EDYTOR TEKSTU – MS WORD

1. Opis najważniejszych funkcji programu

1.1. Bloki tekstu

Dość często zdarza się, że chcemy skopiować, przesunąć lub wręcz usunąć duże

partie tekstu. Word umożliwia szczególnie łatwe i szybkie wykonywanie tego typu

czynności.

Po pierwsze, musimy zdefiniować fragment tekstu. W żargonie komputerowym

czynność tę określa się jako zaznaczanie (bloku) tekstu. Najłatwiej zaznaczyć tekst

przy pomocy myszy. Wystarczy umieścić jej kursor na początku zaznaczanego tek-

stu, wcisnąć lewy klawisz i – nie zwalniając go – przeciągnąć kursor na koniec za-

znaczanego fragmentu. Zaznaczony tekst będzie wyświetlany w kontrze, tj. białymi

literami na czarnym tle. Word zakłada, że chcemy zaznaczać całe słowa – dlatego,

jeżeli zaznaczanie rozpoczniemy w środku słowa, program rozszerzy zaznaczenie na

całe słowo. Jeżeli naprawdę chcemy, by zaznaczenie rozpoczynało się wewnątrz

słowa, musimy na chwilę zmienić kierunek zaznaczania i rozpocząć je ponownie.

Alternatywnie, przed przyciśnięciem myszki należy wcisnąć i przytrzymać klawisze

Ctrl+Shift. Pojedyncze słowa można zaznaczyć podwójnym kliknięciem myszy, a

akapity – kliknięciem potrójnym. Aby zaznaczyć zdanie, wpierw wciskamy Ctrl, a

potem prawy przycisk myszy. Jeden wiersz zaznacza się, klikając w obszarze lewe-

go marginesu. Jeżeli następnie przeciągniemy kursor myszy, zaznaczeniu ulegnie

grupa wierszy.

Okazuje się, że przy pewnej wprawie dużo szybciej zaznacza się teksty przy po-

mocy klawiatury. Jest to zresztą ogólna prawidłowość – przecież nasze ręce więk-

szość czasu znajduję się nad klawiaturą i każdy ruch w stronę myszy to strata czasu!

Zaznaczanie fragmentów tekstu klawiaturą polega na wciśnięciu klawisza Shift

i przemieszeniu kursora na koniec zaznaczanego bloku przy pomocy kombinacji

klawiaturowych opisanych w punkcie 1.7. Na przykład, aby zaznaczyć słowo, usta-

wiamy kursor klawiatury na jego początku i przyciskamy Ctrl+Shift+.

Szczególnie ważny jest skrót klawiaturowy Ctrl+A, który służy do zaznaczania

całego dokumentu. Warto też wiedzieć, że można zaznaczyć jednocześnie kilka

rozłącznych fragmentów tekstu. Najpierw w dowolny sposób zaznaczamy pierwszy

fragment. Następnie wciskamy klawisz Ctrl i zaznaczamy kolejne fragmenty myszą.

Kopiowanie, przemieszczanie i usuwanie zaznaczonego tekstu jest bardzo proste.

Kopiowanie i wklejanie. Przy pomocy myszy: przyciśnij Ctrl i przesuń myszą

zaznaczony tekst w wybrane miejsce. W trakcie przesuwania tekstu kursor my-

szy zmieni kształt (zostanie dodany znaczek +). Przy pomocy klawiatury: wci-

śnij Ctrl+C, po czym w wybranym miejscu wciśnij Ctrl+V.

Przesuwanie (wycinanie). Przy pomocy myszy: po prostu przeciągnij tekst w

wybrane miejsce. Przy pomocy klawiatury: wciśnij Ctrl+X, po czym w wybra-

nym miejscu wciśnij Ctrl+V.

Usuwanie. Klawiszem Delete lub BackSpace (nie ma znaczenie, którym).

Zastępowanie. Aby zastąpić zaznaczony tekst innym, wystarczy… zacząć pi-

sać! Spowoduje to usunięcie zaznaczonego tekstu i wprowadzenie w jego miej-

scu wpisywanego tekstu.

2. Edycja i formatowanie tekstu

2.1. Wyszukiwanie i zamiana tekstu

Aby znaleźć w tekście jakąś literę, słowo lub frazę, należy wprowadzić kombinację

CTRL+F. Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego Znajdź i zamień (Rys. 2.1).

Rysunek 2.1. Okienko dialogowe „Znajdź i zamień” – karta „Znajdź”. (1) Pole do wpisywania poszukiwanego tekstu; (2) Pole sterujące listy poprzednich poszukiwań;

(3) Przycisk wyboru zakresu poszukiwań; (4) przycisk „Znajdź następny”; (5) Przycisk kończenia poszukiwań; (6) Zakładki kart; (7) Pole wyboru wyróżnień;

(8) Przycisk włączania pomocy kontekstowej.

W uwidocznionej na powyższej ilustracji wersji podstawowej okno to zawiera

osiem interesujących elementów.

1. Pole Znajdź. Wpisujemy w nim poszukiwaną literę, słowo lub frazę. W powyż-

szym przykładzie w polu tym wpisano słowo „Edycja”.

2. Przycisk . Po jego kliknięciu wyświetli się 7 ostatnio poszukiwanych fraz.

3. Przycisk Więcej. Po jego wybraniu okno Znajdź i zamień rozszerzy się o 9 dodat-

kowych pól służących do bardzo precyzyjnego definiowania cech poszukiwane-

go słowa oraz zakresu poszukiwań.

