** Wartość średnia stężenia, na które jest narażony pracownik w ciągu 8-godzinnego dobowego i prze-ciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy

Układ pomieszczeń w warsztacieSkala 1 : 50Legenda:1 – stanowisko pracy; 2 – pomieszczenie biurowo-socjalne; 3 – magazyn podręczny; 4 – kanał wgłębny

Do przeprowadzenia analizy wykorzystano następujące przepisy prawa pracy:1. Fragment Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz U 2003 nr 169, poz. 1650)§ 19

1. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń do pracy powinny zapewniać spełnienie wy-magań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pra-


cy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomiesz-czeniach.

2. Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

§ 201. Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;

2) 3,3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące wystę-powanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

2. Wysokość pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji – pod warunkiem uzyskania zgody państwowego woje-wódzkiego inspektora sanitarnego.

3. Wysokość określona w ust. 1 pkt 1. może być zmniejszona do:1) 2,5 m w świetle

a) jeżeli w pomieszczeniu pracy zatrudnionych jest nie więcej niż czterech pra-cowników, a na każdego z nich przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia

lubb) w pomieszczeniu usługowym albo produkcyjnym drobnej wytwórczości miesz-

czącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, okre-ślonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia;

2) 2,2 m w świetle – w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym lub innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większe-go pomieszczenia.

4. Wysokość pomieszczenia pracy czasowej nie może być mniejsza niż:1) 2,2 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla

zdrowia;2) 2,5 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące wystę-

powanie czynników szkodliwych dla zdrowia.5. W pomieszczeniu o stropie pochyłym wymagania określone w ust. 1, 3 i 4 stosuje się

do średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość ta nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m (od poziomu podłogi do najniżej położo-nej części konstrukcyjnej sufitu).

2. Fragment Rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 10 lutego 2006 r. w sprawie szczegółowych wymagań w stosunku do stacji przeprowadzających badania tech-niczne pojazdów (DzU 2006 nr 40, poz. 275)

§ 131. Wymiary kanału przeglądowego powinny spełniać następujące wymagania:

1) […]2) szerokość mierzona na poziomie ławy pomiarowej powinna mieścić się w grani-

cach:


a) od 0,6 do 0,9 m – dla stacji kontroli pojazdów przeprowadzających badania techniczne pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t;

b) od 0,7 do 1,0 m – dla stacji kontroli pojazdów przeprowadzających badania tech-niczne pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t;

3) głębokość powinna wynosić od 1,3 m do 1,8 m.2. […]3. Kanał przeglądowy powinien posiadać odprowadzenie ścieków do studzienki bezod-

pływowej lub instalacji technologicznej oraz mieć zapewnioną wentylację nawiewną: nawiew czołowy lub boczny przy kanale długości do 6 m, nawiewy boczne – przy ka-nałach dłuższych.

4. Kanał przeglądowy powinien być wyposażony w:1) oświetlenie zapewniające:

a) światło możliwie rozproszone, oświetlające miejsce pracy,b) światło skupione o bezpiecznym napięciu zasilania, kierowane w razie potrze-

by na elementy pojazdu;2) półki wewnętrzne na narzędzia i klucze.

3. Fragment Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2002 nr 217, poz. 1833 z późniejszymi zmianami)

Lp. Nazwa i numer CAS substancji chemicznej

Najwyższe dopuszczalne stężenie w mg/m3 w zależności od czasu narażenia pracownika w ciągu zmiany roboczej

NDS NDSCh NDSP

339 Ołów [7439-92-1] i jego związki nieorganiczne – w przeliczeniu na Pb

0,05 – –

398 Tlenek węgla

[630-08-0] 23 117

1. Hałas1.1. Hałas w środowisku pracy jest określany przez:

– poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas od-niesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierówno-mierny w poszczególnych dniach tygodnia),

– maksymalny poziom dźwięku A,– szczytowy poziom dźwięku C.

1.2. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocze-śnie i nie mogą przekraczać wartości podanych w punktach 1.3–1.5.

1.3. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może przekraczać wartości 3,64 × 103 Pa2 × s lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony


do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozy-cja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18,2 × 103 Pa2 × s.

1.4. Maksymalny poziom dźwięku A nie może przekraczać wartości 115 dB.1.5. Szczytowy poziom dźwięku C nie może przekraczać wartości 135 dB.1.6. […]1.7. Podane w punktach 1.3–1.5 wartości stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie

podają wartości niższych.

Tabela 4.14. Kategorie oceny stanowiska pracy

Kategoria pozycji

Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego / ocena Podejmowane działania

1 Niepowodujące trwałych zmian nawet w dłuższym czasie.

Obciążenie układów akceptowalne

Nie ma potrzeby podejmowania żadnych działań powodujących zmiany pozycji i obciążeń zewnętrznych

2 Może powodować trwałe zmiany w dłuższym czasie.

Obciążenie prawie akceptowalne

Należy przewidzieć podjęcie działań zmieniających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrzne w dłuższym czasie

3 Powoduje trwałe zmiany w krótkim czasie.

Obciążenie nieakceptowalne

Należy przewidzieć podjęcie działań zmieniających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrzne w możliwie naj-krótszym czasie

4 Powoduje trwałe zmiany w bardzo krótkim czasie.

Obciążenie nieakceptowalne

Należy natychmiast przerwać pracę na stanowisku i podjąć działania zmienia-jące pozycję i zmniejszające obciążenie zewnętrzne

Tabela 4.15. Interpretacja wyników oceny obciążenia statycznego

Pozycja ciała podczas pracy (kategorie OWAS) Czas utrzymywania jednej pozycji (% zmiany roboczej) Obciążenie

pozycja niewymuszona kategorii 1. do 70 małe

pozycja wymuszona kategorii 1.

lub niewymuszona kategorii 2.

