AA TTAAKKŻŻEE::

PPoowwssttaanniiee UUSSAA

PPoozznnaajj historię narodzinStanów Zjednoczonych.

ssttrr.. 1100

TTaajjeemmnniicczzyy mmaannuusskkrryypt

ZZaaggaaddkkaa ddllaa kkrryyppttoollooggóóww..

ssttrr.. 1111

KKuurrss HHTTMMLL,, CCSSSS ii JJaavvaaSSccrriipptt

CCzzyyllii nnaappiisszzmmyy ssoobbiiee kkaallkkuullaattoorr..

ssttrr.. 1122

OOpprróócczz tteeggoo

rróóżżnnee cciieekkaawwoossttkkii

ii kkąącciikk hhuummoorruu

nnaa ssttrr.. 1144--1155

http://eLight.cirrus.pl

PPssyycchhoollooggiiaa

DDoowwiieeddzz ssiięę cczzyymm jjeesstt ppaammiięęćć!!

DDoowwiieeddzz ssiięę jjaakk jjąą ppoopprraawwiićć!!ssttrr.. 33

CCzzyy mmyyśślliimmyy zzaa dduużżoo??

CCzzyymm jjeesstt oovveerrtthhiinnkkiinngg??

ssttrr.. 44

WWyynnaallaazzccyy zzpprrzzyyppaaddkkuu

PPrrzzeekkoonnaajj ssiięę,, żżee nnaawweett

nniieezzaammiieerrzzoonnyy eeffeekktt mmoożżee

ookkaazzaaćć ssiięę oossiiąąggnniięęcciieemm nnaa

śśwwiiaattoowwąą sskkaallęę..

ssttrr.. 66

Nr 8/2014 (5)

EEnneerrgg iiaazz aattoommuu

JJaakk pprroommiieenniioowwaanniiee wwppłłyywwaa nnaa

oorrggaanniizzmm..

Wyjaśniamy, że nie ma czegosię bać

ssttrr.. 77--99

www.bluebell.pl

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 2

Powitanie

Spis Treści

Chciałbym serdecznie powitać zarówno bardziej jak i mniej wiernych czytelników na łamach specjalnego numeruwakacyjnego naszej gazetki. Większość wakacji już co prawda za nami, ale nie zamiast się tym martwić postarajciesię jeszcze intensywniej wykorzystać ich resztę i znaleźć czas na naszą skromną gazetkę popularnonaukową. Wwakacje też można rozszerzać swoją wiedzę i gratuluję wszystkim, którzy starają się zachować szare komórki wdobrym stanie mimo przerażających upałów. Przechodząc do rzeczy: Magda opowie nam o tym, jak to zbiegiokoliczności zmieniły nasz świat i przyniosły niektórym ludziom sławę. Patryk i Michał skupili się napromieniowaniu, pierwszy od strony biologicznej , a drugi raczej fizycznej . Michał do tego ponownie angażuje się wpsychologię, tym razem wspólnie z Szymonem. Mateusz wprowadzi nas w programowanie oraz tworzenie stron.Grzegorz postanowił przybliżyć Wam historię narodzin USA. Mój artykuł znowu mówi o kryptologii, ale tym razemtroszkę bardziej historycznie, bo o jednym z najbardziej niezrozumiałych dokumentów wszechczasów (rany, amyślałem, że to z mojego pisma nie można się rozczytać). Zapraszam do lektury!

Krzysztof Bartoszewski

Myślisz za dużo

Wynalazcy z przypadku

Promieniotwórczość i jej wpływ na organizmy

O energetyce jądrowej i śłońcu ma Ziemi

Narodziny Ameryki

Wyzwanie dla Kryptologów

Własny kalkulator

Ciekawostki

str. 5

str. 6

str. 7

str. 9

str. 1 0

str. 11

str. 1 2

str. 1 4

Humor str. 1 5

Nasz wewnętrzny dysk twardy str. 3

Nasz wewnętrzny dysk twardy

Powitanie

Spis Treści

str. 3 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

Nasz wewnętrzny dysk twardyŚwiadomość, poczucie upływającego czasu, przyswajanie nowych wiadomości w toku nauki, wspomnienia. Te wszystkieaspekty naszego życia są nierozerwalnie związane z mózgiem, ale przede wszystkim z jego funkcją kryjącą się pod poję-ciem pamięć. Osoby, które mają zaburzenia w tej części układu nerwowego w skrajnych przypadkach tracą zdolność dosamodzielnej .Ale co to właściwie jest pa­mięć?Mechanizm przetwarzania informacji(zapamiętywania) jest bardzo złożony ipolega na:- rejestrowaniu informacji np. po razpierwszy czytany tekst dowolnego wier-sza,- utrwalaniu np. kilkudziesięciokrotnepowtarzanie wiersza w ciągu tygodnia wcelu zapamiętania go,- odtwarzaniu np. dany wiersz potrafimypowiedzieć bez konieczności zaglądaniana kartkę.Tylko dzięki tak szczegółowemu opisa-niu powyższego procesu możemy prawi-dło zdefiniować pamięć. A mianowiciejest zdolność do przyswajania, magazy-nowania i odzyskiwania informacji na-bywanych w ciągu życia człowieka.

Skąd czerpiemy wiadomości?W przetwarzaniu informacji, czyli połą-czeniu ww. operacji w całość uczestni-czy nie tylko pamięć, ale również takzwane czynności poznawcze, któreumożliwiają nam zdobywanie podstawo-wej wiedzy o świecie czy wykonywaniewielu rzeczy jednocześnie, jak w czasieprowadzenia samochodu.Podstawowe czynności poznawcze:a) koncentracja - często łączy się z mo-tywacją, gdyż łatwiej jest nam skupićuwagę na czymś, co nas interesuje.b) percepcja - czyli przetwarzanie infor-macji płynących z narządów zmysłów.Związana jest również z inteligencją,która umożliwia dopatrywanie związ-ków i skojarzeń między różnymi wyda-rzeniami i sytuacjami życiowymi.c) język - umiejętność operowania poję-ciami, symbolami, wyrażania myśli po-przez mowę, pismo i inne systemyznaków,d) pamięć.

Równowaga uczuciowa, a ja­kość zapamiętywaniaAnalizując powyższy akapit możemydojść do wniosku, że układy mnezyjne(tzn. związane z pamięcią) nie mogą sa-me funkcjonować bez współdziałania znarządami zmysłów i intelektem. Niewolno również pominąć równowagiuczuciowej , która wpływa na jakośćprzetwarzania informacji np. łatwiej jestzapamiętać wiadomość, która wywołaław nas silne emocje.

Jak długa może być naszapamięć?Podział pamięci ze względu na jej dłu-gość:a) sensoryczna (ultrakrótka) – trwa dook. 0,5 s. W niej następuje segregacjadużej ilości danych, z których częśćprzedostaje się do pamięci krótkotrwałej ,b) krótkotrwała – trwa do kilkunastu se-kund. Umożliwia chwilowe zapamięta-nie danych pochodzących z narządówzmysłów oraz wniosków przetwarzaniadanych w mózgu np. wyniku przeprowa-dzonego doświadczenia z chemii.c) długotrwała – ma de facto nieograni-czoną pojemność oraz czas przechowy-wania.

Przekaźnik między pamięciąkrótko i długotrwałąW procesie utrwalania informacji, tj .przenoszenia jej z pamięci krótkotrwałejdo długotrwałej bardzo ważną rolę od-grywa niewielka struktura znajdująca sięw płacie skroniowym kory mózgowejzwana hipokamp. Badania wykazały, żeuszkodzenie tego elementu mózgu moc-no ogranicza zdolności uczenia się.

Program zwiększania aktyw­ności mózguNiedawno w Stanach Zjednoczonychpopularna stała się gimnastyka mózgu.

To pojęcie odnosiło się przede wszyst-kim do osób starszych, którzy musząpracować do 65 roku życia, a chcą za-chować sprawność umysłu, pozwalającąim zachować dane stanowisko mino ry-walizacji z młodym pokoleniem.Rzecząnaturalną jest jednak, że wiek nie graroli przy wykonywaniu tego typu ćwi-czeń i każdy z nas powinien dbać oswoją pamięć. Poniżej zamieściłemprzykładowe zadania, a jeżeli ktoś bę-dzie poważnie zainteresowany zwięk-szaniem sprawności swojego umysłupolecam książkę dr Jocelyne de Rotroupt. „Pamięć doskonała”, która dzieli sięna część teoretyczną opisującą funkcjo-nowanie układu nerwowego, a dalej pa-mięci, oraz praktyczną zawierającąćwiczenia. Pozostałych nieskłonnych dowydawania pieniędzy zachęcam do ko-rzystania z Internetu.Poniżej zamieściłem przykładowe zada-nie i szczegółowo opisałem jego cel.Przeczytaj trzykrotnie poniższe wyrazy,a następnie zamknij gazetkę i spróbuj naoddzielnej kartce wypisać te, które za-pamiętałeś.

FIOLETOWYWODAKOMPUTERFOTELCZERWONYPOWIETRZEKRZESŁOTELEWIZOROGIEŃNIEBIESKIRÓŻOWYSTÓŁTABLETPÓŁKACZARNYSMARTPHONEZIEMIAXBOX

MMyyśślliisszz zzaa dduużżoo

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 4

www.combativemind.com

Zauważ że ww. słowa możesz możeszpodzielić na cztery kategorie:

KOLORYFIOLETOWYCZERWONYNIEBIESKIRÓŻOWYCZARNY

ŻYWIOŁYWODA

POWIETRZEOGIEŃZIEMIA

MEBLEFOTEL

KRZESŁOSTÓŁ

PÓŁKA

ELEKTRONIKAKOMPUTER

SMARTPHONETABLET

TELEWIZORXBOX

Klasyfikowanie jest bardzo przydatneprzy nauce języków obcych, gdyż ła-twiej jest zapamiętać kilka grup słówekpodobnych znaczeniowo, niż ciągu wy-razów, których nie można w żaden spo-sób skojarzyć ze sobą.

Wskazówki na przyszłośćNależy mieć na uwadze, że trzeba ćwi-czyć wszystkie rodzaje pamięci np.wzrokową, logiczną, językową, gdyżograniczamy ją do jednej ściśle określo-nej czynności. Mam nadzieję, że zachę-ciłem was do ćwiczenia swojegoumysłu, bo jest to niezbędne, aby prze-trwać w dzisiejszym świecie.

SS

semel.ucla.edu

Przejdźmy do sednaPPrroobblleemm,, kkttóórryy cchhccęę oommóówwiićć ttoo ttzzww..

""oovveerrtthhiinnkkiinngg"" .. WWyyddaajj ee mmii ssiięę,, żżee nniiee mmaa

ppoollsskkiieeggoo ooddppoowwiieeddnniikkaa tteeggoo ssłłoowwaa.. CCoo

oonnoo oozznnaacczzaa?? OOppiissuujj ee aannaalliizzoowwaanniiee ii

mmyyśślleenniiee nnaadd jj eeddnnyymm kkoonnkkrreettnnyymm tteemma-a-

tteemm nniieeuussttaannnniiee.. JJeesstt ttoo ddoossyyćć ddeessttrruuk-k-

ccyyjj nnyy pprroocceess .. CCiiąąggłłee rroozzmmyyśśllaanniiee nnaadd

jj eeddnnyymm zzaaggaaddnniieeiieemm,, pprrzzyyppaattrryywwaanniiee ssiięę

jj eemmuu zz kkiillkkuu((nnaassttuu)) ppeerrssppeekkttyyww rrzzaaddkkoo

pprroowwaaddzzii ddoo jj eeggoo rroozzwwiiąązzaanniiaa.. ZZnnaacczznniiee

cczzęęśścciieejj wwyymmyyśśllaammyy ssoobbiiee nnoowwyy pprro-o-

bblleemm,, kkttóórryy wwyynniikkaa zz ddooggłłęębbnneejj aannaalliizzyy

tteeggoo ppiieerrwwsszzeeggoo.. JJaakk iinnaacczzeejj pprrzzyybblliiżżyyćć

tteenn ssttaann:: bbłłąąddzzeenniiee ww zzaawwiiłłyymm cciiąągguu ssppe-e-

kkuullaaccjj ii ,, kkttóórree nniiee pprrzzyybblliiżżaajj ąą ddoo żżaaddnneeggoo

rroozzwwiiąązzaanniiaa.. DDoorrzzuuććmmyy ddoo tteeggoo ffrruussttrra-a-

ccjj ęę ii pprrzzeekkoonnaanniiee,, żżee nnaasszzee cczzyynnyy ssąą bbeez-z-

cceelloowwee..

