Eliminowanie przejawów nierówności i dyskryminacji

w szkole.

mgr Elżbieta Straszak straszak@womczest.edu.pl

Kierunki polityki oświatowejpaństwa na rok szkolny 2015/2016

• Wzmocnienie bezpieczeństwa dziecii młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniemdzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymiw młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,specjalnych ośrodkach wychowawczych,ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych.

• Źródło: https://men.gov.pl/ministerstwo/informacje/kierunki-realizacji-polityki-oswiatowej-na-rok-szkolny-20152016-rok-otwartej-szkoly.html, dostęp 6.09.2015 r.

2

O czym będziemy mówić?

1. Dyskryminacja w szkole- oczami uczniów/uczennic oraznauczycieli/nauczycielek na podstawie raportu TowarzystwaEdukacji Antydyskryminacyjnej

2. Edukacja antydyskryminacyjna integralnym elementembudowania bezpiecznej szkoły

3. Szkolny Kodeks Równego Traktowania.

3

• Wymagania państwa:

Rozporządzenie MEN z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagańwobec szkół i placówek ( Dz. U. poz. 1214):Ministerstwo zdefiniowało 12 wymagań wobec szkół i placówek edukacyjnych

• Wymagania dotyczą różnych dziedzin: od wyników nauczania, realizacji obowiązującej podstawy programowej, przezrozwijanie aktywności i umiejętności społecznych uczniów, współpracę z rodzicami, po organizację pracy placówki,

w tym jej warunki lokalowe i wyposażenie.

Wymaganie 5. Kształtowane są postawy i respektowane normyspołeczne:Szkoła lub placówka realizuje działania wychowawcze i profilaktyczne, które są dostosowane do potrzeb uczniówi środowiska. Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne, a relacje międzywszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu.

Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników

szkoły i placówki oraz rodziców.

W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmującecałą społeczność szkoły lub placówki.

Źródło: http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1214/1, dostęp 6.09.2015r.

4

RAPORT NIK z 2013 r. na temat bezpieczeństwa w szkołach:

• Szkoły niestety nie są najbezpieczniejszymi miejscami:• przemoc fizyczna i słowna (NIK 2013)

• przemoc motywowana uprzedzeniami

• absencja uczniów,

• trudności w nauce, tzw. zachowania ryzykowne (konsekwencje dyskryminacji iprzemocy).

• Przekaz edukacyjny w szkołach:• przyczynia się do utrwalenia stereotypów i uprzedzeń,

• brakuje mu rzetelnej wiedzy na temat równości, dyskryminacji i przemocymotywowanej uprzedzeniami,

• nie kształci podstawowych kompetencji przeciwdziałania i obrony przed nią.

• Por: www.nik.gov.pl/plik/id,6956,vp,8803.pdf

5

Definicja dyskryminacjipojęcie wywodzi się łacińskiego disriminatio (rozróżnianie, rozdzielanie).Pojęcie to oznacza nierówne, a zarazem krzywdzące (niesprawiedliwe)traktowanie osób/osoby z powodu jej/ich przynależności do określonej grupy(demograficznej, społecznej itp.). Dyskryminacja przejawia się w działaniachwobec określonych osób/grup i prowadzi do sytuacji, w której określone grupybądź jednostki są pozbawione dostępu do dóbr i wartości cenionych społecznie.

Dyskryminacja może być rezultatem nieprzychylnego nastawienia,stereotypów oraz uprzedzeń wobec określonych grup. Negatywne stereotypylub uprzedzenia powodują, że nie uwzględnia się cech (kwalifikacji)indywidualnych danej jednostki, a jedynie patrzy się na nią przez pryzmatprzynależności do określonej grupy.

Por: pl.wikipedia.org/wiki/Dyskryminacja_(psychologia_społeczna)

6

• Stereotyp

Uogólnione, uproszczone przekonania funkcjonującespołecznie na temat danej grupy. Cechy stereotypu:trwały, trudny do zmiany, uproszczony, często niezgodnyz rzeczywistością, dziedziczony kulturowo, odporny nainformacje z nim niezgodne. Funkcje stereotypu: krzywdzi,ogranicza doświadczenie, ułatwia funkcjonowanie –skąpstwo poznawcze, usprawiedliwia zachowania,wzmacnia tożsamość grupową, może prowadzić dodyskryminacji.

pl.wikipedia.org/wiki/Stereotyp

7

• Niższy status ekonomiczny• Płeć i „odstępstwa” od społecznych norm związanych z płcią• Orientacja homoseksualna• „Odstępstwa” od społecznych norm związanych z wyglądem• Niepełnosprawność, problemy zdrowotne• Niepolskie pochodzenie etniczne, kolor skóry inny niż biały,

wyznanie inne niż katolicyzm• Wiek ( tzw. „przerośnięci)• Wygląd np. otyłość• Brak higieny

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł

Rudnicki, Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Przesłanki dyskryminacji w szkole

• Izolacja – odtrącenie, unikanie, olewanie…• Wyśmiewanie – żarty, nabijanie, darcie łacha…• Wyzywanie – Ty pedale, Tapeciara!...• Ocenianie – uważanie za gorszego, patrzenie

z pogardą, sprowadzanie do parteru…• Wywyższanie się – uważanie za elitę, twierdzenie, że

jest się lepszym…• Faworyzowanie przez nauczycieli /nauczycielki• Brak zrozumienia

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł

Rudnicki, Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Dyskryminacja oczami uczniów iuczennic

„Elita” mówi np. nas stać na lepszą wycieczkę.