do 50

pozycja wymuszona kategorii 2. do 30

pozycja niewymuszona kategorii 1. powyżej 70 średnie



50–70

pozycja wymuszona kategorii 2. 30–50

pozycja wymuszona kategorii 3. lub 4. do 30


Pozycja ciała podczas pracy (kategorie OWAS) Czas utrzymywania jednej pozycji (% zmiany roboczej) Obciążenie



powyżej 70 duże

pozycja wymuszona kategorii 2. powyżej 50

pozycja wymuszona kategorii 3. lub 4. powyżej 30

Instrukcja oceny obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego na stanowisku pracy wraz z klasyfikacją poszczególnych pozycji położenia ramion, pleców i nóg oraz wartości siły zewnętrznej (patrz: rys. 3.19) i klasyfikacja poszczególnych pozycji położenia ramion, pleców i nóg oraz wartości siły zewnętrznej (patrz: rys. 3.19) znajdują się w rozdziale 3.2.6 podręcznika.

ANALIZA I OCENA OBCIĄŻENIA UKŁADU MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWEGO NA STANOWISKU PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO, WYKONANA METODĄ OWAS, WRAZ Z OKREŚLENIEM OBCIĄŻENIA UWZGLĘDNIAJĄCEGO CZAS UTRZYMYWANIA POZYCJI ORAZ PROPOZYCJA SPOSOBU ZMNIEJSZENIA TEGO OBCIĄŻENIA

Kod pozycji – 1341.Kategoria oceny stanowiska – kategoria 2. – należy przewidzieć podjęcie działań zmie-

niających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrzne w dłuższym czasie.Obciążenie statyczne dla czasu utrzymywania pozycji do 50% – średnie.Propozycje zmniejszenia obciążenia statycznego przez ergonomiczną poprawę warun-

ków pracy:1. Zwiększenie głębokości kanału w celu umożliwienia wyprostowania nóg – kod pozy-

cji 1321, kategoria 1., czas utrzymania pozycji – do 50%, ocena obciążenia – małe,2. Skrócenie czasu pracy w kanale, zmniejszające czas utrzymania pozycji do 30% w ciągu

zmiany roboczej, ocena obciążenia – małe.

ANALIZA I OCENA STANOWISKA PRACY MECHANIKA SAMOCHODOWEGO POD WZGLĘDEM SPEŁNIENIA WYMAGAŃ BEZPIECZEŃSTWA, HIGIENY PRACY I ERGONOMII

Założenia stanowiące podstawę do diagnozy ergonomicznej, obejmujące opis stanowiska pracy w warsztacie mechaniki pojazdowej i wyniki pomiarów parametrów opisujących śro-dowisko pracy:– zatrudnienie w warsztacie: 4 pracowników– długość i szerokość pomieszczenia: 5,8 m × 5,6 m– wysokość pomieszczenia: 3,5 m– wymiary kanału: 0,85 m × 1,45 m– oświetlenie naturalne: 3 okna o wymiarach 1,8 m × 1,8 m– oświetlenie stałe kanału oraz lampy przenośne zasilane prądem o napięciu 230 V– poziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji: LEX,8h = 76 dB– maksymalny poziom dźwięku A: LA,max = 113 dB– szczytowy poziom dźwięku C: LCpeak = 118 dB– stężenie ołowiu w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji – 0,001 mg/m3


– stężenie tlenku węgla w odniesieniu do 8 godz. – 21 mg/m3 (1 pkt) oraz chwilowe – 102 mg/m3 (1 pkt)

– transport ciężarów na wózkach ręcznych o wadze do 100 kg– czas pracy w kanale – do 4 godzin w ciągu zmiany.

Wymagania wynikające z przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy oraz ergonomii dla ana-lizowanego pomieszczenia, stanowiska pracy oraz czynności na nim wykonywanych wraz z oceną spełnienia tych wymagań na podstawie załączonej dokumentacji– Powierzchnia pomieszczenia przypadająca na 1 pracownika: 5,8 m × 5,6 m : 4 pracowni-

ków ≈ 8,0 m2. Wymagania – 2 m2. Wymagania spełnione.– Objętość pomieszczenia przypadającą na 1 pracownika: 5,8 m × 5,6 m × 3,5 m : 4 pra-

cowników ≈ 28,0 m3. Wymagania – 13 m3. Wymagania spełnione.– Wysokość pomieszczenia – 3,5 m. Wymagania – minimalna wysokość pomieszcze-

nia, w którym są prowadzone prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia – 3,3 m. Wymagania spełnione.

– Szerokość kanału – 0,85 m. Wymagania dotyczące szerokości kanału – od 0,6 m do 0,9 m. Wymagania spełnione.

– Głębokość kanału – 1,45 m. Wymagania dotyczące głębokości kanału – od 1,3 m do 1,8 m. Wymagania spełnione.

– Stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi – 1,8 m × 1,8 m × 3 szt. : 5,8 m × 5,6 m ≈ 1,3 Wymagania – minimum 1 : 8. Wymagania spełnione.

– Lampy przenośne zasilane prądem o napięciu 230 V. Wymagania – zasilanie prądem o bezpiecznym napięciu. Wymagania niespełnione.

– Poziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji: LEX,8h = 76 dB. Dopuszczalny po-ziom dźwięku w odniesieniu do 8 godz. – 85 dB. Wymagania spełnione.

– Maksymalny poziom dźwięku A: LA,max = 113 dB. Dopuszczalny maksymalny poziom dźwięku A: – 115 dB. Wymagania spełnione.

– Szczytowy poziom dźwięku C: LCpeak = 118 dB. Dopuszczalny szczytowy poziom dźwię-ku C: – 135 dB. Wymagania spełnione.

– Maksymalne wartości poziomów hałasu: LEX,8h, LA,max, LCpeak. Ponieważ ich nie przekro-czono – wymagania są spełnione.