CCzzyymm ttoo ggrroozzii??NNaajj pprroossttsszzee rrzzeecczzyy,, jj aakkiiee mmoożżnnaa wwyymmiie-e-

nniićć,, ttoo uuttrraattaa cczzaassuu ii eenneerrggiiii oorraazz zzeerroo

kkoorrzzyyśśccii .. JJeeddnnaakk ddoo tteeggoo ddoocchhooddzzii pprrzze-e-

kkoonnaanniiee oo bbeezzcceelloowwoośśccii ,, kkttóórree nnaassttrraajj aa

ppeessyymmiissttyycczznniiee ((mmaałłoo pprraawwddooppooddoobbnnee,,

żżeebbyy ppooddcczzaass oovveerrtthhiinnkkiinngg ddoojj śśćć ddoo ppo-o-

zzyyttyywwnnyycchh kkoonnkklluuzzjj ii)) .. NNiieekkttóórryycchh mmoożżee

ttoo ddoopprroowwaaddzziićć ddoo ddeepprreess jj ii ,, nnaadduużżyywwa-a-

nniiaa aallkkoohhoolluu lluubb ssaammoobbóójj ssttwwaa..

KKiieeddyy ppoozznnaaćć,, żżee mmaasszz zz ttyymmpprroobblleemm??GGrraanniiccaa ppoommiięęddzzyy mmyyśślleenniieemm oo ppeewwnneejj

rrzzeecczzyy aa zzaappęęttlleenniieemm ssiięę ww mmyyśśllaacchh jj eesstt

bbaarrddzzoo cciieennkkaa.. MMoożżeemmyy cczzuućć,, żżee ppoossu-u-

wwaammyy ssiięę ddaalleejj zz ddeeccyyzzjj aammii ii mmyyśśllaammii,,

aallee nniiee zzaauuwwaażżaammyy ssttrraatt ww cczzaassiiee ii eenneer-r-

ggiiii ,, kkttóórrąą ppoośśwwiięęcciilliibbyyśśmmyy nnaa ddzziiaałłaanniiee..

NNaajj ggoorrzzeejj jj eesstt ww pprrzzyyppaaddkkuu,, ggddyy nnaasszzee

żżyycciiee zzaacczzyynnaa ii kkoońńcczzyy ssiięę nnaasszzeejj ggłłoowwiiee

oorraazz ffaannttaazzjj aacchh.. TTrraacciimmyy kkoonnttrroollęę,, zza-a-

mmiiaasstt ppooddjj ąąćć ddzziiaałłaanniiee,, sskkuuppiiaammyy ssiięę wwy-y-

łłąącczznniiee nnaa eeggzzyysstteennccjj ii wwee wwłłaassnnyymm

uummyyśśllee..

Jak temu zaradzić?NNaajj pprroossttsszzyy ssppoossóóbb ttoo zznnaalleeźźćć ssoobbiiee jj a-a-

kkiieeśś zzaajj ęęcciiee,, kkttóórree wwaass ""ppoocchhłłoonniiee"" ,, nnpp..

zzaaggrraaćć ww jj aakkąąśś ggrręę,, sspprróóbboowwaaćć uułłoożżyyćć

kkoossttkkęę rruubbiikkaa iittpp.. CChhooddzzii oo cczzyynnnnoośśćć,,

ddzziięękkii kkttóórreejj ooddeerrwwiieecciiee ssiięę oodd pprroobblle-e-

mmaattyycczznnyycchh rroozzmmyyśśllaańń.. PPoommóócc mmoożżee

ttaakkżżee wwyyttłłuummaacczzeenniiee ssoobbiiee bbeezzcceelloowwoośśccii

ttyycchh rroozzmmyyśśllaańń ii uuddoowwooddnniieenniiee,, żżee zzdde-e-

ccyyddoowwaannaa wwiięękksszzoośśćć zz nniicchh nniiee mmaa ((ii nniiee

bbęęddzziiee mmiieećć)) żżaaddnneeggoo zznnaacczzeenniiaa ww pprrzzy-y-

sszzłłoośśccii .. WW nniieekkttóórryycchh ssyyttuuaaccjj aacchh rroozzwwiią-ą-

zzaanniieemm pprroobblleemmuu mmoożżee bbyyćć nnaawweett

zzwwyykkłłee ""YYOOLLOO"" .. NNiieekkttóórryymm ppoommaaggaa

zznnaalleezziieenniiee ww wwsszzyyssttkkiimm ccaałłeejj ssyyttuuaaccjj ii

cchhooćć jj eeddnneeggoo ppoozzyyttyywwuu ((nnaawweett ttaakkiieeggoo

““nnaa ssiiłłęę””)) .. OOvveerrtthhiinnkkiinngg jj eesstt nnaawwyykkiieemm,,

kkttóórryy pprraakkttyykkuujj eemmyy ppooddśśwwiiaaddoommiiee.. MMaa

oonn sswwóójj ppoocczząątteekk ggddzziieeśś ww nnaaddppoobbuuddlli-i-

wwoośśccii mmyyśślloowweejj ww cczzaassiiee ddoojj rrzzeewwaanniiaa..

JJaakk kkaażżddyy iinnnnyy nnaawwyykk mmoożżnnaa ggoo zzwwaal-l-

cczzyyćć,, jj eeddnnaakk wwyymmaaggaa ttoo nniieeccoo ssaammoozza-a-

ppaarrcciiaa ii wweewwnnęęttrrzznneejj cchhęęccii zzmmiiaannyy..

Overthinking w liczbachTTeenn kkrróóttkkii aakkaappiitt ppoośśwwiięęccaamm ssttaattyysstty-y-

kkoomm.. WW ggrruuppiiee wwiieekkoowweejj 2255 --33 55 llaatt 7733%%

oossóóbb uuwwaażżaa ssiięę zzaa ddoottkknniięęttee pprroobblleemmeemm

""nnaaddrroozzmmyyśśllaańń"" ((oovveerrtthhiinnkkiinngg)) .. PPrrzzoodduujj ąą

kkoobbiieettyy 5533%% uuwwaażżaa,, żżee mmaa pprroobblleemm..

WWśśrróódd mmęężżcczzyyzznn ttaakkiiee zzddaanniiee mmaa 4433%%..

CChhyybbaa ssaamm nnaa ttoo cciieerrppiięęWW ttrraakkcciiee pprrzzyyggoottoowwyywwaanniiaa ssiięę ddoo nnaappi-i-

ssaanniiaa aarrttyykkuułłuu uuśśwwiiaaddoommiiłłeemm ssoobbiiee,, żżee

ssaamm mmaamm zz ttyymm pprroobblleemm.. II jj eesstteemm ccoo ddoo

tteeggoo ppeewwiieenn.. NNiieeccoo mmnniiee ttoo pprrzzeerraażżaa,, tty-y-

llee cczzaassuu nniiee zzddaawwaałłeemm ssoobbiiee sspprraawwyy zz tte-e-

ggoo,, jj aakk bbaarrddzzoo wwyynniisszzcczzaajj ąąccoo mmooggłłoo ttoo

ddzziiaałłaaćć.. OOdd zzaawwsszzee lluubbiiłłeemm aannaalliizzoowwaaćć

zzaaiissttnniiaałłee ssyyttuuaaccjj ee ii mmyyśśllaałłeemm,, żżee jj eesstt ttoo

ccaałłkkiieemm nnoorrmmaallnnee.. ZZaammyykkaałłeemm ssiięę nnaa jj a-a-

kkiiśś cczzaass,, aażż nniiee zznnaajj ddęę nnaajj lleeppsszzeeggoo sscce-e-

nnaarriiuusszzaa,, aallee bbeezzsskkuutteecczznniiee.. MMaamm

nnaaddzziieejj ęę,, żżee wwaass jj eeddnnaakk ttoo nniiee ddoottyycczzyy

oorraazz żżee ww mmiiaarręę kkllaarroowwnnyy ssppoossóóbb ppo-o-

zznnaalliiśścciiee jj eeddeenn zz eelleemmeennttóóww ddzziiaałłaanniiaa

wwaasszzeeggoo mmóózzgguu..

MKr

MMyyśślliisszz zzaa dduużżoo

ssttrr.. 55 || MMiieessiięęcczznniikk eeLLiigghhtt,, nnrr 88 //220011 44

CCzzyy zzddaarrzzyyłłoo wwaamm ssiięę kkiieeddyyśś wwnniikklliiwwiiee,, aa mmoożżee nnaawweett oobbsseessyyjj nniiee aannaalliizzoowwaaćć jj aakkiiśś pprroobblleemm?? CCzzyy zzaawwsszzee ddoocchhooddzziilliiśścciiee

ddoo rraaccjj oonnaallnnyycchh wwnniioosskkóóww lluubb ddzziiaałłaańń?? NNaa ppiieerrwwsszzee ppyyttaanniiee pprraawwddooppooddoobbnniiee ooddppoowwiieeddzziieelliiśścciiee "" ttaakk"" ,, nnaa ddrruuggiiee zzaatteemm

""nniiee"" .. CCzzęęssttoo zzddaarrzzaa nnaamm ssiięę mmyyśślleećć zzaa dduużżoo.. WW kkóółłkkoo ii ww kkóółłkkoo aannaalliizzuujj eemmyy cczzaasseemm jj eeddeenn pprroobblleemm.. JJeesstt ttoo bbaarrddzzoo dde-e-

ssttrruukkccyyjj nnyy pprroocceess,, oo cczzyymm mmoożżee śśwwiiaaddcczzyyćć mm.. iinn.. mmoojj ee ddrruuggiiee ppyyttaanniiee..

www.combativemind.com

Wynalazcy z przypadku

Jednym z najważniejszych odkryć doko-nanych przypadkowo jest penicylina.Działo się to w 1928 roku, kiedy to Ale-xander Fleming zostawił szkiełko labo-ratoryjne z wymazem bakteriiStaphylococcus w swoim laboratorium ipojechał na dwutygodniowe wakacje. Popowrocie zobaczył, że próbka została za-infekowana pleśnią, która sprawiła, żebakterie przestały się rozmnażać. Wtedynie udało mu się wyizolować substancjiczynnej , choć stwierdził, że jej skutecznedziałanie ma miejsce nawet przy bardzodużym rozcieńczeniu. Dopiero w 1938 r.grupa trzech naukowców, w skład którejprócz Fleminga weszli Howard WalterFlorey oraz Ernst Boris Chain, wyizolo-wała składnik czynny, zakładając rokpóźniej pierwszą na świecie wytwórniępenicyliny. Za swoje odkrycie zostali oniuhonorowani w 1945 r. Nagrodą Nobla zmedycyny.

