DZIAŁ BADAŃ SPOŁECZNYCH I EWALUACYJNYCH...W niniejszym raporcie prezentowane są wyniki badań...

1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach

Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020

RAPORT KOŃCOWY

z badania ewaluacyjnego pt. „Ocena ex ante zastosowania instrumentów finansowych

w ramach priorytetu inwestycyjnego 4c – wspieranie

efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią

i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze

publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze

mieszkaniowym RPO WSL 2014-2020”

Katowice, 30 października 2015

DZIAŁ BADAŃ SPOŁECZNYCH I EWALUACYJNYCH



Wykaz skrótów zastosowanych w raporcie (w porządku alfabetycznym): BDL – Bank Danych Lokalnych

BOŚ – Bank Ochrony Środowiska

CATI – wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo

CS – Case Study - studium przypadku

DR – analiza danych zastanych (desk-research)

FEWE – Fundacja na Rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii

BGK – Bank Gospodarstwa Krajowego

FGI – zogniskowany wywiad grupowy

GUS – Główny Urząd Statystyczny

IDI – indywidualny wywiad pogłębiony

IF – instrumenty finansowe

IZ – Instytucja Zarządzająca

IP – Instytucja Pośrednicząca

IW – Instytucja Wdrażająca

KSFP - Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych

MNiSW – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

NBP – Narodowy Bank Polski

NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

NSRO – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

OZE – odnawialne źródła energii

PI – Priorytet Inwestycyjny

PO IŚ – Program Operacyjny Infrastruktura I Środowisko

RPO WSL 2014-2020 – Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego

WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej



Streszczenie

W niniejszym raporcie prezentowane są wyniki badań mających na celu ocenę zasadności i zakresu stosowania IF w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020 oraz sformułowanie rekomendacji dla wdrażania instrumentów finansowych w ramach RPO WSL w kolejnej perspektywie 2014-2020. Rozpoznano niedoskonałości rynku dla takich podmiotów jak organizacje pozarządowe, a także wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe i TBS-y, które charakteryzują się wysoką 60-70% luką remontową. Przyczyn niewystarczających inwestycji tych podmiotów można upatrywać zarówno po stronie zarządzających tymi podmiotami, którzy ze względu na stan budynków, strukturę mieszkańców wybierają inne bardziej konieczne remonty bieżące i naprawy odkładając projekty dotyczące emisji i zużycia energii na przyszłość. Natomiast starzejące się budynki nie są wystarczającym zabezpieczeniem dla banków, co blokuje odroczone inwestycje. Niekiedy do tego dochodzi brak zgody mieszkańców (starszych ludzi) na zadłużenie. Analiza wykazała, że dopiero za 33 lata zostałby zrealizowany potencjał inwestycyjny mieszkań w woj. śląskim, więc decyzja o kierowaniu środków w RPO WSL do zarządzających budynkami mieszkalnymi jest konieczna. Potencjał inwestycyjny w zakresie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii jest znaczny i wciąż niewykorzystany. Zakładając nawet dwukrotny wzrost liczby i wartości składanych wniosków inwestycyjnych, wciąż inwestycje w tym zakresie nie byłyby optymalne. Jednostki sektora finansów publicznych z kolei szukają dotacji, odrzucając często oferty finansowania projektów energetycznych poprzez instrumenty finansowe. Jak wskazują jednak eksperci odchodzenie od wsparcia bezzwrotnego jest konieczne w celu zwiększania efektywności podejmowanych przedsięwzięć.

Analiza pozwoliła zidentyfikować lukę finansową dla organizacji pozarządowych, do których nie są kierowane oferty banków ze względu na niestabilność przychodów tych jednostek i ich niedochodowy cel działalności, stąd luka w finansowaniu wynosi od 0 zł do wysokości oczekiwanych inwestycji. Dla tych jednostek wsparcie w każdej wysokości byłoby więc istotne. Spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i TBS-y jak wspomniano na początku mogą napotykać na trudności w finansowaniu zwrotnym jeżeli stan techniczny posiadanego majątku nie stanowi istotnego zabezpieczenia dla pośredników finansowych i wysokość nieterminowego regulowania płatności mieszkaniowych mieszkańców jest wysoka. W woj. śląskim dotyczy to w szczególności spółdzielni mieszkaniowych, w których wskaźnik nieuregulowanych zobowiązań mieszkańców wynosi ponad 40%. Wspólnoty mieszkaniowe z kolei mogą napotykać na bariery ze strony mieszkańców, którzy mogą nie zgodzić się na zadłużenie na okres 10-15 lat ze względu na swój podeszły wiek (w większości są to ludzie starsi). Pozostali beneficjenci, jak jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe, czy podmioty lecznicze i inne jednostki sektora publicznego mogą starać się o dofinansowanie inwestycji w komercyjnych instytucjach finansowych. Pomimo, jednak niestwierdzonej luki w dostępie do finansowania, zauważamy, że część z tych podmiotów może borykać się z trudnościami finansowymi niepozwalającymi im na pozyskanie finansowania w żądanej wysokości. Ponadto, istotność projektów energetycznych w budynkach użyteczności publicznej dla środowiska i ze społecznego punktu widzenia jest bardzo duża. Nieudostępnienie tym podmiotom dofinansowania bezzwrotnego w ramach PI 4c mogłoby spowodować odroczenie inwestycji na dłuższy okres.

Instrumenty finansowe z kolei przyczyniają się do tworzenia wartości dodanej jak np. uzyskanie lepszych efektów z realizacji inwestycji oraz efekt dźwigni. Uwzględnienie instrumentów finansowych dla spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot i TBS-ów w PI 4c w RPO WSL 2014-2020 pozwoliłoby na odzyskanie i ponowne wykorzystanie 50% środków finansowych na wdrożenie instrumentu finansowego w PI 4c.

Pomimo oczywistej przewagi atrakcyjność dotacji nad instrumentami finansowymi, niezbędne jest wykorzystanie instrumentów finansowych w finansowaniu projektów energetycznych



wybranego typu odbiorców ostatecznych PI 4c. Beneficjenci ostateczni mogą być przekonani, że nie wymaga od nich monitorowania projektu, gdyż jej bezzwrotny charakter daje beneficjentowi poczucie o zakończeniu umowy wraz z zakończeniem projektu. Tymczasem jak pokazują doświadczenia poprzedniej perspektywy 2007-2013, część beneficjentów jest zmuszona do zwrotu dotacji, na co nie są oni przygotowani, z powodu nieosiągnięcia założonych rezultatów. Zwrotny charakter pomocy będzie wymagał od odbiorcy ostatecznego bardziej racjonalnego szacowania oszczędności energetycznych i co się z tym wiąże ekonomicznych w celu ustalenia, czy spłata pożyczki w kolejnych latach będzie możliwa bez naruszania budżetu jednostki. Nie zalecamy jednak wycofywania instrumentów dotacyjnych. Ich eliminacja spowodowałaby brak zainteresowania beneficjentów PI 4c wsparciem ze względu na ich ograniczone zdolności kredytowe. Idealnym rozwiązaniem są instrumenty mieszane z elementem zachęty (jak np. premia termomodernizacyjna) przyznawanym po zakończeniu projektów i uzyskaniu efektów. Dla podmiotów takich jak organizacje pozarządowe czy innych odbiorców ostatecznych realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej konieczne byłoby utrzymanie wsparcia dotacyjnego w dofinansowaniu z RPO WSL 2014-2020. Zaoferowanie im instrumentów finansowych mogłoby spowodować niewykorzystanie przez nich wsparcia, gdyż większość takich podmiotów jak szkoły wyższe, czy podmioty lecznicze lub jednostki sektora publicznego finansuje swoje inwestycje z dotacji lub już posiada wysokie zadłużenie (jak np. szpitale). Konieczność zwrotu otrzymanego wsparcia (pożyczki) skutkowałaby rezygnacją z ubiegania się o pomoc i odroczenie inwestycji. Zgodnie z wynikami badań, nie rekomendujemy poręczeń kredytowych jako instrumentów finansowych z programu ze względu na możliwość ograniczenia pomocy (konieczność wyodrębnienia przynajmniej ½ wartości pożyczek/kredytów stanowiących zabezpieczenie udzielanych gwarancji/poręczeń ).

Projektując ostateczną strukturę instrumentów zwrotnych i bezzwrotnych, zakres odbiorców oraz ich projektów, należy mieć na uwadze ofertę finansowania dla projektów energetycznych w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Oferta ta jest dość szeroka i obejmuje zarówno dofinansowanie zwrotne i bezzwrotne z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFOŚiGW), jak i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz ofertę komercyjną kierowaną głownie do wspólnot mieszkaniowych. Zakres odbiorców powinien być wyraźnie zaznaczony i ograniczony do podmiotów w sektorze mieszkaniowym, których luka remontowa wynosi 60-70%, czyli które nie będą atrakcyjnym klientem dla banków na warunkach komercyjnych. Dla pozostałych jednostek, jak wynika to z pomiaru luki kapitałowej odniesionej do wysokości oferowanego dofinansowania z RPO WSL 2014-2020 oraz WFOŚiGW w Katowicach oferowane wsparcie powinno się uzupełniać do wysokości zidentyfikowanych w rozdziale 3.3. potrzeb inwestycyjnych.

W perspektywie 2014-2020 w RPO WSL należy unikać przekazania nadmiernej formy pomocy niektórym podmiotom posiadającym zdolność kredytową i możliwość pozyskania finansowania na rynku, jak na przykład wspólnoty lub spółdzielnie mieszkaniowe, które nie mają wysokich zaległości w opłatach mieszkaniowych i nowe budynki. Ustalenie niewłaściwych kryteriów może skutkować preferowaniem niektórych grup, co spowoduje, że pomoc nie będzie mogła zostać udzielona pozostałym podmiotom. Przykładem takiej sytuacji było według ekspertów (FGI) uzależnienie wysokości premii termomodernizacyjnej w dofinansowaniu WFOŚiGW od przeznaczenia tej premii na kolejne projekty energetyczne. Spowodowało to, że udział projektów spółdzielni mieszkaniowych w liczbie projektów realizowanych przez podmioty mieszkaniowe ze środków WFOŚiGW w Katowicach wyniósł ponad 90%. Tego warunku np. nie mogły spełnić wspólnoty mieszkaniowe ze względu na ograniczone zasoby budynków i brak możliwości realizowania kolejnych projektów.

Udzielanie instrumentów finansowych podmiotom zarządzającym budynkami mieszkalnymi i użyteczności publicznej, w których w których koszty utrzymania przenoszone są na najemców może być realizowane za pomocą funduszu efektywności energetycznej wybranego w otwartym konkursie



ofert przez Europejski Bank Inwestycyjny. Spowoduje to skrócenie czasu wdrażania instrumentu finansowego ze względu na brak konieczności organizowania procedury przetargowej. Należy jednakże założyć trudności w jego wyborze ze względu na obniżającą się chęć współpracy sektora bankowego z jednostkami sektora publicznego i nieatrakcyjne warunki wynagradzania regulowane Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1303/2013 i Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 480/2014 (0,5% wkładów wpłaconych do instrumentu finansowego rocznie plus 1 % rocznie wkładów wypłaconych z programu odbiorcom ostatecznym Brak możliwości zastosowania wyższego Brak możliwości zastosowania wyższego wynagrodzenia w procedurze konkursu ofert bez uruchamiania procedury przetargowej znacznie ograniczy liczbę pośredników finansowych zgłaszających swoją ofertę. Zgodnie z badaniami IDI z ekspertami mogą to być w takiej sytuacji głównie fundusze pożyczkowe. Część kwoty przeznaczonej na instrumenty finansowe w PI 4c powinna pochodzić z środków publicznych (do 70% alokacji na instrumenty finansowe, z 30% wkładem pośrednika finansowego). Jednocześnie pośrednik byłby zobowiązany do osiągnięcia wskaźników produktu). Doświadczenia z poprzedniej perspektywy 2007-2013 wyraźnie wskazują na preferowanie przez odbiorców ostatecznych dotacji nad instrumentami finansowymi. Jak już wcześniej wspomniano, problemem może okazać się oferowanie mniej atrakcyjnej pomocy od tej dostępnej z innych programów lub na rynku. Skutkiem może być niewykorzystanie pomocy, jeżeli inne atrakcyjniejsze wsparcie wciąż będzie dostępne. Doświadczenia z poprzedniej perspektywy 2007-2013 zidentyfikowane w ramach badań też wskazują, że nie należy oferować jedynie dotacji lub tylko instrumentów finansowych. Istotnym czynnikiem zwiększającym efektywność realizowanych projektów jest uzależnienie części pomocy od zrealizowania rezultatów i przyznawania jej po przedstawieniu dowodów na ich osiągnięcie.

Jednostki samorządowe i podmioty realizujące projekty w budynkach użyteczności publicznej będą preferowały dotacje, które mogą być wystarczającym czynnikiem motywującym do osiągniecia zaplanowanej w RPO WSL na lata 2014-2020 PI 4c celu dla beneficjentów zwiększonej efektywności energetycznej na poziomie min. 25%. Dla dotacji według tych podmiotów oszczędności energetyczne będą mogły wynieść średnio 26,5%, a dla premii termomodernizacyjnej (lub umorzenia pożyczki) 31%. Sam kredyt ekologiczny nie doprowadziłby do osiągnięcia podobnych efektów (23,7%, CATI, N=95). Inne wyniki uzyskaliśmy dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz TBS-ów. Spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe oraz TBS-y będą realizowały inwestycje energetyczne przynoszące średnio 23,5% oszczędności energetycznych (CATI N=23). Dla instrumentów finansowych, proponowanych w PI 4c spółdzielniom i wspólnotom mieszkaniowym oraz TBS-om wysokość tych oszczędności energetycznych wzrasta do 30% dla kredytu energetycznego i 27% premii termomodernizacyjnej (CATI N=23). Sama dotacja może nie przyczynić się do realizacji celu PI 4c, gdyż zgodnie z odpowiedziami respondentów badania CATI, przyniosłaby ona jedynie 24%. Eksperci (FGI) wskazali, że nie wszystkie wskaźniki są możliwe do osiągniecia przy wykorzystaniu tylko instrumentów finansowych, a pod warunkiem zaproponowania instrumentów mieszanych z uwzględnieniem zachęt w postaci umorzenia pożyczki/kredytu lub premii termomodernizacyjnej oraz dotacji. Badanie CATI wykazało jednak, że przyszli potencjalni odbiorcy ostateczni PI 4c RPO WSL nie będą chętni do realizacji projektów obejmujących OZE do produkcji energii elektrycznej, co spowoduje, ze jeden wskaźnik produktu założony w programie, czyli liczba jednostek wytwarzania energii elektrycznej z OZE może nie zostać osiągnięty. Natomiast wskaźnik „Stopień redukcji PM10” został niewłaściwie oszacowany. Bez względu na rodzaj wsparcia, wskaźnik ten przeszacowano dziesięciokrotnie. Podobnie jest ze wskaźnikiem rezultatu „Sprzedaż energii cieplnej na cele komunalno-bytowe obejmująca mieszkalnictwo i budynki mieszkalne„. Do jego realizacji konieczne byłoby przeprowadzenie termomodernizacji 12 tys. budynków. Oszacowana liczba łączna (budynki mieszkalne i użyteczności publicznej) finansowana przez instrumenty finansowe wyniosłaby natomiast tylko 373 projekty.