– Stężenie ołowiu w odniesieniu do 8 godz. ekspozycji – 0,001 mg/m3. NDS dla ołowiu – 0,05 mg/m3. Ponieważ nie przekroczono NDS – wymagania spełnione.

– Stężenie tlenku węgla w odniesieniu do 8 godz. – 21 mg/m3 oraz chwilowe – 102 mg/m3. NDS dla CO – 23 mg/m3 oraz NDSCh dla CO – 117 mg/m3. Ponieważ nie przekroczono NDS i NDSCh – wymagania są spełnione.

WnioskiDo lamp przenośnych należy wprowadzić gniazda 24 V zasilane z transformatora bezpie-czeństwa. Pozostałe wymagania na analizowanym stanowisku pracy są spełnione. Trzeba przewidzieć podjęcie działań zmieniających pozycję i zmniejszających obciążenie zewnętrz-ne przez zwiększenie głębokości kanału i skrócenie czasu przebywania w nim mechanika.

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

1. Jakie kolory powinny mieć maszyny, sprzęt i wyposażenie pomocnicze? 2. W przypadku jakiej pracy zaleca się malowanie dużych płaszczyzn na kolor żółty oraz za-

stosowanie kilku elementów barwnych? Jaki wpływ mogą mieć te kolory na pracownika?


3. Dlaczego w pomieszczeniach o małych rozmiarach należy stosować barwy jasne, mało nasycone?

4. Jaka kolorystyka ścian jest najodpowiedniejsza w pomieszczeniach pracy personelu kierowniczego? Odpowiedź uzasadnij.

5. Zdefiniuj zasięgi ruchów kończyn:a) zasięg normalny,b) zasięg maksymalny,c) zasięg maksymalny wymuszony.

6. Za pomocą ilu kątów można określić położenie kończyny górnej? 7. Co oznacza zapis „95. centyl”? 8. W jaki sposób można określić położenie poszczególnych części ciała względem siebie

w przestrzeni?Podaj zakresy odpowiednich wymiarów przedstawionego na rysunku fotela obrotowe-go z regulowaną wysokością siedziska i podłokietnika: a, b – w centymetrach, c, d, e – w stopniach.

9. Które z zagrożeń powodowanych przez syndrom CVS zalicza się do niebezpiecznych lub szkodliwych, a które do uciążliwych?

10. Zapoznaj się z podanymi elementami diagnozy ergonomicznej i zapisz, których obiek-tów mogą dotyczyć:a) pole widzenia, napięcia statyczne mięśni, monotonia i monotypia pracy,b) stres, jakość percepcji, wartości progowe sygnałów,c) napięcia statyczne mięśni, obciążenie energetyczne mięśni,d) napięcia statyczne mięśni, podział funkcji między człowieka a maszynę.


SPRAWDŹ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI

1. Korzystając z tekstu Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 03.169.1650 z późn. zm.), odpowiedz na pytania i podaj podstawę prawną odpowiedzi.Na kartce lub w zeszycie przedmiotowym wykonaj tabelę wg wzoru poniżej.

Nr Podstawa prawna Pytanie Odpowiedź

tak, nie

1 Czy w pomieszczeniach do stałej pracy można sto-sować wyłącznie oświetlenie elektryczne, jeśli takie polecenie wyda właściciel fi rmy?

2 Czy stosunek wartości średnich natężenia oświetle-nia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, może być mniejszy niż 5 do 1?

3 Jeśli oświetlenie dzienne na stanowisku pracy odpo-wiada pracownikowi, to czy powinno spełniać jeszcze jakieś inne wymagania?

4 Czy w pomieszczeniach do pracy można zrezygno-wać z oświetlenia elektrycznego o parametrach zgodnych z Polskimi Normami?

§ 27. 1. Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsia-dujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1.2. Przy wyjściach z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

2. Korzystając z tekstu Działu III Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 03.169.1650 z późn. zm.), uzupełnij, na kartce lub w zeszycie przedmiotowym, tabelę „Mikroklimat na stanowisku pracy”, wykonaną wg wzoru poniżej.

Lp. Podstawa prawna Treść

1 „Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia”.

2 „Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyzię-bienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej”.


Lp. Podstawa prawna Treść

3 „Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy”.

4 § 36. 1. „Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna prze-kraczać ………… przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) – w po-zostałych przypadkach”.

5 „W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebez-pieczne pod względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego powietrza powinna być zgodna z przepisa-mi w sprawie ochrony przeciwpożarowej”.

6 § 37. 1 „W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji me-chanicznej należy zapewnić:

1) odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych oraz wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii;

2) stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i roz-przestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych”.

7 § 38. 1. „Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacją powietrza ilość świeżego powietrza nie powinna być mniejsza niż ………………. ogólnej ilości wymienianego powietrza”.

8 § 38. 3 „W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyż-szych dopuszczalnych stężeń przekracza …………………..”.

3. Korzystając z rozdziału 2. Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, podaj podstawę prawną treści podanych w poniższej tabeli. Odpo-wiedzi zapisz w zeszycie przedmiotowym.

Wybrane zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczące projektowania oraz wytwarzania maszyn

Lp. Treść

1 „W przypadku gdy maszyna posiada dwa stanowiska operatora lub więcej, każde stanowisko powinno być wyposażone we wszystkie wymagane urządzenia sterują-ce, tak aby operatorzy wzajemnie sobie nie przeszkadzali lub nie stwarzali sytuacji niebezpiecznych”.


Lp. Treść

2 „Jeżeli istnieje kilka stanowisk sterowania, układ sterowania powinien być tak zaprojektowany, aby sterowanie z jednego stanowiska wykluczało używanie po-zostałych, z wyjątkiem użycia urządzeń sterujących zatrzymywaniem i urządzeń do zatrzymywania awaryjnego”.

