EAZA Kampania Zwierzęta Azji Południowo-Wschodniej EAZA ...

EAZA Kampania

Zwierzęta Azji Południowo-Wschodniej

EAZA Southeast Asia Campaign

Opracowanie Więcej informacji o kampanii na www.southeastasiacampaign.org

Chrońmy skarby orientu.

EAZA KAMPANIA 2012 - ZWIERZĘTA AZJI PŁD.-WSCH.

ZOO Wrocław ∙ u. Wróblewskiego 1-5 ∙ 51-618 Wrocław ∙ Sekcja Marketingu i Edukacji ∙ 71/348 30 24 [email protected] ∙ www.zoo.wroclaw.pl

Strona

| 2

SPIS TREŚCI

Wstęp ................................................................................................................................................................................. 3

Cele kampanii ..................................................................................................................................................................... 3

Partnerzy ............................................................................................................................................................................ 4

Zakres i skala współpracy z "Akcją Azja" ............................................................................................................................ 5

Saola - ambasador kampanii .............................................................................................................................................. 6

Kryzys wymierania gatunków w Azji Płd.-Wsch. ................................................................................................................ 6

Rozwiązania problemów ........................................................................................................................................................... 7

Nielegalny handel ..................................................................................................................................................................... 7

Utrata siedlisk ........................................................................................................................................................................... 9

Skażenie środowiska, gatunki inwazyjne i czynniki zakłócające spokój .................................................................................. 10

Projekty kampanijne ........................................................................................................................................................ 11

Ochrona saoli i pozostałych zagrożonych gatunków na terenie Gór Annamskich ................................................................. 12

Ochrona rezerwatu dzikiej przyrody Doliny Hukaung ............................................................................................................ 13

Wzmocnienie ochrony oraz monitoringu nosorożca sumatrzańskiego na obszarze Parku Narodowego Way Kambas w

Indonezji. ................................................................................................................................................................................ 14

Ochrona różnorodności gatunkowej dorzecza Mekongu ....................................................................................................... 15

Zarządzanie projektem ochrony oraz badaniami nad dzioborożcem kasztanogłowym ......................................................... 16

Ochrona terenów podmokłych Mesangat, Muara Ancalong i wschodniego Kalimantan na borneo ..................................... 17

Pozyskiwanie funduszy .................................................................................................................................................... 18

Wybrane gatunki Azji Płd.-Wsch. w kolekcji ZOO Wrocław ............................................................................................. 18



Strona

| 3

WSTĘP

Tegoroczna kampania poświęcona zwierzętom Azji Płd.-Wsch. tak, jak poprzednie skupia się na głównych problemach ekologicznych świata. W tym roku, po raz pierwszy, do Kampanii przyłączyła się Komisja Gatunków Zagrożonych (SSC) działająca w ramach IUCNu (Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody). Azja Płd.-Wsch. to region o jednej z najliczniejszych bioróżnorodności na świecie. Obszar ten zamieszkują najbardziej popularne i rozpoznawalne gatunki naszej planety, takie jak tygrys sumatrzański, słoń indyjski czy orangutan. Nie należy jednak zapominać o innych, mniej znanych i bardziej tajemniczych zwierzętach. To właśnie na nie należy zwrócić uwagę, a właściwymi działaniami zadbać o ich bezpieczną przyszłość.

O wyborze zwierząt do Kampanii zadecydował stopień narażenia ich na wyginięcie wg Czerwonej Listy gatunków zagrożonych wyginięciem tworzonej przez IUCN. W momencie rozpoczęcia kampanii lista ta zawierała 162 gatunki z 51 rodzin taksonomicznych, uwzględniających ryby, gady, ptaki oraz ssaki, które pilnie potrzebują naszego wsparcia. Organizatorzy mają nadzieję, że duża różnorodność zagrożonych gatunków ujętych w Kampanii ułatwi zainteresowanym włączenie się do tej akcji.

Członkowie EAZy zadecydowali, że ambasadorem kampanii zostanie saola, nazywana także jednorożcem Azji. To mityczne zwierzę jest tak rzadkie, że w swojej kolekcji nie posiada go żaden ogród zoologiczny na świecie. Pozostałe gatunki wybrane do projektów są również zadziwiające i mało znane, np. pangaz (Pangasianodon gigas), dzioborożec kasztanogłowy (Aceros waldeni), krokodyl syjamski (Crocodylus siamensis) i wiele innych.

Zadaniem Kampanii jest zwrócenie uwagi europejskich instytucji, środowisk biznesowych i opinii publicznej na gatunki zagrożone wyginięciem występujące w Azji Płd.-Wsch. Wskazanie Europejczykom właściwych zachowań konsumenckich, dzięki którym można ograniczyć negatywny wpływ na środowisko naturalne. Co ważniejsze, zasadniczym celem kampanii jest zebranie co najmniej 750 000 € na utworzenie funduszu, którego środki będą finansowały projekty ochroniarskie realizowane w Azji Płd.-Wsch.

CELE KAMPANII

Azja Płd.-Wsch. jest jednym z regionów o najbogatszej różnorodności biologicznej na świecie. Występują tam jedne z najbardziej znanych i lubianych gatunków naszej planety, takie jak tygrys sumatrzański, słoń azjatycki i orangutan. Jednak Kampania koncentrować się będzie także na zwierzętach bardziej tajemniczych, które zamieszkują różnorakie siedliska. Gatunki takie jak: mityczna saola, nosacz sundajski, żółw wężoszyi McCorda, spektakularne olbrzymie ryby majestatycznych rzek Płd.-Wsch. Azji, a także magiczne dzioborożce oraz gady.

Komisja Gatunków Zagrożonych (SSC) wybrała takie gatunki zwierząt, które szczególnie narażone są na nielegalne odłowy i handel oraz utratę siedlisk. Komisja SSC powołała też fundację Action Asia (Akcja Azja), której zadaniem jest pomoc w walce o przetrwanie zagrożonych gatunków. Do gatunków zagrożonych wyginięciem należy saola, której liczebność szacuje się na nie więcej niż kilkaset osobników. Z tego powodu powinniśmy objąć ją należytą ochroną zanim będzie za późno. Pomimo, że większość gatunków narażonych na wyginięcie jest słabo poznana, na pewno pełnią istotną rolę w utrzymaniu zdrowia ekosystemów, w których występują. Tym samym wpływają na prawidłowe funkcjonowanie lasów tropikalnych, nazywanych zielonymi płucami Ziemi. Chociaż nielegalny handel zwierzętami w Azji Płd.-Wsch. uległ zmniejszeniu, to wciąż stanowi poważne utrudnienie w ochronie tych siedlisk.

Cele kampanii:

Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców Europy, instytucji i sfery biznesowej w zakresie ochrony gatunków Azji Płd.-Wsch.

Zebranie 750 000 € na sfinansowanie projektów ochroniarskich.

Zmniejszenie kłusownictwa oraz nielegalnego handlu zwierzętami, którym grozi wymarcie.

Kształtowanie proekologicznych zachowań konsumenckich wśród Europejczyków.

Do Kampanii wybrano gatunki zagrożone wyginięciem, występujące w Azji Płd.-Wsch. poza środowiskiem morskim, o masie ciała większej niż 1 kg (zgodnie z IUCN/SSC, która ustaliła, że populacje gatunków dużych zwierząt w tym regionie Azji zmniejszają się najszybciej). Organizatorzy Kampanii skupili się na krajach zrzeszonych w Stowarzyszeniu Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). W ten sposób będą one mogły realizować swoje wytyczne dotyczące zagrożonych gatunków, poprzez: lobbowanie w Komisji Europejskiej oraz pozostałych kręgach decydentów, zbiórkę funduszy na akcje ochroniarskie, a także nawiązywanie współpracy z organizacjami o podobnych celach.



Strona

| 4

PARTNERZY

Komisja Gatunków Zagrożonych (SSC) przy IUCN

SSC jest organizacją naukową, zrzeszającą 7 500 ekspertów z niemal wszystkich krajów świata, pracujących na zasadach wolontariatu, którym przyświeca poniższa wizja:

"Świat, który ceni i stara się zachować bioróżnorodność na obecnym poziomie"

Większość członków przydzielonych jest do ponad stu wyspecjalizowanych grup i zespołów zadaniowych. Niektóre grupy skupiają się na ochronie konkretnych gatunków roślin i zwierząt, podczas gdy inne zajmują się reintrodukcją lub kondycją dzikiej przyrody.