Fundusz efektywności energetycznej, który byłby wybrany w konkursie ofert przez Europejski Bank Inwestycyjny, co zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej znacznie skróci czas wprowadzania instrumentów finansowych1 musiałby zostać zobowiązany do przekazywanie informacji o liczbie i wartości udzielonych instrumentów. Ustalone w umowie z funduszem wynagrodzenie powinno być uzależnione od wartości i liczby umów podpisanych z odbiorcami ostatecznymi zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. W celu uzyskania umorzenia pożyczki odbiorcy ostateczni byliby zobowiązani do monitorowania efektów oraz przekazywania na ten temat informacji do Instytucji Zarządzającej oraz EBI. Ze względu na charakter projektów energetycznych, jak wskazują eksperci (FGI) monitoring rezultatów dla każdego projektu powinien nastąpić po min. 3 latach od rozpoczęcia inwestycji, gdyż krótszy okres zwrotu z projektu może wskazywać na brak konieczności udzielania wsparcia z RPO WSL.

Przeprowadzona analiza ex-ante możliwości zastosowania instrumentów finansowych jest aktualna dla obecnych i prognozowanych warunków rynkowych. Stopień wykorzystania instrumentów finansowych będzie zależał od warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz poziomu rozwoju gospodarczego wpływającego na dochody samorządów i mieszkańców. Istotne są w szczególności zaległości w opłatach mieszkaniowych skutkujących zarówno zwiększonymi trudnościami w uzyskaniu finansowania przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, spadkiem skłonności do zaciągania zobowiązań ale i będących oznaką kryzysu gospodarczego, w którym aktywność inwestycyjna wszystkich podmiotów może ulec zmniejszeniu. Wówczas bez istotnych zmian w strukturze pomocy nie zostaną wykorzystane środki z alokacji na PI 4c w RPO WSL 2014-2020.

1 Szczepański M (2011), Pozadotacyjne instrumenty finansowe w polityce spójności po 2013 roku- wymiar

wspólnotowy i krajowy, Warszawa



Summary

This report presents the results of the research concerning the legitimacy and scope of the IF within the PI 4c ROP 2014-2020 and formulated recommendations for the implementation of financial instruments under ROP in the next perspective 2014-2020. One has recognized market imperfections for such entities as non-governmental organizations, housing co-operatives and communities as well as social housing societies, which are characterized by high 60-70% repair gap. The reasons for underinvestment of these entities can be attributed to those, who manage these entities, who due to the condition of the buildings, the structure of the residents, choose other more necessary running repairs and renovation putting aside projects on emissions and energy consumption for the future. In contrast, aging buildings are not sufficient protection for banks, which blocks postponed investments. Sometimes this is accompanied by disagreement expressed by residents (elderly people) on debt. The analysis showed that the potential of housing investment in Śląskie voivodeship would be implemented only in 33 years so the decision about the management of resources in the SLV ROP to managers of residential buildings is necessary. The potential for energy efficiency, intelligent power management and the use of renewable energy sources is substantial but still not used. Assuming a twofold increase in the number and value of investment applications, investments in this area would not be still optimized. Public sector entities, in turn, seek subsidies, often rejecting the offer of financing energy projects through financial instruments. As indicated by experts, however, abandonment of non-refundable support is necessary in order to increase the efficiency of one’s undertakings.

The analysis helped to identify the financial gap for NGOs which are not offered anything by the banks due to the instability of income of these entities and their non-profit purpose of the activity, hence financing gap is between 0 zł to the amount of expected investments. It seems that for these entities support in any amount would be important.

Co-operatives, housing communities and SHSes as mentioned at the beginning, could face difficulties in repayable financing if the condition of assets is not a significant security for financial intermediaries and the amount of delay in making housing-related payments is high. In Śląskie voivodeship this concerns particularly housing communities, in which the ratio of outstanding commitments of residents is over 40%. On the other hand, housing communities may encounter barriers from the side of residents who might not want to agree for a debt of 10-15 years due to their advanced age (most of them are elderly people). Other final beneficiaries such as local governments, universities, medical and other public sector entities may apply to finance their investments in commercial financial institutions. However, despite not finding any gaps in access to financing, we note that some of these entities may struggle with financial difficulties making it impossible for them to obtain financing in desired amount. In addition, the significance of energy projects in public buildings for the natural environment and from a social point of view is very high. Once non-refundable financing within the PI 4c isn’t available to those entities, this could lead to the postponement of investments for a longer period of time.

Financial instruments, in turn, contribute to the creation of added value such as achieving better results with the investment and the leverage effect. The inclusion of financial instruments for housing co-operatives, housing communities and social housing societies in PI 4c ROP 2014-2020 would help to recover and reuse 50% of the funding for the implementation of the financial instrument PI 4c

Despite the obvious superiority of subsidies’ attractiveness over financial instruments, it is necessary to use financial instruments for financing selected type energy projects of final recipients of PI 4c. Final beneficiaries can be confident that subsidies do not require any monitoring of the project because its non-refundable nature gives the recipient a sense of termination of the contract



with the termination of the project. However, as the experience of the previous perspective 2007-2013 shows, some of the beneficiaries were forced to repay the subsidies, for which they were not prepared due to the failure to achieve results. Repayable nature of the subsidies will require from the beneficiary a more rational approach while estimating energy and economical savings in order to determine whether the repayment of the loan in the coming years will be possible without disturbing the budget of the entity. However, we do not recommend withdrawal of subsidy instruments Their elimination would result in a lack of interest of the beneficiaries of PI 4c in the support due to their limited credit capacity. An ideal solution would be instruments mixed with an element of encouragement (e.g. upgrade premium) awarded after completion of projects and obtaining results. For entities such as NGOs or other final recipients implementing projects in public buildings it would be necessary to maintain the support in the form of subsidies from ROP SL 2014-2020. Offering them financial instruments could result in not using this support since majority of entities such as universities, medical entities or public sector entities finance their investments with the help of subsidies or already have a high debt (e.g. hospitals). The necessity of repaying this support (loans) would result in the resignation from applying for it and the postponement of investments. According to the research results, we do not recommend credit guarantees as financial instruments of the programme because of the possibility of limiting the support (necessity for a separation of at least ½ of the value of loans / credits as collateral granted guarantees / sureties).

When designing the final structure of repayable and non-refundable instruments, the scope of recipients and their projects, one should consider an offer of financing for energy projects in residential and public buildings. This offer is fairly broad and includes both repayable and non-refundable financing from the Regional Fund for Environmental Protection and Water Management in Katowice and the Infrastructure and Environment Operational Programme as well as commercial offer directed mainly to housing communities. The scope of recipients should be clearly marked and restricted to entities in the housing sector, where the repair gap is 60-70% and which will not be attractive customers for banks on commercial terms. For the remaining entities, as it results from the measurement of equity gap referred to the amount of the funding offered from the ROP 2014-2020 and Regional Fund for Environmental Protection and Water Management in Katowice, offered support should be complementary to investment needs identified in section 3.3. In the perspective 2014-2020 in ROP SL it is necessary to avoid transferring of excessive forms of financial support to certain entities who are creditworthy and the ability to obtain financing on the market. Determining the wrong criteria may lead to favouring certain groups, which means that the support will not be delivered to the remaining ones. An example of such a situation was, according to experts (FGI), making the amount of the upgrade premium in financing from Regional Fund for Environmental Protection and Water Management dependant on dedicating it to future energy projects. As a result, the share of projects of housing cooperatives in the number of projects implemented by housing entities from the Regional Fund for Environmental Protection and Water Management in Katowice was over 90%. This condition could not be met by housing communities due to limited resources of buildings and the lack of ability to pursue new projects

Providing financial instruments to entities managing residential and public buildings, where maintenance costs are passed on to tenants, may be implemented using energy efficiency fund selected in open call for tenders by the European Investment Bank. This will reduce the time of implementation of a financial instrument due to the lack of necessity of organizing a tendering procedure. However, it is necessary to assume difficulty in choosing it due to decreasing willingness of the baking sector to cooperate with public sector units and unattractive conditions of remuneration regulated by Commission Regulation (EU) No 1303/2013 and Commission Regulation (EU) No 480/2014 (0.5% of contributions paid to a financial instrument per annum plus 1% per annum of contributions paid from the programme to final recipients). Lack of possibility of applying a



higher salary in the procedure of a tender without launching the tender procedure will significantly reduce the number of financial intermediaries submitting their offers. According to IDI research with experts, in such a situation might be mainly loan funds. Part of the amount dedicated to financial instruments in the PI 4c should come from public funds (up to 70% of the allocation for financial instruments, with a 30% contribution of the financial intermediary). At the same time the intermediary would be required to achieve the output indicators.

The experience of the previous perspective 2007-2013 clearly indicates that final recipients preferred subsidies to financial instruments. As mentioned earlier, the problem may be to offer less attractive support than the one from other programs or available on the market. As a result, this support might not be fully used if other, more attractive forms are still available. The experience of the previous perspective 2007-2013 identified in the study also indicates that one should not offer only subsidies or only financial instruments. An important factor increasing efficiency of implemented projects is making some of the support dependant on achieved results as well as providing evidence that these results have been obtained.

Local governments and entities, which conduct projects in public buildings, are likely to prefer subsidies which could be a sufficient driver to achieve increased energy efficiency for the final beneficiaries at minimum. 25% planned in SLV ROP 2014-2020 PI 4c. According to these entities, energy savings could amount to an average of 26.5% for subsidies, and for the thermal upgrade premium (or redemption of loans) - 31%. Ecological credit alone would not lead to achieving similar effects (23.7%, CATI, N = 95). We obtained different results for co-operatives and housing communities as well as social housing societies. Co-operatives, housing communities and social housing societies will implement energy investments bringing an average of 23.5% energy savings (CATI N = 23). For financial instruments proposed in the PI 4c to co-operatives, housing communities and social housing societies, the amount of energy savings increases to 30% for energy accounting and 27% for the thermal upgrade premium (CATI N = 23). The subsidy alone cannot contribute to the objective of PI 4c, as according to the answers of respondents from CATI, it would bring only 24%. Experts (FGI) explained that not all indicators are achievable using only financial instruments. However, this can change if mixed instruments are proposed together with incentives in the form of cancellation of loan / credit or thermal upgrade premium and subsidies. Nevertheless, the CATI research showed that the future beneficiaries of SLV ROP Pl 4c will not be willing to implement projects including RSE for producing energy, which can make it impossible to achieve one indicator assumed in the programme, that is, the number of RSE power generation units. On the other hand, the “PM10 reduction” indicator was estimated incorrectly. Regardless of the type of support, this indicator has been overestimated by 10 times. There is a similar situation with the output indicator "Sales of thermal energy for communal living purposes including housing and residential buildings." In order to implement it, it would be necessary to carry out thermo-modernisation in 12.000 buildings. The estimated total number (residential and public buildings) funded by financial instruments would be only 373 projects.

Energy Efficiency Fund, which would be selected in the call for tenders by the European Investment Bank, which in accordance with the provisions of Commission Regulation (EU) would significantly shorten the time to market of financial instruments2, would be required to provide information on the number and value of granted instruments. Established in agreement with the fund the remuneration should be dependent on the number and value of contracts signed with the beneficiaries in accordance with Commission Regulation (EU) No 480/2014 of 3 March 2014. In order obtain loan cancellation, beneficiaries would be required to monitor the effects and to communicate

2 Szczepański M (2011), Pozadotacyjne instrumenty finansowe w polityce spójności po 2013 roku- wymiar

wspólnotowy i krajowy, Warszawa



information on this to the Managing Authority and the EIB. Due to the nature of energy projects, as indicated by the experts (FGI), monitoring of outcomes for each project should take place after min. 3 years from the start of the investment, since shorter period of return on the project may indicate the lack of necessity of support of from SLV ROP.

The ex-ante analysis of possibility of using financial instruments is valid for the current and forecasted market conditions. The degree of utilization of financial instruments will depend on business conditions and the level of economic development affecting the income of local governments and residents. Essential are arrears of housing fees resulting in both increased difficulties in obtaining financing for housing co-operatives and communities and decline in the willingness to enter commitments which also demonstrates the sign of economic crisis in which the investment activity of all entities may be reduced. Then, without significant changes in the structure of support, funds from the allocation for PI 4c in SLV ROP 2014-2020 will not be used.



