Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego - Uchwała Nr...

UCHWAŁA NR XVI/108/2016RADY GMINY RZEZAWA

z dnia 18 kwietnia 2016 roku

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Gminy Rzezawa na lata 2016 - 2019 r.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 446), art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2014, Nr 1446 ), po uzyskaniu pozytywnej opinii Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie Delegatura w Tarnowie, Rada Gminy Rzezawa uchwala, co następuje:

§ 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki Nad Zabytkami dla Gminy Rzezawa na lata 2016 - 2019 r. stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.

§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego.

Przewodnicząca Rady Gminy

Beata Puzia

DZIENNIK URZĘDOWYWOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Kraków, dnia 29 kwietnia 2016 r.

Poz. 2725

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

GMINY Rzezawa

na lata 2016 – 2019

Katarzyna Fronczek

Judyta Nawrot-Bukowiec

lipiec-wrzesień 2015 r.

1

Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 2 – Poz. 2725

RZECZPOSPOLITA POLSKA STWARZA WARUNKI UPOWSZECHNIANIA I

RÓWNEGO DOSTĘPU DO DÓBR KULTURY, BĘDĄCEJ ŹRÓDŁEM

TOŻSAMOŚCI NARODU POLSKIEGO, JEGO TRWANIA I ROZWOJU.

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

2


1. Wstęp 6

2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami

7

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce

8

3.1. Wybór przepisów 8

4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

28

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad nimi - dokumenty o znaczeniu krajowym.

28

4.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 i Uzupełnienie Narodowej Strategii na lata 2004-2020

28

4.1.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 28

4.1.3. Program Operacyjny Rozwój Inicjatyw Lokalnych 30

4.1.4. Program Operacyjny Promesa Ministra Kultury 30

4.1.5. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2014 - 2017

31

4.1.6. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 32

4.1.7.4.1.8.4.1.94.1.104.1.11.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030Strategia Sprawne Państwo 2020 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 2020Krajowa Strategia Rozwoju RegionalnegoStrategia Europa 2020

3435353636

4.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu

36

4.2.1. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011- 2020

36

4.2.2 Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Małopolsce 38

4.2.3 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu bocheńskiego na lata 2011-2020

39

5 Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

41

3


5.1 Dokumenty programowe gminy 41

5.1.1 Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Rzezawa

41

5.1.2 Strategia Rozwoju Gminy Rzezawa 42

5.1.3 Studium Uwarunkowań i Kierunków zagospodarowania Przestrzennego Gminy Rzezawa

43

5.2 Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

46

5.2.1 Zarys historii obszaru gminy 46

5.2.2 Krajobraz kulturowy 50

5.2.35.2.3.15.2.3.2

Obiekty zabytkowe nieruchome na terenie Gminy RzezawaObiekty objęte wpisem do rejestru zabytkówObiekty znajdujące się w Gminnej Ewidencji Zabytków

545456

5.2.4 Zabytki ruchome 74

5.2.5 Zabytki archeologiczne 74

5.2.6 Dziedzictwo niematerialne 85

5.3 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 87

5.3.1 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony - zestawienie 89

5.4 Zabytki Gminnej Ewidencji Zabytków 89

5.5 Zabytki o największym znaczeniu dla Gminy Rzezawa 90

6 Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń.

100

6.1 Ocena stanu dziedzictwa kulturowego. 100

6.2 Ocena działań gminnych władz samorządowych. 101

6.3 SWOT 102

4


6.4 Podsumowanie analizy SWOT 103

7 Założenia programowe 104

8 Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami.

110

9 Zasady oceny realizacji programu 112

10 Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 112

5


1. Wstęp.

Przedmiotem opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami jest

dziedzictwo kulturowe w granicach administracyjnych Gminy Rzezawa.

Program jest dokumentem administracyjnym opracowanym w celu określenia

podejmowanych działań, koniecznych do sprawowania odpowiedniej opieki nad zabytkami,

w zależności od uwarunkowań, na terenie Gminy Rzezawa w okresie czterech lat od wejścia

w życie.

Zaproponowane w Programie działania są nastawione na poprawę stanu substancji

zabytkowej, jej rewaloryzację oraz promowanie i upowszechnianie krajobrazu i dziedzictwa

kulturowego. Korzyściami płynącymi z zainicjowanych działań będą m. in. wzrost znaczenia

lokalnych wartości, poczucie tożsamości i wspólnych korzeni oraz, harmonia między opieką

nad zabytkami a innymi celami społeczno-gospodarczymi. Będzie to również podstawa

współpracy między samorządem gminy a Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

Program nie stanowi formy aktu prawa wiążącego.

6


1. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami.

Podstawą prawną przygotowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla

Gminy Rzezawa jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad

zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z pózn. zm.). Artykuł 87 ust. 1 zobowiązuje wójta

do sporządzenia wyżej wymienionego programu. Gminny Program Opieki nad Zabytkami

ma na celu (art. 87 ust. 2), w głównej mierze:

1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z

koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego

i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi

ekologicznej;

3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu

ich zachowania;

4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych,

turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków

finansowych na opiekę nad zabytkami;

6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje

konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych

z opieką nad zabytkami.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego

Konserwatora Zabytków przyjmuje Rada Gminy. Ogłaszany jest on w Wojewódzkim

Dzienniku Urzędowym. Wójt zobowiązany jest co dwa lata przygotować sprawozdanie z

realizacji Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami, które następnie przedstawia Radzie

Gminy.

7


2. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce

Wszelkie zabytki znajdujące się na terenie państwa Polskiego zostały na mocy

Konstytucji RP objęte ochroną jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego obywatela.

Ochrona zabytków, ich trwałe zachowanie, zagospodarowanie i utrzymanie ma na celu nie

tylko utrwalenie samej „substancji zabytkowej” a również wpisanie jej i doznań płynących z

obcowania z nią w codzienność. Zasoby kulturowe mają bowiem nie tylko wymiar

poznawczy kształtujący poczucie estetyki, tożsamości kulturowej i świadomości historycznej

ale także wymiar ekonomiczny- mogą stać się podstawą rozwoju przedsiębiorczości i

turystyki. Jasne zasady przyświecające kontroli stanu zachowania

i przeznaczenia zabytków dzięki którym najlepiej można wykorzystać wszelkie ich wartości

określają tworzone od lat przepisy.

Aby efektywnie uwzględniać lokalne warunki społeczne i gospodarcze oraz aktualny

stan zachowania zabytków ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

(Dz. U. nr 162, poz. 1568 ) szczególną rolę w opiece nad zabytkami przeznaczyła zapisom

strategii rozwoju gmin, planom zagospodarowania przestrzennego oraz studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (Art. 18). W związku

z powyższym, niezależnie od ochrony będącej konsekwencją wpisu do rejestru zabytków,

gmina decyduje poprzez odpowiednie zapisy o najkorzystniejszych, z punktu widzenia

regionu, kierunkach opieki nad swym dziedzictwem mającym znaczenie lokalne

i ponadlokalne.

3.1. Wybór przepisów

KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium,

zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże

dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą

zrównoważonego rozwoju.

8


Art. 6.

1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu

do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.

2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu

ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

Art. 86.

1. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność

za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności

określa ustawa.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad

zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.)

Art. 3.

Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) zabytek - nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem

człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź

zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość

historyczną, artystyczną lub naukową;

2) zabytek nieruchomy - nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości, o których mowa

w pkt 1;

3) zabytek ruchomy - rzecz ruchomą, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, o których mo-

wa w pkt 1;

4) zabytek archeologiczny - zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub

podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną

z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo

zabytek ruchomy, będący tym wytworem;

5) instytucja kultury wyspecjalizowana w opiece nad zabytkami - instytucję kultury w

rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem

statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami;

6) prace konserwatorskie - działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji

zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań;

9


7) prace restauratorskie - działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych

i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie

jego części, oraz dokumentowanie tych działań;

8) roboty budowlane - roboty budowlane w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego,

podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku;

9) badania konserwatorskie - działania mające na celu rozpoznanie historii i funkcji

zabytku, ustalenie użytych do jego wykonania materiałów i zastosowanych technologii,

określenie stanu zachowania tego zabytku oraz opracowanie diagnozy, projektu i programu

prac konserwatorskich, a jeżeli istnieje taka potrzeba, również programu prac

restauratorskich;

10) badania architektoniczne - działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu

rozpoznanie i udokumentowanie pierwotnej formy obiektu budowlanego oraz ustalenie za-

kresu jego kolejnych przekształceń;

11) badania archeologiczne - działania mające na celu odkrycie, rozpoznanie, udokume-

ntowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego;

12) historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny - przestrzenne założenie miejskie

lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej

zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i

funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg;

13) historyczny zespół budowlany - powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnio-

ną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powsta-

nia lub związek z wydarzeniami historycznymi;

14) krajobraz kulturowy - przestrzeń historycznie ukształtowaną w wyniku działalności

człowieka, zawierającą wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze;

15) otoczenie - teren wokół lub przy zabytku wyznaczony w decyzji o wpisie tego terenu do

rejestru zabytków w celu ochrony wartości widokowych zabytku oraz jego ochrony przed

szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.

Art. 4.

Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy administracji

publicznej działań mających na celu:

1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe

zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;

2) zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków;

10


3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;

4) przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę;

5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;

6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz

przy kształtowaniu środowiska.

Art. 5.

Opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega,

w szczególności, na zapewnieniu warunków:

1) naukowego badania i dokumentowania zabytku;

2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;

3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;

4) korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;

5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i

kultury.

Art. 6.

1. Ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:

1) zabytki nieruchome będące, w szczególności:

a) krajobrazami kulturowymi,

b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,

c) dziełami architektury i budownictwa,

d) dziełami budownictwa obronnego,

e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi

zakładami przemysłowymi,

f) cmentarzami,

g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,

h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność

wybitnych osobistości lub instytucji;

2) zabytki ruchome będące, w szczególności:

a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej,

b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych

według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,

11


c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami,

sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami,

d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszy-

nami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla

dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju

cywilizacyjnego,

e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27

czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz.

668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984),

f) instrumentami muzycznymi,

g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi,

h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność

wybitnych osobistości lub instytucji;

3) zabytki archeologiczne będące, w szczególności:

a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,

b) cmentarzyskami,

c) kurhanami,

d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.

2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu

budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

Art. 7.

Formami ochrony zabytków są:

1) wpis do rejestru zabytków;

2) uznanie za pomnik historii;

3) utworzenie parku kulturowego;

4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Art. 16.

1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie

uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego

oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi

charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.

12


Art. 17.

1. Na terenie parku kulturowego lub jego części mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia

dotyczące:

1) prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej,

hodowlanej, handlowej lub usługowej;

2) zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych;

3) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiąza-

nych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków

związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, z zastrzeżeniem art.

12 ust. 1;

4) składowania lub magazynowania odpadów.

2. W razie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na skutek ustanowienia

zakazów i ograniczeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy

art. 131-134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska

(Dz. U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984, Nr

153, poz. 1271 i Nr 233, poz. 1957 oraz z 2003 r. Nr 46, poz. 392 i Nr 80, poz. 717 i 721).

Art. 18.

1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji

koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów

zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania

przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego.

2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust. 1,

w szczególności:

1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;

2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków,

zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków

do jak najlepszego stanu;

3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę

nad zabytkami.

13


Art. 19.

1. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz

w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności

ochronę:

1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia;

2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków;

3) parków kulturowych.

2. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego

programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust. 1.

3. W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy

ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami

planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym

obszarze zabytków.

Art. 20.

Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego

planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim

konserwatorem zabytków.

Art. 21.

Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez

województwa, powiaty i gminy.

Art. 22.

1. Generalny Konserwator Zabytków prowadzi krajową ewidencję zabytków w formie zbioru

kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się w wojewódzkich ewidencjach zabytków.

2.Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi wojewódzką ewidencję zabytków w formie

kart ewidencyjnych zabytków znajdujących się na terenie województwa.

3.Włączenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego niewpisanego do rejestru do

wojewódzkiej ewidencji zabytków może nastąpić za zgodą właściciela tego zabytku.

4.Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru

kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją

zabytków

14


Art. 89.

Organami ochrony zabytków są:

1) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu którego

zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków;

2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje

wojewódzki konserwator zabytków

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

(Dz.U. Nr 80, poz. 717 z pózn. zm.)

Art. 1.

2. W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza:

4) wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

Art. 9.

1. W celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania

przestrzennego, rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do sporządzania studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwanego dalej

„studium”.

Art. 10.

1. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z:

4) stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

2. W studium określa się w szczególności:

4) obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

współczesnej;

Art. 11.

Wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po podjęciu przez radę gminy uchwały

o przystąpieniu do sporządzania studium, kolejno:

6) występuje o uzgodnienie projektu studium z zarządem województwa w zakresie jego

zgodności z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa

i z wojewodą w zakresie jego zgodności z ustaleniami pro-gramów, o których mowa w art.

15


48 ust. 1, oraz występuje o opinie dotyczą-ce rozwiązań przyjętych

w projekcie studium do:

c) właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków,

Art. 15.

1. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza projekt planu miejscowego, zawierający

część tekstową i graficzną, zgodnie z zapisami studium oraz z prze-pisami odrębnymi,

odnoszącymi się do obszaru objętego planem.

2. W planie miejscowym określa się obowiązkowo:

3) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego;

4) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;

Art. 17.

Wójt, burmistrz albo prezydent miasta po podjęciu przez radę gminy uchwały

o przystąpieniu do sporządzania planu miejscowego kolejno:

6) występuje o:

b) uzgodnienie projektu planu z:

– właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i

zagospodarowania terenu;

Art. 39.

3. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia strate-

gii rozwoju województwa oraz określa się w szczególności:

2) system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu

kulturowego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

współczesnej;

Art. 47.

2. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju określa uwarunkowania, cele i kierunki

zrównoważonego rozwoju kraju oraz działania niezbędne do jego osiągnięcia,

a w szczególności:

2) wymagania z zakresu ochrony środowiska i zabytków, z uwzględnieniem obszarów

podlegających ochronie;

16


Art. 51.

1. W sprawach ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego decyzje wydają

w odniesieniu do:

1) inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim − wójt, burmistrz albo

prezydent miasta w uzgodnieniu z marszałkiem województwa;

2) inwestycji celu publicznego o znaczeniu powiatowym i gminnym − wójt, burmistrz albo

prezydent miasta;

3) inwestycji celu publicznego na terenach zamkniętych – wojewoda;

Art. 53.

4. Decyzje, o których mowa w art. 51 ust. 1, wydaje się po uzgodnieniu z:

2) wojewódzkim konserwatorem zabytków − w odniesieniu do obszarów i obiektów objętych

formami ochrony zabytków, o których mowa w art. 7 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o

ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.13)) oraz

ujętych w gminnej ewidencji zabytków;

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r.

Nr 156, poz. 1409 z pózn. zm.), ustawa nowelizująca z 20.02.2015 r.

Art. 2.

2. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów odrębnych, a w szczególności:

3) o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – w odniesieniu do obiektów i obszarów

wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów i obszarów objętych ochroną konserwatorską

na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Art. 5.

1. Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc

pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w

przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej,

zapewniając:

7) ochronę obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną

konserwatorską;

17


Art. 9.

1. W przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuszcza się odstępstwo od przepisów techni-

czno-budowlanych, o których mowa w art. 7. Odstępstwo nie może powodować zagrożenia

życia ludzi lub bezpieczeństwa mienia, a w stosunku do obiektów, o których mowa w art. 5

ust. 1 pkt 4 – ograniczenia dostępności dla osób niepełnosprawnych oraz nie powinno powo-

dować pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i użytkowych, a także stanu środo-

wiska, po spełnieniu określonych warunków zamiennych.

2. Właściwy organ, po uzyskaniu upoważnienia ministra, który ustanowił przepisy techni-

czno-budowlane, w drodze postanowienia, udziela bądź odmawia zgody na odstępstwo.

3. Wniosek do ministra, o którym mowa w ust. 2, w sprawie upoważnienia do udzielenia

zgody na odstępstwo właściwy organ składa przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budo-

wę. Wniosek powinien zawierać:

1) charakterystykę obiektu oraz, w miarę potrzeby, projekt zagospodarowania działki lub

terenu, a jeżeli odstępstwo mogłoby mieć wpływ na środowisko

lub nieruchomości sąsiednie – również projekty zagospodarowania tych nieruchomości, z

uwzględnieniem istniejącej i projektowanej zabudowy;

2) szczegółowe uzasadnienie konieczności wprowadzenia odstępstwa;

3) propozycje rozwiązań zamiennych;

4) pozytywną opinię wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do obiektów

budowlanych wpisanych do rejestru zabytków oraz innych obiektów budowlanych usytuo-

wanych na obszarach objętych ochroną konserwatorską;

Art. 29.

2. Pozwolenia na budowę nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegających na:

1) remoncie istniejących obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, z

wyjątkiem obiektów wpisanych do rejestru zabytków;

6) instalowaniu tablic i urządzeń reklamowych, z wyjątkiem usytuowanych

na obiektach wpisanych do rejestru zabytków w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i

opiece nad zabytkami oraz z wyjątkiem reklam świetlnych

i podświetlanych usytuowanych poza obszarem zabudowanym w rozumieniu przepisów o

ruchu drogowym;

3. Pozwolenia na budowę wymagają przedsięwzięcia, które wymagają przeprowadzenia

oceny oddziaływania na środowisko, oraz przedsięwzięcia wymagające przeprowadzenia

oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, zgodnie z art. 59 ustawy z dnia

18


3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale

społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko;

Art. 30.

1. Zgłoszenia właściwemu organowi wymaga, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 3:

2) wykonywanie robót budowlanych, o których mowa w art. 29 ust. 2

pkt 1, 4–6 oraz 9–13;

3) budowa ogrodzeń od strony dróg, ulic, placów, torów kolejowych i innych miejsc

publicznych oraz ogrodzeń o wysokości powyżej 2,20 m i wykonywanie robót budowlanych

polegających na instalowaniu:

a) krat na budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, użyteczności publicznej i

zamieszkania zbiorowego oraz obiektach wpisanych do rejestru zabytków,

5. Zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, należy dokonać przed terminem zamierzonego

rozpoczęcia robót budowlanych. Do wykonywania robót budowlanych można przystąpić,

jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie,

w drodze decyzji, sprzeciwu i nie później niż po upływie 2 lat od określonego

w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia.

7. Właściwy organ może nałożyć, w drodze decyzji, o której mowa w ust. 5, obowiązek

uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych objętych

obowiązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, jeżeli ich realizacja może naruszać

ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować:

2) pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków;

Art. 31.

1. Pozwolenia nie wymaga rozbiórka:

1) budynków i budowli – niewpisanych do rejestru zabytków oraz nieobjętych

ochroną konserwatorską – o wysokości poniżej 8 m, jeżeli ich odległość od granicy działki

jest nie mniejsza niż połowa wysokości;

2) obiektów i urządzeń budowlanych, na budowę których nie jest wymagane

pozwolenie na budowę, jeżeli nie podlegają ochronie jako zabytki.

2. Rozbiórka obiektów budowlanych, o których mowa w ust. 1 pkt 1, wymaga uprzedniego

zgłoszenia właściwemu organowi, w którym należy określić rodzaj, zakres i sposób

wykonywania tych robót. Przepis art. 30 ust. 5 stosuje się odpowiednio;

19


Art. 39.

1. Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru

zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji

o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez

właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

2. Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być

wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego

w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

o skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

3. W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków,

a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu

budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem

zabytków.

4. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku

o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych, o których mowa

w ust. 3, w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie

uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych;

Art. 67.

1. Jeżeli nieużytkowany lub niewykończony obiekt budowlany nie nadaje się

do remontu, odbudowy lub wykończenia, właściwy organ wydaje decyzję nakazującą

właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu

oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich zakończenia.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków.

3. W stosunku do obiektów budowlanych niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych

ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

decyzję, o której mowa w ust. 1, właściwy organ wydaje po uzgodnieniu

z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

4. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w terminie 30 dni.

Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się za uzgodnienie;

20


Art. 71.

2. Zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części wymaga zgłoszenia

właściwemu organowi. W zgłoszeniu należy określić dotychczasowy i zamierzony sposób

użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (…).

3. W razie konieczności uzupełnienia zgłoszenia właściwy organ nakłada na zgłaszającego, w

drodze postanowienia, obowiązek uzupełnienia, w określonym terminie, brakujących

dokumentów, a w przypadku ich nieuzupełnienia, wnosi sprzeciw w drodze decyzji.

4. Zgłoszenia, o którym mowa w ust. 2, należy dokonać przed dokonaniem zmiany sposobu

użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Zmiana sposobu użytkowania może

nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni, od dnia doręczenia zgłoszenia, właściwy organ,

nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji i nie później niż po upływie 2 lat od doręczenia

zgłoszenia.

5. Właściwy organ wnosi sprzeciw, jeżeli zamierzona zmiana sposobu użytkowania obiektu

budowlanego lub jego części:

3) może spowodować niedopuszczalne:

b) pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków;

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity

Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150),

Art. 96.

Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu

oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego

części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji

i kontroli tego obowiązku;

Art. 101.

Ochrona powierzchni ziemi polega na:

1) zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności przez:

g) zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych;

Art. 238.

Przegląd ekologiczny instalacji, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące

zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października

21


2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa

w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, powinien zawierać:

1) opis obejmujący:

e) istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji zabytki

chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece

nad zabytkami;

Art. 400a.

1. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej obejmuje:

26) działania związane z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, będących

przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece

nad zabytkami;

2. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia,

szczegółowe warunki udzielania pomocy publicznej na cele z zakresu ochrony środowiska i

gospodarki wodnej ze środków pozostających w dyspozycji Narodowego Funduszu oraz

wojewódzkich funduszy, uwzględniając konieczność zapewnienia przejrzystości udzielania

tej pomocy oraz zapewnienia zgodności udzielanej pomocy z warunkami jej dopuszczalności;

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880),

Art. 5.

Użyte w ustawie określenia oznaczają:

21) tereny zieleni – tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie

z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie

lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne

lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne,

zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom,

placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom

kolejowym i przemysłowym;

Art. 81.

Teren położony poza obrębem miast i wsi o zwartej zabudowie, pokryty drzewostanem

i nieobjęty ochroną na podstawie ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece

nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.), rada gminy może uznać za park

22


gminny, jeżeli stanowi własność gminy, a jeżeli stanowi własność innego podmiotu –

za zgodą właściciela;

Art. 83.

1. Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić, z zastrzeżeniem

ust. 2 i 2a, po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza albo prezydenta

miasta na wniosek:

1) posiadacza nieruchomości − za zgodą właściciela tej nieruchomości;

2) właściciela urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego −

jeżeli drzewa lub krzewy zagrażają funkcjonowaniu tych urządzeń.

1a. Zgoda właściciela nieruchomości, o której mowa w ust. 1 pkt 1, nie jest wymagana

w przypadku wniosku złożonego przez użytkownika wieczystego nieruchomości.

2. Zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru

zabytków wydaje wojewódzki konserwator zabytków.

3. Wydanie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być uzależnione od przesadzenia

drzew lub krzewów w miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie albo zastąpienia ich

innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub

krzewów;

Art. 85.

1. Opłatę za usunięcie drzew ustala się na podstawie stawki zależnej od obwodu pnia

oraz rodzaju i gatunku drzewa.

4. Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia:

1) stawki dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew,

2) współczynniki różnicujące stawki w zależności od obwodu pnia

– kierując się zróżnicowanymi kosztami produkcji poszczególnych rodzajów

i gatunków drzew oraz wielkościami przyrostu obwodu pni drzew.

