EMBRIOLOGIA · budowa ciała temperament i aspekty inteligencji a także cechy wspólne dla naszego...
Transcript of EMBRIOLOGIA · budowa ciała temperament i aspekty inteligencji a także cechy wspólne dla naszego...
EMBRIOLOGIA
Dla Placówki Edukacji Ustawicznej EFIB
mgr Justyna Jarmuda, wszelkie prawa zastrzeżone
www.efib.pl
Embriologia, endogeneza
(gr. embryon – zarodek) –
nauka zajmująca się
rozwojem zarodkowym organizmów
zwierzęcych (w tym człowieka) i roślinnych.
Zajmuje się procesem rozwojowym
charakterystycznym dla zwierząt i roślin
wielokomórkowych, rozmnażających się płciowo,
obejmującym okres od zapłodnienia do
opuszczenia osłonek jajowych (w przypadku
zwierząt jajorodnych) lub organizmu matki w
czasie porodu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Podział
embriologia opisowa – badająca zmiany morfologiczne
następujące podczas rozwoju zarodka oraz płodu, dzieli
się ona na:
embriologię ogólną – zajmującą się gametami,
zygotami, listkami zarodkowymi oraz tworzeniem się
narządów pierwotnych
embriologię szczegółową – zajmującą się:
histogenezą (różnicowaniem poszczególnych
tkanek)
organogenezą (rozwojem poszczególnych
narządów)
mechanika rozwoju – zajmująca się badaniem
przyczyn zamian rozwojowych zachodzących w
naczyniach i układach
embriologia fizjologiczna – pozwala poznać czynności
zarodka i płodu.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Stadia rozwoju zarodkowego:
• zapłodnienie
• bruzdkowanie
• gastrulacja
• neurulacja
• organogeneza
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
ZAPŁODNIENIE
polega na połączeniu żeńskiej i męskiej komórki
płciowej.
Podczas zapłodnienia plemnik przebija błonę otaczającą
komórkę jajową i jego jądro łączy się z jądrem komórki.
Tak powstaje komórka zwana ZYGOTĄ.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
ZAPŁODNIENIE CD
Zapłodnienie zachodzi w bańce jajowodu
12godzin po pęknięciu dojrzałego
pęcherzyka jajnikowego;
Następnie błona komórkowa komórki
jajowej nabrzmiewa, nie dopuszczając
już innych plemników;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Wynikiem zapłodnienia jest ciąża. U ludzi do
zapłodnienia dochodzi zwykle pomiędzy 10 a 18
dniem cyklu. Współcześnie naukowcy postrzegają
zapłodnienie jako proces ciągły, trwający w
przypadku człowieka 12-24 godzin - nie sposób
wyróżnić konkretnego "momentu zapłodnienia".
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
EPF – Early Pregnancy Factor
• wczesny czynnik ciążowy
• białko immunosupresorowe, które pojawia się we
krwi kobiety ciężarnej krótko po zapłodnieniu
• pozwala na rozpoznanie ciąży w pierwszym
tygodniu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Zapłodnienie pozaustrojowe, zapłodnienie in
vitro (ang. in vitro fertilisation, IVF; (łac.) in vitro, dosł.
"w szkle") –
metoda zapłodnienia polegająca na doprowadzeniu do
połączenia komórki jajowej i plemnika w warunkach
laboratoryjnych, poza żeńskim układem rozrodczym.
Zaliczana do technik rozrodu wspomaganego
medycznie.