Wśród członków znajdują się: naukowcy, przedstawiciele władz, weterynarze, pracownicy ogrodów zoologicznych i botanicznych, biolodzy morscy, specjaliści ds. ochrony przyrody, eksperci w dziedzinie roślin, ptaków, ssaków, ryb, płazów, gadów i bezkręgowców. Głównym celem bliskiej współpracy SSC z Programem Gatunkowym IUCNu jest dostarczanie informacji na temat ochrony bioróżnorodności, właściwej wartości gatunków, ich roli w utrzymaniu równowagi i funkcjonowaniu ekosystemu, wymiernych wartości natury (usług ekosystemu) oraz płynących z tego korzyści dla ludzi.

Członkowie SSC zapewniają również naukowe doradztwo organizacjom chroniącym przyrodę, agencjom rządowym i innym członkom IUCN, a także wspierają realizację wielostronnych postanowień dotyczących środowiska. Dyrektywy opracowane przez SSC zawierają wskazówki do specjalistycznych projektów ochroniarskich, takich jak reintrodukcja zwierząt, rozwiązywanie problemów ze skonfiskowanymi okazami czy powstrzymywanie rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych.

ONZ Dekada Różnorodności Biologicznej

Generalne Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych (ONZ) na 65. sesji ogłosiło lata 2011 - 2020 "Dekadą Różnorodności Biologicznej". Jej celem jest wsparcie realizacji "Globalnego Planu Strategicznego" w okresie 2011 - 2020 (Uchwała 65/161).

Uchwała "Dekada Różnorodności Biologicznej" wspiera realizację oraz promowanie zagadnień "Globalnego Planu Strategicznego" i przyjętych 20 głównych celów "Aichi Targets", które zakładają upowszechnianie bioróżnorodności na różnych płaszczyznach. Uchwała ONZ zachęca władze do rozwijania, realizowania i ogłaszania rezultatów krajowych strategii we wdrażaniu "Globalnego Planu" dotyczącego ochrony różnorodności biologicznej.

Globalny plan strategiczny (“Aichi Targets”), przyjęty przez zgromadzenie podczas spotkania w Japonii w październiku 2010 roku, zawiera 20 głównych celów, zgrupowanych pod pięcioma strategicznymi zadaniami, które dotyczą przyczyn utraty i zmniejszania presji wywoływanej na różnorodność biologiczną, a także zwiększenia korzyści płynących z tej różnorodności.

193 kraje osiągnęły porozumienie w sprawie globalnej strategii w walce o zachowanie bioróżnorodności. Obejmuje ono przyjęcie nowego dziesięcioletniego Planu Strategicznego, uruchomienie dodatkowych środków finansowych na realizację planu i zatwierdzenie Protokołu Nagoya w sprawie dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z ich wykorzystania.

Zadaniem uchwały ONZ jest inspirowanie do szeroko zakrojonych działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej w ciągu następnej dekady (2011 - 2020) przez wszystkie zainteresowane państwa i promowanie spójnego, skutecznego wdrażania celów: ochrony bioróżnorodności, zrównoważonego czerpania korzyści ze środowiska oraz sprawiedliwego ich podziału.



Strona

| 5

ZAKRES I SKALA WSPÓŁPRACY Z "AKCJĄ AZJA"

Kampania Zwierzęta Azji Płd.-Wsch. ma na celu zebranie 750 000 € na sfinansowanie ochrony zagrożonych gatunków. Jest to tylko jedna z wielu korzyści przeprowadzenia Kampanii, kolejne dwie to:

1. Szerzenie wiedzy pośród mieszkańców Unii Europejskiej o zagładzie dużych zwierząt Azji Płd.-Wsch. 2. Nawiązanie dialogu politycznego ze Wspólnotą Europejską i innymi organizacjami, takimi jak ASEAN

(Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej).

Dodatkową korzyścią może być zwiększenie zaangażowania instytucji zrzeszonych w EAZie w ochronę ex situ poważnie zagrożonych gatunków Azji Płd.-Wsch.

AKCJA AZJA

To program zarządzany przez SSC, jako odpowiedź na olbrzymie zagrożenie wymarciem dużych zwierząt Azji Płd.-Wsch. w szczególności tych, które odławiane są w celach handlowych. Mimo innych zagrożeń, takich jak: poważne kurczenie się ich siedlisk, nielegalny handel jest nadrzędną przyczyną zmniejszania się liczebności większości gatunków. Długoterminowa ochrona tych zwierząt może być bardziej efektywna, jeśli wprowadzone zostaną zmiany w dynamice handlu. Osiągnąć to można poprzez zmniejszenie popytu konsumentów oraz zwiększenie skuteczności egzekwowania prawa, kontrolującego handel dzikimi zwierzętami. W świetle prawa międzynarodowego prawie cały handel zwierzętami zagrożonymi wyginięciem jest nielegalny. Wspomniane działania wymagają czasu a sytuacja wielu gatunków jest tak ciężka, że mogą wyginąć zanim zostaną podjęte środki zaradcze. Ważne jest, aby rozpocząć je jak najszybciej, tym bardziej, że planowane jest poszerzenie listy o gatunki, którym grozi wymarcie w kolejnych 20 - 30 latach.

Tegoroczna Kampania umożliwia wzmocnienie interwencji na niektórych obszarach, ale nie podoła wszystkim aspektom ochrony bioróżnorodności w Azji Płd.-Wsch. Zebrane podczas Kampanii pieniądze nie rozwiążą wszystkich problemów. Pomimo to, ważne jest aby wspierane projekty ochroniarskie wykazały w krótkim czasie znaczący postęp w ochronie gatunków priorytetowych. Dobrą wiadomością jest pozytywny efekt dotychczasowych projektów realizowanych w Azji Płd.-Wsch. wskazujący na to, że są one możliwe do wykonania.

Akcja Azja powstała aby ratować zagrożone gatunki Azji Płd.-Wsch. poprzez: ograniczenie handlu i obniżenie jego rentowności, szerzenie wiedzy o biologii gatunków oraz zmianę nastawienia społecznego. W większości przypadków będzie to wymagało działań, dzięki którym polowania i inne formy rabunku przyrody będą pod kontrolą prawa. Kampania rozpoczyna się w momencie, który pozwala zainicjować oraz wzmocnić „gatunkowe” i „obszarowe” działania mające szansę na wsparcie ze strony Akcji Azja.



Strona

| 6

SAOLA - AMBASADOR KAMPANII

Gatunek opisany dopiero w 1993 roku na terenie środkowego Wietnamu. Saola (Pseudoryx nghetinhensis) była jednym z najbardziej spektakularnych zoologicznych odkryć XX wieku, porównywalnym do odkrycia okapi (Okapia johnstoni) w środkowej Afryce. Okapi i saola są podobne pod wieloma względami: mają bardzo charakterystyczny wygląd, są dużymi, kopytnymi zwierzętami prowadzącymi samotniczy tryb życia, zamieszkują pierwotny las tropikalny i zostały bardzo późno odkryte.

Jednak saola jest jeszcze bardziej zdumiewająca, gdyż została odkryta prawie cały wiek później niż okapi. Saola, która jest bardziej zagrożona wyginięciem, to endemit zamieszkujący góry Annamskie Laosu oraz Wietnamu. Od momentu odkrycia, głównie z powodu intensywnych polowań, jej liczebność spadła i stała się ona gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem (CR, 2010 Red List IUCN). Precyzyjne określenie wielkości jej populacji nie jest możliwe, głównie z powodu trudności w namierzeniu jej w środowisku naturalnym oraz braku nakładów finansowych na jej ochronę. Szacuje się, że na wolności prawdopodobnie pozostało od 10 do 400 osobników. Saola jest obecnie jednym z najbardziej zagrożonych ssaków Azji i świata.

Trudno jest znaleźć inny gatunek, który dzieliłby z saolą kombinację poniższych cech:

stopień zagrożenia wyginięciem (CR - gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem), ani jeden osobnik nie występuje w niewoli, gatunek ten jest bardzo wrażliwy na hodowlę w warunkach wiwaryjnych;

odrębność genetyczna – jest to jedyny gatunek w obrębie rodzaju Pseudoryx, który prawdopodobnie zasługuje na własne plemię lub nawet podrodzinę w rodzinie krętorogich (Bovidae). Istnieje niewiele porównywalnych przypadków, gdzie cały rodzaj lub podrodzina jest sklasyfikowana jako CR;

brak dostatecznej troski o ochronę gatunkową – saola jest dużo bardziej zagrożona wyginięciem, niż inne duże ssaki Azji, na których ochronę kładzie się większy nacisk i poświęca większe środki finansowe, np. tygrys (Panthera tigris), słoń indyjski (Elephas maximus), panda wielka (Ailoropoda melanoleuca) czy orangutan (Pongo spp.)

