Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Biblioteka Pedagogiczna w Pile

Opracowanie: Iwona Bukowska

Piła 2016

Dziecko z zespołem

Aspergera i autyzmem w

szkole Bibliografia w wyborze

1

KSIĄŻKI 1. Autyzm / Ewa Pisula.- Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2012 Sygnatura: 105020, Najnowsza książka profesor Ewy Pisuli zawiera dogłębną refleksję dotyczącą podstaw

teoretycznych, czyli terminologii związanej z autyzmem i klasyfikacji tego zaburzenia, wnikliwy komentarz do danych epidemiologicznych, a także niezwykle szczegółową analizę aktualnego stanu badań w zakresie: szeroko rozumianej charakterystyki autyzmu i jego przyczyn oraz bieżącej praktyki klinicznej. Liczba badań z udziałem osób dotkniętych autyzmem może wskazywać, że zaburzenie to zostało dość dobrze poznane. Autorka - pokazując, ile już wiadomo i jak można to wykorzystywać w codziennej pracy terapeutycznej - uświadamia czytelnikowi, jak wiele jest jeszcze niewiadomych, zwłaszcza w dziedzinie złożonej, wieloczynnikowej etiologii zaburzenia.

2. Autyzm : jak pomóc rodzinie / Peter Randall, Jonathan Parker ; przekł. Sylwia Pikiel.-

Wyd. 2.- Sopot : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2010. Sygnatura: 102462, Organizacja pomocy rodzinom dzieci autystycznych, prezentowana przez Autorów,

imponuje swoim zasięgiem, różnorodnością form wsparcia, elastycznością w rozwiązywaniu problemów dzieci autystycznych i ich rodzin oraz ogromnym zaangażowaniem wielu środowisk. Mam nadzieję, że cenny materiał zawarty w tej monografii zostanie wykorzystany przez środowiska polskie i pomoże w budowaniu godnego życia dzieci autystycznych i ich rodzin.

3. Autyzm : przyczyny, symptomy, terapia / Ewa Pisula.- Gdańsk : Wydawnictwo

Harmonia, 2010. Sygnatura: 102182, 102183 P Co to jest autyzm? Podstawowe informacje o przyczynach, klasyfikacji i częstości

występowania autyzmu Główne symptomy autyzmu Jak wcześnie wykryć autyzm? Na czym polega interwencja w przypadku małych dzieci z autyzmem? Co mogą zrobić rodzice?

4. Autyzm i AAC : alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w

edukacji osób z autyzmem / pod red. nauk. Bogusławy Beaty Kaczmarek, Anety Wojciechowskiej.- Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2015.

Sygnatura: 110384 Książka Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w

edukacji osób z autyzmem jest dziełem wielu autorów - naukowców i praktyków. Jest ona cennym wkładem do badań nad budowaniem takich form postępowania terapeutycznego, które umożliwią dziecku autystycznemu komunikację społeczną. Prezentowane formy pracy z dzieckiem i jego otoczeniem budzą nadzieję na zbudowanie drogi, która umożliwi dziecku autystycznemu odnalezienie się w środowisku społecznym.

5. Autyzm i zespół Aspergera / Claire Grand ; [przekł. Andrzej Bilik].- Warszawa :

Wydawnictwo Studio Emka, cop. 2012. Sygnatura: 106497 Choć autyzm i zespół Aspergera nie są rzadkością, pozostają mało znane. Większość ludzi

tych upośledzeń nie zna i kiedy nagle się pojawiają, nie potrafi się przystosować i z nimi żyć.

2

Dzieci dotknięte tymi przypadłościami nie rozumieją w czym się różnią od innych, nie wiedzą jak myślą inni i mają trudności ze znalezieniem miejsca wśród rówieśników. Ta książka zrozumiała i łatwa w czytaniu została napisana właśnie dla nich. Jej zadaniem jest wytłumaczyć dziecku z zespołem Aspergera lub dziecku autystycznemu wysokiego poziomu w czym różni się od innych i zrozumieć kim jest. Pomóc mu żyć z tą odmiennością, pogodzić się z samym sobą i z innymi, z myślą, dlaczego tak trudno autystykowi mieć przyjaciół. To przyjazna książka do czytania w rodzinie, przed dzieckiem albo razem z nim - aby móc wymienić opinie lub nawiązać dialog.

6. Autyzm i zespół Aspergera / Jadwiga Komender, Gabriela Jagielska, Anita Bryńska-

Wyd. 1 (dodr.).- Warszawa : Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012. Sygnatura: 104907 P Zaburzenia spektrum autystycznego są coraz powszechniej diagnozowanymi

przypadłościami wśród dzieci. Wciąż pojawiają się lepsze sposoby rozumienia choroby i pomocy chorym w przystosowaniu się. Przy właściwej opiece wiele zachowań autystycznych może być zmienionych na lepsze, nawet do momentu, gdzie mogą one ustąpić. Autorki opisują wszelkie rodzaje terapii w zakresie mowy, zachowania, wzroku, słuchu, terapie muzyczne, a także leki i zalecenia dietetyczne. Przedstawiają także zwarty obraz zespołu Aspergera.

7. Błysk : opowieść o wychowaniu, geniuszu i autyzmie / Kristine Barnett ; przeł.

Magdalena Ziek.- Wrocław : Bukowy Las, cop. 2014. Sygnatura: 109011 Syn Kristine Barnett, Jacob, ma IQ wyższe niż Einstein i fotograficzną pamięć. W ciągu

dwóch tygodni sam nauczył się podstaw analizy matematycznej. W wieku dziewięciu lat rozpoczął badania nad nowatorską teorią w astrofizyce, w wieku dwunastu - pracę na uniwersytecie na wydziale fizyki kwantowej. A przecież jego genialne zdolności łatwo mogły zostać zaprzepaszczone. Kiedy Jake miał dwa lata, rozpoznano u niego autyzm. Kristine usłyszała wówczas, że być może jej syn nigdy sam nie zawiąże butów. Błysk jest fascynującą historią matki i syna. Otoczony przez specjalistów, którzy uczyli go jedynie podstawowych czynności, tłumiąc prawdziwe pasje, Jake nie robił żadnych postępów, co więcej, wycofywał się do swojego świata, aż w końcu zupełnie przestał mówić. Wtedy jego mama, na przekór wszystkim, podążyła za instynktem. Zrezygnowała ze specjalnego programu nauczania i zaczęła samodzielnie przygotowywać syna do zajęć w zwykłym przedszkolu, wierząc w moc doświadczeń dzieciństwa i radosnej zabawy. Skupiła się na wszystkim, co było w Jake'u wyjątkowe, i pozwoliła mu swobodnie rozwijać zainteresowania, koncentrując się na tym, co umie, a nie na tym, czego nie mógł zrobić. Dzięki ciężkiej pracy, determinacji Jake'aoraz wsparciu przyjaciół i bliskich, Kristine i Michael przezwyciężyli wszystkie trudności, a efekty przeszły ich najśmielsze oczekiwania. Wychowali geniusza. „Wszyscy rodzice i nauczyciele powinni przeczytać tę niezwykłą książkę!” [Temple Grandin] „Błysk to opowieść o odmieniającej sile bezwarunkowej miłości matki. Jeśli macie dziecko inne niż wszystkie - a które dziecko takie nie jest? - nie będziecie w stanie odłożyć tej książki nawet na minutę”. Sylvia Nasar „Błysk w wyjątkowy sposób pokazuje, z jak wielką siłą matka potrafi kochać swoje dziecko”. [Andrew Solomon]

9. Codzienność dziecka z zespołem Aspergera : okiem rodzica i terapeuty / Agnieszka

Borkowska, Beata Grotowska.- Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia, 2012.