Jest stosowana z szerokich wskazań jako
sposób leczenia objawowego niepłodności w wypadku,
gdy inne metody wspomaganego rozrodu nie mają
zastosowania lub nie przyniosły oczekiwanego rezultatu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
EPF – Early Pregnancy Factor
• wczesny czynnik ciążowy
• białko immunosupresorowe, które pojawia się we
krwi kobiety ciężarnej krótko po zapłodnieniu
• pozwala na rozpoznanie ciąży w pierwszym
tygodniu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Podstawowe wiadomości z genetyki
zapłodnienia…
• Połączenie genów ojca i matki – genotyp;
• Jądro każdej komórki ciała ma zestaw 46
chromosomów ułożonych w 23 pary;
• Zawierają one informacje o danym
człowieku, nie tylko o jego indywidualnych
cechach takich jak: kolor włosów, wzrost,
budowa ciała temperament i aspekty
inteligencji a także cechy wspólne dla
naszego gatunku;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Podstawowe wiadomości – ciąg
dalszy…
• Geny dominujące…
• Płeć męska czy żeńska –
chromosomy XY i XX;
• Bliźnięta jednojajowe
(monozygotyczne) i dwujajowe;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Bruzdkowanie (ang. cleavage),
segmentacja, pierwszy etap rozwoju zarodkowego
zwierząt tkankowych;
seria mitotycznych podziałów zapłodnionej komórki
jajowej na coraz mniejsze komórki — blastomery; w
wyniku bruzdkowania powstaje morula, a
następnie blastula. W czasie bruzdkowania ani
masa, ani objętość, ani zasadniczy kształt zarodka
nie ulegają zmianie. Przebieg bruzdkowania jest
charakterystyczny i stały dla danej grupy zwierząt.
Termin bruzdkowanie, wprowadzony 1824 przez J.L.
Prévosta i J.B.A. Dumasa, pochodzi od bruzd
widocznych na powierzchni dzielącego się zarodka.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
BRUZDKOWANIE CD
• To wielokrotny podział mitotyczny zygoty
• W czasie bruzdkowania zarodek nie rośnie
• Podział zygoty ludzkiej na 2 pierwsze blastomery
zachodzi po ok 30h od zapłodnienia
• Po 40-50h mamy 4 blastomery
• Po 3 dniach stadium 12-16 blastomerów
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
BRUZDKOWANIE CD
• Jajo płodowe składające się z 12-16 blastomerów
otoczone osłonką przejrzystą nazywamy MORULĄ
• W STADIUM MORULI ZARODEK PRZECHODZI Z
JAJOWODU DO MACICY
• W tym czasie zarodek korzysta z własnych skąpych
substancji odżywczych (gdy nie uda się implantacja –
zarodek obumiera)
• W czasie dalszych podziałów powstaje jama
blastocysty wypełniona płynem
• Zanika osłona przejrzysta (która pełniła rolę
ochronną przed zakażeniem lub urazem)
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
BRUZDKOWANIE CD
Blastocysta składa się ze skupionych na jednym
biegunie komórek, które tworzą WĘZEŁ
ZARODKOWY lub EMBRIOBLAST, z którego
powstanie właściwy ZARODEK
oraz z ułożonych na obwodzie blastocysty
spłaszczonych komórek stanowiących
TROFOBLAST. Trofoblast przekształci się w
kosmówkę a następnie w łożysko.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Przebieg blastulacji: 1. morula 2. blastula
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
ZYGOTA
przesuwa się jajowodem do macicy gdzie
następuje implantacja. Podczas wędrówki
dzieli się najpierw na dwie komórki, potem na
cztery, osiem itd.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
IMPLANTACJA
• Około sześciu dni po zapłodnieniu
rozpoczyna się proces zagnieżdżenia,
implantacji
• W jamie macicy blastocysta przywiera
ściśle do endometrium – najczęściej w
okolicy górnej części tylnej ściany trzonu
macicy.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
IMPLANTACJA cd
• Zarodek zagłębia się w błonie śluzowej macicy
(tzw. doczesnej) dzięki reakcjom
enzymatycznym trofoblastu - zewnętrznej
warstwy blastocysty.
• Ok. 23. dnia po ostatniej miesiączce może
wystąpić nieznaczne krwawienie z dróg
rodnych
• Dzięki inwazyjnym i trawiennym
właściwościom trofoblastu zarodek otrzymuje
produkty odżywcze z endometrium
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
IMPLANTACJA CD
Etapy zagnieżdżenia:
• Przylegania
• Przeniknięcia
• Rozprzestrzeniania
• zatrzymania
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
IMPLANTACJA CD
Nieprawidłowe miejsca zagnieżdżenia:
• Okolica ujścia wewnętrznego szyjki macicy
• Bańka jajowodu
• Cieśń jajowodu
• Róg macicy
• lejek jajowodu
• Jajnik
• Ujście maciczne jajowodu
• Otrzewna więzadła szerokiego, krezka i ściana jelita
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
IMPLANTACJA CD
Zagnieżdżenie w szyjce macicy powoduje wiele
powikłań w przebiegu ciąży i porodu, gdyż rozwija
się łożysko przodujące
Zagnieżdżenie poza macicą powoduje ciążę
pozamaciczną, która najczęściej kończy się
poronieniem
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Gastrulacja (ang. gastrulation) –
faza w rozwoju zarodka zwierząt, następująca
po bruzdkowaniu. W wyniku gastrulacji
powstaje gastrula. W procesie gastrulacji dochodzi
do zgrupowania komórek pełniących podobne
funkcje w organizmie.