Podsumowując, jednostki lub instytucje, które chcą mieć znaczący wkład w ochronę bioróżnorodności na Ziemi powinny zainteresować się saolą, która spośród wielu gatunków ma największy potencjał inwestycyjny.

KRYZYS WYMIERANIA GATUNKÓW W AZJI PŁD.-WSCH.

Większość dużych zwierząt Azji Płd.-Wsch. jest zagrożonych wyginięciem. Przyczyny zagrożeń są różne dla poszczególnych gatunków i dzielą się na kilka grup:

nielegalny handel („nadmierna eksploatacja” osobników dorosłych, młodych i jaj, żywych lub martwych zwierząt poprzez polowania lub pułapki);

zmniejszanie siedlisk (przekształcanie, degradacja i fragmentacja);

zanieczyszczenia, inwazje obcych gatunków oraz zakłócanie spokoju w siedliskach.

Na całym świecie, najbardziej poważnymi zagrożeniami są czynniki środowiskowe, a zaraz po nich wprowadzanie obcych gatunków. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku dużych zwierząt (powyżej 1 kg masy ciała) występujących w Azji Płd.-Wsch., które mają kategorię CR lub EN wg Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych, gdyż największym dla nich zagrożeniem jest nadmierny odłów.

Duże zwierzęta są chętniej kolekcjonowane i częściej stają się źródłem utrzymania dla kłusowników niż mniejsze gatunki. Pomimo ciągłej kontroli nielegalnych odłowów, niewspółmierne ilości dużych gatunków zwierząt są bliskie wyginięcia z powodu nadmiernej eksploatacji środowiska naturalnego. Utrata siedlisk w Azji Płd.-Wsch. należy do największych na świecie. Odzwierciedla to ogromny popyt mieszkańców tego regionu na produkty pochodzące ze środowiska naturalnego. Za popyt ten odpowiada intensywny wzrost konsumpcji dóbr oraz rozwój infrastruktury w całej Azji Płd.-Wsch., co także ułatwiło dostęp do rynków zewnętrznych.

Zdjęcie saoli wykonane kamerą do monitoringu lasu

(foto-pułapką) (Fot. William Robichaud)



Strona

| 7

ROZWIĄZANIA PROBLEMÓW

Aby zmniejszyć ryzyko wyginięcia gatunku, należy skoncentrować działania na dwóch obszarach: zmniejszyć zapotrzebowanie na dzikie zwierzęta i produkty od nich pochodzące oraz inwestować w obszary chronione.

REDUKCJA POPYTU

Pierwotną przyczyną kłusownictwa nie jest bieda, ale dobrobyt. To on odpowiada za drastyczny wzrost nielegalnego handlu w ciągu ostatnich kilku dekad, co odzwierciedla zawrotny wzrost siły nabywczej Chin i innych narodów Azji Płd.-Wsch. Najlepszym długoterminowym rozwiązaniem tego problemu jest obniżenia tego trendu. Tak, jak w przypadku innych gwałtownych zmian, minie sporo czasu zanim społeczeństwa się do tego przystosują. W Azji Płd.-Wsch. już teraz obserwuje się dążenie do zrównoważonego korzystania z przyrody, ale pełny sukces wymaga jeszcze dziesięcioleci. Długoterminowe działania mające na celu zredukowanie popytu na towary pochodzące ze środowiska naturalnego muszą być wdrażane na różnych poziomach. W innym przypadku istnieje ryzyko, że zanim handel znajdzie się pod stałą kontrolą, wiele gatunków wyginie lub populacje zmniejszą się do tego stopnia, że nie będzie można ich już odbudować. Wiele gatunków to endemity Azji Płd.-Wsch. i terenów przylegających do płd. Chin i płn.-wsch. Indii, które także dotyka ten sam problem, a to z kolei może oznaczać ich globalne wymieranie.

INWESTOWANIE W OBSZARY CHRONIONE

W Azji Płd.-Wsch. za sukces uznaje się zapewnienie środków dla obszarów, które potrzebują ochrony. Rozwijany też jest system zarządzania, odpowiednio dobrany do potrzeb każdego z chronionych terenów. Często też udaje się uruchomić niektóre formy współpracy z lokalnymi społecznościami. Kambodża, w której zaledwie 15 lat temu trwała krwawa wojna domowa, ma kilka obszarów dzikiej przyrody, na których liczebność populacji mocno niegdyś zagrożonych gatunków rośnie dzięki efektywnej ochronie. Wyzwaniem dla międzynarodowej społeczności jest zapewnienie zasobów finansowych i technicznych, umożliwiających rozwinięcie na odpowiednim poziomie kolejnych satysfakcjonujących projektów.

Każdy gatunek wrażliwy na kłusownictwo i nielegalny handel potrzebuje minimum jednego skutecznie chronionego obszaru. Nie ma znaczenia, czy jest to obszar formalnie chroniony przez państwo, czy prywatne zasoby naturalne lub inicjatywy lokalnej społeczności albo koncesje na wycinkę drzew, ujęte w planach zarządzania lasami. Obecna sytuacja jest jeszcze daleka od osiągnięcia tego minimum. Nie ma efektywnie chronionych obszarów, na których występują poważnie zagrożone gatunki dużych zwierząt.

NIELEGALNY HANDEL

Żywe i martwe zwierzęta, które trafiają do handlu mają różne zastosowanie. Najczęściej wykorzystywano ich skóry. Europa była jednym z głównych rynków, na który trafiały skóry azjatyckich zwierząt, takich jak dzikich kotów, z których szyto luksusowe ubrania. Popyt na skóry spowodował spadek populacji wydry na większości obszarów Azji Płd.-Wsch. Pomimo, że istnieje także popyt na skóry dużych gadów, to handel nimi nie jest kluczowym powodem zagrożenia zwierząt w tym regionie. Część złapanych żywych zwierząt jest sprzedawana jako zwierzęta domowe, w szczególności gatunki gadów i ryb. Duże, niebezpieczne zwierzęta są nadmiernie pozyskiwane jako trofea, np. głowy dzikiego bydła czy poroże. Pewne gatunki są bardzo pożądane przez koncerny farmaceutyczne, które wykorzystują pozyskane z nich wyciągi do produkcji medykamentów i napoi leczniczych. Największy wpływ na międzynarodowy wywóz zwierząt z Azji Płd.-Wsch. ma najprawdopodobniej handel mięsem dzikich zwierząt (tzw. bushmeat). Co ważniejsze, nie jest ono traktowane jako podstawowe źródło białka zwierzęcego, ale jako źródło sił witalnych.

Medycyna ludowa bardzo często wykorzystuje produkty zwierzęce będące w nielegalnym obrocie. Najczęściej są to ssaki i gady, na ptaki jest mniejszy popyt, chociaż niektóre gatunki są postrzegane jako równie cenne. Ceny zależą od gatunku. Zwierzęta, takie jak żółwie czy łuskowce osiągają takie same, lub w nawet wyższe ceny za kilogram niż tygrysy i niedźwiedzie. W ostatnich trzech dekadach handel znacznie wzrósł, za to niewiele zmienił się popyt na różne gatunki. Popyt nie jest tak bardzo uzależniony od mody, ale związany jest z dostępnością wynikającą z gwałtownego spadku liczebności gatunków. Kiedy jedne z nich stają się tak rzadkie, że przestają być

Rogi i fragment czaszki saoli

(Fot. William Robichaud)



Strona

| 8

dostępne dla większości konsumentów, to inne zajmują ich miejsce. Na przykład, we wczesnych latach 90-tych XX wieku jeżozwierze cieszyły się niewielkim zainteresowaniem, a obecnie są jednymi z najbardziej poszukiwanych zwierząt na rynku. Podobnie, badania obrotu gadami w południowych Chinach, pokazały zmiany w składzie gatunkowym w miarę upływu lat. Zwierzęta i produkty z nich wykonane pochodzą z krajów leżących coraz dalej od miejsca ich sprzedaży, ponieważ lokalne zasoby zostały już wykorzystane.

W odróżnieniu od mieszkańców miast większe zapotrzebowanie na mięso dzikich zwierząt przejawia uboga ludność wiejska. Podczas gdy w Afryce mięso to uznawane jest za pożywienie biednych ludzi, to w Azji osiąga ono wysokie ceny. Nie zmienia to jednak faktu, że mieszkańcy wsi z Azji Płd.-Wsch. wybierają "bushmeat", rezygnując z tańszego i łatwo dostępnego mięsa zwierząt gospodarskich. Przykładem niech będzie ignorowanie swobodnego dostępu do mięsa drobiowego gatunków hodowlanych, a zakup droższego mięsa z dzikich kurów bankiwa. Z tego powodu polowania nadal stanowią podstawowe źródło dochodów najuboższej ludności lokalnej, a handel zwykle prowadzony jest przez osoby znacznie bogatsze od reszty społeczeństwa.

WPŁYW NADMIERNEJ EKSPLOATACJI GATUNKÓW

Popyt na dzikie zwierzęta ma szczególny wpływ na faunę i florę południowo-wschodniej Azji z kilku powodów:

Główne rynki odbiorców są położone stosunkowo blisko siebie i są silnie powiązane z ekonomią krajów. Chiny uważa się za państwo, które głównie odpowiada za ukierunkowane polowania oraz handel. Nie oznacza to wcale, że większość zwierząt trafia do Chin. Większość polowań ma na celu zdobycie wysokodochodowego gatunku na eksport. Przy tej okazji odławia się wiele przedstawicieli średnio- i niskodochodowych

gatunków, które sprzedaje się na rynkach lokalnych. Porównując odbiorców w różnych krajach widać, że Chiny pomimo, że posiadają ponad miliard ludności o olbrzymich wymaganiach konsumenckich, w przeliczeniu na osobę zachowania konsumenckie są takie same, jak w innych państwach.

W Azji Płd.-Wsch. dzikie, odosobnione obszary są mniejsze, a średnie zagęszczenie populacji ludzkiej jest dużo większe niż w innych częściach świata, np. w Afryce sub-Saharyjskiej. Większość dzikich terenów Azji Płd.-Wsch. jest oddalona od najbliższych wiosek, głównych dróg czy szlaków żeglugowych o zaledwie kilka dni wędrówki. Jest to poważny problem, ponieważ duże obszary niezakłóconej przyrody dają występującym tam zwierzętom większą "odporność" na polowania, niż w ich mniejszych odpowiednikach.

Zaangażowanie rządów i polityków w problemy ochrony przyrody jest różne i w niektórych przypadkach pozostaje na niskim poziomie. Ostatnia analiza ochrony tygrysów pokazuje, że do tej pory największe finansowe wsparcie działań in situ pochodziło od rządu Indii. Inną istotną kwestią jest ograniczony budżet. Obserwuje się częste podejmowanie decyzji dotyczące zagospodarowania ziemi, mające na uwadze krótkoterminowy, wysoki zysk, a nie długoterminowy, zrównoważony rozwój. W długoterminowym rozwoju priorytety dotyczą też innych aspektów niż tylko ochrona bioróżnorodności. Istnieje zbyt słaba potrzeba wyparcia korupcji i zapobiegania zbrodniom przeciwko dzikiej przyrodzie. Postawa taka doprowadziła do ukucia zwrotu „papierowe parki”, odnoszącego się do obszarów chronionych istniejących tylko na papierze, gdyż w rzeczywistości trudno je odróżnić od terenów je otaczających. Często też zupełną fikcją są prawo i procedury dotyczące ochrony przyrody, jak i inne działania ochroniarskie.

Obecnie, niektóre populacje zwierząt są tak wyeksploatowane i tak rzadkie na międzynarodowym rynku, że osiągają bardzo wysokie ceny (często setki dolarów). Jedynie ułamek tej kwoty trafia do rąk ludzi parających się polowaniami. Dopóki polowania oraz handel będą przynosić zyski, dopóty nie będzie miejsca na etykę i moralność ekologiczną.

Wyżej wymienione powody najczęściej występują jednocześnie. Wielu mieszkańców wsi, pośród których znajduje się najwięcej osób żyjących z eksploatacji zasobów leśnych, dostrzega problem zmniejszania się populacji wielu gatunków. Swój brak zaangażowania tłumaczą słabością. Nawet jeśli zmienią nastawienie i ograniczą swoją działalność kłusowniczą z obawy o przyszłość dzikiej przyrody, jest wielce prawdopodobne, że i tak zostanie ona zniszczona przez kogoś innego. Ekosystemy, nawet te objęte ochroną, mogą być na podstawie "szemranych umów" użytkowane np. jako plantacje kauczuku. Tak czy inaczej środowisko naturalne ulegnie degradacji, gdyż niewielu ludzi

Malajskie żółwie olbrzymie

(Fot. C. R. Shephaerd TRAFFIC Southeast Asia)



Strona

| 9

w takich okolicznościach dobrowolnie zrzeknie się zysków, bez względu na to jak silne są ich zasady etyczne i obawy o przyszłość.

UTRATA SIEDLISK

W Azji Płd.-Wsch. nadal istnieją obszary, gdzie handel oraz polowania nie rozprzestrzeniły się na dużą skalę. Zwierzęta takie, jak nosorożce, które od lat osiągają wysokie ceny, poszukiwane są w najbardziej odległych częściach tego regionu. Niektóre tereny są tak rozległe i niedostępne, że polowania tam przestają być opłacalne, z drugiej strony, wyczerpywanie zasobów gatunkowych powoduje, że stają się one coraz cenniejsze.

Innym, bardzo niepokojącym zjawiskiem są tzw. „zespoły pustego lasu”. Zwrot ten został użyty po raz pierwszy w 1980 roku i oznacza mało zdegradowane siedliska, za to w dużej mierze pozbawione dzikich zwierząt, szczególnie wrażliwych na polowania. Długoterminowe skutki dla "pustych" lasów nie są dokładanie znane. Niewątpliwie wywierają one negatywny wpływ na całe ekosystemy, szczególnie, kiedy weźmie się pod uwagę istotną rolę wielu gatunków zwierząt (roznoszenie nasion, kształtowanie środowiska, drapieżnictwo).

W przeciągu ostatnich 150 lat wiele ekosystemów leśnych zostało zmienionych na skutek działalności człowieka, czego skutkiem jest ograniczenie dostępu dla gatunków od nich zależnych. Tym samym potencjał populacyjny gatunków został w znacznym stopniu zmniejszony. W przypadku niektórych obszarów sytuacja jest jeszcze bardziej poważna. Proces przekształcania i degradacji siedlisk postępuje gwałtownie i nie jest ograniczany żadnymi umowami, które mogłyby regulować zarządzanie takimi obszarami. Lokalnie, utrata siedlisk na niektórych obszarach chronionych prowadzi do istotnego wytrzebienia zwierzyny. Wyjątkiem są Filipiny, gdzie na każdej wyspie tego archipelagu chroni się gatunki endemiczne, których zasięg jest znacznie mniejszy niż

w przypadku gatunków kontynentalnych. Dlatego też wysoki wskaźnik wylesiania filipińskich wysp stanowi dla nich poważne zagrożenie, zwłaszcza jeśli są dużych rozmiarów ciała, ponieważ potrzebują więcej przestrzeni do życia.

OBSZARY WODNO-BŁOTNE

Obszary wodno-błotne znajdują się w jeszcze poważniejszej sytuacji. Jest to prawdopodobnie konsekwencja sposobu ochrony tego typu siedlisk w większości krajów. Tereny nieleśne, takie jak: łąki, mokradła i obszary porośnięte krzewami, objęte są w mniejszym stopniu ochroną bądź nie są nią objęte wcale. Niektóre tereny nadal postrzegane są przez osoby decyzyjne jako nieużytki, dlatego poszukuje się gatunków drzew, które mogłyby tam rosnąć i zwiększyć ich wartość. Pierwotnie, większość Azji Płd.-Wsch. porastały lasy, a łąki ograniczone były do niewielkich obszarów. Obecnie kraje zachodnie skoncentrowały uwagę na potrzebie ochrony lasów tropikalnych, podczas gdy stan tropikalnych łąk i bagien Azji Płd.-Wsch. jest dużo gorszy.

Zmiany w środowisku mają negatywny wpływ na gatunki dużych ryb żyjących w większych rzekach. Wiele gatunków ryb występujących w Mekongu i innych dużych rzekach Azji Płd.-Wsch. prowadzi wędrowny tryb życia. Bodźcem do rozpoczęcia migracji może być skrajny poziom wody. Wraz z regulacją wzrostu przepływu wody przez zapory istnieje ryzyko, że przemieszczanie się ryb zostanie wstrzymane. Tamy na głównych rzekach są szczególnie groźne, a dobrym tego przykładem są Chiny. Zapory Trzech Przełomów na Jangcy spowodowały wyginięcie na tym terenie chińskiego wiosłonosa (największej ryby słodkowodnej) oraz delfina chińskiego. W związku z tym proponowane są różne rozwiązania zagospodarowania głównego nurtu Mekongu (co jest szczególnie istotne w przypadku gatunków dużych ryb) oraz innych rzek Azji Płd.-Wsch.

Degradacja gleby na terenach Myjanmar (Fot. Hukaung WCS Myanmar

programme)

Fot. Constanze Mager

Mokradła Mesangat, (Fot. Ralf

Sommerlad)



Strona

| 10

SKAŻENIE ŚRODOWISKA, GATUNKI INWAZYJNE I CZYNNIKI ZAKŁÓCAJĄCE SPOKÓJ

Zanieczyszczenia, gatunki inwazyjne (sprowadzone z innych części świata) i czynniki zakłócające spokój w środowisku mają dużo mniejsze znaczenie z punktu widzenia krótko- i średnioterminowego ryzyka wyginięcia dużych zwierząt Azji Płd.-Wsch. Dzieje się tak, ponieważ zagrożenia te związane są z bliskim sąsiedztwem skupisk ludzkich, gdzie zwykle duże zwierzęta nie występują licznie. Jednakże, można znaleźć kilka przykładów.

Banteng, gatunek dzikiego bydła szeroko występującego w Płd.-Wsch. Azji, części Borneo i Jawy został wybity w trakcie polowań na większości swojego terytorium. Baluran National Park na Jawie utrzymywał dużą i stabilną populację tych zwierząt, nawet w latach 90-tych, kiedy większość innych populacji zanotowała gwałtowny spadek liczebności. Mimo to drzewo Acacia nilotica, sprowadzone z Afryki zajmuje obecnie większość pierwotnego środowiska bantengów.

Sępy zaliczane były niegdyś do najliczniejszych dużych ptaków tropikalnej Azji. W przeciągu ostatnich kilku dekad liczebność wschodnio-azjatyckiej populacji sępów spadła tak bardzo, że obecnie ptaki te stały się rzadkie. Powodem są nadmierne polowania na dzikich roślinożerców i zmiany w praktykach usuwania padliny z gospodarstw domowych, a także bezpośrednie prześladowania tych ptaków. Do lat 90-tych istniała liczna populacja sępów w Indiach, potem jej liczebność zaczęła gwałtownie spadać. Ciągłe zmniejszanie populacji tych ptaków jest spowodowane zanieczyszczeniami weterynaryjnymi. Procedury bezpieczeństwa medycznego nie są stosowane w Azji Płd.-Wsch. Utrzymanie indyjskiej, unikatowej populacji sępów jest obecnie priorytetowe, zanim zostaną rozwiązane problemy utylizacji odpadów weterynaryjnych. Jak dotąd ciągle istnieje potencjalne ryzyko zanieczyszczeń. Jeżeli nie zmieni się sposób używania leków weterynaryjnych sępy mogą zniknąć w ciągu najbliższych paru lat. Przytoczone przykłady stanowią wyjątek od reguły, według której wysokie ryzyko wyginięcia zwierząt zależy głównie od polowań dla celów handlowych, a tylko w kilku przypadkach od czynników środowiskowych.

Kolejnym zagrożeniem jest czynnik ludzki. Czasem sytuacja może wydać się tak przygnębiająca, że pracownicy ochrony przyrody poddają się i pozwalają na kontynuację, a nawet nasilenie zagrożeń. To wysoce naganna postawa. Spora liczba przykładów dowodzi, że bardzo trudna sytuacja danej populacji zwierząt stabilizuje się, a nawet poprawia przez wzrost jej liczebności. Tak było z populacją nosorożca jawajskiego w Ujung Kulon National Park na Jawie. Mimo, że należał on do jednych z najbardziej pożądanych gatunków na rynku, to jego liczebność od kilku dekad jest stabilna. Jest to dowód na efektywną ochronę gatunku. Trudno określić co złożyło się na ten sukces, ale z właściwymi ludźmi i wystarczającymi funduszami, można mieć nadzieję na pozytywne rozwiązanie.

Kopalnia złota w Chindwin, Myanmar (Fot. Hukaung WCS Myanmar Programme)



Strona

| 11

PROJEKTY KAMPANIJNE

O wyborze projektów kampanijnych zadecydowało kilka aspektów. Przede wszystkim ich znaczenie dla podkreślenia roli Kampanii, jako lidera w działaniach fundacji "Akcja Azja".

Zakres prac projektowych musi koncentrować się na jednym, bądź więcej gatunkach zwierząt z tzw. Czerwonej Listy IUCN, które posiadają kategorię CR (krytycznie zagrożone wyginięciem) lub EN (zagrożone wyginięciem). W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się inną kategorię zagrożenia. Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem, wg definicji, to taki, któremu przypisuje się wyższe ryzyko wymarcia w niedalekiej przyszłości niż gatunkowi zagrożonemu wymarciem.

Projekt musi dotyczyć populacji zwierząt, która ma istotne znaczenie dla przetrwania gatunku. Na przykład, w Wietnamie istnieje niebezpieczeństwo utraty ostatnich przedstawicieli słoni indyjskich oraz tygrysów. Gatunki te mają dużo większe szanse na przeżycie w innych krajach.

Projekt musi mieć znaczący wpływ na zwiększenie poziomu ochrony gatunkowej w odniesieniu do stanu obecnego. Na przykład gatunki takie jak, tygrysy i słonie indyjskie mają już tak duże wsparcie międzynarodowe, że trudno byłoby dostrzec niepozorny wkład finansowy Kampanii w ich przetrwanie. Podobnie, jeśli na obszarze występowania danego gatunku działa już np. 20 patroli, a dzięki projektom Kampanii można by wspomóc jeszcze jeden. Takie działania nie spełniają założeń Kampanii, choć zabezpieczenie całorocznego wsparcia z pewnych źródeł dla takich obszarów wpisuje się jak najbardziej w rolę "Akcji Azja".

Jasno określona, krótkoterminowa korzyść dla ogniskowej populacji. W większości przypadków podstawową potrzebą jest redukcja polowań do poziomu, który nie będzie zagrażać kluczowej populacji. Można to osiągnąć poprzez wzrost egzekwowania prawa. Pozostałe projekty i działania mogą posiadać mniejszy oddźwięk społeczny, odnosić się do gatunków, które są reprezentowane jedynie przez garstkę osobników (np. gatunek żółwia Rafetus swinhoei) lub nawiązywać do bezpośredniego biologicznego zarządzania, tzn. mogą dotyczyć efektów silnej presji na dany gatunek i wymagać więcej pracy, niż tylko prostego usunięcia przyczyny tej presji. Jedynie kilku podstawowym pracom naukowym nadano w ramach Kampanii uprzywilejowany status. Podobnie, działania związane z ograniczeniem handlu, jakkolwiek istotne, pozostają jedynie dopełnieniem Kampanii. Propozycje, aby włączyć do Kampanii na szeroką skalę edukację społeczną oraz podnoszenie świadomości ekologicznej musiały być silnie uzasadnione (w przeciwieństwie do pobocznych działań tego typu, które mogły stanowić element większości projektów finansowanych z funduszy kampanijnych).

DODATKOWE ASPEKTY

Preferowane projekty koncentrują się jednocześnie na wielu zagrożonych gatunkach. W przypadku gatunków bardzo zagrożonych, występujących lokalnie, dopuszcza się projekty indywidualne.

Gatunki o niskim statusie wg międzynarodowych środowisk ochroniarskich są mimo to priorytetem dla "Akcji Azja", gdyż jej celem jest pozyskanie odpowiedniego wsparcia w ochronie takich gatunków jak, np. czapla białobrzucha.

Pozyskanie dodatkowych funduszy na cele Kampanii. Zwłaszcza, że umożliwiają one podjęcie dalszych wieloletnich działań po jej zakończeniu.

Projekty angażujące doświadczenie instytucji członkowskich EAZy korzystają z udziału w Kampanii i mają później większe szanse na bezpośrednie wsparcie ze strony EAZy. Zyskują również większe szanse na podnoszenie świadomości społeczeństwa krajów Unii Europejskiej.

Aktywne, indywidualne zaangażowanie ludzi, a nie tylko wrzucanie banknotu do skarbonki, ma zwiększyć zainteresowanie społeczeństw tematem Kampanii. Takie możliwości daje turystyka (spotkania ze zwierzętami ujętymi w Kampanii) i kształtowanie decyzji konsumenckich, np. jakie i czy w ogóle kupować egzotyczne zwierzę, jaki wybrać produkt codziennego użytku (np. olej do smażenia).

Tomistoma, fot. Pauli Hien



Strona

| 12

Każdego roku wiele projektów ochroniarskich stara się pozyskać dofinansowanie na ochronę zagrożonych gatunków oraz ich siedlisk. Część z nich czerpie korzyści z istniejącego systemu, podczas gdy inne organizacje ochroniarskie nie otrzymują żadnego znaczącego wsparcia. Dotowanie ich działalności wiąże sie z ryzykiem, które i tak należałoby podjąć.

Projekty, które zostały zakwalifikowane do sfinansowania ze środków pozyskanych podczas trwania Kampanii:

1. Ochrona saoli i pozostałych zagrożonych gatunków na terenie Gór Annamskich. 2. Ochrona rezerwatu dzikiej przyrody Doliny Hukaung. 3. Wzmocnienie ochrony oraz monitoringu nosorożca sumatrzańskiego na obszarze Parku Narodowego Way

Kambas w Indonezji. 4. Ochrona różnorodności gatunkowej dorzecza Mekongu. 5. Zarządzanie projektem ochrony oraz badaniami nad dzioborożcem kasztanogłowym. 6. Ochrona terenów podmokłych Mesangat, Muara Ancalong i wschodniego Kalimantan na Borneo.

OCHRONA SAOLI I POZOSTAŁYCH ZAGROŻONYCH GATUNKÓW NA TERENIE GÓR ANNAMSKICH

Większość zagrożonych, lądowych kręgowców w Azji Płd.-Wsch. ginie z powodu handlu dzikimi zwierzętami dla ich mięsa lub medycyny tradycyjnej (np: żółwie, węże, łuskowce, nosorożce, naczelne, niedźwiedzie, duże koty). Jak na ironię, saola jest jednym z niewielu dużych zwierząt w Azji, której cena znacznie nie wzrosła. Chińczycy nigdy nie poznali saoli, dlatego nie pojawiła się w ich tradycyjnej farmakologii. Jest to olbrzymia szansa na ochronę tego gatunku. Z drugiej strony samo namierzenie kłusowników nie przybliża działaczy ochrony przyrody do uratowania ostatniej saoli. Metody stosowane powszechnie przez kłusowników nie są precyzyjnie ukierunkowane na konkretny gatunek i przez to mogą doprowadzić do wymarcia tego gatunku.

Siedlisko saoli jest jednym z najbardziej niezwykłych i ważnych ekosystemów na świecie. Od momentu odkrycia saoli w Górach Annamskich odnaleziono co najmniej jeden nowy gatunek jelenia (Muntjacs muntiacus), królika (Nesolagus timminsi), kilka gatunków ptaków i rodzinę ssaków uważaną za wymarłą miliony lat temu (Diatomyidae). Oprócz tego istnieje tam mnóstwo znanych i wyróżniających się ssaków, jak trzy gatunki langura z rodzaju Pygathrix, langur wietnamski (Trachypithecus Francoisi), dwa gatunki gibonów białopoliczkowych (Nomascus leucogenys oraz Nomascus siki), a także niezwykła wiwera (z rodziny łaszowatych), jedyny przedstawiciel swojego rodzaju kunołaz laotański (Chrotogale owstoni). Góry Annamskie są także szczególnie bogate w endemity wyższych roślin, ptaków i ryb. Wraz z zakończoną sukcesem ochroną saoli, jako gatunku wiodącego, nadejdzie pora na działania zmierzające do ochrony Gór Annamskichi tysięcy zamieszkujących je gatunków.

CELE PROJEKTU

Na dzień dzisiejszy ochrona saoli polega na nieskoordynowanych, krótkoterminowych i słabo finansowanych działaniach. Nie powstrzymano zanikania gatunku i trzeba to zmienić, aby zapobiec jego wyginięciu.

Na pierwszym spotkanie IUCN i SSC (Saola Working Group) w Wietnamie i Laosie w sierpniu 2009 roku, określono 5 priorytetów dotyczących ochrony saoli:

Ochrona: natychmiastowe zwiększenie ochrony w kluczowych siedliskach saoli, szczególnie poprzez zbieranie sideł.

Badania: przede wszystkim rozwój metod skutecznego wykrywania saoli w środowisku naturalnym. Obecnie nie znamy wizualnego sposobu odróżnienia saoli (np. po odchodach, tropach) od innych zwierząt kopytnych, obserwacja zwierzęcia wymaga także olbrzymiego wysiłku i często jest niemożliwa, nawet przy użyciu kamery.

Zwiększenie uwagi ludzi na problemy zagrożeń i ochrony saoli, priorytetowe kontakty z międzynarodowymi darczyńcami, instytucjami ochroniarskimi i organizacjami pozarządowymi, a także z lokalną ludnością w miejscach występowania saoli.

Mentoring: inspirujące szkolenia młodych pracowników zajmujących się ochroną przyrody, pochodzących z Wietnamu i Laosu.

Zbieranie funduszy: stworzenie źródła finansowania dla wdrożenia powyższych priorytetów.



Strona

| 13

EAZA IUCN/SSC Kampania Zwierzęta Azji Płd.-Wsch. koncentruje się na zwiększeniu uwagi społeczeństw oraz zbieraniu funduszy, które bezpośrednio wesprą ochronę gatunkową i badania.

STRONY INTERNETOWE

Serwis kampanii: www.southeastasiacampaign.org/projects/saola-lao-pdrvietnam Saola working group: www.savethesaola.org

OCHRONA REZERWATU DZIKIEJ PRZYRODY DOLINY HUKAUNG

Rezerwat Dzikiej Przyrody Doliny Hukaung został utworzony w 2004 roku i powiększony o nowe tereny w 2010 roku. Zajmując powierzchnię ponad 17 400 km2 stanowi tym samym jeden z największych chronionych obszarów w tropikalnej Azji. Tereny chronione leżą w północno-zachodniej części dawnej Birmy i obejmują większość dorzecza rzek Chindwin i Irrawaddy. Dolina Hukaung jest rozległa i w skali regionu unikatowa pod względem terenów ulegających okresowym wylewom rzek. Od północy, wschodu i zachodu otoczona jest przez wysokie pasma górskie, o wysokości do 4 000 m n.p.m.

Projekt wspiera "kompletny zestaw" leśnych ssaków, takich jak: tygrys oraz pozostałe sześć gatunków kotowatych, cyjon, słoń indyjski, gaur, sambar indyjski i jeleń bengalski, a także serau chiński i czerwony oraz niedźwiedź malajski. W rezerwacie występuje także takin, panda mała oraz niedawno opisany mundżak karłowaty. Dodatkowo, na region ten nakłada się słabo poznany obszar występowania naczelnych: gibona huloka wschodniego i zachodniego, langura płaszczowego i birmańskiego. Obszar doliny jest domem dla ponad 400 gatunków ptaków, do których należą populacje jednej z najbardziej zagrożonych na świecie czapli białobrzuchej, sępa bengalskiego i długodziobego, a także rybożera brunatnego, pawia złotego, piżmówki malajskiej, perłołyski indyjskiej oraz dużego ptactwa wodnego: pięć gatunków bocianowatych oraz pelikana ciemnoskrzydłego.

CELE PROJEKTU

Polepszenie zarządzania obszarem chronionym przez Ministerstwo Leśnictwa Myanmaru, poprzez egzekwowanie prawa oraz pracę patroli.

Realizowanie programu monitoringu dzikich i udomowionych słoni indyjskich, tygrysów, czapli białobrzuchej oraz sępów.

Kierowanie edukacją w terenie, poprzez regularnie prowadzone programy edukacyjne we wsiach i miasteczkach leżących w dolinie. Szerzenie świadomości ekologicznej pośród lokalnej społeczności i zachęcanie mieszkańców tego regionu do współpracy z pracownikami rezerwatu nad osiągnięciem wyznaczonych celów.

Prowadzenie programu zarządzania lokalnymi zasobami naturalnymi, polegającego na zinwentaryzowaniu zasobów leśnych oraz na rozporządzaniu nimi przez lokalne społeczności.

Środki pochodzące z fundacji EAZA IUCN/SSC Southeast Asia Campaign sfinansują podstawowe koszty funkcjonowania Doliny Hukaung, takie jak: zakup paliwa, podstawowe wyposażenie patroli oraz monitoring.

STRONY INTERNETOWE

Serwis kampanii: www.southeastasiacampaign.org/projects/hukaung-valley-myanmar

Program Wildlife Conservation Society Myanmar: www.wcs.org/saving-wild-places/asia/northern-forest-complex-myanmar.aspx



Strona

| 14

WZMOCNIENIE OCHRONY ORAZ MONITORINGU NOSOROŻCA SUMATRZAŃSKIEGO NA OBSZARZE PARKU

NARODOWEGO WAY KAMBAS W INDONEZJI.

Park Narodowy Way Kambas na Sumatrze pełni ważną rolę w ochronie gatunkowej nosorożca sumatrzańskiego. Obszar parku obfituje w różnorodność gatunkową, włączając w to znaczną (25 - 35 sztuk) populację nosorożca sumatrzańskiego, tygrysa sumatrzańskiego oraz tapira malajskiego. Dane wskazują, że całkowita dzika populacja nosorożca sumatrzańskiego waha się pomiędzy 150 - 220 osobników. Projekt, prowadzony przez Międzynarodową Fundację Ratowania Nosorożców (International Rhino Foundation) we współpracy z Yayasan Badak Indonesia, jest częścią długoterminowego planu ochrony nosorożców sumatrzańskich, jak również innych zagrożonych wyginięciem gatunków Sumatry.

Na terenie parku narodowego działa pięć oddziałów powołanych do ochrony nosorożców - RPU. RPU to grupy ludzi szkolonych i wyspecjalizowanych w walce z kłusownictwem. Na swoim koncie mają już wiele akcji antykłusowniczych zakończonych powodzeniem. Dzięki temu mają znaczący wkład w ochronę nosorożców sumatrzańskich, ale też innych gatunków zwierząt. Niestety, grupy te borykają się wciąż z politycznymi i ekonomicznymi problemami w Indonezji, a zwierzęta, którym grozi wymarcie, wymagają ciągłej ochrony. Presja jaka jest wywierana na środowisko naturalne ciągle wzrasta na wszystkich obszarach chronionych Indonezji, także na obszarze Parku Narodowego Way Kambas. Towarzyszy temu także spadek skuteczności działań pracowników parku, wynikający z braku wsparcia przez inne sektory rządowe oraz niskie morale. Oddziały RPU blisko współpracują z lokalną policją. Dzięki temu są najbardziej stabilną i najefektywniejszą siłą, skutecznie przeciwdziałającą nielegalnym procederom. Odkąd działają jednostki RPU nie odnotowano więcej zabitych nosorożców, mimo że na terenie parku wzrosła ilość polowań na inne gatunki dla pozyskania ich mięsa oraz dla sportu. Pięć oddziałów RPU wystarczy, aby pokryć zasięgiem swoich działań obszar występowania nosorożców w centrum parku, ale potrzebują dodatkowego sprzętu do komunikacji i zwiększenia swojej skuteczności.

W latach 2009-2010 rząd Indonezji zabronił naruszania zachodnich terenów Parku Narodowego Way Kambas, na których występują nosorożce sumatrzańskie, co wymaga dalszego wzmocnienia ochrony poprzez regularny monitoring. Z kolei północna część parku potrzebuje odziału straży wodnej, który na łodziach mógłby patrolować tereny położone wzdłuż rzeki Kanan.

CELE PROJEKTU

Cel długoterminowy to uzyskanie stabilnej populacji nosorożca sumatrzańskiego występującego na terenie Parku Narodowego Way Kambas, poprzez:

monitoring rozwoju populacji nosorożca sumatrzańskiego;

całkowite zwalczenie kłusownictwa.

Zrealizowanie powyższych celów pozwoli osiągnąć na tyle stabilną i silną populację nosorożców, że umożliwi to w przyszłości translokację części osobników z Parku Narodowego Way Kambas na inne obszary leśne Indonezji.

STRONY INTERNETOWE

Serwis kampanii: http://www.southeastasiacampaign.org/projects/rhinoceros-sumatra International Rhino Foundation: http://www.rhinos-irf.org/ Yayasan Badak Indonesia: http://www.badak.or.id/



Strona

| 15

OCHRONA RÓŻNORODNOŚC I GATUNKOWEJ DORZECZA MEKONGU

Mekong jest jedną z rzek świata o najbogatszej różnorodności gatunkowej ryb. Występuje ich tam więcej niż w Amazonce. Szacuje się, że w wodach Mekongu żyje co najmniej 1 100 różnych gatunków ryb z pangazem na czele. To jedna z największych ryb słodkowodnych, która jest krytycznie zagrożona wyginięciem, gdyż jest jednocześnie gatunkiem endemicznym tej rzeki. Pangaz jest też dobrym bioindykatorem stanu ekosystemu Mekongu. Wiele zagrożeń takich jak: nadmierne połowy czy niszczenie środowiska, dotyczy też innych gatunków żyjących w rzece. Pangaz reprezentujący bogatą bioróżnorodność i korzyści płynące z połowów na rzece Mekong, która daje utrzymanie 60 mln ludzi, symbolicznie wykorzystany zostanie do wparcia ochrony bioróżnorodności tego ekosystemu.

Zasięg występowania pangaza ogranicza się do Mekongu i jego dopływów na terenie Kambodży, Laosu oraz Tajlandii. Na obszarach tych ludność lokalna łowi pangazy o masie ciała ponad 300 kg i długości 3 metrów. Młode pangazy rosną bardzo szybko, ale osiągnięcie pełnej dojrzałości, kiedy mogą złożyć ikrę zajmuje im kilka lat. W tym okresie są bardzo narażone na nadmierne połowy. Wzrost intensywnych, celowych połowów rejestruje się od początku 1980 roku aż do lat 90-tych. Odbywały się one w pobliżu tarlisk pangaza w górnym biegu Mekongu, na obszarach Laosu i Tajlandii. W ciągu tego okresu nastąpił wzrost, a następnie dramatyczny spadek jego populacji. W kolejnych trzech latach (2001 - 2003) nie złowiono ani jednej sztuki pangaza, a w 2004 udało się złapać 16 sztuk w prowincji Bokeo-Chiang Rai. Od momentu drastycznego spadku ilości rocznie odławianych ryb, nastąpił wzrost zainteresowania ochroną tego gatunku przez władze oraz lokalne społeczności.

CELE PROJEKTU

Rozwój i rozbudowa gospodarki wodnej poprzez współzarządzanie umowami dotyczącymi ochrony pangaza i jego środowiska w Mekongu.

Popieranie moratorium dotyczącego odławiania pangaza dla celów naukowych na terenach Tajlandii (Chiang Rai).

Umożliwienie wprowadzenie laoskiego prawa o rybołówstwie, które zakazuje połowów pangaza występującego w Mekongu w granicach Laosu (Bokeo).

Rozpoczęcie badań dotyczących ustalenia tarlisk pangaza w górnym dorzeczu Mekongu.

EAZA Kampania Zwierzęta Azji Płd.-Wsch. wesprze starania o pogodzenie celów ochroniarskich z rozwojem gospodarczym, wskazując pangaza, jako gatunek flagowy w ochronie różnorodności gatunkowej.

STRONY INTERNETOWE

Serwis kampanii: www.southeastasiacampaign.org/projects/mekong-giant-catfish-lao-pdrthailand WWF Greater Mekong Programme: http://wwf.panda.org/what_we_do/where_we_work/greatermekong/



Strona

| 16

ZARZĄDZANIE PROJEKTEM OCHRONY ORAZ BADAN IAMI NAD DZIOBOROŻCEM KASZTANOGŁOWYM

Filipiny objęły ochroną najwięcej dzioborożców spośród wszystkich państw na świecie, tj. 9 gatunków i co najmniej 10 odrębnych podgatunków. Niestety, wszystkie dzioborożce występujące na Filipinach mają kategorię zagrożenych wyginięciem, przy czym dwa gatunki: Sulu Hornbill (Anthracoceros montani) oraz dzioborożec kasztanogłowy mają status CR - krytycznie zagrożonych wyginięciem. Poniższy projekt dotyczy dzioborożca kasztanogłowego, jednego z najrzadszych dzioborożców na świecie. Jest on gatunkiem endemicznym dla zachodnich regionów Visayas Faunal w centralnych Filipinach. Obszar ten jest jednym z priorytetów na światowej liście miejsc wymagających działań ochroniarskich. Zaobserwowano tam dzioborożca kasztanogłowego lub podejrzewa się, że występuje jedynie na trzech wyspach. Są to:

1. wyspa Negros, gdzie pozostało zaledwie 3% obszarów leśnych. Do niedawna obawiano się, że dzioborożec kasztanogłowy na tej wyspie już wymarł, ale obecnie sądzi się, że przetrwała bardzo mała liczba ptaków w dwóch, bądź trzech fragmentach lasu.

2. wyspa Guimaras, która została już praktycznie w całości ogołocona z populacji dzioborożców. 3. wyspa Panay, którą porasta tylko 6% całkowitej powierzchni lasów i jest silnie fragmentowana przez rozwój

rolnictwa, nielegalny wyrąb drzew i inne czynniki.

Większość terenów podlegających ochronie nie jest nią objęta w wystarczający sposób. Chroni się jedynie niewielkie tereny leśne. Dzioborożec kasztanogłowy cierpi głównie z powodu dużej liczby odłowów, gdyż mieszkańcy uważają, że jest wyjątkowo głośnym ptakiem, który żeruje na drzewach owocowych. Ma on też reputację ptaka, który gromadzi się wokół rannych stad zwierząt. Wprawni myśliwi (szczególnie ci, którzy potrafią udawać nawoływania ptaków) potrafią wytępić relatywnie dużą ich liczbę podczas polowania. Szczególnie łatwym łupem padają ptaki wysiadujące jaja w gniazdach. Odławiane samice i pisklęta trafiają na lokalne targowiska oraz na stoły, jako przekąska "pulutan" chętnie jadana podczas imprez.

Niniejszy projekt jest częścią długoterminowych i już wdrożonych działań w zachodnim regionie Visayas Faunal, na które składają się badania naukowe powiązane z ich zarządzaniem. Projekt ten będzie realizowany pod auspicjami Filipińskiego Programu Ochrony Bioróżnorodności (Philippines Biodiversity Conservation Programme - PBCFI-PBCP), który funkcjonuje już od 1990 roku. Jego priorytetem jest zachodni region Visayas Faunal oraz program ochrony dzioborożca kasztanogłowego (Hornbills Conservation Programme - PHCP).

CELE PROJEKTU

Potwierdzenie i przeprowadzenie ponownej oceny obecnego stanu występowania populacji dzioborożca kasztanogłowego, jego statusu ochrony i zagrożeń. Oszacowania przyszłych potrzeb w zarządzaniu ochroną, także innych gatunków endemicznych, jakie pozostały na wyspach Negros i Panay.

Ustalenie kilku nowych, lokalnych rezerwatów (Local Conservation Areas - LCAs), gdzie ścisłą ochroną objęty zostanie dzioborożec kasztanogłowy, a także pozostałe gatunki endemiczne zagrożone wyginięciem.

Utrzymanie ciągłości funkcjonowania lokalnych programów ochrony dzioborożca kasztanogłowego i innych gatunków.

Rozpoznanie i wdrożenie procesu reintrodukcji, szczególnie tam, gdzie może to zapewnić w przyszłości sprawniejsze zarządzanie pozostałymi ekosystemami i dziką naturą.

STRONY INTERNETOWE

Serwis kampanii: http://www.southeastasiacampaign.org/projects/rufous-headed-hornbill-philippines

PBCFI: http://pbcfi.org.ph/



Strona

| 17

OCHRONA TERENÓW PODMOKŁYCH MESANGAT, MUARA ANCALONG I WSCHODNIEGO KALIMANTAN NA BORNEO

Intensywne wycinanie drzew od lat 70-tych do początku lat 90-tych zmieniło nietknięte wcześniej torfowiska lasów bagiennych, występujących przy jeziorze Mesangat, w zdegradowany wtórny las, z inwazyjnymi gatunkami roślin i otwartymi wodami. Dodatkowo ubogie, migrujące rodziny rolników usunęły połacie drzewostanu, które uchroniły się przed pożarami w latach 1997 - 1998.

Rośliny inwazyjne zarosły istniejące drogi wodne i utrudniają utrzymanie się lokalnej ludności z rybołówstwa. W 1997 roku Specjalistyczna Grupa ds. Krokodyli, działająca przy IUCN zlokalizowała zdrowe populacje, krytycznie zagrożonych wyginięciem i zagrożonych wyginięciem gatunków krokodyli: krokodyla syjamskiego i Tomistomę, razem z kilkoma rzadkimi żółwiami (Orlitia borneensis), bocianem (Cicionia stormi) i dzikim kotem (Prionailurus planiceps). Do 2008 roku trwały przekształcenia obszarów leśnych pod uprawy, głównie palmy oleistej. Na szczęście, rozwój lokalnych przedsiębiorstw produkujących olej palmowy został zawieszony. W oparciu o inicjatywę Yayasan Ulin (Ironwood Foundation) wyznaczono teren 6 000 ha, który miałby podlegać stałej ochronie.

Do 2009 roku badania zapoczątkowały proces pozyskiwania informacji istotnych dla długoterminowego zarządzania ochroną pięciu zagrożonych gatunków fauny i flory. Yayasan Ulin podjęła się również zadania polegającego na odbudowie i stabilizacji gospodarki lokalnej, opartej na zasadach zrównoważonego użytkowania. Yayasan Ulin powołała także nieformalny zespół składający się z lokalnych i międzynarodowych biologów oraz socjologów, który ma się zająć tym trudnym wyzwaniem.

CELE PROJEKTU

Uzyskanie prawa do użytkowania gruntów lub ich dzierżawy w celu zwiększenia potencjału długoterminowego zarządzania ochroną obszaru jeziora Mesangat i przyległych terenów podmokłych.

Publikacja długoterminowych planów zarządzania ochroną dla połączonych obszarów Wetland Mesangat i Kenohan Suwi.

Ochrona zagrożonych i krytycznie zagrożonych gatunków, zarządzanie gatunkami pozyskiwanymi oraz inwazyjnymi.

Rozwój długoterminowych programów ochrony przyrody, w których uczestniczyć będą szkoły. Dodatkowo: edukacja przyrodnicza i kwartalne spotkania z lokalną społecznością, których celem jest przekazywanie wiedzy o ochronie zagrożonych gatunków oraz ustanowienie kanałów stałego dialogu.

Propagowanie zrównoważonego korzystania z obszarów wodnych, zaplanowanie długoterminowych działań stabilizujących przychody lokalnej ludności i zachęcanie ich do pozyskiwania środków do życia ze zrównoważonej eksploatacji środowiska.

STRONY WWW

Serwis kampanii: www.southeastasiacampaign.org/projects/crocodiles-kalimantan Yayasan Ulin: http://mesangat-conservation.com/



Strona

| 18

POZYSKIWANIE FUNDUSZY

Poza rozpowszechnianiem wiedzy na temat zachwycającej bioróżnorodności Azji Płd.- Wsch. oraz wyzwań, które muszą być podjęte, by ochronić te wyjątkowe zwierzęta i ich środowisko, EAZA - IUCN/SSC stawia sobie za cel zebranie funduszy na wsparcie projektów ochroniarskich w tym regionie. Wybrano sześć flagowych projektów, na które przekazane zostaną fundusze. W połowie 2012 roku ogłoszone zostanie otwarte zaproszenie do składania wniosków o dofinansowanie z Fundacji EAZA IUCN/SSC działającej na rzecz Azji Płd.-Wsch. Skierowane ono będzie do organizacji prowadzących projekty ochroniarskie w regionie ASEAN (Assotiation of Southeast Asian Nations - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo - Wschodniej). Nadrzędnym celem Kampanii jest zebranie 750 000 €, które umożliwi stworzenie długoterminowego funduszu. Jest on możliwy do osiągnięcia, o ile ogrody zoologiczne, inne organizacje i osoby prywatne wesprą zbiórkę pieniędzy. Po raz pierwszy partnerem Kampanii został naczelny organ ochrony przyrody, czyli IUCN, można więc być pewnym, że podjęto każdy wysiłek, by ta Kampania zakończyła się pełnym sukcesem.

WYBRANE GATUNKI AZJI PŁD.-WSCH. W KOLEKCJI ZOO WROCŁAW

Olbrzymia bioróżnorodność gatunkowa Azji Płd.-Wsch. jest licznie reprezentowana w kolekcji ZOO Wrocław. Wybrano z nich 9 gatunków zwierząt, przedstawicieli ssaków, ptaków, gadów i ryb. Są to:

1. Tygrys sumatrzański 2. Dzioborożec bruzdodzioby 3. Żółw świątynny 4. Jeleń Alfreda 5. Nosorożec indyjski 6. Panda mała 7. Kanczyl filipiński 8. Wielkook żaglopłetwy 9. Krokodyl syjamski

oraz saola - gatunek flagowy, wybrany na ambasadora Kampanii.

EAZA Kampania Zwierzęta Azji Południowo-Wschodniej EAZA ...

Documents

Transcript of EAZA Kampania Zwierzęta Azji Południowo-Wschodniej EAZA ...