SPIS TREŚCI STRESZCZENIE .................................................................................................................................. 3 SUMMARY ...................................................................................................................................... 7 WPROWADZENIE ............................................................................................................................ 13 I. ZASTOSOWANA METODOLOGIA ....................................................................................................... 15 II. ANALIZA RYNKU ......................................................................................................................... 25

2.2.1. Luka kapitałowa wg nieprzyznanego finansowania jako przedział wartości dostęp do finansowania ................................................................................................................................. 29 2.2.2 Luka kapitałowa według niezaspokojonego zapotrzebowania na kredyt ........................... 31 2.2.3. Luka kapitałowa jako przedział wartości niedostępnego finansowania ............................ 31 1. Podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi: spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe ............................................................................................................................... 32 ...................................................................................................................................................... 32 2. Jednostki sektora finansów publicznych .................................................................................. 33 3. Jednostki pozarządowe ............................................................................................................. 34 4. Podmioty lecznicze ................................................................................................................... 34 5. Szkoły wyższe ............................................................................................................................ 35 Podsumowanie ............................................................................................................................. 35

III. WARTOŚĆ DODANA .................................................................................................................... 38

3.1 Ocena wartości dodanej .............................................................................................................. 38 3.1.1 Case Study ............................................................................................................................ 42

3.1.1.1. Modernizacja energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych ................................................................................................................... 42 3.1.1.2 Likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła ................................................................... 43 3.1.1.3 Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach .............................. 44 3.2 Spójność instrumentów z innymi formami pomocy .................................................................... 45 3.3 Konsekwencje z przekazania nadmiernej pomocy ...................................................................... 49

IV. DODATKOWE ZASOBY ................................................................................................................. 54

4.1 Szacunki dodatkowych zasobów ................................................................................................. 54 4.2 Preferencyjne wynagrodzenie dla pośredników finansowych .................................................... 56 4.3. System zachęt dla podmiotów sektora prywatnego .................................................................. 57

V. OCENA DOŚWIADCZEŃ ................................................................................................................. 59

5. 1 Dotychczasowe doświadczenia i efekty stosowania instrumentów finansowych ..................... 59 5.2 Wykorzystanie doświadczeń ....................................................................................................... 61 5.3 Dobre praktyki wykorzystania instrumentów finansowych ........................................................ 63

VI. PROPONOWANA STRATEGIA INWESTYCYJNA ..................................................................................... 65

6.1 Zakres instrumentów finansowych i odbiorcy ostateczni ........................................................... 65 6.2 Struktura zarządzania instrumentami finansowymi .................................................................... 68 6.3 Nowe produkty ............................................................................................................................ 69



VII. OCZEKIWANE REZULTATY ............................................................................................................ 72 7.1 Wkład instrumentów finansowych w osiągania celów szczegółowych RPO WSL 2014-2020 .... 72 7.2 System monitorowania instrumentów finansowych .................................................................. 77

VIII. AKTUALIZACJA I PRZEGLĄD ......................................................................................................... 78 REKOMENDACJE ............................................................................................................................. 79

10.1 Rekomendacje operacyjne ........................................................................................................ 79 10.2 Rekomendacje kluczowe ........................................................................................................... 80 10.3 Rekomendacje horyzontalne ..................................................................................................... 85

SPIS LITERATURY ............................................................................................................................ 86



Wprowadzenie

W niniejszym raporcie prezentowane są wyniki badań mających na celu ocenę ex-ante instrumentów finansowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego (RPO WSL) na lata 2014-2020 w PI 4c oraz sformułowanie rekomendacji dla wdrażania instrumentów finansowych w ramach RPO WSL w PI 4c w obecnej perspektywie. W raporcie została dokonana analiza niedoskonałości rynku, na którym mają być wdrażane instrumenty finansowe oraz ocena możliwości zastosowania instrumentów dla poszczególnych odbiorców PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020. Analiza dokumentu projektu RPO WSL na lata 2014-2020 pozwoliła na wyodrębnienie następujących grup odbiorców: podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi oraz budynkami użyteczności publicznej. Analiza dotyczyła odbiorców PI 4c w ramach RPO WSL na lata 2014-2020.

W rozdziale pierwszym została zaprezentowana metodologia, zgodnie z którą prowadzone były badania mające na celu odpowiedź na sformułowane pytania badawcze.

W rozdziale drugim dokonano analizy potrzeb kapitałowych grup odbiorców instrumentów finansowych i innych form wsparcia w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020. Przyjęto podział odbiorców ostatecznych na pięć grup:

a) jednostki sektora finansów publicznych i podmioty w których jednostki sektora publicznego mają udziały większościowe,

b) spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, TBSy,

c) organizacje pozarządowe, zrównane z nimi organizacje jak jednostki kościelne oraz inne organizacje społeczne,

d) podmioty lecznicze,

e) szkoły wyższe.

Ustalono w oparciu o badania (DR, IDI z ekspertami, IDI z IZ RPO WSL, IDI z potencjalnymi beneficjentami/odbiorcami ostatecznymi/CATI/FGI) poziom awersji tych podmiotów do ryzyka i preferowane przez nie źródła finansowania. Odniesiono się do dostępności podmiotów zarządzających budynkami wielorodzinnymi, jednostek pozarządowych, podmiotów leczniczych, jednostek sektora finansów publicznych do zewnętrznych źródeł finansowania oraz barier, jakie napotykają w tym zakresie. W rozdziale drugim zostały również wykazane oszacowania luki kapitałowej dla odbiorców ostatecznych PI 4c.

Rozdział trzeci dotyczy wartości dodanej instrumentów finansowych, jakie mają być wdrażane w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020. Ocena tej wartości została dokonana w oparciu o analizę danych zastanych, CS, opnie ekspertów, pracowników IZ RPO WSL, osoby odpowiedzialnej za realizację badania ex ante IF w POIŚ) i FGI oraz badania wśród potencjalnych odbiorców instrumentów finansowych w perspektywie 2014-2020.

Rozdział czwarty prezentuje jaki system zachęt można byłoby zastosować aby przyciągnąć zarówno pośredników finansowych jak i inne podmioty prywatne do współpracy z sektorem publicznym przy realizacji projektów z RPO WSL 2014-2020 PI 4c. Wskazano wynagrodzenie jakie można zastosować i w jaki sposób można je ustalić.

Rozdział piąty dotyczy doświadczeń z wprowadzania instrumentów finansowych w RPO WSL 2007-2013 (na podstawie DR, IDI z IZ RPO WSL, IDI z ekspertami, IDI z os. odp. ex ante IF PO IŚ, CATI, FGI oraz CS) WFOŚiGW oraz Programu Infrastruktura i Środowisko. Wykazano jakie problemy się pojawiły w procesie wprowadzania instrumentów finansowych oraz jakie czynniki sukcesu przesądziły o wynikach wprowadzania instrumentów finansowych w różnych województwach w Polsce.



Rozdział szósty obejmuje zagadnienia dotyczące zarządzania instrumentami finansowymi oraz zakres i typy odbiorców ostatecznych zarówno w poprzedniej perspektywie 2007-2013, jaki planowanym w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020.

W rozdziale siódmym dokonano natomiast analizy zależności efektów, wskaźników produktu i rezultatów PI 4c RPO WSL 2014-2020 od wdrożenia instrumentów finansowych. Zaproponowano przy tym system monitorowania instrumentów finansowych i dokonano analizy zagrożeń związanych z wprowadzaniem instrumentów finansowych.

W rozdziale ósmym wskazano kiedy, w jaki sposób oraz w jakich warunkach rynkowych będzie konieczne przeprowadzenie ponownej analizy ex-ante instrumentów finansowych Zostały ustalone wskaźniki ekonomiczne wyznaczające moment, w którym należy dokonać aktualizacji oceny ex-ante instrumentów finansowych w perspektywie 2014-2020 w RPO WSL w PI 4c.

Podsumowaniem raportu jest zestaw rekomendacji odnoszących się do instrumentów finansowych proponowanych w ramach PI 4c.



I. Zastosowana metodologia

Głównym celem badania była ocena zasadności i zakresu zastosowania instrumentów finansowych w ramach PIPI 4c RPO WSL 2014-2020, ze szczególnym uwzględnieniem głębokiej modernizacji energetycznej budynków wielorodzinnych, których właścicielem są spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe. Dokonane zostały analizy umożliwiające odpowiedź na szczegółowe pytania zdefiniowane w ośmiu obszarach badawczych:

Obszar badawczy 1: Analiza rynku

1. Jakie występują: zawodności mechanizmów rynkowych , nieoptymalny poziom inwestycji oraz wynikające z tego niezaspokojone potrzeby inwestycyjne w województwie śląskim w obszarze efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii?

2. Czy istnieje luka finansowa/kapitałowa w dostępie do finansowania zewnętrznego w analizowanym obszarze, jeśli tak jaka jest jej wielkość?

Obszar badawczy 2: Wartość dodana

1. Jaka jest ocena wartości dodanej instrumentów finansowych, gdyby założyć ich wdrażanie w ramach PI 4c Programu?

2. Czy gdyby zaplanowane zostały w PI 4c instrumenty finansowe, to byłyby one spójne z innymi formami interwencji publicznej, w zakresie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, na rynku regionalnym? Czy takie wsparcie nie powodowałoby nakładania się form pomocy?

3. Jakie ewentualne konsekwencje mogą mieć projektowane instrumenty w zakresie pomocy państwa? Jaka jest ocena proporcjonalności planowanej interwencji i środków minimalizowania zakłóceń rynku?

Obszar badawczy 3: Dodatkowe zasoby (oczekiwany efekt dźwigni)

1. Jakie są szacunki dotyczące dodatkowych zasobów publicznych i prywatnych, które mogą zostać potencjalnie zgromadzone w ramach instrumentów finansowych, gdyby IF wykorzystane zostały w ramach PI 4c, aż do poziomu ostatecznego odbiorcy (oczekiwany efekt dźwigni)?

2. Czy istnieje zapotrzebowanie na preferencyjne wynagrodzenie dla pośredników finansowych, aby przyciągnąć dodatkowe środki, a jeśli takie zapotrzebowanie istnieje, to jakie mechanizmy powinny być stosowane aby określić jego wysokość i zakres, gdyby założyć funkcjonowanie pośredników w ramach PI 4c?

3. Jaki system zachęt zmobilizuje podmioty sektora prywatnego do zaangażowania się w przedsięwzięcia wspólnie z podmiotem publicznym w ramach PI 4c?

Obszar badawczy 4: Ocena doświadczeń

1. Jakie są dotychczasowe doświadczenia i efekty stosowania instrumentów finansowych dla sfinansowania podobnych przedsięwzięć w regionie i w kraju? Jakie można wskazać czynniki sukcesu bądź niepowodzenia zidentyfikowanych przykładów?

2. Które ze wskazanych doświadczeń i w jaki sposób należy wykorzystać podczas ewentualnego wdrażania IF w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020?

3. Jakie są dobre praktyki (w tym wartość dodana) wykorzystania instrumentów finansowych w perspektywie 2007-2013 w województwie śląskim?



Obszar badawczy 5: Proponowana strategia inwestycyjna

1. Jaka powinna być forma, zakres i odbiorcy ostateczni zastosowania instrumentów finansowych w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020, w odniesieniu do poszczególnych typów projektów przewidzianych do wsparcia w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020, odnośnie tych typów gdzie uznano jako zasadne zastosowanie IF:

a) Modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych (ze szczególnym uwzględnieniem budynków, których właścicielami są spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe),

b) Likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła,

c) Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach (uwzględniając produkty finansowe, które mają być zaoferowane, docelowych ostatecznych odbiorców, i – w stosownych przypadkach – zakładane łączenie ze wsparciem dotacyjnym)?

2. Jaka powinna być struktura zarządzania instrumentami finansowymi w ramach RPO WSL na lata 2014-2020 odnośnie PI 4c (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

3. Jakie nowe produkty powinny być rozwijane w ramach instrumentów inżynierii finansowej w odniesieniu do PI 4c, tak, aby w jak największym stopniu odpowiadały na potrzeby odbiorców?

Obszar badawczy 6: Oczekiwane rezultaty

1. W jaki sposób poszczególne, możliwe do zastosowania w ramach PI 4c, instrumenty finansowe przyczynią się do wniesienia wkładu w osiągnięcie celu szczegółowego tego Priorytetu (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c), w tym, jakie wskaźniki wraz z podaniem ich wartości zostaną osiągnięte dzięki wdrożeniu poszczególnych instrumentów finansowych? Czy oszacowany wkład jest wystarczający, aby dany instrument przyczynił się do osiągnięcia celu szczegółowego PI 4c (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

2. Jak powinien być zaprojektowany system monitorowania instrumentów finansowych, aby umożliwiał ich efektywne monitorowanie (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

Obszar badawczy 7: Aktualizacja i przegląd

1. Jak powinna wyglądać i kiedy powinna być przeprowadzona procedura przeglądu i uaktualnienia oceny ex ante instrumentów finansowych wspieranych w ramach RPO WSL na lata 2014-2020 w sytuacji zmiany warunków rynkowych (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

Obszar badawczy 8: Ostrożna ocena ex ante ryzyka dla gwarancji

1. Jaki szacuje się, w oparciu o ostrożną ocenę, poziom ryzyka dla proponowanych produktów gwarancyjnych, uwzględniając szczególne warunki rynkowe, strategię inwestycyjną instrumentu finansowego oraz zasady oszczędności i efektywności?

2. Jaki jest, na podstawie przeprowadzonej w pkt 1 ostrożnej oceny ex ante ryzyka, współczynnik mnożnikowy, jaki powinien zostać osiągnięty w ramach PI 4c w ramach RPO WSL na lata 2014-2020 przez każdy instrument finansowy oferujący gwarancje?

3. W jakim czasie – na podstawie dostępnych prognoz gospodarczych – należy spodziewać się wystąpienia istotnych zmian warunków rynkowych uzasadniających aktualizację przedmiotowej oceny ex ante ryzyka?



4. Czy przyjęty model wdrażania proponowanych produktów gwarancyjnych z uwzględnieniem poziomu ryzyka dla proponowanych produktów gwarancyjnych może generować inne nieprzewidziane w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020 zmiany, a jeśli tak, to jakie i w jakim zakresie?

Badanie zostało przeprowadzone poprzez zastosowanie następujących metod i technik:

1. Analiza danych zastanych (DR) polega na wykorzystaniu dostępnych źródeł informacji na temat przedmiotu badania. Jest nieodłączną częścią większości procesów badawczych, a zwłaszcza badań o charakterze ewaluacyjnym, gdzie analiza stanu faktycznego jest działaniem kluczowym dla przyszłego wnioskowania. Analiza danych zastanych należy do dość szerokiej grupy badań niereaktywnych. Polega na przeanalizowaniu dostępnych materiałów źródłowych pod kątem uzyskania informacji niezbędnych do osiągnięcia celów badania. W niniejszym badaniu analiza danych zastanych posłużyła także do opracowania katalogu potencjalnych beneficjentów/odbiorców ostatecznych w ramach PI 4c, którzy zostali objęci badaniem ilościowym.