Nie znali jej, a na przykład z imienia potrafili ją powyzywać od takich,siakich i owakich, ze względu na to, że jest z dziewczyną.

Inni nie chcą gadać z nimi [uchodźcami]. Siadać, nie mieć nijakiego

kontaktu. Traktują jak z innej planet, nie ludzi, jak innych.

Albo jesteś z kimś, kto jest duży… przy kości. No i jak to wygląda i w ogóle.Bo ty jesteś gruba, jesteś inna.

Miałem w poprzedniej klasie koleżankę, która po prostu zaszła w ciążę. Noi właśnie większość nauczycieli już ją odrzuciła […]. To był dopiero listopad,pierwsza klasa, a nauczyciele już do niej mieli takie podejście, że ona napewno obleje tą szkołę.

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin

Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Dyskryminacja oczami uczniówi uczennic

Otyli, to dotyczy wszystkich otyłych. To głupie docinki, szczególnie na

zajęciach z wychowania fizycznego, na wycieczkach, gdzie te osoby sięnaprawdę męczą, na wuefie niemogą zrobić fikołka.

Jeśli na przykład chodzi o płeć, to bardzo często chłopcy mówią wprost, żenigdy w życiu nie chcieliby być dziewczyną i gorzej jest być dziewczyną.

Mówią to wprost oczywiście dziewczynkom. Jeśli chodzi o biedę, to dzieci sięwyśmiewają, że ktoś nie ma na przykład czegoś.

Niejednokrotnie na przykład byłam świadkiem mocno, ale takich mocno

napastliwych, bardzo wulgarnych napaści na chłopca, który [był] delikatny,zniewieściały w ruchach, gdzieś tam na modela chciał się szykować.

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, MarcinStarnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Dyskryminacja oczami nauczycielii nauczycielek

Te bogatsze dzieci przechwalają się po prostu tym, co mają. (…) Na przykład mamy takiedzieci, które spędzają cały wolny czas na takich interaktywnych świetlicach I się chwalą,jakie tam oni aktywności robią, jak się ci nauczyciele nimi tam zajmują.

I u nas też było właśnie ze względu na wygląd. Chłopiec [był] dręczony (…). Kilkorouczniów sobie zrobiło przez Facebooka wydarzenie obśmiewające i komentarze poprostu. […] I była taka sytuacja właśnie, że przez dwa, trzy tygodnie tego chłopca tamgnębili.

Były jakieś wlepki, pamiętam, dwa czy trzy lata temu, ale one miały chyba charakterfaszystowski.

Mówią do siebie „ty żydzie”, „ty żółtku”, „ty czarnuchu”.To jest przekręcanie nazwy członków tej społeczności, zamiast mówienia o nich„świadkowie Jehowy”, mówi się o nich „Jehowce”. I bardzo często słyszałem właśnie tosłowo w ustach nauczycieli.

Uczeń homoseksualny przebiera się z dziewczynkami w szatni. Dlatego, że boi się agresjiw szatni męskiej. Chłopak mówi, że nie chce z dziewczynami się przebierać, ale „jak jesteśpedałem, to proszę”. Tak na luzaka mówi wyluzowany wuefista. I komentarz wuefisty„przecież nie powiedziałem nic złego, bo to było w żartach, no bo tak sobie mówię.”

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Niewiele można zrobić, bo każdy za siebie odpowiada. Nie zmusisz nikogo,

żeby przestał.

No wiadomo, jest przykro, ale co można zrobić. Trzeba mieć dystans dosiebie, poczucie humoru.

Trzeba załatwić to po swojemu […], może nie pobicie, ale gdyby dostał razczy dwa, to by pomogło.

Jestem tradycjonalistą i ja bym dał w mordę. - Czy to dobre rozwiązanie? -

Jest najprostsze i najlepsze.

Jak ma się ufać komuś, kogo się nie zna, [nauczyciel], tylko prowadzi lekcje.

Prosiłyśmy o pomoc, ale nic nie zrobili.

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł

Rudnicki, Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Reagowanie na dyskryminację oczamiuczniów i uczennic

Działania antydyskryminacyjne

1. Włączanie uczniów i uczennic z grup narażonych na dyskryminację• angażowanie uczniów dyskryminowanych• podkreślanie przy klasie dobrych cech tych uczniów• zaangażowanie uczniów do udziału w szkolnym przedstawieniu• rozmowy z uczniami na temat uczniów niepełnosprawnych• włączania tych dzieci do pracy w grupach i wspólnych zabaw.2. Reagowanie na gorsze traktowanieRozmowy z uczniami3.Działania antydyskryminacyjne sensu stricto

• konkurs plastyczny na temat równości szans kobiet i mężczyzn, Konkurs miał

również za zadanie obalenie stereotypów dotyczących postrzegania ról kobiety i

mężczyzny.