3 „Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez zamierzone włączenie urządzenia sterującego przewidzianego do tego celu”.

4 „Maszyna powinna być wyposażona w urządzenie sterujące umożliwiające całko-wite i bezpieczne zatrzymanie maszyny”.

5 „Maszyna powinna być wyposażona w co najmniej jedno urządzenie do zatrzymy-wania awaryjnego, umożliwiające wyeliminowanie zaistniałego niebezpieczeństwa lub zapobieżenie jego wystąpieniu”.

6 „Funkcja zatrzymywania awaryjnego musi być dostępna i gotowa do użycia przez cały czas, bez względu na tryb pracy maszyny”.

4. Wypełnij listę kontrolną1 dla stanowiska komputerowego, z którego korzystasz w pracy albo w domu. Zadanie wykonaj w zeszycie przedmiotowym lub na kartce.

Tabela do zadania 2. Lista kontrolna – spełnienie wymagań Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wypo-sażonych w monitory ekranowe.


zaradczeTAK NIE

1 Czy regulacje ustawienia monitora umożliwiają:

• pochylenie ekranu co najmniej o 20° do tyłu i 5° do przodu?

• obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° (po 60° w obu kierunkach)?

2 Czy ustawienie ekranu monitora względem źródeł świa-tła ogranicza olśnienia i odbicia światła?

3 Czy klawiatura stanowi osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy?

4 Czy szerokość i głębokość stołu zapewnia:

• wystarczającą powierzchnię do wygodnego posługiwa-nia się elementami wyposażenia stanowiska i wykony-wania czynności związanych z rodzajem pracy?

1 Lista kontrolna to często stosowane wygodne narzędzie do oceny spełniania wymagań przez stanowiska pracy i maszyny, realizacji zadań, kompletności dokumentacji itp. Jeśli odpowiedź brzmi TAK, można przejść do następnego pytania. Jeśli odpowiedź brzmi NIE, należy podjąć działania przywracające stan zgodny z przepisami.



zaradczeTAK NIE

• ustawienie klawiatury z zachowaniem między nią a przednią krawędzią stołu odległości nie mniejszej niż 100 mm?

• ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, tj. w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszo-nych pozycji?

5 Czy wysokość stołu i siedziska krzesła zapewnia:

• naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem?

• położenie górnej krawędzi ekranu monitora poniżej poziomu oczu?

• odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu?

6 Czy powierzchnia blatu stołu jest matowa i ma jasną barwę?

7 Czy krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy ma:

• dostateczną stabilność dzięki co najmniej pięciopodporowej podstawie z kółkami jezdnymi?

• wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów?

• regulację wysokości siedziska w zakresie 400–500 mm, licząc od podłogi?

• regulację wysokości oparcia i pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu?

• wyprofi lowane płyty siedziska i oparcia odpowiadające naturalnym wygięciom kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych?

• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°?

• podłokietniki?

5. Posługując się listą ze strony www.ciop.pl/11041.html, określ, czy praca na twoim stano-wisku komputerowym może być przyczyną stresu.

6. Uzupełnij analizę i ocenę stanowiska pracy mechanika samochodowego danymi doty-czącymi podstawy prawnej oceny spełnienia wymagań bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii, tak jak to przedstawiono w tabeli 4.12.


SŁOWNICZEK TERMINÓW I POJĘĆATLAS ANTROPOMETRYCZNY – zbiór danych dotyczących około 200 cech antropometrycznych człowie-ka, które wykorzystuje się m.in. podczas projektowania odzieży, obiektów budowlanych i urządzeń technicznych obsługiwanych przez człowieka. Dane te uwzględniają także wielkości odnoszące się do pozycji ciała przyjmowa-nej w czasie wykonywania pracy.

BIOMECHANIKA – nauka zajmująca się badaniem właściwości mechanicznych tkanek, narządów i układów oraz zjawisk związanych z wykonywaniem ruchu przez organizmy żywe.

CHRONOMETRAŻ – metoda ustalania czasu potrzebnego na wykonanie poszczególnych czynności na podstawie pomiaru dokonywanego bezpośrednio na stanowisku pracy. Składa się on z dwóch etapów: pierw-szy to podział procesu na części, które muszą zaczynać się i kończyć w ustalonych momentach, drugi – pomiar, który może odbywać się w sposób ciągły z zaznaczaniem początku i końca każdej czynności albo wyrywkowo (po każdym pomiarze zeruje się urządzenia mierzące).

CZUCIE – proste wrażenie zmysłowe polegające na indywidualnej ocenie siły człowieka i rodzaju bodźców pobudzających odpowiednie receptory (np. ucisk, ukłucie, gorąco, zimno).

CZYNNOŚĆ ROBOCZA – działania o różnym stopniu skomplikowania, wykonywane w celu osiągnięcia założonego celu.

DALTONIZM – wada wzroku, wrodzona (o podłożu genetycznym) albo powstała w wyniku uszkodzenia nerwów wzrokowych lub siatkówki, polegająca na braku receptorów reagujących na barwę zieloną.

DEFICYT TLENOWY – różnica między zapotrzebowa-niem tlenowym a ilością tlenu pobraną przez organizm z powietrza atmosferycznego w czasie wysiłku.

DIAGNOZA – stwierdzenie określonego stanu rzeczy w danym zakresie.

DIAGNOZA ERGONOMICZNA – diagnoza, której przedmiotem są relacje w układzie: człowiek – obiekt techniczny.

DŁUG TLENOWY – objętość tlenu pobierana przez płuca po zakończeniu wysiłku (lub bezdechu), która przekracza zapotrzebowanie metabolizmu spoczynko-wego i jest zużywana do odbudowy rezerw tlenowych i metabolicznych naruszonych podczas wysiłku.

EFEKTOR – komórka lub narząd, który pod wpływem pobudzenia przez nerw wykonuje lub zmienia czynność. U człowieka najważniejszymi efektorami są mięśnie umożliwiające wykonywanie ruchów.

