Epoka starożytnej Grecji

Pitagorejczycy celebrujący wschód słońca

Uwagi wprowadzająceUwagi wprowadzające

1. Czy filozofia narodziła się w starożytnej Grecji?

2. Greckie religie państwowe oraz misteryjne jako przygotowanie dla filozofii:

- z religii publicznej - naturalizm - z religii misteriów - dualizm duszy

i ciała;

3. Mit i teogonia grecka a filozofia (różnice):- mit i teogonia – metodą (dominującą)

jest wyobraźnia poetycka

- filozofia – metodą (dominującą) jest racjonalny namysł

Okresy filozofii starożytnej:

1. Okres naturalistyczny - pierwsi filozofowie przyrody - VII/VI w. p.n.e.;

2. Okres humanistyczny - sofiści i Sokrates- V w. p.n.e. do 399r. (śmierć

Sokratesa )

3. Okres wielkich syntez klasycznych – Platon, Arystoteles - IV w. p.n.e.

4. Okres helleński oraz szkoły cesarstwa rzymskiego - stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm

- schyłek IV w. do I w. p.n.e.

5. Okres religijny - Plotyn (neoplatonizm); Ojcowie Kościoła (św. Augustyn ),- I w. n.e. do 529 r. n.e.

Materializm pierwszych filozofów przyrody a

humanizm Sokratesa

ZAPAMIĘTAJZAPAMIĘTAJ

Uczenie się filozofii (podobnie jak innych nowych nauk) to uczenie się nowego języka (terminologii)!!!

Na początek warto zrozumieć następujące pojęcia:-metafizyka, metafizyczny-epistemologia, epistemologiczny-racjonalizm- materializm

Materializm pierwszych filozofów przyrody VII/VI w. p.n.e.

Podstawowe pojęcia:

• *materializm metafizyczny to takie pojmowanie rzeczywistości, w którym całkowity priorytet przyznany jest temu, co materialne (resp. naturalne, przyrodnicze, co postrzegane zmysłowo; fizyczne);

• *arché- zasada – przyczyna, czy podstawowy składnik rzeczywistości, tj. to, co konstytuuje rzeczywistość (mając na myśli element materialny);

• * monizm metafizyczny – przyznanie całkowitego priorytetu wyłącznie jakiemuś jednemu wymiarowi rzeczywistości (monos znaczy z greckiego jeden) (materializm metafizyczny w filozofii greckiej jest więc zarazem monizmem);

• * naiwny empiryzm – odwołanie się w poznaniu wyłącznie do prostego poznania zmysłowego.

Wszystko z wody powstaje i w wodę się obraca

• Z prostej obserwacji empirycznej wywnioskował, że arché świata jest woda;

• Uznał, że świat to mechaniczny agregat tego substratu materialnego;

• Jego racjonalizm polegał na zerwaniu z płaszczyzną wiary religijnej oraz wyobraźni mitologicznej i podążeniu drogą obserwacji.

Anaksymenes z Miletu (VI w. p.n.e.)

• Młodszy o dwa pokolenia od Talesa, Anaksymenes idzie o krok do przodu, tzn. jego zasada-arché jest czymś znacznie subtelniejszym od wody, jest nim powietrze;

• Pojmuje je jednak podobnie: jako materialny substrat rzeczywistości;

• Podstawą była również naiwna obserwacja empiryczna;

„Podobnie jak dusza (...), która jest powietrzem, trzyma nas w skupieniu, tak i cały świat również otacza tchnienie i powietrze”

ogień żyje śmiercią tego, co sobą spala- pierwszy symbol ruchu-procesu-zmiany

• Największy filozof wśród przyrodników VI w. p.n.e.

• Miał być zarozumiały, aż po granice śmierci;

• Miał być pierwszym filozofem – ateistą; (być może zarazem ostatnim deklarowanym);

Heraklit z Efezu

• Filozofia Heraklita nazywana jest często powszechnym wariabilizmem (łac. varietas – zmienność);

• Punktem wyjścia jest u niego proces, ruch, zmiana. Uważał, że to waśnie ruch domaga się pierwszorzędnego wyjaśnienia, gdyż stanowi najistotniejsze znamię rzeczywistości widzialnej;

• Ruch zdefiniował jako efekt walki przeciwieństw, którego najdoskonalszym

symbolem jest ogień;

• Punkt dojścia był analogiczny do Talesa, czy też Anaksymenesa. Wskazał wprost na element materialny konstytuujący rzeczywistość – tj. na arché i stwierdził, że jest nim ogień;

• Ważne ponadto, że już dla Heraklita świat jest nieskończony w czasie: nie ma żadnych Bogów, którzy stworzyli świat, (nie znał jednego z podstawowy praw logiki tj. regresus ad infinitum)

Czym jest zatem PRAWDA zdaniem pierwszych PRZYRODNIKÓW?

• Ten fotel widzę, postrzegam zmysłowo, wiec on istnieje.

• Pierwszy filozofowie przyrody do świata podeszli zatem zdroworozsądkowo.

• Prawdą jest to, co możemy doświadczyć empirycznie

Humanizm Sokratejski

Sokrates470-399 p.n.e.

Wiem, że nic nie wiem Jacques-Luis DavidŚmierć Sokratesa

"Tak nasz Echekratesie skonał przyjaciel i człowiek, o którym możemy powiedzieć, że ze wszystkich których żeśmy wtedy znali, najlepszy był i w ogóle najmądrzejszy i najsprawiedliwszy" (ostatnie słowa Sokratesa)

Punkt wyjścia SokratesaPoddał krytyce:

a) dotychczasową filozofię przyrody, ponieważ: Wnioski , jakie wyprowadzali filozofowie przyrody często

przeczyły sobie nawzajem, Pomijali to, co najważniejsze, czyli zagadnienie człowieka.

Filozofia przyrody nie dawała żadnych odpowiedzi na najbardziej trapiące człowieka kwestie: co to jest dobro, szczęście, sprawiedliwość itd.

b) dotychczasową wiedzę nt. człowieka dostarczona przez pitagoreizm oraz sofistów, która - zdaniem Sokratesa – nadto była związana z religią

orficką oraz teogonią, była zatem za mało racjonalna.

• Celem Sokratesa było zatem poznanie człowieka w sposób racjonalny, czyli przy wykorzystaniu wyłącznie rozumu, racjonalnego namysłu;

• zdaniem Sokratesa - wszystkie prawdy o człowieku zapisane są w nim samym, a rozum pozwala do nich dotrzeć.

• ‘poznaj samego siebie i troszcz się o samego siebie’. poznanie i troska ma służyć temu, by człowiek stał się dobrym człowiekiem,a więc i szczęśliwym.

Ogólną metodą Sokratesa jest więc poznanie rozumowe (racjonalizm epistemologiczny)

Dokonał swoistego przełomu w sposobie myślenia o człowieku

Def.

„Człowiekiem jest jego dusza, bo dusza jest tym, co odróżnia człowieka od każdej innej rzeczy”.

duszę zaś pojął w sposób, który jest już bliski naszemu pojmowaniu człowieka;

„Dusza to sama myśląca i działająca świadomość, nasz rozum, źródło naszego myślenia i działania”.

POZOSTANIE

1. Okresy filozofii starożytnej;2. Różnica między mitologią i religiami a filozofią;3. Pojęcia: materializm metafizyczny; naiwny empiryzm;

arche; monizm metafizyczny;4. Racjonalizm pierwszych przyrodników a racjonalizm

Sokratesa.5. Sokratesa def. człowieka.