4. Przycisk Znajdź następny. Po prostu znajduje następny fragment tekstu spełniają-

cy dane kryteria. Warto wiedzieć, że przycisk ten można uruchomić nie tylko

myszką, ale i klawiszem Enter.

5. Przycisk Anuluj. Zamyka okienko dialogowe Znajdź i zamień.

6. Zakładki trzech kart: Znajdź, Zamień i Przejdź do. Obecnie omawiamy pierwszą

z nich. Opis pozostałych dwóch znajduje się poniżej.

7. Pole wyboru wyróżnij wszystkie elementy znalezione. Wybranie tej opcji spowoduje,

że program zamiast znajdywać kolejne miejsca występowania danego tekstu,

odnajdzie je wszystkie naraz i wyróżni kontrą.

8. Ikona na pasku tytułowym służy do uruchamiania systemu pomocy kontek-

stowej.

Bardzo często po znalezieniu jakiegoś słowa chcemy zamienić je na inne. W tym

celu albo w okienku Znajdź i zamień wybieramy kartę Zamień, albo kartę tę od razu

wyświetlamy kombinacją Ctrl+H (zamiast Ctrl+F). Typowy wygląd tej karty

przedstawia Rys. 2.2.

Rysunek 2.2. Karta „Zamień” okna dialogowego „Znajdź i zamień”.

Na karcie Zamień dostrzegamy kilka nowych elementów. Przede wszystkim

oprócz pola Znajdź mamy też pole Zamień na, w którym wpisujemy tekst, który ma

zastąpić wyszukiwaną frazę. Również i to pole zapamiętuje kilka ostatnio wprowa-

dzanych napisów (przycisk ). Jeżeli chcemy po prostu skasować wyszukiwany

ciąg liter, pole Zamień na zostawiamy puste. Dodatkowo na karcie Zamień mamy nowy

przycisk Zamień wszystko, który służy do zastępowania wszystkich wystąpień frazy

z pola Znajdź tekstem z pola Zamień na.

Trzecia karta, Przejdź do, służy do wyszukiwania obiektów innych niż tekst

(Rys. 2.3). Po jej lewej stronie znajduje się wykaz 13 typów wyszukiwanych obiek-

tów. Są to: strona, sekcja, wiersz, zakładka, komentarz, przypis dolny, przypis koń-

cowy, pole, tabela, grafika, równanie, obiekt, nagłówek. Po prawej stronie karty

Przejdź do wyświetlane jest małe pole edycji, w którym wpisuje się dodatkowy para-

metr wyszukiwania, np. numer strony, przypisu dolnego czy nazwisko autora ko-

mentarza. Kartę tę najłatwiej wyświetlić kombinacją klawiszy Ctrl+G lub poprzez

podwójne kliknięcie na pasku stanu w obszarze, w którym wyświetlany jest numer

strony (por. rozdział 1.5).

Jeżeli zamknęliśmy okno dialogowe Znajdź i zamień, a chcielibyśmy powtórzyć

wyszukiwanie znaku, słowa, przypisu lub strony, wystarczy kliknąć znajdujący się

blisko prawego dolnego rogu okna przycisk szybkiego wyszukiwania (szukaj za

kursorem) lub (szukaj przed kursorem). Znajdujący się pomiędzy nimi przycisk

służy do definiowania typu wyszukiwanego obiektu.

2.2. Zamiana wielkości liter

Specjalną formą modyfikacji tekstu jest zamiana wielkości liter z małych na duże

lub dużych na małe. Czynność tę najwygodniej jest wykonywać w dwóch krokach:

najpierw zaznacza się przeznaczony do modyfikacji fragment tekstu, a następnie

wybiera w menu głównym opcję FormatZmień wielkość liter. Powoduje to wyświetle-

nie okna dialogowego Zmień wielkość liter (Rys. 2.4). Musimy w nim podać, o jaką

zamianę wielkości liter nam chodzi. Mamy do dyspozycji 5 opcji:

Jak w zdaniu – zamiana każdej pierwszej litery zdania na dużą;

małe litery – zamiana wszystkich liter na małe;

WILELKIE LITERY – zamiana wszystkich liter na wielkie;

Jak Nazwy Własne – zamiana pierwszych liter każdego wyrazu na wielkie;

zAMIANA nA mAŁE/wILEKIE – zamiana liter małych na wielkie, a wielkich na małe.

Rysunek 2.3. Karta „Przejdź do” okna dialogowego „Znajdź i zamień”. (1) Okno wyboru typu poszukiwanego obiektu; (2) Pole dodatkowego parametru.

Rysunek 2.4. Okienko dialogowe „Zmień wielkość liter”.

2.3. Korzystanie ze schowka Windows

Podczas pracy z dokumentami bardzo często zachodzi potrzeba kopiowania lub

przenoszenia dużych partii tekstu lub innych obiektów (zdjęć, tabel, wykresów,

a nawet plików dźwiękowych i filmów) pomiędzy różnymi częściami tego samego

dokumentu lub pomiędzy różnymi programami. System Windows posiada doskona-

ły mechanizm ułatwiający to zadanie, zwany schowkiem. Co prawda w rozdziale 1.9

opisałem już metody przenoszenia lub kopiowania partii tekstu przy pomocy myszy,

ale metoda ta nie sprawdza się przy pracy z dużymi dokumentami, gdy nie widzimy

jednocześnie miejsca źródłowego i docelowego kopiowania. Dlatego trudno sobie

wyobrazić efektywną pracę z Wordem bez korzystania ze schowka.