Istotą gastrulacji jest wytworzenie dwu lub
trzech listków zarodkowych z pojedynczej
warstwy blastuli.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
GASTRULACJA CD
Typem gastrulacji zachodzącym u człowieka jest
delaminacja. Polega na utworzeniu z
komórek węzła zarodkowego warstwy górnej –
ektodermy i warstwy dolnej – endodermy,
następnie pomiędzy nimi powstaje mezoderma. Z
warstw mezo- i ektodermalnej powstaje owodnia, z
warstw mezo- i endodermalnej –
omocznia lub łożysko omoczniowe.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
GASTRULACJA CD
W drugim tyg rozwoju zarodkowego blastocysta jest
zagnieżdżona w błonie śluzowej macicy a jej części
składowe TROFOBLAST I WĘZEŁ ZARODKOWY
ulegają dalszemu różnicowaniu:
Z WĘZŁA ZARODKOWEGO powstają ENDODERMA I
EKTODERMA
Z TROFOBLASTU - ŁOŻYSKO
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Gastrulacja cd
odbywa się w 2 tygodniu w 12 dni po zapłodnieniu;
wtedy komórki różnicują się na 3 listki zarodkowe, z
których powstają narządy; po 24 dniach zaczyna
pracować serce; naczynia krwionośne zarodka
napotykają na naczynia łożyska i powstaje
pępowina.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
3 LISTKI ZARODKOWE
EKTODERMA
MEZODERMA
ENDODERMA
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Z ektodermy powstają:
• układ nerwowy i narządy zmysłów
• naskórek i jego wytwory
• nabłonek wyścielający
• początkowe i końcowe odcinki układów
• siatkówka
• soczewka oka
• ucho wewnętrzne
• włosy i paznokcie
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Z mezodermy powstają:
• układ kostny
• układ mięśniowy
• układ krążenia
• skóra właściwa
• nerki
• Kora nadnerczy
• tkanka łączna
• ukł. moczowo-płciowy
• śledziona
• czaszka
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Z endodermy powstają:
• układ pokarmowy z gruczołami trawiennymi
• układ oddechowy
• pęcherz moczowy
• grasica
• tarczyca
• przytarczyce
• wątroba, trzustka
• prostata
• pochwa, cewka moczowa
• części nabłonkowe gardła, tchawicy, oskrzeli, płuc,
krtani, migdałków
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Błony płodowe (membranae fetales)
błony otaczające zarodek gadów, ptaków, ssaków w
tym człowieka (owodnia, omocznia, kosmówka,
pęcherzyk żółtkowy), połączone z zarodkiem
pępowiną. Łożysko tworzy kosmówka kosmata z
doczesna podstawną. Błony powstają z zygoty, ale
nie stanowią części składowych zarodka.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Owodnia
jedna z błon płodowych, powstaje z ektodermy i
mezodermy. Otacza płód pęcherzem płodowym
stanowiącym szczelnie zamknięty worek wypełniony
płynem. Płyn ten nazywany jest płynem owodniowym
(wody płodowe) i tworzy on środowisko życia
wewnątrzmacicznego. Umożliwia płodowi nie tylko
swobodne poruszanie się w łonie matki, ale również
stanowi pewnego rodzaju amortyzator chroniąc płód
przed urazami. Poza tym zabezpiecza płód przed
wysychaniem, wahaniami temperatury, jak również
izoluje dziecko przed silnymi bodźcami docierającymi
ze świata zewnętrznego np. głośnymi dźwiękami.