3

Sygnatura: 105483 Jest to rodzaj wyjątkowego poradnika napisanego przez osoby, które na co dzień pokonują

wiele trudności związanych z opisanym problemem. Autorki, prywatnie mamy dzieci z zespołem Aspergera, przybliżają codzienne życie takich właśnie rodzin. Książka, obok bogatej wiedzy teoretycznej przekazanej w przystępny sposób, zawiera praktyczne porady zilustrowane licznymi przykładami zaczerpniętymi z prawdziwych doświadczeń i przeżyć rodziców dzieci z zespołem Aspergera.

10. Czy moje dziecko ma autyzm? : jak rozpoznać najwcześniejsze oznaki autyzmu /

Osnat Teitelbaum, Philip Teitelbaum ; tł. Sylwia Pikiel.- Gdańsk : Harmonia Uniwersalis, 2012.

Sygnatura: 105059 Autorzy poświęcili prawie dwadzieścia lat pracy, aby poprzez analizę rozwoju

motorycznego dziecka na wczesnych etapach życia stworzyć metody wykrywania sygnałów ewentualnego autyzmu i zespołu Aspergera. Obserwując u prawidłowo rozwijających się dzieci takie zachowania, jak: przewracanie się z pleców na brzuch, siadanie, raczkowanie i chodzenie, a następnie porównując je z zachowaniem dzieci, u których potem zdiagnozowano autyzm, badacze dokładnie wskazali wzorce ruchowe będące symptomami autyzmu i zespołu Aspergera.

11. Dotrzeć do dziecka z autyzmem : jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje,

komunikować się i myśleć : metoda Floortime / Stanley I. Greenspan, Serena Wieder ; tł. Dominika Braithwaite.- Kraków : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.

Sygnatura: 109556, Wielu rodziców szuka programu leczenia, który traktowałby ich dzieci jak wyjątkowe

jednostki, proponował indywidualną terapię oraz wyzwolił w nich umiejętności konstruktywnego porozumiewania się i budowania kontaktów z otoczeniem. Chcą uczestniczyć w leczeniu swoich dzieci. Pragną im pomagać i mieć nadzieję. Niniejsza książka została napisana z myślą o takich rodzicach. Autorzy przedstawiają podejście do problemu, które może radykalnie zmienić założenia na temat autyzmu i ASD oraz wpłynąć na perspektywy rozwoju dzieci z tego typu zaburzeniami. Autorzy pokazują, że dzieci z ASD nie mają trwale ograniczonego potencjału i często mogą, podobnie jak ich rówieśnicy, prowadzić pełne i zdrowe życie. Metoda Floortime może być stosowana w każdym wieku - już w niemowlęctwie, kiedy pojawiają się pierwsze objawy autyzmu - co umożliwia zapobieganie postępowi tej groźnej choroby. Celem terapii w ramach modelu DIR/Floortime jest zbudowanie podstaw zdrowego rozwoju zamiast pracy nad powierzchownymi zachowaniami i objawami. Dzięki takiej postawie dzieci uczą się opanowywać podstawowe kompetencje, które na drodze ich rozwoju zostały pominięte lub zaprzepaszczone, a więc umiejętność budowania serdecznych i sprawiających przyjemność relacji z innymi, celowego i znaczącego komunikowania się oraz - w różnym stopniu - logicznego i kreatywnego myślenia. Znaczna liczba dzieci leczonych w ten sposób przełamała wiele barier, opanowując umiejętności wcześniej uznawane za nieosiągalne dla pacjentów z ASD. Zbudowały one serdeczne i bliskie relacje z rodziną i rówieśnikami, a także wykształciły złożone umiejętności wysławiania się. Nie tylko opanowały zdolność przyswajania wiedzy, ale również rozwinęły umiejętności intelektualne, takie jak spontaniczne myślenie, wyciąganie wniosków czy współodczuwanie. To bardzo wartościowa książka - dla rodziców, którzy troszczą się o swoje dziecko, dla profesjonalistów, którzy udzielają konsultacji, oraz dla tych, którzy poszukują terapii

4

skutecznych w zmaganiach z tymi przerażającymi zaburzeniami. Program DIR/Floortime ma innowacyjny charakter i jest nadzwyczaj skuteczny. Dr n. med. T. Berry Brazelton, emerytowany profesor pediatrii klinicznej, Harvard Medical School Znalazłeś błąd w opisie towaru? Zgłoś go, wpisując swoje uwagi poniżej:

12. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej : zaburzenia rozwojowo-sensoryczne

oraz edukacyjne występujące w ramach autyzmu, ADHD, trudności szkolnych oraz zaburzeń dwubiegunowych / Polly Godwin Emmons, Liz McKendry Anderson ; tł. Robert Waliś.- Warszawa : Wydawnictwo K. E. Liber, 2007.

Sygnatura: 106571 Książka zapewnia czytelnikowi wiele praktycznych i skutecznych porad oraz strategii

działania dotyczących pomocy dzieciom dotkniętym dysfunkcją sensoryczną. Skupiając się na wczesnej interwencji, pokazuje, że dzieci, u których zdiagnozowano to schorzenie, mogą osiągnąć swój pełny potencjał w domu, szkole i społeczności. Autorki opisują i analizują objawy, przyczyny, dodatkowe czynniki oraz zachowania związane z zaburzeniami integracji sensorycznej, zwłaszcza w ramach autyzmu, ADHD i zaburzeń dwubiegunowych, skupiając się m.in. na pomocnych ćwiczeniach, tajnikach diagnozy oraz modyfikacji programów edukacyjnych. Ta zrozumiała i przystępna książka to niezastąpione źródło wiedzy dla rodzin, nauczycieli i opiekunów mających kontakt z dziećmi doświadczającymi zaburzeń integracji sensorycznej. Polly Godwin Emmons ma licencjat z biologii i psychologii zdobyty na uniwersytecie Binghamton, a także dyplom magistra pedagogiki (specjalność: edukacja podstawowa) uzyskany w Elmira College. Ma także uprawnienia w zakresie pedagogiki specjalnej dzieci do 12 roku życia. Mieszka w Nowym Jorku z dwójką swoich dzieci i pracuje jako pedagog specjalny w lokalnej szkole średniej. Liz McKendry Anderson jest magistrem pedagogiki (specjalność: edukacja podstawowa) w Lesley College i magistrem pedagogiki specjalnej na uniwersytecie Binghamton. Ma także uprawnienia w zakresie pedagogiki specjalnej dzieci do 12 roku życia. Była dyrektorką agencji Edukacja dla Wczesnej Interwencji, a obecnie robi doktorat z pedagogiki na uniwersytecie Binghamton. Mieszka w Nowym Jorku z mężem Richardem i czwórką dzieci.