Pierwszym krokiem przy korzystaniu ze schowka jest zaznaczenie partii tekstu

lub obiektu, który chcemy przenieść lub skopiować (por. rozdział 1.9). Następnie

albo kopiujemy zaznaczony obiekt do schowka przy pomocy kombinacji Ctrl+C,

albo go tam przenosimy kombinacją Ctrl+X. Pierwsza metoda, kopiowanie, pozo-

stawia zaznaczony tekst w dokumencie w nienaruszonej postaci. Efekt jest taki,

jakby nic się nie stało… Druga metoda, zwana wycinaniem, powoduje usunięcie

zaznaczonego obiektu lub tekstu z dokumentu. Na szczęście obiekt ten nie ulega

faktycznemu zniszczeniu – po prostu ulega przemieszczeniu do schowka.

Sam schowek ma tę cechę, trudną do zrozumienia dla początkujących użytkow-

ników systemu Windows, że jest zupełnie niewidoczny. Wydaje się, że teksty prze-

noszone do schowka po prostu giną. Tymczasem są one przechowywane w niewi-

docznym schowku.

Drugi krok polega na wydobyciu tekstu lub obiektu ze schowka – w tym celu

można posłużyć się kombinacją Ctrl+V. Spowoduje to skopiowanie tekstu ze

schowka w miejsce, w którym aktualnie znajduje się kursor klawiatury. Tekst

w schowku nie ulegnie żadnej zmianie, dlatego ten sam tekst można wstawiać ze

schowka wielokrotnie.

Zamiast skrótami klawiaturowymi można się także posłużyć standardowym pa-

skiem narzędzi, menu głównym lub menu kontekstowym. Kopiowaniu do schowka

odpowiada na pasku narzędzi przycisk , wycinaniu – , a wklejaniu – . Te same

operacje można wykonać poprzez menu główne: EdycjaKopiuj, EdycjaWytnij,

EdycjaWklej. Z kolei menu kontekstowe uruchamiamy poprzez kliknięcie prawym

klawiszem myszki nad zaznaczonym obszarem.

Teraz można już podać szczegółowy przepis przenoszenia i kopiowania dowol-

nych fragmentów dokumentu programu Word:

Przenoszenie: 1. zaznacz przenoszony tekst;

2. przyciśnij Ctrl-X lub kliknij na pasku narzędzi;

3. przenieś kursor w miejsce, do którego chcesz przenieść partię tekstu. Miej-

sce to może znajdować się w tym samym dokumencie, w innym dokumen-

cie programu Word lub nawet w zupełnie innym programie;

4. przyciśnij Ctrl+V lub kliknij .

Kopiowanie: 1. zaznacz przenoszony tekst;

2. przyciśnij Ctrl-C lub kliknij ;

3. przenieś kursor w miejsce, w którym chcesz skopiować zaznaczony frag-

ment tekstu. Miejsce to może znajdować się w tym samym dokumencie,

w innym dokumencie programu Word lub nawet w zupełnie innym progra-

mie;

4. przyciśnij Ctrl+V lub kliknij .

Warto pamiętać, że poprzez schowek Windows można przenosić dowolne obiek-

ty między dowolnym programami Windows, o ile tylko programy te dostosowane są

do obsługi takich obiektów (np. nie każdy program poradzi sobie z wyświetleniem

filmu). Dlatego poprzez schowek można przesłać tekst zarówno z programu Word,

jak i do niego.

Dobrze też mieć świadomość, że tak naprawdę Word potrafi zmagazynować

w schowku aż 24 teksty lub inne obiekty. Standardowe operacje (wklejanie, wyci-

nanie, kopiowanie) dotyczą tylko ostatnio używanego obiektu. Listę wszystkich

zmagazynowanych w schowku obiektów można wyświetlić kombinacją Ctrl+C

Ctrl+C, która powoduje wyświetlenie okienka zadań Schowek.

Rysunek 2.5. Okno zadań „Schowek” (po prawej) umożliwia wklejanie ze schowka do 24 obiektów.

Przykład okienka zadań Schowek przedstawia rysunek 2.5. Na pasku tytułowym

tego okienka widnieje liczba aktualnie przechowywanych w schowku obiektów

(tu: 3) oraz ich maksymalna liczba (tu: 24). W samym okienku mamy 3 obiekty:

dwa obrazki i jeden fragment tekstu. Obiekty graficzne reprezentowane są przez

miniaturki, a partie tekstu – przez kilka początkowych wyrazów. Dodatkowo typ

każdego obiektu identyfikowany jest małą ikoną wyświetlaną po jego lewej stronie.

Po kliknięciu myszą dowolnego z tych obiektów, jego kopia zostanie wstawiona do

dokumentu programu Word w miejscu, w którym znajduje się kursor klawiatury.

Obiekty przechowywane w schowku można z niego usuwać przy pomocy menu

kontekstowego.

2.4. Wstawianie znaków specjalnych

Zdarza się, że w tekście występują znaki niewystępujące w języku polskim. Mogą to

być litery używane w innych językach, np. Niemieckim (Schröder), hiszpańskim

(Buñuel), rosyjskim (Пушкин), greckim (ατομα) czy nawet hebrajskim (ישראל).

Mogą to być znaki matematyczne, np. ∑, ≠, ≤ lub różne „dziwne” symbole, np. ♫,

☼, ☺, ♂,, , , , , , , , , ™, ®. Osobną kategorię stanowią typo-

graficzne wersje znaków interpunkcyjnych, np. dywiz (-), półpauza (–), znaki cu-

dzysłowu niemieckiego (»), («) czy wielokropek (…).

Uniwersalną metodą wstawiania nietypowych znaków jest użycie okna dialogo-

wego Symbol (Rys. 2.5), które wyświetlamy, wybierając z menu głównego

WstawSymbol. Okno to składa się z dwóch kart: Symbole oraz Znaki specjalne.

Największą część karty Symbole (Rys. 2.5) zajmuje okno wyboru symbolu. Nor-

malnie widzimy w nim tylko niewielką część z ponad tysiąca (!) dostępnych zna-

ków. Do pozostałych znaków możemy dotrzeć przy pomocy suwaka z prawej strony

okienka. Aby przenieść symbol z okna Symbole do naszego dokumentu, klikamy jego

ikonkę dwukrotnie lub zaznaczamy go myszką i przyciskamy przycisk Wstaw.

Nad okienkiem wyboru znaku znajduje się okienko wyboru czcionki. Otwieramy

je, naciskając mały trójkącik . Należy pamiętać, że w każdej czcionce mogą znaj-

dować się zupełnie inne symbole. Zazwyczaj wystarcza ok. 1400 znaków umiesz-

czonych w standardowej czcionce Times New Roman (por. Rys. 2.6). Poszukując bar-

dzo nietypowych symboli, warto także przyjrzeć się czcionkom Symbol, Webdings,

Windings 1, Windings 2 oraz Windings 3. Wyszukiwanie znaków można sobie ułatwić,

wykorzystując pole wyboru podzbioru znaków. W wypadku czcionki Times New -

Roman mamy do wyboru: łaciński podstawowy (zwykłe litery i cyfry), łaciński-1

(litery używane w Europie zachodniej), łaciński rozszerzony-A (litery używane w

Europie Wschodniej), łaciński rozszerzony-B (litery z nietypowymi akcentami),

litery modyfikujące odstępy, grecki podstawowy, cyrylicę, hebrajski podstawowy

i rozszerzony, arabski podstawowy i rozszerzony, łaciński rozszerzony dodatkowy

(jeszcze więcej akcentowanych liter, np. ồ), interpunkcję ogólną (np. ‰), symbole

waluty (np. ₤), symbole literopodobne (np. №), formy liczbowe (np. ⅜), strzałki (np.

→), operatory matematyczne (np. ∫), różne techniczne (np. ⌂), elementy ramek (np.

╠), elementy blokowe (np. ░), kształty geometryczne (np. □) i różne wzory (np. ♣).

Poniżej okna wyboru symbolu znajduje się niezwykle użyteczny pasek Niedawno

używane symbole, w którym program przypomina nam 16 ostatnio wybieranych sym-

Rysunek 2.6. Karta „Symbole” okna dialogowego „Symbol”.

boli. Pod tym oknem znajdują się informacje dla zaawansowanych: jaki jest kod

danego znaku i jaki jest sposób kodowania znaków. Tu uwaga: w polu „z” należy

wybrać „unicode (szesnastkowy)”, w przeciwnym wypadku program pominie bar-

dzo wiele symboli. Jeszcze niżej znajduje się przycisk Klawisz skrótu, który umożliwia

przypisanie wybranym przez nas kombinacjom klawiszy szczególnie często używa-

nych symboli (np. można przypisać Alt+F12 niemieckiej literze ü).

Warto wiedzieć, że wiele liter akcentowanych można łatwo wpisywać bezpo-

średnio z klawiatury poprzez odpowiedni skrót klawiaturowy. Na przykład, aby

wstawić niemiecki akcent ¨ (umlaut) nad a, e, i, o, u lub y, należy wpierw wprowa-

dzić kombinację Ctrl+Shift+:, a następnie wpisać odpowiednią literę. Na przykład

(Ctrl+Shift+:) + (Shift+A) wprowadza do tekstu literę Ä. Zwróćmy uwagę na

podobieństwo użytego znaku (dwukropek) do akcentu (¨). W analogiczny sposób

można wprowadzać akcenty apostrofowe (Ctrl+’), słabe (Ctrl+`), w kształcie dasz-

ka (Ctrl+Shift+^), fali (Ctrl+Shift+~) i inne. Skrótem przypisanym niemieckiej

literze ß jest (Ctrl+Shift+&) + (S). Pamiętajmy, że te skróty klawiaturowe składa-

ją się z kombinacji 2 lub 3 klawiszy, po których wprowadza się literę.

Druga karta okna dialogowego Symbol zatytułowana jest Znaki specjalne i służy do

wstawiania specjalnych znaków interpunkcyjnych i innych znaków typograficznych

(Rys. 2.7). W praktyce najczęściej potrzebna jest półpauza, spacja nierozdzielająca,

znak przejścia do nowego wiersza i znak przejścia do nowej strony. Spacja nieroz-

dzielająca to odstęp o stałej długości, przed i za którym komputerowi nie wolno

łamać (tj. kończyć) wiersza. Znaku tego powinno się używać m.in. w zapisie dużych

liczb, np. w liczbie 150 000 pomiędzy ‘150’ i ‘000’. W widoku wszystkich znaków

(por. Rozdz. 1.11) spacja nierozdzielająca wyświetlana jest jako małe kółko ().

Podstawowe znaki typograficzne można też wstawić bezpośrednio z klawiatury.

I tak: spację nierozdzielającą wstawia kombinacja Ctrl+Shift+Spacja, półpauzę –

Ctrl+SzaryMinus, a wielokropek – Ctrl+Alt+..

Rysunek 2.7. Karta „Znaki specjalne” okna dialogowego „Symbol”.

2.5. Podział tekstu na strony

Word automatycznie dzieli długi tekst na strony. Zazwyczaj radzi sobie z tym zna-

komicie, jednak czasami trzeba mu w tym pomóc. Podstawowa metoda polega na

wstawieniu specjalnego znaku podziału strony. Można to zrobić poprzez kombinację

klawiszy Ctrl+Shift+Enter lub wybranie w menu opcji WstawPodział

i zaznaczenie opcji Podział strony, bez zaznaczania typu podziału sekcji.

2.6. Formatowanie tekstu

Program Word 2002 posiada bardzo bogaty zestaw sposobów ustalania wyglądu

i wzajemnego położenia liter. Większość z opisanych tu czynności najszybciej wy-

konuje się poprzez zaznaczenie fragmentu tekstu i kliknięcie właściwego przycisku

na pasku narzędzi Formatowanie. Jeżeli nie zaznaczymy żadnego tekstu, a kursor kla-

wiatury będzie znajdował się wewnątrz słowa, formatowaniu ulegnie całe to słowo.

Oto krótki opis podstawowych metod formatowania liter:

Wybór czcionki. Po kliknięciu symbolu znajdującego się po prawej stronie

okienka Czcionka ( ), można wybrać jedną z kilkudziesięciu czcio-

nek dostępnych w Windows. Najpopularniejszą z nich jest Times New Roman

(to właśnie tą czcionką złożony jest niniejszy podręcznik). Do popularnych

czcionek należą też Courier new, Arial i Verdana. Pierwsza z nich przy-

pomina pismo maszynowe, a pozostałe dwie, jako czcionki bezszeryfowe, nada-

ją się do pisania tekstów czytanych na monitorze (np. stron WWW).

Wybór rozmiaru czcionki. W okienku Wybór rozmiaru ( ) klikamy symbol i

wybieramy pożądany rozmiar z listy rozwijanej lub, gdy go na tej liście nie ma,

po prostu go tam wpisujemy. Rozmiar podaje się w tzw. punktach. Trzy punkty

to w przybliżeniu 1 milimetr. Ten tekst złożono czcionką 11 punktową.

Pogrubienie (wytłuszczenie) tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kom-

binacji Ctrl+B. Ponowienie tej czynności usunie wytłuszczenie.

Pochylenie tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kombinacji Ctrl+I. Po-

nowienie tej czynności usunie pochylenie.

Podkreślenie tekstu. Klikamy przycisk lub używamy kombinacji Ctrl+U.

Ponowienie tej czynności usunie podkreślenie.

Wybór koloru tekstu. Klikamy trójkącik w przycisku i wybieramy odpo-

wiedni kolor z listy. Jeżeli ponownie chcemy użyć ostatnio używanego koloru,

po prostu klikamy .

Wybór koloru tła. Klikamy trójkącik w przycisku i wybieramy odpowiedni

kolor z listy. Jeżeli ponownie chcemy użyć ostatnio używanego koloru, po pro-

stu klikamy .

Indeksy górne i dolne. Aby złożyć literę jako indeks górny (np. w E=Mc2),

zaznaczamy ją i wprowadzamy kombinację Ctrl+Shift+=. Aby uzyskać indeks

dolny (np. w C2H5OH) wprowadzamy Ctrl+=.

Obramowanie i cieniowanie fragmentu tekstu. Najprostsza metoda otaczania

tekstu ramką polega na kliknięciu przycisku . Do ustalania właściwości

ramki najwygodniej jest posłużyć się czterema przyciskami wyświetlanymi na

paskiem narzędziowym Tabele i krawędzie (por. Rozdział 1.5).

służy do wyboru stylu linii (czy ma być to linia ciągła ,

przerywana, podwójna etc.);

służy do wyboru szerokości linii;

służy do wyboru koloru linii;

służy do definiowania koloru wypełnienia.

Jeszcze lepszą kontrolę nad właściwościami ramki uzyskuje się po wybraniu

z menu głównego opcji FormatObramowanie i cieniowanie. Na przykład można tu

nakazać programowi, by zastosował ramkę z cieniem (Rys. 2.8).

Inne efekty specjalne. Istnieje jeszcze kilkanaście zaawansowanych metod

formatowania liter. Dostęp do nich uzyskuje się poprzez wybranie w menu

głównym opcji FormatCzcionka. Możemy tu zdefiniować m.in. stopień r o z -

s t r z e l e n i a l i t e r , kerning pionowy, rodzaj linii w podkreśleniu czy

SKŁAD WERSALIKAMI.

2.7. Formatowanie akapitów

Oprócz kontroli formatu tekstu na poziomie liter, niezbędna jest również kontrola

formatu na poziomie akapitów. Dzięki niej dłuższy tekst uzyskuje jednolity, upo-

rządkowany, profesjonalny wygląd. Poniżej opisane metody dotyczą formatowania

całych akapitów. Nie można zmieniać np. wyrównywania czy interlinii tylko w po-

łowie akapitu. Jeżeli zaznaczymy fragment akapitu, modyfikacji ulegnie cały akapit.

Jeżeli w ogóle niczego nie zaznaczymy, modyfikacji ulegnie ten akapit, w którym

znajduje się kursor klawiatury. Oto podstawowe metody formatowania akapitów:

Wyrównywanie akapitów. Aby wyrównać tekst do lewego marginesu, należy

kliknąć przycisk na pasku narzędzi Formatowanie. Analogicznie tekst wyrów-

nuje się do prawego marginesu ( ), do środka ( ) lub justuje do obu margine-

sów ( ).

Rysunek 2.8. Okienko „Obramowanie i cieniowanie” daje pełną kontrolę nad sposo-bem obramowywania i cieniowania tekstu lub akapitu. Tu: zdefiniowano ramkę typu „Cień” z linią ciągłą w kolorze czarnym (= „automatyczny”) o szerokości bazowej ½

punktu, która ma być zastosowana do wyróżnionego tekstu o treści „ramkę z cieniem”.

Ustalanie wielkości wcięcia pierwszego wiersza akapitu. Najłatwiej zrobić to

poprzez przesunięcie myszką znaczka na linijce poziomej (por. Rozdział

1.5). Bardziej precyzyjna metoda zostanie opisana pod koniec bieżącego roz-

działu.

Wybór interlinii. Interlinia to odstęp pomiędzy kolejnymi wierszami tekstu.

Interlinię najłatwiej ustala się poprzez naciśnięcie trójkącika w przycisku .

Najczęściej używa się interlinii 1 (jak w tym podręczniku) lub 1,5 (jak w tym

konkretnym akapicie).

Obramowanie i cieniowanie akapitu. Zasadniczo akapity obramowuje i cie-

niuje się dokładnie tak, jak fragmenty tekstu (por. poprzedni rozdział). Pewną

nowością jest przycisk służący do określania, które krawędzie ramki wokół

akapitu mają być wyświetlane, a które nie.

Pozostałe elementy formatu akapitów. Dostęp do wszystkich ustawień forma-

tu akapitu uzyskuje się poprzez wybranie z menu opcji FormatAkapit (Rys. 2.9).

Można tu m.in. zdefiniować odstępy oddzielające akapit bieżący od poprzednie-

go i następnego. Wcięcie pierwszego wiersza ustala się w polu Wcięcia/Specjalne.

Z kolei okienko Podgląd przedstawia nam hipotetyczny efekt naszych działań

przed ostatecznym zastosowaniem ich w dokumencie.

2.8. Kopiowanie formatów czcionek i akapitów

W poprzednim rozdziale dowiedzieliśmy się, w jaki sposób można zmodyfikować

format wybranego fragmentu tekstu lub akapitu. Jednak osobne definiowanie tych

samych właściwości dla kolejnych słów czy akapitów byłoby czynnością niezwykle

czasochłonną, nużącą i podatną na błędy. Na szczęście twórcy programu Word wy-

myślili kilka bardzo użytecznych sposobów radzenia sobie z tym problemem. Jed-

Rysunek 2.9. Okno dialogowe „Akapit” daje pełną kontrolę nad formatem akapitu.

nym z nich jest przycisk Malarz formatów ( ), który jest dostępny na standardowym

pasku narzędzi.

Malarz formatów służy do kopiowania formatów. Jego stosowanie jest bardzo

proste: jeżeli chcemy skopiować formatowanie tekstu, zaznaczamy wzorcowy frag-

ment tekstu. Następnie klikamy na pasku narzędziowym ikonę Malarza formatów. Po-

woduje to przeniesienie informacji o wszystkich atrybutach formatu tekstu wzorco-

wego do specjalnego schowka; jednocześnie kursor myszki zmieni kształt na strzał-

kę z pędzlem. Następnie zaznaczamy myszką miejsce, którego format chcemy

zmienić na format wzorca i puszczamy klawisz myszki. To wszystko!

Kopiowanie formatu akapitu przeprowadza się bardzo podobnie: umieszczamy

kursor w akapicie wzorcowym, klikamy symbol , po czym klikamy w akapicie,

którego format dostosowujemy do formatu wzorca. Ale uwaga: przenosząc format

akapitu, należy klikać pomiędzy wyrazami. W przeciwnym wypadku możemy nie-

chcący zmodyfikować także atrybuty tekstowe wyrazu, nad którym klikniemy.

Czasami ten sam format chcemy zastosować w wielu miejscach dokumentu. Jest

na to prosta rada: symbol klikamy podwójnie. Spowoduje to trwałe przejście w

tryb wklejania formatu ze schowka. Pracę w tym trybie kończy się klawiszem Esc.

Warto wiedzieć, że przy pomocy Malarza formatów można kopiować formaty po-

między różnymi plikami programu Word!

2.9. Uzyskiwanie informacji o formacie

Aby uzyskać informacje o formatowaniu wybranego tekstu lub akapitu, wprowa-

dzamy kombinację Shift+F1 (pomoc kontekstowa) i klikamy wybrany tekst. Spowodu-

je to wyświetlenie okienka zadań Wyświetlanie formatowania (Rys. 2.10). W okienku

tym pojawią się informacje o formacie zarówno czcionki jak i akapitu. Po kliknięciu

w obszarze podkreślonych wyrazów zapisanych kolorem niebieskim, będziemy

mogli zmienić dany atrybut formatu, np. język lub czcionkę. Jeżeli zaznaczymy

opcję Porównaj z innym zaznaczeniem, będziemy mogli porównać formatowanie dwóch

różnych fragmentów tekstu. Okno Wyświetlanie formatowania można także wyświetlić

przy pomocy menu głównego (FormatWyswietlanie formatowania).

2.10. Style

Opisany w rozdziale 2.7 Malarz formatów sprawdza się doskonale podczas pisania

krótkich tekstów lub wprowadzania drobnych poprawek, jednak jego stosowanie

w dłuższych dokumentach bywa uciążliwe. Jego braki szczególnie ostro uwidacz-

niają się podczas pracy nad nowym tekstem, w którym nie ma jeszcze wzorcowych

formatów.

Problem ten rozwiązano poprzez wprowadzenie stylów formatowania. Styl for-

matowania, skrótowo zwany po prostu stylem, to pełny zestaw informacji o forma-

cie tekstu lub akapitu, który użytkownik programu identyfikuje poprzez unikatową

nazwę. Tak jak formaty, style dotyczą albo liter, albo akapitów.

Aby zastosować istniejący styl, należy wybrać jego nazwę w specjalnym okienku

znajdującym się na pasku narzędziowym Formatowanie (Rys. 2.11). Style akapitowe

zaznaczone są w nim symbolem ¶, a style tekstowe – symbolem a. Wśród stylów

Rysunek 2.11. Okno zadań „Wyświetlanie formatowania” informuje o zastosowanym formacie i umożliwia jego porównanie z innym formatem bądź modyfikację.

Rysunek 2.10. Styl czcionki lub akapitu można wybrać z listy, która wyświetla się po kliknięciu odpowiedniego przycisku na pasku narzędziowym „Formatowanie”.

uwidocznionych na Rys. 2.11 warto zwrócić uwagę na następujące: Nagłowek 1 to

styl, którym w tym podręczniku złożyłem tytuły rozdziałów; Nagłówek 2 to styl tytu-

łów podrozdziałów; Normalny to styl pierwszych akapitów każdego podrozdziału;

podpis to styl, którym składam podpisy pod rysunkami; styl przycisk definiuje format

składania skrótów klawiaturowych (np. Ctrl+Shift+S). Wśród tych stylów trzy

pierwsze to style standardowe, dostępne w każdym dokumencie programu Word,

a kolejne dwa to moje własne style, które zdefiniowałem na potrzeby tego podręcz-

nika. Spośród tych stylów tylko przycisk jest stylem tekstowym, a pozostałe są styla-

mi akapitowymi.

Podstawowa zaleta stylów polega na tym, że umożliwiają automatyzację forma-

towania i niezwykle łatwą jego modyfikację. Gdybym na przykład uznał, że podpisy

pod rysunkami lepiej byłoby składać dziesięciopunktową czcionką Monotype Corsiva,

mógłbym to błyskawicznie osiągnąć poprzez modyfikację stylu podpis, używanego

wyłącznie w podpisach rysunków. Jednolity skład tego podręcznika to efekt syste-

matycznego stosowania stylów i Malarza formatów.

Pełną kontrolę nad stylami uzyskuje się poprzez okno zadań Style i formatowanie

(Rys. 2.12). Najprostszy sposób wyświetlenia tego okna polega na kliknięciu przyci-

sku na pasku narzędzi Formatowanie; można je także wyświetlić przy pomocy me-

nu (FormatStyle i formatowanie).

Okno Style i formatowanie składa się z dwóch części:

Formatowanie zaznaczonego tekstu. Na samej górze znajduje się okienko,

w którym wyświetlana jest nazwa aktualnie używanego stylu. Poniżej znajdują

się dwa przyciski. Pierwszy, Zaznacz wszystko, służy do zaznaczania całego do-

kumentu (może się to przydać, gdy chcemy zmienić styl wszystkich akapitów

w dokumencie). Obok znajduje się przycisk Nowy styl, który służy do definiowa-

nia własnego stylu.

Wybierz formatowanie do zastosowania. W sekcji tej znajduje się okienko

z listą dostępnych stylów. Jeżeli jest ich tak dużo, że nie mieszczą się w tym

Rysunek 2.12. Okno zadań „Style i formatowanie” informuje o dostępnych stylach oraz umożliwia ich stosowanie lub modyfikowanie.

okienku, w jego górnej części umieszczone będą nazwy stylów niedawno uży-

wanych. Kliknięcie dowolnej nazwy stylu powoduje zastosowanie go w doku-

mencie. Poniżej znajduje się pole Pokaż, przy pomocy którego możemy ograni-

czyć zakres wyświetlanych nazw stylów.

Pracę z okienkiem zadań Style i formatowanie znacznie ułatwia menu kontekstowe,

które uaktywnia się kliknięciem nazwy stylu prawym przyciskiem myszy

(Rys. 2.13). W ten sposób można:

odnaleźć w tekście wszystkie miejsca, w których zastosowano dany styl oraz

obliczyć ich liczbę;

wyświetlić okno Modyfikuj styl;

usunąć styl z dokumentu;

zaktualizować definicję stylu zgodnie z formatowaniem obowiązującym w za-

znaczonym tekście. Ta ostatnia opcja to najprostsza metoda modyfikowania ist-

niejącego stylu.

2.11. Podsumowanie

W zakresie edycji i formatowania tekstu program Word 2002 nie tylko nie ustępuje,

ale wręcz przewyższa wiele komercyjnych programów do składu komputerowego.

Dla początkowego użytkownika najważniejsza jest umiejętność kontrolowania pod-

stawowych właściwości czcionek (nazwa, krój, rozmiar) i akapitów (wcięcia akapi-

towe, justowanie, odstępy między akapitami). Mimo iż wiele z opisanych tu umie-

jętności, np. wstawianie znaków specjalnych czy praca ze stylami, nie jest potrzeb-

nych w codziennej pracy, warto jednak je sobie przyswoić – prędzej czy później na

pewno się przydadzą i oszczędzą mnóstwo czasu.

Przy całym tym oszałamiającym bogactwie zestawów czcionek, kolorów i efek-

tów specjalnych oferowanych przez program, warto pamiętać o podstawowej zasa-

dzie dobrego edytorstwa: nadmiar różnego rodzaju gadżetów tylko rozprasza uwagę

czytelnika i świadczy o złym guście autora/redaktora/wydawcy.

2.12. Ćwiczenia

1. Ze strony internetowej pobierz plik wyklad2.doc, zapisz go w katalogu

Word, a następnie wyświetl w edytorze Word.

Rysunek 2.13. Menu kontekstowe nazwy stylu umożliwia: odnalezienie wszystkich miejsc użycia stylu w tekście, wyświetlenie okna „Modyfikuj styl”, usunięcie stylu z dokumentu lub zaktualizowanie jego

definicji zgodnie z formatowaniem obowiązującym w dokumencie na pozycji kursora klawiatury.

2. Odnajdź w tym pliku pierwsze wystąpienie ciągu liter „tekst” (Ctrl+F).

3. Odnajdź kolejne wystąpienia tego ciągu (kilka razy myszką, kilka razy klawi-

szem Enter).

4. Przy pomocy karty Zamień okna Znajdź i zamień (Ctrl+H) odnajdź w tekście słowo

„osiem” i zamień je na cyfrę „8”.

5. W podobny sposób usuń z tekstu wszystkie wystąpienia liczby 2002 (Wska-

zówka: usuwanie to zamiana czegoś na nic).

6. Przy pomocy Ctrl+F sprawdź poprawność wykonania punktu 5.

7. Sprawdź działanie przycisku po prawej stronie pól Znajdź i Zamień na.

8. Cofnij wszystkie zmiany kombinacją Ctrl+Z.

9. Powtórz punkt 2. Następnie zamknij okno Znajdź i kliknij kilka razy i na

pasku szybkiego wyszukiwania.

10. Zaznacz tytuł rozdziału 2 i przećwicz na nim wszystkie opcje okna dialogowego

Zmień wielkość liter (FormatZmień wielkość liter).

11. Otwórz nowy dokument i wpisz w nim następujące słowa: Brückner, François,

Liège, Schloß, Cauşescu.

12. Wpisz zdania „Copyright © 2005 by NN”, „Windows™”.

13. Wstaw symbol dyskietki (, czcionka „Wingdings”), zmień jego rozmiar do 72

punktów.

14. Przypisz niemieckiej literze ß klawisz F12 (poprzez okno dialogowe Symbol).

Przy pomocy tak przedefiniowanego F12 napisz jeszcze raz „Schloß”.

15. Przejdź do pliku wyklad2.doc. Spraw, by rozdział 2.12 rozpoczynał się od

nowej strony (Ctrl+ Enter).

16. Wytłuść dowolny fragment tekstu ( ); inny fragment pochyl ( ); inny podkreśl

( ).

17. Powtórz czynności z poprzedniego punktu przy pomocy skrótów klawiaturo-

wych Ctrl+B, Ctrl+I, Ctrl+U.

18. Znajdź ostatni akapit rozdziału 2.11

a. Spraw, by był złożony czcionką Comic Sans MS o wysokości 12 punktów

w kolorze czerwonym.

b. Zlikwiduj wcięcie akapitowe w tym akapicie (suwakiem na linijce).

c. Otocz ten akapit pomarańczową ramką o szerokości 3 punkty (przyda się

pasek narzędzi Tabele i krawędzie).

d. Zrób wcięcia z prawej i lewej na ok. 1 cm (suwakami na linijce poziomej).

e. W oknie dialogowym Akapit ustaw te wcięcia na równe dokładnie 1 cm

(FormatAkapit / Wcięcia)

f. W oknie dialogowym Akapit ustaw odległości przed i po akapicie na 18 pt.

g. Wypróbuj 4 sposoby wyrównywania akapitu: do lewej, do prawej, do środ-

ka i justowanie. Wybierz najlepszy z nich.

h. Przy pomocy malarza formatów ( ) przenieś właściwości akapitu, nad któ-

rym pracujesz, do pierwszego akapitu w pliku. Klikaj między wyrazami!

i. W ten sam sposób przenieś format do wybranego słowa w dowolnym in-

nym akapicie pliku, ale bez zmieniania właściwości tego akapitu! (Słowo

powinno zmienić kolor na czerwony, ale akapit nie może zostać otoczony

pomarańczową obwódką).

j. Przy pomocy malarza formatów przywróć pierwotny wygląd ostatniego

akapitu rozdziału 2.11.