EFEKTYWNY WYDATEK ENERGETYCZNY – energia wydatkowana na wykonanie poszczególnych czynności na stanowisku pracy wyrażana ilością przypada-jącą na jedną zmianę roboczą (8 godz.) lub na minutę.

ELEKTROMIOGRAFIA – metoda oceny napięcia mię-śni polegająca na rejestracji ich sygnałów elektrycznych.

ELEMENT BEZPIECZEŃSTWA – element, który służy do zapewniania bezpieczeństwa, jest wprowadzany oddzielnie, a jego uszkodzenie lub nieprawidłowe dzia-łanie zagraża bezpieczeństwu ludzi; nie jest niezbędny do działania maszyny lub można go zastąpić innymi elementami, aby maszyna mogła działać; orientacyjny wykaz elementów bezpieczeństwa określa załącznik nr 1 do Rozporządzenia w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn.

ERGONOMIA KONCEPCYJNA – kierunek ergonomii zajmujący się wprowadzaniem zasad ergonomii, na podstawie doświadczeń wynikających z ergonomii korekcyjnej, we wszystkich fazach procesu powstawania obiektów materialnych.

ERGONOMIA KOREKCYJNA – kierunek ergonomii zajmujący się analizą istniejących (funkcjonujących) sta-nowisk pracy pod kątem ich dostosowania do właściwości anatomicznych, fi zjologicznych i psychicznych pracow-ników; analiza taka ma na celu poprawę materialnego środowiska pracy oraz zmniejszenie lub wyeliminowanie nadmiernych obciążeń psychofi zycznych i organizacyjno--technicznych warunków odbioru informacji.

ERGONOMIA PARTYCYPACYJNA – kierunek ergonomii przyjmujący jako podstawowy punkt wyjścia założenie, że skuteczna poprawa warunków prac (w tym warunków psychospołecznych) nie jest możliwa bez aktywnego uczestnictwa pracowników.

ERGONOMICZNA ANALIZA STANOWISKA PRACY – systematyczny przegląd i ocena elementów stanowiska pracy, jego struktury przestrzennej oraz realizowanego na nim procesu pracy pod kątem stopnia przystosowania do psychofi zycznych cech człowieka, eliminacji dyskomfortu oraz zagrożeń.

EUROPEJSKA FUNDACJA NA RZECZ POPRAWY WARUNKÓW ŻYCIA I PRACY (Eurofound) – organ Unii Europejskiej ustanowiony w 1975 r. w celu wspiera-nia, opracowywania i zapewniania lepszych warunków życia i pracy w Europie. Jej zadania to: ocenianie i analizowanie warunków życia i pracy; przedkładanie znaczących opinii i udzielanie wiarygodnych porad decydentom politycznym w sprawach polityki społecznej oraz zainteresowanym podmiotom społecznym; przyczynianie się do poprawy życia; dokonywanie oceny rozwoju i tendencji prowadzących do zmian warunków życia i pracy.

43SŁOWNICZEK TERMINÓW I POJĘĆ

HOMEOSTAZA – zdolność utrzymywania parametrów wewnętrznych organizmu na stałym poziomie dzięki sprawnemu działaniu układów regulacyjnych: ciepłoty ciała, ciśnienia krwi, pH i objętości płynów ustrojowych oraz stężenia różnych składników chemicznych, np. utrzy-manie stałego poziomu stężenia glukozy we krwi.

HUMANIZACJA PRACY – kształtowanie procesów pracy w taki sposób, aby pozwalały na dostosowanie ich do możliwości człowieka i jak najszersze zaspokojenie jego potrzeb oraz uzyskanie optymalnych efektów produkcyjnych. Celem humanizacji pracy jest zapewnienie pracownikowi zadowolenia z wykonywanej pracy.

JASNOŚĆ ROLI – znajomość przez pracownika celów swej pracy, zakresów odpowiedzialności i miejsca zajmowanego w strukturze organizacyjnej fi rmy.

KOMPETENCJE KOMUNIKACYJNE – umiejętności umożliwiające aktywne słuchanie, instruowanie i rozma-wianie oraz formułowanie konstruktywnej (pozytywnej lub negatywnej) informacji zwrotnej.

KOMPETENCJE KREATYWNE – umiejętność twórczego myślenia i działania oraz wyzwalania podob-nych zachowań w zespole pracowniczym. Przejawem kompetencji kreatywnych pracownika służb bhp jest innowacyjność i nieszablonowość w prowadzeniu instruktażu i propagowaniu bezpiecznych zachowań, chęć samokształcenia oraz mobilność i zdolności adaptacyjne.

KOMPETENCJE PRAKSEOLOGICZNE – umie-jętności pozwalające na skuteczną realizację planów, organizację pracy bez względu na uwarunkowania zewnętrzne oraz kontrolę i ocenę swojej pracy.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE PRACOWNIKA – zasób wiedzy z zakresu psychologii i socjologii umożliwia-jącej rozpoznawanie potrzeb innych oraz zdolność do współpracy w różnorodnych układach międzyludzkich.

KONFLIKT ROLI – sytuacja, gdy wymagania wobec pracownika są wzajemnie sprzeczne, tzn. zastosowanie się do jednego z nich utrudnia (lub nawet wyklucza) zastosowanie się do drugiego.

KONTROLA W PRACY – stopień, w jakim pracownik ma możliwość swobodnego planowania i wykonywania czynności roboczych oraz wpływania na warunki pracy.

KOSZT ENERGETYCZNY PRACY – całkowita ilość energii zużywanej przez organizm do wykonania określonej pracy.

KOSZT FIZJOLOGICZNY WYSIŁKU – wielkość reakcji fi zjologicznej na wysiłek, jej koszt energetyczny, a także wielkość wywołanych przez ten wysiłek zakłóceń homeostazy i odczucia dyskomfortu związanego z narastającym zmęczeniem.