Owodnia stanowi również barierę dla drobnoustrojów
znajdujących się w pochwie.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Omocznia (łac. allantois)
jedna z błon płodowych, rozwija się między owodnią, a
kosmówką. Gromadzi zbędne produkty przemiany
materii zarodka. Powstaje z endodermy i mezodermy
pozazarodkowej. Omocznia z czasem wypełnia się
coraz bardziej i zrasta z owodnią i kosmówką. Jej
pozostałość stanowi moczownik.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Kosmówka
zewnętrzna błona płodowa zbudowana z
ektodermy, osłaniająca ciało zarodka i pozostałe
błony płodowe: owodnię, omocznię i pęcherzyk
żółtkowy. Na jej powierzchni rozwijają się liczne i
rozmaicie wykształcone wyrostki, tzw. kosmki
uczestniczące w budowie łożyska.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pęcherzyk żółtkowy, woreczek żółtkowy
błona płodowa otaczająca żółtko zarodka. Podczas
rozwoju zarodek zużywa żółtko, więc pęcherzyk
zmniejsza się i zostaje wcielony do pępowiny.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
ZABURZENIA ROZWOJU W PIERWSZYCH DWÓCH
TYGODNIACH
• Ok 15% kom jajowych zostaje zapłodnionych
nieprawidłowo
• 10-15% zygot przystępuje do bruzdkowania, ale nie
zagnieżdża się prawidłowo, ulegając obumarciu
• Z zagnieżdżonych blastocyst ok 60% przeżywa tylko do
drugiego tyg
• Aż 50% wszystkich zygot ginie przed zagneżdżeniem
• Implantacja jest krytycznym momentem rozwoju-
zakłucenia
• Wczesne obumarcie zarodka stanowi swojego rodzaju
mechanizm spontanicznej eliminacji wad wrodzonych
(Warkany)
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Neurulacja -
proces mający miejsce podczas rozwoju
embrionalnego (zarodkowego), w czasie to
którego rynienka nerwowa ulega zamknięciu
tworząc cewę nerwową (zawiązek ośrodkowego
układu nerwowego). Zachodzi w drugim i
trzecim tygodniu ciąży.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Cewka nerwowa, cewa nerwowa –
zawiązek układu nerwowego powstający ponad
zawiązkiem struny grzbietowej, wzdłuż linii
środkowej zarodków strunowców (Chordata) w
procesie neurulacji. Zapadające się do
wnętrza gastruli komórki
grzbietowej ektodermy tworzą rynienkę, a
następnie ślepo zakończoną z obu końców
rurkowatą strukturę stopniowo przykrywaną
ektodermą. U wyżej uorganizowanych
strunowców cewka nerwowa rozwija się
w mózgowie i rdzeń kręgowy.
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Organogeneza -
Proces tworzenia się i
rozwój narządów w trakcie
rozwoju zarodkowego
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Okres prenatalny – od poczęcia do narodzin…
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Długość ciąży 280 dni, 40
tygodni – menstruacyjna
Długość ciąży 266 dni, 38
tygodni – owulacyjna
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
W prenatalnym okresie rozwoju
człowieka wyróżniamy trzy trymestry
(każdy po trzy miesiące)
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
ROZWÓJ PRENATALNY – 3 OKRESY:
1.PRZEDZARODKOWY – od zapłodnienia do końca 3 tyg,
zygota przekształca się w tarczkę zarodkową składającą
się z 3 listków zarodkowych
2.ZARODKOWY – od 4 do 8 tyg, proces powstawania oraz
szybkiego wzrostu i różnicowania najważniejszych
narządów (ukł nerwowy i sercowo-naczyniowy powstaje
wcześniej ok 3 tyg)
Wrażliwość na czynniki teratogenne
3.PŁODOWY - od 9 do 38 tyg, zarodek przekształca się w
płód, dalszy rozwój
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
W czwartym tygodniu życia płodowego powstaje
łożysko
• zapewnia łączność pomiędzy zarodkiem a matką, ma
za zadanie zaspokojenie potrzeb rozwijającego się
organizmu • dopływ energii
• dopływ substancji budulcowych
• zapewnienie środowiska wodnego
• wydalanie metabolitów
• ochrona płodu
• synteza hormonów( od 4 miesiąca progesteron)
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
SCHEMAT KRĄŻENIA ŁOŻYSKOWEGO
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pierwszy trymestr życia dziecka.