Inny wynalazek - bezpieczne szkło - po-wstał dzięki dwóm ludzkim wadom -niezdarności i wygodnictwu. W 1903 ro-ku francuski naukowiec Edward Bene-dictus wspinał się po drabinie i strącił zpółki szklane naczynie. Myślał, że zachwilę będzie musiał sprzątnąć odłamkiszkła z podłogi, lecz ku jego zaskoczeniunaczynie pozostało całe. Szybko okazałosię, że jest to efekt nieuwagi pomocnikaEdwarda. Kilka dni wcześniej naczyniaużywano do przelewania płynnego pla-stiku. Po zakończonych eksperymentachpomocnik przekonany, że naczynie jestczyste, bez mycia odstawił je na półkę.Tymczasem resztki plastiku zaschły istworzyły ochronną powłokę dla szkła.Bezpieczne szkło jest dzisiaj wykorzy-stywane m. in. w szybach samochodo-wych.

Mieszanina węgla drzewnego, saletrypotasowej i siarki nie brzmi jak przepis

na medykament zapewniający nieśmier-telność. Właśnie takie przeznaczenie jed-nak miał mieć.. . proch. Wynalazek tenpowstał w Chinach w IX wieku, za pa-nowania dynastii Tang. Chińczycy zawszelką cenę chcieli odkryć substancjęzapewniającą wieczne życie. Próbowanom.in. picia rtęci oraz jedzenia specjal-nych odmian brzoskwiń. Mieszankę two-rzącą znany nam dzisiaj proch zapewnepróbowano podpalić, co pomogłoby póź-niej utworzyć tabletki z niej . Po zetknię-ciu się z ogniem jednak mieszaninawybuchła. Bystrzy Chińczycy szybkoznaleźli nowe zastosowania dla pro-chu(np. zaczęli używać go do wyrobupetard). Tak oto powstał materiał wybu-chowy, który zmienił losy świata.

Wynalezienie wewnętrznego rozrusznikaserca zawdzięczamy Wilsonowi Great-batchowi. Ten amerykański inżynier iwynalazca w 1959 roku chciał stworzyćcoś innego - urządzenie, które nagrywa-łoby dźwięki pracy serca. Pomyłka wdoborze rezystorów spowodowała, żeGreatbatch stworzył urządzenie generu-jące krótkie impulsy elektryczne. Błędo-wi inżyniera życie zawdzięczają milionyludzi na całym świecie, w tym obecnieponad 100 000 Polaków z wszczepio-nym kardiostymulatorem.

O szczęśliwymzrządzeniu losumoże mówić teżodkrywca ebonitu- Charles Goody-ear. Przez wiele latpracował on nadmieszanką, którapozwoliłaby naszersze wykorzy-stanie w przemyślegumy, która do1839 roku była

właściwie bezużyteczna – przy wysokiejtemperaturze była zbyt lepka, a gdy sięją schłodziło stawała się sztywna i kru-cha. Ale Goodyear nie poddawał się. Za-czął pracować nad połączeniemkauczuku i siarki. Pewnego dnia starł zrąk ową sproszkowaną mieszankę, którejczęść wylądowała przy gorącym piecu.To sprawiło, że guma kauczukowa sięstopiła, aczkolwiek dzięki siarce nabrałanowych właściwości takich jak większatwardość i wytrzymałość. Goodyear od-krył tym sposobem ebonit(twardą gu-mę), który jest wykorzystywany wskrzynkach akumulatorowych oraz dowyrobu tanich instrumentów dętychdrewnianych(obój , klarnet).

Istnieje jeszcze wiele innych przykładów„przypadkowych” wynalazków, jednaknależy pamiętać, że to ich zastosowanie isposób wykorzystania w naszym życiujest najważniejszy - szczególnie jeżeli wgrę wchodzi możliwość uratowanialudzkiego życia, bo wtedy metoda od-krycia nie ma najmniejszego znaczenia.

MR

Promieniotwórczość i jej wpływ na organizmyNa przestrzeni wieków wielu naukowców poświęcało swoje życie badaniom, których rezultaty rewolucjonizowały naszświat. Zdarzały się jednak przypadki, kiedy to dokonywano ważnych odkryć nieumyślnie. Takie „pomyłki” do dzisiajratują nas od śmierci i ułatwiają nam życie codzienne.

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 6

Alexander Fleming - wynalazca z przypadku

Wynalazcy z przypadku Promieniotwórczość i jej wpływ na organizmyPPoocczząątteekk bbaaddaańń nnaadd zzjjaawwi­i­sskkiieemm pprroommiieenniioottwwóórrcczzoośścciiWW 11 889966rr.. ffiizzyykk AAnnttooiinnee BBeeqquueerreell ddo-o-

ss ttrrzzeeggłł,, żżee rruuddaa uurraannoowwaa ppoołłoożżoonnaa nnaa

oossłłoonniięęttee jj oodd śśwwiiaattłłaa kklliisszzyy ffoottooggrraaffiiccz-z-

nneejj ssppoowwooddoowwaałłaa jj ee jj zzaacczzeerrnniieenniiee .. NNoowwoo

ooddkkrryyttee zzjj aawwiisskkoo pprroommiieenniioottwwóórrcczzoossccii

zzaaiinntteerreessoowwaałłoo MMaarriięę SSkkłłooddoowwsskkąą-- CCu-u-

rriiee ii jj ee jj mmęężżaa PPiieerrrree’’ aa CCuurriiee .. WWyykkaazzaallii ,,

żżee źźrróóddłłeemm oobbsseerrwwoowwaanneeggoo pprrzzeezz BBe-e-

ccqquueerreellaa pprroommiieenniioowwaanniiaa ssąą aattoommyy uurra-a-

nnuu.. DDzziięękkii kkoonnttyynnuuaacc jj ii bbaaddaańń,,

wwyyooddrręębbnniill ii zzee zzwwiiąązzkkóóww uurraannuu ddwwaa

nniieezznnaannee wwcczzeeśśnniiee jj ppiieerrwwiiaassttkkii ,, kkttóórree

nnaazzwwaannoo ppoolloonneemm ii rraaddeemm..

CCzzyymm jjeesstt pprroommiieenniioottwwóór­r­cczzoośśćć??PPrroommiieenniioottwwóórrcczzoośśćć ((rraaddiiooaakkttyywwnnoośśćć)) ttoo

zzddoollnnoośśćć jj ąąddeerr aattoommoowwyycchh ddoo rroozzppaadduu

pprroommiieenniioottwwóórrcczzeeggoo.. PPoolleeggaa oonn nnaa ssa-a-

mmoorrzzuuttnneejj pprrzzeemmiiaanniiee jj ąąddeerr aattoommoowwyycchh,,

ww wwyynniikkuu kkttóórreejj ppoowwssttaajj ąą ppiieerrwwiiaassttkkii

cchheemmiicczznnee oo mmnniieejj sszzeejj mmaassiiee aattoommoowweejj

oorraazz wwyyssttęęppuujj ee eemmiiss jj aa pprroommiieenniioowwaanniiaa..

PPrroommiieenniioowwaanniiee ttoo wwyyssyyłłaanniiee ii rroozzcchho-o-

ddzzeenniiee ss iięę ww pprrzzeessttrrzzeennii ss ttrruummiieenniiaa eenneer-r-

ggii ii pprrzzeennoosszzoonneeggoo pprrzzeezz cczząąssttkkii lluubb ffaallee ..

NNaattuurraallnnee pprrzzeemmiiaannyy jjąąddrroowweeWWśśrróódd nnaattuurraallnnyycchh pprrzzeemmiiaann jj ąąddrroowwyycchh

wwyyrróóżżnniiaammyy pprrzzeemmiiaannęę αα,, ββ-- ,, ββ++,, kkttóórryymm

ww wwiięękksszzoośśccii pprrzzyyppaaddkkóóww ttoowwaarrzzyysszzyy

eemmiiss jj aa pprroommiieenniioowwaanniiaa γγ.. WW pprrzzyyppaaddkkuu

pprrzzeemmiiaann ββ,, oopprróócczz ppiieerrwwiiaassttkkóóww cchhe-e-

mmiicczznnyycchh ii eelleekkttrroonnuu lluubb ppoozzyyttoonnuu,, ppo-o-

wwssttaajj ąą ttrrwwaałłee cczząąssttkkii eelleemmeennttaarrnnee oo

bbaarrddzzoo mmaałłeejj mmaassiiee ssppoocczzyynnkkoowweejj ii łła-a-

dduunnkkuu eelleekkttrryycczznnyymm rróówwnnyymm zzeerruu oorraazz

iicchh aannttyycczząąssttkkii :: ww pprrzzeemmiiaanniiee ββ++ ppo-o-

wwssttaajj ee nneeuuttrriinnoo eelleekkttrroonnoowwee,, aa ww pprrzzy-y-

ppaaddkkuu pprrzzeemmiiaannyy ββ-- ppoowwssttaajj ee

aannttyynneeuuttrriinnoo eelleekkttrroonnoowwee..

PPrrzzeemmiiaannaa αα ttoo rroozzppaadd pprroommiieenniioottwwóór-r-

cczzyy,, kkttóórreemmuu ttoowwaarrzzyysszzyy eemmiiss jj aa cczząąssttkkii

αα,, cczzyyllii jj ąąddrraa hheelluu.. DDoocchhooddzzii ddoo zzmmnniieej-j -

sszzeenniiaa lliicczzbbyy mmaassoowweejj aattoommuu oo 44 ii

zzmmnniieejj sszzeenniiaa jj eeggoo lliicczzbbyy aattoommoowweejj oo 22 ..

WWzzóórr ooggóóllnnyy::

PPrrzzeemmiiaannaa ββ-- ttoo rroozzppaadd pprroommiieenniioottwwóór-r-

cczzyy jj ąąddrraa aattoommoowweeggoo ppoołłąącczzoonnyy zz eemmiiss jj ąą

cczząąssttkkii ββ-- ,, cczzyyllii eelleekkttrroonnuu.. PPoowwoodduujj ee oonnaa

ppooddwwyyżżsszzeenniiee lliicczzbbyy aattoommoowweejj oo 11 ..

WWzzóórr ooggóóllnnyy::

PPrrzzeemmiiaannaa ββ++ ttoo rroozzppaadd pprroommiieenniioottwwóór-r-

cczzyy jj ąąddrraa aattoommoowweeggoo ppoołłąącczzoonnyy zz eemmiiss jj ąą

cczząąssttkkii ββ++,, cczzyyllii ppoozzyyttoonnuu ((aannttyyeelleekkttrro-o-

nnuu ee++ )) .. WW wwyynniikkuu tteejj pprrzzeemmiiaannyy lliicczzbbaa

aattoommoowwaa zzmmnniieejj sszzaa ss iięę oo 11 .. WWzzóórr ooggóól-l-

nnyy::

PPrroommiieenniioowwaanniiee γγ ttoo wwyyssookkooeenneerrgge-e-ttyycczznnaa ffoorrmmaa pprroommiieenniioowwaanniiaa eelleek-k-ttrroommaaggnneettyycczznneeggoo..

