ETNOGRAFICZNE BADANIA ORGANIZACJI

Prof. dr hab. Monika Kostera

Nauki (organizacji i ) zarządzania

• Nauki ścisłe?

• Humanistyka?

• Nauki społeczne?

Karolina Matyjaszkowicz

A jeśli społeczne to co to oznacza?

• „I tak, wraz z innymi naukami społecznymi skłonnymi do refleksji, nauki organizacji i zarządzania znalazły się na cienkim lodzie odkąd politycy i menedżerowie zorientowali się, że nie sa już skłonne produkowad prostych recept działania lub legitymizacji dla ich planów *...+ Moją konkluzją jest, zatem, że jeśli nie chcemy rezygnowad z naszej refleksyjnej postawy i pragniemy dad naszym doktorantom porządne wykształcenie, to droga, którą powinniśmy podążad polega na ponownym zbliżeniu z humanistyką.” (Barbara Czarniawska, 2017)

Dlaczego?

• Epistemiczne nauki społeczne potrafią wyjaśnid jedynie zachowanie z niższych poziomów skali uczenia się. Nie radzą sobie ze złożonością. (Bent Flyvbjerg, 2001)

„200 lat porażek”

Bengt Flyvbjerg (2001) Making Social Science Matter: Why Social Inquiry Fails and How It Can Succeed Again • Nauki społeczne:

phronesis zamiast episteme

Po co badad? Planowanie badao społecznych

• Dokąd zmierzamy? • Kto wygrywa, a kto traci na tym? • Czy ten kierunek rozwoju jest pożądany? • Jeśli nie, to co powinniśmy z tym zrobid? (Bent Flyvbjerg, 2001)

Program dla nauk społecznych

• Wertrationalität zamiast Zweckrationalität • Ani relatywizm ani uniwersalizm:

kontekstualizacja, intuicja, sztuka • Rygorystyczna, paradygmatyczna nauka:

każde stwierdzenie i interpretacja muszą byd oparte na dowodach ważności (validity)

• Naukowy wielogłos, nie kakofonia – bo wymóg znaczenia (significance) (Bent Flyvbjerg, 2001)

Znaczenie założeo

• Nauka odróżnia się od podejścia potocznego (dziennikarskiego, kierowniczego, politycznego itd) refleksyjnością, świadomością przyjętych założeo

• W naukach społecznych zawsze istotny wymiar władzy

• Ideał prawdy i poznania

Jak badad?

• Jeśli coś można policzyd, to należy to policzyd

• Jeśli można sformułowad hipotezę, to należy to zrobid i przeprowadzid badania ilościowe

• Jeśli można zadad proste pytanie, to należy przeprowadzid survey

• Metody eksplorujące wyłącznie wtedy gdy nie ma prostych pytao

Badania jakościowe eksplorujące

• Kiedy?

• Co i jak?

• System/ design

• Kategorie empiryczne nie mogą byd potoczne

• Kategorie analityczne (rama teoretyczna) „jak dżdżownice”

• Zakres

• Metodologia

To co z tymi naukami zarządzania?

Po co i dla kogo? Komu służą nauki zarządzania?

• Nauka czysta, wiedziona wyłącznie pragnieniem poznania świata i tworzącą wiedzę udostępnianą następnie całej ludzkości (Grażyna Wieczorkowska)

• Nauka praktyczna, służąca zarządzającym, zwłaszcza w istotnych dla gospodarki przedsiębiorstwach (Krzysztof Obłój)

• Zaangażowane działanie mające na celu wspólne dobro wszystkich uczestników organizacji, całego społeczeostwa (Barbara Czarniawska)

(Kociatkiewicz i Kostera, 2013)

Etnografia organizacji

• Raczej metodologia aniżeli metoda (Tony Watson, 2011; Hugo Gaggiotii, Monika Kostera & Paweł Krzyworzeka, 2017)

• Etnografia organizacji i etnografia bardziej ogólnie może byd widziana jako szczególny rodzaj „praktyki społecznej skoncentrowanej na badaniu i reprezentacji kultury” (John Van Maanen, 2011)

Etnografia organizacji

• Badania eksplorujące będące

• [...] rodzajem badania etnograficznego, z zapisem włącznie, poświęconego organizacjom i procesom organizowania *…+ skoncetrowanego na szerszych aspektach organizowania” (Sierk Ybema, Dvora Yanow, Harry Wels & Frans Kamsteeg, 2009).

Kultura jako Proces Procesy i praktyki, nie zreifikowane elementy i artefakty

Ludzie nie widzą "świata w ogóle", ale poznają i widzą "swój świat" poprzez specyficzne kulturowo ramy odniesienia.

Wszystkie ludzkie działania, chod wydawad się mogą konkretne i realne, są stale kreowane poprzez tworzenie i nadawanie sensu.

Badad kulturę jako proces

*...+ „ukazad skomplikowane, stale tworzące się połączenia między przyjmowanymi za oczywiste sposobami rozumienia i ludzkimi działaniami” (Schwartz-Shea, 2006)

Byd wrażliwą na właściwości organizacji, które moga się zdawad badalnymi i powszednimi (Daniel Neyland, 2008).

Zauważad kulturowe rozumienia ludzi dotyczące „znaczeo pracy, kariery, życia” (John Van Maanen, 2015

Etnografia organizacji jest praktyczna

• „Celem etnografii jest zrozumienie i zgodne z prawdą przedstawienie ludzkiego doświadczenia. W efekcie etnografia ma potencjał by kształtowad projekty i praktyki [...] wszystkich, którzy wchodą w sytuacje takiego typu jak przedstawione w badaniu” (Tony Watson, 2011)

Etnografia organizacji wymaga zaangażowania

• Budowanie relacji i obserwacja z różnymi stopniami zaangażowania i przyjmowania ról wewnątrz terenu przez etnografa (Ulrika Börjesson, 2013).

• „Przynajmniej częściowo poddad się życiowej sytuacji innych” John Van Maanen (2011)

• Zanurzenie w kulturze wymaga uważności względem codziennych interakcji, sytuacji i wydarzeo. Bliska znajomośd aktorów społecznych i obiektów (George Marcus, 1995).

• Kognitywnie intensywne zaangażowanie (Michael Rosen, 2000).

Etnografia to relacja

• Etnografia jest zainteresowana tym w jaki sposób działają i żyją grupy i społeczności. Badacze eksplorują wydarzenia i pozostają wrażliwi na język, rytuały i artefakty w danym kontekście (Ann Cunliffe, 2010).

Wiedza pochodząca z etnografii jest holistyczna

• Wiedza zyskana dzięki etnografii organizacji [...] dotyczy idei i praktyk bezpośrednio istotnych dla terenu (i innych, podobnych) i jest z natury holityczna, to znaczy, pomaga pojąd świat społeczny w całej swojej dynamice i złożoności, pomaga widzied zjawiska w szerszym kontekście. (John Van Maanen, 2006)

Translacja

• Zanurzenie i translacja (Ann Cunliffe, 2010). • *...+”zasadniczo opiera się na translacji,

eksploracji, uczeniu się i dokumentowaniu jednej perspektywy, a jednocześnie sporządzanie jej mapy względem innej.„ (Michael Agar, 2010)

• *...+”jest aktywnie usytuowana między silnymi systemami znaczeo. Zadaje pytania na pograniczu cywilizacji, kultur, ras i płci. Etnografia dekoduje i koduje ponownie, opowiadając o podstawach kolekwtywnego porządku i różnorodności, inkluzji i ekskluzji.” (James Clifford, 1986, pp. 2–3).

Metody badawcze

• Obserwacja: nieuczestnicząca, uczestnicząca, bezpośrednia, shadowing;

• Wywiady i rozmowy, powracanie do rzomówców;

• Analiza tekstów

Między powierzchownością a organizacyjną rzeczywistością

• Powierzchownośd i szybkośd etnografii organizacji często krytykowane (Paul Bate, 1997; Susan Wright, 1994).

• Powierzchnownośd jest błędem ale organizacje są zazwyczaj mniej pochłaniającymi kulturami, niż inne. Ludzie mają swoje życie poza organizacją.

Odmiany etnografii

• Etnografia refleksyjna (Ann Cunliffe, 2003), znana też jako etnografia zaangażowana (Ruth Behar, 1996; Robin Patric Clair, 2012) lub nowa etnografia (Bud Goodall, 2000)

• Etnografia afektów (Kathleen Stewart, 2007).

Metodolodzy i badacze

• Michael Burowoy

• Tony Watson

• Barbara Czarniawska

• John Van Maanen

• Dvora Yanow

Przykład • Problem badawczy: jak

zarządza się gospodarczo sprawne, gdy głównym celem nie jest zysk finansowy?

• Organizacje alternatywne • Etnografia organizacji • Od 2012 roku do tej pory • 2014-2016 European Union

Marie Curie Fellowship Programme: FP7, 627429 ECOPREN FP7 PEOPLE 2013 IEF

Kryteria

• Problematyzacja • Osobiste zaangażowanie w teren • Proces, czas, trwanie • Wiarygodnośd opisu • Zrozumienie, refleksyjnośd

(wyobraźnia socjologiczna: Charles Wright Mills)

• Reprezentacja, głos • Metody, design, triangulacja • Gęsty opis (Sylwia Ciuk, Julitte Konig & Monika Kostera)

Gęsty opis

• Nie tylko dzialania i zachowania ale także kontekst (Clifford Geertz, 1973 za Gilbertem Ryle)

• Etnografia powinna skupiad się na interpretowaniu sensów i znaczeo obserwowanych działao, a nie zapisywaniu zaobserwowanych faktów i poszukiwaniu obiektywnych zasad ich funkcjonowania.

• Kultura nie jest obiektywnym, jednorodnym mechanizmem determinującym działania. Opis gęsty przedstawia kulturę jako dynamiczny kontekst w którym działania i zjawiska nabierają sensu. Kultury nie da się góry przewidzied.

• Uwaga etnografa koncentruje się na sensie wydarzenia w konkretnej sytuacji.

• Gęsty opis pokazuje różne perspektyw i interpretacje.

William Blake