Gramatyka i ortogra� a

�wiczenia, gry i zabawy j�zykowe dla klasy szko�y podstawowej6

El�bieta Wierzbicka-Piotrowska

136903_Gramatyka i ortografia_6 czerw.indd 1 2009-12-10 09:55:59

3

Spis treści

Słownictwo i słowotwórstwo 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. Wyrazy złożone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73. Związki frazeologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124. Różne słowniki języka polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145. Sprawdź swoją wiedzę i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Części mowy1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212. Osobliwości w odmianie rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233. Różne funkcje wyrażeń przyimkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274. Formy nieosobowe czasownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295. Czasowniki dokonane i niedokonane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316. Liczebniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347. Zaimki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 398. Sprawdź swoją wiedzę i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Fonetyka 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522. Akcentowanie czasowników w trybie przypuszczającym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533. Akcentowanie liczebników i przyimków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544. Zasady poprawnej wymowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Ortografia i interpunkcja 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582. Pisownia wyrazu nie z liczebnikami i zaimkami . . . . . . . . . . . . 593. Różne znaki interpunkcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614. Różnica między myślnikiem a łącznikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Składnia 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652. Rodzaje zdań złożonych współrzędnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683. Rodzaje zdań złożonych podrzędnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704. Wykresy zdań wielokrotnie złożonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

5. Zdania w stronie czynnej i w stronie biernej . . . . . . . . . . . . . . . 766. Mowa zależna i niezależna (sposoby przytaczania wypowiedzi innych osób) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 807. Zasady tworzenia tekstu spójnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 848. Sprawdź swoją wiedzę i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

Komunikacja językowa 1. Test powtórzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 902. Jak powiedzieć to samo różnymi sposobami? . . . . . . . . . . . . 913. Jak przekazać coś między wierszami? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 944. Jak kulturalnie uczestniczyć w rozmowie? . . . . . . . . . . . . . . . . 985. Sprawdź swoją wiedzę i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

12

3. Związki frazeologiczne1 Umieść literę D obok rysunku, do którego odnosi się zdanie pod rysunkiem rozumiane

dosłownie, a literę P obok tego rysunku, który przedstawia sytuację wynikającą z przenośnego rozumienia tego zdania.

Maciek od razu dał szczupaka.

Związki frazeologiczne to takie utarte połączenia wyrazów, które mają znaczenie przenośne – znaczą coś innego niż można by sądzić na podstawie słów, które w nich występują.

2 Wypisz ze słownika frazeologicznego po 1 wyrażeniu lub zwrocie ze słowami:

oko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ucho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .ręka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 Połącz wyrażenia i zwroty z prawej kolumny z ich definicjami umieszczonymi w lewej kolumnie. W razie wątpliwości skorzystaj ze słownika frazeologicznego.

musztarda po obiedziepodciąć komuś skrzydłakaleczyć językna zimne dmuchaćdziesiąta woda po kisieluwiercić dziurę w brzuchu

• być przesadnie ostrożnym

• mówić niepoprawnie

• być dokuczliwym

• rzecz spóźniona, już w tym momencie nieprzydatna

• zniechęcić kogoś do czegoś, do czego był zapalony

• daleki krewny

13

4 Zastąp pojedynczym wyrazem, wyrażeniem lub zwrotem podkreślone związki frazeologiczne lub ich części, tak aby nie zmienił się sens całej wypowiedzi.

• Marcin zawsze pisał jak kura pazurem (. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .), ale teraz naprawdę przeszedł sam siebie (. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .).

• Ten tort rozpływa się w ustach (. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .).• Jaś był głodny jak wilk (. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .), toteż zjadł za jednym zamachem

(. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .) trzy talerze zupy.• Sąsiedzi z bloku darli ze sobą koty (. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .) o każdy drobiazg.

Związek frazeologiczny składa się ze słów, które już coś znaczą w języku, jednak znaczenie całego związku nie jest sumą znaczeń wchodzących w jego skład wyrazów, np związek kocie łby składa się z przymiotnika koci, znaczącego mniej więcej tyle, co należący do kota lub podobny do kota oraz rzeczownika łeb, oznaczającego to samo co głowa. Całośćnatomiast kocie łby nie odnosi się do głów kotów, ale do rodzaju nawierz-chni, występującej na drogach wybrukowanych polnymi kamieniami.