PPrroommiieenniioottwwóórrcczzoośśćć sszzttuucczznnaaPPrroommiieenniioottwwóórrcczzoośśćć sszzttuucczznnaa ddoottyycczzyy

iizzoottooppóóww pprroommiieenniioottwwóórrcczzyycchh,, kkttóórryycchh

nniiee mmaa ww śśrrooddoowwiisskkuu nnaattuurraallnnyymm.. NNuukklli-i-

ddyy ((jj ąąddrraa aattoommoowwee oo ookkrreeśś lloonneejj ll iicczzbbiiee

nneeuuttrroonnóóww)) pprroommiieenniioottwwóórrcczzee mmuusszząą zzo-o-

ss ttaaćć wwyyttwwoorrzzoonnee pprrzzeezz cczzłłoowwiieekkaa,, aabbyy

mmóócc uucczzeessttnniicczzyyćć ww sszzttuucczznnyycchh pprrzze-e-

mmiiaannaacchh jj ąąddrroowwyycchh.. EErrnneesstt RRuutthheerrffoorrdd

jj aakkoo ppiieerrwwsszzyy ddookkoonnaałł pprrzzeekksszzttaałłcceenniiaa

jj eeddnneeggoo ppiieerrwwiiaassttkkaa cchheemmiicczznneeggoo ww iinnnnyy

-- zz aazzoottuu oottrrzzyymmaałł ttlleenn.. RRuutthheerrffoorrdd bboom-m-

bbaarrddoowwaałł wwaarrssttwwęę aazzoottuu ssttrruummiieenniieemm

rroozzppęęddzzoonnyycchh cczząąsstteekk aallffaa,, ww wwyynniikkuu

cczzeeggoo ppoowwssttaałłyy aattoommyy

ttlleennuu.. BByyłłaa ttoo ppiieerrw-w-

sszzaa rreeaakkccjj aa jj ąąddrroowwaa

wwyywwoołłaannaa pprrzzeezz cczzłło-o-

wwiieekkaa.. PPrroommiieenniio-o-

ttwwóórrcczzoośścciiąą sszzttuucczznnąą

zz bbiieeggiieemm llaatt zzaajjmmo-o-

wwaałłoo ss iięę ccoorraazz wwiięęcceejj

nnaauukkoowwccóóww.. WW 11 994422rr..

nnaa uunniiwweerrssyytteecciiee ww

CChhiiccaaggoo ffiizzyyccyy,, ppoodd

kkiieerruunnkkiieemm EEnnrriiccaa

FFeerrmmiieeggoo,, uurruucchhoommiill ii

ppiieerrwwsszzyy rreeaakkttoorr jj ą-ą-

ddrroowwyy,, ww kkttóórryymm rre-e-

aakkccjj aa łłaańńccuucchhoowwaa

pprrzzeebbiieeggaałłaa ww ssppoossóóbb

kkoonnttrroolloowwaannyy.. PPoocczząąttkkoowwoo rreeaakkttoorryy jj ą-ą-

ddrroowwee wwyykkoorrzzyyssttyywwaannoo ggłłóówwnniiee ddoo cce-e-

llóóww bbaaddaawwcczzyycchh,, jj eeddnnaakk zz cczzaasseemm

eelleekkttrroowwnniiee jj ąąddrroowwee zzaacczzęęłłyy ooddggrryywwaaćć

ooggrroommnnąą rroollęę ww pprrzzeemmyyśśllee eenneerrggeettyyccz-z-

nnyymm.. IIzzoottooppyy pprroommiieenniioottwwóórrcczzee mmaajj ąą

zzaassttoossoowwaanniiaa ww mmeeddyyccyynniiee ((nnpp.. ww tteecch-h-

nniiccee ddiiaaggnnoossttyycczznneejj )) ,, ww tteecchhnniiccee ((nnpp..

ddeetteekkttoorryy ddyymmuu)) ,, ww nnaauuccee ((nnpp.. ww bbiioollo-o-

ggii ii ss łłuużżąą ddoo bbaaddaanniiaa mmeettaabboolliizzmmuu,, aa ww

aarrcchheeoollooggii ii ddoo ddaattoowwaanniiaa zznnaalleezziisskk)) ..

WWppłłyyww pprroommiieenniioottwwóórrcczzoośścciinnaa oorrggaanniizzmmyyIIss ttnniiee jj ee wwiieellee mmoożżlliiwwyycchh sskkuuttkkóóww,, ggddyy

pprroommiieenniioowwaanniiee jj oonniizzuujj ąąccee ddoottrrzzee ddoo

kkoommóórrkkii .. PPrrzzyyttoocczzęę cczztteerryy zz nniicchh::

aa.. bbrraakk zznnaacczząąccyycchh sskkuuttkkóóww ddllaa ddaallsszze-e-

ggoo pprraawwiiddłłoowweeggoo ffuunnkkccjj oonnoowwaanniiaa kko-o-

mmóórrkkii

bb.. ddoojj ddzziiee ddoo ppoowwaażżnneeggoo uusszzkkooddzzeenniiaa

kkoommóórrkkii ,, ccoo ddoopprroowwaaddzzii ddoo jj ee jj śśmmiieerrcc

cc.. kkoommóórrkkaa uuttrraaccii zzddoollnnoośśćć ddoo ppooddzziia-a-

łłóóww kkoommóórrkkoowwyycchh

dd.. nnaassttąąppii mmuuttaacc jj aa ww mmaatteerriiaallee ggeenne-e-

ttyycczznnyymm kkoommóórrkkii ,, ccoo ddoopprroowwaaddzzii ddoo jj ee jj

nniieepprraawwiiddłłoowweeggoo ffuunnkkccjj oonnoowwaanniiaa ii

pprrzzeekkaazzyywwaanniiaa bbłłęędduu ww DDNNAA kkoommóórrkkoomm

ppoottoommnnyymm

IIssttoottnnąą kkwweessttiiąą ddllaa oorrggaanniizzmmóóww jj eesstt ttoo ,,

jj aakkaa ddaawwkkaa pprroommiieenniioowwaanniiaa ((wwyyrraażżaannaa

ww ssiiwweerrttaacchh-- SSvv)) zzoossttaałłaa pprrzzeezz nniiee ppo-o-

cchhłłoonniięęttaa..

str. 7 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

TTaabbeellaa pprrzzeeddssttaawwiiaa zzaalleeżżnnoośśccii mmiię-ę-ddzzyy ddaawwkkąą pprroommiieenniioowwaanniiaa wwyyrraażżo-o-nnąą ww ssiiwweerrttaacchh,, kkttóórraa zzoossttaałłaappoocchhłłoonniięęttaa pprrzzeezz oorrggaanniizzmm cczzłłoowwiie-e-kkaa,, aa eeffeekktteemm pprrzzeezz nniiąą wwyywwoołłaannyymm..OOrrggaanniizzmmyy wwiieellookkoommóórrkkoowwee ww ttrraak-k-cciiee eewwoolluucc jj ii wwyykksszzttaałłccii łłyy rreeaakkccjj eeoobbrroonnnnee,, ddzziięękkii kkttóórryymm ssłłaabbee pprroommiie-e-nniioowwaanniiee nniiee jj eesstt ddllaa nniicchh sszzkkooddlliiwwee..DDoowwooddeemm nnaa ttoo jj eesstt ffaakktt,, żżee nnaa ZZiieemmiiwwyyssttęęppuujj ee ttłłoo pprroommiieenniioowwaanniiaa,, cczzyylliipprroommiieenniioowwaanniiee jj ąąddrroowwee,, kkttóórreeggooźźrróóddłłeemm ssąą iizzoottooppyy rroozzpprroosszzoonnee wwsskkoorruuppiiee zziieemmsskkiiee jj ii aattmmoossffeerrzzee..

CChhoorroobbaa ppoopprroommiieennnnaa uu cczzłłoowwiieekkaappoojj aawwiiaa ss iięę ,, ggddyy cczzłłoowwiieekk bbęęddzziiee nna-a-rraażżoonnyy nnaa pprroommiieenniioowwaanniiee sseettkkii rraazzyyssii llnniiee jj sszzee nniiżż ttłłoo .. PPrrzzeebbiieegg cchhoorroobbyyjj eesstt uuzzaalleeżżnniioonnyy oodd ddaawwkkii ppoocchhłłoonniię-ę-tteeggoo pprroommiieenniioowwaanniiaa,, ccoo pprrzzeeddssttaawwiiaappoowwyyżżsszzaa ttaabbeellaa.. SS ttwwiieerrddzzoonnoo,, żżeepprraawwddooppooddoobbiieeńńssttwwoo wwyyssttąąppiieenniiaannoowwoottwwoorróóww jj eesstt pprrooppoorrcc jj oonnaallnnee ddooppoocchhłłoonniięęttee jj ddaawwkkii .. RRoocczznnaa ddaawwkkaappoocchhooddzząąccaa oodd ttłłaa ttoo ookk.. 22 ,, 55 mmSSvv..

PPRR

ŹŹrróóddłłoo ddaannyycchh ww ttaabbeellii::

hhttttpp::////nnccbbjj..eedduu..ppll//zzaassoobbyy//bbrroosszzu­u­

rryy//bbrroosszzuurraa__pprroommiieenniioottwwoorrcczzoosscc..ppddff

OO eenneerrggeettyyccee jjąąddrroowweejj ii ssłłoońńccuu nnaa ZZiieemmiihttp://www.wallpapershunt.com

atomistyka.pl

swiadomieoatomie.pl

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 8

str. 9 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

EEnneerrggeettyykkaa jjąąddrroowwaaNNaa ppoocczząąttkkuu wwaarrttoo wwiieeddzziieećć,, cczzyymm ttoo ssiięę

jj ee.. EEnneerrggeettyykkaa jj ąąddrroowwaa ooppiieerraa ssiięę nnaa

ssłłyynnnnyymm wwzzoorrzzee EEiinnsstteeiinnaa EE==mmcc22.. WWy-y-

nniikkaa zz nniieeggoo,, żżee kkaażżddee cciiaałłoo ppoossiiaaddaajj ąąccee

mmaassęę zzaawwiieerraa ww ssoobbiiee ttaakkżżee eenneerrggiięę,, ttzzww..

eenneerrggiięę ssppoocczzyynnkkoowwąą,, rróówwnnąą mmaassiiee ppo-o-

mmnnoożżoonneejj pprrzzeezz kkwwaaddrraatt pprręęddkkoośśccii śśwwiia-a-

ttłłaa.. NNiiee mmoożżeemmyy jj eeddnnaakk zzaammiieenniićć ccaałłeejj

mmaassyy nnaa eenneerrggiięę,, ggddyyżż ttoo wwiiąązzaałłoobbyy ssiięę

zzee zznniikkaanniieemm mmaatteerriiii .. WW eenneerrggeettyyccee jj ą-ą-

ddrroowweejj wwyykkoorrzzyyssttuujj ee ssiięę zzjj aawwiisskkoo rroozzssz-z-

cczzeeppiieenniiaa jj ąąddeerr aattoommoowwyycchh.. WW ppeewwnnyycchh

ookkoolliicczznnoośścciiaacchh jj ąąddrraa nniieekkttóórryycchh ppiieer-r-

wwiiaassttkkóóww mmooggąą ssiięę rroozzsszzcczzeeppiićć,, cczzyyllii

ppooddzziieelliićć nnaa ddwwaa mmnniieejj sszzee.. OOttrrzzyymmaannee

jj ąąddrraa ppiieerrwwiiaassttkkóóww zzaawwiieerraajj ąą łłąącczznniiee tty-y-

llee ssaammoo pprroottoonnóóww ii nneeuuttrroonnóóww ccoo jj ąąddrroo

wwyyjj śścciioowwee,, aacczzkkoollwwiieekk iicchh łłąącczznnaa mmaassaa

rróóżżnnii ssiięę oodd mmaassyy jj ąąddrraa wwyyjj śścciioowweeggoo..

GGddzziiee ssiięę ppooddzziiaałłaa ttaa mmaassaa?? OOddppoowwiieeddźź

bbrrzzmmii:: zzoossttaałłaa zzaammiieenniioonnaa nnaa eenneerrggiięę..

