Epizootiologia - zarys historyczny

Jerzy Kita

Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR Wrocław

Termin epizootiologia• Pochodzi od słów greckich:

- epi- przez, na

- zoon- zwierzę

- logos- słowo, nauka

• Etymologicznie oznacza naukę o zjawiskach chorobowych większej liczby zwierząt.

• W takim rozumieniu jest nauką o zarazliwych chorobach zwierząt.

• Z metodologicznego punktu widzenia dzieli się na:

- ogólną

- szczegółową

Epizootiologia

• Ogólna- bada przyczyny powstawania i szerzenia się chorób zaraźliwych oraz ustala ogólne zasady walki z tymi chorobami.

• Szczegółowa- zajmuje się badaniem praw epizootiologicznych poszczególnych jednostek chorobowych oraz szczegółowym opracowywaniem metod walki. Obejmuje także patologię, diagnostykę i terapię.

• W USA używany jest termin epidemiologia weterynaryjna. Uzasadnieniem są; wspólne metody badania, badanie populacji (ludzie i zwierzęta), wspólne choroby dla ludzi i zwierząt.

Główne zadania epizootiologii • Badanie przyczyn pomiędzy powstawaniem pojedynczego przypadku choroby zakaźnej a rozwojem zarazy, czyli powstawaniem łańcucha epizootycznego.• Jest te trudne zadanie bowiem powstanie zarazy jest zależne od wielu czynników zgodnych lub przeciwstawnych. • Zarazek czy organizm zwierzęcia nie są czynnikami stałymi. • Ponadto na rozwój i przebieg epizootii wpływa wiele czynników dodatkowych środowiska zewnętrznego • Epizootiolog posługuje się różnymi metodami; mikrobiologiczne, serologiczne, molekularne, kliniczne, anatomopatologiczne , statystyczne, immunoprofilaktyka i inne. • Epizootiologia doświadczalna.

Znaczenie epizootiologii • Choroby zakaźne zwierząt jeśli nie są zwalczane lub kontrolowane powodują duże straty.• Księgosusz w Europie 1709-1717 padło 1,5 mln. sztuk bydła• 1920 roku księgosusz w Polsce spowodował śmierć 40.000 sztuk bydła.• 1955 r. - straty w pogłowiu świń wywołane chorobami zakaźnymi 500 tyś. (5%). • pomór świń w RFN ( ok.500 tyś)• pryszczyca w Anglii (ok.180 tyś) • Są to choroby o przebiegu ostrym. Nie małe straty powodują choroby o przebiegu przewlekłym np. gruźlica.• Ponadto choroby zakaźne zwierząt stanowią ważny problem sanitarny i zagrażają zdrowiu człowieka.

• Ślady występowania chorób zakaźnych znajdujemy w wykopaliskach w okresie mezozoicznym (10-12 mln lat p.n.e.). • W Iliadzie Homera jest wzmianka o chorobach zakaźnych ( przy

zdobyciu Troi Homer wspomina o czarnej zarazie u zwierząt,

która przeniosła się potem na ludzi) . Niektórzy historycy medycyny uważają, że była to ospa inni nie wykluczają wąglika.

• Wzmianki te dowodzą, że choroby zakaźne musiały odgrywać dużą rolę w życiu społeczeństw.

• W czasach starożytnych umiano już trafnie rozpoznać i opisać kilka jednostek chorobowych, chociaż przyczyny były niesprecyzowane.

Zarys historyczny rozwoju epizootiologii

• Pojawianie się epidemii i epizootii przypisywano siłom nadprzyrodzonym. • Najbardziej realistyczne podejście do nauki zawdzięczamy Hipokratesowi, który nie odrzuca sił nadprzyrodzonych ale także źródło chorób zakaźnych upatruje w przyrodzie. • Hipokrates wprowadził pojęcie endemicznego i okresowego występowania chorób, a za czynniki zakaźne uważał wyziewy gnijącej materii.• W starożytności mimo żę nie znano przyczyn powstawania chorób zaraźliwych, stosowano zupełnie celowe środki ochronne. Np. Mojżesz zakazał spożywania mięsa od bydła wykazującego zmiany gruźlicze.

Zarys historyczny c.d.

Zarys historyczny c.d.

• Średniowiecze charakteryzuje upadek nauk.

• Epoka odrodzenia czyni postępy. Wtedy podzielono choroby zakaźne na:

- choroby dotykowe (kontagijne) i miazmatyczne

- oraz nieco później dotykowo- miazmatyczne.

• Zasadniczy przewrót w etiologii chorób zakaźnych spowodowały odkrycia:

- Leeuwehoeka (1632-1723) mikroskop (powiększał 160x)

- Latóur i Schwann- 200 lat później odkryli, że drożdże w

piwie i winie są żywe (niezależnie od siebie).

• Lancizi (lekarz papieża Klemensa VII) opracował przepisy sanitarne zapobiegające zarazom (w XVIII w. księgosusz opanował Italię i inne kraje Europy).

• Przepisy te były bardzo trafne: zakaz kontaktowania się ludzi, izolacja zwierząt lub zabicie, zakaz spożywania mięsa, palenie przedmiotów, odkażanie rąk octem, mycie wiader od chorych zwierząt, wylewać mleko od chorych krów z dala od osiedli.

• Księgosusz był straszną klęską dla hodowli bydła. Jego skutki są odczuwalne do dziś w Afryce choć nie w takiej skali.

Zarys historyczny cd.

Zarys historyczny c.d.• W miarę rozwoju nauk następował postęp w poznawaniu

etiologii chorób zakaźnych i epizootiologii.

• Historia badań nad chorobami zakaźnymi to jedna z najpiękniejszych kart w dziejach ludzkości.

Robert Koch Tyfusowa MarryIgnaz Semmelweis