13. Dzieci z zaburzeniami łączonymi : ADHD, trudności w nauce, zespół Aspergera,

zespół Touretta, depresja dwubiegunowa i inne zaburzenia / Martin L. Kutscher, Tony Attwood, Robert R. Wolff.- Warszawa : Wydawnictwo K. E. Liber, 2007.

Sygnatura: 105109 Od 18 lat Kutscher diagnozuje często współwystępujące schorzenia neuropsychiatryczne

takie jak ADHD, zaburzenia ze spektrum autystycznego, trudności w nauce czy depresję dwubiegunową. Jego przystępnie i zrozumiale napisany poradnik opisuje ogólne zasady diagnozowania i terapii tych zaburzeń u dzieci; kolejne rozdziały książki dotyczą różnych schorzeń i przybliżają czytelnikom przyczyny i objawy zaburzeń, ich wzajemny wpływ na siebie oraz sposoby leczenia. "Po zapoznaniu nas z najnowszą wiedzą na temat przyczyn poszczególnych zaburzeń, Kutscher odsłania przed nami konkretne strategie działania i wskazówki... To stabilny i efektowny fundament, na którym można budować dalszą wiedzę na temat zaburzeń rozwojowych. Jednak zarazem jest to książka na tyle bogata w treść, że może stanowić także samodzielne źródło informacji. Z całego serca polecam tę książkę wszystkim nauczycielom i rodzicom mającym do czynienia z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Będę ją popularyzować". [Heidi Bernhardt, badaczka zajmująca się tematyką ADHD] Kutscherowi sprawnie udaje się zarówno wywołać współczucie dla chorych dzieci, jak

5

również z optymizmem pokazać, jak wielką rolę mogą odegrać troskliwi rodzice i nauczyciele. To wspaniałe znaleźć jedną książkę, którą można polecić rodzicom szukającym pomocnych informacji dotyczących kilku różnych zaburzeń dotykających ich dziecko. [ dr Leslie Packer, psycholog, specjalistka ds. zespołu Touretteĺa]

14. Dziecko z autyzmem : terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu / Barbara

Winczura.- Wyd. 2.- Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2008. Sygnatura: 98965 15. Dziecko z autyzmem : wyzwalanie potencjału rozwojowego / Hanna Olechnowicz,

Robert Wiktorowicz.- Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Sygnatura: 105103 Praca ma charakter unikatowy. Zawiera konkretne wskazówki co do diagnozy

psychopedagogicznej i pracy terapeutyczno-wychowawczej z małymi dziećmi z autyzmem.a rozwoju dzieci stosowaną z sukcesem od 15 lat w Klubie Terapeutycznym dla Dzieci z Poważnymi Problemami Emocjonalnymi i ich Rodzin działającym przy Ośrodku Badań i Usług Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Program terapii opiera się na scenariuszach procedur terapeutycznych, pomagających kształtować podstawowe kompetencje społeczne u dzieci, umożliwiających budowanie relacji z innymi ludźmi.Proponowane metody nie wymagają nakładów finansowych ani specjalistycznego sprzętu - "narzędziem" terapii są opiekunowie lub terapeuci. Do książki dołączona jest płyta CD z kartami pomocnymi w diagnozie dziecka, zaplanowaniu indywidualnej pracy z nim oraz obserwacji jego postępów.

16. Dziecko z autyzmem i zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu : informacje dla

pedagogów i opiekunów / Gabriela Jagielska.- Warszawa : Ośrodek Rozwoju Edukacji, 2010.

Sygnatura: Br 1692, Br 1699, Br 1752 17. Dziecko z zespołem Aspergera / Magdalena Charbicka.- Warszawa : "Difin", 2015. Sygnatura: 110414, 111021 Poradnik dla osób pracujących z dzieckiem z zespołem Aspergera, zawierający kluczowe

informacje związane z procesem diagnozy, terapii oraz wsparcia w środowisku przedszkolnym i szkolnym. Książka, która powstała jest wypadkową wiedzy zawartej w coraz większej ilości literatury dostępnej na rynku oraz codziennych doświadczeń osobistych i zawodowych. Starłam się przytoczyć w niej przykłady sytuacji, osób i doświadczeń, z którymi zmierzamy się każdego dnia jako specjaliści, terapeuci czy rodzice. Na swojej drodze spotkałam wiele wspaniałych osób, których wkład w tę książkę jest ogromny, chociaż nawet o tym nie wiedzą. Historie społeczne i materiały do pracy są wynikiem doświadczeń nas wszystkich i powstały z potrzeb dzieci i młodzieży, z którymi przyszło nam pracować.

18. Gry i zabawy we wczesnej interwencji : ćwiczenia dla dzieci z zaburzeniami ze

spektrum autyzmu i przetwarzania sensorycznego / Barbara Sher ; tł. Emilia Bochenek.- Gdańsk : Harmonia Universalis, 2013.

Sygnatura: 106049, Książka przeznaczona dla terapeutów, nauczycieli przedszkoli i rodzin dzieci z

zaburzeniami integracji sensorycznej (SPD). Autorka kładzie nacisk również na integrację

6

społeczną i uwzględnia specjalne potrzeby dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Gry i zabawy podzielono na rozwijające dużą i małą motorykę. Pewne novum stanowi rozdział poświęcony aktywnościom ruchowym w wodzie.

19. Interwencje społeczne dla nastolatków z Zespołem Aspergera : przewodnik

komunikacji i socjalizacji w terapii interakcyjnej / John Harpur, Maria Lawlor, Michael Fitzgerald ; tł. Ewa Niezgoda.- Warszawa : Fraszka Edukacyjna, 2012.