NNaalleeżżyy wwiieeddzziieećć,, żżee ww eelleekkttrroowwnniiaacchh

wwęęgglloowwyycchh pprroocceess oottrrzzyymmyywwaanniiaa eenneerrggiiii

pprrzzeebbiieeggaa ppooddoobbnniiee.. EEnneerrggiięę oottrrzzyymmuujj e-e-

mmyy zzee ssppaallaanniiaa wwęęggllaa.. CCzząąsstteecczzkkaa ddwwu-u-

ttlleennkkuu wwęęggllaa jj eesstt llżżeejj sszzaa nniiżż cczząąsstteecczzkkaa

ttlleennuu ii aattoomm wwęęggllaa.. WW eenneerrggeettyyccee jj ąąddrro-o-

wweejj jj eeddnnaakk jj eesstteeśśmmyy ww ssttaanniiee uuzzyysskkaaćć

zznnaacczznniiee wwiięęcceejj eenneerrggiiii nniiżż pprrzzyy ssppaallaanniiuu

wwęęggllaa..

EElleekkttrroowwnniiaaTTeerraazz,, ggddyy jj uużż mmnniieejj wwiięęcceejj wwiiaaddoommoo,, ccoo

ssiięę ddzziieejj ee ww sseerrccuu eelleekkttrroowwnnii jj ąąddrroowweejj ,,

pprrzzeejj ddźźmmyy nnaa cchhwwiillęę ddoo kkwweessttiiii jj eejj bbeez-z-

ppiieecczzeeńńssttwwaa.. PPoo ppiieerrwwsszzee ii nnaajjwwaażżnniieej-j -

sszzee:: eelleekkttrroowwnniiaa aattoommoowwaa ttoo nniiee bboommbbaa

aattoommoowwaa.. OOwwsszzeemm,, śśwwiiaatt bbyyłł śśwwiiaaddkkiieemm

ddwwóócchh kkaattaassttrrooff zz uuddzziiaałłeemm eelleekkttrroowwnnii

jj ąąddrroowwyycchh,, aallee ww żżaaddnnyymm pprrzzyyppaaddkkuu nniiee

mmiieelliiśśmmyy ddoo cczzyynniieenniiaa zz wwyybbuucchheemm jj ą-ą-

ddrroowwyymm.. PPrrzzyycczzyynnyy rróóżżnnee:: ww CCzzaarrnnoobby-y-

lluu bbyyłłaa ttoo nniieewwłłaaśścciiwwaa eekkssppllooaattaaccjj aa

rreeaakkttoorraa,, aa ww FFuukkuusshhiimmiiee nnaassttęęppssttwwoo ggi-i-

ggaannttyycczznneeggoo ttrrzzęęssiieenniiaa zziieemmii ii ttoowwaarrzzy-y-

sszząącceejj mmuu ffaallii ttssuunnaammii.. NNiiee zzaammiieerrzzaamm

uusspprraawwiieeddlliiwwiiaaćć ttyycchh kkaattaassttrrooff.. NNaalleeżżyy

mmiieećć nnaa uuwwaaddzzee ffaakktt,, żżee tteecchhnniikkaa ccaałłyy

cczzaass rroobbii ppoossttęęppyy.. SSyysstteemmyy zzaabbeezzppiieecczzeeńń

rreeaakkttoorraa ooppiieerraajj ąą ssiięę nnaa ppooddssttaawwoowwyycchh

pprraawwaacchh ffiizzyykkii,, cczzyyllii nniiee mmooggąą zzaawwiieeśśćć..

NNaa ddooddaatteekk ssąą ppoowwiieelloonnee kkiillkkuukkrroottnniiee nnaa

wwyyppaaddeekk,, ggddyybbyy kkttóórryyśś zz nniicchh ((aa nniiee ddaajj

BBoożżee wwiięęcceejj )) uulleeggłłoo aawwaarriiii .. WW rraazziiee ppo-o-

tteennccjj aallnneejj aawwaarriiii wwee wwsszzyyssttkkiicchh ttyyppaacchh

rreeaakkttoorróóww oopprróócczz RRBBMMKK ((RReeaakkttoorr KKa-a-

nnaałłoowwyy WWiieellkkiieejj MMooccyy)) ,, kkttóórryy zznnaajj ddoowwaałł

ssiięę ww CCzzaarrnnoobbyylluu,, kkoonnssttrruukkccjj aa pprroowwaaddzzii

ddoo ssaammoocczzyynnnneeggoo wwyyggaasszzeenniiaa rreeaakkccjj ii jj ą-ą-

ddrroowweejj ii wwyyłłąącczzeenniiaa rreeaakkttoorraa.. IInnnnyymm aar-r-

gguummeenntteemm pprrzzeecciiwwkkoo eelleekkttrroowwnnii

aattoommoowweejj jj eesstt rrzzeekkoommaa "" rraaddiiooaakkttyyw-w-

nnoośśćć"" .. JJeesstt ttoo pprroobblleemm ww wwyynniikkuu rroozzssz-z-

cczzeellnniieenniiaa oossłłoonnyy rreeaakkttoorraa.. NNaa ccoo ddzziieeńń

iilloośśćć pprroommiieenniioowwaanniiaa wwyyddzziieellaanneeggoo

pprrzzeezz eelleekkttrroowwnniięę nniiee rróóżżnnii ssiięę oodd tteeggoo zz

iinnnnyycchh źźrróóddeełł ttaakkiicchh jj aakk:: pprroommiieenniioowwa-a-

nniiee kkoossmmiicczznnee,, pprroommiieenniioowwaanniiee zziieemmii,,

lluuddzzkkiieeggoo cciiaałłaa,, ssuubbssttaannccjj ii rraaddiiooaakkttyyw-w-

nnyycchh ww ppoowwiieettrrzzuu ((nnpp.. rraaddoonn)) .. PPrroommiie-e-

nniioowwaanniiee ttoowwaarrzzyysszzyyłłoo cczzłłoowwiieekkoowwii oodd

zzaawwsszzee ii nniiee mmoożżnnaa ssiięę ggoo bbaaćć.. NNaa kko-o-

nniieecc ppoozzoossttaajj ee kkwweessttiiaa iilloośśccii rroozzsszzcczze-e-

ppiiaallnneeggoo uurraannuu,, kkttóórreeggoo jj eesstt nniieewwiieellee ii

jj eeggoo zzaassoobbyy mmooggąą ssiięę wwyycczzeerrppaaćć ww cciiąągguu

11 0000 llaatt,, cczzyyllii ppooddoobbnniiee jj aakk ww pprrzzyyppaaddkkuu

ppoozzoossttaałłyycchh źźrróóddeełł eenneerrggiiii ttaakkiicchh jj aakk rro-o-

ppaa,, wwęęggiieell cczzyy ggaazz.. WW pprrzzyyppaaddkkuu eelleek-k-

ttrroowwnnii aattoommoowweejj jj eeddnnaakk mmoożżeemmyy

ppooddddaawwaaćć zzuużżyyttee pprręęttyy ppaalliiwwoowwee rreeccy-y-

kklliinnggoowwii,, ttyymm ssaammyymm wwyyddłłuużżaajj ąącc iicchh

cczzaass ""żżyycciiaa"" .. PPoonnaaddttoo uurraann mmoożżnnaa wwyyddo-o-

bbyywwaaćć ttaakkżżee zz wwooddyy mmoorrsskkiieejj .. WWaarrttoo ppa-a-

mmiięęttaaćć,, żżee nniiee jj eesstteeśśmmyy ooggrraanniicczzeennii ttyyllkkoo

ddoo uurraannuu,, mmoożżeemmyy ttaakkżżee uużżyywwaaćć pplluuttoonnuu

lluubb ttoorruu.. TTeerraazz ookkaazzuujj ee ssiięę,, żżee ppaalliiwwaa

wwyyssttaarrcczzyy nnaa zznnaacczznniiee wwiięęcceejj nniiżż ttyyllkkoo

11 0000 llaatt..

GGwwiiaazzddaa nnaa ZZiieemmiiII nniiee uużżyywwaamm tteeggoo ssffoorrmmuułłoowwaanniiaa ww

pprrzzeennoośśnnii .. CChhcciiaałłbbyymm wwssppoommnniieećć ttaakkżżee

oo rroozzwwiijj aajj ąącceejj ssiięę eenneerrggeettyyccee tteerrmmoojj ą-ą-

ddrroowweejj .. WW eelleekkttrroowwnniiaacchh tteeggoo ttyyppuu

eenneerrggiięę ppoozzyysskkuujj ee ssiięę zz pprrzzeemmiiaannyy wwo-o-

ddoorruu ((aa ddookkłłaaddnniieejj ddeeuutteerruu ii ttrryyttuu)) ww hheell,,

cczzyyllii pprroocceessuu tteerrmmoojj ąąddrroowweeggoo.. AAllee ccoo ttoo

mmaa ddoo ggwwiiaazzddyy?? AA bbaarrddzzoo wwiieellee,, ggddyyżż

ddookkłłaaddnniiee ttaakkii ssaamm pprroocceess zzaacchhooddzzii ww

ggwwiiaazzddaacchh mm.. iinn.. ww nnaasszzyymm SSłłoońńccuu.. TToo

wwłłaaśśnniiee ddzziięękkii tteemmuu pprroocceessoowwii ggwwiiaazzddaa

wwyyttwwaarrzzaa eenneerrggiięę ppoottrrzzeebbnnąą jj eejj ddoo śśwwiie-e-

cceenniiaa,, cczzyyllii mmoożżnnaa uuzzyysskkaaćć nnaapprraawwddęę

ssppoorree iilloośśccii eenneerrggiiii .. DDooppiieerroo wwee wwrrzze-e-

śśnniiuu 220011 33 rr.. uuddaałłoo ssiięę uuzzyysskkaaćć ddooddaattnnii bbi-i-

llaannss eenneerrggeettyycczznnyy,, ccoo ddoowwooddzzii,, żżee

nniieepprręęddkkoo bbęęddzziieemmyy bbuuddoowwaaćć ssoobbiiee tta-a-

kkiiee ""ggwwiiaazzddyy nnaa ZZiieemmii"" ..

NNaa zzaakkoońńcczzeenniieeMMaamm nnaaddzziieejj ęę,, żżee ww mmiiaarręę cczzyytteellnnyy ii

pprrzzyyjj aazznnyy ssppoossóóbb pprrzzeeddssttaawwiiłłeemm zzaaggaad-d-

nniieenniiee.. OOssoobbiiśścciiee cczzeekkaamm nnaa eelleekkttrroowwnniięę

aattoommoowwąą ww PPoollssccee.. NNaasszzee zzaappoottrrzzeebbo-o-

wwaanniiee nnaa eenneerrggiięę rroośśnniiee,, aa ddzziięękkii eenneerrgge-e-

ttyyccee jj ąąddrroowweejj lluubb tteerrmmoojj ąąddrroowweejj

mmoożżeemmyy uuzzyysskkaaćć zznnaacczznniiee wwiięęcceejj eenneer-r-

ggiiii nniiżż ww pprrzzyyppaaddkkuu eelleekkttrroowwnnii kkoonnwween-n-

ccjj oonnaallnnyycchh lluubb kkoorrzzyyssttaajj ąąccyycchh zzee źźrróóddeełł

ooddnnaawwiiaallnnyycchh.. DDzziięękkii tteemmuu nnaasszz rraacchhu-u-

nneekk zzaa pprrąądd mmoożżee zzmmaalleećć.. JJeeżżeellii cczzyyjj aaśś

cciieekkaawwoośśćć nniiee zzoossttaałłaa zzaassppookkoojj oonnaa zza-a-

cchhęęccaamm ddoo ppoosszzuukkaanniiaa iinnffoorrmmaaccjj ii nnaa

wwłłaassnnąą rręękkęę,, sszzcczzeeggóóllnniiee oo eelleekkttrroow-w-

nniiaacchh tteerrmmoojj ąąddrroowwyycchh,, ggddyyżż mmooiimm

sskkrroommnnyymm zzddaanniieemm pprrzzeepprroowwaaddzzaanniiee

kkoonnttrroolloowwaanneeggoo pprroocceessuu ssyynntteezzyy tteerrmmo-o-

jj ąąddrroowweejj mmoożżee bbyyćć nnaajj lleeppsszząą aalltteerrnnaatty-y-

wwąą ddllaa eelleekkttrroowwnnii aattoommoowweejj ,, aa dduużżoo

lleeppsszzyymm rroozzwwiiąązzaanniieemm nniiżż nnpp.. eelleekkttrroow-w-

nniiaa wwęęgglloowwaa..