5. Stawkę za usunięcie jednego metra kwadratowego powierzchni pokrytej krzewami ustala

się w wysokości 200 zł

6. Opłaty za usunięcie drzew lub krzewów z terenu uzdrowisk, obszaru ochrony

uzdrowiskowej, terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz terenów zieleni są

o 100% wyższe od opłat ustalonych na podstawie stawek, o których mowa

w ust. 4 pkt 1 i ust. 5;

23


Art. 86.

1. Nie pobiera się opłat za usunięcie drzew:

3) jeżeli usunięcie jest związane z odnową i pielęgnacją drzew rosnących na terenie

nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków;

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity

Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z pózn. zm.),

Art. 6.

Celami publicznymi w rozumieniu ustawy są:

5) opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie

zabytków i opiece nad zabytkami;

Art. 13.

4. Sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości

wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki

samorządu terytorialnego, a także wnoszenie tych nieruchomości jako wkładów

niepieniężnych (aportów) do spółek, wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora

zabytków;

Art. 29.

2. Jeżeli przedmiotem umowy o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste

jest nieruchomość wpisana do rejestru zabytków, przy określaniu sposobu korzystania z tej

nieruchomości można nałożyć, w razie potrzeby, na nabywcę obowiązek odbudowy lub

remontu położonych na niej zabytkowych obiektów budowlanych, w terminie określonym w

umowie;

Art. 45.

2a. W przypadku nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, w decyzji o ustanowieniu

trwałego zarządu można nałożyć, w miarę potrzeby, na jednostkę organizacyjną obowiązek

odbudowy lub remontu położonych na tej nieruchomości zabytkowych obiektów

budowlanych, w terminie określonym w decyzji;

24


Art. 67.

1. Cenę nieruchomości ustala się na podstawie jej wartości;

Art. 68.

3. Ustaloną, zgodnie z art. 67, cenę nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zaby-

tków obniża się o 50 %. Właściwy organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady

lub sejmiku, podwyższyć lub obniżyć tę bonifikatę;

Art. 72.

1. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny

nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67.

2. Stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wynosi od 15 % do

25 % ceny nieruchomości gruntowej.

3. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego jest

uzależniona

5) za pozostałe nieruchomości gruntowe – 3 % ceny;

Art. 73.

4. Ustalone, zgodnie z art. 72 ust. 2 i 3 pkt 5, opłaty z tytułu użytkowania wieczystego obniża

się o 50 %, jeżeli nieruchomość gruntowa została wpisana do rejestru zabytków. Właściwy

organ może, za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku, podwyższyć

lub obniżyć tę bonifikatę;

Art. 96.

1. Podziału nieruchomości dokonuje się na podstawie decyzji wójta, burmistrza albo prezy-

denta miasta zatwierdzającej podział.

1a. W odniesieniu do nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków decyzję, o której mowa

w ust. 1, wydaje się po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na

podział tej nieruchomości.

2. W przypadku gdy o podziale orzeka sąd, nie wydaje się decyzji, o której mowa w ust. 1 i

1a. Jeżeli podział jest uzależniony od ustaleń planu miejscowego, sąd zasięga opinii wójta

(burmistrza, prezydenta miasta), a w odniesieniu do nieruchomości wpisanej do rejestru zaby-

tków także opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków(…);

25


Art. 109.

1. Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży:

4) nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej

nieruchomości;

Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu

działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz.U. z 2001 Nr 13, poz. 123),

Art. 1.

1. Działalność kulturalna w rozumieniu niniejszej ustawy polega na tworzeniu, upowsze-

chnianiu i ochronie kultury.

2. Państwo sprawuje mecenat nad działalnością kulturalną polegający na wspieraniu i promo-

cji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad

zabytkami.

3. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wspierać

finansowo, w ramach mecenatu państwa, realizację planowanych na dany rok zadań

związanych z polityką kulturalną państwa, prowadzonych przez instytucje kultury i inne

podmioty nie należące do sektora finansów publicznych.

4. Mecenat, o którym mowa w ust. 2 i 3, sprawują także organy jednostek samorządu

terytorialnego w zakresie ich właściwości;

Art. 7b.

1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, inni ministrowie i

kierownicy urzędów centralnych w odniesieniu do podległych im ośrodków i instytucji

kultury, a także jednostki samorządu terytorialnego, mogą przyznawać stypendia osobom

zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem kultury oraz opieką

nad zabytkami.

2. Stypendium, o którym mowa w ust. 1, polega na przyznaniu środków finansowych osobom

realizującym określone przedsięwzięcia w zakresie twórczości artystycznej, opieki

nad zabytkami lub upowszechniania kultury;

Art. 14a.

1. Tworzy się wykaz obiektów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostek

samorządu terytorialnego, w których prowadzona jest, jako podstawowa, działalność

26


kulturalna lub które dla takiej działalności zostały wybudowane i nie mogą być przeznaczone

do prowadzenia wyłącznie innej działalności podstawowej. Do wykazu wpisuje się obiekty

stanowiące obiekty budowlane w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo

budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.).

2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi, w drodze

rozporządzenia, wykaz obiektów, o którym mowa w ust. 1, oraz tryb zgłaszania obiektów w

celu wpisania ich do wykazu, uwzględniając wartości historyczne lub zabytkowe tych

obiektów, a także ich pierwotne przeznaczenie na cele kulturalne;

Art. 40.

Przepisy ustawy nie naruszają przepisów ustawy z dnia 12 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i

opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568), ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o

bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 oraz z 2001 r. Nr 129, poz.

1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984) oraz ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.

U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984) w

zakresie prowadzenia działalności kulturalnej w formach określonych w tych ustawach;

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego

i wolontariacie (Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pózn. zm.).

Art. 3.

1. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona

przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie;

Art. 4.

1. Sfera zadań publicznych, o której mowa w art. 3 ust. 1, obejmuje zadania w zakresie:

4) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz

rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;

16) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego;

27


4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Rzezawa współgra z założeniami

programowymi województwa małopolskiego oraz dokumentami krajowymi.

4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków

i opieki nad nimi - dokumenty o znaczeniu krajowym.

4.1.1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 przyjęta 21

września 2004 r. przez Radę Ministrów wespół z Uzupełnieniem Narodowej Strategii

Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020 składa się na rządowy dokument kreujący ramy

dla mecenatu państwa w dziedzinie kultury, a w szczególności dla współcześnie pojmowanej

polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w warunkach gospodarki rynkowej i będącej

w konwergencji z interesami Polski i Unii Europejskiej.

Opracowaniu Strategii przyświecało przekonanie, że w kulturze nadeszła pora

na zarządzanie strategiczne bazujące na długookresowej koncepcji rozwoju. Tym samym

odchodzić będziemy od zarządzania operacyjnego. W oparciu o doświadczenia krajowe

i europejskie zakres Strategii został podporządkowany przede wszystkim regionom

postrzeganym jako w najwyższym stopniu skutecznym miejscom oddziaływania

wprowadzanych polityk i programów. Opierając się na rzetelnej analizie przyjęto priorytety

pozwalające na realizację nadrzędnego celu którym jest dążenie do zrównoważonego rozwoju

kulturalnego poszczególnych regionów. Są nimi m.in.:

-zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków;

-zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację infrastruktury kultury;

-wzrost efektywności zarządzania kulturą.

4.1.2. Głównym instrumentem służącym zaimplementowaniu Narodowej Strategii

Rozwoju Kultury w zakresie materialnego dziedzictwa kulturowego jest Narodowy

Program Kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego. Powyższy program jest

zgodny z krajowym programem opieki nad zabytkami oraz z ustawą z dn. 20.04.2004r.

o Narodowym Planie Rozwoju (Dz.U. 2004 nr 116 poz. 1206), i powstał w oparciu o tezę

uznającą sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju kultury i upowszechniania kultury,

a także za potencjał regionów, służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów,

inwestorów i mieszkańców.

28


Program wykonywany jest w oparciu o dwa priorytety podległe odpowiednio

Departamentowi Ochrony Zabytków i Departamentowi Dziedzictwa Narodowego:

Priorytet 1. Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo

kulturowe intencją którego jest poprawa stanu zabytków, ich rewitalizacja i adaptacja

oraz zintensyfikowanie możliwości dostępu do nich mieszkańców i turystów a także

inwestorów.

Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa

kulturowego.

W obrębie Priorytetu 1 zaproponowano następujące działania:

-budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków.

-wszechstronna rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne,

edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne,

-zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie

zintegrowanych narodowych produktów turystycznych.

W obrębie Priorytetu 2 zaproponowano następujące działania:

-rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony

dziedzictwa kulturowego,

-ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem

i przewozem przez granice.

Ogólnie rzecz ujmując celem Narodowego Programu Kultury „Ochrona zabytków

i dziedzictwa kulturowego” jest poprawa stanu i dostępności zabytków poprzez:

-rewaloryzację zabytków, w tym obiektów poprzemysłowych i wojskowych i ich adaptację na

cele społeczne, kulturalne i turystyczne;

-zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości;

-tworzenie korzystnych warunków, mających zachęcić przedsiębiorców i osoby fizyczne do

inwestowania w zabytki;

-tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych;

-promocję polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą;

-zwiększenie atrakcyjności regionu na europejskim rynku turystyki kulturowej;

-budowanie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji

i ochrony zabytków;

29


-wzmocnienie zasobów ludzkich w sferze ochrony zabytków;

-wzmocnienie ośrodków dokumentacji zabytków;

-podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej dziedzictwa kulturowego;

-umocnienie tożsamości narodowej;

-zabezpieczenie zabytków i archiwaliów przed nielegalnym wywozem za granicę

i kradzieżami;

-zabezpieczenie zabytków, archiwaliów i muzealiów przed następstwami klęsk żywiołowych;

-konstruowanie i rozbudowa sieci informatycznych w celu promocji potencjału kulturowego.

4.1.3. Innym instrumentem służącym poprawie stanu rzeczy w zakresie materialnego

dziedzictwa kulturowego jest Program Operacyjny Rozwój Inicjatyw Lokalnych.

Celem programu jest zniwelowanie różnic w dostępie do kultury, animowanie

lokalnych inicjatyw kulturalnych oraz wytwarzanie na poziomie lokalnym warunków

do rozwoju twórczości. Programem zarządza Instytut Adama Mickiewicza. Jednym z zadań

kwalifikujących się do otrzymania dotacji z budżetu Ministra Kultury (maksymalnie 25 000

PLN) jest ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Wnioskodawcy uprawnieni

do podjęcia dotacji to; państwowe i samorządowe instytucje kultury i instytucje filmowe,

jednostki samorządu terytorialnego, publiczne i niepubliczne szkoły artystyczne I i II stopnia

oraz uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe dla których prowadzenie działalności

kulturalnej jest podstawowym celem statutowym, przedsiębiorcy działający w sferze kultury

(pomoc de minimis).

Głównym kryterium decydującym o przyznaniu dotacji jest wartość merytoryczna

rozumiana jako zbieżność działań z diagnozą potrzeb, celowość realizacji zadania,

wykorzystanie lokalnego dziedzictwa kulturowego, krzewienie lokalnych zwyczajów

i tradycji, walory artystyczne zadania, oryginalność i nowatorstwo proponowanych

rozwiązań, otwarta formuła, umożliwiająca aktywny i kreatywny udział społeczności

w zadaniu. Program szczegółowo określa wymagania formalne składanych wniosków.

4.1.4. Program Operacyjny Promesa Ministra Kultury zakładający spotęgowanie

skuteczności wykorzystania środków europejskich na rzecz rozwoju kultury jest również

istotny z punktu widzenia opieki na zabytkami i dziedzictwem kulturowym. Minister kultury

dofinansowuje wybrane projekty kulturalne w tym związane z ochroną i zachowaniem

zabytków oraz modernizacją infrastruktury kulturalnej. W ramach Zintegrowanego Programu

Operacyjnego Rozwoju Regionalnego dofinansowaniu podlegają działania polegające

30


na rozwoju turystyki i kultury. W ramach Programu Operacyjnego Restrukturyzacja

i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich działaniami

dofinansowanymi będą; Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego.

Uprawnionymi wnioskodawcami są m.in. Jednostki samorządu terytorialnego, samorządowe

instytucje kultury, kościoły i związki wyznaniowe. Kryteria wyboru projektów określone

Programem to przede wszystkim: zgodność z celami programu oraz Narodową Strategią

Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 oraz Narodowymi Programami Rozwoju Kultury;

kompleksowość, innowacyjność oraz zasadność realizacji projektu; ważność projektu

z punktu widzenia polityki kulturalnej państwa; trwałość projektu; wpływ projektu na wzrost

atrakcyjności regionu dla mieszkańców, turystów i inwestorów; wysokość deklarowanego

udziału własnego w kosztach realizacji zadania. Wszelkie szczegóły określa Program

operacyjny „Promesa Ministra Kultury”.

4.1.5. Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki Nad Zabytkami na lata 2014–2017

jest dokumentem utworzonym na podstawie przepisów art. 84 i art. 85 ust. 1 u.o.z. pełni

funkcje głównego opracowania wskazującego system ochrony dziedzictwa kulturowego

Państwa Okres realizacji Programu ustalono na lata 2014–2017. Łączne nakłady na realizację

Programu wyniosą 26 668 205 zł w okresie 4 lat, w tym 26 037 205 zł z budżetu państwa,

6000 zł z budżetów jednostek samorządu terytorialnego i 625 000 zł z innych źródeł. Program

realizują państwowe instytucje kultury: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Narodowy Instytut

Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku. Realizację

Programu koordynuje oraz sprawuje nad nią nadzór minister właściwy do spraw kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego. W Krajowym programie dokonano diagnozy stanu ochrony

zabytków w Polsce w trzech podstawowych płaszczyznach:

-organizacji i zadań organów ochrony zabytków w Polsce;-stanu zachowania zabytków w Polsce, w tym roli i znaczenia form ochrony zabytków oraz

systemów informacji o zabytkach;-komunikacji, porozumienia i współpracy w obszarze ochrony zabytków w Polsce;

W dokumencie tym przeprowadzono analizę SWOT i w ścisłym powiązaniu z jej

wynikami oraz w powiązaniu z celem 4 Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego (Rozwój i

efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego) sformułowano cel główny

Krajowego programu: Wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w

rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków.

31


Opracowano 3 cele szczegółowe służące realizacji celu głównego:

-wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce;-wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków;-tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa

kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji, które z kolei realizowane będą w ramach

szczegółowych zadań.

Do wyszczególnionych celów opracowano harmonogram realizacji oraz plan

finansowy programu. Dokument uzupełniono również o projekt systemu wdrażania,

monitoringu i ewaluacji oraz analizę ryzyka. Aby uporządkować zagadnienia przedstawione

w Krajowym programie, uwzględniając przy tym każdy etap prac nad dokumentem

opracowano również zagadnienia horyzontalne, czyli tematy wiodące, których problematyka

została poruszona w co najmniej dwóch obszarach diagnozy oraz dwóch celach

szczegółowych. Są to:

a) podniesienie sprawności i skuteczności działań organów ochrony zabytków, w tym

jakości merytorycznej decyzji administracyjnych (szkolenia, standaryzacja działań, itp.);b) porządkowanie rejestru zabytków oraz stworzenie wiarygodnej metodologicznie

diagnozy stanu zachowania zabytków nieruchomych (księgi rejestru A i C);c) zwiększenie uspołecznienia ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; budowanie

przez organy ochrony zabytków partnerskich relacji z obywatelami, jak i propagowanie

postaw współodpowiedzialności społecznej za zachowanie zabytków (współpraca z mediami,

wykorzystywanie mediów elektronicznych, konkursy, itp.);d) wdrożenie procesów kształtowania postawy krajobrazowej wśród organów ochrony

zabytków;e) zwiększenie zaangażowania samorządów, ze szczególnym uwzględnieniem gmin w

ochronę i opiekę nad zabytkami oraz wzmocnienie zaangażowania społecznego na rzecz

ochrony zabytków, w tym propagowanie parków kulturowych (ich stanowienie jest władczą

kompetencją rad gmin) jako skutecznej formy ochrony zabytków.

Zagadnienia horyzontalne nie tworzą dodatkowego poziomu w hierarchicznej

strukturze dokumentu, zgodnie z jego podziałem na cel główny, cele szczegółowe i kierunki

działania. W sposób istotny jednak wskazują zagadnienia priorytetowe w obszarze ochrony

zabytków, przyjęte do realizacji do 2017 r.

4.1.6. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego opiera się na przekonaniu, iż kapitał

społeczny jest ważnym czynnikiem rozwoju kraju, wymagającym wzmocnienia. Stwierdzono

w nim iż działania powinny przyczyniać się do wzrostu wzajemnego zaufania Polaków i

32


sprzyjać poprawie zaufania do instytucji i organów państwa. Ważnym elementem

inicjowanych zmian powinno być wzmacnianie gotowości Polaków do działania na rzecz

dobra wspólnego. Strategia powstawała w latach 2009–2012 w oparciu o otwartą metodę

koordynacji. W ramach jej przygotowywania zostały przeprowadzone szerokie konsultacje

społeczne. Zakres Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego został zdefiniowany w 2009 r. w

Planie Uporządkowania Strategii Rozwoju 3). Szeroka diagnoza przygotowana dla potrzeb

SRKS stanowiła podstawę dla wyodrębnienia czterech obszarów kluczowych, w których w

najbliższych latach konieczna jest interwencja państwa, realizowana w partnerskim

współdziałaniu z obywatelami. Są to:

1) postawy i kompetencje społeczne;

2) współdziałanie i partycypacja społeczna;

3) komunikacja społeczna;

4) kultura i kreatywność.

Dla każdego ze wskazanych obszarów została przeprowadzona diagnoza, wraz ze

wskazaniem istoty zachodzących procesów i zjawisk, będąca podstawą analizy SWOT dla

kapitału społecznego w Polsce. Wyznaczono również pięć wyzwań rozwojowych: pierwsze

odpowiada celowi głównemu SRKS, pozostałe korespondują z jej czterema celami

szczegółowymi. W sposób analogiczny zostały wyznaczone wskaźniki dla Strategii Rozwoju

Kapitału Społecznego. Wskazano wskaźnik dla celu głównego strategii i po jednym

wskaźniku dla każdego z jej celów szczegółowych (dla celu drugiego dwa). Wyróżniono

również wskaźniki pomocnicze. Strategia składa się z trzech zasadniczych części

podzielonych na rozdziały. Część pierwsza przedstawia wprowadzenie i streszczenie

dokumentu oraz definicję kapitału społecznego, misję i wizję SRKS, a także główne ustalenia

przeprowadzonej diagnozy, oraz charakteryzuje wyzwania rozwojowe dla kapitału

społecznego. Podsumowująca tę część analiza SWOT stanowi punkt wyjścia dla

charakterystyki układu celów zawartej w części drugiej. Cele, priorytety i kierunki działania,

przedstawione w części drugiej dokumentu, odwołują się do przyjętej struktury wyzwań dla

SRKS. W celach szczegółowych wyodrębniono priorytety, a w ich ramach kierunki działania.

33


Kwestie wskazane w celu szczegółowym 1 oraz celu szczegółowym 4 są to:

a) cel szczegółowy 1: Kształtowanie postaw sprzyjających kooperacji, kreatywności oraz

komunikacji. Kierunki działania:

1.2.3. Rozwój kompetencji kulturowych w uczeniu się innym niż formalne oraz upowsze-

chnienie różnych form uczestnictwa w kulturze;

1.2.4. Rozwijanie kompetencji społecznych liderów i animatorów;

b) cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreaty-

wnego. Kierunki działania:

4.1.2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu;

4.1.3. Digitalizacja, cyfrowa rekonstrukcja i udostępniania dóbr kultury;

4.1.7. Najważniejszy krajowy dokument dotyczący zagospodarowania przestrzennego

stanowi przyjęta przez Radę Ministrów 13 grudnia 2011 r. Koncepcja Przestrzennego

Zagospodarowania Kraju 2030. W dokumencie określono cele polityki przestrzennej oraz

zalecane działania dotyczące Dziedzictwa Kulturowego Polski, są to między innymi:

1) zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, w tym najcenniejszych fragme-

ntów przestrzeni przyrodniczej, w procesie trwałego rozwoju społeczno - gospodarczego przy

aktywnym udziale społeczności lokalnych;

2) zabezpieczenie możliwości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o zacho-

wanie w dobrym stanie zasobów naturalnych, kulturowych i lokalnych walorów środowiska;

3) rozpoznanie i zachowanie charakterystycznych krajobrazów przyrodniczych i history-

cznych i związanych z nimi elementów symbolicznych o charakterze dóbr materialnych lub

stanowiących część niematerialną dziedzictwa kultury oraz rozwój współczesnych krajobra-

zów kulturowych;

4) rewitalizacja historycznych i zabytkowych obiektów w celu wzmocnienia i wyekspono-

wania ich funkcji;

5) ochrona i wykorzystanie dla celów rozwojowych potencjału przyrodniczego, krajobrazo-

wego i kulturowego warunkiem rozwoju obszarów wiejskich oraz zyskaniu dodatkowych

źródeł dochodu poza rolnictwem;

6) osiąganie specjalizacji dzięki wykorzystaniu dziedzictwa kulturowego, zasobów przyrodni-

czych i krajobrazowych, szansą dla rozwoju wielu obszarów wiejskich;

7) poprawa stanu budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej, ochrona

dziedzictwa kulturowego, zapewnienie wysokiej jakości przestrzeni publicznych, poprawa

34


transportu publicznego, itp. powinny zapewniać kompleksowe lokalne programy

rewitalizacji;

8) określenie w oparciu o jednolitą metodologię równorzędnych wartości przyrodniczych,

krajobrazowych i zabytkowych obiektów kultury materialnej w celu stworzenia warunków

do prowadzenia aktywnej polityki konserwatorskiej i promocyjnej w stosunku

do tych zasobów, obejmującej określenie przestrzeni i obiektów poddanych ochronie

lub wskazanych do ochrony na podstawie list obiektów i obszarów oraz prowadzenia

monitoringu zachowania zasobów;

4.1.8. Zadania wskazane w Strategii Sprawne Państwo 2020 to przede wszystkim

zwiększenie sprawności instytucjonalnej państwa. Jest ono określone jako Działanie 2.2.

Optymalizacja struktur organizacyjnych administracji rządowej. Dokument ten odnosi się do

planowana racjonalizacja struktur terenowych organów administracji rządowej – w tym

wypadku zapewnienie optymalnych warunków działania wojewódzkich konserwatorów

zabytków.

4.1.9. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 2020 wskazuje zadania

omówione w 1 celu: Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska. Kierunki

interwencji wyszczególnione w Strategii to:

1.4 Uporządkowanie zarządzania przestrzenią,

1.3 Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna

gospodarka leśna:

-zadanie 15, część A, Reforma systemu planowania przestrzennego w Polsce, pkt. 2

określenie zasad zmiany przeznaczenia terenu zapewniających bezpieczeństwo inwestycji

przy uwzględnieniu wymogów ochrony środowiska i dóbr kultury,

-zadanie 16. Wdrożenie mechanizmów monitorowania i utrzymania ładu przestrze-

nnego, pkt. 4 przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji krajobrazu w Polsce oraz analiza

skuteczności przepisów zapewniających ochronę krajobrazu na poziomie aktów planisty-

cznych. Strategia ta zaleca uwzględnienie zagadnienia utrzymania walorów kulturowych i

estetycznych oraz ochrony krajobrazu kulturowego i obiektów zabytkowych w zakresie dzia-

łań dotyczących odpowiedniego uporządkowania przestrzennego.

35


4.1.10. Zadania określone w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, w tym

przede wszystkim określone w celu 1 tej strategii:

a) Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów

Kierunek działania:

1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne;

1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa

kulturowego;

Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego wskazuje na uwzględnienie zagadnienia

ochrony krajobrazu przyrodniczego i kulturowego w procesach rozwoju regionów.

4.1.11. Strategia Europa 2020 są omówione w 4 i 5 celu tej strategii.

Cel 4 to Edukacja. Zaleca on zapewnienie dostępu do wiedzy i informacji wpływającymi na

ogólny poziom kompetencji, w szczególności ludzi młodych.