KRYTERIUM – zasada wyznaczająca sposób osądzania czegoś pod względem obecności, braku lub stopnia posiadania pewnych cech.

KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE – wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofi zycznych, które umożliwiają wykonywanie prac w określonym obszarze zawodowym, obejmującym zwykle grupę pokrewnych zawodów i specjalności. Dla określenia standardu kwalifi kacji zawodowych przyjęto, że kwalifi kacje ogólnozawodowe są wspólne dla wszyst-kich kwalifi kacji wyodrębnionych w standardzie danego zawodu.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU – wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofi zycznych, które umożliwiają efektywne wyko-nywanie zadań zawodowych typowych dla określonego zawodu.

KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE – zbiory umiejętności, wiadomości i cech psychofi zycznych wspólnych dla branży lub sektora gospodarki, do której zalicza się dany zawód (np. branża budowlana, informatyczna). Kwalifi kacje ponadzawodowe obejmują także kwalifi kacje kluczowe, defi niowane jako wspólne dla wszystkich zawodów.

KWALIFIKACJE PRACOWNICZE – umiejętności niezbędne do wykonywania zadań zawodowych oraz cechy charakteru, postawa i przekonania.

KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE – występujące niekiedy wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofi zycznych umożliwiające wykonywanie wyspecjalizowanych zadań i pełnienie nietypowych funkcji zawodowych.

KWALIFIKACJE ZAWODOWE – umiejętności po-zwalające wypełniać zadania na konkretnym stanowisku pracy. Podstawowym warunkiem efektywnego realizowa-nia kwalifi kacji zawodowych jest umiejętność wykorzysty-wania posiadanej wiedzy teoretycznej w praktyce. Według T. Nowackiego jest to „opanowanie przez daną osobę lub grupę osób jednego lub kilku układów umiejętności umysłowych, praktycznych, opartych na odpowiadających im układom wiedzy teoretycznej, praktycznej, dostoso-wanych do skutecznego rozwiązywania różnych, lecz określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez odpowiednie układy osobowości”.

LABILNOŚĆ – chwiejność emocjonalna, łatwe i częste przechodzenie z jednych skrajnych stanów emocjonal-nych do innych.

LISTA KONTROLNA – zbiór odpowiednio sformu-łowanych pytań, najczęściej opartych na przepisach prawnych, wykorzystywanych do kompleksowej analizy i oceny materialnych oraz psychospołecznych warunków pracy.

LUMINANCJA – ilość światła, jaka odbija się od po-wierzchni i dociera do oka obserwatora. Wiele powierzch-ni może również wysyłać światło w wyniku przeświecania, może też być źródłem światła samym w sobie. Wszystko,

44 SŁOWNICZEK TERMINÓW I POJĘĆ

co da się zobaczyć, ma określoną luminancję. Jednostką luminancji jest cd/m2.

MAKSYMALNE NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE (MVC, ang. Maximum Voluntary Contraction) – najwyższa wartość siły mięśniowej, jaka może być utrzymywana przez 5 sekund.

MAKSYMALNY CZAS UTRZYMYWANIA POZYCJI (MHT, ang. Maximum Holding Time) – czas, przez jaki dana pozycja może być utrzymywana (ciągle lub z przerwami) bez ryzyka powstawania zmęczenia lub dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego.

METABOLIZM – całokształt przemian biochemicznych i związanych z nimi przemian energetycznych zachodzą-cych w komórkach organizmu, stanowiących podstawę przebiegu wszystkich procesów życiowych.

MIĘŚNIE SYNERGISTYCZNE – mięśnie współdzia-łające podczas wykonywania tego samego rodzaju ruchu.

MONOTONIA – uciążliwość psychiczna spowodowana brakiem lub jednostajnością bodźców oraz działań, a także niezmienność pracy (np. obserwacja wskaźników na ekranie monitora lub pulpitu sterowniczego, obsługa taśmy montażowej).

MONOTYPIA (monotypowość ruchów i czynności) – jednostajność ruchów roboczych wymagających udziału tylko pewnych grup mięśni, co powoduje ich szybkie zmęczenie. Występuje przy pracach silnie zmechanizowa-nych, np. przy taśmie produkcyjnej, obsłudze automatów, malowaniu. Konsekwencją monotypii jest wrażenie uciążliwości pracy.

NARZĄDY ZMYSŁÓW – struktury czuciowych komórek nerwowych.

NORMA OBLIGATORYJNA – norma, której stosowanie jest obowiązkowe. Stosowanie Polskich Norm (PN) jest dobrowolne, ale niektóre z nich są obligatoryjne z mocy odpowiednich przepisów prawnych.

OBIEKT DIAGNOZY – przedmiot, system lub zjawisko poddawane diagnozie.

OBIEKT TECHNICZNY – dowolny wytwór techniki ludzkiej (w przeciwieństwie do obiektu naturalnego) skła-dający się na sztuczne otoczenie materialne człowieka, w tym także środowisko pracy.

OBJĘTOŚĆ WYRZUTOWA SERCA – objętość krwi wyrzucanej przez obie komory serca w czasie ich jednego skurczu.

OPERATOR – osoba zajmująca się instalowaniem, obsługiwaniem, ustawianiem, dostosowywaniem, naprawianiem, czyszczeniem i transportem urządzeń stanowiących wyposażenie stanowiska pracy.

ORGANIZACJA PRACY – system zasad i metod działania mających na celu wzajemne dostosowanie pra-

cowników, środków pracy i przedmiotów pracy w procesie pracy, a także ukształtowanie stosunków wewnętrznych między jego uczestnikami.

OWAS (ang. Ovako Working Posture Analysis System) – metoda analizy obciążenia statycznego.