MMKKrr

TTyycchh,, kkttóórrzzyy cchhccąą ddoowwiieeddzziieećć ssiięę ccoo ddo-o-

kkłłaaddnniiee ssttaałłoo ssiięę ww FFuukkuusshhiimmiiee zzaacchhę-ę-

ccaamm ddoo pprrzzeecczzyyttaanniiaa aarrttyykkuułłuu

""AAnnttyyaattoommoowwee ttssuunnaammii""

hhttttpp:: ////eelliigghhtt..cciirrrruuss..ppll//000000002244

OO eenneerrggeettyyccee jjąąddrroowweejj ii ssłłoońńccuu nnaa ZZiieemmiiWW ssppoołłeecczzeeńńssttwwiiee nniieettrruuddnnoo nnaattkknnąąćć ssiięę nnaa oossoobbyy sscceeppttyycczznnee wwoobbeecc eenneerrggeettyykkii jj ąąddrroowweejj .. CCzzyy ttaakkiiee ppooddeejj śścciiee jj eesstt ssłłuussz-z-

nnee?? MMooiimm zzddaanniieemm nniiee.. WW aarrttyykkuullee cchhcciiaałłbbyymm pprrzzeeddssttaawwiićć ssppoossóóbb ddzziiaałłaanniiaa eelleekkttrroowwnnii jj ąąddrroowweejj ii tteerrmmoojj ąąddrroowweejj oorraazz

sspprróóbboowwaaćć uuddoowwooddnniićć,, żżee ssttwwiieerrddzzeenniiaa eelleekkttrroowwnniiaa aattoommoowwaa ttoo bboommbbaa aattoommoowwaa lluubb zzaaggrroożżeenniiee ddllaa śśrrooddoowwiisskkaa ssąą bbłłęęd-d-

nnee..

poznajatom.pl

PPoocczząąttkkiiWW ppoołłoowwiiee XXVVIIIIII ww.. nnaassttąąppiiłł ookkrreess

ggwwaałłttoowwnneeggoo rroozzwwoojj uu ii uussaammooddzziieellnniia-a-

nniiaa ssiięę kkoolloonniiii .. TTaakkaa ssyyttuuaaccjj aa ddoopprroowwa-a-

ddzziiłłaa ddoo kkoonnfflliikkttuu ppoommiięęddzzyy kkoolloonniiaammii aa

AAnngglliikkaammii,, kkttóórrzzyy nnaakkłłaaddaallii nnaa AAmmeerry-y-

kkaannóóww ccoorraazz wwiięękksszzee ppooddaattkkii,, aa ww ddo-o-

ddaattkkuu zzoobboowwiiąązzaałłyy iicchh ddoo ooddddaawwaanniiaa

sswwooiicchh ddoocchhooddóóww nnaammiieessttnniikkoomm aannggiieel-l-

sskkiimm.. DDooddaattkkoowwoo ssyyttuuaaccjj ęę uuttrruuddnniiaałł

ffaakktt,, żżee AAmmeerryykkaanniiee nniiee cchhcciieellii ppooddppo-o-

rrzząąddkkoowwaaćć ssiięę aannggiieellsskkiimm wwłłaaśścciicciieelloomm,,

bboowwiieemm mmiieesszzkkaańńccyy kkoolloonniiii nniiee ppoossiia-a-

ddaallii sswwooiicchh pprrzzeeddssttaawwiicciieellii ww aannggiieel-l-

sskkiimm ppaarrllaammeenncciiee.. TTaakkaa ssyyttuuaaccjj aa,,

ppoocczząąttkkoowwoo ttłłuummiioonnaa pprrzzeezz wwłłaaddzzee AAn-n-

gglliiii ,, ddoopprroowwaaddzziiłłaa oossttaatteecczznniiee ddoo

oossttrryycchh ii kkrrwwaawwyycchh wwaallkk ppoommiięęddzzyy

mmiieesszzkkaańńccaammii kkoolloonniiii ,, aa AAnngglliikkaammii,, ddoo

kkttóórryycchh oonnee nnaalleeżżaałłyy..

WWyybbuucchh rreewwoolluuccjjiiWW 11 777755 rr.. rroozzppoocczzęęłłyy ssiięę ppiieerrwwsszzee wwaal-l-

kkii .. JJeeddnnyymm zz ppiieerrwwsszzyycchh pprrzzyyppaaddkkóóww

iinnggeerreennccjj ii bbyyłłoo ttzzww.. bboossttoońńsskkiiee ppiicciiee

hheerrbbaattyy,, ppoolleeggaajj ąąccee nnaa zzaattooppiieenniiuu hhaan-n-

ddlloowwyycchh ssttaattkkóóww aannggiieellsskkiicchh pprrzzeezz ggrru-u-

ppęę pprrzzeebbrraannyycchh zzaa IInnddiiaann AAmmeerryykkaannóóww..

IInnccyyddeenntt tteenn sszzaalleenniiee zziirryyttoowwaałł aanngglli-i-

kkóóww ii ssttaałł ssiięę ppuunnkktteemm zzaappaallnnyymm ddaal-l-

sszzyycchh wwyyddaarrzzeeńń.. AAnngglliiccyy pprrzzyyssttąąppiillii ddoo

kkrrwwaawweeggoo ttłłuummiieenniiaa bbuunnttóóww kkoolloonniissttóóww..

WWoojj nnaa,, kkttóórraa ttoocczzyyłłaa ssiięę ppoommiięęddzzyy kkoollo-o-

nniissttaammii aa AAnngglliikkaammii bbyyłłaa bbaarrddzzoo kkrrwwa-a-

wwaa ii ookkrruuttnnaa,, ddoopprroowwaaddzziiłłaa mm.. iinn.. ddoo

wwssttrrzzyymmaanniiaa ddoossttaaww żżyywwnnoośśccii ,, bboojj kkoottuu

ttoowwaarróóww aannggiieellsskkiicchh,, oossttrryycchh ssttaarrćć,, aa

ttaakkżżee śśmmiieerrccii wwiieelluu AAmmeerryykkaannóóww..

OOggłłoosszzeenniiee nniieeppooddlleeggłłoośścciiWW wwyynniikkuu ttyycchh wwyyddaarrzzeeńń ww 11 777766 rrookkuu

zzoossttaałłaa ppooddjj ęęttaa ddeeccyyzzjj aa oo wwoojj nniiee oo nniie-e-

ppooddlleeggłłoośśćć SSttaannóóww ZZjj eeddnnoocczzoonnyycchh

pprrzzeezz II KKoonnggrreess KKoonnttyynneennttaallnnyy.. OOggłłoossiiłł

oonn ttaakkżżee DDeekkllaarraaccjj ęę NNiieeppooddlleeggłłoośśccii SStta-a-

nnóóww ZZjj eeddnnoocczzoonnyycchh zz 11 777766 rrookkuu,, nnaa

mmooccyy kkttóórreejj ppoowwssttaałłoo 11 33 nniieeppooddlleeggłłyycchh

kkoolloonniiii ,, aa zz nniicchh SSttaannyy ZZjj eeddnnoocczzoonnee

AAmmeerryykkii PPóółłnnooccnneejj oo uussttrroojj uu rreeppuubblli-i-

kkaańńsskkoo-- ddeemmookkrraattyycczznnyymm.. TTęę ddeekkllaarraaccjj ęę

oopprraaccoowwaałł uucczzeessttnniikk wwoojj nnyy oo nniieeppooddlle-e-

ggłłoośśćć TToommaasszz JJeeffffeerrssoonn..

ZZaażżaarrttee wwaallkkZZ WWiieellkkiieejj BBrryyttaanniiii ddoo AAmmeerryykkii wwyyssłłaannaa

zzoossttaałłaa ssiillnnaa ii ddoobbrrzzee zzoorrggaanniizzoowwaannaa aar-r-

mmiiaa,, AAmmeerryykkaanniiee ttaakkżżee ssttwwoorrzzyyllii ssiiłłyy

zzbbrroojj nnee ppoodd wwooddzząą JJeerrzzeeggoo WWaasszzyynnggtto-o-

nnaa.. OOdd ppoocczząąttkkuu pprrzzeewwaażżaałłaa ssttrroonnaa aamme-e-

rryykkaańńsskkaa ((mm.. iinn.. zzwwyycciięęssttwwoo 11 77 XX 11 777777

ww bbiittwwiiee ppoodd SSaarraattooggąą)) .. WWiięękksszzoośśćć

ppaańńssttww eeuurrooppeejj sskkiicchh zz zzaaiinntteerreessoowwaanniieemm

oocczzeekkiiwwaałłaa iinnffoorrmmaaccjj ii oo wwoojj nniiee,, kkiieeddyy

wwiięęcc FFrraannccjj aa ii HHiisszzppaanniiaa ddoowwiieeddzziiaałłyy

ssiięę oo ssuukkcceessaacchh AAmmeerryykkaannóóww,, wwyyssłłaałłyy ww

oobbsszzaarr wwaallkk sswwoojj ee wwoojj sskkaa.. PPrrzzyybbyyłłoo

wwiieelluu oocchhoottnniikkóóww,, mm.. iinn.. LLaa FFaayyeettttee zz

FFrraannccjj ii ,, KKaazziimmiieerrzz PPuułłaawwsskkii ii TTaaddeeuusszz

KKoośścciiuusszzkkoo.. KKoolleejj nnyymm ssuukkcceesseemm wwoojj sskk

aammeerryykkaańńsskkiicchh ppooppaarrttyycchh jj uużż zzee ssttrroonnyy

sswwooiicchh pprrzzyyjj aacciióółł bbyyłłoo zzwwyycciięęssttwwoo 11 99 XX

11 778811 rr.. ww YYoorrkkttoowwnn,, kkiieeddyy ttoo AAmmeerryykka-a-

nniiee ii FFrraannccuuzzii zzaaddaallii AAnngglliikkoomm ddeeccyyddu-u-

jj ąąccąą kkllęęsskkęę,, ppoo kkttóórreejj ccii zzaacczzęęllii

wwyyccooffyywwaaćć ssiięę.. OOssttaatteecczznniiee wwoojj nnaa oo

nniieeppooddlleeggłłoośśćć SSttaannóóww ZZjj eeddnnoocczzoonnyycchh

zzaakkoońńcczzyyłłaa ssiięę ppooddppiissaanniieemm ww WWeerrssaalluu

ttrraakkttaattuu ppaarryysskkiieeggoo ((33 IIXX 11 778833 )) ,, kkttóórryy

ooffiiccjj aallnniiee uuzznnaałł nniieeppooddlleeggłłee SSttaannyy ZZjj eed-d-

nnoocczzoonnee..