Rozwój fizyczny:
• W czasie pierwszego miesiąca zarysowuje się
okolica głowy;
• Od 19 dnia tworzą się oczy;
• 28 dnia można rozpoznać soczewkę oka;
• Od 21 dnia pracuje serce, które w cztery dni
później zaczyna swoje rytmiczne pulsowanie;
• Tworzy się zamknięty system naczyń
krwionośnych;
• 4 tydz oddzielenie zarodka od pęcherzyka
żółtkowego
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pierwszy trymestr; rozwój fizyczny - ciąg
dalszy:
• W 3 tyg. powstają zaczątki 33 kręgów;
• W 4 tyg. pojawia się jama ustna, zawiązki
narządów wewnętrznych, kończyn, oczu, uszu i
nosa oraz 40 par mięśni położonych wzdłuż osi
ciała;
• Pod koniec pierwszego miesiąca zarodek ludzki
zwinięty jest w łuk składa się z kilku mln komórek
ma ponad 0,5 cm długości i waży poniżej 1g,
• 5 tydz okolica twarzowa zbliża się do wyniosłości
sercowej,
• Powstaje płytka dłoniowa
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pierwszy trymestr; rozwój fizyczny –
miesiąc drugi
• Tworzenie podstawowych narządów;
• W 5 tyg. pojawiają się zawiązki dłoni i stóp,
gruczołów rozrodczych (jąder lub jajników);
• Zaczyna powstawać przegroda moczowo-
odbytowa, przegrody w sercu, błony
oddzielające serce, płuca i trzewia;
• Tkanka chrzęstna szkieletu i tkanka
mięśniowa;
• Powstaje przewód słuchowy zewnętrzny,
• Okolica szyjna i grzbietowa zaczyna się
prostować
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Głowa powiększa się, twarz nabiera bardziej
ludzkiego wyglądu;
• Zarodek rośnie o 3-4 mm.
• W 6 tyg. głowa staje się największą częścią ciała;
• Rozpoczyna się kostnienie płaskich kości czaszki;
• Pojawiają się zawiązki palców u dłoni i stóp oraz
zawiązki zębów;
• w zawiązku oka powstaje barwnik, który jest
widoczny przez przezroczystą skórę dziecka;
• 7 tydz powstaje fizjologiczna przepuklina pępkowa
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Serce, szczęka i żuchwa są całkowicie uformowane;
• Wytwarza się podniebienie i przewód nosowo-łzowy;
• Wątroba wytwarza komórki krwionośne;
• Powstają jelito ślepe, wyrostek robaczkowy,
rozgałęzienia oskrzeli, mięśnie przepony, grzbietu,
brzucha i kończyn
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Ustala się tożsamość płciowa, do 9 tyg. zewnętrzne
narządy płciowe wyglądają podobnie;
• Dziecko ma już 1,5-2 cm dł. I waży ponad 2 g.
• W 7 tyg. powiększa się nadal głowa a wydłużona
szyja uwydatnia szczękę dolną;
• Tworzą się wargi i zawiązek języka ;
• Zaczyna zarastać podniebienie, otwierają się
przewody nosowe, powstają kanały półkoliste ucha;
• Małżowina uszna przybiera kształt odziedziczony po
rodzicach;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Oddzielają się od siebie drogi moczowo-płciowe i
przewód pokarmowy;
• Żebra i kręgi kostnieją;
• Kończąc 7 tydz. dziecko mierzy już ponad 2cm;
• W 8 tyg. głowa dziecka jest pochylona ku przodowi i
stanowi połowę długości ciała
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Gałki oczne przesuwają się z boków do przodu i
nabierają pigmentu;
• Kształtują się powieki i przegrody zewnętrzne
nosa(dwie dziurki);
• Kończyny stają się smuklejsze;
• Ręce są rozłożone na boki;
• Na dłoniach pojawiają się główne linie papilarne;
• Następuje rozwój gruczołów dokrewnych(grasicy,
tarczycy, nadnerczy), oraz kubków smakowych;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Miesiąc drugi, rozwój fizyczny – ciąg dalszy…
• Powstają błony mięśni gładkich;
• Serce wykazuje typowe fazy czynności i bije z
częstotliwością 40-80 uderzeń na minutę;
• U dziewczynek rozpoczyna się formowanie
łechtaczki u chłopców zaś moszny;
• Kończąc drugi miesiąc dziecko osiąga wzrost
3cm;
• Przypomina wygląd miniaturowego człowieka o
określonej płci, wszystkie wewnętrzne narządy
są już ukształtowane i pełnią właściwe funkcje;
• Palce dłoni rozdzielone, palce stóp zrośnięte,
• Oczy są otwarte, w 8 tyg następuje zamknięcie
powiek,
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pierwszy trymestr rozwoju dziecka.
