bikeBoard #8 sierpień 200840

To stereotyp współczesnego hardtaila, pasujący do więk-szości rowerów o terenowym przeznaczeniu, które można zobaczyć na ulicach, ścieżkach spacerowych, a nawet maratonach. To najbardziej uniwersalna konstrukcja do pokonywania umiarkowanie trudnego terenu pod górę i w dół. Jest grupka koneserów, którzy nie godzą się z tym stereotypem. Nie mówię o tych, którzy przesiadają się na fulle, ale grupie powracających, w sensie przenoś-nym i dosłownym, do korzeni. Po co amortyzator do śmigania po lesie Kabackim? Do jeżdżenia po ścieżkach nawet korzenistych z okazjonalnymi kamieniami jest tylko niepotrzebnym balastem. Jak to jest w praktyce, piszemy na stronie 50.

Co można zyskać dzięki sztywnemu widelcowi? Niższą masę roweru. Waga sztywnych widelców do

XC nie przekracza 1 kg, a są też dwa razy lżejsze. Amortyzator za podobne pieniądze będzie co naj-mniej o 1 kg cięższy;

Trwałość konstrukcji. Nie ma w sztywnym widelcu, nic co może się zatrzeć, co trzeba regularnie wymie-niać i serwisować. Nie wyleje się z niego olej, ani nie ucieknie powietrze;

Prostotę użytkowania. Oprócz wyboru przy zakupie, nie ma nic do ustawiania. Zero pokręteł i dźwigienek;

Polepszoną precyzję sterowania, dzięki brakowi efek-tu myszkowania, związanego ze zmianami długości amortyzatorów, i niższą masę, którą trzeba ruszyć kierownicą;

Ekwipunek: przegląd widelców carbonowych do rowerów MTB

Powrót do korzeniPo czym rozpoznać rower „górski”? Po krótkim wywiadzie z każdego bardziej rozgarniętego przedszkolaka wyciągnęliby-śmy prawdopodobnie trzy główne cechy: „balonowe” koła, dużo „przerzutek” i „teleskopy” z przodu.

Efektywność wykorzystania energii. Nie ma bujania na sprężynach. Nawet najlepsze amortyzatory powodują „wycieki” energii pedałowania, mimo zaawansowanych systemów zapobiegających temu marnotrawstwu;

Idealne wyczucie, co dzieje się z rowerem. W pozytyw-nym znaczeniu. Amortyzacja tłumi informacje przekazy-wane przez koła. Czułe widelce o długim skoku praktycz-nie separują wrażenia wizualne od tych, przekazywanych przez kierownicę. Dobre widelce sztywne tłumią wibracje, a jednocześnie oddają niuanse różnic w nawierzchni.

Co się traci w porównaniu z amortyzatorem? Przyczepność w trudniejszym, zwłaszcza skalistym

terenie - w różnym stopniu, zależnym od przekroju opon i utrzymywanego w nich ciśnienia. Amortyzacja w MTB nie wzięła się z wygodnictwa, tylko dążenia do wydłużenia czasu, kiedy koła mają kontakt z podłożem. Rower bez amortyzacji częściej odbija się od przeszkód i polatuje;

Energię w trudnym terenie. Powyższy punkt jest jak najbardziej prawdziwy, ale z drugiej strony udowodnio-no, że amortyzacja oszczędza energię bikera w terenie kamienistym i bardziej nierównym;

Odporność na silne uderzenia. Chodzi o nieudane skoki, nagłe najechania na przeszkodę. Dobrze wyregulowany amortyzator pochłonie energię w sposób kontrolowany. Sztywny widelec przeniesie ją na ramę i kierownicę. Popeł-niając błąd łatwiej zniszczyć... nadgarstki, a może i rower ze sztywnym widelcem. OTB czyli lot przez kierownicę też jest bardziej prawdopodobny na sztywnym widelcu.

