8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 1/17

 

1) Chiński kalendarz, okresy solarne i almanach. - 历，通胜，节气 trzeba napisać pinyin,

tłumaczenie i wytłumaczyć krótko co to. 

a)农历 - Nónglì - chiński kalendarz lub dosłownie kalendarz rolniczy. Jest połączeniem

kalendarza księżycowego阴历 Yīnlì z kalendarzem słonecznym阳历 Yánglì. Zwany jest

również starym kalendarzem旧历 Jiùlì. Dzieli rok na 12 miesięcy po 29 i 30 dni. 7 razy w ciągu

19-letniego cyklu dodaje się 13 miesiąc. Chiński kalendarz składa się z 60-cio letnich cykli, którestanowią kombinację 12 ziemskich gałęzi reprezentowanych przez 12 zwierząt zodiaku

chińskiego i 5 niebiańskich pni reprezentowanych przez 5 żywiołów (woda, ziemia, drewno,ogień i metal). 

 b)通胜 - Tōng shèng - almanach. Rodzaj kalendarza zwierający wiele astrologicznych informacji

o każdym dniu, jak i wyznaczający dni pomyślne i pechowe dla poszczególnych przedsięwzięć

związanych z życiem prywatnym i zawodowym np. zaręcnzyny, ślub, podpisanie kontraktu,obcięcie włosów itp. Wielu Chińczyków korzysta z dostępnych w Internecie almanachów. 

c)节气 - Jiéqì - okresy solarne. Kalendarz solarny 阴历 Yīnlì dzieli rok na cztery części

wyznaczone przez: przesilenie letnie, przesilenie zimowe, równonoc wiosenną, równonoc jesienną oraz okresy solarne. Okresy solarne liczą po 14,15 lub 16 dni. Jeden okres solarny to

 przesunięcie słońca na ekliptyce o 15 stopni. Każdy miesiąc księżycowy zawiera 2 okresy solarne,co daje ich łącznie 24. Pierwszy z nich to "początek wiosny", ostatni to "wielki mróz" 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2) Święta. - np. wymieć 5 chińskich świąt i opisz jedno z nich (nazwa święta po polsku i

chińsku). 

1.新年 Xīnnián Chiński Nowy Rok  przypada 1 dnia 1 miesiąca kalendarza księżycowego,

zazwyczaj pod koniec stycznia lub na początku lutego kalendarza gregoriańskiego. Zwany jest też

Świętem Wiosny 春节 chūnjié. Obecnie obchodzony jest przez 5 do 7 dni, dawniej trwał 2

tygodnie aż do 15 dnia 1 miesiąca. Ostatni dzień starego roku czyli wigilia Nowego Roku

nazywana jest除夕 chúxì. Wg tradycji wieczorem w wigilię Nowego Roku zbierała się cała

rodzina aby wspólnie bawić się i ucztować. Dekorowano dom kwiatami śliwy oraz wypisanymina czerwonym papierze życzeniami pomyślności. By zapewnić sobie fortunę na ściętych

gałęziach wieszano pieniądze lub kupowano miniaturkę drzewa mandarynkowego. Około północyskładano ofiary bóstwom a następnie strzelano z petard i udawano się na spoczynek. Następnegodnia rano po spaleniu trociczek przed tabliczką przodków, członkowie rodziny w kolejności odnajstarszego do najmłodszego składali sobie życzenia. Najmłodsi dostawali prezenty oraz

 pieniądze w czerwonych kopertach.

2.元宵节yuánxiāo jié Święto Latarni. Święto to obchodzi się 15 dnia 1 miesiąca i stanowi ono

zakończenie Chińskiego Nowego Roku. W czasie święta ulice przyozdabiane są bogatozdobionymi lampionami w najróżniejszych kształtach. Odbywają się wtedy parady przebierańców 

i tańce. Tego dnia spożywa się potrawę o nazwie 汤圆tāngyuán, czyli k ulki z kleistego ryżu 

wielkości orzecha włoskiego, nadziewane lub nie w słodkiej polewie lub zupie. Przysmak tensymbolizuje rodzinne więzi. 

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 2/17

3.中秋节zhōngqiū jié Święto Środka Jesieni. Obchodzone jest 15 dnia 8 miesiąca. Spożywa się

wtedy ciastka księżycowe 月饼yuèbǐng. Geneza ciastek wywodzi się z okresu panowania dynastii

Yuan, kiedy to w ich wnętrzu zapieczone miały być karteczki z informacją o nadchodzącym powstaniu. Często ciastka te daje się w charakterze prezentu mającym sprzyjać bliskim więziom 

między ludźmi. Kształty i nadzienia są rozmaite, początkowo jednak miały okrągły kształt symbolizując pełnię księżyca, za nadzienie mając żółtko jajka lub pastę ze słodkiej czerwonejfasoli. Jest to święto urodzaju i żniw, wymaga także obecności wszystkich członków rodziny.

Wspólna uczta tradycyjnie odbywa się dopiero wieczorem, po ukazaniu się księżyca na niebie.

4. Święto Smoczych Łodzi 端午节 duānwǔ jié obchodzi się 5 dnia 5 miesiąca. Legenda wiąże

 początki święta z poetą Qu Yuanem, który miał rzucić się w nurt r zeki Miluo na znak protestu

wobec korupcji i niesprawiedliwości władzy. Podczas święta na drzwiach domów wiesza się papierowe amulety i strzela petardami aby odpędzić złe duchy. Tradycyjną potrawą spożywaną i

składaną w ofierze na domowym ołtarzu w tym dniu są pierożki粽子 zòngzi, czyli trójgraniaste

nadziewane bryłki kleistego ryżu owinięte w liście bambusa. Kulminacyjnym momentem święta są natomiast wyścigi smoczych łodzi. Są one długie, bogato zdobione i zakończone na dziobie

głową smoka. 

5. Święto Duchów 中元节zhōng yuán jié. Chińskie święto zmarłych przypada 15 dnia 7 miesiąca. 

W Chińskiej tradycji 7 miesiąc znany jest jako miesiąc duchów, podczas którego przybywają one

na 30 dni z zaświatów i odwiedzają żywych. Powszechne jest wtedy puszczanie na wodę małych 

trzcinowych łódek z lampionami, które mają wyznaczać kierunek zagubionym duchom. Do

rytuałów tego dnia należy też palenie przed tabliczkami przodków papierowych imitacji  pieniędzy, odzieży i innych dóbr materialnych i przedmiotów codziennego użytku. Wierzy się że

w ten sposób zmarli otrzymują ich odpowiedniki w zaświatach.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3) Zodiak. -生肖

 napisać pinyin, tłumaczenie i opisać . Wymień znaki zodiaku i opisz

przesądy z jednym z znaków.

a)生肖 - shēngxiào - Chiński zodiak. Chiński zodiak  jest zupełnie odmienny od tego, którym

 posługują się ludzie Zachodu, ponieważ dotyczy nie tylko miesięcy, ale także lat, dni oraz godzin.

 Na Chiński zodiak składa się dwanaście zwierząt. Jest on powiązany z cyklem sześć-dziesiętnym, tj. astrologicznym systemem niebiańskich pni i ziemskich gałęzi.

 b)

1.鼠 shǔ - Szczur - Osoby urodzone w roku szczura według wierzeń Chińczyków posiadają

cechy charakteru typowe dla tego zwierzęcia: spryt, umiłowanie dóbr materialnych i skłonność doich gromadzenia, oszczędność przechodzącą czasami w skąpstwo, gospodarność, mądrość ikoleżeńskość 

2.牛 niú - Wół - Osoby urodzone w roku wołu  według wierzeń Chińczyków, odznaczają się

wytrwałością, spokojem, cierpliwością, pracowitością, uporem, cechami przywódczymi iorganizacyjnymi

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 3/17

3.虎 hǔ - Tygrys Osoby urodzone w roku tygrysa maja, tak jak ich zwierzęcy patron, dziką

naturę, odznaczają się energią, odwagą, determinacją, ale też egoizmem i zmiennością nastrojów.

4.兔 tù - Królik  Osoby urodzone w roku królika dzielą takie cechy jak: opanowanie, elegancję,

ambicję, uprzejmość i gościnność 

5.龙 lóng - Smok. W mniemaniu Chińczyków Smok jest najlepszym, najbardziej pożądanym,

 przynoszącym szczęście i bogactwo, znakiem. W języku chińskim istnieje powiedzenie „mieć

nadzieję, że dziecko stanie się smokiem” (wàng zĭ chéng lóng,望子成龙), a więc kimś kto

odniesie sukces w każdej dziedzinie życia. Według Chińczyków osoby urodzone pod znakiemSmoka są silne, dumne, żądne władzy, entuzjastyczne, praktyczne, szczere, adorowane i

 podziwiane przez innych

6.蛇 shé - Wąż. Osoby urodzone w roku węża mają wyrafinowany gust, są niezależne,

 podejrzliwe, rozważne i wymagające

7.马 mǎ - Koń. Osoby urodzone w roku konia są optymistyczne, inteligentne, towarzyskie,

eleganckie, kochliwe i niestałe w uczuciach 

8.羊 yáng - Owca/Koza. Osoby urodzone w roku owcy zdaniem Chińczyków posiadają takie

cechy charakteru jak : łagodność, wrażliwość, nieśmiałość. Ludzie spod znaku Owcy, urodzenizimą, będą mieli w życiu ciężko (ponieważ o tej porze roku brakuje trawy, którą żywią się owce)  

9.猴 hóu - Małpa. Osoby urodzone w roku małpy są inteligentne, odważne, dążą do sukcesu, ale

też mają poczucie wyższości i są egoistyczne 

10.鸡  jī - Kogut. Osoby urodzone w roku konia są dumne, elokwentne, gospodarne.

11.狗 gǒu - Pies. Osoby urodzone w roku psa mają odznaczać się następującymi cechami:

szczerością, prawością, dobrodusznością, pracowitością, ale też pesymizmem i brakiemcierpliwości 

12.猪 zhū - Świnia. Osoby urodzone w roku świni  są wierne sobie i innym, koleżeńskie, szczere,

 prostolinijne, ale mało asertywne 

c) W roku w którym przypada nasz znak (co 12 lat) należy zachować szczególną ostrożność iunikać ryzykowanych działań. Chińczycy wierzą, że co 12 lat przekracza się pewien próg w 

swoim życiu, a ten może skrywać pewne przeszkody, utrudnienia i kłopoty. Niektórzy Chińczycytak dobierają imię dziecka by korespondowało z jego znakiem zodiaku np. mały trygrys. Imięosoby spod znaku tygrysa powinno zawierać element mięsa, konia, wołu lub owcy bo nimi żywiąsię trygrysy. Ewentualnie drewna gdyż tygrys uważany jest za króla lasów. Pod względemmałżeństwa do osoby spod znaku tygrysa uważa się, że idealnie pasuje osoba spod znaku świni. Z

 powodu przesądów nie dochodziło do wielu małżeństw. Najcięższą sytuację miały dziewczynkispod znaku owcy i tygrysa. Aby wydać taką dziewczyną za mąż, zmieniano jej datę urodzin na

rok wcześniejszy lub późniejszy (wół lub królik). Wierzono np. że kobieta spod znaku tygrysa

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 4/17

 będzie chciała dominować nad mężem, co było bardzo źle widziane - jako poważna wada. Tygrys był jednak pożądanym znakiem dla mężczyzn.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4) Chińska rodzina - okres ciąży, narodzin, połogu i wychowanie dziecka. -坐月子

,

ceremonie związane z narodzinami 

a)坐月子 - zuò yuè zi - Wysiadywanie miesiąca lub połóg. Po urodzeniu dziecka matka

zobowiązana była do odbycia połogu, czyli miesięcznego siedzenia z dzieckiem. Miało to na celuodzyskanie sił przez kobietę i zapewnieniu jej zdrowia w przyszłości.

 b) okres ciąży  - Proszenie o syna (qiúzǐ,求子) i okres ciąży (huáiyùn,怀孕) Kobieta, która

chciała zajść w ciążę modliła się o to w świątyni. W różnych rejonach Chin zwracano się doróżnych bóstw w tej sprawie. Najpopularniejsze bóstwa, do których zwracano się z prośbami o

dzieci, to: bogini Guanyin (Guānyīn,观音), Niebiańska Nieśmiertelna Zsyłająca Synów (Tiānxiān

sòngzǐ,天仙送子), Matka Królowa Nieba (Tiānhòu Shèngmǔ,天后圣母) a także kilka męskich

 bóstw. Oczywiście kobieta modląca się o syna, mogła również uciec się do innych sposobów np.

wstawała o świcie i wdziawszy ubranie męża szła do najbliższej studni. Obchodziła ją trzy razydookoła obserwując cień w wodzie. Jeżeli po zakończeniu spaceru niezauważona wróciła dodomu, stanowiło to dobrą wróżbę: urodzi się chłopczyk. W przekonaniu Chińczyków nawet czas

 poczęcia miał wpływ na przyszły los dziecka np. Dziecko, poczęte w czasie burzy, grzmotów i błyskawic, kiedy Niebo jest rozgniewane, dziecko nie będzie pełnowartościowe umysłowo. Bycie

w ciąży uważano za stan „szczęśliwy” (yǒuxǐ le,有喜了). Gdy tylko kobieta dowiadywała się, że

 jest w ciąży, była stopniowo izolowana od reszty społeczeństwa i poszczególnych członkówrodziny i nakładano na nią ogromną ilość zakazów i nakazów. Istniało pojęcie „bóstwa płodu” 

(tāishén,胎神), które spełniało dualną funkcję: opiekowało się płodem, ale również mogło mu

zaszkodzić. W okresie ciąży kobieta otrzymywała od krewnych i znajomych różne prezenty, 

zwane „prezentami z najlepszymi życzeniami” (cuīshēng lǐ, 催生礼). Mogły to być ubranka dla

dziecka, albo jakieś smakołyki dla przyszłej matki. Prezenty te należało od razu otwierać, aby nie

opóźniać porodu. 

c) okres narodzin - Narodziny (chūshēng,出生) Poród (fēnmiǎn,分娩) Dawniej na trzy miesiące

 przed porodem, mąż i żona rozstawali się aż do momentu, gdy dziecko mogło być przedstawione 

ojcu (3 miesiące po narodzinach) Ojciec nie zbliżał się do matki, ale dowiadywał się o jej stan i

 przebieg porodu. W społeczeństwie tradycyjnym poród  był uważany za wyjątkowo traumatycznyPoród i połóg były nieczyste, więc często izolowano rodzącą, aby nie sprowadziła nieszczęścia naotoczenie. Łożysko, zakrwawioną bieliznę, wodę z kąpieli dziecka również uważano za nieczystei utylizowano w określony sposób i w określonych miejscach. W dawnych Chinach rodzącakobieta wyprowadzała się z domu na czas porodu i połogu. Często rodziła i mieszkała po porodzie

w szopie albo oborze. Na miejsce porodu zakaz wchodzenia mieli przede wszystkim mężczyźni.Liczba osób towarzyszących przy porodzie powinna być jak najmniejsza. Dopiero gdy dziecko

kończyło miesiąc, wracało z matką do domu. Po narodzinach dokonywano także rytuału złożeniadziecka na ziemi. Po szczęśliwym porodzie krewni i znajomi byli informowani o narodzinach

dziecka (bàoxǐ,报喜). Rodzice matki byli informowani o przyjściu na świat wnuka lub wnuczki,

 przynosili prezent z koguta albo kury, sami składali gratulacje i przynosili prezenty dziecku. Po przyjściu na świat dziecka na drzwiach wieszano różne przedmioty informujące o narodzinach, i

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 5/17

 jednocześnie zakazie wstępu do domu. W przypadku narodzin chłopca wieszano zazwyczaj łuk , w przypadku dziewczynki –  chusteczkę. 

d) okres połogu. Poród i połóg były nieczyste, więc często izolowano rodzącą, aby niesprowadziła nieszczęścia na otoczenie. W dawnych Chinach rodząca kobieta wyprowadzała się z

domu na czas porodu i połogu. Często rodziła i mieszkała po porodzie w szopie albo oborze. Łożysko, zakrwawioną bieliznę, wodę z kąpieli dziecka również uważano za nieczyste iutylizowano w określony sposób i w określonych miejscach. Połóg trwał z reguły czterdzieści dni.Kobieta podczas połogu powinna pozostawać w pomieszczeniu, unikać wszystkiego, co zimne

(wiatr, woda, jedzenie), stosować zbilansowaną dietę opartą na zasadach yin i yang , ponad to byłazwolniona z obowiązków domowych oraz powinna było powstrzymywać się od aktywnościtowarzyskich.

e) wychowanie dziecka - Praktycznie do siódmego roku życia chłopcy z bogatych domów 

 przebywali w gineceum, w wieku dziesięciu lat opuszczali dom i udawali się na naukę do jakiegoś

nauczyciela, gdzie przebywali do dwudziestego roku życia W wychowywaniu dzieci obowiązywało wiele przesądów, które w większości miały za zadanie chronić zdrowie i życiedziecka Dzieci nie mogły chodzić do teatrów, świątyń, żadnych gwarnych i tłocznych miejsc,opuszczać domu po zmroku. Dieta dziecka także miała wiele ograniczeń, nie mogły jeść np.kurzych nóżek (brzydkie pismo), rybiej ikry (problemy z liczeniem) itp. Zakazane było również

 pozostawianie resztek jedzenia w miseczce (ślub z pryszczatym wybrankiem). Dzieci nie mogły bawić się w pobliżu zbiorników wodnych ani zbliżać do źródła ognia. Chińczycy uważają, żedzieci dzięki odpowiedniej dyscyplinie w dzieciństwie, mogą coś osiągnąć w dorosłym życiu. Dlatego były wychowywane bardzo surowo, z użyciem przemocy. Dzieci można było jednak bićtylko w pośladki. We współczesnych Chinach mamy do czynienia z ogromnymi różnicami

dotyczącymi wychowania i życia dzieci. Z jednej strony, w bogatych rodzinach, dzieci sąrozpieszczane, zapewnia im się luksusowe warunki życia, nauki i rozwoju. Z drugiej strony, w

 biednych rodzinach, dzieci są pozbawione często podstawowych warunków egzystencji:odpowiedniego wyżywienia i ubrania, dostępu do nauki i opieki zdrowotnej. Powszechnie znany

 jest problem pracy nieletnich, prostytucji i żebractwa, a także problem wiejskich dzieci

zostawianych przez rodziców, którzy wyjechali do pracy w odległych miastach.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5) Tradycyjny ślub chiński. -媒 , wymienić ceremonie ślubne. 

a)媒人 - méirén - Swatka. swatka odgrywała konfucjańskich Chinach najważniejszą rolę wkojarzeniu małżeństw. W przeszłości istniały dwa rodzaje swatek: profesjonalistki, któretraktowały kojarzenie małżeństw jako swój zawód i czerpały z tego korzyści materialne, orazamatorki, którymi mogły być krewne, czy znajome kojarzonych rodzin. Najczęściej były tostarsze kobiety ale zdarzało się również, że to mężczyźni  pełnili rolę pośredników. Swatka miałaogromną władzę, w jej rękach leżał los młodych ludzi, którzy  przeważnie nic nie wiedzieli o

działaniach swatki i rodziców; w razie niepomyślnego małżeństwa nigdy nie obwiniano swatki. W tradycyjnych Chinach nie istniały małżeństwa z miłości, wszystkie śluby były aranżowane 

 przez rodziców za pośrednictwem swatki, na wolną miłość pozwalały jedynie niektóremniejszości narodowe 

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 6/17

 b) ceremonie ślubne: 

1. Wybór kandydatki (nàcǎi,纳采)

2. Pytanie o imię (wènmíng,问名)

3. Poinformowanie o pomyślności (nàjí,纳吉)

4. Ogłoszenie zaręczyn (nàzhēng,纳征)

5. Wyznaczenie daty ślubu (qǐngqī,请期)

6. Przyjęcie panny młodej (qīnyíng,亲迎)

7. Uroczystości przedślubne w domu panny młodej 

8. Odbiór panny młodej 

9. Ceremonie w domu pana młodego 

10. Małżeństwo 

1 Wybór kandydatki (nàcǎi,纳采) Każde małżeństwo rozpoczynało się od negocjacji, w czasie

których wymieniano lub rozdawano (często w formie zrytualizowanej) różne dobr a materialne. W

Chinach aspekt ekonomiczny w zawieraniu małżeństw był bardzo widoczny, a wymiana dóbrwysoce zrytualizowana. pomyślnego dnia rodzina kawalera wysyłała do rodziny panny swatkę z

 prezentami, aby ta „zasięgnęła języka”, Gdy podczas pierwszej wizyty w domu dziewczyny,

swatka została poczęstowana miseczką makaronu, oznaczało to odmowę, jeśli zaś dostałamakaron z jajkiem, oznaczało to, że rodzina jest zainteresowana propozycją. 

2 Pytanie o imię (wènmíng,问名) Jeżeli obie strony wyraziły wstępną zgodę na małżeństwo, przystępowano do bardzo ważnego etapu tj. pytania o imię. Swatka prosiła rodzinę dziewczyny oimię oraz dokładną datę urodzenia (tzw. „osiem znaków” zawierające rok, miesiąc, dzień igodzinę urodzin), która wypisywana była na papierze i razem z danymi chłopca, zanoszona dowróżbity-taoisty. Informacja powinna być zapisana na czerwonym papierze i zawierać parzystą

liczbę znaków. Wróżbita na podstawie daty urodzenia porównywał horoskopy (héhūn,合婚) i

decydował czy do siebie pasują, a dane osoby mogą zawrzeć związek małżeński. Jeśli decyzjawróżbity była pozytywna, swatka zanosiła odpowiedź do domu dziewczyny razem z ciasteczkamilub słodyczami oznaczającymi, że można kontynuować przygotowania. 

3. Poinformowanie o pomyślności (nàjí,纳吉) Jeśli horoskopy pasowały do siebie i nie byłożadnych astrologicznych przeciwwskazań do zawarcia małżeństwa, to dokonywano kolejnego

rytuału tj. poinformowania o pomyślności (nàjí,纳吉). Rodzina kawalera informowała rodzinę

dziewczyny, że młodzi mogą się pobrać i ponownie wysyłała jej podarunki Tradycyjnie była todzika gęś, a później prezenty o znacznie większej wartości: biżuteria, kosztowne tkaniny czy też

 pieniądze. Wszystkie prezenty oraz pieniądze powinny być opakowane w czerwony papier i

 parzyste. Kolejnym etapem przygotowań było poznanie przyszłej rodziny (xiāngqīn,相亲), o ile

rodziny wcześniej się nie znały (Diao 2008: 38). Przeważnie to rodzina dziewczyny wizytowałarodzinę chłopaka, młodzi poznawali się dopiero w dniu ślubu. Zwyczaju tego zaniechano dopiero

w XX wieku, kiedy to przyszłe małżeństwo mogło spotkać się przed ślubem i nawzajem poznać.

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 7/17

4. Ogłoszenie zaręczyn (nàzhēng,纳征) Same zaręczyny (dìnghūn,订婚) dzieliły się na dwa

etapy: małe zaręczyny (xiăodìng,小订) oraz wielkie zaręczyny (dàdìng,大订). Małe zaręczyny

nie miały uroczystej oprawy, polegały przede wszystkim na wymianie prezentów międzyrodzinami, czasami na wspólnym piciu alkoholu. Prezenty mogły mieć znaczenie symboliczne,ale najczęściej były bardzo wartościowe (np. piękne tkaniny), często też dochodziło do kłótnimiędzy rodzinami narzeczonych na tym tle. W powszechnym przekonaniu małe zaręczyny miałymoc prawną i rzadko dochodziło do ich zerwania. Wielkie zaręczyny oznaczały, że cały proces

 przygotowań zakończył się sukcesem i niedługo odbędzie się ceremonia ślubna. Najważniejszą

rolę spełniał tu tzw. prezent zaręczynowy (pìnlĭ,聘礼) ofiarowywany rodzinie przyszłej panny

młodej przez narzeczonego, zanoszony do jej domu przy wtórze muzyki i petard. Prezenty byłyzapakowane w czerwony pa pier lub czerwony materiał, gdyż kolor czerwony w Chinachsymbolizuje radość, pomyślność oraz szczęście nowożeńców. Współcześnie prezent zaręczynowy

 jest wręczany młodej parze w formie gotówki, za którą mogą kupić sobie potrzebne rzeczy. 

5. Wyznaczenie daty ślubu (qǐngqī,请期

) Wielu Chińczyków jest przekonanych, że data ślubu mawpływ na całe przyszłe życie małżonków, od daty ślubu jest uzależnione ich szczęście idobrobyt.8 Dlatego do wyboru odpowiedniego dnia zaślubin, zarówno dawniej jak i obecnie,

 przykłada się bardzo dużą wagę.9 Najbardziej popularną metodą wyboru terminu ślubu byłoudanie się do wróżbity, który na podstawie horoskopów przyszłych małżonków, wybierałnajpomyślniejszy dzień 

6. Przyjęcie panny młodej (qīnyíng,亲迎) Zanim doszło ostatniego z sześciu rytuałów ślubnych

czyli przyjęcia panny młodej do domu pana młodego (qīnyíng,亲迎) obie rodziny musiały

 poświęcić dużo czasu i funduszy na przygotowanie wesela, a sama ceremonia ślubna była również

skomplikowana, złożona z wielu mniejszych rytuałów. 

7. Uroczystości przedślubne w domu panny młodej - Po wręczeniu prezentów i ustaleniu datyślubu następował okres przygotowań do wesela. Dla rodziny panny młodej najważniejsze w tym

okresie było przygotowanie posagu (jiàzhuāng,嫁妆), którego zawartość zależała oczywiście od

zamożności danej rodziny. Poza meblami oraz pościelą w posagu powinny znaleźć się ubrania dla

 przyszłej żony, których ilość i jakość zależała oczywiście od zasobności rodziny. orszak weselny

odbierał pannę z jej domu, orszakowi z reguły towarzyszyła wesoła orkiestra i odgłos petard, obowiązywała radosna atmosfera, której nie powinny zakłócić żadne sprzeczki i awantury.Godzina odbioru panny młodej była wcześniej ustalana, ale zależała od lokalnych tradycji.

Rodzina panny młodej najczęściej nie uczestniczyła w uroczystości weselnej w domu panamłodego, ale w przeddzień odesłania córki, organizowała przyjęcie u siebie, na które byli

zapraszani krewni i znajomi. Przynosili oni prezenty dla panny młodej (tiānxiāng,添箱)

 przeważnie w postaci artykułów spożywczych lub tkanin. Na dzień przed ślubem narzeczony

wysyłał narzeczonej tzw. przypomnienie o makijażu (cuīzhuāng,催妆), które oznaczało, że panna

młoda powinna zacząć się przygotowywać do ślubu, tj. kąpać, ubierać, nakładać makijaż itp..

Bardzo często razem z przypomnieniem, pan młody wysyłał przyszłej żonie podarunki, w postaci

ubrań w weselnym kolorze czerwonym oraz biżuterii. Jednym z elementów przygotowania doślubu było usunięcie zbędnego owłosienia z twarzy i szyi, wyregulowanie brwi na kształt

 półksiężyca (kāiliăn,开脸) oraz zmiana uczesania z dziewczęcego na kobiece, tj. upięcie włosów

w kok (shàngtóu,上头). Generalnie w czasie chińskiego ślubu dominuje kolor czerwony, który

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 8/17

symbolizuje szczęście oraz liczby parzyste, symbolizujące parę małżonków. W niektórychregionach kolorem weselnym jest czarny, natomiast kolor biały, czyli kolor śmierci i żałoby, byłzabroniony podczas wesela. Obecnie, wraz z otwarciem na Zachód, nastała moda na białe suknieślubne. Tradycyjny męski strój ślubny z nieodłącznym nakryciem głowy został już dawnowyparty przez garnitur w zachodnim stylu. W dniu ślubu rodzice nie odprowadzali swojej córki

do domu męża, towarzyszyły jej osoby do tego wyznaczone (ktoś z krewnych lub znajomych),które musiały spełniać kryterium „pełni szczęścia” tj. musiały mieć żyjących rodziców, być wzwiązku małżeńskim i mieć potomstwo. Do starej i powszechnej chińskiej tradycji przedślubnej

należy opłakiwanie zamążpójścia, tzw. lamenty ślubne (kūjià,哭嫁) Wierzono, że im bardziej

lamentuje panna młoda, tym większe szczęście i bogactwo. 

8. Odbiór panny młodej Przyjęcie synowej wiązało się z koniecznością przygotowania lokum dlamłodego małżeństwa, (Diao 2008: 118, Ji 2008; 171). Mógł to być nowy dom albo tylkowydzielone pomieszczenie w domu rodziców pana młodego. Po umeblowaniu mieszkania dla

nowożeńców należało „ugnieść łóżko” (yāchuáng,压床), czyli dokonać swoistego rytuału

 polegającego na zmoczeniu łóżka przez nieżonatego chłopca, najczęściej młodszego brata pana

młodego (Diao 2008: 119). Wierzono, że dzięki temu młoda żona szybko zajdzie w ciążę i urodzisyna. Cały dom pana młodego powinien być przystrojony na czerwono –  czerwonymi znakami

 podwójnego szczęścia (shuāngxĭ,双喜) i weselnymi kupletami (xĭlián,喜联). Panna młoda przed

opuszczeniem domu rodzinnego musiała złożyć hołd przodkom, zapalić kadzidła na ich grobie.Dopiero po tej ceremonii mogła odejść do domu męża.  Niesiona była na lektyce razem ze swatką,obecnie wieziona jest samochodem. Przy wysiadaniu z lektyki panna młoda nie stąpała po gołejziemi, ale po specjalnie rozłożonym dywanie lub macie 

9. Ceremonie w domu pana młodego Zasadnicza ceremonia ślubna (bàitáng,拜堂) odbywała się

 po przybyciu panny młodej do domu młodego. Najważniejszym elementem zaślubin był pokłony

składane przez nowożeńców: niebu i ziemi (bài tiān dì,拜天地), rodzicom (bài gāo táng,拜高堂)

oraz sobie nawzajem (fū qī duì bài,夫妻对拜) Po tym ceremoniale narzeczeni stawali się

 prawowitym małżeństwem. Po złożeniu pokłonów nowożeńcy pod przewodnictwem swatki

udawali się do sypialni małżeńskiej (dòngfáng,洞房), gdzie odbywała się ceremonia

„wysiadywania szczęścia” (zuòfú,坐福) oraz „zdejmowania welonu” (sāzhàng, 撒帐), który

wiele młodych panien zakładało przed wejściem do lektyki .Podczas gdy panna młoda przebywała w sypialni, na zewnątrz panował gwar i radosna atmosfera –  goście żartowali sobie z panna młodego lub jego rodziców. Jednym z kluczowych elementów ceremonii ślubnej był

 bankiet (xǐyàn,喜宴). W czasie bankietu jedzono, pito, im było weselej i gwarniej, tym lepiej

świadczyło to o imprezie. Potrawy były bardzo obfite i wyszukane, zawsze serwowano parzystąliczbę dań. Nie wszędzie państwo młodzi ucztowali razem z zaproszonymi gośćmi, czasamispecjalny stół dla młodej pary i ich przyjaciół był przygotowywany w sypialni. Tam też panna

młoda miała obowiązek „zjeść posiłek panny młodej” (chī xīnniáng fàn,吃新娘饭).

Przedostatnim jego elementem były „żarty z nocy poślubnej” (nào dòngfáng,闹洞房), zwyczaj

 polegający na tym, że rodzina, przyjaciele i znajomi mieli prawo wejść do sypialni nowożeńców idokuczać młodej parze. Po zakończeniu żartów i zabaw, drzwi do sypialni były zamykane iobowiązywał zakaz ich ponownego otwierania, bo mogło to przynieść pecha pannie młodej.

Jednakże nowożeńcy nie pozostawali sami. Pod drzwiami albo pod oknem specjalnie dobranaosoba (teściowa, szwagierka itp.) miała obowiązek podsłuchiwać rozmowy nowożeńców 

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 9/17

(tīngfáng,听房), sprawdzić, czy małżeństwo zostało skonsumowane i ogłosić dobrą nowinę całej

rodzinie. Ostatnim elementem ceremonii weselne j (i tym samym ostatnim rytuałem włączenia) było złożenie przez nowożeńców pokłonów wszystkim członkom rodziny w dwa lub trzy dni po

ślubie (fēn dà xiăo, 分大小),

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6) Tradycyjny pogrzeb chiński. - Przygotowanie do śmierci, ceremonie pogrzebowe iżałobne. 

a) Przygotowanie do śmierci. Dawniej ludzie w podeszłym wieku oraz ich rodzina stopniowo

 przygotowywali się do odejścia (shēngqián zhǔnbèi,生前准备). Na siedemdziesiąte lub

osiemdziesiąte urodziny sprawiali sobie strój pogrzebowy (shòuyī,寿衣), trumnę (shòucái,寿材)

oraz grób (shòukuàng,寿圹). Szatę zazwyczaj szyto z bawełny lub jedwabiu. Co więcej, ubranie

musiało być skrojone w dawnym stylu, aby zmarli wcześniej przodkowie rozpoznali członka 

swojego rodu. Trumna była wyrabiana z drzewa sosnowego, gdyż sosna jest symbolem

długowieczności. Do budowy trumny używano również drzewa cyprysowego (ono równieżsymbolizowało nieśmiertelność), a im była ona grubsza, tym lepiej  Trumnę ustawiano w świątyni

 przodków, drewutni lub na strychu i nie należało jej przestawiać. Człowiek  w żadnym wypadkunie mógł umrzeć w swoim zwykłym ubraniu, ponieważ oznaczało to nagość w zaświatach.

Członkowie rodziny zbierający się przy konającym musieli rozpuścić włosy, mieć niemytą twarz,

 proste ubranie i brak ozdób. Konającemu nie pozwalano umrzeć we własnym łóżku. Konającego

 przenoszono na posłanie z desek ustawione w pobocznym pomieszczeniu lub głównym holu, co

nazywano „zmianą łóżka” (yìkuì,易箦; yí chuáng,移床) na nim właśnie dokonywano ostatniej

toalety (cāshēn huànzhuāng,擦身换装): obmywano ciało, czesano włosy, obcinano paznokcie,

zmieniano ubranie na wcześniej już przygotowaną „szatę długowieczności”. Zamożniejsi Chińczycy wynajmowali do tych czynności profesjonalistów, którzy się tym zajmowali; w

 przypadku biedoty obowiązek ten spadał na kogoś z domowników.

 b) Po trzech dniach od wystawienia trumny zmarły musiał powrócić do domu i pożegnać się z

 bliskimi (jiēsān,接三), a następnie organizowano pogrzeb, w którym również uczestniczyli mnisi.

W zamożniejszych rodzinach data pogrzebu była wyznaczana przez wróżbitę-taoistę (zéjí,择吉),

gdyż odpowiedni termin wpływał nie tylko na spokój duszy zmarłego, ale przede wszystkim na

 pomyślność i dobrobyt pozostających przy życiu. W przypadku najuboższych warstw 

społecznych pogrzeb był organizowany tego samego lub następnego dnia po zgonie; w przypadku

ludzi zamożniejszych, w odstępie minimum trzech dni. Trumnę przechowywano pozadomostwem, albo w specjalnie wybudowanym na tę okazję pomieszczeniu na polu, przy rzece lub

 pagórku, lub też w świątyni (za wysoką opłatą). W konfucjańskich Chinach najpopularniejszą

formą pogrzebu było grzebanie zmarłych w ziemi (tǔzàng,土葬). zmarłych należało grzebać w

ziemi rodzinnej. Wyprowadzenie trumny zwane „wyprowadzeniem duszy” (chèling,撤灵) oraz

„kondukt pogrzebowy” (chūbìn,出殡) były nadzorowane przez specjalnie wynajętą na tę okazję

osobę. Orszak pogrzebowy wyruszał w ustalonym porządku i o ustalonej porze w towarzystwie

lamentów i dźwięków (wesołej) orkiestry. Po drodze orszak zatrzymywał się i raz jeszcze

składano zmarłemu pokłony, palono kadzidła i papierowe pieniądze, zwane „pieniędzmi 

wykupującymi drogę” (mǎilù qián,买路钱), Każdy z uczestników pogrzebu rzucał na grób garśćziemi. Na grobie wypisywano dane zmarłego, składano trumnę do grobu razem z rzeczami denata.

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 10/17

 Na koniec wyprawiano stypę, na którą zapraszano rodzinę i znajomych zmarłego. Im więcej osób 

uczestniczyło w pogrzebie i stypie, tym większy prestiż. Chodziło o to, aby pogrzeb nie byłuroczystością „zimną i opuszczoną”, ale „gorącą i gwarną”, dlatego też chińskim pogrzebom

 przygrywała orkiestra, a w czasie stypy było wesoło, piło się duże ilości alkoholu i uprawiałohazard grając w madżonga. Jednakże w konsolacji nie uczestniczyły kobiety, ani też najbliższa

rodzina zmarłego (obowiązywała ich żałoba i jedli osobno).

c) W Chinach bliższa i dalsza rodzina powinna po śmierci swojego członka odbyć żałobę. żałobaw Chinach polegała na oddaniu wszystkiego zmarłemu, a samemu popadnięciu w stan ubóstwa iumartwienia. W ciągu trzech dni od pogrzebu należało odwiedzić grób zmarłego i czuwać przy

nim ogrzewając go ogniem (shǒumù,守墓), aby zmarły nie zmarzł w zaświatach. Rodzina

zmarłego miała również obowiązek siedem razy co siedem dni (tj. przez czterdzieści dziewięć

dni) od jego śmierci palić papierowe pieniądze i kadzidła oraz składać ofiary (zuòqī, 做七) za

 jego duszę. W niektórych rejonach Chin zabierano na grób  pierożki, dokładnie tyle, ile lat miałzmarły i konsumowano je, aby żaden nie został zabrany z powrotem do domu. Setnego dnia (zuò

 bǎirì,做百日) i po roku (zuò zhōunián,做周年) od śmierci trzeba było również spalić pieniądze

ofiarne w intencji zmarłego. Czas żałoby był uzależniony od stopnia pokrewieństwa, maksymalnie wynosił trzy lata. Generalnie żałoba dzieliła się na pięć stopni: najsurowsze zakazy inajdłużej trwała żałoba przy pierwszym stopniu pokrewieństwa, tj. po rodzicach (trzy lata). czasieżałoby wygląd człowieka zmieniał się w naturalny sposób –  twarz przybierała smutniejszy,

 ponury wyraz, a ciało chudło. Należało również płakać,  płacz bywał często nie wyrazem smutku iżalu, ale rodzajem teatralizacji zachowań. Trzeba było ograniczyć rozmowy  –  znowu stopieńograniczenia zależał od stopnia pokrewieństwa –  niektórzy nie mogli nic mówić, inni mogli tylkoodpowiadać na zadane pytania, jeszcze inni –  nie mówić o rzeczach radosnych. najbliższa rodzina

zmarłego przez trzy dni od jego śmierci pościła, nic nie jedzą i nie pijąc. Post stopniowo sięrozluźniał, ale zakaz picia alkoholu i jedzenia mięsa trwał przez cały okres żałoby. w okresie

żałoby należało nosić ubrania i obuwie uszyte z nie farbowanych materiałów, całkowiciezabroniony był kolor czerwony. Nie powinna ona uczestniczyć w radosnych uroczystościachtakich jak wesela, spotkania ze znajomymi, przedstawienia teatralne.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7) Tabu językowe. - Opisz przesądy związane w wiarę pechową 4, albo szczęśliwą 8. 

a) cztery (sì,四) to homofon wyrazu „śmierć” (si,死), który w Chinach jest wyrazem tabu. Tabu

to rozciągnięto na samą liczbę cztery, którą uznaje się za niezwykle pechową i niepożądaną. W

Chinach panuje obecnie swoista tetra-fobia. W wielu budynkach nie ma piętra 4, 14 czy 24, 

zastępowane są one odpowiednio 3a, 13a i 23a, wiele też budynków nie jest numerowanych

liczbą 4. W wielu szpitalach nie ma sal o numerze 4, a w samolotach numerów miejsc

zawierających cyfrę 4. Czwórka jest niepożądana w numerach rejestracyjnych samochodów,

numerach mieszkań, cenach produktów, a także datach i numerach telefonów komórkowych. 

b) Osiem odgrywa rolę w trzech wielkich filozofiach Chin: mamy „osiem kosztowności

konfucjanizmu”, „ośmiu taoistycznych świętych” oraz osiem elementów buddyzmu.

Współcześnie osiem nabrało zupełnie nowego znaczenia. Otóż liczba osiem (bā,八) w dialekcie

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 11/17

kantońskim brzmi identycznie jak „bogacić się” (fā,发z wyrażenia fācái,发财). W całych

Chinach zapanowała swoista moda na „ósemki”. Chińczycy pragną mieć ósemki w numerach

telefonów, numerach rejestracyjnych samochodów czy też numerach mieszkań. linie lotnicze

Sichuan Airlines wylicytowały numer telefonu 8888 8888 za 2,33 mln juanów (280000 USD)

argumentując, że numer jest łatwy do zapamiętania i uszczęśliwia klientów Datę ślubu, pogrzebuczy otwarcia biznesu dobierali tradycyjnie wróżbici lub kierowano się almanachem, ale po

wprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego nowy system zapisywania dat też jest brany pod

uwagę. Igrzyska Olimpijskie w Pekinie rozpoczynały się 8 sierpnia 2008 roku o 8.08 wieczorem.

Dobrą datą na rozpoczęcie biznesu jest 18 września gdyż data ta czytana po chińsku (jiŭ yāo bā,

九一八) brzmi jak „szybko się wzbogacić” (jiù yào fā,就要发). 

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

8) Język Internetu –  walka z cenzurą. -草泥马

,河蟹

 

a)草泥

马

cǎonímǎ - alpaka.  Jeden z memów w chińskiej sieci, używany powszechnie jako symbolsprzeciwu wobec cenzury sieci w Chinach. Nazwę wymyślonej alpaki (草泥马) wymawia

się „cǎonímǎ” czyli bardzo podobnie do ulubionego przekleństwa Chin: '' fuck your mother” (肏你妈)

„cào nǐ mā” Jest to gra słów. Był to początek. Potem chiński Internet zaroił się od nowych znaczeń

homofonów otwierając elektroniczne pole walki z cenzurą.

 b)河蟹 - héxiè - rzeczny krab - Rzeczny krab (河蟹) „héxiè” wymawia się z kolei  jak harmonizować

(和谐) „héxié”, czyli główne hasło epoki Hu Jintao uznawane za synonim cenzury. Internetowy slang

stworzony przez chińskich internautów, jako element walki z cenzurą w sieci. Wzięło się to stąd, że w

2004 roku chińska partia komunistyczna ogłosiła program stworzenia '' harmonijnego społeczeństwa”

, wykorzystywany potem przez rząd jako powód do cenzury. W związku z tym, chińscy internauci

zaczęli używać słowa ''harmonia – 和谐'' jako eufemizmu na słowo cenzura (które samo w sobie jest

ocenzurowane i nie wolno go używać) , a kiedy słowo „ harmonia/harmonizować/harmonijny”

również zostało ocenzurowane, internauci zaczęli używać słowa '' rzeczny krab” czyli owego河蟹 hé

xiè. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

9) Kuchnia chińska. - historia chińskiej herbaty 

a) Praojczyzną drzewa herbacianego są wyżyny i zbocza górskie dzisiejszej prowincji Yunnan a

także jej pogranicza z dzisiejszym Wietnamem Laosem i Birmą. W wyższych partiach gór drzewoto nadal występuje naturalnie. Chińczycy dzielą herbaty na 6 kategorii: herbata zielona, czerwona,

kwiatowa, ulung, biała i prasowana. Historycy dalej nie potrafią jednoznacznie określić w którejepoce napar napar z herbaty zaczął być traktowany jako codzienny napój. Znane były właściwościlecznicze herbaty i wiadomo, że była ona traktowana jako lekarstwo na niektóre schorzenia. Jedni

 badacze dowodzą, ze herbatę zaczęto pić na dworze dynastii Qin, inni zaś utrzymują że zwyczaj

tej ukształtował się dopiero w Epoce Trzech Królestw. Był to proces powolny. Jego

 przyśpieszenie nastąpiło wraz z rozprzestrzenianiem się Buddyzmu do VI wieku. Miłośnikiemherbaty był założyciel dynastii Sui. W ciągu 24 lat jego panowania popularność herbaty szybko

rosła na dworze cesarskim za pośrednictwem lizusostwa urzędników. Za dynastii Tang nastąpił

rozwój rolnictwa, który sprawił że zakres uprawy herbaty znacznie się poszerzył.  Napój ten na

stałe więc zagościł w jadłospisie również poddanych cesarza. Herbata stała się ważnym

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 12/17

artykułem, na który stale był popyt. Rozwinęły się ważne ośrodki handlu tym towarem jak

Fuliang i Huzhou. Pisarz i poeta Lu Yu 733-894 opracował obszerne dzieło Cha jing Księgaherbaty. Opisał w nim pochodzenie i historię herbaty, sposoby uprawy, zbioru, przetwórstwa orazumiejętności i sekrety parzenia. W V wieku obok jedwabiu i porcelany była nabywana iwywożona przez przybyłych drogą lądowych kupców z obszaru dzisiejszej Turcji. Herbata w 805

roku została wywieziona także przez mnichów buddyjskich do Japonii. Do Europy wiedza o

herbacie docierała wieloma szlakami i dużo wolniej. Jednym z pierwszych, którzy opisali herbatę był wenecki geograf, historyk i dyplomata Giovanni de Cruz. od 1607 roku datuje się bezpośrednitrasport herbaty do Euro py przez Holendrów. Od 1637 roku do handlu włączają się Anglicy.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10) Tradycyjne malarstwo chińskie. -文房 宝

,山水

,春宫图

, Wymień cztery skarby

gabinetu文房 宝

 i opisz jeden z nich, scharakteryzuj tradycyjne malarstwo literatów,

scharakteryzuj tematykę malarstwa tradycyjnego. 

a)文房四宝Wénfáng sìbǎo - Cztery skarby gabinetu. przedmioty niezbędne do kreśleniaznaków pisma chińskiego. W przeszłości były podstawowym wyposażeniem każdegochińskiego uczonego, urzędnika, artysty albo literata. Do czterech skarbów zaliczają się: 

1. papier (紙, zhǐ )

2. pędzel pisarski (筆, bǐ ) - bambusowy, sierść wilka, kuny. Po zamoczeniu ostrozakończony, zapewniając precyzję. Najróżniejsze wielkości i grubości pędzli. 

3. kamień pisarski (硯, yàn) –   płaski kamień z wgłębieniem do rozrabiania tuszu z wodą, 

4. tusz (墨, mò) przechowywany w małych sztabkach.

b)山水- Shānshuǐ dosłownie oznacza "góry i woda". gatunek pejzażu w malarstwie chińskim.

monochromatyczne, czarnotuszowe malarstwo krajobrazowe. Zasady malarstwa pejzażowegoshanshui podlegają rygorystycznym wymaganiom równowagi pomiędzy kompozycja a formą. 

c)春宫图- Chūngōng tú - erotyki w malarstwie, obrazy z pałacu wiosny. Obrazy erotyczne i

pornograficzne. Stanowią wyjątek, bo zazwyczaj człowiek nie był w centrum obrazów tradycyjnego

malarstwa chińskiego. 

d) W epoce Song (960 –1279) ukształtowało się tzw. malarstwo literatów (wenren hua), uprawiane

przez osoby wykształcone i oficjalnie uznane, tworzące obrazy na jedwabiu lub papierze, traktowane

 jako wyższy gatunek malarstwa. Powstało wtedy wiele zwykle monochromatycznych malowanych na

 jedwabiu pejzaży, w których jeśli nawet pojawiał się człowiek, był on małą drobiną wobec ogromu

natury i nie przeszkadzał patrzącemu w kontemplacji krajobrazu. Charakterystyczne stało się dla

malarstwa chińskiego połączenie z nim innych dziedzin sztuki - kaligrafii i poezji. Obraz był więc

całością dopiero wraz z pięknie wykaligrafowanym poetyckim słowem. W czasie panowania dynastii

Song, w okresie rozkwitu malarstwa literatów to stwierdzenie o pokrewieństwie poezji i malarstwa

było bardzo żywe. Do dziś w świadomości chińskiej poezja, malarstwo i kaligrafia stoją bardzo wysokow hierarchii sztuki i są sobie równe. 

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 13/17

Co do formy obrazów przeważały zwoje : poziome i pionowe, popularne były także wachlarze i kartki

z albumu. Obrazy były tworzone w technice "starannego pędzla" miały więc charakter rysunkowy, z

drobiazgowo zaznaczonymi konturami i szczegółami. Preferowanym tematem prócz gór, wody, 

drzew i architektury był także bambus, ulubiony zwłaszcza przez malarzy - kaligrafów. pustelnie,

samotnie, rybacy. Innym znanym motywem który pojawiał się w malarstwie epoki Song były

bambusy oraz kwiaty i ptaki. 

e) Pod względem tematycznym wyróżnia się kilka gł. rodzajów: góry i wody (shanshui hua) — obrazy

przedstawiające pejzaże; kwiaty i ptaki (huaniao hua) — przedstawienia przyrody, w których

występują oba lub jeden z tych tematów, obrazy o tematyce mieszanej (zwierzęta, owady, rośliny). 

Ważne miejsce zajmowało malarstwo religijnej. (o tematyce taoistycznej lub buddyjskiej), malarstwo

portretowe, przedstawiające wizerunki przodków w sposób idealny, daleki od rzeczywistego 

podobieństwa, malarstwo rodzajowe, ilustrujące sceny z życia dworskiego, szczególnie rozwinięte w

czasach dyn. Song, malarstwo ścienne — wykonywane przez anonimowych rzemieślników na

ścianach świątyń skalnych i związane z nim malowidła grobowe, którymi dekorowano grobowce. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

11) Współczesna sztuka chińska. - Wymień główne nurty w malarstwie po 1968 roku

Masakra na placu Tian’anmen zapoczątkowała krytyczny nurt w malarstwie, rodzą się dwa nowe

nurty zwane pop polityczny i realizm cyniczny. W pierwszej połowie dekady, niezależni artyści pozbawieni możliwości działania w przestrzeni publicznej, kierowali się ku rejestrowanej kamerąwideo sztuce performance, a także ku prywatnym wystawom organizowanym w domach. Sztukę tęcechuje egzystencjalizm, fascynacja cielesnością, indywidualizm. Wielu artystów opuszcza kraj, inni

nastawiają się na prezentowanie swoich prac wyłącznie za granica.

a) pop polityczny - zapoczątkował go Wang Guangyi, malując portrety Mao Zedonga w stylu

 podobnym do Andy'ego Warhola. Tak jak  pop-art żywi się ikonami popkultury, pop polityczny używaikon politycznej propagandy chińskiej. Pierwszą ważną wystawą  była "Chiny/Awangarda", druga

 bezpośrednio już nawiązywała do nowo powstałego kierunku - "Mao goes pop"). Swoją popularność 

 polityczny pop zawdzięcza Li Xianting (kurator chińskiej sztuki),który rozpropagował ów kierunekwśród elity dyplomatycznej państw zachodnich.  Nurt rozwijał się głównie w Pekinie. Osiągnął sukces

komercyjny na zachodzie, co spowodowało rozkwit szkół w Chinach zajmujących się tworzeniemtego typu malarstwa. Polityczny pop bezpośrednio ukazywał niezadowolenie zarówno z życiacodziennego i politycznego w odniesieniu do wolnego rynku. Był krytyką reform transformacji, którezmierzały do utworzenia władzy opartej na wolnym rynku i totalitaryzmu. Porównywany z rosyjskim

Socartem poprzez dobór środków artystycznej ekspresji (łączenie plakatów propagandowychtypowych dla Rewolucji Kulturalnej z elementami zachodniej kultury konsumpcyjnej np. reklamy,

znaki handlowe zachodnich firm). Przedstawiciele: Wang Guangyi, Yu Youhan. 

b) realizm cyniczny - Powstał w reakcji na wydarzenia z roku 1989, jak również był wynikiemeuropejskiego popytu na sztukę tego typu. Nazwa została stworzona przez organizatorów wystawy"China's New Art: Post 1989". Styl został wykreowany przez młode pokolenie, które zdobyłowykształcenie w państwowych akademiach, gdzie częstokroć przymuszane było do tworzeniamalarstwa przeznaczonego na eksport do krajów zachodnich. Twórcy tego nurtu wyposażeni byli w bardzo dobry warsztat realistycznych przedstawień, oraz doskonale znali technikę malarstwa olejnego.

Ich twórczość skupiała się wokół zagadnienia nudy i zwątpienia. Niejednokrotnie poruszała równieżtemat bezradności wobec panującej politycznej sytuacji, bezideowość, obfitowała w elementy

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 14/17

cynizmu. „Realizm cyniczny” –  proponuje wszechobecna drwinę, także z samego siebie. Pokazuje

najnudniejsze aspekty codziennego życia, przebija zeń beznadzieja. Przedstawiciele to: Fang Lijun, 

Wang Jinsong. 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

12) Ai Weiwei –  życie i twórczość. -艾未未

 

a)艾未未

- Ài Wèiwèi - (ur. 1957 w Pekinie)  –  chiński artysta, kurator i architekt. Jego ojciec,

chiński poeta w czasie rewolucji kulturalnej został wraz z żoną wysłany do obozu pracy. Ai

Weiwei spędził tam pięć lat. W 1978 rozpoczął naukę w Pekińskiej Akademii Filmowej . Od roku

1979 był jednym z członków grupy artystycznej  Xingxing   画 (Gwiazdy). Po jej

rozpadzie przeniósł się do  Nowego Jorku, wziął jednak udział w wystawie zorganizowanej wdziesiątą rocznicę powstania grupy (Hanart Gallery, Hong-Hong and Taipei,1989). W 1993 roku z

 powodu choroby ojca powrócił do Chin. W Pekinie zaangażował się w utworzenie artystycznejspołeczności w jednej z ubogich dzielnic robotniczych na wschodnich obrzeżach miasta, znanej

odtąd jako Pekińskie East Village. Wydała ona trzy albumy prezentujące dorobek członków : Książka z czarną okładką (1994), Książka z białą okładką (1995) oraz Książka z szarą okładką 

(1997). W roku 2000 był obok  Feng Boyi kuratorem odbywającej się równocześnie i w opozycjido Szanghajskich Biennale wystawy "Fuck Off" Dzieła Ai Weiweia wystawiane były międzyinnymi na 48. Biennale w Wenecji (1999), 1. Triennale w Guangzhou (2002), "Zones of Contact:

2006 Biennale of Sydney", czy documenta 12 w Kassel (2007). Ai, współpracując ze szwajcarskąfirmą Herzog & de Meuron,  pełnił funkcję konsultanta artystycznego przy projektowaniuStadionu Narodowego w Pekinie na Letnie Igrzyska Olimpijskie 2008, znanego również jako"Ptasie Gniazdo" Mimo to jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk odcinał się od związku z nimi i

 budową stadionu, mówiąc: Zdążyłem już o tym zapomnieć. Odrzucam wszelkie żądania, bym dał

 sfotografować się na jego tle, byłby to bowiem wymuszony uśmiech w złym guście. Nawoływał do bojkotu imprezy. W listopadzie 2010 Ai Weiwei został osadzony w areszcie domowym przez

chińską policję. Miało to uniemożliwić oficjalne otwarcie jego nowo wybudowanego studio wSzanghaju. Otwarcie studia odbyło się bez udziału Ai Weiweia, uczestnicy przyjęcia spożyli

kraba wełnistoszczypcego, którego chińska nazwa (chin.河蟹 héxiè), homofon słowa harmonia 

(chin.和谐 héxié) jest ironicznie wykorzystywana przez chińskich internautów. Następnego dnia,

artysta został zwolniony z aresztu domowego W kwietniu 2011 Ai Weiwei został zatrzymany przez władze chińskie i przesłuchiwany, jak podała agencja Xinhua, "w sprawie przestępstwagospodarczego". O uwolnienie artysty zaapelowały zachodnie rządy, m.in. Stany Zjednoczone, 

 Niemcy i Wielka Brytania. Ai Weiwei, który naraził się komunistycznym władzom, nazywającchińskich przywódców "gangsterami" i działając na rzecz praw człowieka, jest wg informacji,

 podanych przez dziennik "Wen Wei Po", niepotwierdzonych przez chińskie władze, oskarżany ounikanie podatków, niszczenie dokumentów księgowych, ale także o bigamię i

rozpowszechnianie pornografii w internecie. 22 czerwca 2011, po rzekomym przyznaniu się dowiny, Ai Weiwei został zwolniony z więzienia za kaucją na okres jednego roku, pod warunkiem

 powstrzymania się przed udzielaniem wypowiedzi publicznych. Przez ten czas artysta nie możeopuszczać Pekinu. Jego prace to m.in. Misa pereł, Łóżko, Sześcian światła, Ziarna słonecznikaitd.

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 15/17

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13) Historia tradycyjnego teatru muzycznego. -戏曲, 5 gatunków戏曲 i opisz jedno z nich,

Cechy dystynktywne戏曲.

a

戏曲

  Xìqǔ - dramat. Główną rolę odgrywała zawsze muzyka, śpiew i taniec, gra aktorska

zaś oraz elementy dialogu i akcja sztuk były skonwencjonalizowane, miały mniejsze

znaczenie. Rodzaj melodii, ich układ i forma wykonania stanowiły czynniki różnicująceliczne gatunki dramatyczne; Każdy zestaw pieśni  —  melodii suity —   był wykonywanyw odmiennej tonacji. Partie mówione w wielu wypadkach były improwizowane.

b ) cechy dystynktywne xiqu (戏曲)

• Makijaż twarzy odzwierciedlający charakter postaci, jej rolę i przeznaczenie: czerwony - odwaga i

lojalność, czarny – waleczność, żółty i biały – dwulicowość, złoty i srebrny - tajemnicę

• Łączy muzykę, sztukę i literaturę 

• Sztukę oglądało się zwykle przy stoliku w herbaciarniach, restauracjach

• Brak orkiestry, muzyka tworzona przez kilku instrumentalistów z boku sceny, instrumenty

tradycyjne

• Charakterystyczna nosowa technika śpiewu 

• Elementy akrobatyczne wplecione w sztukę 

• Charakterystyczne gesty aktorów 

• Skromna scenografia, zwykle stół i dwa krzesła, znikoma ilość rekwizytów pozwala na większą

teatralność, jednak rekwizyty same w sobie niosą ze sobą symboliczne znaczenie, np. sposób w jaki są

ustawione krzesła i stół mogą ujawnić, czy akcja dzieje się wewnątrz czy na zewnątrz 

• Bogactwo kostiumów 

c ) Gatunki xi qu (戏 曲  5 gatunków:

→ Kun1qu1 (崑 曲 ): [‘pieśni z Kunshanu’]prowincji Jiang su. Dynastia Ming XVI wiek. przetrwały

do dziś. Adresowany do elit. Dominował flet. 27 konwencjonalnych ruchów nóg, 37 pozycji palców,

rąk i rękawów. Aktorzy: kobiety i mężczyźni. Z czasem zabraniano kobietom grania ze wzgledów

moralnych. Za dynastii Qing kung qu przestało istnieć. Reaktywowane pod koniec XX wieku.

Reprezentuje tradycyjny chiński teatr na festiwalach międzynarodowych.

→Yuan2 za2ju1 (元 杂 居 ): Yuan za ju były raczej krótkie, ale miały ustalone strukturę. 4 części ''zhe''

, coś w rodzaju aktów. Yuan za ju mogły też zawierać preludium/interludium. W prologu zazwyczaj

streszczano całą fabułę a potem widz skupiał się  już tylko na podziwianiu sztuki aktorskiej. kunszt gry

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 16/17

aktorskiej przyciągał widzów. Widzowie w czasie spektaklu mogli jeść i pić. Każdy akt mógł dot.

innego miejsca i czasu, bo na scenie nie było dekoracji. Zmiana aktu wiązała się ze zmiana muzyki.

Arie aktora to chang yuan. Yuan za ju nie były pozbawione humoru, ale był on dawkowany porcjami.

Fabuła sama w sobie nie była komediowa. Humorystyczne przerywniki były raczej dziełem aktora, a

nie intencja pisarza. Yuan za ju grali i mężczyźni i kobiety z przewaga tych drugich i yuan za ju ma

system przypisanych ról, których było 20. Aktorzy malowali twarze i wtedy narodziła się symbolika

kolorów. Stosowano niewiele rekwizytów. Zazwyczaj śpiewano jedną sylabę na jedną nutę. O

repertuarze widzowie dowiadywali się z kolorowych afiszów, które były wieszane przed wejściem do

budynków, ale tez od naganiacza. Orkiestra siedziała na scenie a także aktorzy, którzy nie grali w

danym akcie. W tych czasach aktorki miały jeszcze wabić kilentów, ponieważ były jednocześnie

prostytutkami.

→ Nan2xi4 (南 戏 ): unikały tematyki wojennej. W nan xi dialogi też są pisane wierszem ( w Yuan a ju

tylko arie pisane wierszem). W przeciwieństwie do yuan za ju w akcie mógł śpiewać więcej niż jeden

aktor. Nan xi mogły składać się z dowolnej liczby aktów, w ramach jednego aktu mógł zmienić się

rytm muzyczny. Podstawową jednostka była pieśń i były to tradycyjne melodie z południa. Używano

instrumentów strunowych, bambusowych fletów, bębenków. System employ był też rozbudowany.

→ Jing1ju4(京 劇 ): teatr stołeczny potocznie zwany opera pekińską. Jing ju od kong qu odróżnia

obecność wielu akrobatycznych scen przedstawiających sceny walki. Jing ju wymagało ostrzejszej

muzyki. Były tez przypisane konkretne melodie do różnych scen np. przed wejściem cesarza grano

coś, gdy wchodziła zła postać coś innego itp. Budowa dramatu stała się nieistotna, kolejność i liczba

scen mogły być przypadkowe a nawet chaotyczne a czasami grano nawet poszczególne akty z

różnych dramatów a nie cale dramaty. Wybijanie taktu odbywa się w całym przedstawieniu. Istnieje

60 wzorów taktów. Orkiestra siedzi zawsze po prawej stronie sceny patrząc od widowni. Aktorzy

nigdy nie patrzą na orkiestrę i żeby się z nią porozumieć używają umownych znaków Aktorzy należący

do różnych employ śpiewają w różnych tonach. Większość melodii pochodzi z muzyki ludowej. W

centrum uwagi relacja aktor – widz. Zawsze mężczyzna, nigdy kobieta. 

→ Yue4ju4 (粵 劇 ) - opera kantońska 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14) Opera pekińska i Mei Lanfang. -梅

 芳 

a) Opera pekińska  –  najbardziej znana forma chińskiej opery, mająca rangę klasycznego teatrunarodowego. Ukształtowała się w połowie XIX wieku. 

Opera pekińska jest bardzo symboliczna i alegoryczna. Niemal nie używa się w niej dekoracji, amiejsce i czas akcji określa zazwyczaj muzyka. Aktorzy dla oddania sytuacji posługują sięsymbolicznymi rekwizytami i tak na przykład bat w ręku oznacza jazdę konną, wiosło 

 przeprawianie się przez rzekę, chorągwie za plecami prowadzenie oddziału wojskowego. Funkcjęi pozycję społeczną postaci ukazują noszone przez aktorów stroje, zaś maski –  charakter granej

 postaci. Maska czerwona oznacza człowieka uczciwego, biała kłamcę, żółta wojownika, zaś złota bóstwo. Również ruchy aktorów są ściśle określone kanonami. Strach ukazywany jest przezwymachiwanie rękami nad głową, zaś złość poprzez wciągnięcie głowy między ramiona. Dla

niebędącego Chińczykiem widza opera pekińska jest zazwyczaj zupełnie niezrozumiała. Aktorzy

8/15/2019 Egzamin Kultura i Literatura Chin

http://slidepdf.com/reader/full/egzamin-kultura-i-literatura-chin 17/17

opery pekińskiej poza umiejętnościami dramatycznymi posiadają zazwyczaj także doskonałeumiejętności muzyczno-wokalne i akrobatyczne, gdyż wymagają od nich tego reguły

 przedstawienia. W przeszłości postacie kobiece były odgrywane przez mężczyzn. Scena w operze

 pekińskiej jest prostokątna, z trzech stron otwarta dla widzów, a z czwartej zasłonięta. Sceny budowano zazwyczaj przy świątyniach lub herbaciarniach, popularne były także wędrowne

zespoły grające na rynkach i placach.Jednym z najbardziej znanych aktorów opery pekińskiej byłMei Lanfang (1894 – 1961).

 pięć podstawowych typów postaci: 

 

Sheng  (生) –   pozytywne postaci męskie, dzielące się na wojskowych (wu) i cywili (we), a

także starych (laosheng ) i młodych ( xiaosheng ).   Dan (旦) –   postaci kobiece, dzielące się na kobiety stare (laodan), młode i dobre

( zhengdan), służące i kurtyzany (huadan) i amazonki (daomadan).

   Jing  (净) –  charakterystyczne, odznaczające się w fabule postaci męskie, dobre lub złe. Są

to głównie wojskowi.   Chou (丑) –  postaci komiczne.

   Mo  –  postaci drugoplanowe.

b)梅

  Méi Lánfāng - (ur. 22 października 1894, zm. 8 sierpnia 1961) jeden z najbardziej

znanych ak torów opery pekińskiej. Urodził się w rodzinie aktorskiej. Naukę zawodu aktorarozpoczął w wieku 8 lat, zadebiutował na scenie 3 lata później. W wieku 14 lat dołączył do tru py

Teatru Xiliancheng i odtąd występował w Szanghaju, szybko zdobywając sobie popularność. Grałrole kobiece (dan). Po wybuchu wojny chińsko- japońskiej w 1937 roku wyemigrował doHongkongu. Po kilku latach wrócił do Szanghaju, odmówił jednak grania w okupacyjnym teatrzei powrócił na scenę dopiero w 1946 roku. W ciągu swojego życia zagrał ponad 100 różnych ról. Zreformował tradycyjną operę pekińską, wprowadzając innowacje m.in. w strojach, gestykulacji imuzyce. Stworzył własną szkołę gry aktorskiej. Odbył tournee po Japonii, StanachZjednoczonych i Związku Radzieckim, w trak cie których znalazł uznanie w oczach krytyków i

 był wielokrotnie nagradzany, rozpropagował na świecie chińską operę. Otrzymał doktoratyhonoris causa University of Southern California i Pomona College.

Od 60% jest zaliczone.