Rozwój fizyczny, miesiąc trzeci:
• Rozpoczyna się płodowy okres życia;
• Dziecko jest bardziej aktywne i przejawia
indywidualne cechy w zachowaniu i wyglądzie;
• W 9 tyg. plecy wyprostowują się przez co głowa
nie opada na brzuch;
• Grubieje skóra i mięsnie;
• Na skórze wyrasta meszek płodowy;
• Tworzy się tęczówka;
• Powieki przykrywają oczy;
• Na dłoniach i stopach pojawiają się zawiązki
paznokci;
• 10 tydz znika przepuklina fizjologiczna,
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny, miesiąc trzeci- ciąg dalszy
• Dziecko osiąga 4cm dł. i wagę 3g;
• W 10 tyg. Dziecko rośnie o 1,5 cm i przybiera na
wadze;
• Twarz już ma proporcje dziecięce;
• Zarasta podniebienie;
• Ślimak i narząd słuchowy ucha a także trzustka i
płuca kończą swoją morfogenezę;
• Pęcherzyk żółciowy produkuje żółć;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny, miesiąc trzeci- ciąg dalszy
• Szpik kostny podejmuje stopniowo funkcję
krwiotwórczą;
• Tworzą się mięśnie umożliwiające ruchy jelit;
• W 11 tyg. dziecko ma już 6,5 cm wzrostu i waży
9,5 g.
• Zaczynają się kształtować struny głosowe;
• Trzustka wydziela insulinę do krwi;
• Między 9 a 12 tyg rozpoczyna się wydalanie
moczu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny, miesiąc trzeci- ciąg dalszy
• W 12 tyg. dziecko osiąga 7,5 cm wzrostu i wagę
14 g.
• Powstaje otwór odbytowy;
• Gruczoły wytwarzają ślinę;
• Zakończony zostaje rozwój strun głosowych;
• Żebra i kręgi ulegają intensywnemu kostnieniu;
• Nerki powodują mocz wydzielany do płynu
owodniowego;
• Kora nadnerczy wydziela hormony;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Kształtowanie się układu nerwowego
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Pierwszy miesiąc
13 dnia tworzy się
zawiązek ukł.
nerwowego;
19 dnia powstaje cewa
nerwowa; z niej rozwija
się rdzeń kręgowy i
nerwy obwodowe; jeśli
tu zadziałają czynniki
szkodliwe może dojść
do powstania
rozszczepu kręgosłupu;
Pierwszy miesiąc
21 dnia powstają
pierwsze komórki
ośrodkowego układu
nerwowego i trzy
pierwotne pęcherzyki
nerwowe(tyłomózgowie
, śródmózgowie i
przodomózgowie);
W 4 tyg. mózgowy
odcinek pierwotnego
układu nerwowego się
wygina się łukowato ku
gurze i przodowi;
pierwsze spontaniczne
ruchy; funkcjonuje jako
prymitywny mózg;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi miesiąc
Powstaje 5
pęcherzyków
mózgowych, rozpoczyna
się różnicowanie
komórek nerwowych
kory mózgowej; w 6 tyg.
zaobserwowano
pierwsze odruchy
nerwowe; w 7tyg.
półkule mózgowe
zaczynają wypełniać
górną część czaszki;
Drugi miesiąc
W 43 dniu dziecko
wykonuje rączkami i
nóżkami marionetkowe
ruchy;
Intensywnie rozwija się
oko, zwłaszcza komórki
nerwowe siatkówki;
kończy się rozwój
soczewki;
W połowie 7 tyg. okolica
warg staje się bardziej
wrażliwa na dotyk; w 8
tyg. następuje rozwój
pęcherzyków
mózgowych, zaczyna się
unerwianie tworzącego
się ucha wewnętrznego
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Trzeci miesiąc
W 9 tyg. cewa nerwowa
wypełnia się
komórkami
nerwowymi; Doskonali
się zmysł dotyku np.