PERCEPCJA – złożone wrażenie zmysłowe, które obejmuje kilka rodzajów czucia. Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzenie, słyszenie, odczuwanie smaku, zapachu, dotyku i zmian temperatury oraz dają poczucie świadomości otoczenia.

PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII (PPM) – najmniejsza ilość energii zużywanej przez człowieka w określonych warunkach fi zycznych i psychicznych, niezbędna do podtrzymania podstawowych funkcji życiowych.

POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA PŁUC – największa objętość powietrza, jaką można wydmuchać z płuc po maksymalnym wdechu (maksymalny wydech po maksymalnym wdechu).

POLE WIDZENIA – obszar, w którym człowiek bez poruszania oczami i głową może zaobserwować dość duże przedmioty oraz sygnały optyczne.

POSTAWA WOBEC PRACY – gotowość pracownika do względnie trwałych nastawień i sposobów zachowań, odpowiadających wymaganiom określonego zawodu lub sytuacji występujących w procesie pracy.

POSTAWY – złożony stan umysłu ucznia (lub pracowni-ka) wpływający na dokonywanie przez niego świadomego wyboru działania wobec: przedmiotów, ludzi, zdarzeń, przepisów, procedur i regulaminów.

POZYCJA NIEWYMUSZONA – pozycja, która może być zmieniana lub modyfi kowana zgodnie z poczuciem wygody pracownika.

POZYCJA WYMUSZONA – pozycja narzucona konstrukcją stanowiska pracy lub rodzajem wykonywa-nych czynności, bez możliwości modyfi kacji zgodnie z preferencjami pracownika.

PRACA MONOTYPOWA – praca polegająca na wykonywaniu przez długi czas podczas jednej zmiany roboczej tych samych czynności, wymagających tych samych ruchów i angażujących te same grupy mięśniowe.

PRAKSEOLOGIA – ogólna teoria sprawnego działania, dziedzina badań naukowych dotycząca wszelkiego celowego działania ludzi.

PREDYSPOZYCJE – naturalne zdolności lub wyuczone umiejętności kandydata kwalifi kujące go do pracy w określonej dziedzinie zawodowej.

PROJEKTOWANIE ERGONOMICZNE – działalność interdyscyplinarna, na którą składają się wiedza i doświad-czenie ergonomiczne oraz kwalifi kacje projektowe; jej


celem jest tworzenie na etapie projektowania prawidło-wych relacji w układzie człowiek – obiekt techniczny.

PROJEKTOWANIE ZADAŃ ROBOCZYCH – organizacja w czasie i przestrzeni indywidualnego zadania roboczego.

PRZEPISY TECHNICZNO-BUDOWLANE – prze-pisy Ustawy Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do tej ustawy.

PRZESTRZEŃ PRACY – przestrzeń przydzielona osobie lub grupie osób w celu wykonania określonego zadania w danym systemie pracy.

PSYCHOLOGIA PRACY – nauka zajmująca się m.in. ustalaniem: cech osobowości podczas doboru pracownika do określonej pracy, czynników stresogennych oraz humanizacją pracy.

PUŁAP TLENOWY – maksymalna ilość tlenu, jaką organizm może pobrać z powietrza atmosferycznego w jednostce czasu na kilogram masy ciała; wielkość wykorzystywana jako wskaźnik wydolności fi zycznej.

RECEPTOR CZUCIOWY – komórka nerwowa wyspecjalizowana w odbieraniu określonych sygnałów środowiska, np. znajdujące się w skórze termoreceptory reagują na zmiany temperatury środowiska, a skupione w kubkach smakowych jamy ustnej chemoreceptory odbierają wrażenia smakowe.

RELAKSACJA NEUROMIĘŚNIOWA – technika relaksacyjna polegająca na stopniowym, metodycznym rozluźnianiu poszczególnych grup mięśni, co pozwala na zmniejszenie napięcia psychicznego.

SPRAWNOŚCI SENSOMOTORYCZNE – spraw-ności związane z funkcjonowaniem narządów zmysłów (np. ostrość wzroku, umiejętność różnicowania barw, ostrość słuchu, czucie smakowe, powonienie, wrażliwość na dotyk itp.) oraz narządu ruchu (np. sprawność rąk, precyzja ruchów rąk, sprawność nóg, koordynacja wzrokowo-ruchowa itp.).

STANDARDOWA POZYCJA ANATOMICZNA – postawa stojąca z twarzą zwróconą do przodu; ręce opuszczone wzdłuż tułowia, zwrócone dłońmi do przodu.

STANOWISKO PRACY – przestrzeń przydzielona człowiekowi w ramach systemu pracy.

STREFA NIEBEZPIECZNA – strefa w obrębie lub wokół maszyny, w której występuje zagrożenie bezpie-czeństwa lub zdrowia ludzi.

SWOISTE DYNAMICZNE DZIAŁANIE POŻY-WIENIA – energetyczne koszty trawienia pokarmów.

SYSTEM PRACY – obejmuje jedną lub więcej osób oraz wyposażenie przeznaczone do wykonywania zadań w przestrzeni i środowisku pracy, w warunkach narzuconych zadań roboczych.

ŚRODKI PRACY – narzędzia, maszyny, pojazdy, przyrządy, meble, instalacje i inne elementy stosowane w systemie pracy.

TEMPERATURA GŁĘBOKA – temperatura narządów wewnętrznych, najdokładniej odzwierciedlająca faktyczną temperaturę organizmu. Najlepszym sposobem określe-nia głębokiej temperatury ciała jest jej pomiar w uchu na poziomie błony bębenkowej lub w przełyku.

TEST PSYCHOMETRYCZNY – znormalizowany pomiar próbki określonego zachowania osoby badanej, dokonywany w celu określenia przewidywanego zachowania w warunkach naturalnych.