• współorganizowanie i udział w akcji Maraton Pisania Listów z Amnesty

International.

• Uczestnictwo młodzieży w seansach filmowych Nowe Horyzonty Edukacji

Filmowej – cykl Trudne Tematy.

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki,

Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Działania antydyskryminacyjne

1. Zajęcia integracyjne, interpersonalne skierowane douczniów i uczennic

2. Działania przeciwko przemocy3. Działania ukazujące różnorodność społeczną4. Działania pomocowe skierowane do konkretnych

uczniów i uczennic5. Żywa biblioteka w szkole www.zywabiblioteka.org.pl6. Szkolna Grupa Amnesty International

www.amnesty.org.pl7. Objazdowy festiwal filmowy Watch docs − prawa

człowieka w filmie www.watchdocs.pl8. Dzień Dziewcząt i Dzień Chłopaka 11.X inicjatywa

UNICEF , 30.IX

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, MarcinStarnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Działania potencjalnie związane

z przeciwdziałaniem dyskryminacji

Inne działania antydyskryminacyjne w szkole:

• organizacja dni okolicznościowych, np. Dzień: Grzeczności, Życzliwości, PrawDziecka,

• warsztaty dotyczące tolerancji prowadzone przez specjalistów z poradnipsychologiczno-pedagogicznej,

• dyskusje, np. „Nie bądź obojętny – nie dyskryminuj niepełnosprawnych”,

• uświadamianie uczniom mechanizmów dyskryminacji na podstawie faktówhistorycznych,

• zapoznawanie uczniów z Prawami Człowieka i Dziecka,

• współpraca ze stowarzyszeniami, np. Pomocy Osobom Niepełnosprawnym,Związek Sportu Osób Niepełnosprawnych,

• realizacja projektów, np. „Szkoła demokracji, szkoła samorządności”

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski, TowarzystwoEdukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

17

• udział dzieci w akcjach charytatywnych adresowanych do chorych, niepełnosprawnych,opuszczonych - np. WOŚP, Góra Grosza, Pola Nadziei, Szlachetna Paczka, akcjaNakrętka, Marzycielska Poczta;

• działania integracyjne włączające dzieci z niepełnosprawnością

• współpraca z Domami Pomocy Społecznej (osoby starsze)

• wykorzystywanie przykładów z literatury i filmu (bajki, czytanki, lektury) o tematycezwiązanej z tolerancją wobec innych (kolor skóry, wyznanie, zamożność,niepełnosprawność, wygląd)

• realizacja zajęć psychoedukacyjnych Dbajki-Grajki – program w nowatorski sposóbpomaga dzieciom, które nie radzą sobie w grupie i są przez nią odrzucane oraz uczy, jakradzić sobie z agresją rówieśniczą

• przedstawienia teatralne np. „Strach ma wielkie oczy”, „Magiczny Kapelusz”(problematyka tolerancji i poszanowania inności)

• realizacja tematów związanych z kulturą i obyczajami innych narodów

• bieżące reagowanie na przejawy nietolerancji w konfliktach rówieśniczych

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł Rudnicki, Marcin Starnawski, TowarzystwoEdukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

18

• Najczęściej wymienianą przeszkodą jest niewystarczający poziomświadomości nauczycieli i nauczycielek:

a) Niezauważanie problemub) Ostracyzm wobec osób, które go dostrzegając) Niskie umiejętności zareagowania i proponowania

rozwiązań.

• Brak odpowiedniej oferty doskonalenia nauczycieli i nauczycielek• Obojętny lub sceptyczny stosunek przełożonych

• Nacisk organów prowadzących szkoły na kwestie finansowe• Negatywne opinie na temat zawodu nauczyciela/nauczycielki

Por: źródła danych: Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” Katarzyna Gawlicz, Paweł

Rudnicki, Marcin Starnawski, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej: Warszawa, 2015

Działania antydyskryminacyjne - bariery

Pomocne linki

• http://www.portaloswiatowy.pl/porady/szkola-wolna-od-dyskryminacji-jak-nie-dopuszczac-do-nienawisci-286895 Szkoławolna od dyskryminacji. Jak nie dopuszczać do nienawiści?

• http://www.tea.org.pl/

• www.zywabiblioteka.org.pl

• www.amnesty.org.pl

• www.watchdocs.pl

• http://www.bezuprzedzen.org/

• Nie daj się - film edukacyjny od 1-10 krótkich odcinków

20

Najnowsze informacje z oferty RODN „WOM”

zapewnicie sobie Państwo

zamawiając naszego NEWSLETTERA.

http://www.womczest.edu.pl/new/newsletter/

Zapraszamy także do dzielenia się

swoim dorobkiem zawodowym

w ramach „przykładów dobrej praktyki”.

http://www.womczest.edu.pl/new/zasoby-edukacyjne/przyklady-dobrych-

praktyk/

Elżbieta Straszakstraszak@womczest.edu.pl

Dziękuję za uwagę

22