Cel 5 to zagwarantowanie przestrzegania prawd podstawowych osób ubogich i wykluczonych

społecznie, zapewnienie im godnych warunków oraz umożliwienie im aktywnego udziału w

życiu społeczeństwa.

4.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi

na poziomie województwa i powiatu

4.2.1. Uchwalona (uchwała nr XII/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego) dnia

26 września 2011 r. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020

postuluje zmianę sposobu myślenia o kulturze i dziedzictwie regionalnym.

Unikalny charakter zasobów zabytkowych oraz bogactwo krajobrazu kulturowego

powinno się rozpatrywać w kontekście strategii gospodarczego rozwoju regionu. Odmienny

od dotychczasowego sposób postrzegania powyższych potencjałów prowadzić ma

do przypisania im roli istotnych czynników rozwoju społeczno-ekonomicznego.

Ma więc, dziedzictwo przyczyniać się do zwiększania regionalnego dochodu.

Przede wszystkim w sferach usług a także, w mniejszym stopniu, produkcji.

Wyżej wymienione dziedziny ściśle powiązane w tym przypadku z turystyką powodować

by miały wzrost zatrudnienia i tym samym spadek bezrobocia. Dziedzictwo regionalne

w odniesieniu do niepowtarzalnego potencjału kultury, historii i tożsamości regionalnej

36


(wraz z walorami przyrodniczymi) w myśl strategii winno być traktowane jako podstawowy

element warunkujący rozwój (głównie działalności opartej na przemysłach czasu wolnego).

Obszar „Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego” ujęty w strategii nastawiony jest

na wykorzystanie dziedzictwa kulturowego. Wyznaczono cel strategiczny: Wysoka

atrakcyjność Małopolski w obszarze przemysłów czasu wolnego dzięki wykorzystaniu

potencjału dziedzictwa regionalnego i kultury. Wśród wskazanych dla tego celu kierunków

polityki rozwoju znajduje się ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej.

Strategia postępowania dla tego kierunku oparta jest na przeobrażeniu pasywnej i biernej

ochrony polegającej głównie na działaniach konserwatorskich w efektywne i racjonalne

zarządzanie kulturą i zasobami dziedzictwa kulturowego. Uznano tym samym za niezbędne

podejmowanie przedsięwzięć, których nadrzędnym celem będzie nie tylko kompleksowa

ochrona i zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, ale też wytwarzanie impulsów

do dalszego rozwoju. Rozumiane w ten sposób działania stanowią podstawę nowoczesnego

modelu zarządzania kulturą. W celu uzyskania optymalnych wyników konieczne jest

wprowadzenie mechanizmów włączających dziedzictwo kulturowe w obieg gospodarczy

przy zachowaniu priorytetowej roli dziedzictwa regionalnego. Ponadto należałoby dążyć,

do nadania zabytkom nowych funkcji dzięki określeniu i rozpropagowaniu nowoczesnego

modelu użytkowania zabytków. Model ten łączyć ma ich ochronę ze zwiększaniem

doń dostępności a tym samym tworzyć sprzyjające warunki dla różnych sektorów gospodarki.

Działania służące opiece nad regionalnym dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym

oraz ochronie i kształtowaniu krajobrazu to:

1) kształtowanie zrównoważonego krajobrazu kulturowego;

2) poprawa stanu i sposobu użytkowania zabytków oraz przeciwdziałanie procesowi ich

degradacji;

3) ochrona i kształtowanie zabudowy historycznej miast i miasteczek;

4) ochrona tradycyjnej zabudowy regionalnej i układów ruralistycznych;

5) powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji

obiektów zabytkowych i ich otoczenia;

6) kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych;

7) zachowanie i rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, w tym przywrócenie rzeczywistej

wartości zniszczonym obiektom oraz ponowne określenie dla poszczególnych obiektów

ich wartości zabytkowych, wskazanych do bezwzględnego zachowania;

37


8) utrzymanie wielokulturowego bogactwa oraz tożsamości lokalnej i regionalnej szczególnie

poprzez wspieranie folkloru, tradycji i sztuki ludowej;

9) funkcjonalne zarządzanie kulturą i dziedzictwem kulturowym, w tym rozwój partnerstwa

sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego;

10) badanie i dokumentowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego;

11) poprawa funkcjonowania instytucji opieki nad zabytkami;

12) wdrożenie mechanizmów włączających wartości dziedzictwa w obieg gospodarczy;

13) zapobieganie degradacji i ochrona zasobów dziedzictwa przyrodniczego regionu;

14) stworzenie systemu oraz procedur zarządzania dziedzictwem przyrodniczym;

15) zintegrowana ochrona krajobrazu kulturowego i środowiska przyrodniczego, szczególnie

w zakresie wysokiego poziomu estetycznego otoczenia i ładu przestrzennego.

4.2.2. Główny cel sformułowania Wojewódzkiego Programu Opieki nad

Zabytkami w Małopolsce (uchwała nr LIV/843/10 Sejmiku Województwa Małopolskiego

z dnia 8 listopada 2010 r.) to dążenie do znaczącej poprawy stanu zasobów regionalnego

dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Małopolski poprzez

określenie podstawowych warunków i determinant organizacyjnych, edukacyjnych

i finansowych, które temu służą a także racjonalne korzystanie z zasobów dziedzictwa

kulturowego.

Dziedzictwo kulturowe Małopolski jest dziedzictwem stosunkowo dobrze

rozpoznawalnym a jednocześnie stanowi mocny wyraz tożsamości regionalnej. Małopolska

jest regionem o niebywałym dziedzictwie narodowym. Na tym obszarze znajdują się

wyjątkowe zabytki oraz zbiory niezwykle ważne z punktu widzenia dorobku kulturowego

całego kraju. Wiele z nich pozostaje jednak w cieniu co stwarza komplikacje w prawidłowym

utrzymaniu i ochronie. Zarządcom tych miejsc trudno jest zdobyć odpowiednie środki

na poprawną konserwację, a działania promocyjne są niemal niemożliwe. Potrzeba ochrony

małopolskiego dziedzictwa jest niezbędna. Dopiero wojewódzki program opieki nad

zabytkami podejmuje próbę wprowadzenia kompleksowych rozwiązań łączących elementy

ochrony, edukacji i promocji.

Program stawia dwa cele strategiczne:

1) ochronę regionalnej przestrzeni kulturowej;

2) zarządzanie regionalną przestrzenią kulturową;

38


W ramach pierwszego celu strategicznego wyznaczone zostały dwa priorytety:

Historyczna ciągłość dziedzictwa kulturowego oraz Tożsamość regionalna i lokalna

oraz bogactwo wielokulturowe. W ramach drugiego celu sformułowano zostały trzy

priorytety: Aktywność społeczna i emocjonalne zaangażowanie w opiekę nad regionalnym

dziedzictwem kulturowym, Funkcjonalne zarządzanie regionalnym dziedzictwem

kulturowym oraz Ekonomiczne zorientowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego –

przemysły kultury i czasu wolnego.

Realizacja wymienionych priorytetów odbywać się będzie według następujących

kierunków działań:

1) Zachowanie autentyczności regionalnego dziedzictwa kulturowego;

2) Zachowanie historycznej wielokulturowości regionu;

3) Szerzenie świadomości autentycznych wartości kulturowych;

4) Harmonijne łączenie walorów zabytków z ich współczesnymi funkcjami;

5) Systemowa promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego;

6) Ochrona tradycji oraz produktów regionalnych i lokalnych;

7) Integracja regionalna na podstawie idei sieci obszarów, miast i instytucji;

8) Rozwój przemysłów czasu wolnego opartych na miejscowych tradycjach i autentyzmie

lokalnego dziedzictwa kulturowego;

9) Edukacja na rzecz dziedzictwa kulturowego (wczoraj – dziś – jutro);

10) Budowanie silnej identyfikacji Małopolan z regionalnym dziedzictwem kulturowym;

11) Rozwój partnerstwa sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego;

12) Stworzenie ponadlokalnej struktury koordynującej współpracę w obszarze dziedzictwa

kulturowego;

13) Kompleksowość opieki nad regionalnym dziedzictwem;

4.2.3. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Bocheńskiego przedstawia

najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego w regionie:

- Kopalnia Soli w Bochni – najstarsza w Europie. Powstałe na jej bazie Uzdrowisko Kopalnia

Soli Bochnia ze specyficznym mikroklimatem, z dobrze przygotowanymi trasami

turystycznymi oraz bazą noclegową zachęca do skorzystania z podziemnych walorów w

sposób szczególny osoby z dolegliwościami astmatycznymi;

- Bazylika św. Mikołaja w Bochni;

- Kościół św. Bartłomieja w Łapanowie;

39


- Zamek Kmitów i Lubomirskich w N owym Wiśniczu;

- Kościółek św. Leonarda w Lipnicy Dolnej;

- Renesansowy dwór obronny w Wieruszycach;

- Zespół dworsko-parkowy w Łąkcie Górnej;

- Najstarszy dom podcieniowy w Lipnicy Murowanej;

- Kościół Wszystkich Świętych w Sobolowie;

- Ratusz miasta Nowy Wiśnicz;

- Kościół Świętego Ducha w Chronowie;

- Kościół św. Stanisława Biskupa w Brzeźnicy;

- Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łapczycy;

- Sanktuarium w Okulicach i dzwonnica przykościelna.

Pole operacyjne 1.5 określa potencjał turystyczny powiatu Bocheńskiego oraz obliguje

samorząd powiatu do ponadlokalnej współpracy na rzecz wykorzystania wszystkich walorów

regionu. Zalecane jest powołanie na terenie powiatu bocheńskiego Centrum Informacji

Turystycznej oraz współpraca w tym zakresie ze wszystkimi samorządami gminnymi

leżącymi w granicach powiatu bocheńskiego.

40


5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego

5.1. Dokumenty programowe gminy

5.1.1. Gmina Rzezawa posiada Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla

poszczególnych miejscowości (UCHWAŁA nr XIII/81/04 RADY GMINY RZEZAWA z dnia

6 lutego 2004 roku w sprawie: uchwalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania

Przestrzennego Gminy Rzezawa). Dokumenty sporządzono ze szczególną dbałością o

ochronę zabytków i dziedzictwa kulturowego. Zasady ochrony krajobrazu kulturowego,

dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej definiuje rozdział. 4.

Zasady ochrony krajobrazu kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej definiuje

rozdział 5. W dokumencie tym wyznaczono indywidualne strefy ochrony krajobrazu

kulturowego (obiektów i zespołów z otoczeniem), takie jak:

a) NR 5 - 1. Strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej związana z obiektami wpisanymi do

rejestru zabytków oraz ważniejszymi obiektami z ewidencji zabytków jak: sakralne zabytki

architektury (kościoły, kaplice, kapliczki, krzyże przydrożne), cmentarze komunalne,

parafialne, wojskowe, epidemiczne i inne;

b) NR 5 - 2. Strefa częściowej ochrony konserwatorskiej związana z elementami struktury

osadniczej gminy;

c) NR 5 - 3. Strefa ekspozycji krajobrazowej związana z dominantami krajobrazu

kulturowego i naturalnego oraz obiektami i zespołami objętymi strefą ścisłej ochrony

konserwatorskiej;

d) NR 5 - 4. Strefa dokumentacji kulturowej związana z wartościowymi obiektami i

zjawiskami tworzonymi współcześnie lub nie istniejącymi już obiektami i założeniami

zabytkowymi;

e) NR 5 - 5. Strefa osłony krajobrazowej wokół obiektów o negatywnym oddziaływaniu

przestrzennym;

f) NR 5 - W. Strefa ochrony archeologicznej związana ze śladami osadnictwa pradziejowego

zewidencjonowanymi w ramach akcji AZP (Archeologiczne Zdjęcie Polski);

g) Szczegółowe zasady ochrony środowiska kulturowego;

Wprowadzono też obowiązek kształtowania struktury przestrzennej gminy przy

pełnej ochronie elementów i układów tradycyjnych z uwzględnieniem wzajemnych powiązań

i zależności pomiędzy architekturą zabytkową i tworzoną współcześnie

41


5.1.2. Strategia Rozwoju Gminy Rzezawa 2015-2022 podjęta uchwałą nr XI/64/2015 z dnia

19 października 2015 r. Strategia rozwoju jest dokumentem kierunkowym, stanowiącym

podstawę do podejmowania działań przez wszystkich partnerów społecznych gminy. Strategia

określa najważniejsze przedsięwzięcia rozwojowe – społeczne, gospodarcze, przestrzenne i

środowiskowe dla gminy Rzezawa.

Założenia strategii:

1. Strategia ma wskazywać jak zarządzać strategicznie Gminą w długim przedziale

czasowym.

2. Strategia ma wskazywać jak zarządzać strategicznie Gminą w każdej sferze jej

funkcjonowania.

3. Strategia (jej treść) ma służyć mieszkańcom Gminy i uwzględniać ich potrzeby.

4. Planowa perspektywa obejmuje lata 2015 – 2022.

5. Strategia to dokument spójny z zewnętrznymi dokumentami planistycznymi.

6. Strategia to dokument utworzony przy udziale przedstawicieli różnych grup społecznych.

7. Konsekwentna realizacja uwzględnionych w strategii inwestycji celu publicznego pozwoli

na rozwój i aktywizację gospodarczą gminy oraz poprawę warunków życia mieszkańców.

8. Strategia zapewnia ciągłość i spójność z wcześniej prowadzoną polityką rozwoju

lokalnego.

9. Realizacja strategii leży w gestii i kompetencji władz Gminy.

W studium analizując mocne i słabe strony a także szanse i zagrożenia dla Gminy Rzezawa

wskazano główne elementy mogące wpłynąć na rozwój gminy:

1. Rozwój przedsiębiorczości.

2. Rozwój turystyki weekendowej – opartej głównie na naturalnych zasobach i walorach

przyrodniczych gminy, skierowanych głównie do odbiorców z pobliskich dużych aglomeracji.

3. Poprawa infrastruktury drogowej, zdrowotnej, komunalnej oraz funkcjonalne

zagospodarowanie przestrzeni publicznej.

4. Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej

5. Utworzenie oraz zmodernizowanie istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej, turystycznej,

kulturalnej oraz oświatowej.

42


5.1.3. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy

Rzezawa to jeden z najważniejszych dokumentów przygotowywanych przez samorząd

gminny. Określa on priorytety i cele polityki rozwoju społeczno-gospodarczego

prowadzonego na obszarze jednostki. Dokument stanowi także odpowiedź na ustawowy

wymóg prowadzenia polityki rozwoju w oparciu o strategię, jak również skuteczną próbę

dostosowania się do standardów europejskich. Skonstruowana jest w zgodzie z innymi

dokumentami zarówno na poziomie krajowym

jak i wojewódzkim, powiatowym czy gminnym. W studium zostały opisane zasoby kulturowe

gminy Rzezawa, w tym scharakteryzowano obiekty ujęte w ewidencji Wojewódzkiego

Konserwatora Zabytków.

Dla poszczególnych miejscowości gminy Rzezawa zaproponowano następujące formy

ochrony krajobrazu kulturowego:

-Park Kulturowy- dla miejscowości Rzezawa - forma ta umożliwia zachowanie wyjątkowych

wartości historyczno - kulturowych w jednoczesnym powiązaniu z ochroną środowiska

przyrodniczego. Celem ustanowienia parku jest potrzeba zachowania ciągłości tradycji

krajobrazu i umożliwienie jego rozwoju zgodnie z tradycjami regionu,

-Strefa Ochrony Konserwatorskiej (SOK)- dla miejscowości: Borek, Bratucice, Dębina,

Jodłówka, Krzeczów, Łazy, Okulice, Ostrów Królewski - forma ochrony o umiarkowanym

zakresie ochronnym, na obszarach otaczających cenne obiekty, stanowiących ich otulinę lub

krajobrazowy kontekst,

-Strefa Ingerencji Konserwatorskiej (SIK)- dla miejscowości: Buczków i Dąbrówka - forma

ochrony na obszarach gdzie występuje jakiś aspekt dziedzictwa kulturowego wymagający

troski konserwatorskiej.

W studium stwierdzono iż uwarunkowaniami środowiska kulturowego gminy Rzezawa są:

-bogactwo i wysokie wartości substancji zabytkowej, w jaki wyposażony jest obszar,

decydujące o tożsamości kulturowej gminy:

43


-obiekty sakralne – Kościół Parafialny pw. Św. Trójcy i Św. Leopolda w Rzezawie, drewniana

dzwonnica przy kościele parafialnym w Okulicach (wpisane do rejestru zabytków) oraz

kaplice cmentarne w Rzezawie i Okulicach,

-cmentarze wojenne z pierwszej wojny światowej w Bratucicach i Krzeczowie (wpisane do

rejestru zabytków) oraz zabytkowe cmentarze parafialne w Rzezawie i Okulicach,

-obiekty użyteczności publicznej – murowane budynki szkolne w Borku i Okulicach z końca

XIX w, Krzeczowie i Rzezawie z pocz. XX w., przedszkole z pocz. XX w. w Jodłówce,

szkoła w Ostrowie Królewskim, stacja instytutu UJ w Łazach,

-regionalne budownictwo mieszkaniowe i zagrodowe – głównie obiekty architektury

drewnianej: chałupy, domy, stodoły, stajnie, obory (cztery z nich wpisane są do rejestru

zabytków) datowane na koniec XIX w. i początek XX w., skupione we wsiach: Rzezawa,

Bratucice, Borku, Okulice, Krzeczów i Jodłówka, mniej choć liczne w Okulicach, Dębinie,

Dąbrówce i Buczkowie,

-kapliczki i krzyże przydrożne – stanowiące istotny element krajobrazu gminy, decydujący o

tożsamości kulturowej krajobrazu: kapliczki przy kościele w Rzezawie, kapliczki w

Krzeczowie, kapliczki i figura w Bratucicach, kapliczka w Jodłówce, kapliczki w Okulicach,

-liczne stanowiska archeologiczne, z koncentracją w Łazach, Bratucicach, Okulicach i

Ostrowie Królewskim, stanowiące dziedzictwo kulturowe;

-ochrona zasobów zabytkowych ujętych w ewidencji zabytków poprzez:

-opracowanie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami - stosownie do art. 87 ustawy z

dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,

-utrzymanie ochrony prawnej obiektów wpisanych do rejestru zabytków,

-objęcie ochroną prawną obiektów zabytkowych w miejscowych planach zagospodarowania

przestrzennego, w tym określenie działań ochronnych oraz dopuszczalnych na obiektach

objętych ochroną,

-objęcie ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków cennych stanowisk

archeologicznych, a to:

-Okulice – stanowiska: nr 5 (39) ślady osadnictwa późnego okresu przedrzymskiego,

wczesnego średniowiecza i nieokreślona kulturowo materia prahistoryczna, nr 18 (58)

rozległa osada o powierzchni ok. 3 ha głównie późnorzymska,

-Ostrów Królewski – stanowiska: nr 1 (5) osada z późnego okresu wpływów rzymskich, nr 2

(8) liczny materiał kultury łużyckiej ze schyłku epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, nr 3 (9)

osady kultury łużyckiej ze schyłku epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, kultury przeworskiej

44


z późnego okresu wpływów rzymskich oraz materiale niemożliwym do określenia chronologii

w ramach prahistorii,

-wyznaczenie stref ochrony archeologicznej dla obszarów koncentracji stanowisk

archeologicznych,

-wzbogacanie zasobów zabytkowych oraz tworzenie atrakcyjnego krajobrazu kulturowego

gminy:

-utrzymanie i ochronę szczególnie wartościowych dla krajobrazu kulturowego zespołów

zachowanej zabudowy tradycyjnej, tworzącej specyficzne, bardzo często pięknie położone

enklawy, m. in. w Rzezawie, Borku, Jodłówce, Okulicach i Bratucicach,

-zahamowanie tendencji rozpraszania zabudowy mieszkaniowej, a także tendencji

prowadzącej do tworzenia wzdłuż głównych dróg ciągów zabudowy oraz do zanikania

dystansów przestrzennych między jednostkami osadniczymi,

-ochronę przed przekształceniami układów ruralistycznych wsi, poprzez utrzymanie

zasadniczych elementów rozplanowania, przy jednoczesnym dopuszczeniu ich rozwoju na

zasadzie kontynuacji i uzupełnienia istniejących układów,

-wyznaczanie nowych terenów pod zabudowę w sposób kontynuujący i utrwalający

ukształtowane historyczne układy przestrzenne,

-podjęcie działań dla ratowania substancji zabytkowej, zwłaszcza zabytkowego budownictwa

regionalnego, poprzez:

-poprawę stanu zachowania obiektów zabytkowych,

-remont obiektów, a w przypadku ich rozbiórki przestrzeganie przepisów szczególnych o

ochronie zabytków odnośnie sporządzenia inwentaryzacji konserwatorskiej,

-respektowanie wymagań konserwatorskich przy realizacji zamierzeń inwestycyjnych

dotyczących obiektów zabytkowych lub ich otoczenia,

-remontowanie oraz utrzymanie licznych figurek, kapliczek, krzyży przydrożnych i innych

obiektów małej architektury sakralnej, którymi nasycony jest pejzaż gminy,

-kreowanie nowych wartości z uwzględnieniem cech tradycyjnej formy zabudowy (bryła,

gabaryty, kształt dachu, detal architektoniczny) przy realizacji nowej zabudowy,

-zachowanie wymagań przepisów szczególnych w zakresie ochrony stanowisk

archeologicznych - w przypadku podjęcia działalności inwestycyjnej, ingerującej w ziemię w

obrębie stanowisk archeologicznych,

-przeciwdziałanie dewaloryzacji krajobrazu kulturowego, poprzez ochronę zabytków „in

situ”, ochronę widokową, zapobieganiu kolizyjnemu zainwestowaniu i wymiany zabudowy

historycznej na nową o obcych formach,

45


-wdrażania form ochrony krajobrazu kulturowego określonych metodą JARK-WAK,

-pozyskania odpowiednich użytkowników i środków dla racjonalnego oraz zgodnie z

wymogami konserwatorskimi zagospodarowania i użytkowania obiektów i zespołów

zabytkowych. Specyfika środowiska kulturowego oraz bogactwo zachowanej materii

zabytkowej stwarza pozytywne uwarunkowanie dla rozwoju gminy. Jego prawidłowa

ekspozycja orazdbałość o stan techniczny obiektów zabytkowych stwarza możliwość

uatrakcyjnienia gminy oraz szansę i bazę przy kreowaniu jej funkcji turystyczno-

krajoznawczej i kulturalnej.

5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego

gminy

5.2.1. Zarys historii obszaru gminy

Borek

O znaczeniu wsi Borek mówią fragmenty aktu lokacyjnego wydanego 10 lutego 1350

roku. Początkiem kolonizacyjnej akcji miało być założenie obok już istniejącego Krzeczowa i

Ostrowa, trzech nowych wsi: Rzezawy, Jodłówki i Borku. Miały być one założone według

nowego prawa zwanego "prawem niemieckim".

Według przywileju lokacyjnego Król Kazimierz Wielki polecał Maciejowi założyć na

30 łanach nad rzeczką Wydrzyna w głębi puszczy wieś Borek. Sołtysowi przyznaje król trzy

łany ziemi w obrębie wsi, z prawem rozszerzenia tej darowizny drogą karczunku sąsiednich

lasów. Sołtys założy we wsi karczmę, zbuduje młyn i założy dwa stawy rybne, urządzi

wreszcie w Borku ławę szewską, piekarską i rzeźnicką. Sołtys i kmiecie zwolnieni będą przez

lat 20 od wszelkich powinności i opłat na rzecz króla. Po upływie tych wolnych lat sołtys

obowiązany będzie służyć królowi z oddziałem swoich łuczników. Tym samym przywilejem

polecił król sołtysowi zbudować we wsi Borek kościół.

Bratucice

Bratucice były początkowo własnością szlachecką Wilczków herbu Poraj, po roku

1408 sprzedali je Leliwitom Melsztyńskim, razem z Dębowym Działem. Między rokiem

1527, a rokiem 1564, Bratucice stopniowo przeszły na własność królewską w ekonomi

niepołomickiej.

46


Buczków

Buczków był własnością królewską w starostwie krzeczowskim. Według rejestrów

poborowych z roku 1629, 1653, 1680 był przynależny do parafii Rzezawa. W parafii

Cerekiew w księgach chrztów Buczków jest wymieniany po roku 1731.

Dąbrówka

Wsie: Borek, Jodłówka, Krzeczów, Ostrów Królewski, Rzezawa i od 1439 r.

Dąbrówka (pierwsza wzmianka o Dąbrówce pochodzi z roku 1414), stanowiły klucz wsi

starostwa Krzeczowskiego.

Krzeczów

Nazwa Krzeczów - może pochodzić od słowa "krzeczeć" (o żabie), lecz to też -

"Krzeczoł" - ptak, które być może w Krzeczowie były szkolone do łowów na rozległych

łąkach.

W XIII wieku został sporządzony dokument rzekomo z 1238 r. mówiący o założeniu

nowej wsi o nazwie Nowa Brzeźnica (obecnie Łazy) i wymieniający po raz pierwszy wieś

Krzeczów. W pełni potwierdzona jest natomiast wzmianka o Krzeczowie w dokumencie

Leszka Czarnego z 1282 r. W XIV w. wsie Krzeczów, Ostrów, Rzezawa, Jodłówka i Borek

przeniesione zostały na prawo niemieckie. W 1350 r. dobra krzeczowskie obejmowały:

Krzeczów z dworem, połowę Ostrowa (Ostrów Królewski), część Wrzepi, Borek, Jodłówkę,

Rzezawę, a od 1439 r. także Dąbrówkę. Wchodziły one w skład niegrodowego starostwa

krzeczowskiego pozostającego niemal przez cały okres swojego istnienia w zastawie.

Do 1464 r. posiadała je rodzina Wątróbków z Strzelc Małych, następnie Jakub Ciele Z

Pniewa (do 1471 r) Gniady z Zabierzowa (do 1503). Następnie pozostawały w dzierżawie

żupników bocheńskich, a w 1765 r. w posiadaniu Adama i Franciszka Czernych. Wielkość

starostwa krzeczowskiego ulegała zmianom. Na krótko w jego skład wchodziły wsie

Przyborów, Rudy-Rysie, Łęki, Bieńkowice, Krzyżanowice, część Lednicy, Buczków, Dębina,

znajdujące się następnie w rękach szlacheckich. Starostwo krzeczowskie zostało zajęte przez

Austiaków 23 sierpnia1772 roku znajdowało się wówczas w posiadaniu Ignacego

Dydyńskiego. Do dóbr krzeczowskich należały w tym czasie: Krzeczów, Rzezawa, Jodłówka,

Borek, Ostrów, Buczków, Dębina, Dąbrówka, Przyborów, Łęki, Rudy - Rysie.

W Krzeczowie istniał w tym czasie dwór będący siedzibą dzierżawców majątków

starostwa a także folwark. Za czasów Henryka Bondiego został on przebudowany zapewne

wraz z zabudowaniami gospodarczymi z których pozostała do dziś dawna obora dworska.

47


Dwór ten został rozebrany w pocz. XX w. Majątek po Henryku Bondim przeszedł kolejno na

Leopolda Bondiego a następnie Karola Bondiego. W pocz. XX w. dobra te były znacznie

zadłużone. Przed 1909 r. zostały one rozdrobnione i sprzedane na licytacjach. Z inicjatywy

Jana Dańca zbudowany został w 1929 r. na miejscu dawnego dworu obecny budynek

mieszkalny. Od 1988 r. nieruchomość ta należy do Marii Bartyzel.

Łazy

W XIII wieku został sporządzony dokument rzekomo z 1238 roku mówiący o

założeniu nowej wsi o nazwie Nowa Brzeźnica (obecnie Łazy), ten sam dokument wymienia

Krzeczów. Bardziej wiarygodny jest dokument z 1286 r. potwierdzający istnienie Łazów i

Krzeczowa.

Nazwa "Łazy" może znaczyć teren pod uprawę, uzyskany przez wypalaniem zarośli, lub

"przejście" wśród gęstej puszczy. Wreszcie łazować w znaczeniu "wyrywać chwasty" - taką

pracę byli winni czynić mieszkańcy Łazów, na folwarku w Krzeczowie.

Łazy początkowo były własnością klasztorną Benedyktynek w Staniątkach. Na

początku XVIII w. wieś Łazy była zastawiona u rodziny Witowskich.

Okulice

Okulice były wzmiankowane w latach 1125, 1229, 1275, 1288 jako własność opactwa

tynieckiego. Od wieku XV istniała w Okulicach kaplica p. w. Zwiastowania NMP. Około roku

1588 wybudowany został drewniany kościół p. w. Narodzenia NMP, konsekrował go w 1647

r. biskup krakowski W. Lipnicki.

Kolejny kościół pod tym wezwaniem murowany, późno-klasycystyczny zbudowany został w

1809 r. W 1867 r. otrzymał on prawa kapelanii lokalnej, a w 1888 erygował przy nim parafię

biskup tarnowski Ignacy Łobos. Kościół ten przetrwał do 1959 r. kiedy został rozebrany.

W latach 1949-59 wzniesiono obok niego nowy murowany według projektu arch.

Stanisława Murczyńskiego.

Dzwonnica przy kościele w Okulicach wzniesiona została w 1837 roku zapewne w

miejsce starszej z której zachował się dzwon z plakietką Dzieciątka Jezus i datą 1648 r.

Dzwonnica gruntownie odnawiana w latach 1920. Do początkach lat 1960 posiadała odrębne,

murowano-drewniane ogrodzenie.

Okulice są najstarszą wsią gminy, wzmiankowano o nich w dokumentach już w 1125

roku. Okulice pierwotnie były wsią monarszą, zostały jednak darowane benedyktynom z

48


Tyńca wraz z 25 innymi wioskami, stanowiącymi tzw. klucz książnicki. Dawna nazwa

miejscowości brzmiała „Vcolice”, prawdopodobnie od imienia założyciela wsi: Vcola.

W drugiej połowie XI wieku wieś dostała się w posiadanie Benedyktynów tynieckich

z nadania króla Bolesława Śmiałego i królowej Judyty. Dokumenty nadmieniają o

mieszkających tu rzemieślnikach, zajmujących się obróbką żelaza. W roku 1392 (1367)

Okulice zostały przeniesione na prawo niemieckie. 12. VI. 1392 r. część gruntów została

odsprzedana Janowi Niedźwiedziowi. Całkowicie Benedyktyni pozbyli się Okulic w roku

1537, sprzedając je Zbigniewowi Rupniewskiemu. W połowie XVII w. część Okulic należała

jako królewszczyzna do starostwa niepołomickiego.

Już Jan Długosz wymienia Okulice ze swoją kaplicą pod wezwaniem Zwiastowania

Najświętszej Marii Panny. Należały one wtedy do parafii Cerekiew. Kaplica uległa

zniszczeniu z początkiem XVI wieku. Około 1588 roku wybudowano drugi kościół, do

którego jeszcze przed rokiem 1598 obraz N. Maryi Panny podarował Wojciech Krupski.

Kościół ten spalił się w 1780 r., obraz Maryi ocalał. Trzeci kościół zaczęto wznosić po roku

1809, skutkiem powodzi 24. VII. 1813 roku - ten nowy kościół uległ zniszczeniu.

W 1888 roku biskup I. Lobos erygował parafię w Okulicach. Staraniem ks. J. Augustyna w

latach 1949-1959 wybudowano nowy, czwarty kościół w stylu neobarokowym. Został on

konsekrowany przez biskupa K. Pękalę 17. V. 1959 roku. W głównym ołtarzu znajduje się

obraz NMP, słynący cudami od XVI w., koronowany uroczyście 8. IX. 1962 przez Prymasa

Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego.

Rzezawa

Wieś Rzezawa lokowana była przez króla Kazimierza Wielkiego w 1350 r. Pierwsze

wzmianki o kościele i parafii pochodzą z wykazów świętopietrza płaconego w latach 1345-

60. 26 maja 1350 Król polecił wybudować kościół we wsi „Zyrawie”. W początkowym

okresie, na utrzymanie tego kościoła, król przeznaczył dziesięcinę z Krzeczowa, Ostrowa i

część dziesięciny z Wrzępi.

Używana początkowo nazwa „Zyrawa”, może pochodzić od pastwiska – żer.

Drugi z kolei, drewniany kościół istniał w XVI w. Budowla była wielokrotnie

przebudowywana m. in. podczas najazdu szwedzkiego 1655-60 oraz pożarów w XVIII w.

Kościół ten rozebrany został około 1850 roku. Posiadał on tytuł Wszystkich Świętych i Św.

Trójcy. Obecna świątynia Św. Trójcy i św. Leopolda została wzniesiona staraniem dziedziców

okolicznych dóbr: Leopolda Henryka Bondiego, Edwarda Samolaka i Józefa Milewskiego

oraz parafian Rzezawy, Jodłówki, Krzeczowa i Ostrowa. Prace rozpoczęte zostały jesienią

49


1844 r. a ukończone wraz z wyposażeniem wnętrza ok. 1853 r. Kościół konsekrowany był

przez bpa Alojzego Pukalskiego w 1854 r. Obecny murowany kościół w Rzezawie jest już

piątym budynkiem sakralnym.

5.2.2. Krajobraz kulturowy

W rozumieniu ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad

zabytkami „Krajobraz kulturowy to przestrzeń, historycznie ukształtowana w wyniku

działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze”.

Gmina Rzezawa położona jest w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim.

Funkcjonuje jako gmina wiejska i obejmuje 11 sołectw. Sołectwa wchodzące w skład Gminy

Rzezawa to: Rzezawa, Krzeczów, Łazy, Jodłówka, Borek, Ostrów Królewski, Dąbrówka,

Buczków, Dębina, Okulice, Bratucice.

Gmina Rzezawa położona jest w obrębie Kotliny Sandomierskiej oraz Pogórza

Wiśnickiego częściowo w dolinie rzeki Raby (dopływ Wisły).

Miejscowości należące do gminy leżą w pasie kotlin podgórskich w strefie równinnego

krajobrazu peryglacjalnego, na zachodnim krańcu Kotliny Sandomierskiej, w okręgu Puszczy

Niepołomickiej, na wschód od dolnego biegu rzeki Raby na wysokości około 200 metrów n.

p. m. Jedynie wieś Łazy, położona na południowym krańcu gminy, leży na skraju Pogórza

Wiśnickiego.

Z uwagi na klimat gmina położona jest w obrębie XVI dzielnicy rolniczo -

klimatycznej, tzw. tarnowskiej odznaczającej się bardzo korzystnymi warunkami. Należy ona

do najcieplejszych okolic Polski.

O charakterze gminy decydują nie tylko warunki naturalne, ale też jej usytuowanie w

rejonie i jej sieci osiedleńczej oraz komunikacyjnej. Małopolskę przecina ułożona

równoleżnikowo (wzdłuż głównej osi komunikacyjnej Katowice – Kraków – Przemyśl) strefa

silnie zurbanizowana i bardzo gęsto zasiedlona, odznaczająca się szczególnie dużym

rozdrobnieniem chłopskich gospodarstw i dwuzawodowym, chłoporobotniczym charakterem

wsi. Gmina Rzezawa leży w centrum regionu, w tej właśnie strefie, między Bochnią i

Brzeskiem. Południowy kraniec gminy przecina linia kolejowa relacji Kraków - Medyka oraz

międzynarodowa trasa A-4.

Siedziba Urzędu Gminy w miejscowości Rzezawa leży w bliskiej i niemal równej

odległości - około 40 km od Krakowa i Tarnowa, z którymi ma dobre połączenia

komunikacyjne. Teren Gminy Rzezawa ma kształt prostokąta rozciągniętego wzdłuż osi:

50


południowy zachód – północny wschód. Obejmuje on 11 sołectw, o bardzo zróżnicowanej

powierzchni ogólnej i nierównej liczbie mieszkańców.

Gmina Rzezawa jest w przewadze gminą rolniczą w której użytki rolne stanowią

ponad połowę (65%) wszystkich ziem w gminie. Miało to - i ma nadal - znaczący wpływ na

kształt krajobrazu kulturowego. Spośród wsi największa koncentracja zabudowy występuje w

Rzezawie. Na rozwój tej jednostki ma wpływ bliskość miasta Bochni oraz usytuowanie przy

ważnej dla regionu trasie komunikacyjnej – drodze powiatowej Bochnia – Brzesko. Sołectwo

Rzezawa przechodzi swoim układem osadniczym do zespołów zabudowy sołectw Jodłówka

na wschodzie i Krzeczów na zachodzie, tworząc tym samym pasmowy układ osadniczy. W

północnej równinnej części gminy tworzą się bardziej rozłożyste układy osadnicze z

zabudową przysiółkową i rozproszoną. Układy zabudowy sołectw, wypełniają tereny rolniczej

i leśnej przestrzeni.

Według typologii fizjonomicznej wsie gminy zaliczono do:

ulicówki – Borek, Dębina i Jodłówka,

ulicówki z przysiółkami – Bratucice, Dąbrówka, Łazy i Rzezawa,

wielodrożnic– Krzeczów, Okulice i Ostrów Królewski,

o zabudowie rozproszonej – Buczków.

Przeważająca część jednostek osadniczych posiada układ ulicówek w tym z

przysiółkami, natomiast trzy wsie Krzeczów, Okulice i Ostrów Królewski - układ

wielodrożny oraz jedna wieś Buczków zabudowę rozproszoną. Najbardziej

skoncentrowanymi jednostkami osadniczymi są: Rzezawa, Jodłówka, Krzeczów, Borek.

Generalnie w części południowej gminy występuje silniej rozwinięta sieć osadnicza niż w

północnej.

W wyjątkowe walory przyrodnicze, wkomponowane zostały wytwory i osiągnięcia

cywilizacyjne człowieka. Są to zarówno pojedyncze obiekty i zespoły budowli, dzieła sztuki,

elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobrazy miejskie i wiejskie. Wszystkie one

kształtują świadomość i tożsamość regionalną mieszkańców. Przetrwały budynki mieszkalne,

murowane, drewniane i drewniano-murowane, wzniesione na przestrzeni XIX i XX wieku.

Analizując stan obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Rzezawa warto zwrócić

uwagę na unikatową częstotliwość znajdujących się przy drogach krzyży i figurek. W ramach

Ekomuzeum Północnego (obejmującego północne tereny powiatu bocheńskiego – projekt

51


realizowany przez Fundację Partnerstwo dla Ziemi Bocheńskiej) dzięki dotacji Fundacji

Partnerstwo dla Środowiska w 2003 r. skatalogowano 112 zabytkowych kapliczek, figurek i

krzyży przydrożnych, a część z nich także odnowiono.

Oprócz zabytków sakralnych Gminę Rzezawa cechuje bogata i ciekawa architektura

drewniana. W każdej wsi znajdziemy zabytkowe drewniane domy, chałupy, stodoły i stajnie.

Doskonałym uzupełnieniem atrakcyjnej architektury jest rekreacyjny charakter północnej i

centralnej części gminy. Tereny rekreacyjne obejmują m. in. Bratucicki Obszar Chronionego

Krajobrazu tj. miejscowości: Jodłówka, Borek, Ostrów Królewski, Dąbrówka, Buczków,

Dębina i Bratucice. Tereny te cechuje bogata różnorodność zbiorowisk roślinnych łąk i

pastwisk, zespołów sosnowo-dębowego lasu mieszanego, występowanie szafranu spiskiego

(krokus) i paproci długosza królewskiego. Dopełnieniem rekreacyjnego charakteru Gminy

Rzezawa jest kompleks położony w Borku na powierzchni 50 ha. W północno - zachodniej

części gminy we wsi Bratucice na pograniczu z gminami Bochnią i Szczurową znajduje się

niewielka część obszaru Natura 2000 Doliny rzeki Gróbki PLH120067. Funkcjonowanie

wyznaczonych Obszarów Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Natura 2000, utrwala

przyrodnicze powiązania gminy Rzezawa z sąsiednimi gminami.

Na terenie gminy występują złoża gazu ziemnego (odwierty eksploatacyjne znajdują

się we wsiach Dąbrówka, Borek i Jodłówka) oraz niewielkie złoża gliny w jej północnej

części (wsie Bratucice, Buczków, Okulice), co niegdyś stanowiło podstawę tamtejszego

garncarstwa.

Gmina Rzezawa posiada liczne obiekty zabytkowe, choć duża część z nich uległa

zniszczeniu na przestrzeni ostatnich lat i podjętych działań inwestycyjnych.

Dla poszczególnych miejscowości gminy Rzezawa zaproponowano następujące formy

ochrony krajobrazu kulturowego:

Park kulturowy – dla miejscowości Rzezawa-forma ta umożliwia zachowanie

wyjątkowych wartości historyczno-kulturowych w jednoczesnym powiązaniu z ochroną

środowiska przyrodniczego. Celem ustanowienia parku jest potrzeba zachowania ciągłości

tradycji krajobrazu i umożliwienie jego rozwoju zgodnie z tradycjami regionu.

Strefa ochrony konserwatorskiej – dla miejscowości Borek, Bratucice, Dębina,

Jodłówka, Krzeczów, Łazy, Okulice, Ostrów Królewski. Forma ochrony o umiarkowanym

zakresie ochronnym na obszarach otaczających cenne obiekty stanowiących ich otulinę lub

krajobrazowy kontekst.

Strefa Ingerencji konserwatorskiej – dla miejscowości Buczków i Dąbrówka. Forma

52


ochrony na obszarach gdzie występuje jakiś aspekt dziedzictwa kulturowego wymagający

troski konserwatorskiej.

Pogórski charakter południowych skrajów gminy predysponuje ten obszar do rozwoju

turystyki pieszej, z kolei rozległe równinne obszary środkowych i północnych sołectw

stwarzają bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki rowerowej.

Na obszarze gminy Rzezawa - szlak "Niemi świadkowie historii" oraz warsztaty

garncarskie "U Garncarza" w Dębinie, zaliczono do ,,Ekomuzeum Ziemi Bocheńskiej’’

obejmującego teren powiatu bocheńskiego. Szlak "Niemi świadkowie historii" eksponuje

istniejące na terenie gminy obiekty charakterystyczne dla dziedzictwa kulturowego, którymi

są przydrożne kapliczki i figury oraz stare domy wiejskie, zabudowa i urządzenia

gospodarcze. ,,U Garncarza” w Dębinie można natomiast zobaczyć tradycyjny sposób

formowania i wypalania garnków glinianych. Przez teren gminy biegnie odcinek trasy

wycieczkowej: Bochnia – Rzezawa – Jodłówka – Rzezawa – Borek – Dębina – Okulice –

Bratucice – Rudy Rysie – Mokrzyska – Brzesko – Bochnia, która liczy 55 km długości.

W obszarze wyznaczono dużą ilość szlaków rowerowych, co sprzyja zwiedzaniu i

rekreacyjnemu wypoczynkowi. Atrakcją turystyczno – rekreacyjną jest „stadnina koni

Wiśnicz”, położona na pograniczu wsi Dąbrówka – Buczków. Stadnina posiada konie czystej

krwi arabskiej i czystej krwi angielskiej.

53


5.2.3. Obiekty zabytkowe nieruchome na terenie Gminy Rzezawa

5.2.3.1 Obiekty objęte wpisem do rejestru zabytków

Do rejestru zabytków nieruchomych z terenu Gminy Rzezawa wpisano najcenniejsze

zabytki. Są to w szczególności obiekty sakralne, cmentarze wojenne oraz budynki w

założeniach zagrodowych.

Borek

Dom 106 wpis do rejestru nr. A-179 z dnia 19.12.1979 r.

Chałupa zbudowana w 1890 r. Drewniana, wzniesiona na kamieniach i glinie na podwalinie

dębowej. Konstrukcji zrębowej, zbudowana z brusów, łączonych na obłap z ostatkami nad

okapem. Ściana frontowa malowana na kolor brunatny, uszczelnienia wylepione gliną,

zwęgłowania oraz rysie bielone. Ściana tylna i boczne bielone w całości. Dach kryty słomą.

Wzniesiona na rzucie prostokątnym z częścią mieszkalną po stronie zachodniej i komorą od

wschodu. Układ wnętrza jednotraktowy, czterodzielny. Dach czterospadowy o jednej kalenicy

z krokwiami wspartymi na wystających rysiach. Fundator chałupy i budowniczy nieznani.

Bratucice

Stodoła/Wiata w zagrodzie nr 28, rejestr zabytków nr. A-184 z dnia 04.01.1980 r.

Stodoła wzniesiona po poł. XIX w. pierwotnie usytuowana w innej części wsi, przeniesiona

na obecne miejsce w roku 1878. Gruntownie remontowana w roku 1959 ze zmianą formy i

pokrycia dachu oraz dobudową aneksu. Stodoła drewniana, konstrukcji słupowej,

wzmocnionej kołkowymi zastrzałami, wypełnienia ścian z desek w układzie pionowym. Dach

kryty dachówką cementową. Wzniesiona na planie prostokąta o trójdzielnym, symetrycznym

układzie wnętrza z przejazdem na przestrzał w osi środkowej. Dach dwuspadowy na więźbie

krokwiowej, szczyty szalowane pionowo deskami.

Cmentarz wojenny nr 318, A-92/M z dnia 23.05.2007 r.

Na cmentarzu jest pochowanych 51 Austriaków z 32 pułku piechoty landwery i 32 pułku

strzelców. Są to dwie mogiły zbiorowe. Projektantem cmentarza był Franz Stark. Wieść

gminna powiada, że część pochowanych tu żołnierzy to ofiary krwawej kłótni przy grze w

karty, z której skorzystali Rosjanie, dokonując wypadu i ostrzeliwując bijących się między

sobą Austriaków z broni maszynowej.

54


43 żołnierzy jest pochowanych jako bezimienni, jednym z nich jest podporucznik.

Imiennie wymieniono: plutonowy Jan Gawliński, plutonowy Wojciech Madura, szer. Alojz

Weiss, szer. Franciszek Żurawski, szer. Jan Sikora, szer. Władysław Kołodziej, porucznik

Siegfrid Wechsberg, szer. Emil Antl.

Krzeczów


Zabytkowy cmentarz, zaprojektowany przez Franza Starka, znajdujący się we wsi Krzeczów,

gmina Rzezawa, powiat Bochnia. Jeden z ponad 400 zachodnio-galicyjskich cmentarzy

wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury

Wojskowej w Krakowie. Obiekt znajduje się około 200m od skrzyżowania drogi Bochnia-

Rzezawa i Bogucice.

Na cmentarzu, w 9 grobach zbiorowych oraz 13 pojedynczych, pochowanych jest 74

żołnierzy poległych w I wojnie światowej, w dniu 12 grudnia 1914 roku:

32 Austriaków m. in. z, 57 pułku piechoty, 3 pułku huzarów oraz 6 pułku huzarów;

42 Rosjan;

Obiekt jest w bardzo dobrym stanie. Ma kształt prostokąta o łącznej powierzchni 315

m². Ogrodzenie jest wykonane z betonowych słupów połączonych dwiema poprzeczkami z

metalowych rur. Zachowała się oryginalna kuta brama wejściowa. Głównym obiektem na

cmentarzu jest kamienny pomnik, na szczycie którego znajduje się kamienny krzyż. Na

pomniku umieszczony jest także żeliwny krzyż charakterystyczny dla dużej części cmentarzy

z IX okręgu Bochnia. Na grobach zachowały się kute krzyże jedno i dwuramienne.

Okulice

Dzwonnica przy kościele parafialnym A-111 z dnia 20.01.1969 r.

Dzwonnica znajduje się na terenie przykościelnym, w pobliżu miejsca gdzie znajdował się

poprzedni kościół z 1809 roku, rozebrany w 1959 r. Dzwonnica stoi w pół - zach narożu placu

przykościelnego w pobliżu domu parafialnego.

Dzwonnica drewniana konstrukcji słupowej, wzniesiona na rzucie kwadratu.

Konstrukcja słupowa ścian powiązana jest o główny słup nośny. Ściany oszalowane są

deskami. Izbica nadwieszona z otwartą galerią. Nakrywa ja daszek namiotowy. Wewnątrz

dzwonnicy schody drabiniaste, odrębne dla każdego z poziomów. Podesty dla każdego

poziomu deskowe, wsparte na poprzecznej desce. Wewnątrz nie ma dzwonów.

55


https://pl.wikipedia.org/wiki/6_Pu%C5%82k_Huzar%C3%B3w_Austro-W%C4%99gier

https://pl.wikipedia.org/wiki/57_Pu%C5%82k_Piechoty_Austro-W%C4%99gier

https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa

https://pl.wikipedia.org/wiki/Oddzia%C5%82_Grob%C3%B3w_Wojennych_C._i_K._Komendantury_Wojskowej_w_Krakowie


https://pl.wikipedia.org/wiki/Bochnia

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rzezawa_(gmina)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzecz%C3%B3w_(powiat_boche%C5%84ski)

https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Stark&action=edit&redlink=1

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz

Rzezawa

Kościół parafialny p. w. Św. Trójcy A-124 z dnia 27.03.1969 r.

Kościół parafialny usytuowany w środkowej części wsi, po południowej stronie głównej drogi

wiejskiej, prowadzącej przez Rzezawę z Krzeczowa do Jodłówki.

Kościół eklektyczny z reminiscencjami późnoklasycystycznymi. Murowany z cegły z

użyciem kamienia, tynkowany. Wzniesiony na planie krzyża łacińskiego, z prezbiterium

równym szerokości nawy, zamkniętym ścianą prostą. W ramionach krzyża kaplice. Kościół

orientowany, jednonawowy. Przy korpusie od zachodu wbudowana wieża na rzucie kwadratu

z przedsionkami po bokach. Dachy kościoła siodłowe, kryte blachą miedzianą.

W skrzyżowaniu kalenic wieżyczka na sygnaturkę z latarnią na rzucie kwadratu, bezstylowa.

Hełm wieży ostrosłupowy, flankowany szczycikami. Wyposażenie wnętrza barokowe i

barokowo-klasycystyczne.

5.2.3.2 Obiekty znajdujące się w Gminnej Ewidencji Zabytków

Ewidencja obejmuje zabytki znajdujące się na terenie Gminy Rzezawa. Zawiera

obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa małopolskiego oraz obiekty znajdujące

się na kartach adresowych GEZ (nie figurujące w rejestrze) a także, stanowiska

archeologiczne z terenu gminy. Ewidencja ta jest podstawą do sporządzenia Gminnego

programu opieki nad zabytkami Gminy Rzezawa na lata 2015-2018.

W ramach prac nad niniejszym programem przeprowadzono weryfikację oraz wykonano

dokumentację fotograficzną obiektów znajdujących się w ewidencji. Stwierdzono znaczne

ubytki w zasobie zabudowań.

W tabeli poniżej zestawione zostały obiekty znajdujące się w ewidencji zabytków

Gminy Rzezawa.

56


l.p. MIEJSCOWOŚĆ OBIEKT ZABYTKOWY ADRES NR DZIAŁKI GEODEZYJNEJ CZAS POWSTANIA NUMER REJESTRU UWAGI

1 Borek Figura św. Rodziny 1260 1856/1922 r.

2 Borek Figura Chrystusa 865/1 1954 r

3 Borek Dom 28 347 XIX/XX w.



6 Borek Dom 58 468/1 XIX/XX w.


8 Borek Stodoła 61 517 XIX/XX w.


10 Borek Sklep 73 A 849 1936 r.

11 Borek Stodoła 76 832 1938 r.

12 Borek Dom 80 610 1938 r.

13 Borek Dom 82 612/1 1930 r.

14 Borek Kapliczka 82 612/1 1930 r.

15 Borek Stajnia 83 643 XIX/XX w.

16 Borek Dom 106 1427 1908 r.

17 Borek Dom 111 1419/4 l. 20 XX w.

18 Borek Dom 112 1422 2 poł. XIX w.

19 Borek Dom 118 1365 1879 r.

20 Borek Dom 130 1324 1910 r.


22 Borek Dom 137 1315 1920 r.

23 Borek Dom 138 1314/6 1930 r.

24 Borek Figura Chrystusa 138 1314/6 1932 r.

25 Borek Dom 142 1313/2 1900 r.

26 Borek Dom 144 1311/1 1930 r.

57



27 Borek Stodoła 144 1311/2 XIX/XX w.

28 Borek Dom 147 852 1937 r.

29 Borek Szkoła podstawowa 148 1260 1890 r.

30 Borek Dom 149 854/1 1913 r.

31 Borek Dom 150 855 1900 r.




35 Borek Kapliczka NMP 193 1012/1 XIX/XX w.



38 Borek Dom 604 155 XIX w.

39 Borek Obora 604 155 XIX w.

40 Borek Stodoła 604 155 XIX w.

41 Borek Dom bn 157 XIX/XX w.

42 Borek Stodoła bn 157 XIX/XX w.

43 Borek Stodoła 607 159 XIX/XX w.

44 Borek Cmentarz epidemiczny I 288 1873 r.

45 Borek Cmentarz epidemiczny II 1431/3 1873 r.

46 Borek Mogiła żołnierska 532/18 1944 r.

47 Borek Cmentarz parafialny 1272/1, 1273/1, 1274/1 1981 r.

48 Bratucice Dom 7 1324/1 1936 r.

49 Bratucice Kuźnia 7 1324/1 1860 r.

50 Bratucice Dom 10 1273 1889 r

51 Bratucice Chałupa 20 1294 po p. XIX w.

52 Bratucice Dom 22 1292 1910 r.

53 Bratucice Stodoła/wiata 28 1376 1859 r. A-184, 04.01.1980 r.

58



54 Bratucice Stodoła 28 1376 1878 r.

55 Bratucice Budynek inwentarski 28 1376 2 poł XIX w.

56 Bratucice Dom 30 1448/1 XIX/XX w.













69 Bratucice Chałupa 82 583 1870 r.

70 Bratucice Dom 88 808 poł. XX w.

71 Bratucice Dom 89 806/2 1910 r.





76 Bratucice Stajnia 107 828 XIX/XX w.

77 Bratucice Dom 110 833 XIX/XX w.



80 Bratucice Obórka 116 816 XIX/XX w.

59



81 Bratucice Dom 120 837/1 1910 r.




85 Bratucice Chałupa 175 1782 1880 r


87 Bratucice Chałupa 188 1797 1870/80 r.

88 Bratucice Dom 206 1825 1935 r.

89 Bratucice Dom 207 1576 1930 r.

90 Bratucice Stodoła 211 1572 1880 r

91 Bratucice Chałupa 215 1406 pocz. XX w.

92 Bratucice Dom 217 1402 1932 r.


94 Bratucice Chałupa 224 1390/3 1879 r.

95 Bratucice Dom bn 1252 XIX/XX w.

96 Bratucice Figura Chrystusa 1383 1898 r.

97 Bratucice Figura św. Trójcy 29 1388/1 1886 r.

98 Bratucice Cmentarz wojenny nr 318 963 1918 r. A-92/M, 23.05.2007 r.

99 Bratucice Leśniczówka 152 1983/1 1901 r.

100 Bratucice Kapliczka obok 196 1931 k. XIX w.

101 Bratucice Figura Madonny 780 1870 r.

102 Bratucice Kapliczka słupowa obok 205 904 1933 r.

103 Bratucice Krzyż obok 200 1832/2 1900 r.

104 Buczków Kapliczka na drzewie 15 370 XIX/XX w.

105 Buczków Stodoła 44 296/1 2 poł. XIX w.

106 Buczków Stajnia 44 288 2 poł. XIX w.

107 Buczków Dom 44 288 1883 r.

60



108 Buczków Dom 46 306 XIX/XX w.

109 Buczków Stodoła 47 305 XIX/XX w.

110 Buczków Dom 51 512 l. 30 XX w.



113 Buczków Dom 84 180 pocz. XX w.

114 Buczków Dom 86 169/1 l. 30 XX w.

115 Buczków Dom 104 494/1 l. 30 XX w.


117 Buczków Stodoła z oborą 110 415 2 poł. XIX w.

118 Buczków Dom 110 415 1875 r.

119 Buczków Szkoła podstawowa 114 405/1 XIX/XX w.



122 Buczków Dom 129 511/5 l. 30 XX w.

123 Buczków Kaplica Św. Antoniego 588 1919 r.

124 Buczków Kapliczka Ludowa 590 1834 r.

125 Dąbrówka Figura Chrystusa 348 1938 r.

126 Dąbrówka Krzyż 248/3 1936 r.

127 Dąbrówka Dom 4 248/3 1935 r.

128 Dąbrówka Obórka 4 248/3 1935 r.

129 Dąbrówka Dom 38 361 l. 30 XX w.

130 Dąbrówka Stodoła 40 355 1922 r.

131 Dąbrówka Dom 41 356 1930 r.

132 Dąbrówka Dom 56 399 1925 r.

133 Dąbrówka Dom 57 395 1922 r.

134 Dąbrówka Brodło 57 395 1940 r.

61



135 Dąbrówka Dom 107 597/2 XIX/XX w.

136 Dąbrówka Dom 145 1070 l. 20 XX w.

137 Dębina Stodoła w zagrodzie 11 264 l. 20 – 30 XX w.

138 Dębina Dom 14 257 1934 r.

139 Dębina Obora w zagrodzie 14 257 1934 r.

140 Dębina Stodoła w zagrodzie 14 257 1934 r.

141 Dębina Obora w zagrodzie 16 249/1 1900 r.

142 Dębina Dom 17 254 1910 r.

143 Dębina Dom 21 210 l. 20 XX w.

144 Dębina Stodoła w zagrodzie 24 212 1933 r.

145 Dębina Dom 24 212 1933 r.

146 Dębina Dom 28 171/3 pocz. XX w.

147 Dębina Stodoła w zagrodzie 28 171/3 pocz. XX w.

148 Dębina Dom 40 16 1935 r.

149 Dębina Dom 45 10 1935 r.

150 Dębina Dom 52 51/6 l. 30 XX w.

151 Dębina Dom 53 260 1939 r.

152 Dębina Krzyż 55 53/1 XIX/XX w.

153 Dębina Stajnia 59 92 XIX/XX w.

154 Dębina Stodoła 59 92 XIX/XX w.

155 Dębina Dom 64 126 XIX/XX w.

156 Dębina Stodoła 64 126 XIX/XX w.

157 Dębina Obora 64 126 XIX/XX w.

158 Dębina Stodoła w zagrodzie 72 127/2 1926 r.

159 Dębina Dom 76 172/3 l. 20 XX w.

160 Dębina Stodoła w zagrodzie 76 173 l. 20 XX w.

161 Dębina Krzyż 207 1912 r.

62



162 Dębina Figura Chrystusa 18 1951 r.

163 Jodłówka Dom 1(2) 998 1920 r.

164 Jodłówka Dom 3 994 1938 r.

165 Jodłówka Dom 7 997 1900 r.

166 Jodłówka Dom 11 1009 XIX/XX w.

167 Jodłówka Dom 15 1013 1931 r.

168 Jodłówka Dom 16 1014/1 1920 r.

169 Jodłówka Figura Matki Bożej 21 1020/1 1894 r.

170 Jodłówka Dom 22 1021/1 1920 r.

171 Jodłówka Dom 28 1032 1930 r.

172 Jodłówka Dom 31 1038 1920 r.

173 Jodłówka Figura Matki Boskiej 39 1061 1868 r.

174 Jodłówka Dom 48 1073/4 1910 r.

175 Jodłówka Madonna 48 1073/4 1900 r.

176 Jodłówka Dom 52 1079/1 1930 r.

177 Jodłówka Dom 55 1088 1920 r.

178 Jodłówka Dom 58 1095/1 1934 r.

179 Jodłówka Dom 82 742 1926 r.

180 Jodłówka Krucyfiks 90 702 1911 r.

181 Jodłówka Dom 93 660/1 1926 r.

182 Jodłówka Dom 95 668/2 1920 r.

183 Jodłówka Dom 100 703/2 XIX/XX w.

184 Jodłówka Dom 103 709/1 1930 r.

185 Jodłówka Dom 109 744 1917 r.




63





191 Jodłówka Przedszkole 145 831/1 1904 r.

192 Jodłówka Dom 147 836 1900 r.


194 Jodłówka Dom 151 840 1920 r.

195 Jodłówka Figura 161 857/2 1890 r.

196 Jodłówka Dom 165 864 1930 r.

197 Jodłówka Dom 180 888 1930 r.

198 Jodłówka Dom 185 894/2 1920 r.

199 Jodłówka Dom 198 923 1930 r.

200 Jodłówka Dom 199 925 1920 r.


202 Jodłówka Krzyż 208 943/2 1871 r.

203 Jodłówka Stodoła 211 956 XIX/XX w.

204 Jodłówka Dom 211 956 1930 r.

205 Jodłówka Dom 217 968 1924 r.

206 Jodłówka Dom 220 975/1 1920 r.

207 Jodłówka Dom 231 1080 1930 r.


209 Jodłówka Dom 1103 XIX/XX w.

210 Jodłówka Kapliczka 1103 XIX/XX w.

211 Jodłówka Dom 1181 XIX/XX w.

212 Jodłówka Krzyż 772/1 1901 r.

213 Jodłówka Cmentarz epidemiczny 833/1 1860 r.

214 Jodłówka (Rzezawa 222)

Dom dawny nr 142 980 1935 r.

64



215 Krzeczów Dom 8 1260 XIX/XX w.

216 Krzeczów Dom 9 1261 l. 40 XX w.

217 Krzeczów Budynek gospodarczy 21 1165 XIX/XX w.



220 Krzeczów Stodoła 27 1171 XIX/XX w.

221 Krzeczów Dom 36 1153/4 XIX/XX w.

222 Krzeczów Figura NMP 36 1153/4 XIX/XX w.



225 Krzeczów Obórka 52 1140/2 XIX/XX w.


227 Krzeczów Stodoła 71 1014/7 1920 r.

228 Krzeczów Dom 71 1014/7 1910 r.

229 Krzeczów Dom 77 1005/3 1926 r.

230 Krzeczów Krucyfiks 80 969 1924 r.


232 Krzeczów Dom 81 966/2 1895 r


234 Krzeczów Dom 87 956 1939 r.


236 Krzeczów Dom 134 678/1 1935 r.

237 Krzeczów Dom 139 684 1932 r.

238 Krzeczów Dom 145 704 1925 r.

239 Krzeczów Dom 147 706 1910 r.

240 Krzeczów Dom 163 720 1945 r.

241 Krzeczów Dom 166 (163) 721 XIX/XX w.

65



242 Krzeczów Dom 167 756 1930 r.

243 Krzeczów Dom 168 757 1890 r.

244 Krzeczów Dom 171 725, 1014/7 1865 r.



247 Krzeczów Dom 173 762/1 l. 40 XX w.


249 Krzeczów Dom 175 764 1930 r.


251 Krzeczów Dom 179 B 769 XIX/XX w.

252 Krzeczów Stajnia 187 796 1900 r.

253 Krzeczów Dom 188 803 1922 r.

254 Krzeczów Dom 190 802/1, 802/2 XIX/XX w.

255 Krzeczów Dom 193 799 1930 r.

256 Krzeczów Dom 194 800 1937 r.

257 Krzeczów Dom 195 801/1 1890 r.

258 Krzeczów Szkoła 200 808 1935 r.

259 Krzeczów Krucyfiks 202 810 1899 r

260 Krzeczów Figura Madonny 203 812/1 1880 r

261 Krzeczów Dom 205 825 1937 r.




265 Krzeczów Dom 223 1871 (d. 880) XIX/XX w.

266 Krzeczów Dom 224 1875 (d. 872) XIX/XX w.

267 Krzeczów Dwór 237 922 XIX/XX w.


66



269 Krzeczów Figura Madonny 239 927 1855 r.

270 Krzeczów Dom bn 977 XIX/XX w.

271 Krzeczów Dom bn 866 XIX/XX w.

272 Krzeczów Kapliczka obok 112 obok 98 813/2 1880 r

273 Krzeczów Krzyż 1818 1911 r.

274 Krzeczów Cmentarz wojenny nr 315 695 1914 r. A-93/M, 23.05.2007 r.

275 Łazy Magazyn zbożowy, wł.RZD UJ 173/7 XIX/XX w.

276 Łazy Stodoła I, wł.RZD UJ Kraków 173/7 1937 r.

277 Łazy Dom Zakonnic 173/3 lata 20, 80 XX w.

278 Łazy Stodoła II, wł.RZD UJ Kraków 173/7 pocz. XX w.

279 Łazy Czworaki 2 173/2 pocz. XX w.

280 Łazy Dom obok 16 479/1 XIX/XX w.

281 Łazy Dom 24 143 XIX/XX w.

282 Łazy Budynek gospodarczy 36 452 lata 20 XX w.

283 Łazy Dom 40 102 1918-19 r.

284 Łazy Dom 41 585 1910 r.

285 Łazy Dom (dawna szkoła) 42 587 1900 r.

286 Łazy Stodoła 42 587 1900 r.

287 Łazy Spichlerz 43 583 lata 20 XX w.

288 Łazy Dom 43 583 lata 20 XX w.

289 Łazy Chlew 43 583 XIX/XX w.


291 Łazy Stodoła 52 595 XIX/XX w.

292 Łazy Dom 63 625/1 po 1910 r.

293 Łazy Dom 65 628 1910 r.

294 Łazy Dom 66 631 1940 r.

295 Łazy Dom 76 511/5 XIX/XX w.

67




297 Łazy Dom 84 523 XIX/XX w.

298 Łazy Dom 89 510/1 1935 r.

299 Łazy Krzyż 186 1936 r.

300 Łazy Kapliczka 198 XX w.

301 Okulice Figura N.M.P przy drodze do 825/2 1898 r.

302 Okulice Dom 3 809 1910 r.

303 Okulice Dom 4 810 1930 r.

304 Okulice Figura Chrystusa 4 810 1911 r.

305 Okulice Dom 7 811 1935 r.

306 Okulice Stodoła 8 813 1928 r.

307 Okulice Dom 15 786/1 1936 r.

308 Okulice Budynek gospodarczy 15 786/1 XIX/XX w.

309 Okulice Stodoła 15 786/1 XIX/XX w.

310 Okulice Dom 17 781 1910 r.


312 Okulice Kapliczka 23 771/1 1900 r.


314 Okulice Dom 28 409 1945 r.

315 Okulice Dom 31 412 1936 r.

316 Okulice Figura Chrystusa 36 417 1911 r.

317 Okulice Dom 39 419 1880 r.

318 Okulice Krzyż 39 418 1924 r.



321 Okulice Dom 45 427/1 1910 r.

322 Okulice Krzyż 48 762 1900 r.

68



323 Okulice Dom 50 817 1945 r.

324 Okulice Figura Anioła 51 761 kon. XIX w.

325 Okulice Szkoła Podstawowa 51 761 1931 r.

326 Okulice Kościół paraf. p.w. 54 428/5 1949-1959 r.

327 Okulice Dzwonnica przy Kościele 54 428/3, 428/4 1837 r. A-111, 20.01.1969 r.

328 Okulice Zespół posągów przed 54 428/2 1896 r.

329 Okulice Kapliczka przy ogrodzeniu 54 428/5 1 ćw. XIX w.

330 Okulice Figura N.M.P. 54 428/5 1947 r.

331 Okulice Chałupa 58 648/3 1920 r.



334 Okulice Dom bn 790 XIX/XX w.

335 Okulice Cmentarz parafialny 944/1 1790 r

336 Okulice Miejsce pocmentarne 428/2, 428/3, 428/4 1588 r.

337 Ostrów Królewski Stodoła 1 327 1938 r.

338 Ostrów Królewski Dom 1 327 1921 r.


340 Ostrów Królewski Dom 11 377 l. 30 XX w.

341 Ostrów Królewski Dom 40 434/1 XIX/XX w.

342 Ostrów Królewski Szkoła podstawowa 48 453/1 l. 30 XX w.

343 Ostrów Królewski Stajnia 50 453 l. 30 XX w.


345 Ostrów Królewski Stajnia 54 459 pocz. XX w.

346 Ostrów Królewski Dom 54 459 pocz. XX w.

347 Ostrów Królewski Dom 56 462 pocz. XX w.



69



350 Ostrów Królewski Stodoła 88 496 XIX/XX w.


352 Ostrów Królewski Figura Chrystusa 98 334 XIX/XX w.

353 Ostrów Królewski Kuźnia 99 489/1 1938 r.

354 Ostrów Królewski Cmentarz parafialny 635/1 1985 r.

355 Rzezawa Dom 68 1193 lata 30 XX w.

356 Rzezawa Chałupa 21 1144/3 1935 r.

357 Rzezawa Stodoła 21 1144/3 XIX/XX w.

358 Rzezawa Dom 1173 XIX/XX w.

359 Rzezawa Dom 1168/1 XIX/XX w.

360 Rzezawa Stodoła 1168/1 XIX/XX w.



363 Rzezawa Stodoła 1163 XIX/XX w.

364 Rzezawa Dom 20 1148/4 ok. 1930 r.

365 Rzezawa Dom 19 1142/2 1920/30 r.

366 Rzezawa Dom 1187 1920/30 r.

367 Rzezawa Dom 56 531/2 XIX/XX w.

368 Rzezawa Obórka 516 XIX/XX w.

369 Rzezawa Krzyż 434 508 1872 r.




373 Rzezawa Chałupa 164 940 kon. XIX w.

374 Rzezawa Dom 165 a 942 XIX/XX w.

375 Rzezawa Krzyż 1575 1954 r.

376 Rzezawa Krzyż 1614 brak

70




378 Rzezawa Dom 241 1366/2 XIX/XX w.

379 Rzezawa Dom 78 1259/3 1935 r.


381 Rzezawa Dom 219 713 1920 r.



384 Rzezawa Dom 190 890/6 1930 r.

385 Rzezawa Dom 106 744 1936 r.

386 Rzezawa Krzyż 188 896/1 1907 r.

387 Rzezawa Dom 108 755/2 1930 r.



390 Rzezawa Dom 341 787 1928 r.

391 Rzezawa Dom 222 909/7 1939 r.

392 Rzezawa Dom 175 920 1920/30 r.

393 Rzezawa Dom 131 830 1931 r.

394 Rzezawa Dom 167 935/2 1930 r.


396 Rzezawa Dom 155 954/1 1935 r.



399 Rzezawa Dom 271 1280 1917 r.

400 Rzezawa Dawna Szkoła Podstawowa 1206 pocz. XX w.

401 Rzezawa Ochotnicza Straż Pożarna 1205 XIX/XX w.

402 Rzezawa Budynek poczty 1205 XIX/XX w.

71



403 Rzezawa Stodoła 215 1220 1920 r.

404 Rzezawa Dom 214 1223/1 1930 r.

405 Rzezawa Dom 212 1227 XIX/XX w.

406 Rzezawa Dom 98 1212 ok. 1920 r.

407 Rzezawa Figura N.M.P. w 78 1211 1900 r.

408 Rzezawa Figura św. Józefa przed 1224/5 XIX/XX w.

409 Rzezawa Kościół paraf. p. w. św. Trójcy, 1218 1844 – 1851 r. A-124, 27.03.1969 r.

410 Rzezawa Kaplica przy kościele 1218 1924-25 r.

411 Rzezawa Kapliczka przy kościele 1218 1924 -25 r.

412 Rzezawa Ogrodzenie kościoła 1218 poł. XIX w.

413 Rzezawa Obora przy plebanii 1224/5 ok. 1910 r.

414 Rzezawa Plebania katolicka 1224/5 1911 r.

415 Rzezawa Spichlerz przy plebanii kat. 1224/5 l. 30 XX w.

416 Rzezawa Stodoła przy plebanii 1224/5 1930 r.

417 Rzezawa Dom 210 1233 1920 r.

418 Rzezawa Chałupa 228 1298 k. XIX w.

419 Rzezawa Stodoła 283 1314/1 1940 r.

420 Rzezawa Chałupa 224 1332 1900 r.




424 Rzezawa Dom 207 1288/2 1920 r.

425 Rzezawa Dom 204 1273/2 1920 r.

426 Rzezawa Figura Chrystusa 1292/2 1940 r.

72





429 Rzezawa Dom 209 1228 XIX/XX w.

430 Rzezawa Dom 217 1297 1920 r.


432 Rzezawa Dom 281 1126 1929 r.


434 Rzezawa Stajnia 539/7 XIX/XX w.

435 Rzezawa Dom 79 1213 ok. 1935 r.

436 Rzezawa Kaplica, cmentarz kat. 555 XIX/XX w.

437 Rzezawa Kaplica cmentarna, cmentarz 555 XIX/XX w.

438 Rzezawa Cmentarz parafialny stary 555 1840 r

439 Rzezawa Cmentarz parafialny nowy 555 1980 r

73


5.2.4. Zabytki ruchome

Najcenniejsze zabytki ruchome wpisywane są do rejestru na podstawie decyzji

Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Centralną Ewidencję Zabytków Ruchomych

prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Zabytki ruchome gminy Rzezawa stanowią wyposażenie obiektów wpisanych do

Rejestru zabytków są to:

Kościół parafialny p. w. Narodzenia NMP w Okulicach B-62, decyzja z dnia

22.02.1969 r.

Kościół parafialny p. w. Św. Trójcy w Rzezawie B-75, decyzja z dnia

27.03.1969 r.

5.2.5. Zabytki archeologiczne

Zabytkiem archeologicznym jest każdy ślad działalności człowieka znajdujący się w

ziemi lub pod wodą, którego zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na

posiadaną wartość historyczną, artystyczną bądź naukową. Stanowiska archeologiczne to

obszary, w obrębie których występują źródła archeologiczne wraz z otaczającym je

kontekstem, czyli bezpośrednim otoczeniem, układem warstw glebowych oraz zespołem

danych, określających ich położenie.

Na terenie Gminy Rzezawa występują liczne stanowiska archeologiczne -

zarejestrowano i zewidencjonowano 229 stanowisk, głównie są to ślady osadnictwa bądź

osady.

Zestawienie zabytków archeologicznych z terenu Gminy Rzezawa znajduje się w

poniższej tabeli.

74


l.p miejscowość gmina numer ob-szaru AZP

numer w miejsco-wości

nr na obszarze

jednostki kulturowe/chronologia

1. Borek Rzezawa 103-62 1 68 ślad osadnictwa - neolit

2. Borek Rzezawa 103-62 2 23 ślad osadnictwa - prahistoria, wczesne średniowiecze

3. Borek Rzezawa 103-62 3 25 ślad osadnictwa - epoka kamienia

4. Borek Rzezawa 103-62 4 31 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska

5. Borek Rzezawa 103-62 5 33 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, wczesne średniowiecze


7. Borek Rzezawa 103-62 7 35 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze, epoka nowożytna

8. Borek Rzezawa 103-62 8 37 ślad osadnictwa - epoka kamienia, średniowiecze


10. Borek Rzezawa 103-62 10 39 ślad osadnictwa - epoka kamienia, epoka nowożytna

11. Borek Rzezawa 103-62 11 40 ślad osadnictwa - średniowiecze


13. Borek Rzezawa 103-62 13 53 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria

14. Borek Rzezawa 103-62 14 54 średniowiecze - ślad osadnictwa

15. Borek Rzezawa 103-62 15 55 epoka kamienia - ślad osadnictwa

16. Borek Rzezawa 103-62 16 56 ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze


18. Bratucice Rzezawa 102-62 1 15 osada - okres rzymski – kultura przeworska

19. Bratucice Rzezawa 102-62 2 16 osada, ślad osadnictwa - epoka brązu, późny okres rzymski – kultura prze-worska, prahistoria, wczesne średniowiecze

20. Bratucice Rzezawa 102-62 3 17 ślad osadnictwa - prahistoria, epoka nowożytna

21. Bratucice Rzezawa 102-62 4 18 ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze

22. Bratucice Rzezawa 102-62 5 19 osada, ślad osadnictwa - późna epoka żelaza, kultura przeworska, średnio-wiecze

23. Bratucice Rzezawa 102-62 6 20 osada, ślad osadnictwa - epoka brązu, wczesna epoka żelaza – kultura łużyc-ka, prahistoria, średniowiecze

24. Bratucice Rzezawa 102-62 7 21 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze, epoka nowożytna

25. Bratucice Rzezawa 102-62 8 22 ślad osadnictwa - średniowiecze

26. Bratucice Rzezawa 102-62 9 23 osada - średniowiecze

75




nr na obszarze


27. Bratucice Rzezawa 102-62 10 24 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska

28. Bratucice Rzezawa 102-62 11 25 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze

29. Bratucice Rzezawa 102-62 12 26 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, średnio-wiecze

30. Bratucice Rzezawa 102-62 13 27 osada, ślad osadnictwa - epoka brązu – kultura łużycka, prahistoria, średnio-wiecze

31. Bratucice Rzezawa 102-62 14 28 ślad osadnictwa - średniowiecze, epoka nowożytna

32. Bratucice Rzezawa 102-62 15 29 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, średniowiecze




36. Bratucice Rzezawa 102-62 19 34 ślad osadnictwa - epoka kamienia



39. Bratucice Rzezawa 102-62 22 41 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska, średniowiecze

40. Bratucice Rzezawa 102-62 23 42 osada, ślad osadnictwa - średniowiecze, epoka nowożytna

41. Bratucice Rzezawa 102-62 24 81 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska

42. Bratucice Rzezawa 102-62 25 82 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, średnio-wiecze

43. Bratucice Rzezawa 102-62 26 83 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska


45. Bratucice Rzezawa 102-62 28 88 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, wczesne średniowie-cze VIII-X w.

46. Bratucice Rzezawa 102-62 29 89 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, okres rzymski – kultura przewor-ska, schyłek wczesne średniowiecze

47. Bratucice Rzezawa 102-62 30 90 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria

48. Bratucice Rzezawa 102-62 31 91 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, prahistoria, śre-dniowiecze



51. Bratucice Rzezawa 102-62 34 94 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, średniowiecze, epoka nowożytna

76




nr na obszarze


52. Bratucice Rzezawa 102-62 35 135 ślad osadnictwa - epoka kamienia, wczesne średniowiecze, późne średnio-wiecze, nowożytność

53. Bratucice Rzezawa 102-62 36 136 ślad osadnictwa, punkt osadniczy - epoka kamienia, pradzieje, późne śre-dniowiecze, nowożytność

54. Bratucice Rzezawa 102-62 37 137 ślad osadnictwa, punkt osadniczy - epoka kamienia, pradzieje, nowożytność

55. Buczków Rzezawa 103-62 1 61 ślad osadnictwa - epoka kamienia

56. Buczków Rzezawa 103-62 2 62 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze

57. Buczków Rzezawa 103-62 3 63 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska

58. Buczków Rzezawa 103-62 4 64 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze


60. Buczków Rzezawa 102-62 6 9 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria


62. Dąbrówka Rzezawa 103-62 1 58 ślad osadnictwa - epoka kamienia

63. Dąbrówka Rzezawa 103-62 2 59 ślad osadnictwa - epoka kamienia

64. Dąbrówka Rzezawa 103-62 3 60 ślad osadnictwa - epoka kamienia, średniowiecze

65. Dąbrówka Rzezawa 103-62 4 65 osada - schyłek wczesnego średniowiecza XII-XIII w.

66. Dąbrówka Rzezawa 103-62 5 67 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, nowożytność

67. Dębina Rzezawa 102-62 1 45 ślad osadnictwa - prahistoria

68. Dębina Rzezawa 102-62 2 46 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, średniowiecze

69. Dębina Rzezawa 102-62 3 51 ślad osadnictwa - epoka kamienia

70. Dębina Rzezawa 102-62 4 52 ślad osadnictwa - epoka kamienia

71. Dębina Rzezawa 102-62 5 96 ślad osadnictwa - nowożytność

72. Jodłówka Rzezawa 103-62 1 41 ślad osadnictwa - epoka kamienia



75. Jodłówka Rzezawa 104-62 4 76 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska

76. Jodłówka Rzezawa 104-62 5 77 osada - neolit, późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowie-cze


78. Jodłówka Rzezawa 104-62 7 79 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, średniowiecze

79. Jodłówka Rzezawa 104-62 8 80 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze, późne średniowiecze

77




nr na obszarze


80. Jodłówka Rzezawa 104-62 9 113 ślad osadnictwa - neolit

81. Jodłówka Rzezawa 104-62 10 114 ślad osadnictwa - epoka kamienia – WEB

82. Jodłówka Rzezawa 104-62 11 115 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria

83. Krzeczów Rzezawa 104-61 1 7 osada, ślad osadnictwa - neolit, okres rzymski – kultura przeworska, wczesneśredniowiecze

84. Krzeczów Rzezawa 104-61 2 122 ślad osadnictwa - prahistoria, wczesne średniowiecze, późne średniowiecze

85. Krzeczów Rzezawa 104-61 3 123 osada, ślad osadnictwa - neolit, prahistoria, późne średniowiecze

86. Krzeczów Rzezawa 104-61 4 124 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze

87. Krzeczów Rzezawa 104-61 5 125 ślad osadnictwa - późne średniowiecze – XIV w.

88. Krzeczów Rzezawa 104-61 6 126 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, wczesny brąz, późne średniowie-cze

89. Krzeczów Rzezawa 104-61 7 127 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze

90. Krzeczów Rzezawa 104-61 8 128 ślad osadnictwa - neolit, późne średniowiecze

91. Krzeczów Rzezawa 104-61 9 129 ślad osadnictwa - epoka kamienia

92. Krzeczów Rzezawa 103-61 10 29 ślad osadnictwa - późne średniowiecze, nowożytność


94. Krzeczów Rzezawa 103-61 12 31 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze


96. Krzeczów Rzezawa 103-61 14 33 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, wczesne średniowiecze, późne średnio-wiecze, nowożytność

97. Krzeczów Rzezawa 103-61 15 60 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria


99. Krzeczów Rzezawa 104-61 17 9 ślad osadnictwa - późne średniowiecze

100. Łazy Rzezawa 104-62 1 4 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska

101. Łazy Rzezawa 104-61 2 118 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria

102. Łazy Rzezawa 104-61 3 119 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

103. Łazy Rzezawa 104-61 4 120 ślad osadnictwa - epoka kamienia

104. Łazy Rzezawa 104-61 5 121 ślad osadnictwa - epoka kamienia, neolit

105. Łazy Rzezawa 104-62 6 10 osada, ślad osadnictwa, punkt osadniczy - epoka kamienia, prahistoria, póź-ne średniowiecze – XV w., nowożytność

106. Łazy Rzezawa 104-62 6 10 osada - wczesny brąz, prahistoria, późne średniowiecze, nowożytność

78




nr na obszarze


107. Łazy Rzezawa 104-62 7 11 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, późne średniowiecze

108. Łazy Rzezawa 104-62 8 12 osada - epoka kamienia, prahistoria

109. Łazy Rzezawa 104-62 9 13 ślad osadnictwa - późne średniowiecze

110. Łazy Rzezawa 104-62 10 14 ślad osadnictwa - późne średniowiecze – XV w.

111. Łazy Rzezawa 104-62 11 15 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, późne średniowiecze

112. Łazy Rzezawa 104-62 12 16 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, późne średniowiecze, nowożytność

113. Łazy Rzezawa 104-62 13 17 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze, nowożyt-ność

114. Łazy Rzezawa 104-62 14 18 osada, ślad osadnictwa - późne średniowiecze, nowożytność

115. Łazy Rzezawa 104-62 15 19 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze

116. Łazy Rzezawa 104-62 16 20 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze

117. Łazy Rzezawa 104-62 17 21 osada - neolit, późne średniowiecze

118. Łazy Rzezawa 104-62 18 22 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

119. Łazy Rzezawa 104-62 19 23 osada, ślad osadnictwa - neolit, wczesne średniowiecze, późne średniowie-cze, nowożytność

120. Łazy Rzezawa 104-62 20 24 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, nowożytność

121. Łazy Rzezawa 104-62 21 25 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, wczesna epoka brązu, prahistoria, wczesne średniowiecze, późne średniowiecze

122. Łazy Rzezawa 104-62 22 26 ślad osadnictwa - neolit, późne średniowiecze, nowożytność

123. Łazy Rzezawa 104-62 23 27 ślad osadnictwa - prahistoria, późne średniowiecze

124. Łazy Rzezawa 104-62 24 36 osada, ślad osadnictwa - późne średniowiecze, nowożytność

125. Łazy Rzezawa 104-62 25 37 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, nowożytność

126. Łazy Rzezawa 104-62 26 38 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późne średniowiecze

127. Łazy Rzezawa 104-62 27 39 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, późne średniowiecze


129. Łazy Rzezawa 104-62 29 41 osada, ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze, późne średniowiecze, no-wożytność


131. Łazy Rzezawa 104-62 31 43 osada, ślad osadnictwa - późna epoka brązu, kultura przeworska, późne śre-dniowiecze

79




nr na obszarze


132. Łazy Rzezawa 104-62 32 44 osada, ślad osadnictwa - późna epoka brązu, kultura przeworska, późne śre-dniowiecze, nowożytność


134. Łazy Rzezawa 104-62 34 46 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze

135. Łazy Rzezawa 104-62 35 47 osada - prahistoria

136. Łazy Rzezawa 104-62 36 48 osada - kultura przeworska

137. Łazy Rzezawa 104-62 37 54 osada - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska

138. Łazy Rzezawa 104-62 38 55 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska

139. Łazy Rzezawa 104-62 39 56 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesneśredniowiecze, nowożytność

140. Łazy Rzezawa 104-62 40 57 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, późny okres rzymski, kultura przeworska, późne średniowiecze, nowożytność

141. Łazy Rzezawa 104-62 41 58 osada, ślad osadnictwa - neolit – kultura ceramiki wstęgowej rytej, prahistoria,późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze, nowożyt-ność

142. Łazy Rzezawa 104-62 42 59 osada, ślad osadnictwa - neolit – kultura ceramiki wstęgowej rytej, późne śre-dniowiecze

143. Łazy Rzezawa 104-62 43 60 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, nowożyt-ność

144. Łazy Rzezawa 104-62 44 61 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

145. Łazy Rzezawa 104-62 45 62 osada, ślad osadnictwa - neolit, późny okres rzymski – kultura przeworska

146. Łazy Rzezawa 104-62 46 63 osada - neolit, późny okres rzymski – kultura przeworska


148. Łazy Rzezawa 104-62 48 65 ślad osadnictwa- prahistoria

149. Łazy Rzezawa 104-62 49 66 ślad osadnictwa - prahistoria, późne średniowiecze, nowożytność


151. Łazy Rzezawa 104-62 51 68 osada - neolit

152. Łazy Rzezawa 104-62 52 69 ślad osadnictwa - prahistoria

153. Łazy Rzezawa 104-62 53 70 osada, ślad osadnictwa - neolit, późny okres rzymski – kultura przeworska

154. Łazy Rzezawa 104-62 54 71 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, neolit, wczesne epoka brązu, pra-historia, wczesne średniowiecze


80




nr na obszarze


156. Łazy Rzezawa 104-62 56 73 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, nowożyt-ność


158. Łazy Rzezawa 104-62 58 75 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, neolit, prahistoria

159. Łazy Rzezawa 104-62 59 118 ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria

160. Łazy Rzezawa 104-62 60 119 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesneśredniowiecze


162. Łazy Rzezawa 104-62 62 121 ślad osadnictwa - epoka kamienia, neolit

163. Łazy Rzezawa 104-62 63 117 ślad osadnictwa, punkt osadniczy - epoka kamienia, późne średniowiecze – XV w. nowożytność

164. Łazy Rzezawa 104-62 64 134 osada, punkt osadniczy - prahistoria (okres rzymski), wczesne średniowiecze,późne średniowiecze – XV w. nowożytność

165. Okulice Rzezawa 102-62 1 30 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, neolit, późny okres rzymski – kultu-ra przeworska, prahistoria

166. Okulice Rzezawa 102-62 2 36 ślad osadnictwa - epoka brązu

167. Okulice Rzezawa 102-62 3 37 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze

168. Okulice Rzezawa 102-62 4 38 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, średniowiecze, nowo-żytność

169. Okulice Rzezawa 102-62 5 39 osada, ślad osadnictwa - młodszy okres przed-rzymski, późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesne średniowiecze, prahistoria

170. Okulice Rzezawa 102-62 6 43 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, średnio-wiecze171. Okulice Rzezawa 102-62 7 44 ślad osadnictwa - średniowiecze, nieokreślona

172. Okulice Rzezawa 102-62 8 45 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, wczesne średniowiecze

173. Okulice Rzezawa 102-62 9 46 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska, średniowiecze

174. Okulice Rzezawa 102-62 10 47 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska

175. Okulice Rzezawa 102-62 11 48 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska



178. Okulice Rzezawa 102-62 14 54 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesneśredniowiecze, nowożytność


180. Okulice Rzezawa 102-62 16 56 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, średnio-wiecze

81




nr na obszarze


181. Okulice Rzezawa 102-62 17 57 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesne średniowiecze, nowożytność

182. Okulice Rzezawa 102-62 18 58 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, schyłek wczesnego średniowiecza

183. Okulice Rzezawa 102-62 19 59 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska,średniowiecze


185. Okulice Rzezawa 102-62 21 62 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska,nowożytność

186. Okulice Rzezawa 102-62 22 63 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesneśredniowiecze

187. Okulice Rzezawa 102-62 23 64 ślad osadnictwa - prahistoria, średniowiecze

188. Okulice Rzezawa 102-62 24 66 ślad osadnictwa - średniowiecze, nowożytność

189. Okulice Rzezawa 102-62 25 95 ślad osadnictwa - prahistoria, nowożytność

190. Okulice Rzezawa 102-62 26 138 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska

191. Okulice Rzezawa 102-62 27 139 ślad osadnictwa, punkt osadniczy - epoka kamienia, nowożytność

192. Okulice Rzezawa 102-62 28 140 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, pradzieje, nowożytność

193. Okulice Rzezawa 102-62 29 141 ślad osadnictwa - pradzieje, wczesne średniowiecze, nowożytność

194. Okulice Rzezawa 102-62 30 142 ślad osadnictwa - epoka kamienia, nowożytność

195. Ostrów Królewski

Rzezawa 103-61 1 5 cmentarzysko - wczesne średniowiecze


Rzezawa 103-62 2 8 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska


Rzezawa 103-62 3 9 osada, ślad osadnictwa - schyłek epoki brązu/okres halsztacki – kultura łużyc-ka, późny okres rzymski – kultura przeworska


Rzezawa 103-62 4 10 osada, ślad osadnictwa - epoka brązu, wczesna epoka żelaza – kultura łużyc-ka, prahistoria, średniowiecze


Rzezawa 103-62 5 11 osada - prahistoria, późny okres rzymski – kultura przeworska


Rzezawa 103-62 6 12 osada - późny okres rzymski – kultura przeworska

82




nr na obszarze



Rzezawa 103-62 7 17 ślad osadnictwa - epoka kamienia


Rzezawa 103-62 8 18 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, epoka brązu/wczesna epoka żela-za – kultura łużycka, późny okres rzymski – kultura przeworska


Rzezawa 103-62 9 20 ślad osadnictwa - prahistoria, późny okres rzymski – kultura przeworska, śre-dniowiecze, nowożytność


Rzezawa 103-62 10 21 ślad osadnictwa - prahistoria


Rzezawa 103-61 11 22 ślad osadnictwa - średniowiecze, wczesne średniowiecze




Rzezawa 103-61 13 49 ślad osadnictwa - epoka kamienia, wczesne średniowiecze




Rzezawa 103-61 15 51 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, prahistoria, późne średniowiecze


Rzezawa 103-61 16 52 osada - prahistoria


Rzezawa 103-61 17 53 ślad osadnictwa - prahistoria, późny okres rzymski – kultura przeworska, wczesne średniowiecze, późne średniowiecze


Rzezawa 103-61 18 54 ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska


Rzezawa 103-61 19 55 osada, ślad osadnictwa - późny okres lateński, kultura przeworska, prahisto-ria, nowożytność


Rzezawa 103-61 20 56 osada, ślad osadnictwa - prahistoria, nowożytność


Rzezawa 103-61 21 64 osada, ślad osadnictwa - późne średniowiecze, nowożytność

83




nr na obszarze



Rzezawa 103-61 22 65 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

217. Rzezawa Rzezawa 104-61 1 130 ślad osadnictwa - neolit

218. Rzezawa Rzezawa 104-61 2 131 osada, ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

219. Rzezawa Rzezawa 103-62 3 24 ślad osadnictwa - epoka kamienia

220. Rzezawa Rzezawa 103-61 4 57 ślad osadnictwa - prahistoria, późny okres rzymski – kultura przeworska

221. Rzezawa Rzezawa 103-61 5 58 ślad osadnictwa - epoka kamienia, późny okres rzymski – kultura przeworska

222. Rzezawa Rzezawa 103-61 6 61 ślad osadnictwa - późny okres lateński, kultura przeworska

223. Rzezawa Rzezawa 104-61 7 62 osada, ślad osadnictwa - późny okres lateński/okres rzymski, kultura przewor-ska, późne średniowiecze

224. Rzezawa Rzezawa 104-62 8 5 ślad osadnictwa - epoka kamienia

225. Rzezawa Rzezawa 104-62 9 6 ślad osadnictwa - prahistoria

226. Rzezawa Rzezawa 104-62 10 7 ślad osadnictwa - wczesne średniowiecze

227. Rzezawa Rzezawa 104-61 11 8 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

228. Rzezawa Rzezawa 104-62 12 118 ślad osadnictwa - epoka kamienia, pradzieje

229. Rzezawa Rzezawa 104-61 13 135 osada, ślad osadnictwa - późny okres rzymski – kultura przeworska, późne średniowiecze

84


5.2.6. Dziedzictwo niematerialne

W rozumieniu Konwencji UNESCO, której tekst został przyjęty na 32 sesji Konferen-

cji Generalnej UNESCO w październiku 2003 r., dziedzictwo niematerialne to zwyczaje,

przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturowa,

które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki.

Dziedzictwo niematerialne to rodzaj dziedzictwa, który jest przekazywany z pokolenia na po-

kolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, hi-

storią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest źró-

dłem poczucia tożsamości i ciągłości. Dziedzictwo niematerialne w rozumieniu wspomnianej

wyżej Konwencji obejmuje:

- tradycje i przekazy ustne, w tym język jako narzędzie przekazu,

- spektakle i widowiska,

- zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne,

- wiedzę o wszechświecie i przyrodzie oraz związane z nią praktyki,

- umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem.

W XXI wieku, w dobie cyfryzacji i postępującej globalizacji, przy powszechnym do-

stępie do mediów w niektórych regionach dochodzi do zjawiska „zatarcia” cech indywidual-

nych danego regionu. Społeczność przejmuje zwyczaje „obce” zwykle bardziej popularne.

Należy pamiętać, że technologia która może przyczyniać się do uogólnienia regionalnej

przestrzeni kulturowej znakomicie sprawdza się jako narzędzie ją promujące i utrwalające.

Na terenie Gminy Rzezawa dziedzictwo niematerialne zostało zachowane i jest szero-

ko obecne, pielęgnowane i kultywowane. Obiektami kulturotwórczymi są przede wszystkim:

Cztery biblioteki publiczne: Gminna Biblioteka Publiczna w Rzezawie oraz jej filie

– w Bratucicach, Buczkowie i Krzeczowie.

Biblioteki w 2009 r. dysponowały księgozbiorem liczącym 35 451 woluminów, z któ-

rych korzystało 1407 czytelników. W ramach programu "Ikonka" - pod patronatem

Ministerstwa Nauki i Informatyzacji - zostały w 2004 r. uruchomione dwie czytelnie

internetowe w Łazach i Bratucicach.

Gminne Centrum Kultury, Czytelnictwa i Sportu. Centrum stanowi samorządową

instytucję kultury, której podstawowym celem jest prowadzenie szeroko pojętej dzia-

85


łalności kulturalnej. Instytucja funkcjonuje na mocy uchwały Rady Gminy Rzezawa z

dnia 27 marca 1995 r. z siedzibą w Rzezawie, ul. Kościelna8.

Centrum Kultury prowadzi działalność w zakresie:

-upowszechniania kultury - w placówkach upowszechniania kultury i świetlicach. Obecnie w

ramach Centrum Kultury funkcjonuje 8 świetlic w: Borku, Buczkowie, Dąbrówce, Łazach,

Krzeczowie, Okulicach, Ostrowie Królewskim (również punkt biblioteczny) i Rzezawie

oraz wspiera funkcjonowanie świetlicy w Bratucicach;

-upowszechniania czytelnictwa – poprzez Gminną Bibliotekę Publiczną oraz jej filie;

-upowszechniania sportu i rekreacji – w ramach działalności Gminnego Ośrodka Sportu i Re-

kreacji;

kreowania i rozwoju społeczeństwa informacyjnego - w ramach działalności Gminnego

Centrum Informacji oraz filialnych pracowni komputerowych.

Niezależnie od funkcjonowania zorganizowanych form aktywności artystycznej, pro-

wadzone są przez pracowników GCKCziS w poszczególnych placówkach zajęcia plastyczne

(rysowanie i malowanie wspólnie z dziećmi i młodzieżą itp.), konkursy plastyczne, czytelni-

cze, organizowane zabawy w plenerze, wystawy, gry i zabawy. Utrzymanie dotychczasowej

działalności kultury i rozwój nowych form zaspokajających zapotrzebowana mieszkańców –

to jedno z podstawowych zadań Gminnego Centrum Kultury.

Na terenie gminy funkcjonują różnego rodzaju stowarzyszenia. Są one samorządnym,

dobrowolnym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Cele stowarzyszeń służą szeroko poj-

mowanym celom społecznym, kulturalnym, oświatowym, ochronie środowiska itp.

Działają zarówno klubu sportowe, koła gospodyń wiejskich, straże. Wszystkie te orga-

nizacje są stowarzyszeniami, które dynamicznie się rozwijają, co silnie oddziałuje na rozkwit

gminy w różnych dziedzinach życia.

Ludowy Zespół Sportowy „Błękitni” (Krzeczów 32-700 Bochnia);

Ludowy Zespół Sportowy „Borek” (Borek 32-765 Rzezawa);

Ludowy Zespół Sportowy „Ostrowianka” (Ostrów Królewski 32-765 Rzezawa);

Międzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy „Strzelec” - Okulice (Okulice 32-712

Bratucice);

Orkiestra Dęta Okulice (Okulice 35 32-712 Bratucice);

86


Gminny Ośrodek Sportu i Rekrutacji „Novi Rzezawianka” ul. Wiśniowa 68, 32-765

Rzezawa;

Stowarzyszenie „Nasze Dzieci” (Ul. Wiśniowa 30a 32-765 Rzezawa);

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Buczków (Buczków Dom Ludowy 32-712 Bratucice);

Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Gminy Rzezawa (Ul. Długa 21 32-765 Rzezawa);

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Ostrów Królewski (Ostrów Królewski 28A 32-765

Rzezawa);

Uczniowski Klub Sportowy przy Zespole Szkół w Dąbrówce „Basket” (Dąbrówka 32-

712 Bratucice);

Uczniowski Klub Sportowy „Magnus” (Ul. Szkolna 11 32-765 Rzezawa);

5.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony

Na terenie Gminy Rzezawa znajdują się obiekty zainteresowania konserwatorskiego.

Na szczególną uwagę zasługują tutaj pojedyncze formy obiektów np. zespoły dworsko – par-

kowe, zagrody, kapliczki i krzyże przydrożne. Przedmiotami zainteresowania konserwator-

skiego są wszystkie obiekty wpisane do ewidencji zabytków oraz tereny cenne przyrodniczo

znajdujące się pod ochroną.

Prawo polskie przewiduje cztery formy ochrony zabytków. Są nimi:

wpis do rejestru zabytków;

uznanie za pomnik historii;

utworzenie parku kulturowego;

ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego;

Rejestr zabytków dla danego województwa prowadzony jest przez właściwego

wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Do rejestru wpisuje się przede wszystkim zabytki nieruchome. Podstawą wpisu jest

decyzja wojewódzkiego konserwatora zabytków, wydana z urzędu, na wniosek właściciela

zabytku nieruchomego lub użytkownika wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek

nieruchomy. Jak wynika z ustawy, do rejestru mogą być wpisywane także inne elementy takie

jak otoczenie zabytku wpisanego do rejestru oraz nazwa geograficzna, historyczna lub

tradycyjna tego zabytku.

Prawo nie wyłącza możliwości wpisania do rejestru zabytków ruchomych -

dokonywanego na wniosek właściciela jak i z urzędu w sytuacji uzasadnionej obawy

87


zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia

za granicę zabytku o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej lub naukowej.

Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru

zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji

o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez

właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może

być wydane po uzyskaniu decyzji Generalnego Konserwatora Zabytków działającego w

imieniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o

skreśleniu tego obiektu z rejestru zabytków.

W stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a

objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego, pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budowlanego wydaje właściwy

organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Działania organu konserwatorskiego nakierowane są na zachowanie nie tylko wyglądu

zewnętrznego poszczególnych budynków, determinującego ogólny wygląd i kształt układu

urbanistycznego, lecz także istniejących relacji przestrzennych pomiędzy zabudową i zielenią

(m.in. zespoły dworsko-parkowe).

Dlatego też pomimo że budynki znajdujące się na terenie takiego układu nie są objęte

indywidualnym wpisem do rejestru zabytków, to przeprowadzenie przy nich jakichkolwiek

prac konserwatorskich i restauratorskich, jak również robót budowlanych oraz podejmowanie

przy nich działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany ich

wyglądu, może zostać dokonane tylko po uzyskaniu pozwolenia konserwatorskiego.

Ingerencja w bryłę budynku, jego elewację i wygląd zewnętrzny, która nie jest zgodna z

przyjętą praktyką konserwatorską, będzie bowiem wpływać ujemnie na całą historyczną.

88


5.3.1. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony - zestawienie

Wymienione niżej obiekty objęte są rygorami wynikającymi z treści odpowiednich

aktów prawnych - przede wszystkim ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i

opiece nad zabytkami (DZ. U. Nr 162 poz. 1568).

Borek

Dom 106 wpis do rejestru nr. A-179 z dnia 19.12.1979 r.

Bratucice

Stodoła/Wiata w zagrodzie nr 28, rejestr zabytków nr. A-184 z dnia 04.01.1980 r.


Krzeczów


Okulice

Dzwonnica przy kościele parafialnym A-111 z dnia 20.01.1969 r.

Rzezawa

Kościół parafialny p. w. Św. Trójcy A-124 z dnia 27.03.1969 r.

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytków

Zabytki zawarte w Gminnej Ewidencji Zabytków to przede wszystkim budynki

mieszkalne i gospodarcze, kapliczki, cmentarze, oraz kościoły. Zachowane obiekty pochodzą

najczęściej z II połowy XIX w. oraz z I połowy XX w. Spośród obiektów zabytkowych na

obszarze gminy najlepiej zachowane są kościoły. W bardzo dobrym bądź dobrym stanie jest

również większość występujących na terenie gminy kapliczek. Wymagają one jednak

bieżących prac konserwatorskich i pielęgnacyjnych, w tym dbania o zachowanie ekspozycji.

Tradycyjna zabudowa drewniana (w tym zagrodowa) w większości przypadków jest w

złym stanie. Części drewnianych budynków mieszkalnych i gospodarczych bez szybkiego

podjęcia prac remontowych zagraża postępujące niszczenie. Podjęcie działań renowacyjnych

jest szczególnie ważne wobec niewielkiej ilości zachowanych przykładów tradycyjnej

89


zabudowy drewnianej. W trakcie terenowych prac weryfikacyjnych nad Gminną Ewidencją

Zabytków stwierdzono, że niektórzy właściciele drewnianej zabudowy dostrzegają jej

wyjątkowe walory i starają się gromadzić i pozyskiwać środki na utrzymanie zabytków w jak

najlepszym stanie; inni zaś otwarcie mówią o przeprowadzeniu prac rozbiórkowych. Warto

zaznaczyć, że przesłanki dotyczące rozbiórki tyczą się nie tylko obiektów o złym stanie

zachowania ale również i dobrze zachowanych.

Cmentarze z okresu I Wojny Światowej są w większości w dobrym bądź dość dobrym

stanie. Niewątpliwie wymagają lub też w najbliższym czasie wymagać będą bieżących prac

konserwacyjnych i drobnych zabiegów remontowych. Aby uchronić je przed niszczeniem

należy systematycznie rozpoznawać bieżące potrzeby.

Zestawienie obiektów GEZ zamieszczone jest w rozdziale 5.2.3.2

5.5. Zabytki o najwyższym znaczeniu dla gminy

Na obszarze Gminy Rzezawa znajdują się obiekty zabytkowe o różnej randze.

Zabytkami o najwyższym znaczeniu dla gminy będą przede wszystkim obiekty wpisane do

rejestru zabytków, ale także zabytki nie objęte ochroną prawną lecz uwzględnione w Gminnej

Ewidencji Zabytków. Ze względu na przedstawianą wartość historyczną i turystyczną być

może w przyszłości zostaną ujęte w rejestrze.

90


Obiektami o najwyższym znaczeniu dla gminy są:

1. Borek - Dom 106

wpis do rejestru zabytków nr. A-179 z dnia 19.12.1979 r.

Chałupa zbudowana

w 1890 r. Drewniana,

wzniesiona na

kamieniach i glinie

na podwalinie

dębowej. Konstrukcji

zrębowej, zbudowana

z brusów, łączonych

na obłap z ostatkami

nad okapem. Ściana

frontowa malowana

na kolor brunatny, uszczelnienia wylepione gliną, zwęgłowania oraz rysie bielone. Ściana

tylna i boczne bielone w całości. Dach kryty dachówką. Wzniesiona na rzucie prostokątnym z

częścią mieszkalną po stronie zachodniej i komorą od wschodu. Układ wnętrza

jednotraktowy, czterodzielny. Dach czterospadowy o jednej kalenicy z krokwiami wspartymi

na wystających rysiach. Fundator chałupy i budowniczy nieznani.

91


2. Bratucice - Stodoła/Wiata w zagrodzie nr 28,

wpis do rejestru zabytków nr. A-184 z dnia 04.01.1980 r.

Stodoła wzniesiona po

poł. XIX w. pierwotnie

usytuowana w innej

części wsi, przenie-

siona na obecne

miejsce w roku 1878.

Gruntownie remo-

ntowana w roku 1959

ze zmianą formy i

pokrycia dachu oraz

dobudową aneksu.

Stodoła drewniana, konstrukcji słupowej, wzmocnionej kołkowymi zastrzałami, wypełnienia

ścian z desek w układzie pionowym. Dach kryty dachówką cementową. Wzniesiona na planie

prosto-kąta o trójdzielnym, symetrycznym układzie wnętrza z przejazdem na przestrzał w osi

środkowej. Dach dwuspadowy na więźbie krokwiowej, szczyty szalowane pionowo deskami.

3. Bratucice - Cmentarz wojenny nr 318,

wpis do rejestru zabytkównr A-92/M z dnia 23.05.2007 r.

Na cmentarzu jest pochowanych 51 Austriaków z 32 pułku piechoty landwery i 32 pułku

strzelców. Są to dwie mogiły zbiorowe. Projektantem cmentarza był Franz Stark. Wieść

gminna powiada, że część pochowanych tu żołnierzy to ofiary krwawej kłótni przy grze w

karty, z której skorzystali Rosjanie, dokonując wypadu i ostrzeliwując bijących się między

sobą Austriaków z broni maszynowej.

43 żołnierzy jest pochowanych jako bezimienni, jednym z nich jest podporucznik. Imiennie

wymieniono: plutonowy Jan Gawliński, plutonowy Wojciech Madura, szer. Alojz Weiss, szer.

92


Franciszek Żurawski, szer.

Jan Sikora, szer. Władysław

Kołodziej, porucznik Siegfrid

Wechsberg, szer. Emil Antl.

4. Buczków - Kapliczka ludowa

Kapliczka zbudowana w 1834 roku z fundacji

Józefa Seremaka. Drewniana, konstrukcji

słupowo-ramowej o ścianach z trzech stron

oszalowanych deskami, od frontu otwarta.

Wewnątrz podest obity deskami, tworzący rodzaj

niskiego ołtarzyka na którym ustawiono trzy

posągi drewniane, polichromowane, ludowe: św.

Florian, św. Stanisław Bp., św. Józef z

dzieciątkiem. Kapliczka posiada dużą wartość

zabytkową i artystyczną.

93


5. Krzeczów – Dwór,

Przed rokiem 1929 w Krzeczowie na folwarku stał pałacyk, oranżeria, cieplarnie, dom dla

czeladzi z salą teatralna, miało tam siedzibę towarzystwo "Strzelec", dom ten w latach 50.

rozebrano. Z inicjatywy Jana Dańca w 1929 roku na miejscu dawnego dworu został

zbudowany obecny budynek mieszkalny. Jan Daniec zamożny gospodarz prowadził w nim w

latach międzywojennych Kasę Stefczyka. W 1978 r. nieruchomość ta stała się własnością

Marii z Dańców Bartyzel i Tadeusza Bartyzel. Od 1988 r. Dwór należy do córki Ewy Marii

Bartyzel. Budynek dworu eklektyczny o historyzującym wystroju elewacji. Murowany z

cegły z użyciem kamienia, tynkowany. Wzniesiony na planie prostokąta z przybudówką przy

elewacji tylnej. Ławy fundamentowe z kamienia. Mury piwnic wzniesione z cegły, nakryte

sklepieniami kolebkowymi, ceglanymi. Piwnice pod częścią wschodnią budynku. Mury

budynku wzniesione z cegły, masywne. Z zewnątrz pokryte tynkami cementowymi

barwionymi. Elewacja frontowa z podziałami ramowymi, rozczłonkowana kanelowanymi

pilastrami o ozdobnych kapitelach. Otwory okienne duże, prostokątne z oknami podwójnymi.

Ściany wewnątrz budynku tynkowane i białkowane. Dach budynku dwuspadowy, naczółkowy

kryty dachówką ceramiczną.

94


6. Krzeczów - Cmentarz wojenny nr 315,

wpis do rejestru zabytków nrA-93/M z dnia 23.05.2007 r.

Zabytkowy cmentarz,

zaprojektowany przez

Franza Starka. Jeden z

ponad 400 zachodnio -

galicyjskich cmenta-

rzy wojennych zbu-

dowanych przez

Oddział Grobów

Wojennych C. i K.

Komendantury Wo-

jskowej w Krakowie. Obiekt znajduje się około 200m od skrzyżowania drogi Bochnia-

Rzezawa i Bogucice.

Na cmentarzu, w 9 grobach zbiorowych oraz 13 pojedynczych, pochowanych jest 74

żołnierzy poległych w I wojnie światowej, w dniu 12 grudnia 1914 roku:

32 Austiaków m. in. z, 57 pułku piechoty, 3 pułku huzarów oraz 6 pułku huzarów;

42 Rosjan;

Obiekt jest w bardzo dobrym stanie. Ma kształt prostokąta o łącznej powierzchni 315 m².

Ogrodzenie jest wykonane z betonowych słupów połączonych dwiema poprzeczkami z

metalowych rur. Zachowała się oryginalna kuta brama wejściowa. Głównym obiektem na

cmentarzu jest kamienny pomnik, na szczycie którego znajduje się kamienny krzyż. Na

pomniku umieszczony jest także żeliwny krzyż charakterystyczny dla dużej części cmentarzy

z IX okręgu Bochnia. Na grobach zachowały się kute krzyże jedno i dwuramienne.

95


https://pl.wikipedia.org/wiki/6_Pu%C5%82k_Huzar%C3%B3w_Austro-W%C4%99gier

https://pl.wikipedia.org/wiki/57_Pu%C5%82k_Piechoty_Austro-W%C4%99gier

https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa






https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Stark&action=edit&redlink=1

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz

7. Okulice - Kościół parafialny p. w. Narodzenia NMP

Początkowo Okulice

należały do kościoła

parafialnego w

Cerekwi. Według

legendy kaplica w

Okulicach miała

powstać z wdzię-

czności za zwycięstwo

w miejscu ukazania się

Matki Boskiej podczas

bitwy 3 V 1285r. J.

Długosz wymienia Okulice wraz z kaplicą pod wezwaniem "Zwiastowania Najświętszej

Marii Panny. Kaplica uległa zniszczeniu na początku XVI w.. Drewno z tej kaplicy spalono w

gorzelni. W miejscu, gdzie poprzednio stała kaplica, ksiądz Marcin ze Strobowa postawił

krzyż, przy którym szczególnie w piątki gromadzili się ludzie na modlitwę. W 1588 roku,

przystąpiono do budowy nowej kaplicy. Akta wizytacji kanonicznej biskupa Krzysztofa

Kazimierskiego – nominata kijowskiego, który wizytował Okulice z polecenia kardynała

Radziwiłła, biskupa krakowskiego – z 1597 roku wspominają właśnie o tym kościółku pod

wezwaniem Zwiastowania NMP. W głównym ołtarzu umieszczony był obraz Matki Bożej, a

świątynia zasłynęła już wówczas z wielu wotów i pielgrzymek ludności. Konsekrowana

została dopiero w 1647 roku przez biskupa Wojciecha Lipnickiego, sufragana krakowskiego,

pod wezwaniem Nawiedzenia NMP.

Z czasem świątynia okazała się zbyt mała i staraniem księdza Aleksandra

Kownackiego została rozbudowana. Jej konsekracja, pod wezwaniem Narodzenia NMP i św.

Aleksandra, odbyła się 8 września 1691 roku. Dokonał jej biskup Stanisław Szembek,

sufragan krakowski. W następnych latach wybudowano w pobliżu kościoła murowaną

dzwonnicę, w której umieszczono dwa dzwony (jeden z nich zachował się do dzisiaj).W roku

1780 kościół okulicki spłonął doszczętnie. Dopiero w 1809 roku rząd austriacki przystąpił do

budowy kościoła. Kościół został zbudowany jednak ze złej jakości materiału, bez

odpowiednich fundamentów. Dlatego też, po powodzi w 1813 roku, kiedy to został zalany,

zaczęły pękać ściany i sklepienia. Poważnie uszkodzony kościół, poświęcił w uroczystość

96


https://pl.wikipedia.org/wiki/XVI_wiek

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cerekiew_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)

Zielonych Świąt w 1815 roku ksiądz Antoni Kopczyński, dziekan wojnicki i proboszcz

szczurowski. Tuż przed drugą wojną światową zaczęły pękać ankry, tworzyły się rysy na

murach i sklepieniu budynku, ale starania o budowę nowego kościoła można było podjąć

dopiero po wojnie.O zezwolenie na budowę nowej świątyni zaczął zabiegać ksiądz Józef

Augustyn, proboszcz okulicki. Projekt nowego kościoła w stylu klasycystycznym, autorstwa

inż. Stanisława Murczyńskiego, zatwierdził Urząd Wojewódzki w Krakowie 23 sierpnia 1949

roku. Budowę rozpoczęto w połowie października 1949 roku. Trwała ona 10 lat. 17 maja

1959 roku biskup Karol Pękala, sufragan tarnowski, konsekrował nowy kościół w zastępstwie

biskupa ordynariusza Jana Stepy.

Skarbem Okulic jest obraz Matki Bożej. Namalowany jest na trzech spojonych

deskach. Obraz ma wymiary 110 x 70cm., należy do typu Hodygitrii. Jest on kopią obrazu

Matki Boskiej Częstochowskiej sprzed przemalowania po roku 1430, twórca nieznany. Obraz

do kaplicy podarował Wojciech Krutski przed rokiem 1598, jako wotum za cudowne ocalenie

matki podczas zarazy i siostry przy porodzie.

8. Okulice - Dzwonnica przy kościele parafialnym

wpis do rejestru zabytków nrA-111 z dnia 20.01.1969 r.

Dzwonnica znajduje się na terenie przykościelnym, w

pobliżu miejsca gdzie znajdował się poprzedni kościół z

1809 roku, rozebrany w 1959 r. Obiekt stoi w pół - zach

narożu placu przykościelnego w pobliżu domu

parafialnego.

Dzwonnica drewniana, konstrukcji słupowej, wzniesiona na

rzucie kwadratu. Konstrukcja słupowa ścian powiązana jest

o główny słup nośny. Ściany oszalowane są deskami. Izbica

nadwieszona z otwartą galerią. Nakrywa ja daszek

namiotowy. Wewnątrz dzwonnicy schody drabiniaste,

odrębne dla każdego z poziomów. Wewnątrz nie ma

dzwonów.

97


9. Rzezawa - Kościół parafialny p. w. Św. Trójcy

wpis do rejestru zabytków nr A-124 z dnia 27.03.1969 r.

Kościół parafialny

usytuowany w śro-

dkowej części wsi, po

południowej stronie

głównej drogi wie-

jskiej, prowadzącej

przez Rzezawę z

Krzeczowa do

Jodłówki.Kościół

eklektyczny z remini-

scencjami późno -

klasycystycznymi. Murowany z cegły z użyciem kamienia, tynkowany. Wzniesiony na planie

krzyża łacińskiego, z prezbiterium równym szerokości nawy, zamkniętym ścianą prostą. W

ramionach krzyża kaplice. Kościół orientowany, jednonawowy. Przy korpusie od zachodu

wbudowana wieża na rzucie kwadratu z przedsionkami po bokach. W skrzyżowaniu kalenic

wieżyczka na sygnaturkę z latarnią na rzucie kwadratu, bezstylowa. Hełm wieży

ostrosłupowy, flankowany szczycikami. Wyposażenie wnętrza barokowe i barokowo-

klasycystyczne.

98


10. Rzezawa – Plebania katolicka

Nieopodal kościoła po

przeciwnej stronie ulicy

znajduje się plebania.

Wybudowana w 1923 r.

przez księdza dziekana

Padykułę.

11. Rzezawa - Spichlerz, obora i stodoła przy plebanii katolickiej

Wzniesione w latach 30 XX w.

99


6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń.

6.1. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego.

Na terenie Gminy Rzezawa stan zachowania zabytków jest zróżnicowany. W

najlepszym stanie są budowle sakralne- zwłaszcza duże. Nie mniej jednak niemal każda z

powyższych budowli wymaga większych bądź mniejszych prac konserwatorsko-

remontowych.

O ile w przypadku kościołów wszelkie potrzeby rozpoznawane są na bieżąco o tyle

niektóre kapliczki odnowione są bądź zakonserwowane dość pobieżnie i zbyt późne

rozpoznanie problemu prowadzić może do ich degradacji. W żadnym zaś przypadku nie

można zarzucić im zaniedbania. Z zewnątrz w przeważającej liczbie prezentują się dobrze,

nie mniej jednak wymagają zwykle osuszenia murów, dokładnej reperacji dachu i trwałego

odnowienia wnętrza którego stan pogarsza się zwykle w wyniku oddziałującej wilgoci.

Często konstrukcja kapliczek naruszona jest przez system korzeniowy sąsiadujących zeń

drzew.

Zabytkowe budynki mieszkalne będące własnością prywatną w dużej liczbie są

zaniedbane. Część z nich jest opuszczona. W wielu przypadkach przejęły funkcje

gospodarcze a mieszkańcy przenieśli się do nowych budynków murowanych. Zapewne ze

względów finansowych spora część architektury drewnianej, niezależnie od przeznaczenia,

poddawana jest doraźnym remontom lub trwałym przeróbkom, które negatywnie wpływają na

wizerunek danego obiektu i jego otoczenia. Tym samym wpływa to niekorzystnie na

krajobraz kulturowy. Podstawową barierą jest tutaj, jak wspomniano wcześniej, brak środków

na remonty prowadzone w zgodzie z tradycją i w harmonii z przyrodą.

Wyjątkowej uwagi wymagają obiekty, które są najwartościowsze dla społeczności

lokalnej zarówno z punktu widzenia kulturowego jak i ekonomicznego- dwory czy murowana

architektura zabytkowa w centrach miejscowości. Niektóre z obiektów są tylko zaniedbane i

potrzebują jedynie odnowienia lub zmiany sposobu zagospodarowania, inne wymagają

gruntownej renowacji kolejne zaś, są w bardzo dobrym stanie. Ogólnie rzecz ujmując wiele

obiektów wymaga szczegółowego rozpoznania stanu technicznego. Dopiero na tej podstawie

można podejmować trafne decyzje co do rodzaju podjętych działań.

100


6.2. Ocena działań gminnych władz samorządowych.

W ostatnich latach władze samorządowe zrealizowały istotne dla wizerunku gminy

zadania. Realizowane są zadania określone w Strategii Rozwoju Gminy Rzezawa oraz w

Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020. Gmina sukcesywnie

pozyskuje środki z różnych źródeł na realizację kolejnych projektów. Działania gminy idą w

dobrym kierunku o ile, co warto zaznaczyć, kolejne projekty nie będą naruszać krajobrazu z

zatopionymi weń zabytkami a współgrać z zabytkami i stanowić jedność między „starym a

nowym”. Takie właśnie wytyczne powinny być zawarte w miejscowych planach

zagospodarowania przestrzennego.

Debaty wymaga natomiast polityka informacyjna oraz oznakowanie zabytków i ich

położenia. Należy przeanalizować w jakich miejscach powinny stanąć tablice informacyjne z

naniesionymi na plan obiektami zabytkowymi i innymi atrakcjami turystycznymi.

6.3. SWOT

Strengths (Mocne Strony):

-położenie gminy na malowniczym terenie o dużych walorach krajobrazowych,

-dobrze zachowane budynki sakralne,

-wolne, atrakcyjne tereny do inwestowania w bazę turystyczno – noclegową,

-istnienie na terenie gminy placówek oświatowych,

-istnienie szlaków rowerowych i pieszych biegnących w sąsiedztwie wybranych zabytków,

-aktywność władz gminy, promocja gminy ośrodka turystycznego,

-dobrze skonstruowane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uwzględniającego

potrzeby ochrony dziedzictwa kulturowego,

-połączenie z pobliskim Tarnowem a także Słowacją drogą 977 i linią kolejową 96

-rola Okulic jako ośrodka pielgrzymkowego,

-istnienie punktu informacji turystycznej,

Weaknesses (Słabe strony):

-w dużej mierze nienajlepszy stan zachowania zabytków nieruchomych na wsiach,

-przytłaczająca ilość współczesnych szyldów i reklam na budynkach zabytkowych,

-niewłaściwie przeprowadzone pod względem konserwatorskim remonty i modernizacje

prywatnych domów mieszkalnych,

-duży ubytek obiektów zagrodowych składających się na tradycyjny krajobraz kulturowy

101


-niewystarczające wyeksponowanie zabytków,

-brak oznaczeń informacyjnych prowadzących do przeważającej liczby zabytków,

-brak archeologicznych programów badawczych,

-przeciętnie rozwinięta baza turystyczna,

Opportunities (Szanse):

-restauracja obiektów zabytkowych,

-zwiększanie udziału funduszy prywatnych w pracach związanych z ochroną zabytków

(współpraca z obecnymi właścicielami nieruchomości),

-udostępnianie obiektów atrakcyjnych turystycznie,

-rewitalizacja wybranych miejsc na terenie gminy,

-rozwijanie świadomości kulturowo-historycznej i ekologicznej mieszkańców (budowa

ścieżek edukacyjnych, ustawienie tablic informacyjnych przy zabytkach oraz tablic

prowadzących do zabytków);

-promowanie krajobrazu kulturowego gminy,

-rozwój szlaków turystycznych,

-promocja produktów regionalnych i utrzymanie ich wysokiej jakości,

Threats (Zagrożenia):

-skłonność do zagospodarowania obiektów zabytkowych w sposób uproszczony,

-brak środków mogący doprowadzić do postępującej degradacji wielu obiektów

zabytkowych,

-rosnące koszty renowacji i konserwacji obiektów zabytkowych,

-wysokie koszty zachowania zdegradowanych zabytków, konieczność poniesienia dużych

nakładów na rewitalizację obiektów zabytkowych,

-skumulowanie wydatków związane ze złym i bardzo złym stanem obiektów zabytkowych

zagrożonych destrukcją,

-niedostatek środków publicznych na rewitalizację,

-progresywna dekapitalizacja większości budowli zabytkowych,

-obniżenie się poziomu świadomości społecznej odnośnie walorów obiektów zabytkowych i

ich znaczenia dla rozwoju gminy,

-brak potencjalnych inwestorów,

102


6.4. Podsumowanie analizy SWOT

Gmina Rzezawa posiada pokaźny potencjał, którego mocne strony określa przede

wszystkim wartość zabytkowego ośrodka urbanistycznego miasta Rzezawa. Rozwijający się

Kult Maryjny sprzyja napływowi turystów i pielgrzymów. Zabytkowa architektura murowana,

zarówno sakralna jak i świecka nie uległa jeszcze znacznej dewaloryzacji. Architektura

drewniana- zwłaszcza zagrody wiejskie są w znacznej liczbie przypadków w gorszym stanie,

nie mniej jednak przedstawiają wartość kulturową i krajobrazową. Zabytki położone są w

malowniczym, atrakcyjnym krajobrazowo i przyrodniczo otoczeniu. Potencjał gminy

osłabiają przede wszystkim czynniki o charakterze ekonomicznym. Jest to jednak problem z

którym boryka się większość gmin. Ludność gminy posiada relatywnie wysoki stopień

świadomości kulturowej. Utożsamia się z regionem, dostrzega jego wyjątkowość, rozumie

problemy ochrony dziedzictwa kulturowego i wskazuje na konieczność jego ochrony.

Niepowtarzalną szansę dla zachowania i wykorzystania potencjału stwarzają

zmieniające się uwarunkowania społeczne i polityczne, otwarcie na współpracę

międzyregionalną, członkowstwo w Unii Europejskiej i możliwość korzystania z jej funduszy,

a także poprawa infrastruktury komunikacyjnej. Działania prowadzące do rewaloryzacji

wartościowych elementów krajobrazu kulturowego gminy i ich promocji powinny być

prowadzone w sposób uważny- zaplanowany i kontrolowany, przy udziale odpowiednich

specjalistów. W przeciwnym razie poprawne spożytkowanie szans może zostać zagrożone

poprzez pomniejszenie bądź zatarcie wartości kulturowych gminy, np. w wyniku realizacji

nowego budownictwa mieszkalnego czy rekreacyjnego, czy też błędnie prowadzonych

inwestycji remontowych.

103


7. Założenia programowe

Celem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Rzezawa jest:

Poprawa stanu zachowania obiektów zabytkowych oraz ich ochrona i rewaloryzacja

realizowana zarówno przez Gminę Rzezawa jak i przez prywatnych właścicieli obiektów

w celu zachowania ładu przestrzennego oraz rozwoju turystyki i szeroko rozumianej

gospodarki, co w konsekwencji zaowocuje utrwaleniem poczucia tożsamości

społeczności lokalnej.

Poniżej zamieszczono zestawienie priorytetów, kierunków działań i zadań Gminnego

Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Rzezawa.

Priorytety są wobec siebie równoważne, co oznacza że poszczególne zadania w

ramach różnych priorytetów można realizować równolegle. Poszczególne zadania w ramach

danych kierunków działań powinny być realizowane w kolejności która przyniesie jak

najlepsze efekty. Określenie takiej kolejności wiąże się z wieloma zmiennymi czynnikami

takimi jak; zasoby kadrowe, zasoby finansowe, nastroje społeczne, polityka gospodarcza itd.

104


PRIORYTET IOchrona, opieka i wyeksponowanie obiektów zabytkowychoraz walorów krajobrazu kulturowego gminy

A ochrona i opieka nad zabytkami i krajobrazem kulturowymKIERUNKI DZIAŁAŃ ZADANIAZahamowanie procesu

degradacji zabytków i

doprowadzenie do poprawy

stanu ich zachowania

Informowanie właścicieli obiektów zabytkowych o

możliwościach pozyskania środków na ich remontyMerytoryczna pomoc właścicielom zabytków w tworzeniu

wniosków aplikacyjnych o środki na ich odnowęAktywne zachęcanie sektora prywatnego do zagospodarowania

obiektów zabytkowych.Stworzenie możliwości ulg podatkowych bądź zwolnień z

podatku od nieruchomości dla właścicieli remontujących

zewnętrzne elementy budynków zabytkowychInterwencja władz Gminy przy rażących naruszeniach prawa

budowlanego głównie dotyczących rozbudowy i przebudowy

zmieniającej bryłę obiektów lub ich charakterystycznych

elementów Kontrola stanu zachowania i zabezpieczenia obiektów

zabytkowychOkresowa analiza sposobów wykorzystania i udostępniania

zabytkówSprawowanie opieki nad

zachowanymi zabytkami i ich

otoczeniem

Prowadzenie przez Urząd Gminy bieżących działań mających na

celu utrzymanie substancji zabytkowej obiektów wpisanych do

rejestru zabytków, będących własnością Gminy RzezawaPodejmowanie starań o uzyskanie środków zewnętrznych na

rewaloryzację zabytków będących własnością gminy

Odpowiednie utrzymanie otoczenia zabytków

Wypracowanie metod pozwalających na kontrolę nad

umieszczaniem na obiektach zabytkowych nie wpisanych do

rejestru tablic szyldów i reklam i dostosowanie ich do

kompozycji architektonicznej i charakteru budynkuZabezpieczenie obiektów zabytkowych przed pożarem,

zniszczeniem i kradzieżą

105


Zintegrowana ochrona

środowiska przyrodniczego

Włączanie problemów ochrony zabytków do zadań

strategicznych, wynikających z koncepcji i planów rozwoju

gminyAktualizacja miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego, szczególnie obszarów o dużym nasyceniu

obiektami zabytkowymiKonsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności

inwestycyjnej na obszarach objętych ochroną w planach

zagospodarowania przestrzennego (przede wszystkim w zakresie

wysokości zabudowy, jej charakteru i funkcji).Uaktualnienie stref ochrony stanowisk archeologicznych na

załącznikach graficznych miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennegoWalka z samowolami budowlanymi.Ochrona panoram oraz przedpoli widokowych poszczególnych

obiektów, zespołów bądź układówDbanie o stan i porządek przy

starych cmentarzach z obszaru

gminy

Prowadzenie bieżących prac porządkowych przy gminnych

cmentarzach

Renowacja zabytkowych nagrobków

Inwentaryzacja zabytkowych nagrobków

B wyeksponowanie zabytków i krajobrazu kulturowego Prezentacja zabytków i

określenie ich miejsca w

przestrzeni

Opracowanie planu / mapy gminy z oznaczonymi obiektami

zabytkowymi w formie tablicy umieszczonej w centralnym

punkcie gminy, oraz w okolicach klasztoruOpracowanie szczegółowych planów / map sołectw z

oznaczonymi obiektami zabytkowymi w formie tablicy

umieszczonej w centralnym punkcie wsiOznakowanie obiektów zabytkowych i obiektów mających

wartość historyczną tablicami informacyjnymiUdostępnianie zabytków

nieruchomych

Przeprowadzenie spotkań z właścicielami obiektów zabytkowych

w celu ustalenia możliwości i zasad ich udostępniania.W miarę możliwości stałe bądź okresowe udostępnianie obiektów

zabytkowych dla celów turystycznych i promocyjnych.W miarę możliwości organizowanie imprez lokalnych w

obiektach zabytkowych bądź ich otoczeniu

106


Prezentacja zabytków po

zmroku

Wykonanie energooszczędnej iluminacji najciekawszych

zabytków

PRIORYTET IIPromocja i popularyzacja dziedzictwa kulturowego KIERUNKI DZIAŁAŃ ZADANIAPromocja i popularyzacja

zabytków nieruchomych

Publikowanie materiałów reklamowych i turystycznych

opisujących istniejące zabytki w gminieOpracowanie mapy zabytków gminy, jako atrakcyjnej graficznie

formy promocji ułatwiającej dotarcie do wszystkich elementów

dziedzictwa Opracowanie informatora o zabytkach i obiektach posiadających

wartość historycznąPopularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych

przy zabytkach

Popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach

Promocja i popularyzacja

spuścizny historycznej i

krajobrazu kulturowego

Wprowadzenie do kalendarza imprez kulturalnych przedsięwzięć,

związanych z promowaniem walorów historycznych gminyWspieranie organizacji i stowarzyszeń w opracowaniu i

publikowaniu materiałów dotyczących historii i zabytków gminyUtworzenie gminnego systemu informacji i promocji (bazy

danych) środowiska kulturowego Dopracowanie szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych,

konnych, samochodowych) wykorzystujących walory dziedzictwa

kulturowegoUłatwienie dostępu do

informacji o dziedzictwie

kulturowym gminy

Aktualizacja i rozszerzenie informacji o obiektach zabytkowych

na stronie internetowej Urzędu GminyPublikacja artykułów o tematyce historii regionu na internetowej

stronie gminy po uprzednim uzyskaniu zgody od autorów

107


PRIORYTET IIIEdukacja i szerzenie wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowymKIERUNKI DZIAŁAŃ ZADANIASzerzenie wiedzy- działania

informacyjne

Udostępnianie zainteresowanym posiadanych informacji i

dokumentacji historycznej bądź danych bibliograficznychWypracowanie możliwości, publikacji krótkich artykułów o

tematyce dziedzictwa kulturowego regionu na łamach popularnej

regionalnej prasy codziennejSzerzenie wiedzy- działania

promocyjne

Inicjowanie i organizowanie obchodów Europejskich Dni

DziedzictwaOrganizowanie i wspieranie realizacji konkursów (np. z historii

regionu) i wystaw (w szczególności fotograficznych i

malarskich)Opracowanie cyklu szkoleń wraz z materiałem poglądowym

skierowanego do mieszkańców i właścicieli obiektów

zabytkowych, mających na celu promowanie standardów w

zakresie rewaloryzacji i remontowania obiektów zabytkowych

oraz możliwości pozyskiwania funduszy na ten celUstanowienie i przyznawanie nagrody za osiągnięcia w dziedzinie

rozpowszechniania i ochrony kultury materialnej gminy (w tym

projektów maturalnych i prac magisterskich i dyplomowych).Edukacja w zakresie ochrony

dziedzictwa kulturowego

Informowanie młodzieży szkolnej o zasobach krajobrazu

kulturowego gminyWłączenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa

kulturowego do zajęć szkolnych w szkołach podstawowych i

gimnazjach.Zorganizowanie w ramach zajęć szkolnych wycieczek po

najciekawszych i najważniejszych miejscach w Gminie oraz

przedstawienie dzieciom i młodzieży jak największej liczby

obiektów zabytkowychOrganizowanie szkoleń związanych z ochroną dziedzictwa

kulturowego

108


PRIORYTET IVRozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy RzezawaKIERUNKI DZIAŁAŃ ZADANIAMonitoring zasobów,

systematyczna aktualizacja i

uzupełnianie gminnej ewidencji

zabytków

Rozpoznawanie i wprowadzenie do ewidencji zmian powstałych

w wyniku rozbiórek

Uzupełnienie kart adresowych zabytków w gminnej ewidencji o

uzyskane dane na temat remontów i przebudów

Wystąpienie do wojewódzkiego konserwatora zabytków z

wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytków cennych obiektów

wyłonionych w oparciu o debatę władz gminy z WUOZAktualizacja miejscowych planów zagospodarowania

przestrzennego i Zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków

Zagospodarowania Przestrzennego – wykreślenie obiektów

nieistniejących i dodanie zabytków wpisanych do gminnej

ewidencjiGromadzenie informacji i

materiałów o przeszłości gminy

Stworzenie ogólnodostępnego kanału zbierania informacji o

zabytkach znajdujących się w rękach prywatnychGromadzenie materiałów archiwalnych (tj.: starych zdjęć, map

itp.) ilustrujących dawny obraz przestrzeni gminy.Rozpoznanie badawcze

poszczególnych obiektów,

zespołów oraz obszarów

zabytkowych

Finansowanie wykonania kart ewidencyjnych zabytków

nieruchomych dla obiektów zagrożonychProwadzenie, wspieranie i w miarę możliwości finansowanie

działań dokumentujących dziedzictwo kulturowe gminy (m.in.:

badania archeologiczne, historyczne i archiwalne).

109


Optymalny skład zespołu powinien zostać stworzony w oparciu o osoby

1) doświadczone w pozyskiwaniu środków z różnego rodzaju funduszy,

2) mające styczność z kulturą i edukacją zwłaszcza w kręgach młodzieży,

3) posiadające wiedzę z dziedziny historii regionu i architektury,

4) osoby doświadczone w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami,

5) posiadające realną wiedzę o mieszkańcach gminy i łatwość nawiązywania kontaktów

w celach służących aktualizacji GEZ i wdrażaniu GPOnZ głównie wśród właścicieli

prywatnych.

8. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami.

Podmiotem powołującym Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest samorząd

gminny. Realizacja programu odbywać się będzie poprzez zespół działań podjętych przez

struktury gminy oraz (pośrednio) poprzez współpracę z podmiotami władającymi obiektami

zabytkowymi. W kwestiach edukacyjnych i promocyjnych kluczową rolę będą odgrywać

także mieszkańcy bezpośrednio nie związani z zabytkami i dziedzictwem kulturowym. W

odniesieniu do lokalnej społeczności pielęgnowanie tradycji zawartej w zabytkach ma ścisły

związek z kształtowaniem poczucia własnej wartości. W odniesieniu do podmiotów

gospodarczych dobra kultury jakimi są zabytki mają potencjalnie dużą wartość marketingową.

Zakłada się, że w realizacji powyżej zredagowanego gminnego programu opieki nad

zabytkami wykorzystane zostaną instrumenty prawne, finansowe i społeczne.

Instrumenty finansowe:

-dotacje,

-subwencje,

-dofinansowania,

-nagrody,

-zachęty finansowe dla właścicieli obiektów zabytkowych,

-korzystanie z funduszy Unii Europejskiej.

Instrumenty prawne:

-programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony

dziedzictwa kulturowego,

110


-dokumenty wydawane przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora

Zabytków wynikające z przepisów ustawowych,

-uchwały właściwych terytorialnie samorządów odnoszące się do zagadnień

regulujących kształtowanie przestrzeni,

-uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zawierających

ustalenia dotyczące ochrony obiektów zabytkowych,

-wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków najcenniejszych obiektów,

Instrumenty społeczne:

-edukacja kulturowa,

-informacja,

-współpraca,

-współdziałanie z organizacjami społecznymi,

-działania służące tworzeniu miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami,

Koordynacja:

-strategie rozwoju miasta,

-plany rozwoju lokalnego,

-programy prac konserwatorskich,

-programy ochrony środowiska,

-studia i analizy, koncepcje zrównoważonego rozwoju,

-plany rewitalizacji,

-współpraca z ośrodkami naukowymi,

Instrumenty kontrolne:

-aktualizacja Gminnej Ewidencji Zabytków,

-monitorowanie stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania

dziedzictwa kulturowego.

111


9. Zasady oceny realizacji programu

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o opiece nad zabytkami i ochronie zabytków (Dz. U. z

2003 r. Nr 162 poz. 1568 z póz. zm.) nakłada na wójta obowiązek sporządzania sprawozdań z

realizacji programu co 2 lata. Sprawozdanie jest następnie przedkładane Radzie Gminy.

Winno zawierać informację o zmianach zachodzących w Gminnej Ewidencji Zabytków i

Rejestrze Zabytków; ponadto dane o podejmowanych działaniach na rzecz opieki nad

zabytkami a także o postulatach mieszkańców i właścicieli obiektów dotyczących ochrony

obiektów zabytkowych i dziedzictwa kulturowego.

Proponowane wskaźniki:

-liczba działań, projektów związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego,

-liczba obiektów poddanych pracom rewaloryzacyjnym, konserwatorskim,

-liczba działań, projektów związanych z edukacją kulturową,

-liczba działań, projektów związanych z promocją obiektów zabytkowych,

-liczba opracowanych prac studialnych (studia historyczno-urbanistyczne, studia

krajobrazowe, katalogi typów zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego),

-liczba zrealizowanych konkursów, wystaw, działań edukacyjnych

-liczba utworzonych / zmodernizowanych szlaków turystycznych, tras rowerowych, konnych

-liczba wydanych wydawnictw (w tym folderów promocyjnych, przewodników),

-liczba utworzonych / zmodernizowanych elementów infrastruktury służących

funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej,

-zmiany ilości obiektów zabytkowych (rozbiórki, renowacje, kolejne wpisy do GEZ)

-poziom (w %) wydatków budżetu gminy na ochronę i opiekę nad zabytkami,

-poziom (w %) objęcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami

zagospodarowania przestrzennego,

-zakres współpracy z organizacjami pozarządowymi,

10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami

Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie i opiece nad zabytkami (Dz. U. z

2003 r. Nr 162 poz. 1568 z póz. zm.) obowiązki dbania o obiekty zabytkowe nałożone są na

ich właścicieli i użytkowników. Właściciele mogą ubiegać się o wsparcie ze środków

publicznych budżetu państwa, budżetu samorządu, funduszy celowych (w tym UE),oraz

różnych fundacji.

112


Wybrane źródła dofinansowania:

ogłaszane corocznie Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/finanse/programy-ministra/programy-mkidn-

2013.php;

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich - działanie Odnowa i rozwój

wsihttp://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-2014-

2020 program operacyjny Innowacyjna Gospodarka www.interreg.gov.pl;

programy operacyjne Regionalne Programy Operacyjne www.interreg.gov.pl;

program operacyjny Infrastruktura i Środowisko www.mrr.gov.pl;

program operacyjny Europejska Współpraca Terytorialna www.mrr.gov.pl;

program operacyjny Fundusz dla Organizacji Pozarządowych www.funduszngo.pl;

program Kultura Bliska - organizowany przez Fundację Wspomagania Wsi

http://www.witrynawiejska.org.pl/;

konkurs ofert Mecenat Małopolski http://www.malopolskie.pl/Kultura/Mecenat/;

28 października 2011 r. Sejmik Województwa Małopolskiego podjął uchwałę nr

XIII/228/11 w sprawie określenia zasad udzielania dotacji na prace konserwatorskie,

restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków,

położonych na obszarze województwa małopolskiego. Uchwała ta jest nowym regulaminem

konkursu Ochrona zabytków Małopolski na rok 2013 r.

http://www.malopolskie.pl/Kultura/Ochrona_zabytkow/.

Samorząd Województwa Małopolskiego w poczuciu odpowiedzialności za dziedzictwo

kulturowe regionu, mając na uwadze problem aktywizacji osób bezrobotnych

zainicjował Program Konserwator- pierwszy w Polsce program czasowego zatrudnienia

osób bezrobotnych zagrożonych wykluczeniem społecznym przy pracach związanych z

zachowaniem i rewitalizacją substancji zabytkowej oraz ochroną krajobrazu

kulturowego.

113


http://www.malopolskie.pl/Kultura/Mecenat/

http://www.witrynawiejska.org.pl/

http://www.funduszngo.pl/

http://www.mrr.gov.pl/

http://www.mrr.gov.pl/

http://www.interreg.gov.pl/

http://www.interreg.gov.pl/

http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/finanse/programy-ministra/programy-mkidn-2013.php

http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/finanse/programy-ministra/programy-mkidn-2013.php

A r k a d i a F i r m a A r c h e o l o g i c z n a

ArkadiaKatarzyna Anna Fronczekul. Sympatyczna 18/2935-314 RzeszówNIP: 948-231-01-80

tel: 662 152 [email protected]

OFERTA

nadzory i badania archeologiczne

poprzedzające inwestycje, ratownicze, rozpoznawcze i weryfikacyjne

dokumentacja zabytków ruchomych i nieruchomych

opracowania wyników badań

gminne programy ochrony zabytków

[email protected]

114


Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego - Uchwała Nr...

Documents

Transcript of Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego - Uchwała Nr...