5 Odczytaj podany tekst, wprowadzając do niego związki frazeologiczne lub ich części, które zostały zastąpione rysunkami odzwierciedlającymi ich znaczenie dosłowne.

Kuba od dawna miał na z Marcinem. Do tego obiło mu się o ,

że jego rzekomy przyjaciel za wiesza na nim . Twierdził, że Kuba jest

gruby jak , porusza się jak , brakuje mu i opowiada kawały

z . Dodawał jeszcze, że nikt Kuby nie lubi i po lekcjach do niego

nie zagląda, bo taki jest nudny. Kuba najpierw na to wszystko, ale kiedy

Marcin , mówiąc o swoim koledze, że ma , postanowił .

Marcin, kiedy się o tym dowiedział, spuścił z tonu i nie obgaduje już więcej nikogo.

16

4 Zapisz po 5 słów, które wybierze ten, kto opowiada:a) o wierzeniach starożytnych Greków

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .b) o zaletach i wadach komputera

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .c) o malarstwie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .d) o poezji

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .e) o matematyce

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .f) o życiu na innych planetach

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Połącz kolorowymi liniami każdą grupę słów z nazwą słownika, w której można będzie te słowa znaleźć.

Słownik matema-tyczny

Słownik terminówliterackich

Słownik astrono-micznySłownik kompute-rowy

Słownik malarstwa

Słownik kulturystarożytnej

5 W wykropkowanych miejscach wpisz rodzaj słownika, z którego powinna skorzystać osoba z rysunku, żeby rozwiać swoje wątpliwości.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

... nowo powstały?... nowopowstały?

A może nowo-powstały?

17

A czy ty potrafisz rozstrzygnąć wątpliwości swoich koleżanek i kolegów z ilustracji? Jeśli nie, to też zajrzyj do odpowiednich słowników, a następnie zapisz poprawną wersję wyrazów, które pojawiły się w chmurkach, lub dopisz obok chmurki znaczenie niezrozumiałych słów.

Ale się zrobili leccy!Raczej lekcy!A może lećcy?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dla puszystych?Czyżby dla kotów?

Grozi nam ochlokacja...Co to takiego?

Czy to jakaś choroba?

23

2. Osobliwości w odmianie rzeczownika

1 Pomóż Jankowi wybrać poprawną wersję wypowiadanego zdania, wykreślając formy błędne.

Do tego pokoju prowadzą dwa drzwi?,dwoje drzwi, dwie pary drzwi?

Niektóre rzeczowniki nie mają form liczby pojedynczej, np. drzwi, spodnie, skrzypce, sanie, rajstopy, urodziny, imieniny, fusy, Beskidy. Jeśli odnoszą się do więcej niż jednego przedmiotu lub zjawiska, należy umieścić obok nich liczebnik zbiorowy np. dwoje skrzypiec lub liczebnik główny połączony z nazwą miary, np. dwie pary spodni, dwie szklanki fusów, dwa pasma Beskidów.

Są też takie rzeczowniki, które nigdy nie występują w tekście w liczbie mnogiej. Są to niektóre nazwy własne, np. Polska, Wrocław, nazwy substancji, których nie da się dzielić na sztuki, np. sól, pieprz, krew, niektóre nazwy zbiorów, np. młodzież, ptactwo oraz takie nazwy abstrakcyjne, jak np. przemysł, wiedza, gospodarka, złość, odzież.

2 Popraw błędy, zastępując podkreślone wyrazy odpowiednimi wyrażeniami, tak jak to pokazano we wzorze.

WZÓR: Na lekcji historii uczniowie porównywali Polskę północną z Polską południową.

Doszli do wniosku, że różnice między obiema Polskami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wynikają z warunków naturalnych.

a) W Polsce rozwija się dobrze przemysł spożywczy oraz przemysł odzieżowy.

Te przemysły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . są podstawą naszej gospodarki.

częściami Polskiczęściami Polski

54

3 Napisz, na którą sylabę od końca pada akcent w podanych wyrazach.

wędrowałwędrowałbymwędrowaliwędrowalibyśmy

. . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

jeżelijeżelibyjeżelibyśmyjeżelibyście

. . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

3. Akcentowanie liczebników i przyimków1 Przeczytaj głośno daty. Pod każdą z nich napisz, z jakim wydarzeniem historycznym się

łączy.

29 XI 1830 r. 1 VIII 1944 r.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Większość liczebników ma akcent typowy dla języka polskiego, czyli taki, który pada na drugą sylabę od końca. Tylko liczebniki czterysta, siedemset, osiemset i dziewięćset są akcentowane w sposób nietypowy, bo na trzeciej sylabie od końca.