Sygnatura: 107684 Książka ta to znakomity poradnik dla wszystkich tych, którzy zajmują się planowaniem i

prowadzeniem treningów socjalizacyjnych dla nastolatków z Zespołem Aspergera, poczynając od rodziców, nauczycieli, a kończąc na doradcach i terapeutach. Ci młodzi ludzie powszechnie mają ogromne trudności z komunikacją i życiem społecznym, bardzo dotkliwie odczuwane zwłaszcza w okresie dojrzewania, w grupach rówieśniczych. Autorzy proponują program interwencji, w ramach których trenowane są umiejętności społeczne, mające ułatwić porozumiewanie się z rówieśnikami i akceptację przez nich. Pierwsza część książki obejmuje podstawy metodologiczne, językowe, filozoficzne i naukowe takiego podejścia. W części drugiej, praktycznej, zarysowane są: formaty sesji; możliwe problemy i rozwiązania; waga podejścia terapeuty; rola rodziców i przykładowy schemat kursu.

20. Ja i mój świat : lekcje dla uczniów z autyzmem i specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi : etap obrazka : podręcznik. Cz. 1 / [red. Renata Malek ; oprac. Marzena Bednarz, Joanna Bladowska, Karolina Kluczkowska, Weronika Lubocka, Eliza Ludkiewicz, Agnieszka Maślaczyk-Trzasko, Angelika Miłosz, Małgorzata Okoniewska, Olga Sniezhko, Magdalena Sowińska, Lidia Szczepańska, Marzena Żmuda-Trzebiatowska].- Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia, 2014.

Sygnatura: 109881/Cz.1 Podręcznik „Ja i mój świat” został przygotowany z myślą o uczniach ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi i autyzmem, dla których korzystanie z podręczników dla szkół masowych jest zbyt trudne. Publikacja pozwala na systematyczne, zaplanowane wprowadzanie treści edukacyjnych związanych z poznawaniem środowiska społeczno-przyrodniczego. Przy opracowaniu książki uwzględniono potrzeby, możliwości i poziom rozwoju wszystkich uczniów. Odbiorcą jest dziecko, które nie musi posiadać umiejętności czytania.

21. Ja i mój świat : lekcje dla uczniów z autyzmem i specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi : program edukacyjny / [oprac. Marzena Bednarz, Joanna Bladowska, Karolina Kluczkowska, Weronika Lubocka, Eliza Ludkiewicz, Agnieszka Maślaczyk-Trzasko, Angelika Miłosz, Małgorzata Okoniewska, Magdalena Sowińska, Aleksandra Szakiewicz, Marzena Żmuda-Trzebiatowska].- Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia, 2015.

Sygnatura: 110977 P Program edukacyjny jest jedną z części publikacji Ja i mój świat. Został przygotowany w

oparciu o obowiązującą podstawę programową kształcenia ogólnego dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i sprzężonymi niepełnosprawnościami. Cele i sposoby uczenia zawarte w programie wywodzą się z założeń metodycznych stosowanej analizy zachowania oraz metody ośrodków pracy. Przedstawiono w nim techniki nauczania, które można wykorzystać zarówno w pracy edukacyjnej, jak i nauce samodzielności i niezależności uczniów. Znajduje się tutaj również charakterystyka

7

struktury zajęć z całym zespołem dzieci oraz opis sposobów jej wprowadzania i modyfikowania wraz z rozwojem kompetencji uczniów. Zadaniem programu jest ułatwienie pełnego wykorzystania pakietu Ja i mój świat.

22. Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami

pokrewnymi / red. nauk. Joanna Kossewska.- Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2009.

Sygnatura: 101691, 101692 Książka Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami

pokrewnymi prezentuje twórcze propozycje konkretnych form realizacji edukacyjnej i wychowawczej funkcji szkoły w odniesieniu do uczniów z autyzmem i pokrewnymi zaburzeniami, które są cennym materiałem dla psychologów i pedagogów, jak również podstawą i inspiracją do dalszych poszukiwań najbardziej odpowiednich metod. Mogą one stanowić punkt wyjścia do tworzenia programów realizowanych w placówkach terapeutyczno-szkolnych dla uczniów z autyzmem. W niniejszej monografii prezentujemy twórcze sposoby wykorzystywane przez pracowników Zespołu Szkół Specjalnych nr 13 dla Dzieci i Młodzieży z Autyzmem w Krakowie, mając nadzieję, że Czytelnik odnajdzie w przedstawionych propozycjach inspirację do własnych działań podejmowanych wobec osób z autyzmem. W rehabilitacji niepełnosprawnych można wyróżnić dwa główne podejścia. Pierwsze skupia się na wspomaganiu osoby niepełnosprawnej w rozwiązywaniu przez nią sytuacji problemowych, a więc na pokonywaniu barier społecznych. Natomiast drugie – polega na umożliwieniu osobie niepełnosprawnej przyswajania zachowań i umiejętności niezbędnych do jak najpełniejszego funkcjonowania w społeczeństwie, czyli jest związane z likwidowaniem predyspozycji do bezpośredniego wchodzenia w sytuacje problemowe (Kowalik, 1998). Prezentowana w tym opracowaniu kompleksowa forma wspomagania rozwoju uczniów z autyzmem i pokrewnymi zaburzeniami wypracowana na przestrzeni kilkunastu lat doświadczeń przez zespól Ośrodka Terapeutyczno-Szkolnego w Krakowie mieści się właśnie w tym drugim nurcie działań. Warto nadmienić, że Ośrodek Terapeutyczno-Szkolny w Krakowie, jest pierwszą tego typu placówką w Polsce, powołaną do istnienia przez rodziców poszukujących z jednej strony najmniej restrykcyjnego środowiska szkolnego dla swoich dzieci, a z drugiej – placówki, która będzie najpełniejszą odpowiedzią na ich szczególne potrzeby poznawcze i emocjonalno- społeczne, wynikające z istoty zaburzenia.

23. Małe dziecko z autyzmem / Ewa Pisula.- Sopot : Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne, 2010. Sygnatura: 102481 24. Mam dziecko z zespołem Aspergera : poradnik dla rodziców / Grzegorz Całek, Halina

Łuszczak, Halina Jankowska.- Warszawa : Polskie Towarzystwo Zespołu Aspergera, 2014. Sygnatura: 109762 25. Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM) : jak wykorzystać

codzienne aktywności, aby pomóc dzieciom tworzyć więzi, komunikować się i uczyć / Sally J. Rogers, Geraldine Dawson, Laurie A. Vismara ; tł. Anna Owsiak.- Kraków : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.

Sygnatura: 109558

8

Najnowsze badania dowodzą, jak ważna jest pomoc rodziców w przypadku terapii dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). Niniejszy podręcznik, stworzony na podstawie przełomowego programu wczesnej interwencji, dostarcza praktycznych strategii, z których możesz korzystać każdego dnia. Niemal wszystkie małe dzieci - również te z ASD - mają niezwykłą zdolność uczenia się. Dr Sally Rogers, Geraldine Dawson i Laurie Vismara podpowiadają, jak wykorzystać codzienne czynności, na przykład jedzenie śniadania czy kąpiel, do kształcenia podstawowych umiejętności rozwojowych. Ucząc się zabawy, komunikowania się i koncentracji, dzieci mają przy okazji wiele radości i frajdy, rodzice zaś mogą z satysfakcją obserwować czynione przez nie postępy. Zadbaj o dobry wczesny start - dostarcz swojemu dziecku narzędzi potrzebnych do poznawania świata i cieszenia się nim.

26. Pomóż dziecku z... autyzmem / Diana Seach, Michele Lloyd, Miranda Preston ; tł.

Dorota Ściepko.- Warszawa : Wydawnictwo K. E. LIBER, 2006. Sygnatura: 96694 W niniejszej książce autorki wykorzystują zdobytą wiedzę oraz wieloletnie doświadczenie

podczas pracy i obserwacji uczniów cierpiących na autyzm by przedstawić, na jakie wyzwania narażone są takie dzieci oraz ich szkolne otoczenie. A co najważniejsze, skupiają się nie tylko na opisach takich sytuacji, lecz również na praktycznych poradach dotyczących skutecznego zaspokajania potrzeb edukacyjnych uczniów. Omówienie konkretnych przypadków dzieci autystycznych ukazuje codzienne problemy tych młodych ludzi, ich rodziców oraz nauczycieli, przy czym dostarcza różnorakich kontekstów, w których przedstawione zostało należyte postępowanie.

27. Prawdziwy człowiek : osobista opowieść o dorastaniu i edukacji w autyzmie /

Gunilla Gerland ; tł. Hania Uscka-Wehlou.- Warszawa : ABC a Wolters Kluwer Business, 2015.

Sygnatura: 110731 Prawdziwy człowiek. Osobista opowieść o dorastaniu i edukacji w autyzmie to zapis

osobistych doświadczeń: wrażeń, emocji oraz postrzegania świata i komunikacji z otoczeniem osoby z autyzmem - przede wszystkim w czasie jej dorastania i edukacji. Pomaga w zrozumieniu odmiennego sposobu funkcjonowania dziecka autystycznego w rodzinie i społeczności szkolnej, postrzegania przez nie celu samego uczenia się oraz jego przebiegu. Ukazuje szereg niemożliwych do wyrażenia trudności, z którymi boryka się dziecko autystyczne i które najczęściej nie są dostrzegane ani rozumiane przez otoczenie. Książka pomoże nauczycielom, pedagogom oraz rodzicom w dostrzeżeniu w dziecku ukrytego autyzmu, co pozwoli na dostosowanie procesu nauczania i wychowania do jego potrzeb oraz możliwości. Przyczyni się także do rozwoju umiejętności pracy z dziećmi chorymi. Jest bezcennym źródłem wiedzy i inspiracji. Uczy tolerancji, empatii, otwartości i zrozumienia inności.

28. Terapia behawioralna dzieci z autyzmem : teoria, badania i praktyka stosowanej

analizy zachowania / Monika Suchowierska, Paweł Ostaszewski, Przemysław Bąbel.- Sopot : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2012.

Sygnatura: 104629 Pierwsza na polskim rynku wydawniczym książka na temat terapii behawioralnej dzieci z

autyzmem! Autyzm jest jednym z najpoważniejszych i najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych. Z niemal 100 rodzajów oferowanych terapii do najefektywniejszych należy

9

stosowana analiza zachowania. Jej skuteczność potwierdza 50 lat badań naukowych i doświadczeń praktycznych. Autorzy omawiają zagadnienia teoretyczne dotyczące autyzmu i stosowanej analizy zachowania, podstawowe założenia radykalnego behawioryzmu, oceny behawioralnej i pomiaru zachowań. Opisują także metody nauczania osób z autyzmem i rozwijania u nich pożądanych zachowań. Podają wiele zaleceń praktycznych dotyczących korzystania ze strategii proaktywnych w pracy z dziećmi z autyzmem, motywowania ich do nauki, treningu różnicowania i redukowania zachowań niepożądanych.

29. Terapia grupowa dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu : rozwijanie

kompetencji i umiejętności społecznych / Albert J. Cotugno ; [tł. Joanna Jedlińska].- Warszawa : Fraszka Edukacyjna, cop. 2011.

Sygnatura: 107334 Książka wyjaśnia, jak krok po kroku zaplanować pracę w rówieśniczej grupie

terapeutycznej, stworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko, wyznaczyć dostosowane do różnych etapów rozwoju grupy cele indywidualne i grupowe, oraz wspierać rozwój kompetencji i umiejętności społecznych jej członków. Polecamy tę książkę wszystkim terapeutom, psychologom i rodzicom, którzy poszukują praktycznych wskazówek, w jaki sposób skutecznie wprowadzić dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w świat interakcji społecznych.

30. Uczeń z zespołem Aspergera : praktyczne wskazówki dla nauczyciela / Joanna

Święcicka.- Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2010. Sygnatura: 102695, 102696 P, Publikacja ma charakter poradnika zawierającego konkretne, bardzo proste i przejrzyście

sformułowane wskazówki dotyczące pracy z dzieckiem z zespołem Aspergera. Jest skierowana do wszystkich nauczycieli, zwłaszcza szkół ogólnodostępnych, ale i integracyjnych lub specjalnych, którym przyszło pracować z tym jakże fascynującym, wymagającym, zaskakującym, inteligentnym, ale i czasami trudnym dzieckiem. Odbiorcami mogą być również inni specjaliści: pedagodzy, psycholodzy i logopedzi, którzy nie mają do czynienia na co dzień z dzieckiem cierpiącym na zaburzenie ze spektrum autyzmu, ale są ciekawi, jak ono funkcjonuje. Odbiorcami mogą być również rodzice dziecka ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera, którzy potrzebują konkretnego pokierowania i wsparcia. Oprócz typowej charakterystyki i sposobów funkcjonowania ucznia cierpiącego na zespół Aspergera zaprezentowane są tu osiowe objawy tego zaburzenia z kręgu autyzmu oraz metody terapii. Książeczka jest zatem próbą zainteresowania środowisk nauczycielskich problemami tej grupy uczniów. Termin zespołu Aspergera w ciągu ostatnich kilku lat stał się tematem niezmiernie modnym i głośnym. Należy spodziewać się, że dzieci ze diagnozowanym zespołem Aspergera będzie systematyczne przybywać, jeżeli już tak się nie dzieje. Dlatego wiedza nauczycieli i innych specjalistów z tego zakresu musi się poszerzać, ponieważ dobrze funkcjonujące dziecko dotknięte tym zaburzeniem nie musi trafić do szkoły integracyjnej czy specjalnej, ale do zwykłej szkoły masowej, może właśnie, drogi nauczycielu, do twojej klasy.

31. Wysokofunkcjonujące dzieci ze spektrum autyzmu : jak sprostać wyzwaniom i

pomóc dziecku dobrze się rozwijać : poradnik dla rodziców / Sally Ozonoff, Geraldine Dawson, James C. McPartland ; przekład Aleksandra Haduła.- Kraków : Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, cop. 2015.

Sygnatura: 33015, 110755

10

Książka jest niezbędnym przewodnikiem dla rodziców, którzy poszukują informacji o zaburzeniach ze spektrum autyzmu u dzieci wysokofunkcjonujących. Wybitni eksperci w dziedzinie badań nad autyzmem pokazują w nim, jak sobie radzić z niezwykłą niepełnosprawnością dziecka i jak wykorzystywać jego zdolności. Prawdziwe historie i anegdoty z życia uczą, jak pomóc dzieciom swobodniej porozumiewać się z rówieśnikami, opanować zasady poprawnego zachowania i odnosić sukcesy w szkole. Publikacja wyjaśnia także, na jakiej podstawie diagnozuje się ASD i które rodzaje terapii oraz wsparcia edukacyjnego są naprawdę skuteczne.

32. Wzrastajcie z nami, a nie obok nas : program pracy edukacyjno-terapeutycznej dla

dzieci z niepełnosprawnością sprzężoną i dzieci z autyzmem / Maria Raszewska, Krystyna Szoć.- Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia, 2010.

Sygnatura: 103844 Program ten przeznaczony dla dzieci z autyzmem, nastawiony jest na działania

terapeutyczno-edukacyjne wychodzące naprzeciw potrzebom tych dzieci i ułatwiające im funkcjonowanie w środowisku.

33. Zabawy dla dzieci z autyzmem / Magdalena Sabik, Anna Szczypczyk.- Gdańsk :

Wydawnictwo HARMONIA, 2012. Sygnatura: 106013, 108616 Publikacja to zbiór zabaw terapeutycznych dla dzieci (np. dla dzieci z autyzmem). Może

ona być pomocna dla nauczycieli i terapeutów, a także rodziców, którzy chcą w interesujący i zarazem pożyteczny sposób spędzać czas ze swoim dzieckiem. Książka podzielona jest na rozdziały zgodnie z charakterem proponowanych zabaw. Znajdują się tu gry i zabawy: ruchowe, manipulacyjne i konstrukcyjne, plastyczno-techniczne, muzyczno-rytmiczne, tematyczne i edukacyjne. Przy każdej zabawie znajdują się informacje o potrzebnych rekwizytach oraz sposobie przeprowadzenia aktywności. Dodatkowo zamieszczono wskazówki, o jakie jej elementy należy szczególnie zadbać, aby zabawa miała charakter terapeutyczny, a także propozycje modyfikacji zabawy, aby była ona dostosowana do możliwości dziecka i cały czas dla niego ciekawa.

34. Zaburzenia Sensorycznej Integracji u dziecka z zespołem Aspergera / Grzegorz

Borkowski.- Warszawa : Warszawska Firma Wydawnicza, 2013. Sygnatura: 106714 Swoją, pracę poświęciłem sześcioletniemu dziecku z zespołem Aspergera. Mateusz, z

którym pracuję od dwóch lat metodą stymulacji sensorycznej jest pacjentem Centrum Terapii Autyzmu Alpha w Lublinie. W wyniku przeprowadzonych badań zauważyłem u mojego podopiecznego obniżoną zdolność do zaplanowania i wykonania nowej, celowej aktywności ruchowej w nieznanej sytuacji. Problemy z planowaniem motorycznym wiążą się u Mateusza z trudnościami w wykonywaniu czynności samoobsługowych, trudnościami w opanowaniu gier z piłką i ogólną niską sprawnością fizyczną. Moja praca składa się z dwóch rozdziałów. W pierwszym część teoretyczna wprowadza czytelnika w problemy integracji sensorycznej oraz zaburzenia z nią związane. Dokonuję w niej charakterystyki wieku przedszkolnego, w którym znajduje się obecnie mój podopieczny. Zaś w drugiej części pracy przedstawiam ocenę rozwoju funkcji zmysłowo-ruchowych Mateusza.

11

35. Zespół Aspergera : jak z nim żyć, jak pomagać, jak prowadzić terapię / Christine PreiBmann ; przeł. Joanna Arentewicz.- Sopot : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2012.

Sygnatura: 105088, Książka ta powstała w celu propagowania praktycznej wiedzy o zespole Aspergera, aby

ułatwić zrozumienie osób dotkniętych tym zaburzeniem ľ zarówno ich otoczeniu, szczególnie zaś terapeutom, jak i im samym. Christine Preißmann dzięki swoim doświadczeniom zawodowym (terapeutki) i osobistym (osoby cierpiącej na zespół Aspergera) proponuje konkretne rozwiązania problemów, które pojawiają się w terapii i w życiu codziennym chorych. Terapeutów uwrażliwia na specjalne potrzeby pacjenta autystycznego, wskazuje tematy warte omówienia i charakteryzuje bardzo złożoną rolę, jaką psychoterapeuci mają do odegrania w jego życiu. Chorym zaś doradza, jak ułatwiać sobie codzienne funkcjonowanie, a także namawia ich do podejmowania wyzwań stawianych przez rzeczywistość. Podkreśla przy tym ogromne znaczenie wcześnie rozpoczętej terapii, która z braku innych metod leczenia zespołu Aspergera może wyraźnie pomagać w zdobywaniu coraz większej samodzielności i satysfakcji z życia na miarę własnych możliwości.

36. Zespół Aspergera : kompletny przewodnik / Tony Attwood ; tł. Anna Sawicka-

Chrapkiewicz.- Gdańsk : Wydawnictwo Harmonia Universalis, 2013. Sygnatura: 106549 Lektura dla wszystkich prywatnie i zawodowo zainteresowanych zespołem Aspergera (ZA),

rzetelne źródło wiedzy, a przy tym wciągająca, znakomicie napisana książka. Tony Attwood, wybitny specjalista tematu zaburzeń ze spektrum autyzmu, opisuje specyfikę funkcjonowania osób z ZA i tłumaczy, jakie problemy mogą napotkać one za swojej drodze, jak udzielać im skutecznego wsparcia i rozwijać ich mocne strony.

37. Zespół Aspergera : zrozumieć, aby pomóc / Agnieszka Kozdroń.- Warszawa : "Difin",

2015. Sygnatura: 109563 Książka ma na celu przybliżenie zespołu Aspergera wszystkim tym, którzy w procesie życia

mają lub mieć będą kontakt z tymi wyjątkowymi osobami. Autorka daje praktyczne narzędzie, które w jednym miejscu skupia wiedzę adresowaną do pedagogów, rodziców, terapeutów i wszystkich osób zainteresowanych zaburzeniami autystycznymi. Jako mama chłopca z zespołem Aspergera, wie, jak wiele czasu opiekunowie tracą na dotarcie do praktycznej wiedzy, jak wiele energii wydatkują by zrozumieć własne dziecko, nierzadko są to lata. Właśnie dlatego napisała tą książkę, by w jednym miejscu w prosty i praktyczny sposób odpowiedzieć na pytania nurtujące rodziców, pedagogów, nauczycieli i terapeutów, a związanych z dziećmi z zespołem Aspergera od najwcześniejszego okresu ich życia, z krótką charakterystyką rodzin w których jeden z partnerów cierpi na zespół Aspergera. Książka podzielona została na trzy rozdziały. Pierwszy zawiera ogólną charakterystykę zespołu Aspergera. Drugi fragment książki adresowany jest do pedagogów, którzy już od edukacji przedszkolnej mają do czynienia z dziećmi z zespołem Aspergera. Autorka przedstawiła zagadnienia związane z trudnościami i niepowodzeniami edukacyjnymi dziecka z diagnozą zespół Aspergera oraz omówiła praktyczne metody oddziaływań dydaktyczno – wychowawczych na dziecko z zespołem Aspergera w placówkach edukacyjnych. Trzecia część książki skierowana jest do rodziców i zawiera wszystkie te treści, które od momentu podejrzenia zaburzeń rozwojowych, przez proces diagnostyczny i terapeutyczny, aż do

12

osiągnięcia przez dziecko samodzielności, są istotne i ważne w procesie wychowania do dorosłości.

38. Zespół Aspergera a seksualność : od dojrzewania poprzez dorosłość / Isabelle

Hénault ; przedm. Tony Attwood ; przekł. Katarzyna Bereda-Rosołek.- Gdańsk : Harmonia Universalis, 2015.

Sygnatura: 110796 Celem autorki niniejszej książki jest zbudowanie pozytywnego punktu widzenia na

seksualność oraz rozwiązanie trudności, które zbyt często postrzegane są jako zachowania problematyczne lub perwersja. Chociaż powyższe zdarzają się w populacji dotkniętej zespołem Aspergera, w tej publikacji zagadnienie seksualności potraktowane zostanie w szerszym ujęciu: rozpatrzone zostaną czynniki takie jak intymność, przyjaźń, pożądanie, komunikacja, płeć, preferencje, tożsamość, potrzeby, emocje i rozwój, a omawiane tematy będą odpowiednie dla okresu dojrzewania i wieku dojrzałego.

39. Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera / Agnieszka Borkowska.- Gdańsk :

Harmonia, 2010. Sygnatura: 103493, 103494 Autorka opisuje problemy, jakie napotyka w szkole zarówno uczeń z zespołem Aspergera,

jak i nauczyciel podczas pracy z tym dzieckiem. Problemy, które często wynikają nie ze złej woli obu stron, a z braku porozumienia i wiedzy o odrębności odbioru świata przez osobę z całościowymi zaburzeniami rozwoju.

ARTYKUŁY 1. Adaptacja przedszkolna dziecka z autyzmem - opis przypadku / Monika Rosińska. //

Oświata Mazowiecka. - 2011, nr 2, s. 27 - 29. 2. Arkusz obserwacji dziecka pod katem zachowań ze spektrum autyzmu // Doradca

Nauczyciela Przedszkola. - 2012, nr 10, s. 27 - 28. 3. Autyzm jako proces. Przeciwdziałanie eskalacji zaburzeń / Hanna Olechnowicz. //

Rewalidacja. - 2007, nr 2, s. 3 - 14. 4. Autyzm problem wciąż nieznany / Małgorzata Błądek. // Problemy Opiekuńczo-

Wychowawcze. - 2013, nr 2, s. 16 - 20. 5. Autyzm u dziecka - jak go rozpoznać? / Anna Szczypczyk // Bliżej przedszkola. - 2015, nr

10 , s. 20 - 21. 6. Autyzm. Czy wszystko o nim wiemy? / Anna Waligórska, Michał Waligórski. //

Psychologia w Szkole. - 2011, nr 3, s. 134 - 140. 7. Biologiczne uwarunkowania autyzmu / Marzena Górecka, Tomasz Hanć. // Remedium. -

2010, nr 2, s. 24 - 25.

13

8. Blaski indywidualnego nauczania ucznia dotknietego autyzmem / Anna Bąk-Średnicka. // Języki Obce w Szkole. - 2011, nr 4, s. 75 - 80, bibliogr.

9. Dlaczego on tak ciągle się kołysze i macha rękami? Stereotypowe zachowania ruchowe

w autyzmie / Barbara Winczura. // Rewalidacja. - 2012, nr 2, s. 4 - 25. 10. Dobre praktyki - metody pracy z dzieckiem z Zespołem Aspergera czyli terapeutyczna

rola plastyki w procesie edukacji / Anna Majchrzak. // Gazeta Szkolna. - 2010, nr 48 s. 8. 11. Dzieci z autyzmem / Izabela Gelleta - Mac. // Wychowanie w Przedszkolu. - 2008, nr 4,

s. 36 - 39. 12. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu / Paulina Gołaska, Anna Nowotnik. //

Wychowanie w Przedszkolu. - 2013, nr 1, s. 23 - 27. 13. Dziecko autystyczne z zespołem Aspergera / Małgorzata Biadasiewicz. // Szkoła

Specjalna. - 2001, nr 2, s. 91 - 95, bibliogr.. 14. Dziecko z autyzmem w grupie integracyjnej / Nina Zawidniak. // Życie Szkoły. - 2010,

nr 10, s. 30 - 36. 15. Dziecko z zespołem Aspergera w rzeczywistości społecznej i edukacyjnej / Małgorzata

Kowalczyk. // Nauczanie Początkowe. Kształcenie zintegrowane. - 2014/2015, nr 2, s. 37 - 46. 16. Dziecko ze spektrum autyzmu w przedszkolu / Joanna Czapla // Doradca Nauczyciela

Przedszkola. - 2014, nr 26, s. 48 - 53, bibliogr. 17. Dziewczęta i kobiety z zespołem Aspergera - sukces czy porażka w szkole lub pracy? /

Agnieszka Rynkiewicz. // Edukacja i Dialog. - 2009, nr 5, s. 18 - 22 . 18. Izolują się czy są izolowane? O dzieciach, które mają trudności w kontaktach

społecznych / Anna Kordzińska - Grabowska. // Wychowanie w Przedszkolu. - 2015, nr 3(5), s. 41 - 44

19. Jak rozpoznać zespół Aspergera / Anna Biernacka // Doradca Nauczyciela Przedszkola.

- 2012, nr 10, s. 54 - 58. 20. Jak uczyć dzieci z autyzmem rozumieć myśli, uczucia i intencje innych ludzi? Implikacje

terapeutyczne dla teorii umysłu / Barbara Winczura. // Rewalidacja. - 2010, nr 1, s. 29 - 47. 21. Kompetencje społeczne rodzeństwa osób z autyzmem / Dorota Danielewicz, Jarosław

Rola. // Szkoła Specjalna. - 2011, nr 1, s. 32 - 41. 22. Koncepcja diagnozy rozwojowej w terapii dzieci z autyzmem i pokrewnymi

zaburzeniami / Joanna Ławicka. // Szkoła Specjalna. - 2007, nr 4, s. 296 - 305.

14

23. Kształtowanie kompetencji społecznych u dziecka z zespołem Aspergera w placówce przedszkolej / Agnieszka Kozdroń // Bliżej przedszkola. - 2015, nr 7-8 , s. 28 - 30.

24. Kwestionariusz do oceny kompetencji emocjonalnospołecznych (KOKE-S) wysoko

funkcjonujących autystów i dzieci z zespołem Aspergera / Maria Piszczek. // Rewalidacja. - 2010, nr 1, s. 48 - 63.

25. Mocne strony autyzmu : zespół Aspergera / Agnieszka Rynkiewicz. // Edukacja i

Dialog. - 2009, nr 2, s. 52 - 56. 26. Od wczesnej diagnozy do kompleksowej terapii małego dziecka z autyzmem / Aneta

Wojciechowska. // W: Świat małego dziecka. T. II / Red. nauk. Hanna Krauze-Sikorska, Michał Klichowski, Kinga Kuszak. - Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013. - S. 255 - 274

Sygnatura: 107 884 27. Podróż wgłąb autyzmu / Natalia Gumińska. // Dyrektor Szkoły. - 2015, nr 11, s. 60 - 63. 28. Psychospołeczna sytuacja rodziny dziecka z autyzmem - etapy adaptacji do

niepełnosprawności dziecka / Marta Pągowska. // Szkoła Specjalna. - 2010, nr 4, s. 258 - 266. 29. Rozwój komunikacji językowej u dzieci z zespołem Aspergera / Sylwia Błaszczyk -

Kowalska, Ewa Gacka. // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2015, nr 10, s. 3 - 13. 30. Stwarzanie warunków do podnoszenia godności życia dorosłego ucznia z autyzmem

na przykładzie projektu edukacyjnego "Uczeń jako twórca" / Zofia Dzierka, Ilona Kika-Ryszka, Joanna lach. // Rewalidacja. - 2008, nr 1, s. 39 - 46.

31. Szanse dzieci z autyzmem w integracji / Małgorzata Sekułowicz. // Forum Oświatowe.

- 2006, nr 2, s. 105 - 112, bibliogr.. 32. Uczeń z zespołem Aspergera / Magdalena Alenowicz. // Życie Szkoły. - 2015, nr 3 (5),

s. 22 - 27. 33. Uczeń z zespołem Aspergera w klasie / Agnieszka Łucjanek // Dyrektor Szkoły. - 2015,

nr 7, s. 50 - 53 34. Uczeń z zespołem Aspergera w szkole / Agnieszka Łucjanek // Dyrektor Szkoły. - 2015,

nr 6, s. 56 - 58 35. Wczesna diagnoza dziecka z zespołem Aspergera / Sylwia Błaszczyk -Kowalska //

Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2014, nr 10, s. 42 - 45. 36. Wczesne objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci. Przegląd badań / Paulina

Gołaska. // W: Świat małego dziecka. T. II / Red. nauk. Hanna Krauze-Sikorska, Michał Klichowski, Kinga Kuszak. - Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013. - S. 237 - 254

Sygnatura: 107 884

15

37. Wielokierunkowe podejście do diagnozy i wspomagania osób z autyzmem (optymalizacja) / Jacek Błeszyński. // Szkoła Specjalna. - 2009, nr 1, s. 18 - 24.

38. Wpływ dramy na rozwój komunikacji u dzieci z zespołem Aspergera [Dokument

elektroniczny] / Karina Szafrańska. // Logopeda. - 2009, nr 1, s. 60 - 89. 39. Wsparcie osób wysoko funkcjonujących z autyzmem i zespołem Aspergera w edukacji

masowej i integracyjnej / Andrzej Wolski. // Rewalidacja. - 2012, nr 2, s. 26 - 65. 40. Wspieranie rozwoju dziecka z zespołem Aspergera i zaburzeniami integracji

sensorycznej / Agnieszka Kozdroń // Bliżej przedszkola. - 2014, nr 12 , s. 24 - 26. 41. Współwystępowanie autyzmu i zespołu Downa - kontrowersje i trudności

diagnostyczne / Paulina Gołaska. // Remedium. - 2012, nr 11, s. 24 - 25. 42. Wybrane problemy wspomagania rozwoju dzieci z autyzmem / Jacek J. Błeszyński. //

W: Wspomaganie rozwoju. T.7 : Psychostymulacja, Psychokorekcja / Red. Barbara M. Kaja, Aldona Moleszak. - Bydgoszcz: Wydaw. Uniw. Kazimierza Wielkiego, 2007. - S. 55 - 66

Sygnatura: 97 517, 97 531 43. Wykorzystanie profilu psychoedukacyjnego PER-P Schoplera w praktyce szkolnej -

zasady procesu badawczego dziecka z autyzmem i przydatne wskazówki / Katarzyna Patyk. // Szkoła Specjalna. - 2009, nr 4, s. 293 - 301.

44. Zaburzenia komunikacji w autyzmie - podstawowe trudności diagnozy i terapii

logopedycznej/ Elżbieta Sadowska. // Poradnik Językowy. - 2011, nr 9 , s. 36 - 51. 45. Zaburzenia psychiczne u dzieci w wieku przedszkolnym. Autyzm. Zespół Aspergera /

Izabela Gelleta - Mac. // Wychowanie w Przedszkolu. - 2009, nr 5, s. 16 - 20. 46. Zastosowanie komunikacji alternatywnej i wspomagającej w pracy z dzieckiem z

autyzmem - z doświadczeń młodego nauczyciela / Magdalena Cychowska. // Szkoła Specjalna. - 2010, nr 5, s. 375 - 379.

47. Zespół Aspergera - zaburzenie, diagnoza, terapia / Radosław Mysior. // Dyrektor

Szkoły. - 2014, nr 7, s. 54 - 57. 48. Zespół Aspergera / Renata Kreczman-Madej. // Cogito. - 2011, nr 4 , s. 22 - 23. 49. Zespół Aspergera i wysokofunkcjonujący autyzm : inny mózg, inny umysł / Agnieszka

Rynkiewicz. // Edukacja i Dialog. - 2009, nr 6, s. 20 - 24. 50. Zrozumieć Autyzm / Ewelina Kamińska, Anna Kolenda. // Integracja. - 2008, nr 2, s. 66

- 70.

16