Rock Shox Reba Race 100 mm. Referencyjny amortyzator w praktyce oferuje ostrzejsze kąty pod obciążeniem. Przy 25% naprężeniu wstępnym ciąg wynosi 77 mm

Boplight MTB. Bop(nie)light. Najniższa cena w przeglądzie nie uzasadnia wagi godnej stalowego odpowiednika. Ciąg sugeruje raczej zwrotność niż stabilność

Merida Carbon Target 8 ustawienie 1. Merida bez podkładki - wersja dla czerpiących przy-jemność z podjazdów. Podręcznikowa, neutralna geometria roweru XC

bikeBoard #8 sierpień 2008 41

Węgiel się nie męczyDo naszego porównania wybraliśmy 6 widelców carbono-wych, ponieważ to najlepszy materiał na sztywne zawie-szenie roweru XC. Generalnie, sztywne widelce produkuje się z takich samych materiałów co ramy, choć popularność wykorzystania różnych ich rodzajów nie pokrywa się. Najpo-pularniejszym materiałem do produkcji ram MTB są obecnie stopy aluminium, w dalszej kolejności plasuje się carbon, tytan i na końcu stal. W przypadku widelców, najpopu-larniejszymi materiałami są carbon (często z elementami wykonanymi z alu) i stal. W pełni aluminiowe widelce to pełna egzotyka ze względu na zbyt wysoką sztywność aluminium i brak „mikro-amortyzacji”. Stal stosowana jest tam, gdzie waga ma mniejsze znaczenie niż wytrzymałość. Stalowe widelce sztywne zazwyczaj przeznaczone są do dirtu jumpingu i streetu. Carbon, dzięki możliwości pełnej kontroli sztywności/elastyczności nawet z dokładnością do płaszczy-zny ruchu, jest idealnym materiałem na widelce. Dodatkowo kompozyty węglowe są praktycznie niewrażliwe na zmęcze-nie. Dopóki nie dojdzie do przekroczenia punktu krytycznego wygięcia lub mechanicznego uszkodzenia, np. podczas kraksy. Elementów carbonowych można używać w latami bez najmniejszych zmian w sztywności.

PrzeglądPorównujemy 6 produktów, ale tylko 4 konstrukcje. To dlatego, że Pro oraz Pell’s są, oprócz napisów, identyczne. Ritchey i Token też pochodzą z tej samej linii produkcyjnej.

Boplight MTBPolska marka stworzona przez Bartosza Procajłę przyzwy-czaiła nas do oczekiwania bardzo lekkich, wysokiej jako-ści produktów. Piasty, mostki i sztywne ramy są bardzo konkurencyjne. Będąc pod dobrym wrażeniem rodzimej marki, byliśmy zupełnie zaskoczeni niezrozumiałą różni-cą wagi pomiędzy wersjami widelca przeznaczonymi pod v-brake’i i tarcze. 108 gramów (ponad 10%) na niekorzyść

Przesiadka na carbonowy widelec, taki jak Boplight, Ritchey czy Token sprawia dziwne wrażenie, zwłaszcza gdy spuścić oczy na dół. Ale

szybko można się do tego widoku przyzwyczaić, zwłaszcza że carbo-nowe widelce są znacznie stabilniejsze od teleskopu, nie pompują i są

znacznie lżejsze. Kilogram to poważna i łatwo wyczuwalna różnica

Merida Carbon Target 8 ustawienie 2. Merida z podkładką - wersja dla czerpiących przyjemność ze zjazdów. Geometria analogiczna do referencyjnego amortyzatora zablokowanego na 30% SAG-u

PRO PR 101062, Pell’s XF2. PRO i Pell’s to jedyne widelce w przeglądzie, dostosowane długością do ramy na amortyzator 100 mm. Prowadzenie jak w Meridzie bez podkładki - neutralne

Ritchey WCS Carbon MTB, Token TK929. Ritchey i Token mają namniejszy ciąg i są najkrótsze. To jedno ze źródeł najniższej masy. Precyzyjne, ale niewybaczające błędów prowadzenie przypadnie do gustu zawodnikom

bikeBoard #8 sierpień 200842

tarczowego, który wydawał się mieć aluminiowy rdzeń korony pod włóknem węglowym. Wersja przeznaczona pod hamulec tarczowy to najcięższy widelec w porównaniu. Pod względem geometrii bez różnic pomiędzy wersjami - absolutnie prze-ciętne, uniwersalne parametry. Można polecić do ścieżkowej maszyny z v-brake’ami. Cena: 599 zł (wersja v-brake lub pod tarcze), masa: 900 g (wersja pod tarcze)

Merida Carbon Target 8Ten widelec jest synonimem sztywności. Monolityczna konstrukcja z podwójną podkową wprost o tym krzyczy. Nawet mocowanie tarczy (Post Mount) jest sztywniejsze niż w porównywanych konstrukcjach. Zamiast tradycyjnej żywicy, w Meridzie zastosowano mieszankę epoksydu z nanorurkami węglowymi. Taki dodatek zwiększa podobno odporność powierzchni na uszkodzenia mechaniczne o 20%. Widelec Meridy jest najbardziej uniwersalny. Oprócz wyboru hamul-ców, oferuje unikalną opcję zmiany geometrii. Dołączono do niego 15-milimetrową aluminiową podkładkę, którą można włożyć pod dolną miskę sterów. Mogłoby się wydawać, że regulacja pozwala na dostosowanie widelca do ram zaprojek-

Bop

light

MTB

Mer

ida

Car

bon

Targ

et 8

(n

akła

dka

15 m

m)

Mer

ida

Car

bon

Targ

et 8

(b

ez n

akła

dki)

Pel

l’s X

F2

PR

O P

R10

1062

Ritc

hey

WC

S C

arbo

n M

TB

Toke

n TK

928

RS

Reb

a R

ace

(w p

oz. n

eutra

lnej

)

RS

Reb

a R

ace

(sko

mpr

esow

any)

Cena [zł] 599 1499 1499 855 648 1799 830 1999

Masa [g] 900 758 731 800 810 532 530 1730 1730

Sterówka Al C C Al Al C C Al Al

Mocowanie osi Al Al Al Al Al C C Al Al

Mocowanie tarczy IS PM PM IS IS IS IS IS IS

Wysokość [mm] 415 429 414 445 445 405 405 475 375

Kąt główki (o) * 71,4 70,7 71,4 70,2 70,2 72,1 72,1 69,0 73,7

Wyprzedzenie (offset/rake) [mm] 41 34 34 43 43 48 48 43 43

Ciąg (trail) * [mm] 55 75 70 70 70 42 42 85 52

Do ramy o skoku (orientacyjnie) 80 80 80 100 100 80 80 100 100

* w ramie do skoku 80 mm (oryg. kąt główki 71o)

Słowniczek

Kąt główki ramy - kąt nachylenia rury sterowej ramy (główki) do podłoża. Im większy (bliższy 90 stopni), tym główka bliższa pionu. Ma wpływ na sztywność wzdłużną widelca, tłumienie drgań i łatwość inicjowania skrętu kierownicą.

Długość widelca - odległość pomiędzy osią koła a dolną miską sterów. Ma wpływ na kąt główki, przez to również na ciąg, ale również na rozstaw kół, który z kolei decyduje o minimalnym promieniu skrętu.

Wyprzedzenie widelca (offset/rake) - równoległe przesunięcie płaszczyzny osi koła względem płaszczyzny główki. Samo w sobie nie ma znaczenia, ale wpływa na ciąg.

Ciąg widelca (trail) - odległość pomiędzy punktem styku koła z podłożem a punktem przecięcia osi główki z podłożem. Kluczowy dla charakteru pro-wadzenia (długi - stabilny/spokojny, krótki - zwrotny/nerwowy).

AB

C

A. Boplight MTBB. Merida Carbon Target 8C. Pell’s XF2D. Pro PR101062E. Ritchey WCS Carbon MTBF. Token TK928

towanych na różne skoki, ale tak nie jest. Pozwala raczej na zmianę kąta główki o około 0,7 stopnia w ramie dostosowanej do amor-tyzatora 80 mm, co przekłada się na zmianę ciągu widelca o około 5 mm. Wbrew pozorom to istotna, łatwo wyczuwalna różnica. Wra-żenia z jazdy opisywaliśmy w bB #4/2008. Cena: 1499 zł, masa: 758 g (w tym podkładka 27 g)

PRO PR101062 / Pell’s XF2Widelce są identyczne. Wszystkie parametry techniczne są takie same. Te widelce mają największy udział stopów aluminium spośród testowanych, ale wcale nie są najcięższe. Rura sterowa, korona i haki wykonane są z aluminium. Rower wyposażony w PRO/Pell’s będzie się prowadził podobnie do zablokowanego amortyzatora, po-nieważ ich geometria jest najbar-dziej, spośród wszystkich, do niego zbliżona. Potężne, proste rury o średnicy 34 mm nie wróżą wiele mikro-amortyzacji. Najlepiej nada-dzą się dla cięższego, ostro jeżdżą-cego bikera. Dostępne w wersjach pod tarczę i do v-brake. PRO PR101062, cena: 648 zł (wersja v-brake PR101061 - 790 zł), masa: 810 g, Pell’s XF2, cena: 855 zł, dostępna także wersja 29”), masa: 800 g

Ritchey WCS Car-bon MTB / Token TK928Te widelce są niewiarygodnie lek-kie. Nieco ponad połowę Boplighta i mniej niż 1/3 referencyjnej Reby. Żeby osiągnąć ten wynik, zasto-sowano carbonową rurę sterową i karbonowe haki. Sprzęt zrobiony ewidentnie pod bezkompromiso-wych zawodników - na gładsze, mniej techniczne trasy XC. Łagod-ny łuk ramoin daje perspektywę łagodzenia wibracji i niewielkich nierówności. Mimo że nie rzuca się to w oczy, Richey i Token mają naj-większe wyprzedzenie (aż 48 mm). W związku z tym mają najmniejszy ciąg. To oznacza, że wyposażo-ny w nie rower będzie bardzo zwrotny, nerwowy, będzie chętniej reagował na skręt kierownicy niż pochylenie roweru. To dokładnie te cechy, których oczekują zawodni-cy na ciasnych, krętych trasach. Carbonowe części generalnie nie

D

E

F

bikeBoard #8 sierpień 200844

należą do tanich, najczęściej ze względu na konieczność ręcznego wytwarzania, ale w przypadku pary Ritchey/To-ken różnica w cenie bije po oczach. My oprócz naklejek, nie doszukaliśmy się żadnej różnicy pomiędzy tymi wi-delcami. Być może są głębsze niż powierzchnia lakieru, a firmy nie informują nas o nich. Rada dla zawodników niesponsorowanych: wybierzcie Tokena (o wrażeniach z jazdy piszemy na str. 40). Jeżeli droższy o 1000 złotych markowy Ritchey jest o tyle samo lepszy to musi być mega widelcem. Ritchey WCS Carbon Mountain, cena: 1799 zł, masa: 532 gToken TK929, cena: 850 zł (wersja tylko pod tarcze IS 830 zł), masa: 530 g

Dla cierpiących na bezsennośćPrzed usypianiem, które nastąpi za kilka linijek, pytanie na wyrównanie stanu rozbudzenia: czy z punktu widze-nia sterowania rowerem przednie koło jest pchane, czy ciągnięte? Jeśli chodzi o napęd oczywiście jest pchane, ale mówimy o sterowaniu. Pchane, tak? Otóż nie, jest ciągnięte. Jak to możliwe, przecież widelce są zawsze wygięte do przodu, a oś koła wyprzedza kierownicę? Owszem, wyprzedza, ale liczy się relacja punktu styku koła z ziemią do kąta główki ramy, a konkretnie punktu, w którym przedłużenie rury sterowej przebiłoby ziemię. Można sprawdzić na dowolnym rowerze seryjnym, koło zawsze toczy się za osią steru. Dokładnie tak samo, jak przednie kółka w hipermarketowym wózku. To jak prowa-dzi się rower, zależy oczywiście od wielu czynników, ale

Długości widelców i ich przeznaczenie

420-430 mm - do ram zaprojektowanych do widelców sztywnych lub amortyzatorów do 80 mm

440-450 mm - do ram zaprojektowanych do amortyzatorów 100 mm

450-460 mm - do ram zaprojektowanych do amortyzatorów 130 mm

450-460 mm - 29” do ram zaprojektowanych do widelców sztywnych lub amortyzatorów do 80 mm

na stabilność najsilniej wpływa ciąg widelca. Dlatego, nie tylko na potrzeby tego materiału, odważyliśmy się zastąpić amerykański termin „trail”, którym dotychczas posługiwaliśmy się, polskobrzmiącym - „ciąg”. Ciąg nie jest oczywiście parametrem oderwanym od innych czynników. Wpływa na niego kąt główki, na kąt główki wpływa długość widelca itd. itp. Najbardziej dociekliwym polecam ciągle aktualny artykuł Sinus alfa (bB #5/2005), dostępny w naszym archiwum internetowym.\

Producenci najczęściej podają wyprzedzenie i długość ramion widelca. To nie jest komplet parametrów mówiących o tym, jak będzie się sprawował, ale ponieważ kluczowy ciąg zależy od parametrów ramy (kąt główki przy danej długości widelca), kupujący powinien sam go wyliczyć i podjąć decyzję. To dość skomplikowane przedsięwzięcie, więc najlepiej porównać wymarzony wi-delec z obecnie zamontowanym lub takim, który producent poleca do danej ramy. Tekst: Maciek Machowski, zdjęcia: bikeBoard Na stronie www.bikeBoard.pl możecie zobaczyć zdjęcia detali prezentowanych widelców.