2 Zapisz liczby słowami, przeczytaj głośno zapisane liczebniki i w każdym podkreśl sylabę, na którą pada akcent.

20200 30300

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

700800 90900

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14 40 4001000

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wyrażenia przyimkowe, czyli połączenia przyimka z rzeczownikiem są traktowane jako całości pod względem akcentu.

• Jeśli rzeczownik łączący się z przyimkiem ma więcej niż jedną sylabę, akcentowany jest zawsze rzeczownik, np. na tablicy, z domu, pod stołem.

• Jeśli rzeczownik łączący się z przyimkiem ma tylko jedną sylabę, na ogół akcent pada również na rzeczownik, np. pod sklep, na dach, ale bywa też tak, że akcentowany jest przyimek, np. za mąż.

• Jest też wiele połączeń przyimka z jednosylabowym rzeczownikiem, w których w zależności od znaczenia akcent pada albo na przyimek, albo na rzeczownik: na wieś, na bok, na krzyż, na dół, na rok, na dwór, np.Pojechał na wieś. Na wieś spadła klęska żywiołowa.

• Akcent pada jednak zawsze na przyimek, jeśli łączy się on z zaimkiem osobowym, np. ze mną, do mnie, o nich, przy niej.

55

3 Przeczytaj głośno zdania, zwracając uwagę na różnice w akcentowaniu wyrażeń przyimkowych. Podkreśl przyimki, na które pada akcent.

• Skacząc, przekręcił się na bok i złożył ręce na krzyż, ale i tak nie dorównał słynnemu akrobacie.

• Dziadek skarży się na bok, a babcia na krzyż, ale kiedy jesteśmy razem, zapominają o swoich dolegliwościach.

• Wszyscy wyszli na dwór, i patrzyli, jak samolot zaczął się palić i jak zleciał gwałtownie na dół.

• Bandyci napadli na dwór w pobliskiej miejscowości, ale nie zwrócili uwagi na dół, wykopany przed wejściem i wpadli do niego w czasie ucieczki.

• Raz na rok kupował zapas farb i malował pejzaże. Po sprzedaży obrazów starczało mu pieniędzy na rok albo i na dłużej.

4 Pomóż dotrzeć ogrodnikowi do grządki z różami, do której prowadzi droga oznaczona wyrazami akcentowanymi na trzeciej sylabie od końca.

5 Wybierz z ćwiczenia 4. wyraz akcentowany na trzeciej sylabie od końca i ułóż z nim zdanie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74

4. Wykresy zdań wielokrotnie złożonych

1 Na tułowiach owiec wpisz wybrane z ramki spójniki i zaimki względne, tak aby powstały poprawne zdania złożone. Uwzględnij to, że owce patrzące w lewo wprowadzają zdania podrzędne, a te, które patrzą w prawo – zdania współrzędne.

więc • chociaż • ale • bo • które • skoro • jeżeli • albo

a) Podoba się nam ten western, nie obejrzymy go po raz drugi,

mamy jeszcze do obejrzenia mnóstwo innych

ciekawych filmów, będą wyświetlane w kinie.

b) Po meczu zawodnicy są bardzo zmęczeni, od razu położą się spać,

będą oglądać telewizję, nikt im w tym nie przeszkodzi.

c) musimy przygotowywać się do testu, nie pojedziemy

na wycieczkę, bardzo chcieliśmy zwiedzić Kraków.

2 Do którego zdania z ćw. 1 pasuje ten wykres? Wpisz do kółka literę a, b lub c.

. . . . . . . .1 2główne wynikowe

. . . . . . . . 3rozłączne

........

4

okol. warunku

75

3 Narysuj wykresy pozostałych dwóch zdań złożonych z ćw. 1.

Czasami zdarza się tak, że zdanie podrzędne jest wplecione w środek zdania nadrzędnego i dzieli je na dwie części. Na wykresie zdanie nadrzędne jest w takim wypadku oznaczone dwiema kreskami oznaczonymi cyframi i literami: a, b, np. 1a 2 1b(Maria), (którą znam od dzieciństwa), (jeszcze nigdy mnie nie zawiodła).

. . . . . . . .1a 1b

2.......

4 Narysuj wykresy poniższych wypowiedzeń i pod każdą kreseczką zapisz, jakiemu typowi zdania składowego odpowiada.

Co kilka kilometrów droga, która wpada w kolejny parów, przeraża nas zakrętami i nagłymi spadkami.

W porcie zabawny kuter, jakiego jeszcze nigdy nie widzieliśmy, zaprasza nas na swój pokład.

Dwupokojowe mieszkanie, które jest umeblowane raczej tradycyjnie, ma być naszym schronieniem przez najbliższy tydzień, ale nie mamy siły się z tego cieszyć.

80

6. Mowa zależna i niezależna

1 Niebieskim kolorem otocz wypowiedź chłopca, który przytoczył dosłownie to, co powiedziała koleżanka, a zielonym kolorem wypowiedź jego kolegi, w której opisuje treść tego, co koleżanka powiedziała.

Powiedziała mi, że nie potrzebuje pomocy i sama

da sobie radę.

Słyszałem, jak mówiła przez telefon: ,,Mieli wytłumaczyć mi zadanie”.

Kiedy mówimy, zdarza nam się często przytaczać słowa innych osób lub własne, wypowiedziane wcześniej. Możemy to robić w dwojaki sposób:

a) wprost, za pomocą mowy niezależnej, czyli cytując przytaczany tekst,np. Powiedział: „Zrobię to później”.

b) nie wprost, za pomocą mowy zależnej, czyli przekazując przytaczany tekst w postaci wypowiedzenia podrzędnego dopełnieniowego,np. Powiedział, że zrobi to później.

2 Uzupełnij tekst brakującymi wyrazami. Podkreśl czasowniki wprowadzające mowę zależną.

Nauczyciel powiedział, . . . . . . . . . . . wszyscy powinni przeczytać artykuł o poecie, który otrzy-mał w tym roku Nagrodę Nobla. Niektórzy pytali . . . . . . . . . . . nie lepiej byłoby odłożyć tę lekturę na przyszły tydzień. Narzekali, . . . . . . . . . . . mają dużo zadane z matematyki. Prosili, . . . . . . . . . . . im nie zadawać jeszcze więcej. Nauczyciel zapytał, . . . . . . . . . . . mógłby w takim ra-zie przygotować krótkie wystąpienie na temat laureata. Na szczęście, zgłosiła się Dorota, która zawsze twierdziła, . . . . . . . . . . . bardzo lubi poezję, a Marzenie powiedziała kiedyś w ta-jemnicy, . . . . . . . . . . . sama też pisze wiersze.

81

3 Zamień mowę niezależną na zależną, opisując telefoniczną rozmowę Kasi z mamą Rafała. Użyj w swoim opisie różnych czasowników z ramki.

Kasia: Dzień dobry. Czy mogłabym rozmawiać z Rafałem?

Mama Rafała: Niestety, nie ma go w domu. Czy coś mu przekazać?

Kasia: Nie, dziękuję. Proszę mu tylko powiedzieć, że dzwoniłam.

Mama Rafała: Oczywiście, że mu powiem. A może on oddzwoni, jak przyjdzie?

Kasia: Dobrze. W takim razie będę czekała na jego telefon. Do widzenia.

Mama Rafała: Do widzenia.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

zapytać • odpowiedzieć • powiedzieć • zaproponować • zgodzić się • poprosić• zapewnić

4 We fragmencie powieści Jana Brzechwy Triumf Pana Kleksa podkreśl czerwonym kolorem wypowiedzi bohaterów, które są zapisane jako mowa niezależna, a zielonym zdania z mową zależną.

Wyszliśmy na ulicę. Była głęboka noc. Światła w oknach pogasły, gdzieniegdzie tylko snuli się jeszcze spóźnieni przechodnie. Jednym z nich okazał się Zyzik. [...] Opowiadał mi, że jego ojciec zamienił się w ptaka... A dzisiaj mówił, że przyjechała jego narzeczona... – I co dalej? – zawołał pan Lewkonik. – Co dalej? Prosił mnie, żebym dał mu klucze od Królewskich Ogrodów. – No i co, i co? – dopytywał się natarczywie pan Lewkonik.

5 Zapisz w mowie niezależnej dialog z poniższej relacji.Kiedy nauczycielka poprosiła Beatę o przeczytanie pracy domowej, Beata przeprosiła panią, że nie odrobiła na dziś lekcji. Zdziwiona nauczycielka zapytała, dlaczego, ale Beata milczała.

Nauczycielka: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Beata: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Nauczycielka: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .