Edukacja regionalna, dziedzictwo kulturowe

w regionie- aktywne metody i formy pracy

Sylwia Kurcab kurcab@womczest.edu.pl Edyta Bukowska bukowska@womczest.edu.pl

Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2013/2014

Wspieranie rozwoju dziecka młodszego

w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego.

Podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych.

Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów.

Kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych.

RODN "WOM" w Częstochowie

„ Istotą edukacji regionalnej jest powrót do domu, do źródeł życia każdego człowieka,

do źródeł jego etyki i jego języka, a więc do źródeł kultury domowej, lokalnej, regionalnej,

narodowej i ogólnoludzkiej”. Kazimierz Kossak- Główczewski

Jak czytać krajobraz kulturowy?

Krajobraz kulturowy jest jak księga w której zapisane są

dzieje okolicy i jej współczesność

Edukacja regionalna dział edukacji

obejmujący szeroki zakres zagadnień

począwszy od nauk humanistycznych przez społeczne,

po nauki przyrodnicze

i techniczne, zajmujący się określonym

regionem pojmowanym w mikroskali,

odnoszącym się do gminy, parafii, powiatu

i województwa. Edukacja regionalna

zajmuje się związkami pomiędzy małą

i wielką ojczyzną.

5

MAŁA OJCZYZNA

REGION KRAJOBRAZ KULTUROWY

ZABYTEK

DZIEDZICTWO MATERIALNE

NIEMATERIALNE FOLKLOR

Rok Oskara Kolberga

6

Z okazji 200 rocznicy urodzin wybitnego etnografa i kompozytora, uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, rok 2014 został ogłoszony rokiem Oskara Kolberga.

Oskar Kolberg jako pierwszy badacz zebrał i usystematyzował kulturę ludową, dzieląc ją według regionów. Efektem jego pracy jest obszerne dzieło „Lud Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni,muzyka i tańce” .

PODSTAWA PROGRAMOWA PREAMBUŁA

Szkoła kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, ciekawość poznawcza… W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 27 sierpnia 2012 r.

w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół

8 kluczowych kompetencji

• Porozumiewanie się w języku ojczystym • Porozumiewanie się w językach obcych • Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-

techniczne • Kompetencje informatyczne • Umiejętność uczenia się • Kompetencje społeczne i obywatelskie • Inicjatywa i przedsiębiorczość • Świadomość i ekspresja kulturalna

Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej (ministrowie edukacji) grudzień 2006

V Kongres Regionalnych Towarzystw Kultury

we Wrocławiu, 1994 roku

„Karta regionalizmu

polskiego” Sformułowany został w niej postulat, by edukacja regionalna stała się integralną i ważną częścią całego procesu wychowania.

Wymiar wychowawczy ,,Nauczanie własnego dziedzictwa

kulturowego’’ powinno wykorzystywać wspólnotę, małą

ojczyznę i region do wyraźnego akcentowania

miejscowych przykładów w całym procesie dydaktyczno- wychowawczym, uwzględniając

przede wszystkim sposób wzrastania człowieka

w kulturę poprzez najbliższe otoczenie

i najważniejsze doświadczenia życiowe.

Edukacja regionalna

Ścieżki przyrodnicze Ścieżki kulturowe

Na poziomie szkoły podstawowej – kultywowanie tradycji i zwyczajów kulturalnych; ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej poprzez rozwój tożsamości regionalnej świadomości „Jestem Polakiem więc jestem Europejczykiem” Na poziomie gimnazjalnym – dostrzeganie związków tradycji rodzinnych z tradycjami regionalnymi i narodowymi; rozwijanie i pogłębianie poczucia odpowiedzialności za własne działanie w regionie i kraju w świadomości „Polak to Europejczyk”

Co możemy uznać za ślady przeszłości?

• krajobraz kulturowy, • zabytek kultury niematerialnej (duchowej), • układ urbanistyczny i zespół budowlany (np. budownictwo

obronne…), • obiekt techniki, wytwór techniki, • cmentarz, • zabytek przyrody, • miejsce upamiętniające wydarzenie historyczne, • pamiątka historyczna, • sztuki plastyczne lub rzemiosło artystyczne, • instrument muzyczny, • sztuka ludowa i rękodzieło.

Edukacja regionalna formy uczestnictwa

• Udział w wycieczkach -poznanie

zabytków kultury regionalnej, tradycji,

• uczestnictwo w folklorze : nauka pieśni, przyśpiewek, tańców, gry

na instrumentach ludowych, • udział w wystawach, konkursach,

spotkaniach regionalnych, • zapoznanie z tekstami

o problematyce regionalnej przyrodniczej, folklorystycznej i historycznej,

• kontakty z środowiskiem , z reprezentantami lokalnej kultury, twórcami ludowymi, regionalistami i historykami,

• udział w projektach

RODN"WOM" w Częstochowie

ROZWIĄZANIA PRAWNE I ORGANIZACYJNE

4. Projekt edukacyjny jest realizowany przez zespół uczniów pod opieka nauczyciela i obejmuje następujące działania: 1) wybranie tematu projektu edukacyjnego; 2) określenie celów projektu edukacyjnego i zaplanowanie etapów jego

realizacji; 3) wykonanie zaplanowanych działań; 4) publiczne przedstawienie rezultatów projektu edukacyjnego. 5. Szczegółowe warunki realizacji projektu edukacyjnego określa dyrektor

gimnazjum w porozumieniu z rada pedagogiczna. 6. Kryteria oceniania zachowania ucznia gimnazjum zawarte w ocenianiu

wewnątrzszkolnym uwzględniają udział ucznia w realizacji projektu edukacyjnego.

7. Wychowawca klasy na początku roku szkolnego, w którym uczniowie będą realizować projekt edukacyjny, informuje uczniów i ich rodziców o warunkach realizacji projektu edukacyjnego.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 25 kwietnia 2013 r.

w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 520)

Uczą was historii kraju, a zapominają o własnym, jakże

ciekawym regionie…

Tadeusz Mączyński

16

Niektóre przyczyny, które kształtują sposób wprowadzania tematyki regionalnej w szkole:

- różnorodność i złożoność problematyki edukacji regionalnej, - liczne związki edukacji regionalnej z innymi przedmiotami - dostęp do źródeł, - specyficzne cechy kultury regionu, - tradycje kultywowania tradycji regionu w środowisku pozaszkolnym. E. Bukowska, Współczesna podróż z tobą w przeszłość oraz przyszłość Koniecpola i jego okolic. Program edukacji regionalnej uczniów Gimnazjum nr 2 w Koniecpolu

17

Uczymy o dziedzictwie kulturowym na dwa sposoby

fragmentarycznie całościowo (holistycznie i systematycznie)

program własny Współczesna podróż z tobą w przeszłość oraz przyszłość

Koniecpola i jego okolic

18

Fragmentaryczny sposób uczenia o regionalizmie

Włączanie treści regionalnych do programu nauczania swojego przedmiotu (modyfikacja treści) Realizacja

projektów

Indywidualne i samodzielne odkrywanie przez ucznia dziedzictwa (własne dociekania ucznia)

Różne (zewnętrzne) formy przekazu dziedzictwa (przekaz pokoleniowy)

Zachęcanie uczniów do brania udziału w konkursach

dotyczących ich małych Ojczyzn

19

Włączanie treści regionalnych do programu nauczania danego przedmiotu na przykładzie programu własnego

Współczesna podróż z tobą w przeszłość oraz przyszłość Koniecpola i jego okolic. Historia

Treści z podstawy programowej z historii

Zagadnienie z programu treści

Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną,

Kronika ostatnich wydarzeń w roku 1929 na podstawie Gazety Koniecpolskiej. Koniecpol w świetle Kroniki gminnej z 1934 roku

Monografia gminy, ciekawostki dotyczące historii i oblicza naszego miasta, jakie nastąpiły przemiany gospodarcze i zmiany w środowisku lokalnym na początku XX wieku w Koniecpolu.

20

GEOGRAFIA

Treści z podstawy programowej z geografii

Zagadnienie z programu

treści

charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce; opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski.

Położenie miasta i gminy Koniecpol;

Co wynikło ze zlodowacenia Koniecpola?

Badania archeologiczne na terenie Koniecpola.

Położenie Koniecpola według fizycznego i geograficznego podziału kraju; morfologiczne zróżnicowanie dzisiejszego obszaru miasta, rzeźba terenu, historia geologiczna Koniecpola.

21

Biologia

Treści z podstawy programowej z

biologii

Zagadnienie z programu

treści

przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym.

Ochrona środowiska – wymysł czy potrzeba naszych czasów?

Zagrożenie środowiska naturalnego na terenie Koniecpola, zanieczyszczenie powietrza, inwestycje ekologiczne na terenie miasta i gminy Koniecpol.

22

Język polski Zagadnienia z języka

polskiego Elementy regionalizmu treści

E. Wipszycka Święty Antoni, czyli o pierwszych pustelnikach

Legenda związana z górką św. Antoniego znajdującą się w pobliskim lesie w Koniecpolu.

Skąd wzięła się nazwa górki św. Antoniego? Historia kapliczki.

S. Żeromski Syzyfowe prace Czy Koniecpol zawsze znajdował się na terenie państwa polskiego?

Koniecpol i Chrząstów po I, II, III rozbiorze Polski. Analiza aktów urodzenia w języku rosyjskim. Skąd wzięła się nazwa Komora?

Polskie dworki. J.U. Niemcewicz Pamiętnik czasów moich

Historia pałacu Potockich. Teren pod budowę pałacu, wygląd pałacu, oficyny, przebudowa pałacu, zmiany właścicieli, wnętrze pałacu, wygląd zewnętrzny, park między pałacem a folwarkiem.

Ćwiczenia w redagowaniu opisu.

Herby kluczem do rozpoznawania zabytków.

Herb Pobóg Herb Pilawa Herb Koniecpola

23

Ślady przeszłości Uroczystość poświęcona 870

rocznicy powstania Chrząstowa

wystawa fotograficzna Chrząstów w starej fotografii

Współczesna podróż z Tobą do przeszłości i przyszłości Koniecpola - spektakl

Przykłady projektów

Gminny Konkurs Historyczny

Czy znasz dzieje Koniecpola?

24

Wystawa w Urzędzie Miasta Gminy w Koniecpolu –

Dzieje Chrząstowa i Koniecpola

25

Działania plastyczne

26

W ramach projektu uczniowie opisali także pałac Potockich, napisali ciekawe życiorysy właścicieli

pałacu, powstały także drzewa genealogiczne: Potoccy herbu Złota Pilawa – linia chrząstowska i rodu

Koniecpolskich herbu Pobóg.

Koordynatorzy projektu Ślady przeszłości

dr Edyta Bukowska mgr Bożena Stypka

mgr Piotr Gęsikowski mgr Iwona Ptak

osoba wspomagająca mgr Małgorzata Gołębiowska

27

Wywiady z ludźmi, którzy mieli bezpośredni kontakt z rodziną Potockich

fragmenty

• Proszę powiedzieć, jakie wspomnienia ma Pani związane z hrabią Henrykiem? •Pani Krystyna: Byłam jeszcze dzieckiem, ale pamiętam, gdy do mojego ojca do ogrodu przychodził hrabia i zawsze grzecznie zwracał się do niego: ,,Panie botaniku". Hrabia lubił piękną przyrodę i doglądał swoim okiem ogród, który stanowiły oprócz drzew owocowych i krzewów, również wielkie palmy, drzewa cytrusowe:morele, figi oraz szklarnie z inspektami. Atrakcją oranżerii była stuletnia papuga Ara, która oczywiście umiała mówić. K. Bączyńska

28

Muzeum Regionalne w podziemiach pałacu

Koniecpolskich

Projekt realizowany był

w Zespole Szkół

Koniecpol ul. Szkolna 17

29

Jak zmienił się wizerunek Koniecpola na przestrzeni wieków?

Koordynator projektu dr Edyta Bukowska

Wywiady, fragmenty

Według mnie najbardziej zmienił się Chrząstów, w miejscu pól i sadów powstały bloki, sklepy, komunikacja, drogi i powstała fabryka płyt pilśniowych. T. Nowak

11-4-6

W jakim stopniu Pilica tkwi w doświadczeniach ludzi?

Wywiady, fragmenty

Pilica bardzo często wylewała. Nie było wałów, więc woda zalewała cały plac, a czasem nawet dom. Mimo tego była też bardzo przydatna i można było zrobić czasem pranie, nawet zimą, a jednocześnie spotkać się z innymi kobietami, było mnóstwo zabawy i śmiechu, bardzo często nie tylko bielizna była mokra. J. Nowak

Koordynator projektu dr Edyta Bukowska

31

Przeżyj, jak księgę ulubioną/ z krańca na kraniec ziemię własną…

- miejsca pamięci związane z II wojną światową na terenie miasta i gminy Koniecpol

- przykłady Miejscowe cmentarze Cmentarz przy parafii

św. Trójcy w Koniecpolu Cmentarz przy parafii św. Michała Archanioła w Koniecpolu

Koordynator projektu dr Edyta Bukowska

32

Propozycje projektów

Czy w naszej miejscowości są ślady związane z II wojną światową? Dlaczego warto odwiedzić naszą miejscowość? Czym sobie zasłużył na pamięć…? Jakie tajemnice kryją podziemia naszego kościoła? Jakie legendy związane z naszą miejscowością znają mieszkańcy? Czy lasy w naszej okolicy kryją jakieś tajemnice? Poznajemy pasje i hobby mieszkańców Koniecpola – projekt w realizacji

33

...inspirowane Koniecpolską Ziemią

Konkursy związane z regionalizmem – przykłady

Wojenne losy

Bohaterowie Koniecpolskiej Solidarności

34

Każdy człowiek ma swoją prywatną historię, którą może opowiedzieć. Na pewno wiele takich historii jest bardzo interesujących, chociaż uczniowie nie uczą się o nich

w szkole… a może warto…

E. Bukowska, Współczesna podróż z tobą w przeszłość oraz przyszłość Koniecpola i jego okolic. Program edukacji regionalnej uczniów Gimnazjum nr 2 w Koniecpolu

Bibliografia

Górski R., Oskar Kolberg. Zarys życia i działalności, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1974. Kośka M., Oskar Kolberg, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2000. Lam S., Oskar Kolberg. Żywot i praca. Lwów: Macierz Polska 1914. Staniczek Ł. Koncepcja edukacji regionalnej na Śląsku. Szkic niektórych problemów (w:) Edukacja regionalna na Śląsku. Od tradycji do nowoczesności, Katowice 1996. Ministerstwo Edukacji Narodowej o edukacji regionalnej dziedzictwie kulturowym w regionie, Biblioteczna Reformy MEN. Warszawa 2000. Źródła internetowe: Linki zewnętrzne Muzeum Oskara Kolberga w Przysusze Instytut Wydania Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga Prace Oskara Kolberga w zbiorach Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona

35

RODN "WOM" w Częstochowie

Dziękujemy Państwu za uwagę. Edyta Bukowska Sylwia Kurcab