TEST STANDARYZOWANY – test, który przeszedł proces prób, ulepszeń i normowania. Wystandaryzowanie testu odbywa się w wyniku szczegółowego określenia procedury badawczej w celu ujednolicenia warunków mogących mieć wpływ na wynik badania, dokładnego określenia zasad oceniania oraz interpretacji otrzymanych wyników.

TONUS – niewielkie stałe napięcie mięśni szkieletowych zapewniające zachowanie postawy ciała i rysów twarzy.

TRENING AUTOGENNY – technika autosugestii polegająca na wykonywaniu określonych ćwiczeń i sugerowaniu sobie odpowiednich stanów fi zjologicz-nych, np. zwiększonej temperatury ciała, rytmicznej pracy serca i innych.

UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY – część układu nerwowego regulująca czynności życiowe (np. trawienie, oddychanie) bez udziału świadomości.

UKŁAD NERWOWY WSPÓŁCZULNY – część autonomicznego układu nerwowego regulująca czynności fi zjologiczne organizmu podczas aktywności fi zycznej człowieka.

UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE – umiejęt-ność efektywnego funkcjonowania w różnych sytuacjach społecznych.

UMIEJĘTNOŚĆ – gotowość do świadomego działania, oparta na odpowiedniej wiedzy oraz ruchowym opano-waniu czynności, z możliwością dostosowania ich do zmiennych warunków; fachowe posługiwanie się nabytą wiedzą podczas rozwiązywania określonych zadań.

WENTYLACJA PŁUC – przepływ gazów (tlenu i dwutlenku węgla) przez płuca, wyrażany jako objętość w jednostce czasu.

WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA CZŁOWIEKA – spraw-ność, możliwość wykonywania czynności ruchowych wymagających zaangażowania podstawowych cech motorycznych, np. siły, szybkości i wytrzymałości.

WYPOCZYNEK BIERNY – zaniechanie wszelkich wysiłków fi zycznych lub ograniczenie ich do czynności

46 SŁOWNICZEK TERMINÓW I POJĘĆ

życiowych niezbędnych dla zregenerowania zmęczonego organizmu.

WYPOCZYNEK CZYNNY – proces przywracania homeostazy przez optymalną formę aktywności fi zycznej (tj. dynamiczną pracę mięśni). Tego rodzaju wypoczynek polega na ograniczeniu pracy zmęczonych mięśni i inten-sywnej pracy grup mięśni dotąd niewykorzystywanych.

WYPOSAŻENIE – narzędzia, maszyny, urządzenia, meble, instalacje i inne elementy procesu pracy.

WYSIŁEK DYNAMICZNY (PRACA) – wysiłek, podczas którego następują skurcze izotoniczne mięśni.

WYSIŁEK STATYCZNY (PRACA) – wysiłek, podczas którego następują skurcze izometryczne mięśni.

ZAINTERESOWANIA – zachowanie człowieka prze-jawiające się w dążeniu do zdobywania coraz to nowych informacji w określonej dziedzinie oraz preferowaniu określonych form aktywności.

ZAŁOŻENIA – dokument przedstawiający cel działania i określający warunki, jakie projektowane przedsięwzięcie (np. maszyna) powinno spełniać.

ZAŁOŻENIA ERGONOMICZNE – punkt wyjścia do projektowania układu: człowiek – obiekt techniczny; dokument opisujący planowane cechy ergonomiczne projektowanego obiektu technicznego.

ZAŁOŻENIA TECHNICZNE – wytyczne do projektowania obiektu technicznego; dokument przedstawiający przyszły obiekt i jego planowane cechy, głównie techniczno-użytkowe.

ZDOLNOŚCI – cechy wrodzone, będące przyczyną powstawania indywidualnych różnic, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji, jednakowym przygo-towaniu i w podobnych warunkach zewnętrznych poszczególni ludzie osiągają niejednakowe efekty uczenia się i działania.

ZMĘCZENIE MIĘŚNI – zespół objawów występujący w wyniku zużycia substratów metabolicznych i nagroma-dzenia się produktów przemiany materii w komórkach mięśniowych, uniemożliwiający kontynuowanie wysiłku. Ustępuje po zaprzestaniu pracy.

ZMĘCZENIE WZROKU – zespół objawów wystę-pujący podczas pracy wymagającej natężenia wzroku. Ustępuje po zaprzestaniu pracy.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI – umożliwia czucie położenia ciała w przestrzeni. Zmysł ten odbiera i przetwarza wszel-kie informacje związane z ruchami człowieka. Informacje te są odbierane i przekazywane przez błędnik będący częścią ucha środkowego. Przekazywana do mózgu reje-stracja ruchów głowy i pozycji ciała w przestrzeni pozwala na wykonywanie często bardzo skomplikowanych ruchów bez utraty równowagi.


Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Klub Nauczyciela uczę.pl cenną pomocą dydaktyczną!

Co można znaleźć w Klubie Nauczyciela?

podstawy programowe

programy nauczania

materiały metodyczne: rozkłady materiału, plany nauczania, plany wynikowe, scenariusze przykładowych lekcji

materiały dydaktyczne i ćwiczeniowe

klucze odpowiedzi do zeszytów ćwiczeń

Kształcimy zawodowo!

Największa oferta publikacji zawodowych w Polsce

podręczniki z aprobatą MEN

repetytoria i testy przygotowujące do egzaminów

nowy cykl „Pracownia” do praktycznej nauki zawodu

ćwiczenia do nauki języków obcych zawodowych

dodatkowe materiały dla nauczycieli na Uczę.pl

wszystkie treści zgodne z nową podstawą programową

Skuteczne przygotowanie do nowych egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie

Ergonomiczne 2012 warunki pracy - sklep.wsip.pl · W układzie nerwowym rozróżnia się ośrodkowy...

Documents

Transcript of Ergonomiczne 2012 warunki pracy - sklep.wsip.pl · W układzie nerwowym rozróżnia się ośrodkowy...