dłoń zwija się w
piąstkę;
Neurony w rdzeniu
kręgowym zaczynają
rozsyłać sygnały
nerwowe do
poszczególnych
kończyn; tworzy się
nerw węchowy;
doskonali się
wrażliwość dotykowa
okolicy twarzy;
Trzeci miesiąc
Dziecko w macicy
wykonuje dużo ruchów
takich jak: ziewanie ,
przeciąganie się; w 11
tyg. zwiększa się
powierzchnia czuła na
dotyk; w 12 tyg.
przysadka mózgowa
zaczyna wydzielać
hormony; dziecko
zaczyna połykać wody
płodowe; dziecko
wykonuje ruchy
„tańczące”- prostuje
ręce i nogi, rusza
palcami i gałkami
ocznymi, otwiera i
zamyka usta; ruchy na
początku są
nieregularne i nagłe
potem stają się płynne i
celowe;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Zdjęcia trymestr pierwszy…
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr rozwoju – 4 miesiąc, rozwój
fizyczny:
• Cechuje najbardziej intensywny wzrost oraz duże
tępo rozwoju układu nerwowego;
• Dziecko od głowy do pięt osiąga 25cm i ciężaru 20
dag;
• Główka dziecka zajmuje 1/3 dł. ciała;
• Dzięki rozwojowi mięśni karku trzyma się bardzo
prosto;
• Na palcach powstają poduszeczki dotykowe;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr rozwoju – rozwój fizyczny –
ciąg dalszy
• Serce przepompowuje ok.30 litrów krwi;
• Tarczyca asymiluje jod i wydziela tyroksynę;
• Organizm syntezuje białka;
• Zwiększa się ilość płynu owodniowego, który
zapewnia utrzymanie stałej temperatury;
• Łagodzi wstrząsy i skutki urazów fizycznych
matki;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr rozwoju – rozwój fizyczny –
ciąg dalszy
• Picie płynu ćwiczy mięśnie potrzebne do
pobierania pokarmu, stwarza warunki dla
dojrzewania śluzówki żołądka i jelit;
• Mózg dynamicznie dojrzewa;
• Uformowany jest móżdżek;
• Powstają ciągle nowe połączenia nerwowe;
• Oczy z położenia bocznego zbliżają się ku
przodowi
• Małżowiny uszne przemieszczają się
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr, 5 miesiąc – rozwój fizyczny
• Dziecko osiąga 30 cm wzrostu i wagę 40 dag;
• Porost włosów, brwi i rzęs;
• Pojawienie się paznokci;
• Wysłuchiwalne stetoskopem tony serca;
• Ślimak w uchu wewnętrznym osiąga swoją
ostateczną wielkość(7mm);
• Faza czuwania i snu;
• Wolniejszy wzrost płodu,
• Ruchy płodu wyczuwane przez matkę,
• Powstaje brunatna tkanka tłuszczowa,
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr, 6 miesiąc- rozwój fizyczny
• 35 cm wzrostu i waży od 50 do 70 dag;
• Maź płodowa pokrywa obficie skórę;
• Brak tkanki tłuszczowej;
• Wytwarzają się wiązadła stawowe;
• Szkielet intensywnie kostnieje;
• Dziecko magazynuje substancje potrzebne po
urodzeniu: wapń, żelazo, białka, ciała
odpornościowe;
• W naczyniach można zobaczyć krew,
• Ciało staje się proporcjonalne,
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr, 6 miesiąc- rozwój fizyczny – ciąg
dalszy
• Rosną włosy i paznokcie;
• Dojrzewają narządy wewnętrzne;
• Płuca dziecka są na tyle dojrzałe, że w razie
przedwczesnego porodu istnieje szansa na przeżycie
poza łonem matki;
• Kończy się wzrost liczby komórek i zwojów
nerwowych;
• Dziecko powinno wykazywać regularne cykle
aktywności;
• W 24 tyg pneumocyty nabłonka oddechowego płuc
zaczynają wydzielać surfaktant
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr umiejętności psychoruchowe…
Czwarty miesiąc
Dziecko nadal ćwiczy
intensywne ruchy;
Piąty miesiąc
Matka może już
stwierdzić , że dziecko
śpi ma czkawkę, kopie
obraca się, przeciąga po
śnie,
Dziecko nadal ćwiczy
sprawności życiowe np.
ssanie;
Szósty miesiąc
Aktywność dziecka
zależna od
otrzymywanych
bodźców;
Aktywność matki i
dziecka jest
naprzemiennie
sharmonizowana;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Drugi trymestr – rozwój zmysłów…
Czwarty miesiąc
Miedzy 14 a 15 tyg. całe
ciało staje się wrażliwe;
Dziecko reaguje na
smak wód płodowych;
Ucisk na brzuch matki
wywołuje ruchy
przeciwstawne- zwija
się , kopie;
Piąty miesiąc
Kubki smakowe są
chemicznie aktywne;
Intensywność ruchów
połykania wód
płodowych zależy nie
tylko od głodu a także
smaku i samopoczucia
dziecka;
Dziecko reaguje na
zmianę temperatury
oświetlenia i silny
dźwięk;
Szósty miesiąc
Otwiera się szpara
powiekowa;
Gałka oczna porusza się
w górę w dół i na boki;
Reakcja na silny dźwięk
powoduje przestrach
dziecka;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Zdjęcia - drugi trymestr….
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Trzeci trymestr rozwoju, rozwój fizyczny – 7
miesiąc
• Dziecko osiąga ok.30 cm wzrostu oraz wagę od 90
do 135 dag;
• Rosną włosy i paznokcie;
• U chłopców jądra z jamy brzusznej przez kanał
pachwinowy zsuwają się do moszny;
• Przekręca się i wykonuje ruch kończynami;
• Ponowne otwarcie oczu,
• Rozwój tkanki tłuszczowej,
• Włosy na głowie i meszek dobrze rozwinięte,
• Od 28 tyg erytropoeza w szpiku kostnym, kończy
się w wątrobie i śledzionie,
• Płuca dobrze rozwinięte,
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny – przełom 7/8 miesiąc
• Obok aktywności ruchowej aktywność kory
mózgowej;
• Półkula lewa odpowiada za prawą stronę ciała i
mowę;
• Prawa za lewą stronę ciała i rozpoznawanie
emocji;
• Dominacja półkuli zależna od poziomu
testosteronu;
• Pojawia się odruch źreniczny,
• Tkanka tłuszczowa to 8% masy ciała
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny – 8 miesiąc
• Dziecko osiąga wagę 180 -220 dag;
• Skóra wygładza się i różowieje;
• Ciało przybiera kształt bardziej zaokrąglony;
• Nadal dojrzewają narządy wewnętrzne, zwłaszcza
układ oddechowy;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Rozwój fizyczny – 9 miesiąc
• Na 2 tyg. przed urodzeniem dziecko przestaje
rosnąć;
• W jelicie grubym gromadzi się smółka złożona z
żółci;
• Sen jest głęboki, regularny, aktywny;
• Ruch ciała, gałek ocznych, ruch ust, wydalanie
moczu;
• Dziecko czuje i reaguje już przed urodzeniem;
• Silny uchwyt dłoni i reakcja na światło,
• Tkanka tłuszczowa to ok 16% masy płodu
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Trzeci trymestr – rozwój zmysłów…
Zmysł
dotyku
Dziecko
dotyka ścian
macicy,
łożyska,
pępowiny,
siebie,
szczególnie
swojej
twarzy;
Dziecko
odczuwa
świat na
własnej
skórze
Węchu i
smaku
Skład
chemiczny
płynu
owodniowego
zależy od
odżywiania
matki;
zapachy
przyjemne,
nie
przyjemne i
mieszane;
słodki
posmak wód
zachęca do
picia
Słuchu
Dziecko jest
wrażliwe na
wibracje
potem na
silne
pojedyncze
dźwięki ,
następnie na
subtelne ;
Lubi
spokojne
dźwięki …
Wzroku
Światło
dociera do
macicy przez
coraz
bardziej
naciągniętą
skórę
brzucha;
Dziecko
rozróżnia
cienie(jaśniej
sze,
ciemniejsze);
Bólu
Ten zmysł
jest mało
poznany;
Ból tępy
całkowicie
rozwija się w
połowie
okresu
prenatalnego
;
Dziecko kiedy
odczuwa ból
cofa się do
tyłu;
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
Zdjęcia – trzeci trymestr…
Placówka Edukacji Ustawicznej EFIB
www.efib.pl
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE