1

EKOLOGIA

Zadanie 1. (3pkt) Tabela przedstawia niektóre rodzaje oddziaływań międzypopulacyjnych.

Wpisz do tabeli brakujące opisy i przykłady wymienionych w niej interakcji.

Nazwa

oddziaływania

Opis interakcji między

populacjami

Przykłady

komensalizm szakale żywiące się pożywieniem

pozostawionym przez lwy

mutualizm populacja A - „+" populacja B -

„+"

pasożytnictwo

Zadanie 2. (1pkt) Regulacja rzek poprzez budowanie zapór wodnych i śluz negatywnie

wpływa na zwierzęta oraz rośliny wodne. Przedstaw jeden argument potwierdzający negatywny

wpływ regulacji rzek na rozmnażanie się ryb.

……………………………………………………………………………………………………

Zadanie 3. (2pkt)

Jeden z popularnych naszych tygodników opublikował ostatnio raport o stanie polskich

ogrodów zoologicznych po hasłem. Uwolnić misia. Raport wywołał szeroką dyskusję na

temat roli ogrodów zoologicznych w życiu współczesnych społeczeństw oraz losów zwierząt

hodowanych w tych ogrodach. Czy ogrody zoologiczne należy zlikwidować?

Sformułuj własny pogląd na ten temat, podając dwa argumenty.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 4. (2pkt)

Sukcesja ekologiczna jest procesem stopniowego rozwoju biocenozy w czasie. Obserwowano

dwa obszary przyrodnicze: I - nagie zbocze skalne i II - pogorzelisko leśne. W obu

przypadkach stwierdzono postępujące powoli zmiany w wyglądzie obserwowanych

terenów i zasiedleniu ich przez żywe organizmy, chociaż mamy tu do czynienia z różnymi

typami sukcesji. Podaj nazwy rodzajów sukcesji, zachodzących na obszarach I i II oraz określ

podstawową różnicę między nimi.

2

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

Zadanie 5. (3pkt)

Tabela przedstawia strukturę zużycia podstawowych nośników energii w gospodarce

światowej w latach 1972-2000 (w %).

Rok Węgiel Ropa naftowa Gaz ziemny Energia

jądrowa

Inne źródła energii * 1972 24,6 42,7 17,1 0,7 9,7

1985 23,6 44,3 15,8 4,6 6,8 2000 25,9 10,6 12,5 31,4 10,0

*Na przykład energia: geotermiczna, słoneczna, wiatrowa

Na podstawie powyższych danych określ tendencję zmian w strukturze zużycia nośników

energii oraz podaj dwie prawdopodobne przyczyny takiego kierunku zmian.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

Zadanie 6. (2pkt)

Nauczyciel polecił swoim uczniom wykonać w pobliskim parku następujące zadania:

- policzyć wszystkie kaczki krzyżówki pływające po stawie,

- policzyć oddzielnie wszystkich kaczych samców (to te z zielono mieniącymi się główkami) i

samice,

- policzyć małe kaczęta,

- u zarządcy stawu dowiedzieć się, jaka jest powierzchnia stawu.

Podaj cztery cechy (parametry) populacji kaczek krzyżówek, które będą mogli określić

uczniowie po wykonaniu wszystkich zadań.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

3

Zadanie 7. (2pkt)

W prowadzonych hodowlach karpia na skalę przemysłową istotny problem stanowi zarastanie

stawów przez trzciny i inne rośliny naczyniowe, których karpie nie zjadają, mimo że są

roślinożercami. Okazało się, że wprowadzenie do stawów innych zwierząt roślinożernych:

nutrii i amura wydatnie przyczynia się do rozwoju populacji karpia.

Podaj nazwę zależności między populacją karpia i amura oraz wyjaśnij, na czym ta

zależność polega.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 8. (2pkt)

Poniżej podano opisy dwóch zależności międzygatunkowych:

A. Ryba różanka składa ikrę w skrzelach małży słodkowodnych, dzięki czemu młody narybek

jest chroniony w pierwszych dniach życia. Później narybek opuszcza ciało małża nie

wyrządzając mu swym pobytem żadnej szkody.

B. Bąkojady żółtodziobe wyjadają ze skóry nosorożców i bawołów afrykańskich larwy

owadów pasożytniczych i kleszcze.

Podaj nazwy zależności między:

A. rybą różanką i małżem słodkowodnym,

B. bąkojadem żółtodziobym i nosorożcem.

A: .......................................... B: ..............................................

Zadanie 9. (2pkt)

I. Nagie skały stanowią skrajnie niekorzystne środowisko dla rozwoju żywych organizmów.

W tych warunkach potrafią się utrzymać tylko porosty. To one jako pierwsze zasiedlają skały.

Są to pierwsi producenci – pionierzy, którymi żywić się mogą pierwsi konsumenci – ślimaki

poczwarówki, roztocze, skoczogonki. Jednocześnie bakterie zaczynają rozkładać martwe

szczątki porostów i innych organizmów tam występujących. Tworzy się pierwszy bardzo

ubogi ekosystem.

II. Po wycinaniu drzew w lasach pozostają poręby. Na porębie znajduje się żywa gleba,

wszystkie rośliny z wyjątkiem drzew, leśne zwierzęta bezkręgowe, grzyby, pierwotniaki i

bakterie. W zupełnie nowych warunkach nasłonecznienia, wilgotności, siły wiatru itp. część

organizmów musi zginąć, a na ich miejsce wejdą inne, kształtując ekosystem wg własnych

potrzeb.

a) Ustal, który z podanych opisów charakteryzuje sukcesję pierwotną, a który sukcesję

wtórną.

4

.....................................................................................................................................................

b) Określ różnicę między sukcesją pierwotną a wtórną.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 10. (3pkt)

Jakość szeroko pojętego środowiska zwierzyny decyduje nie tylko o jej jakości osobniczej,

lecz przede wszystkim o jej dopuszczalnym zagęszczeniu. Przyjęte w tym zakresie kryterium

tzw. pojemności łowiska dotyczy w gruncie rzeczy pojemności wyżywieniowej środowiska

(wydolności żernej łowiska). Istnieje konieczność określenia dopuszczalnego ze względów

gospodarczych zagęszczenia zwierzyny grubej (łosie, jelenie, sarny, rysie, wilki, dziki) w

łowiskach leśnych.

Podaj trzy argumenty, którymi uzasadnisz swoje stanowisko wobec przedstawionego wyżej

poglądu o konieczności odławiania zwierzyny grubej w niektórych łowiskach.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Zadanie 11. (2pkt)

Poniżej wymieniono przykłady organizmów żyjących w ekosystemie lasu liściastego klimatu

umiarkowanego: sikory, klony, wilki, lipy, wiewiórki, dziki, sowy, zające, dęby.

Przyporządkuj każdy z tych organizmów do właściwego dla niego poziomu troficznego,

wpisując jego nazwę w odpowiednią kolumnę tabeli.

producenci konsumenci I stopnia konsumenci II stopnia

Zadanie 12. (1pkt)

Z wymienionych poniżej przykładów wybierz tylko te, które ilustrują nieantagonistyczne

interakcje między populacjami.

1. bakterie – pędzlak

2. kleszcz – lis

3. termity – wiciowce trawiące celulozę

4. rośliny kwiatowe – owady zapylające kwiaty

5. lew – antylopa

5

6. krab pustelnik – ukwiał

7. rekin – ryba podnawka

8. bawół – zebra

9. człowiek – komar

.......................................................................

Zadanie 13. (1pkt)

W biocenozach naturalnych, dobrze zorganizowanych, zakłócenia homeostazy występują

bardzo rzadko. Podaj przykład przyczyny takiego zakłócenia równowagi

wewnątrzbiocenotycznej.

..................................................................................................................................

Zadanie 14. (1pkt)

Poniższy wykres przedstawia wyniki badań z obserwacji rozmnażania populacji nurzyków

(pospolitych ptaków tworzących kilka subkolonii na jednej z wysp Południowej Walii).

Sformułuj jeden wniosek wynikający z powyższych danych.

..................................................................................................................................

Zadanie 15. (2pkt)

Wiele drzew nie mogłoby rosnąć bez mikoryzy. Drzewa z lasu przesadzone na glebę prerii lub

wprowadzone do innego środowiska często przestają rosnąć, jeśli nie zostaną zaszczepione

symbiotami grzybowymi. Sosny z dobrze rozwiniętą mikoryzą rosną znacznie lepiej, nawet na

glebie bardzo ubogiej (...)

Grzyby potrafią metabolizować „niedostępny” fosfor i inne związki mineralne. Kiedy do

gleby doda się znakowanych związków mineralnych (np. promieniotwórczy fosfor) można

stwierdzić, że aż 90% danego związku jest pobierane przez grzyby tworzące mikoryzę,

a następnie szybko przekazywane roślinie.

Na podstawie tekstu i posiadanych wiadomości, wyjaśnij znaczenie mikoryzy

6

z gospodarczego punktu widzenia.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (3pkt)

Wykresy przedstawiają piramidy wieku dla populacji w różnym stadium rozwoju.

a) Podpisz rysunki wykorzystując podane określenia: populacja wymierająca, populacja

rozwijająca się, populacja ustabilizowana.

b) Przedstaw dwie cechy, które odróżniają populację rozwijającą się od wymierającej,

dokonując odpowiednie porównania.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 17. (1pkt)

Uzupełnij zapis określający równaniem opór środowiska:

rozrodczość potencjalna ─ rozrodczość ……………….. ═ opór środowiska

populacji (fizjologiczna) populacji

Zadanie 18. (3pkt)

Poniżej przedstawiono charakterystyką trzech krzywych przeżywania populacji:

I. Krzywa przeżywania o stałym tempie śmiertelności osobników bez względu na wiek.

II. Krzywa przeżywania charakterystyczna dla populacji, w której śmiertelność osobników jest

niewielka przez większą część życia, a wzrasta gwałtownie wśród osobników starych.

III. Krzywa przeżywania charakterystyczna dla populacji, w której śmiertelność osobników

młodych w pierwszych okresach życia jest największa, zaś w starszych klasach

wiekowych jest niewielka.

Narysuj i odpowiednio podpisz, przebieg każdej z trzech krzywych przeżywania (I, II, Ul).

7

Zadanie 19. (2pkt)

Bakterie azotowe z rodzaju Rhizobium, zwane bakteriami brodawkowymi, żyją wewnątrz

specjalnie dla nich wytworzonych brodawek na korzeniach roślin motylkowych (np. grochu, łubinu,

fasoli). Podaj nazwę tej formy zależności organizmów oraz wyjaśnij, jakie znaczenie ma ona dla

bakterii brodawkowych i dla roślin motylkowych.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (1pkt)

Na schematach A,B, C uwzględniono różne powiązania pomiędzy elementami ekosystemu.

Wskaż schemat, który prawidłowo opisuje strukturę ekosystemu i uwzględnia rzeczywiste

powiązania pomiędzy jego elementami.

8

Zadanie 21. (2pkt)

Nowy szkodnik kasztanowców białych (drzew, którymi od czterech stuleci Europejczycy

obsadzają swoje miasta) w niespełna 20 lat opanował prawie całą Europę. Jest nim

kilkumilimetrowy motyl o wdzięcznej nazwie szrotówek kasztanowcowiaczek. Szkodnik szybko

atakuje nowe miejsca unoszony przez prądy powietrza. Zapłodnione samice składają jaja na

powierzchni liści. Larwy po wylegnięciu się z jaj wgryzają się pod skórkę (na jednym liściu może

ich być ok. 300) powodując, że liście żółkną, brunatnieją i zasychają. Motyle zimują w stadium

poczwarki w martwych liściach. Co prawda nie brakuje środków chemicznych skutecznie

działających na szrotówka, ale opryskiwanie nimi drzew w miastach zagraża zdrowiu ludzi i

zwierząt. Zaproponuj dwa sposoby skutecznej walki z nowym szkodnikiem kasztanowców,

które byłyby bezpieczne dla ludzi i zwierząt

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 22. (2pkt)

Uzasadnij słuszność zaliczania konkurencji do oddziaływań antagonistycznych. Podaj jeden

przykład tego rodzaju zależności.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 23. (1pkt)

Schemat obiegu materii i przepływu energii przez ekosystem.

Wyjaśnij, dlaczego zatrzymanie procesów rozkładu martwej materii w ekosystemie może

9

spowodować śmierć zamieszkujących go organizmów.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 24. (2pkt)

Schemat przedstawia krzywe przeżywania dwóch rodzajów zwierząt.

1. łosoś

2. wróbel

3. człowiek

4. wilk

Przyporządkuj każdej krzywej (a i b) odpowiedni przykład zwierzęcia, wybierając go

spośród oznaczonych liczbami od 1 do 4.

a - ……………....……. b - ……….........………….

Zadanie 25. (1pkt)

Uzupełnij poniższe schematy, zaznaczając strzałką na każdym z nich kierunek lub kierunki

przemieszczania się osobników, tak aby ilustrowały wymienione typy rozprzestrzeniania.

migracja emigracja imigracja

10

Zadanie 26. (1pkt)

Prawdziwym przysmakiem wydry morskiej są jeżówce. Jeżówce zjadają morskie glony,

głównie brunatnice, które tworzą podwodne zarośla i lasy. Są one miejscem rozwoju ikry

i schronieniem dla narybku wielu gatunków ryb. Objęcie ochroną populacji wydry morskiej

spowoduje wzbogacenie przybrzeżnych stad ryb północnego Pacyfiku.

Oceń słuszność tego stwierdzenia, uzasadniając swoje stanowisko jednym argumentem.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 27. (2pkt)

Struktura i funkcjonowanie każdego ekosystemu, bez względu na jego rodzaj i wielkość,

są podobne. W większości ekosystemów pierwszy poziom troficzny stanowią producenci.

Przedstaw rolę producentów:

a) w przepływie energii przez ekosystem.

b) w krążeniu materii w ekosystemie.

a)…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………...…………

b)…………………………………………………………………………………………...……

……………………………………………………………………………………………..……

Zadanie 28. (2pkt)

Materia i energia są podstawą funkcjonowania każdego ekosystemu.

Wyjaśnij, dlaczego funkcjonowanie ekosystemu samowystarczalnego i zrównoważonego

wymaga stałego dopływu energii, a nie wymaga dopływu materii.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 29. (1pkt)

W tabeli przedstawiono produkcję pierwotną netto podstawowych typów ekosystemów

świata.

11

Ekosystem

Produkcja pierwotna netto

w g/m2/rok (średnio)

Puszcza tropikalna 2200

Las liściasty (mieszany) klimatu

umiarkowanego

1300

Tajga 800

Tundra 140

Sawanna 900

Step 600

Półpustynie/pustynie 90

Rafy koralowe 2500

Szelfy 360

Wody otwartego oceanu 125

Wypisz wybrane z tabeli cztery typy ekosystemów:

a) ekosystem wodny o najniższej produkcji ...........................................................................

b) ekosystem lądowy o najniższej produkcji ..........................................................................

c) ekosystem wodny o najwyższej produkcji .........................................................................

d) ekosystem lądowy o najwyższej produkcji ........................................................................

Zadanie 30. (2pkt)

Obecnie na terenach zurbanizowanych osiedla się wiele gatunków roślin i zwierząt dziko

żyjących. Podaj dwa czynniki sprzyjające osiedlaniu się w miastach dziko żyjących zwierząt.

1. ................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

2. ................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Zadanie 31. (1pkt)

W zależności od warunków początkowych sukcesji wyróżnia się dwa jej rodzaje. Pierwszy

dotyczy powstawania biocenozy na terenach pozbawionych życia, drugi – odbudowy

biocenozy, np. po wycięciu lasu. Podaj, który z rodzajów sukcesji (pierwszy czy drugi) ma

miejsce w przypadku rekultywacji hałdy odpadów z kopalni węgla. Odpowiedź uzasadnij.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

12

Poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania zadań nr 32 i 33.

W tabeli przedstawiono średni czas rozkładu materii organicznej w ściółce wybranych

ekosystemów leśnych.

Typ ekosystemu Czas (w latach)

Tajga

Las iglasty strefy umiarkowanej

Las liściasty strefy umiarkowanej

Zarośla śródziemnomorskie

Równikowy las deszczowy

353

17

4

3,8

0,4

Zadanie 32. (1pkt)

Na podstawie analizy danych w tabeli podaj, w którym z wymienionych ekosystemów

występuje najgrubsza warstwa ściółki. Uzasadnij swoją odpowiedź jednym argumentem.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 33. (2 pkt)

Podaj dwie prawdopodobne przyczyny występowania różnic w czasie rozkładu materii

organicznej w ściółce wymienionych w tabeli ekosystemów.

1. ................................................................................................................................................

2. ................................................................................................................................................