ZZwwyycciięęssttwwoo ii ppiieerrwwsszzaa kkoonnssttyyttu­u­ccjjaa śśwwiiaattaaWWoojj nnaa oo nniieeppooddlleeggłłoośśćć SSttaannóóww ZZjj eeddnno-o-

cczzoonnyycchh zzaakkoońńcczzyyłłaa ssiięę ssuukkcceesseemm ii ppo-o-

wwssttaanniieemm nniieeppooddlleeggłłeeggoo,, iissttnniieejj ąącceeggoo

ssaammooddzziieellnniiee ppaańńssttwwaa.. BBaarrddzzoo iissttoottnnąą

rroollęę ww ttwwoorrzzeenniiuu ssttrruukkttuurr ppaańńssttwwoowwyycchh

ooddeeggrraałłaa KKoonnssttyyttuuccjj aa SSttaannóóww ZZjj eeddnno-o-

cczzoonnyycchh.. BByyłłaa ttoo ppiieerrwwsszzaa kkoonnssttyyttuuccjj aa

uucchhwwaalloonnaa nnaa śśwwiieecciiee ((11 778899 rrookk)) .. SSkkłła-a-

ddaałłaa ssiięę oonnaa zz pprreeaammbbuułłyy ii oośśmmiiuu aarrttyykku-u-

łłóóww.. WW pprreeaammbbuullee zzaaccyyttoowwaannee zzoossttaałłyy

ssłłoowwaa:: MMyy,, nnaarróódd SSttaannóóww ZZjj eeddnnoocczzo-o-

nnyycchh,, ww cceelluu ttwwoorrzzeenniiaa bbaarrddzziieejj ddoosskko-o-

nnaałłeejj uunniiii ,, uuggrruunnttoowwaanniiaa

sspprraawwiieeddlliiwwoośśccii ,, zzaappeewwnniieenniiaa ssppookkoojj uu

wweewwnnęęttrrzznneeggoo,, uummoożżlliiwwiieenniiaa wwssppóóllnneejj

oobbrroonnyy,, ppooppiieerraanniiaa ooggóóllnneeggoo ddoobbrraa ii zza-a-

ggwwaarraannttoowwaanniiaa wwoollnnoośśccii ddllaa nnaass ssaammyycchh

ii ddllaa nnaasszzyycchh ppoottoommkkóóww uucchhwwaallaammyy ii

uussttaannaawwiiaammyy nniinniieejj sszząą KKoonnssttyyttuuccjj ęę SStta-a-

nnóóww ZZjj eeddnnoocczzoonnyycchh.. PPrreeaammbbuułłaa kkoonnsstty-y-

ttuuccjj ii ww ttaakkiimm pprrzzyyppaaddkkuu nniiee ggwwaarraannttuujj ee

żżaaddnneejj wwłłaaddzzyy oorraazz nniiee zzaakkaazzuujj ee ddzziia-a-

łłaallnnoośśccii ddoobbrroowwoollnneejj ii jj aakkiieejj kkoollwwiieekk..

PPoosszzcczzeeggóóllnnee aarrttyykkuułłyy ww KKoonnssttyyttuuccjj ii

UUSSAA ddoottyycczząą ffuunnkkccjj oonnoowwaanniiaa wwłłaaddzzyy

uussttaawwooddaawwcczzeejj ,, wwłłaaddzzyy wwyykkoonnaawwcczzeejj ii

wwłłaaddzzyy ssąąddoowwnniicczzeejj .. MMóówwiiąą rróówwnniieeżż oo

wwłłaaddzzyy ppoosszzcczzeeggóóllnnyycchh ssttaannóóww,, zznnaaj-j -

ddzziieemmyy ww kkoonnssttyyttuuccjj ii ttaakkżżee sszzeerreegg aarrtty-y-

kkuułłóóww ppoośśwwiięęccoonnyycchh wwpprroowwaaddzzeenniiuu

ppoopprraawweekk,, ffuunnkkccjj oonnoowwaanniiuu wwłłaaddzzyy ffe-e-

ddeerraallnneejj oorraazz rraattyyffiikkaaccjj ii kkoonnssttyyttuuccjj ii ..

KKoonnssttyyttuuccjj aa SSttaannóóww ZZjj eeddnnoocczzoonnyycchh

uucchhwwaalloonnaa zzoossttaałłaa ww 11 778877 rrookkuu,, cczzyyllii

ppoonnaadd ddwwiieeśścciiee llaatt tteemmuu.. JJeejj tteekksstt nniiee

zzoossttaałł zzmmiieenniioonnyy ii pprraakkttyycczznniiee zzaacchhoowwaałł

ssiięę ww ttaakkiieejj ssaammeejj ffoorrmmiiee ddoo ddzziissiiaajj ..

OOcczzyywwiiśścciiee oodd 11 778877 rrookkuu zzddaażżyyłłyy ssiięę

kkiillkkaakkrroottnnee zzmmiiaannyy kkoonnssttyyttuuccjj ii ,, zzwwiiąązza-a-

nnee cchhooććbbyy zz wwpprroowwaaddzzeenniieemm rróówwnnyycchh

pprraaww ddllaa IInnddiiaann ii AAffrrooaammeerryykkaannóóww..

GGZ

Narodziny AmerykiPod koniec XVIII w. trzynaście angielskich kolonii zbuntowało się przeciwko Anglikom. Skutkiem tego buntu było po-wstanie Stanów Zjednoczonych, obecnie najbogatszego, a wtedy także najbardziej wolnościowego państwa świata. Alejak do tego doszło?

Wyzwanie dla kryptologów

wikimedia commons cc­by­sa 3.0

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 1 0

Narodziny Ameryki Wyzwanie dla kryptologówWprowadzenieW tym numerze tematyka mojegoartykułu powróci do korzeni. Tymrazem jednak nie zamierzam przed-stawiać wam żadnych szyfrów, aopowiedzieć o jednym z najwięk-szych wyzwań w historii kryptoana-lizy. Jest to Manuskrypt Vojnicha,znany także jako MS 408. Datowa-nie węglem wskazuje na to, że po-wstał w pierwszej połowie XVwieku. Zawiera on poza ilustracjaminiezrozumiałe pismo. Nie znamytakże autora, Nazwa pochodzi odjednego z właścicieli dokumentu,Wilfrieda M. Vojnicha, Amerykaninao polskim pochodzeniu. Manuskryptbył przedmiotem intensywnych ba-dań, prowadzonych przez m.in.uznane autorytety pracujące w tejbranży podczas II wojny światowej .MS 408 jest dokładnie tak samo ta-jemniczy jak wcześniej .

ZawartośćDokument składał się pierwotnie ze1 36 dwustronnie zapisanych kart, alezachowało się ich jedynie 120. Zapi-sane są od lewej do prawej z margi-nesem, bez dostrzeżonejinterpunkcji, choć z punktorami. Zewzględu na sposób zapisu, badaczeuznali, że tekst prawdopodobnie byłrozumiany przez piszącego. Ciężkodokładnie rozróżnić użyte znaki, alealfabet prawdopodobnie składa się z20-30 znaków, a w całym tekście jestich ponad 170 tys. Podzielono je naokoło 35 tys. "słów", których budo-wa wydaje się zgodna z niektórymizasadami fonetycznymi i gramatycz-nymi(występuje coś w stylu samo-głosek), czyli użyty język wydaje sięnaturalny. Niektóre spostrzeżeniazbliżają go do języków semickich,które znacznie różnią się składnią odeuropejskich. Znaki w większościnie przypominają znanych nam literłacińskich, choć są one użyte w kil-

ku fragmentach.Manuskrypt jest podzielony na sześćczęści:–Zielarską – przypomina zielniki ztamtego okresu, ale nie da się rozpo-znać większości roślin.–Astronomiczną – znajdują się wniej diagramy kołowe z różnymigwiazdami, a także rysunki przypo-minające (przynajmniej niektórym)galaktyki widziane przez teleskop–Biologiczną – tutaj występuje prak-tycznie sam ciągły tekst, a nieliczneilustracje przedstawiają nagie kobie-ty kąpiące się w aparaturze (pojem-niki połączone rurami)przypominającej ludzkie organy–Kosmologiczną – powtórka sekcjiastronomicznej , tyle że diagramy sąniewyraźne i niezrozumiałe.–Farmaceutyczną – fragmenty ro-ślin z sekcji zielarskiej i coś w stylusłoików z jak zwykle nie dającymisię odczytać objaśnieniami.–Przypisy – krótkie fragmenty tekstuoznaczone odpowiednimi punktora-mi.

AutorDla kogoś na pewno jest to interesu-jące, ale nie dla mnie, a pewnie i taksię nigdy tego nie dowiemy. Wspo-mnę tutaj jedynie, że do grona poten-cjalnych twórców MS 408 zaliczonyzostał zarówno Roger Bacon jak iJohn Dee oraz jego znajomy alche-mik Edward Kelley.

JęzykPrzechodzimy do sprawy, która wmojej prywatnej opinii jest najcie-kawsza, czyli tego jak to zapisano.Pierwsza teoria mówiła o użyciuszyfru. Oczywiście te monoalfabe-tyczne byłyby zbyt proste, więc sku-piono się na polialfabetycznych.Problem z nimi jest taki, że zwyklenaruszają strukturę języka, a ta wMS 408 ma się świetnie. Teoretycz-

nie może to być szyfr książkowy,który bardzo ciężko odczytać niewiedząc jakiej lektury użyć, ale sto-sowanie tego typu szyfrów jest wy-jątkowo kłopotliwe i używane raczejw bardzo krótkich komunikatach.Inną opcją jest użycie steganografii.Jest to nauka o komunikacji tak, bynie została ona wykryta. Przykłado-wo w jakimś liście czytasz tylkodrugą literę każdego słowa, uzysku-jąc dodatkową wiadomość. Ważnymargumentem przeciw jest to, że uży-wa się tego raczej do ukrycia samegofaktu istnienia tajnej informacji, któ-ry w naszym przypadku jest dosyćwidoczny.Może to też być jakiś egzotyczny ję-zyk, np. chiński, zapisany wymyślo-nym od zera alfabetem.Może to być także język sztuczny,wymyślony specjalnie na potrzebymanuskryptu.Jest jeszcze kilka innych opcji, alezachęcam do samodzielnego zapo-znania się z nimi, tak samo jak zteoriami dotyczącymi tego, o czymjest MS 408.

KB

str. 11 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 1 2

Co będziemy robić i co nambędzie potrzebne?

Nasz kalkulator napiszemy w trzech ję-zykach. HTML-a (Hypertext MarkupLanguage – hipertekstowy język znacz-ników) użyjemy do opisu struktury apli-kacji, CSS-em (Cascading Stylesheets –kaskadowe arkusze stylów) określimy jejwygląd, a w JavaScripcie stworzymy lo-gikę programu, czyli jego część oblicze-niową.

Do tego wszystkiego w teorii wystar-czyłby nam zwykły windowsowy Notat-nik, jednak osobiście polecam do tegocelu program Notepad++ dostępnydo pobrania pod adresem http://eli-ght.cirrus.pl/40002C . Jeśli jest Czytel-nik użytkownikiem systemu z rodzinyLinux lub innego systemu uniksopodob-nego, polecam edytor Geany, który za-pewne bez większego problemu potrafiCzytelnik zainstalować z systemowegorepozytorium.

Najpierw struktura aplikacji

Na samym początku utwórzmy gdziekol-wiek (np. na Pulpicie lub w folderzeużytkownika) folder kalkulator.

W nim umieścimy wszystkie pliki pro-jektu, a będą nimi: kalk.html,kalk.css i kalk.js. Tworzenie za-czniemy jednak od pliku HTML, czylipodstawowej struktury. (Ramka:kalk.html).

Każdy plik (dokument) języku HTML(tutaj jest to wersja XHTML5) musi za-czynać się od Definicj i Typu Dokumentu(DTD). Widzimy ją w linii [1]. Po niejnastępuje seria zhierarchizowanychznaczników, takich jak <html> [2],<body> [9] czy też <input> [13].Znaczniki występują parami (znacznikotwierający i zamykający), np. <head>

[3] i </head> [8]. Pomiędzy nimimoże występować tekst, jak w [10], in-ne znaczniki, jak pomiędzy [3] i [8]

lub i to, i to (między [12] i [15]). Ist-nieją również znaczniki samozamykają-ce, takie jak <br />. Znaczniki mogąrównież posiadać atrybuty, takie jak id

czy onclick.

Po podaniu podstawowych definicj i mo-żemy zabrać się za wyjaśnienie, co robipowyższy kod. Znacznik <html> [2­

17] jest to element główny (ang. rootelement). Każdy dokument HTML musitakowy posiadać w liczbie równej 1 .

Pierwszym dzieckiem elementu głów-nego jest u nas <head> [3­8]. Jestto element zawierający wszystko, co niejest treścią dokumentu, czyli informacjeo kodowaniu znaków [4] i tytuł [5].Ponadto to w nim znajdziemy [7] załą-czenie (<link>) naszego pliku CSS(href) jako arkusza stylów (rel) orazdołączenie naszego skryptu JavaScript(<script src>). Drugim, a jednocze-śnie ostatnim dzieckiem elementu<html>, jest <body> [9­16]. Jestto ciało dokumentu HTML, czyli ele-ment zawierający jego treść. Dziećmielementu <body> (jednocześnie potom-kami elementu <html>) w naszymprzypadku są trzy znaczniki <p>

[10,11,12­15] odgraniczające kolej-ne akapity (ang. paragraphs). Najwięcejuwagi wymaga ostatni akapit. W [13]

natykamy się na trzy znaczniki <input>

z argumentem id równym kolejno a, b

i c. Pomiędzy nimi znajduje się zwykłytekst, w tym wypadku „+” i „=”.Na końcu linii znajdziemy znacznik <br

/>, który łamie (ang. breaks) linię beztworzenia nowego akapitu. Następnienatykamy się na łącze (<a>) o podpisie„Dodaj do siebie a i b! ”, po naciśnięciuktórego (onclick) uruchomi się funk-cja dodaj().

Po przepisaniu lub wklejeniu (bez nu-meracji linii! ) powyższego kodudo okna Notepada++ z menu Format

należy wybrać opcję Koduj w UTF­8

(bez BOM). Z menu Składnia, podmenuH należy wybrać HTML. Nie wpłynieto na funkcjonalność, jednak podświe-tli kolorami kod, co upraszcza roze-znanie się w nim. Plik należy zapisaćw folderze kalkulator pod nazwąkalk.html. Efekt podwójnego klik-nięcia na ten plik powinien być zbli-żony do poniższego obrazka. Jakpewnie Czytelnik zauważył, to ani niedziała, ani nie wygląda.

Własny kalkulatorW moim poprzednim artykule zaznaczyłem, że będzie to ostatni artykuł z serii poświęconej systemom operacyjnym.W związku z tym dzisiaj napiszę nie tyle artykuł, co prosty kurs podstaw tworzenia stron i programowania. ZadaniemCzytelnika będzie napisanie prostego kalkulatora działającego w przeglądarce, posiłkując się kilkoma moimiwskazówkami.

Plik kalk.html

1 <!DOCTYPE html>2 <html>

3 <head>

4 <meta charset="utf­8" />

5 <title>Prosty kalkulator</title>

6 <script src="kalk.js"></script>

7 <link rel="stylesheet" href="kalk.css" />

8 </head>

9 <body>

10 <p>Witaj w moim prostym kalkulatorze!</p>

11 <p>Wpisz liczby, które chcesz zsumować:</p>

12 <p>

13 <input id="a" /> + <input id="b" /> = <input id="c" /><br />

14 <a onclick="dodaj()">Dodaj do siebie a i b!</a>

15 </p>

16 </body>

17 </html>

Teraz zajmijmy się wyglądem

Utwórzmy w Notepadzie++ nowy plik.Z menu Składnia, podmenu C wybierzmyCSS, po czym przepisujemy lub wkleja-my poniższy kod (Ramka: kalk.css)

Arkusz stylów CSS dzieli się na reguły(selektor właściwości . . .

). Każda właściwość to para nazwa:

wartość;. W powyższym przypadkumamy 5 reguł. Pierwsza reguła posiadaselektor *, który oznacza, że ma ona za-stosowanie do wszystkich elementówdokumentu. W regule tej zawierają siędwie właściwości: font­family, któraustawia czcionkę na Arial, a jeśli jej nieznajdzie, na dowolną czcionkę bez­szeryfową, oraz font­size, któraustala rozmiar czcionki. Selektor drugiejreguły to selektor elementu body. Re-guła ta powoduje, że będzie miał on tur-kusowe tło (background) i niebieskączcionkę (color). Selektor kolejnej re-guły [9] oznacza „wszystkie input bę-dące dziećmi p”. Reguła nadajeim długość (width) 50 pikseli, wyso-kość (height) równą wysokości dwóchliter oraz centruje ich zawartość (text­

align). Selektor [14] oznacza

„wszystkie a

będące potom-kami body”.Reguła powo-duje, że wszyst-kie łącza

w dokumencie będą podkreślone. Ostat-nia reguła odwołuje się do selektorapseudoklasy :hover. Powoduje ona,że wszystkie łącza po najechaniu myszkąstają się czerwone. Należy zaznaczyć, że

nie są to wszystkie istniejące ty-py selektorów. Selektory CSSmożna również ze sobą łączyć,np. div > p > b, article

strong, .na­

vlink:not(#actual), li >

a:hover, span[href*="Ma­

teusz"] font­weight:

bold spowoduje pogrubienietekstu we wszystkich elementachb będących dziećmi elementów p

będących dziećmi elementówdiv, wszystkich elementachstrong będących potomkamielementów article, elementachklasy .navlink, prócz elementuo identyfikatorze #actual, naje-chanych myszą łączach będącychdziećmi elementów li orazwszystkich elementach span za-wierających imię Mateusz.

Skoro już wiemy, co robi ten kod, może-my go zapisać pod nazwą kalk.css.Otwórzmy ponownie kalk.html. Po-winniśmy ujrzeć coś podobnego do po-niższego obrazka. Program już wygląda,jednak jeszcze nie działa.

Niech program zacznie liczyć

Utwórzmy w Notepadzie++ ostatni plik.Z menu Składnia, podmenu J wybierzmyJavascript, po czym wpiszmy poniższykod (Ramka: kalk.js)

zy kod definiuje jedną funkcję – do­

daj(). Na jej początku zmiennym(var) a i b przypisywane są reprezenta-cje liczbowe (Number()) wartości(.value) pól o atrybutach id równych„a” i „b” (document.getElement­

ById()). Następnie do wartości polao id="c" zapisywana jest suma tychdwóch zmiennych. Oto cała logika pro-gramu. Zapiszmy plik pod nazwąkalk.js i uruchommy ponowniekalk.html. Jeśli wszystko zostało do-brze zrobione, mamy w pełni sprawnysumator dwóch liczb!

Uwaga: w przypadku liczb z przecin-kiem używamy kropki, a nie przecinka.

Zadanie domoweJeśli ma Czytelnik ochotę, może spróbo-wać dodać do naszego kalkulatora odej-mowanie, mnożenie, dzielenie i kilkainnych działań matematycznych. Pisanietych funkcji będzie przebiegało jak dlaprocedury dodawania. Zmienią się jedy-nie operatory: – dla odejmowania,* dla mnożenia i / dla dzielenia.

Jednocześnie zachęcam wszystkich za-interesowanych do zajrzenia pod adreshttp://www.w3schools.com/, gdzie możnaznaleźć przystępne kursy i szczegółoweopisy użytych tutaj przeze mnie techno-logii.

MKa

Własny kalkulator

str. 1 3 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

Plik kalk.css1 *

2 font­family: Arial, sans­serif;

3 font­size: 10px;4

5 body

6 background: cyan;

7 color: blue;8

9 p > input

10 width: 50px;

11 height: 2em;

12 text­align: center;13

14 body a

15 text­decoration: underline;16

17 a:hover

18 color: red;

19

Plik kalk.js1 function dodaj()

2 var a = Number(document.getElementById("a").value);

3 var b = Number(document.getElementById("b").value);

4 document.getElementById("c").value = a + b;

5 codecondo.com

Ciekawostki

Niektóre insekty potrafią dez-

aktywować systemobronny

roślin, na których żerują. Jed-

nak nikt się dotychczas nie do-

myślał, że podobną umiejętność

może mieć też duży ssak. Oka-

zało się jednak, że łosie wyko-

rzystują nieznany składnik śliny

do dezaktywacji toksycznych

grzybów, żyjącychna trawie.

PR

Co się dzieje, gdy rośliny "sły-szą" odgłosy towarzyszące zja-daniu ich tkanek przezgąsienice motyli? Wzmacniająswoje mechanizmy obronne.dezaktywacji toksycznychgrzybów, żyjących na trawie.

PR

Wszechświat jest znacznie ja-

śniejszy niż wynikałobyto z sa-

mej tylkoliczby

obiektów

emitujących światło. PR

Uczeni z Temple UniversitySchool of Medicine poinformo-wali o całkowitym usunięciugenów wirusa HIV-1 z zarażo-nego genomu.

PR

Co prawda trochę nie naukowo, ale: w

Modlitwie Pańskiej, podczas gdy my

mówimy "chleba naszegopowszednie-

go", u Eskimosów jest to: "foki naszej

powszedniej daj nam dzisiaj". Wynika

to z różnicy kultur, bo gdy u nas chleb

jest czymś tak rozpowszechnionym, że

trudno sobie wyobrazićjego brak, to u

Eskimosów funkcję pokarmu wyko-

rzystywanego praktyczn

ie zawsze peł-

ni właśnie wzmiankowana foka. KB

W USA żyje pies przeszkolony do

wykrywaniadziecięcej prnografii.

Dzięki specjalnemu szkoleniu jest

wykryć materiały wykorszystywane

do budowy nośników danych.

MKr

Badacze z MIT opracowali algorytmpozwalający na nagrywanie dźwiękibez mikrofonu! Potrzebna jest kamera,która nagrywa ponad 2000 klatek nasekundę. Na takim nagraniu możliwejest analizowanie drgań przedmiotów(np. paczki czipsów) i odtworzeniedźwięku.

MKr

bg.blogspot.com

Miesięcznik eLight, nr 8/2014 | str. 1 4

Humor

Ciekawostki

str. 1 5 | Miesięcznik eLight, nr 8/2014

Humor

Miesięcznik eLightŚwiatło ku oświeceniu.

Numer 8/2014 (5)

Zespół Szkół Katolickich w Tczewie

ul. Wodna 683-100 Tczew

Redaktor naczelny:Patryk Rogaczewski PR

Redaktorzy:

Krzysztof Bartoszewski KB

Bogumił Błaszkowski BB

Mateusz Karcz MKa

Michał Krakowiak MKr

Magda Radziszewska MR

Szymon Szałapata SS

Grzegorz Zaprawa GZ

E-mail: elight@poczta.fm

WWW: http://eLight.cirrus.pl

Patronat:

Cirrus

ul. Warsztatowa 5

83-110 Tczew

WRACAMYWE

WRZEŚNIU

Jeśli stwierdziłaś/stwierdziłeś, że ta gazetka to ciekawy projekti chciałabyś lub chciałbyś dołączyć do grona go współtworzących,

skontaktuj się z nami. :)Możesz tego dokonać, bezpośrednio rozmawiając z redaktorem naczelnym

lub też pisząc na nasz adres e­mail.

Polub naszą stronę!

Podziel się spostrzeżeniami, pomysłami i wyraźswoją opinię o tym numerze. :)