Analiza danych zastanych objęła następujące materiały, dokumenty i publikacje, w tym wskazane przez Zamawiającego w opisie przedmiotu zamówienia:

• Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020, Kraków 2014;

• Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych, Raport Końcowy, 2013;

• Chcemy OZE ale nie na kredyt, http://www.gospodarzzenergia.pl/raporty,chcemy-oze-ale-nie-na-kredyt,v13

• European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States and Programme Authorities, CPR_37_7_8_9 Combination of support from a financial instrument with other support

• European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States on Definition and use of repayable assistance in comparison to financial instruments and grants, EGESIF_15_0005-01, 15/04/2015

• Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne. Wytyczne dla Państw Członkowskich i Władz Programu. Instrumenty Finansowe. Rozporządzenie ustanawiające wspólne przepisy (CPR). Artykuł 41: Wnioski o płatności. EGESIF_15_0006-00, 11/02/2015; oraz aktualizacja: European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States on Article 41 CPR - Requests for payment, EGESIF_15-0006-01, 08/06/2015

• Ewaluacja ex-ante projektu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 z uwzględnieniem możliwości wdrożenia instrumentów finansowych dla realizacji celów Programu, Raport Końcowy

• Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego, GUS, Warszawa 2013;

• Gospodarka mieszkaniowa w 2013 r., GUS, Warszawa 2013;

• Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminie, Arkadiusz Węglarz, Ewa Winkowska, Wojciech Wójcik, Berlin 2015

• Instrumenty finansowe w programie ESIF/Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne/ 2014-2020. Przewodnik referencyjny dla organów zarządzających. Nr ref. Ares(2014)4149039 – 10/12/2014;

• Ocena ex-ante instrumentów finansowych dla proponowanego Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na lata 2014-2020 w wybranych sektorach, na zlecenie MIR, realizowana przez Bank Światowy

• Ocena luki finansowej w zakresie dostępu polskich przedsiębiorstw do finansowania zewnętrznego. Wnioski i rekomendacje dla procesu programowania polityki spójności w okresie



2014-2020

• Ocena realizacji instrumentów inżynierii finansowej w ramach NSRO 2007-2013, Raport końcowy, Warszawa, marzec 2013

• Oferty pośredników finansowych (oferowanych produktów finansowych) dostępne w województwie śląskim w ramach PI objętego zakresem badania ;

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020;

• Projekt Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 7 maja 2015r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub przebudowy jednostek kogeneracji zapewniających wysokosprawną kogenerację;

• Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,

• Projekt wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020

• Przedsiębiorcy w województwie śląskim. Fakty, liczby, przykłady. PKPP Lewiatan, 2012

• Raport końcowy Analiza ex-ante zawodności rynku i nieoptymalnego poziomu inwestycji na terenie województwa mazowieckiego w kontekście wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020

• Raport o inflacji, NBP, Warszawa 2015

• Raport z badania „Ewaluacja ex ante Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”;

• Raport z badania „Ocena realizacji instrumentów inżynierii finansowej w ramach NSRO 2007-2013”,

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych RPO WO 2014-2020”, październik 2014;

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2014-2020”, październik 2014;

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie zachodniopomorskim w latach 2014-2020”, grudzień 2014;

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów finansowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020”; październik 2014;

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów finansowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”;

• Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów inżynierii finansowej w ramach RPO WP 2014-2020”;

• Raport z badania ewaluacyjnego ex ante instrumentów finansowych przewidzianych do zastosowania w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (jeżeli dokument ten będzie dostępny w okresie realizacji badania);

• Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013;

• Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020;

• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego;



• Rozporządzenie KE 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. (zgodnie z którym mają zostać wydane wytyczne MIR w sprawie udzielania pomocy publicznej w sektorze energetyki udzielania pomocy publicznej w sektorze energetyki;

• Rozporządzenie Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia…2015r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006;

• Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 1011/2014 z dnia 22 września 2014 r. ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do wzorów służących do przekazywania Komisji określonych informacji oraz szczegółowe przepisy dotyczące wymiany informacji między beneficjentami a instytucjami zarządzającymi, certyfikującymi, audytowymi i pośredniczącymi.

• Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 821/2014 z dnia 28 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w zakresie szczegółowych uregulowań dotyczących transferu wkładów z programów i zarządzania nimi, przekazywania sprawozdań z wdrażania instrumentów finansowych, charakterystyki technicznej działań informacyjnych i komunikacyjnych w odniesieniu.

• Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 964/2014 z dnia 11 września 2014 r. ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do standardowych warunków dotyczących instrumentów finansowych (Dz. Urz. UE L 271 z 12.9.2014, str. 16),

• Strategia modernizacji budynków: mapa drogowa 2050, Kraków 2014;

• Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego ŚLĄSKIE 2020+, 2013

• Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych PO IŚ 2014-2020;

• Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020;

• Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013,;

• Uchwała Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku Sejmiku Województwa Śląskiego- ”Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji”.

• Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 (tzw. ustawa wdrożeniowa)

• Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2014–2017, 2014

• Wnioski z analiz prognostycznych na potrzeby Polityki energetycznej Polski do 2050 roku, Warszawa, 201

• Wnioski ze spotkań organizowanych w ramach I osi priorytetowej PO IŚ 2014-2020 Zmniejszenie emisyjności gospodarki dla działania 1.7 Kompleksowa likwidacja niskiej emisji na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej w zakresie finansowania bezzwrotnego

• Wydatki województw 2013, GUS, Warszawa 2013



• Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w środowisku śląskich zarządców nieruchomościami przez Krajową Izbę Gospodarki Nieruchomościami

• Wytyczne w zakresie instrumentów finansowych – łączenie wsparcia zwrotnego i bezzwrotnego – EGESIF_15_0012-00 Combination of support

• Wytyczne w zakresie sprawozdawczości na lata 2014-2020

2. Indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami Instytucji Zarządzającej (Wydział Rozwoju Regionalnego, Wydział Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) RPO WSL 2014-2020 –2 wywiady (IDI z IZ RPO WSL). W ramach badania zostało przeprowadzonych N=2 wywiady ze wskazaną grupą respondentów, w postaci diady. Dobór próby był zgodny z metodologią badań jakościowych, do których należy zastosowana technika i miał charakter celowy. Założeniem badania było dotarcie do osób, które dysponują najwyższym zakresem kompetencji w zakresie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. Kryterium doboru próby było zajmowanie stanowisko bądź pełnienie funkcji związanej z opracowaniem RPO WSL i posiadana wiedza w zakresie RPO WSL 2007-2013 oraz RPO WSL 2014-2020, a także dysponowanie wiedzą na temat instrumentów finansowych stosowanych w realizacji projektów współfinansowanych w ramach RPO oraz uzupełniająco również w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

3. Indywidualne wywiady pogłębione

a) z zastępcą Dyrektora Departamentu Programów Infrastrukturalnych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju odpowiedzialnymi za realizację badania ex ante IF dla PO IŚ (1 wywiad),

b) z potencjalnymi beneficjentami/odbiorcami ostatecznymi działania 4.3 RPO WSL 2014-2020 (wybranymi spośród wszystkich typów beneficjentów) (10 wywiadów), w tym z przedstawicielami:

- jednostek samorządu terytorialnego, ich związkami i stowarzyszeniami: przedstawiciel Wydziału Komunalnego Urzędu Miasta w Mysłowicach oraz przedstawiciel Wydziału Inwestycji Komunalnych Urzędu Miasta w Chorzowie (N=2),

- Podmiotów, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia: przedstawiciel Zarządu Budynków Miejskich w Żorach – Wspólnoty Mieszkaniowe (N=1),

- Jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych (nie wymienione wyżej): Kierownik Zakładu Gospodarki Lokalowej w Mikołowie (N=1),

- Podmiotów wykonujących działalność leczniczą, w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej, posiadające osobowość prawną lub zdolność prawną: Kierownik Działu Eksploatacyjno-Technicznego Szpitala Specjalistycznego w Zabrzu (N=1),

- Szkół wyższych: Z-ca kanclerza ds. inwestycji i zarządzania logistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (N=1),

- Organizacji pozarządowych: Dyrektor Domu Pomocy Społecznej Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej (N=1),

- Spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych: Prezes Spółdzielni Mieszkaniowej Alfa w Mikołowie oraz Kierownik Działu technicznego Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Plebiscytowej 14 w Katowicach (N=2),

- Towarzystwa budownictwa społecznego: Kierownik Działu Technicznego Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych – TBS w Sosnowcu (N=1).



c) z ekspertami z zakresu instrumentów finansowych oraz efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym z przedstawicielami:

- Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFOŚiGW w Katowicach) (odpowiedzialnym za realizację działania 1.7 PO IŚ) (N=1) – przedstawiciel Zespołu Funduszy Europejskich – Sekcja POIiŚ 2014-2020, Działanie 1.7 (SFE 2)

- Ministerstwa Gospodarki (odpowiedzialnym za realizację działania 1.7 PO IŚ) (N=1) – przedstawiciel Departamentu Funduszy Europejskich

- Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii (FEWE) (N=1) – Prezes zarządu

- firmy Tauron Polska Energia Sp. z o.o. (N=1) – p.o. Kierownika Biura Pozyskiwania Funduszy

d) z pośrednikami finansowymi (w tym z województwa śląskiego) (N=2) – Dyrektor Wydziału Programów Pomocowych Funduszu Górnośląskiego SA w Katowicach FG S oraz przedstawiciel wydziału instrumentów finansowych Agencji Rozwoju Lokalnego SA w Sosnowcu.

Zrealizowanych zostało łącznie N=17 wywiadów. Dobór próby zgodnie z metodologią badań jakościowych miał charakter celowy. Kryterium doboru była wiedza z zakresu instrumentów finansowych oraz zarządzania szeroko rozumianą efektywnością energetyczną. Celem było dotarcie do osób, które dysponują szerokim zakresem wiedzy we wskazanych specjalizacjach.

4. Zogniskowany wywiad grupowy (FGI) (N=1) z ekspertami z zakresu instrumentów finansowych oraz z przedstawicielami IZ RPO WSL. W wywiadzie wzięło udział 13 osób - reprezentantów następujących instytucji dobranych w sposób celowy:

- Wydział Rozwoju Regionalnego UM Województwa Śląskiego (4 osoby),

- Wydział Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego UM Województwa Śląskiego (3 osoby),

- Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (3 osoby),

- Agencja Rozwoju Lokalnego SA w Sosnowcu (1 osoba),

- Fundusz Górnośląski (1 osoba),

- Śląski Regionalny Fundusz Poręczeniowy (1 osoba),

- Katedra Przedsiębiorczości Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach (1 osoba).

5. Telefoniczne wywiady wspomagane komputerowo (CATI) przeprowadzone z potencjalnymi beneficjentami/ odbiorcami ostatecznymi działania 4.3 RPO WSL 2014–2020. Wielkość próby wyniosła N=237 osób. Sposób doboru próby był zgodny z metodologią badań ilościowych, do których należy wskazana technika badawcza. Dobór próby miał przy tym charakter warstwowo-losowy. Badaniem objętych zostało siedem grup potencjalnych odbiorców wsparcia:

- Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego (N=125),

- Przedstawiciele spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów (N=30),

- Szkoły wyższe (N=12),

- Organizacje pozarządowe (N=8),

- Podmioty wykonujące działalność leczniczą, w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej, posiadające osobowość prawną lub zdolność prawną (N=28),



- podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia (N=18),

- Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych (nie wymienione wyżej) (N=16).

6. Studia przypadku projektów wpisujące się w dany typ projektu przewidziany do wsparcia w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020. Spośród zrealizowanych inwestycji, analizie zostały poddane trzy projekty z zakresu:

- Modernizacji energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych (ze szczególnym uwzględnieniem budynków, których właścicielami są spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y, JST) (N=1)

- Likwidacji „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła (N=1)

- Budowy instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach (uwzględniając produkty finansowe, które mają być zaoferowane, docelowych ostatecznych odbiorców, i – w stosownych przypadkach – zakładane łączenie ze wsparciem dotacyjnym) (N=1)

Realizacja studiów przypadku obejmowała analizę stron internetowych odbiorców ostatecznych, którzy korzystali we wcześniejszych latach z instrumentów finansowych w ramach realizacji projektów spójnych z założeniami PI4c RPO WSL. Analizowano również informacje w zakresie umów zawartych z odbiorcami ostatecznymi przez WFOŚiGW w Katowicach pod kątem wyboru projektów zgodnych z zakresem rzeczowym i rodzajem odbiorców ostatecznych. Szczegółowe informacje dotyczące projektów były pozyskiwane bezpośrednio od odbiorców ostatecznych w drodze wywiadów telefonicznych. Wybrano przy tym projekty, które w ocenie autorów raportu stanowią modelowe przykłady realizacji przedsięwzięć w zakresie spójnym z założeniami PI 4c.

Wyniki badań umożliwiły oszacowanie wielkości luki finansowej/kapitałowej dla przyszłych beneficjentów/ odbiorców ostatecznych PI 4c, czyli dla podmiotów sektora finansów publicznych, spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów, organizacji pozarządowych, szkół wyższych i podmiotów leczniczych.

Do oszacowania wielkości luki finansowej Wykonawca założył wykorzystanie danych pochodzących z wywiadów CATI przeprowadzonych z przedstawicielami całego katalogu potencjalnych beneficjentów/ odbiorców ostatecznych w ramach PI 4c, danych statystycznych kształtowania się kosztów mieszkaniowych w przeliczeniu na mieszkańca regionów miejskich, liczby ludności z danych GUS, wydatków inwestycyjnych jednostek sektora publicznego w woj. śląskim w latach 2007-2013, wysokości kredytów dostępnych na rynku w latach 2007-2012 z ofert banków oraz NFOŚiGW i WFOŚiGW. Dane te zostały wykorzystane do oszacowania luki finansowej z wykorzystaniem trzech metod:

• Metoda szacowania luki wg nieprzyznanego finansowania jako przedział wartości – wymaga określenia średniej, minimalnej i maksymalnej wartości kredytu, o jaki się starali i procentu kredytu jaki nie został im przyznany na realizację projektów energetycznych, o które ubiegali się w latach 2007-2013 przyszli odbiorcy ostateczni PI 4c (badanie CATI). Wartości te zostaną pomnożone o przewidywany wskaźnik inflacji określony przez NBP i Radę Polityki Pieniężnej w latach 2015-2020.



• Metoda szacowania luki kapitałowej według niezaspokojonego zapotrzebowania na kredyt. Ze względu na utrudniony dostęp do danych ilościowych3, metoda ta zostanie zastosowana tylko dla jednostek samorządu terytorialnego oraz spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów. Dla innych beneficjentów/ odbiorców ostatecznych: podmiotów leczniczych i szkół wyższych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych niebędących szkołą wyższą, podmiotem leczniczym lub jednostką samorządu terytorialnego luka zostanie policzona według dwóch pozostałych metod (Metoda 1 i 3). Luka ta będzie liczona dla:

1. projektów w budynkach mieszkalnych: wymaga oszacowania wartości przychodów z utrzymania mieszkań4 przez spółdzielnie, TBS-y, wspólnoty mieszkaniowe, jednostki sektora publicznego oraz zakłady pracy, które mogłyby zostać przeznaczone na sfinansowanie projektów energetycznych w latach 2014-2020, procentu podmiotów, które mogą mieć problemy z uzyskaniem kredytu na rynku oraz ustalenie procentu wartości inwestycji, jakiej może nie udać się uzyskać na rynku.

2. projektów w obiektach użyteczności publicznej: wymaga oszacowania wydatków inwestycyjnych woj. śląskiego (dane GUS), procentu wydatków jakie mogłyby dotyczyć projektów energetycznych w latach 2014-20205 oraz ustalenie procentu podmiotów w badaniu CATI, które mogą mieć problemy z uzyskaniem kredytu na rynku i ustalenie procentu wartości inwestycji, jakiej może nie udać się uzyskać na rynku.

• Metoda szacowania luki kapitałowej jako przedział wartości niedostępnego finansowania, polegająca na określeniu aktualnej oferty inwestycyjnej, wielkości dostępnego kapitału, obowiązujących limitów inwestycyjnych w bankach w woj. Śląskim, NFOŚiGW oraz w WFOŚiGW w Katowicach.

Obliczenie luki kapitałowej według trzech metod pozwoliło na oszacowanie wielkości luki finansowej na trzech poziomach - od najbardziej subiektywnego po najbardziej obiektywny, oparty na danych dostępnych u pośredników finansowych w woj. śląskim. W badaniu IDI (potencjalni beneficjenci/odbiorcy ostateczni) oraz IDI (eksperci) zostały ustalone obiektywne bariery finansowania na skutek których oferta banków i innych instytucji finansowa pomimo swej potencjalnej atrakcyjności może być dla niektórych podmiotów niedostępna.

Luka finansowa wg nieprzyznanego finansowania jest rozumiana jako różnica między kwotami kredytów i pożyczek, o które respondenci się ubiegali oraz które zostały im przyznane. Taka miara luki pokazuje, jakich kwot nie otrzymali respondenci, którzy podjęli aktywne działania w celu ich pozyskania uwzględniając jednocześnie środki obrotowe. W przypadku tej metody analizowanymi danymi są kredyty i pożyczki. Wadą tej metody jest fakt, iż oblicza wartość brutto, tj. ukazuje tylko wartości dla podmiotów, które otrzymały zbyt niskie dofinansowanie, lub nie otrzymały go w ogóle, a nie uwzględnia sytuacji, gdy przyznane dofinansowanie było zbyt wysokie, tj. jednostka otrzymała kredyt na kwoty wyższe od efektywnego zapotrzebowania, lub „przeinwestowała”, wykorzystując dostępność finansowania zewnętrznego.

Metoda szacowania luki kapitałowej według niezaspokojonego zapotrzebowania na kredyt wymaga ustalenia danych statystycznych na temat:

3 wartość inwestycji i rodzaju tych inwestycji dokonywana przez podmioty takie jak szkoły wyższe i podmioty

lecznicze, jak również wartości ich przychodów oraz zadłużenia. 4 średni koszt utrzymania mieszkań w woj. śląskim zgodnie z danymi GUS pomnożone przez liczbę mieszkańców

budynków zarządzanych przez poszczególne podmioty zgodnie z danymi GUS 5 wydatki majątkowe woj. śląskiego pomnożone przez procent wydatków dotyczących projektów

energetycznych ustalony w badaniu CATI



1. budżetu, jakim dysponują jednostki zarządzające budynkami wielorodzinnymi (fundusz remontowy pomniejszony o zaległe wpłaty od mieszkańców), liczby mieszkańców budynków pozostających pod zarządem spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów, jednostek sektora finansów publicznych i oraz planów inwestycyjnych respondentów badania CATI (jaką cześć budżetu będą chcieli przeznaczyć na projekty energetyczne), jaka część respondentów przewiduje problemy z uzyskaniem finansowania na rynku i jakiej kwoty nie uda się pozyskać na ryku.

2. budżetu inwestycyjnego jednostek samorządu terytorialnego w woj. śląskim, procentu podmiotów którym nie uda się pozyskać finansowania na rynku, jaką cześć budżetu będą chcieli przeznaczyć na projekty energetyczne oraz jakiej kwoty nie uda się pozyskać na ryku.



II. Analiza rynku

1. Jakie występują: zawodności mechanizmów rynkowych , nieoptymalny poziom inwestycji oraz wynikające z tego niezaspokojone potrzeby inwestycyjne w województwie śląskim

w obszarze efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii?

W Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej6, sektor budynków wskazywany jest jako ten, w którym istnieje największy potencjał w zakresie oszczędności energii. Proces poprawy efektywności energetycznej budynków może jednocześnie przynieść wzrost innowacyjności oraz wdrożenie nowych technologii w budownictwie i technice instalacyjnej, zmniejszenie energochłonności, generowanie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji wzrost konkurencyjności gospodarki i zamożności obywateli.

W celu oszacowania niezaspokojonych potrzeb inwestycyjnych w zakresie poprawy efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energii i wykorzystania OZE w budynkach wielorodzinnych budynkach mieszkalnych oraz obiektach użyteczności publicznej dokonano przeglądu literatury w przedmiotowym zakresie. Nie odnaleziono jednoznacznych wartości dla województwa śląskiego, jednak wartość potencjału potrzeb inwestycyjnych dla termomodernizacji budynków publicznych i mieszkalnych dla terenu całego kraju została oszacowana w raporcie „Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych”7

Szacunkowe nakłady na inwestycje w zakresie termomodernizacji oparto na najbardziej aktualnym, eksperckim opracowaniu trzech instytucji: European Climate Foundation (ECF), Fundacji na Rzecz Efektywnego Wykorzystania energii (FEWE) oraz grupy ekspertów 3CSEP pt. „Wpływ programów głębokiej termomodernizacji budynków na rynek pracy w Polsce”. W opracowanych scenariuszach termomodernizacji objęto wszystkie budynki publiczne i mieszkalne, wykluczono natomiast budynki komercyjne, przemysłowe oraz nowo budowane. Zakres analizy odpowiada zatem postawionemu problemowi badawczemu w niniejszym opracowaniu.

Powyższe dało możliwości wykorzystania wartości wskazanej w Analizie i ocenie możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii8. Przedstawiony w tym dokumencie scenariusz optymalny termomodernizacji kompleksowej zakładał modernizację 3% budynków mieszkalnych i publicznych w Polsce (25 mln m2 rocznie). Przekłada się to na potrzeby inwestycyjne w wysokości 59,5 mld PLN w latach 2014-2020. Przyjmując nakłady inwestycyjne w województwie śląskim proporcjonalne do udziału mieszkań w liczbie mieszkań w Polsce otrzymujemy wynik 7,23 mld PLN w okresie 7 lat. Potencjał jest jednak liczony przy modernizacji 3% mieszkań rocznie – co oznacza, że pełen potencjał zostałby zrealizowany w okresie 33 lat. Przy tym założeniu wartość całkowita potrzeb inwestycyjnych związanych z termomodernizacją budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej w województwie śląskim wynosiła w 2010 roku ok. 34 mld PLN to jest ponad 1 mld PLN rocznie.

Eksperci (badanie IDI) wypowiadając się o województwie śląskim podkreślają, że potencjał w zakresie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania

6 Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014. Warszawa, 2014

7 Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem

odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych”, Raport końcowy, PwC, Wrzesień 2013 8 Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem

odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych”, Raport końcowy, PwC, Wrzesień 2013…



odnawialnych źródeł energii jest znaczny. Dokładna wielkość potencjału we wszystkich powyższych zakresach nie jest jednak znana. Potencjał pośrednio można określić np. poprzez liczbę składanych wniosków do WFOŚiGW w Katowicach sięgających ponad 200 sztuk rocznie i opiewających na kwotę ok. 200 milionów PLN. Zdaniem ekspertów wartości te mogą być dwukrotnie większe i nadal potencjał inwestycji na terenie województwa śląskiego nie będzie w pełni wykorzystany.

Według ekspertów (badanie IDI) nowe technologie wymagają wsparcia, ponieważ mechanizmy rynkowe są niewystarczające do ich wprowadzenia. Bardziej rozpowszechnione technologie zdaniem ekspertów powinny być już rynkowo opłacalne. Jednak w przypadku JST ich znaczne zadłużenie jest bardzo dużą barierą realizacji inwestycji z zakresu efektywności energetycznej i wykorzystania OZE. Zarządcy budynków użyteczności publicznej (w tym gminy i miasta) mają często inne priorytety inwestycyjne i stąd termomodernizacje budynków, zarządzanie energię i montaż OZE uzależnione są od dostępności środków dotacyjnych, nawet realizacja części z tych inwestycji mogłaby być teoretycznie wykonalna na zasadach rynkowych. Podobnie z budynkami spółdzielni mieszkaniowych, w których barierą jest możliwość zebrania odpowiedniego kapitału (np. z funduszu remontowego), aby wykonać niezbędne prace w całości - co potwierdza badanie FGI.

W badaniu CATI zbadano, czy potencjalni beneficjenci PI 4c RPO WSL mieli problemy z uzyskaniem dofinansowania na inwestycje na warunkach ogólnych w bankach. Okazuje się, że niemal 12% wspólnot mieszkaniowych miało problemy z ubieganiem się o dofinansowanie w bankach, a większość podmiotów w ogóle nie ubiegało się o takie formy finansowania. W przypadku spółdzielni mieszkaniowych było to niemal 53% podmiotów, w przypadku wspólnot mieszkaniowych - 60%, w jednostkach samorządu terytorialnego - 71,5%, natomiast z grupy TBS-ów i podmiotów, w których większość udziałów lub akcji posiada JST o kredyt nie ubiegał się żaden podmiot. Analizując natomiast pozostałe podmioty biorących udział w badaniu CATI widać, że część z nich nie miała problemów z pozyskaniem finansowania w bankach na zasadach komercyjnych pokazuje to przykład szkół wyższych (80%), podmioty wykonujące działalność leczniczą (76,5%) i organizacji pozarządowych. Ten ostatni przykład dziwi o tyle, że eksperci w analizie FGI podkreślali, że jedną z barier finansowania inwestycji kredytem komercyjnym może być niskie możliwości zabezpieczeń kredytu dla organizacji pozarządowych.

Tabela 1. Problemy z uzyskaniem dofinansowania na inwestycje na warunkach ogólnych w bankach.

spółdzielnia

mieszkaniowa wspólnota

mieszkaniowa TBS

jednostka samorządu

terytorialnego

podmiot, w którym większość

udziałów lub akcji posiada jst

Tak 11,8% 0,0% 0,0% 1,6% 0,0%

Nie ubiegaliśmy się o wsparcie z banku

52,9% 60,0% 100,0% 71,5% 100,0%

Nie 35,3% 40,0% 0,0% 26,8% 0,0%

podmiot wykonujący działalność

leczniczą

szkoła wyższa NGO

Tak 5,9% 0,0% 0,0%

Nie ubiegaliśmy się o wsparcie z banku

17,6% 20,0% 0,0%

Nie 76,5% 80,0% 100,0%

Źródło: Badanie CATI



Zarówno badania, jak i eksperci (badanie IDI, badanie FGI) potwierdzają, że barierą korzystania z komercyjnych instrumentów zwrotnych jest brak odpowiedniej wielkości wkładu własnego (np. w formie funduszy remontowych), tak aby stanowiły wystarczające zabezpieczenie inwestycji dla banków komercyjnych. Jak podkreślają eksperci (badanie IDI) podobnie jest w przypadku kredytów preferencyjnych (z umorzeniem) oferowanych przez WFOŚiGW w Katowicach, z których wspólnoty mieszkaniowe rzadko korzystają, ponieważ nie są w stanie sprostać wymogom odnośnie zabezpieczenia. Kwestie zabezpieczeń wkładu potencjalnych beneficjentów PI4c były wskazywane również w badaniu FGI jako istotna bariera sfinansowania inwestycji zarówno w przypadku spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, organizacji pozarządowych, jak również szpitali.

Dodatkowo badanie CATI wskazało powody, dla których beneficjenci preferują inne niż komercyjne (bankowe) źródła finansowania. 80% wspólnot mieszkaniowych wskazało niski koszt finansowania jako główny powód. Spółdzielnie i TBS-y wskazały niskie koszty finansowania jako jedyną przyczynę skorzystania z innych bankowe źródła finansowania. Brak wymaganych przez banki poziomów zabezpieczeń wskazało 20% wspólnot mieszkaniowych – co oznacza, ten element był limitującym przy rozpoczęciu inwestycji w zakresie redukcji zużycia energii w przypadku tej grupy beneficjentów.

Tabela 2. Przyczyny skorzystania z innych niż tradycyjne (bankowe) źródła finansowania w przypadku spółedzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów.

spółdzielnia mieszkaniowa

wspólnota mieszkaniowa

TBS

niskie koszty finansowania 100,0% 80,0% 100,0%

brak wymaganych przez banki poziomów zabezpieczeń 0,0% 20,0% 0,0%

Źródło: Badanie CATI (n=30)

Więcej przyczyn skorzystania z innych niż komercyjne bankowe źródła finansowania podały pozostałe podmioty uczestniczące w badaniu CATI. Naturalnym niejako powodem zgłaszanym przez wszystkie podmioty były niskie koszty finansowania oferowane przy innych niż tradycyjne źródłach finansowania. Wskazało je niemal dwlie trzecie JST, pond trzy czwarte podmiotów, w których większość udziałów lub akcji posiada JST, dwie trzecie szkół wyższych i 100% podmiotów wykonujących działalność leczniczą i organizacji pozarządowych. Brak wymaganych przez banki poziomów zabezpieczeń do kolejna przyczyna, dla której podmioty skorzystały z innych niż bankowe źródła finansowania. Powód ten wskazało niemal 8% JST i 25% podmiotów, w których większość udziałów lub akcji posiada JST. Natomiast niemal 17% szkół wyższych wskazało jako przyczynę zbyt krótki czas ich obecności na rynku (wg banków). Wyższe zapotrzebowanie kapitałowe, niż bank byłby skłonny udzielić wskazało jedynie 1,1% JST. Inne niesprecyzowane powody wskazało niemal 29% JST i 16,7% szkół wyższych.

Tabela 3. Przyczyny skorzystania z innych niż tradycyjne (bankowe) źródła finansowania w przypadku pozostałych typów podmiotów.

jednostka

samorządu terytorialnego

podmiot, w którym większość

udziałów lub akcji posiada jst

podmiot wykonujący działalność

leczniczą

szkoła wyższa

organizacja pozarządowa

niskie koszty finansowania

62,2% 75,0% 100,0% 66,7% 100,0%



brak wymaganych przez banki poziomów zabezpieczeń

7,8% 25,0% 0,0% 0,0% 0,0%

zbyt krótki czas obecności na rynku (wg. banków)

0,0% 0,0% 0,0% 16,7% 0,0%

wyższe zapotrzebowanie kapitałowe, niż bank byłby skłonny udzielić

1,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

Inne powody 28,9% 0,0% 0,0% 16,7% 0,0%

Źródło: Badanie CATI (n=207)

Dodatkowo działanie opisane jako „realizacja planów kompleksowej termomodernizacji budynków użyteczności publicznej” jest jednym z działań ciągłych które zostały wskazane do realizacji w „Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego”9.

Badania przedstawione w Raporcie10 wykazały, że realizacja projektów inwestycyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego zależy od poziomu dostępnych źródeł finansowania, do których należą między innymi: dochody budżetowe, udział mieszkańców oraz podmiotów prywatnych w realizacji inwestycji publicznej, nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych, środki funduszy celowych, środki z funduszy pomocowych z zagranicy, kredyty, pożyczki, leasing, czy środki z emisji obligacji komunalnych.

Poziom zewnętrznych źródeł finansowania w budżetach samorządowych zależeć będzie od czynników makroekonomicznych wpływających na dochody własne i od takich wielkości jak: poziom wskaźnika zadłużenia ogółem, poziom wolnych środków (dochody ogółem minus wydatki bieżące) i nadwyżki operacyjnej (dochody bieżące minus wydatki bieżące). Do analizy wybrano wskaźniki dla miast powiatowych województwa śląskiego. Były to wskaźniki służące do oceny finansowej jednostek samorządowych w Polsce, wskazujące na zdolność inwestycyjną oraz do samofinansowania się samorządów (wskaźniki zadłużenia oraz wskaźniki wydatków majątkowych)11: .Analiza wykazała, że jednostki samorządu terytorialnego w województwie śląskim w niewielkim stopniu wykorzystują zewnętrzne źródła finansowania i mają duże możliwości sfinansowania inwestycji ze środków własnych. Żadne z analizowanych miast nie przekroczyło 15% obciążenia dochodów własnych spłatą zadłużenia. Wszystkie miasta (z wyjątkiem Świętochłowic) osiągają dodatnią nadwyżkę operacyjną wskazującą na duże możliwości miast do realizacji kolejnych inwestycji. Analiza nie wskazała na trudności w pozyskaniu źródeł finansowania na realizację inwestycji przez jednostki samorządu terytorialnego w woj. śląskim.

Jednak eksperci (badanie IDI, badanie FGI) podkreślają, że to właśnie wysoki poziom zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego jest często istotną barierą w realizacji inwestycji. Odpowiada też często za nieoptymalny poziom inwestycji oraz wynikające z tego niezaspokojone potrzeby inwestycyjne również w województwie śląskim w obszarze efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Analiza desk research dostarcza dodatkowych informacji. W Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności

9 Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do

roku 2024 10

Raport końcowy z badania ewaluacyjnego pn. „Ocena ex ante instrumentów finansowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”, Katowice, 2014 11

Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2010-2012, Ministerstwo Finansów, Warszawa, 2013



energetycznej jedną z barier osiągnięcia odpowiednich wskaźników efektywności energetycznej w budynkach są nadal wysokie koszty inwestycji w kompleksową, głęboką modernizację budynku. Obserwuje się znaczne różnice pomiędzy ceną standardowych materiałów budowlanych i tych, które cechują się dobrymi parametrami izolacyjności termicznej. Podobne różnice można zaobserwować w cenach wykonania robót budowlanych. Ponadto nadal brakuje wysoko wykwalifikowanej kadry rzetelnych specjalistów.

Za jedną z barier uznano także strukturę własnościową mieszkań. Zdarzają się przypadki, w których wymagana jest gruntowna modernizacja budynku, jako całości. Często realizacja tego typu przedsięwzięcia nie jest możliwa bez przesiedlenia użytkowników. Należy zaznaczyć, iż, z uwagi na strukturę własnościową mieszkań, w wielu przypadkach, taki sposób kompleksowej modernizacji w warunkach krajowych może stanowić znaczny problem realizacyjny12.

Istotną barierą realizacji prac w badanym zakresie jest historyczny charakter części budynków (częściej będących przeznaczonych do użytku publicznego). W budynkach wpisanych do rejestru zabytków oraz objętych ochroną konserwatorską nie wszystkie prace oraz rozwiązania techniczne mogą być zastosowane. Dodatkowo uwzględniając charakter historyczny i walory architektoniczne tego typu zabudowy, wzrasta koszt prowadzonej inwestycji13.

Z kolei Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych14 wskazuje, że jedną z istotnych barier z zakresie inwestycji podnoszących efektywność energetyczną budynków – szczególnie w przypadku budynków zarządzanych przez JST są długie okresy zwrotu inwestycji.

Jeżeli chodzi o potencjał poprawy efektywności energetycznej budynków wielorodzinnych, zdaniem ekspertów (analiza IDI), jest on tak duży, że granice wyznacza ilość środków możliwych do rozdysponowania instytucje finansujące (w tym BGK), niezależnie od tego czy są zarządzane przez wspólnoty, spółdzielnie).

2. Czy istnieje luka finansowa/kapitałowa w dostępie do finansowania zewnętrznego w analizowanym obszarze, jeśli tak jaka jest jej wielkość?

2.2.1. Luka kapitałowa wg nieprzyznanego finansowania jako przedział wartości dostęp do

finansowania

Badania CATI wykazały, że w latach 2007-2013 wśród badanych podmiotów o kredyt na

finansowanie projektów energetycznych starały się jedynie wspólnoty mieszkaniowe. Kredyt uzyskały dwie wspólnoty mieszkaniowe w wysokości 11,02 mln. zł i 20 mln zł. Spółdzielnie mieszkaniowe korzystały jedynie z kredytów WFOŚiGW w min. wysokości 170 tys. zł i max. 3 mln zł. Badanie CATI (N=23) nie wykazało wysokości niedostępnego finansowania dla spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów (respondenci nie wskazali kwot, o które starali się w banku, a które nie zostały im przyznane). Badania IDI z beneficjentami/ odbiorcami ostatecznymi i ekspertami wykazały, że inne jednostki, jak np. organizacje pozarządowe korzystały głównie z dotacji i środków własnych, nie poszukując nawet zwrotnych form finansowania. Przyczyną nie był

12

Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014, Warszawa, 2014 13

Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014, Warszawa, 2014 14

Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych”, Raport końcowy, PwC, Wrzesień 2013



jak się okazało brak dostępu do finansowania, ale przekonanie o braku zdolności kredytowej (co wpłynęło na niestaranie się o kredyt) oraz przewagi dotacji nad kredytami, czy pożyczkami. Eksperci w badaniu IDI oraz FGI także wskazali, że w sytuacji dostępności form dotacyjnych zawsze będą one częściej wybierane przez odbiorców ostatecznych, niż kredyty czy pożyczki. Biorąc pod uwagę odpowiedzi beneficjentów/ odbiorców ostatecznych PI 4c w badaniu CATI można było ustalić lukę kapitałową według nieprzyznanego finansowania dla czterech typów beneficjentów/ odbiorców ostatecznych: spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów leczniczych. Pozostali beneficjenci/ odbiorcy ostateczni PI 4c nie wykazali, że starali się w latach 2007-2013 o dofinansowanie w banku, stąd nie można ustalić jakiej wysokości kredytu nie mogą pozyskać na rynku. Luka finansowa zostanie dla tych podmiotów ustalona metodą wartość niedostępnego dofinansowania.

Tabela 4. Przedziały nieuzyskanego dofinansowania dla beneficjentów/odbiorców ostatecznych PI 4c w RPO WSL 2014-2020

Nieuzyskana kwota w 2014 r. w zł

Nieuzyskana kwota w 2015 r. w zł*

Nieuzyskana kwota w 2020 r.**

Min Max Min Max Min. Max

mieszkania spółdzielnie

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

mieszkania TBS brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi

mieszkania wspólnot

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

jednostka samorządu terytorialnego

40 000,00 180 000,00 39 680,00 178 560,00 40 592,64 182 666,88

podmiot, w którym większość udziałów lub akcji posiada jst (lub ich związki i stowarzyszenia)

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

podmiot wykonujący działalność leczniczą (w rozumieniu ustawy) – posiadający osobowość prawną lub zdolność prawną

0 900 000,00 0 892 800,00 0 913 334,40

szkoła wyższa brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi brak

odpowiedzi

organizacja pozarządowa

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

brak odpowiedz

brak odpowiedzi

brak odpowiedzi

*wartość max. i min. w 2014 r. pomnożona przez 1-0,8%, gdzie -0,8% to wskaźnik inflacji dla 2015 roku został określony w raporcie o inflacji NBP i Rady Polityki pieniężnej. **wartość max. i min. w 2015 r. pomnożona przez 1+2,3%, gdzie 2,3% to wskaźnik inflacji dla 2020 roku został określony w raporcie o inflacji NBP i Rady Polityki pieniężnej. Źródło: Badanie CATI (n= 10); NBP, Raport o inflacji, marzec 2015



2.2.2 Luka kapitałowa według niezaspokojonego zapotrzebowania na kredyt

Tabela 5. Podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi: spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe i TBSy

Typ podmiotów Budżet minus zaległości w

zł*

Wartość projektów

energetycznych w zł**

Procent podmiotów mających trudność w

pozyskaniu finansowania (CATI)

Luka roczna finansowa w

zł

mieszkania spółdzielnie 21 141 266,18 46 510 785,59 58,60% 13 627 660,18

mieszkania TBS 901 373,82 285 435,04 6,90% 9 847,51

mieszkania wspólnoty 26 652 471,22 21 144 293,84 34,50% 3 647 390,69

*liczba mieszkańców w budynkach zarządzanych przez dany typ podmiotów na podstawie danych GUS za 2013 r., pomnożona przez stawkę wydatków mieszkaniowych pomnożona przez procentowy udział składki na fundusz remontowy w opłatach mieszkaniowych na podstawie badania CATI, N=127 minus procent zaległości mieszkańców na podstawie danych GUS z 2013r. dla każdego typu podmiotów **procent budżetu przeznaczonego na projekty energetyczne z badania CATI (N=23) pomnożony przez budżet minus zaległości podzielony przez 30% (procent wkładu własnego) w celu wyliczenia wartości całkowitej inwestycji Źródło: Badanie CATI, Gospodarka mieszkaniowa w 2013 r., GUS, Warszawa 2013

W całym okresie programowania luka finansowa dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz TBS-ów, przy założeniu podobnego poziomu wydatków majątkowych w całym okresie 2014-2020 będzie wynosiła 120,9 mln zł.

Tabela 6. Jednostki sektora finansów publicznych**** A=Wartość inwestycji woj. śląskiego

B=Procent wydatków (CATI)**

C=Procent podmiotów mających trudność w pozyskaniu finansowania (CATI)

Procent kwoty nie do pozyskania na rynku (A*B)/20%*C* procent kwoty nie do pozyskania na rynku w jednym roku***

1 072 977 362,63* 21,10% 7,15% 80 938 496,90

* wydatki majątkowe woj. śląskiego w 2013 r. na podstawie danych GUS **procent wydatków na projekty energetyczne *** wydatki majątkowe traktowane są jako 20% wkład własny w inwestycje plus odsetki, a więc wartość inwestycji ogółem powinna zostać obliczona jako kwota wkładu własnego dzielona przez udział procentowy w inwestycji. **** jednostka samorządu terytorialnego (lub ich związki i stowarzyszenia), podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiada jst (lub ich związki i stowarzyszenia) Źródło: Badanie CATI, Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego, GUS, Warszawa 2013, Wydatki województw 2013, GUS, Warszawa 2013.

W całym okresie programowania luka finansowa dla jednostek sektora finansów publicznych, przy założeniu przez cały ten czas podobnego poziomu wydatków majątkowych będzie wynosiła 566 mln zł.

2.2.3. Luka kapitałowa jako przedział wartości niedostępnego finansowania

Większość podmiotów planujących realizację projektów energetycznych będzie rozpoznawała przeszkody finansowe stojące na drodze podjęcia decyzji. Wniosek ten potwierdzają badania Instytutu HOMO HOMINI oceniającego poziom popytu na dofinansowanie zakupu i montażu pomp ciepła w budynkach mieszkalnych, przeprowadzonego na zlecenie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wyniki te wskazują, że czynnikiem najbardziej zniechęcającym do inwestycji w OZE jest brak wystarczających środków własnych na instalacje OZE i konieczność wzięcia



kredytu (47%)15. Podobnego zdania są eksperci (badanie IDI), że największym czynnikiem blokującym chęć skorzystają z instrumentów finansowych przez potencjalnych odbiorców ostatecznych PI 4c będzie konieczność zadłużenia się. Problemem potęgującym ten opór jest również najczęściej brak wymiernych korzyści z realizacji projektu w okresie 10-15 lat. Wskazuje to na konieczność posiadania oszczędności pozwalających na spłatę zaciągniętego kredytu/pożyczki przed nastaniem okresu zwrotu z inwestycji. Jest to wskazówka nakazująca traktować wyliczenia luki kapitałowej, oparte na badaniach CATI, tylko jako wspierające, a jako najbardziej wiarygodne, te oparte na badaniach oferty rynkowej.

1. Podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi: spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty

mieszkaniowe

W przypadku spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych przeszkodą w uzyskaniu finansowania mogą być zaległości w regulowaniu przez mieszkańców zaliczek z tytułu opłat eksploatacyjnych oraz zaliczek na fundusz remontowy. Zgodnie z informacjami przedstawionymi na stronach analizowanych banków z woj. śląskiego zaległości te nie powinny przekraczać 20% w łącznej kwocie w okresie 12 miesięcy.

Tabela 7. Informacje o wysokości finansowania remontów i modernizacji budynków mieszkalnych oferowanego przez banki w woj. śląskim (uwzględniono banki ujawniające takie informacje na swojej stronie internetowej).

Nazwa Banku Min. kwota Max. kwota Klienci

ING Bank Śląski S.A. Brak ograniczeń 2 mln (do 80% inwestycji) wspólnoty mieszkaniowe

Banki spółdzielcze 3 tys. zł – 5 tys. zł Brak (do 80-100% inwestycji) wspólnoty mieszkaniowe

BOŚ Brak ograniczeń Brak (do 100% inwestycji) wspólnoty mieszkaniowe

Bank Pocztowy 10 tys. zł Brak

Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, jednostki samorządu terytorialnego i inne podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi

BZWBK 10 tys. zł Brak wspólnoty mieszkaniowe

BPS 3 tys. zł Brak wspólnoty mieszkaniowe

PKO PB 10 tys. zł Brak (do 80% -100% inwestycji dla kwoty 750 tys. zł)

Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe

BPH Brak ograniczeń Brak ( mniej niż 100% inwestycji)

wspólnoty mieszkaniowe

Getin Bank 15 tys. zł Brak (do 100% inwestycji) Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe

Oś wskazująca minimalne i maksymalne dofinansowanie komercyjne inwestycji w budynkach mieszkalnych

Źródło: Dane ze stron internetowych banków: http://www.ingbank.pl/male-firmy/kredyty-i-pozyczki/kredyt-dla-wspolnot-mieszkaniowych, http://bslubartow.pl/strona/index.php/firmy/kredyty/kredyty-dla-wspolnot-mieszkaniowych, https://www.bosbank.pl/wspolnoty-mieszkaniowe/kredyty, https://www.pocztowy.pl/instytucje/kredyt-z-premia/, http://www.bzwbk.pl/firmy/wycofane-z-oferty-kb/male-firmy/finansowanie/kredyt-inwestycyjny-dla-wspolnot-mieszkaniowych/kredyt-inwestycyjny-dla-

15

Raport: Chcemy OZE ale nie na kredyt, http://www.gospodarzzenergia.pl/raporty,chcemy-oze-ale-nie-na-kredyt,v13

0 3 tys. 300 tys. 80-100% wartości

projektu



wspolnot-mieszkaniowych.html, http://www.bsnowysacz.pl/Wspolnoty_mieszkaniowe/Kredyty/Kredyt_inwestycyjny_Wspolny_remont, http://www.bankbps.pl/firmy/kredyty-dla-wspolnot-mieszkaniowych/kredyt-z-dotacja-na-zakup-kolektorow-slonecznych, https://www.pkobp.pl/firmy-wspolnoty-spoldzielnie/wspolnoty-spoldzielnie-deweloperzy/kredyty/kredyty-inwestycyjne/kredyt-nasz-remont/, https://www.getinbank.pl/sektor-publiczny/oferta/spoldzielnie-i-wspolnoty/kredyt-z-premia-remontowa, http://www.gbsbank.pl/488-Jak-otrzymac.html, http://www.absbank.pl/kredyty_inwestycyjne,s70.html, data dostępu: 15 październik 2015

Z analizy wynika, że zdolność kredytowa spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych jest oceniana na podstawie przychodów z wpłat na fundusz remontowy oraz zaległości w tych opłatach. Większość ofert jest kierowana do wspólnot mieszkaniowych, które także z racji mniejszych zaległości w opłatach mieszkańców (zgodnie z danymi GUS) mogą być faworyzowane w porównaniu do innych podmiotów, jak spółdzielnie mieszkaniowe i TBS-y, co wynika z oceny stopnia zaległości w opłatach według danych GUS oraz analizy oferty banków. Jedynie Bank pocztowy oferuje kredyty termomodernizacyjne dla wszystkich podmiotów zarządzających budynkami wielorodzinnymi. Brakuje na stronach innych banków informacji o kredytach kierowanych do innych podmiotów zarządzających budynkami wielorodzinnymi, jak np. TBS-y. Brak takich informacji nie pozwala jednak na stwierdzenie luki kapitałowej dla konkretnej grupy podmiotów, gdyż np. TBS-y mogą korzystać z kredytów dla przedsiębiorstw.

Reasumując i biorąc pod uwagę ofertę bankową nie stwierdza się luki kapitałowej według niedostępnego finansowania dla podmiotów takich jak spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y. Niemniej jednak brak dofinansowania w ramach RPO WSL 2014-2020, jak wskazuje analiza luki kapitałowej według niezaspokojonego zapotrzebowania na kredyt, spowoduje powstanie niezaspokojonych inwestycji w wyniku nieuzyskania na rynku kredytu przez wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz TBS-y posiadające niską zdolność kredytową (wynikającą z posiadania budynków o niskiej wartości lub z wysokiego udziału nieregulowanych przez mieszkańców w terminie opłat mieszkaniowych w opłatach mieszkaniowych ogółem).

2. Jednostki sektora finansów publicznych

Przeszkodą na drodze realizacji projektów energetycznych dla samorządów i innych jednostek sektora finansów publicznych często są niewystarczające środki własne w budżecie jakie mogłyby zostać przeznaczone na takie inwestycje. Niezbędne wówczas stają się dotacje, kredyty preferencyjne i pożyczki, chociaż dostęp do środków unijnych jest czynnikiem w najistotniejszym stopniu wpływającym na podjęcie decyzji o realizacji projektu16.

Banki w woj. śląskim (np. ING Bank Śląski S.A.oraz Getin Bank) oferują obecnie kredyty z premią termomodernizacyjną, dla jednostek sektora finansów publicznych. BOŚ także oferuje kredyty dla jednostek sektora finansów publicznych na realizację projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej. Minimalna wysokość dofinansowania w BOŚ wynosi 40 tys. EUR a maksymalna 25 mln EUR. Zgodnie jednak z powyższą analizą oferty banków należy zauważyć, że np. Bank Pocztowy oferuje dofinansowanie na realizację projektów energetycznych w budynkach wielorodzinnych bez względu na formę prawną podmiotu zarządzającego. W przypadku innych banków wysokość dofinansowania, oprocentowanie, warunki spłaty itp. zależą od indywidualnych negocjacji oraz sytuacji finansowej kredytobiorcy. Stąd przyjmując te informacje należy założyć, że luka finansowa w ofercie finansowania nie istnieje dla jednostek sektora finansów publicznych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na pogłębiające się

16

Arkadiusz Węglarz, Ewa Winkowska, Wojciech Wójcik (2015), Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminie, Berlin, s.11Ty



zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych. Tym samym należy ograniczać korzystanie ze zwrotnych form finansowania dla projektów energetycznych w PI 4c RPO WSL 2014-2020 uzależniając sposób finansowania inwestycji od dochodowości z utrzymania budynku.

3. Jednostki pozarządowe

Raport Ocena ex-ante instrumentów finansowych w zakresie wsparcia podmiotów ekonomii społecznej i osób młodych z 2014r. przygotowanego przez PBS wykazał, że prawie połowa organizacji społecznych, w tym organizacje pozarządowe, nie starało się o zewnętrzne dofinansowanie z powodu braku wystarczających zabezpieczeń, a ponad 71% preferuje dotacje. Tylko 32% przedsiębiorstw społecznych i 27% organizacji pozarządowych kiedykolwiek starało się o kredyt lub pożyczkę. Analiza oferty rynkowej wskazuje, że o ile oferta produktów bankowych dla organizacji pozarządowych wzrasta, to wciąż dostęp do kredytów jest dla tych jednostek utrudniony, bez względu na typ projektu. Oferty najczęściej obejmują prowadzenie rachunku bankowego, karty kredytowe/debetowe (np. BOŚ, który jeszcze kilka lat temu oferował kredyty specjalnie dla organizacji pozarządowych), ale jeśli chodzi o kredyt, jest on rozpatrywany na takich samych zasadach jak dla firm, czyli organizacja pozarządowa musi posiadać zdolność kredytową. Zgodnie z analizą prowadzoną przez Bank DnB Nord17, niektóre banki odrzucają wniosek kredytowy tylko z powodu statusu organizacji pozarządowej. Organizacje pozarządowe głównie wskazują na korzystanie z usług bankowych takich jak wpłaty i wypłaty, przelewy oraz subkonta. Około 10% korzysta także ze zleceń stałych i poleceń zapłaty, elektronicznych i telefonicznych usług bankowych lub kart bankowych. 6,5% przechowuje środki na lokatach. Inne produkty wykorzystywane są przez nie tylko sporadycznie.18 Organizacje mogą także korzystać z gwarancji – na takich zasadach jak inne podmioty. Gwarancja może być udzielona na zlecenie zarówno kupującego, jak i sprzedającego oraz na rzecz zarówno sprzedającego, jak i kupującego w złotych i walutach wymienialnych. Stąd należy założyć, że luka dla organizacji pozarządowych według niedostępnego finansowania zaczyna się już od 0 zł i nie ma wysokości maksymalnej (każda wysokość inwestycji organizacji pozarządowych nie będzie mogła zostać sfinansowana na rynku komercyjnym bez zapewnienia rzeczowych wysokich zabezpieczeń).

4. Podmioty lecznicze

Bank rozpatrując wniosek ZOZ-u lub szpitala o kredyt będzie brał pod uwagę aspekty wskazujące na pewność posiadania kontraktu przez jednostkę w przyszłości. Istotna jest oferta kredytowa, liczba pacjentów rocznie i liczba pacjentów, którzy posiadają lekarza pierwszego kontaktu w jednostce. Analiza oferty rynkowej w woj. śląskim wskazuje, że częstym zabezpieczeniem kredytu jest cesja kontraktu NFZ. Barierą w otrzymaniu pozytywnej oceny wniosku kredytowego będzie zadłużenie jednostki, co w przypadku szpitali jest istotnym problemem. Tego typu jednostki mogą mieć również problemy z zebraniem wkładu własnego ze względu na często nieuregulowane własności zarządzanych przez nie aktywów, np. budynków czy sprzętu medycznego19. Publiczne podmioty lecznicze traktowane są jak inne jednostki sektora finansów publicznych, dla których nie występuje maksymalna wartość kredytu i jest ona uzależniona jedynie od oceny zdolności kredytowej podmiotu. Szpitale dodatkowo mają szerokie możliwości innych źródeł finansowania, jak np. obligacje, czy akcje w sytuacji prywatyzacji. Plany samorządu woj. śląskiego20 wskazują, że

17

http://es.teksty.ekonomiaspoleczna.pl/pdf_dodatek/07_Oferta_bankowa.pdf 18

Oferta banków dla organizacji pozarządowych, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Oferta-bankow-dla-organizacji-pozarzadowych-1694963.html 19

Strojewski D., Kredyt bankowy dla SP ZOZ? To może się udać, http://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Kredyt-bankowy-dla-SP-ZOZ-To-moze-sie-udac,146209,1.html 20

Śląsk: samorząd województwa chce przekształcać szpitale, http://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Slask-samorzad-wojewodztwa-chce-przeksztalcac-szpitale,150963,1.html



przekształcanie ich w spółki oraz lokowanie prywatnego kapitału w sektorze szpitalnym będzie postępować w kolejnych latach. Biorąc pod uwagę ofertę rynkową oraz wyniki badań (IDI) nie stwierdzamy luki kapitałowej dla tego typu jednostek jako przedziału wartości niedostępnego finansowania. Analiza luki kapitałowej według wartości niedostępnego finansowania nie obejmuje jednak podmiotów znajdujących się w trudnej sytuacji majątkowej, która nie pozwala na pozyskanie finansowania na rynku. Jako potwierdzenie trudnej sytuacji finansowej części podmiotów leczniczych w woj. śląskim wskazuje fakt, że w latach 2009-2012 podmioty lecznicze nadzorowane przez samorząd województwa śląskiego łącznie miały ujemne wyniki finansowe netto, a ponad 40% posiadały przeterminowane zobowiązania. Zobowiązania te były niejednokrotnie rezultatem podwyżki wynagrodzeń. Jedynie podmioty udzielające pomocy ambulatoryjnej zakończyły lata 2009-2012 pozytywnym wynikiem finansowym21. Dla takich podmiotów nie jest wskazane dalsze ich zadłużanie, ale wsparcie w realizacji inwestycji podnoszących jakość świadczonych usług, także pośrednio i niosących oszczędności. Fakty te wskazują na konieczność rekomendowania wsparcia publicznych podmiotów leczniczych w woj. śląskim poprzez dotacje.

5. Szkoły wyższe

Szkoły wyższe publiczne i niepubliczne finansują swoją działalność inwestycyjną z dotacji celowych lub środków własnych. Jest to sytuacja ogólnoświatowa potwierdzona danymi GUS, wskazującymi, ze ok. 70% inwestycji szkół wyższych w Polsce (jak i na świecie) jest finansowane ze środków własnych wypracowanych z opłat za studia podyplomowe, studia zaoczne, szkolenia, z projektów badawczych (kosztów pośrednich) i innych opłat wnoszonych przez studentów. Jak pokazuje przykład Uniwersytetu Śląskiego, w 2013-2014 r. uczelnia zrealizowała 5 inwestycji finansowanych z dotacji MNiSW, środków własnych i RPO WSL 2007-2013. Żadna z inwestycji nie była finansowana z kredytu, jednak na uwagę zasługuje fakt, że jedynie 15% wartości inwestycji została sfinansowana z środków własnych22. Fakt ten wskazuje na poszukiwanie przez te jednostki głównie bezzwrotnych form finansowania. Może mieć to związek z niżem demograficznym i niekorzystną perspektywą finansową tych podmiotów w kolejnych latach23, gdyż szkoły wyższe jako jednostki w dużym stopniu uzależnione od dotacji z budżetu państwa (uzależnionej od liczby studentów) oraz opłat wnoszonych przez studentów. Obawa przed trudnościami może więc powstrzymywać tego typu podmioty od realizacji inwestycji z środków zwrotnych, jak np. kredyty. Banki nie oferują kredytów kierowanych tylko do uczelni wyższych. Kredyty dla nich przeznaczone, tak jak w przypadku podmiotów leczniczych, oferowane są w ramach linii kredytowych dla podmiotów sektora publicznego lub przedsiębiorstw, jeżeli uczelnia wyższa jest podmiotem prywatnym. Nie identyfikujemy więc luki finansowej dla tego typu podmiotów według metody przedziału wartości niedostępnego finansowania, jednakże jednocześnie rekomendujemy konieczność wsparcia inwestycji energetycznych szkół wyższych poprzez dotacje w RPO WSL 2014-2020 ze względu na pogarszającą się sytuację finansową tych podmiotów, ich silne uzależnienie od dotacyjnych form wsparcia oraz znaczenie działalności dla rozwoju społeczeństwa i gospodarki.

Podsumowanie

Badania własne (IDI, CATI) wskazują na bariery w dostępie do finansowania wynikające z niechęci podmiotów zarządzających budynkami mieszkalnymi lub budynkami użyteczności publicznej do zadłużania się. Ta niechęć jest zarówno po stronie zarządzających budynkami jak i

21

Działalność i kondycja podmiotów leczniczych nadzorowanych przez Samorząd Województwa Śląskiego, http://www.slaskie.pl/zdjecia/2013/05/20/1369064916.pdf 22

Sprawozdanie Rektora z działalności Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, http://bip.us.edu.pl/files/bip/Sprawozdanie_Rektora_2014.pdf 23

Fatalna sytuacja uczelni publicznych, http://kariera.forbes.pl/fatalna-sytuacja-finansowa-uczelni-publicznych,artykuly,160929,1,1.html



mieszkańców budynków wielorodzinnych. Pomimo szerokiej oferty bankowej dla wspólnot mieszkaniowych istotnym problemem jaki zgłaszają zarządy wspólnot jest brak zgody mieszkańców na zaciągnięcie kredytu/pożyczki, bądź też wysoki odsetek niepłacących lokatorów. Konieczność zwrotu całej pożyczonej kwoty będzie zniechęcać odbiorców ostatecznych PI 4c do ubiegania się o finansowanie projektów energetycznych.

Inną grupą, która może mieć istotne problemy z zaciągnięciem finasowania na rynku to organizacje pozarządowe. Problemem zgłaszanym przez tego typu organizacje jest brak stałych, możliwych do zaplanowania w długim okresie przychodów. Jedyną rozpatrywaną dla nich formą finansowania są dotacje. Wyłożenie wkładu własnego jest dużym wydatkiem, jedynym, na jaki takie organizacje mogą sobie pozwolić. Spłacanie rat kapitałowo-odsetkowych w okresie kilkuletnim, nawet jeśli uzyskany kredyt łączony byłby z dotacją, dla większości organizacji pozarządowych byłby zbyt dużym obciążeniem. Co więcej, badane organizacje pozarządowe (IDI) nie są w stanie wskazać ofert kredytowych dla nich dostępnych, gdyż nie są nimi zainteresowane. Podobnie przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego. W obliczu dostępnych dotacji, każdy z typów podmiotów wybierałby dotacje, rezygnując z poszukiwania innych form finansowania, być może pokrywających znacznie bardziej kapitałochłonne projekty.

Co ciekawe, odmienne zdanie miały spółdzielnie mieszkaniowe, które preferowały kredyty (z BOŚ) ze względu na brak czasu na wnioskowanie i na rozliczanie dotacji (68%) badanej grupy, CATI N=11). Nie mniej jednak badane podmioty przyznają, że istotną barierą i problemem zarazem w kolejnych latach może być wzrastające zadłużenie mieszkańców. Zdanie te potwierdza badanie FGI oraz badanie IDI z ekspertami i IZ. Spowoduje to obniżenie zdolności kredytowej podmiotów zarządzających budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi i rezygnację z ubiegania się o finansowanie zwrotne. Finansowanie inwestycji energetycznych tylko poprzez instrumenty zwrotne albo z przewagą instrumentów zwrotnych jak pożyczki lub dotacje spowoduje, że część wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni mieszkaniowych nie będzie mogła tych inwestycji zrealizować ze względu na brak możliwości pozyskania kredytu bankowego. Twierdzenie to wynika z analizy rynku, jak i badania ankietowego prowadzonego przez Krajową Izbę Gospodarki Nieruchomościami wśród wspólnot mieszkaniowych w woj. śląskim. Z tego badania wynika że ponad 50% wspólnot mieszkaniowych nie posiada zdolności kredytowej. Co więcej, część mieszkańców jest w podeszłym wieku i nie wyrazi zgody na zaciągnięcie kredytu bankowego nie widząc szansy na spłacenie tego kredytu za swojego życia.

Wnioskiem jaki należy wysunąć na podstawie badań całościowych (IDI z ekspertami i beneficjentami, CATI, DR) jest kierowanie do beneficjentów/ odbiorców ostatecznych wsparcia uzupełniającego niedobór finansowania na rynku i nakierowanego na unikanie podwyższania opłat mieszkaniowych. Priorytetem powinno być ustalenie takiej proporcji dotacji do kredytu lub pożyczki, aby mieszkańcy nie odczuwali decyzji o zaciągnięciu kredytu/pożyczki. W przypadku spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych oraz TBS-ów wysokość dofinansowania zwrotnego nie powinna być wyższa od wartości bieżącej oszczędności energetycznych w wyniku realizacji zaplanowanych inwestycji według wzoru:

WB=∑��

(��)

��

Gdzie WB= wartość bieżąca oszczędności energetycznych

i=numer okresu (rok) n= liczba lat realizacji projektu

CFi= oszczędności w opłatach za energię w roku RRSO= rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu wyznaczona przez bank przy wstępnej

ocenie wniosku kredytowego



Wysokość dotacji powinna przynajmniej pokrywać różnicę pomiędzy maksymalną wysokością

dofinansowania, a wartością bieżącą przyszłych oszczędności w opłatach za energię, przy czym długość okresu branego pod uwagę przy wyliczaniu wartości bieżącej nie powinna być mniejsza niż 10 lat i mniejsza niż liczba lat kredytowania inwestycji. Jest to istotne zwłaszcza w obliczu trudności finansowych, z którymi boryka się część spółdzielni. Pokrywanie kosztów kredytu oraz rat kapitałowych kredytu z oszczędności energetycznych pozwoli na uniknięcie konieczności podwyżki czynszu za mieszkania ( w tym opłat na fundusz remontowy) i pogorszenia ściągalności opłat za mieszkanie przez spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i TBS-y.

WD=> WI-WB

gdzie WB= wartość bieżąca oszczędności energetycznych

WD= wysokość dotacji

WI= wysokość dofinansowania (np. 70% inwestycji)

Bazując na wynikach badań (CATI, IDI z beneficjentami, IDI z ekspertami) a także analizy DR należy założyć, że takie organizacje jak fundacje, stowarzyszenia i inne jednostki pozarządowe mogą mieć problemy z pozyskaniem kredytu na rynku, a także z oszacowaniem wysokości swoich przychodów24 . Oszczędności energetyczne mogą być albo dodatkową korzyścią, którą te organizacje będą mogły spożytkować na np. spłatę kredytu lub pożyczki, ale tez mogą być niezbędne dla utrzymania organizacji np. w wyniku obniżenia dotacji, czy darowizn, z których finansuje się działalność statutową. Stąd rekomendujemy rozpoznając jednocześnie lukę finansową dla tych organizacji udzielanie organizacjom pozarządowym jedynie dotacji, bez instrumentów finansowych.

Podobne stanowisko przyjmujemy w odniesieniu do pozostałych beneficjentów/ odbiorców

ostatecznych PI 4c RPO WSL 2014-2020 realizujących projekty energetyczne w budynkach

użyteczności publicznej. Zgodnie z badaniami IDI z ekspertami, Badaniem CATI (n=98) oraz wynikami

wsparcia udzielanego przez WFOŚiGW w Katowicach uznajemy, że podmioty lecznicze, szkoły

wyższe, jednostki samorządowe i podmioty, w których jst posiadają większościowe udziały powinny

być finansowane głównie z dotacji, co zapewni większą efektywność realizowanych przedsięwzięć.

Nasze stanowisko wspiera fakt, że ograniczone środki budżetów gminnych powodują, że wiele

samorządów musi samodzielnie poszukiwać źródeł finansowania lokalnych działań na rzecz ochrony

klimatu. Szkoły wyższe i publiczne podmioty lecznicze z kolei są finansowane w dużej części ze

środków publicznych, stąd ich zadłużenie z jednej strony powodowałoby wzrost zadłużenia jednostek

sektora publicznego, a z drugiej spowodowałoby rezygnację tych podmiotów z realizacji projektów

energetycznych finansowanych z RPO WSL lub odłożenie tej decyzji na dalsze lata (IDI z IZ). Aby

uniknąć braku realizacji projektów energetycznych w budynkach użyteczności publicznej z powodu

niedostatecznych środków własnych i możliwości zaciągnięcia zobowiązań jednostki, które mają

podobne problemy powinny być wsparte z RPO WSL 2014-2020.

24

Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych, Raport z badania 2012, Stowarzyszenie Klon-Jawor 2013



III. Wartość dodana

3.1 Ocena wartości dodanej

Jaka jest ocena wartości dodanej instrumentów finansowych, gdyby założyć ich wdrażanie w ramach PI 4c Programu

Instrumenty finansowe wymagają zwrotu otrzymanego przez inwestorów kapitału i w związku z tym oszacowanie okresu zwrotu z inwestycji, przepływów z projektu przed nastąpieniem tego momentu są niezwykle istotne dla ustalenia wartości dodanej instrumentów finansowych. Badania IDI z ekspertami i beneficjentami oraz badanie FGI wykazały że odbiorcy ostateczni preferują dotacje nad zwrotnymi formami finansowania projektów energetycznych, chociaż brak dostępu do dotacji mógłby spowodować wzrost zainteresowania zwrotnymi formami finansowania.

Analiza wykazała, że w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko ze wsparcia na realizację takich projektów jak:

1. Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach,

2. Likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła,

3. Modernizacja energetyczna budynków,

korzystały głównie jednostki sektora finansów publicznych (54 projektów realizowanych przez gminy, 10 projektów realizowanych przez powiaty, 19 realizowanych przez miasta i 1 przez województwo), szkoły wyższe (3 projekty) oraz szpitale (8 projektów). Dofinansowanie wyniosło od 60-80%. W ramach WFOŚiGW z dofinansowania korzystały głównie szkoły i spółdzielnie mieszkaniowe, przy czym spółdzielnie korzystały z pożyczek i umorzenia, gdzie umorzenie pożyczki stanowiło 55% finansowania zwrotnego. W każdym jednak przypadku dofinansowanie bezzwrotne nie stanowiło 100% inwestycji. Jak wskazują badania IDI z ekspertami, IZ, FGI oraz DR proponowanie instrumentów finansowych uzupełniających dotacyjne wsparcie projektu mogłoby powodować wyższą efektywność projektów i w związku z tym ich wyższą wartość dodaną. Ekonomizacja przedsięwzięć, także w obszarze energetyki przyczynia się do zwiększenia efektu dźwigni i zwiększenie siły oddziaływania środków publicznych.25

Badanie CATI umożliwiło porównanie dotacji z innymi formami finansowania pod względem ilościowym. Największe korzyści postrzegane jako oszczędności energetyczne zapewniają dotacje oraz instrument finansowy oparty na modelu kredytów z WFOŚiGW (wraz z premią termomodernizacyjną). Nie stwierdzamy istotnej różnicy pomiędzy wartością dodaną dotacji i instrumentów finansowych. Należy mieć jednak na uwadze, że w poprzedniej perspektywie dotacje często były łączone ze zwrotnymi formami finansowania, więc respondenci mogą udzielając odpowiedzi podawać spodziewane efekty dla łączonego dofinansowania: dotacja plus kredyt z WFOŚiGW oraz premia termomodernizacyjna po zakończeniu projektu i uzyskaniu planowanych rezultatów.

25

Mackiewicz M., Przybyłowski M., Rybkowski A., Tamowicz P. (2014), Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020, Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, Kraków



Tabela 8. Spadek kosztów zużycia energii w powiązaniu z wybranymi formami finansowania

Typ jednostek

Poręczenie pożyczki/

kredytu przez fundusz

poręczeń kredytowych

Kredyt WFOŚIGW

Dotacja unijna

Kredyt ekologiczny

Dopłaty do oprocentowania

Premia termomoderniza-

cyjna

Inne źródła kapitału

Spółdzielnie, TBS-y, wspólnoty

mieszkaniowe 20,0% 40,0% 40,0% 40,0% 25,0% 40,0% 38,0%

Jednostki samorządowe, Szkoły wyższe,

podmioty lecznicze, podmioty w których jst posiadają udziały

większościowe

30,0 60,0% 70,0% 35,0% 25,0% 50,0% 40,0%

Źródło: CATI (N=208)

Realizacja inwestycji energetycznych w poprzedniej perspektywie 2007-2013 przyczyniła się do szeregu pozytywnych rezultatów dostrzeganych przez mieszkańców np. poprawy stanu budynków, a sytuacja finansowa własnej spółdzielni lub wspólnoty mieszkaniowej została negatywnie oceniona jedynie kilka procent respondentów badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex-ante instrumentów finansowych wdrażanych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2014-2020” realizowanego w 2014 r. przez PAG Uniconsult, przy czym najczęściej wykorzystywanym źródłem kapitału był kredyt z premią teromodernizacyjną.

Porównując wartość dodaną instrumentów finansowych z bezzwrotnymi formami finansowania należy wskazać następujące cechy:

1. Instrumenty finansowe gwarantują wielokrotność wykorzystania środków z programu w przeciwieństwie do dotacji, które mogą być wykorzystane tylko raz

2. Instrumenty finansowe w porównaniu do bezzwrotnych form wsparcia przyczyniają się do większej efektywności projektu, gdyż odbiorca ostateczny musi osiągnąć zwrot z inwestycji pozwalający na pokrycie kosztów instrumentu finansowego

3. Ciężar wyboru projektów i oceny ich pod kątem specjalistycznym można przenieść na pośrednika finansowego26

Analiza DR wskazuje, że instrumenty zwrotne mogą powodować bardziej precyzyjne dotarcie do odbiorcy ostatecznego, który rzeczywiście potrzebuje tego wsparcia. W przypadku wysokich dotacji to możliwość ich wykorzystania jest często powodem do realizacji inwestycji, a nie sama potrzeba inwestycyjna. Wartością dodaną jest więc wyłonienie niezbędnych inwestycji a pozostawienie inwestycji, które są bardzo kosztowne w stosunku do efektu, jakie za sobą niosą.

Analiza raportów ewaluacyjnych wskazuje, że instrumenty zwrotne wpływają na optymalizowanie efektu inwestycji z zachowaniem racjonalnego podejścia do wydatków. Instrument zwrotny wymusza na ostatecznym odbiory wykonanie precyzyjnych obliczeń, wykonanie analiz technicznych i wybór optymalnego rozwiązania przy założeniu zdolności spłaty zadłużenia. Stanowi to zatem wartości dodaną z uwagi na oszczędność środków publicznych w porównaniu do kosztu

26

Finansowanie termomodernizacji budynków ze środków dostępnych w ramach polityki spójności, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014



realizacji celów (np. koszt redukcji zużycia energii lub koszt budowy OZE). Charakter wysokich dotacji jest jednak odmienny, ponieważ niski wkład własny nie wpływa silnie na racjonalizację wydatków inwestycyjnych i wybór najbardziej niezbędnych inwestycji.

Zarówno wywiady z ekspertami, jak również analiza raportów ewaluacyjnych wskazują, że zwrotny charakter wsparcia oznacza możliwość wielokrotnego wykorzystania puli środków na realizację większej liczby projektów. Przekłada się to bezpośrednio na wzrost osiąganych efektów niższym kosztem, a co za tym idzie swoisty efekt dźwigni. Instrumenty zwrotne dają również możliwość zgromadzenia środków na inne działania lub skorygowanie parametrów funkcjonowania instrumentów w trakcie kolejnych konkursów w ramach tej samej puli środków po ich zwrocie od pierwotnych odbiorców ostatecznych. Można tego dokonać na przykład w zakresie doboru zakresu inwestycji jak również doboru w następnej rundzie finansowania nowego instrumentu.

Dodatkowo w raporcie „Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020” wskazano, że podaż kapitału w warunkach instrumentu zwrotnego jest ciągła i bardziej stabilna niż w warunkach zasilania dotacyjnego, które ma zwykle charakter ograniczony czasowo, ponieważ konkursy odbywają się zwykle raz dwa razy do roku. Instrumenty zwrotne mogą mieć charakter ciągły w okresie kilkuletnim, co ułatwia odbiorcom ostatecznym zaplanowanie projektów w momencie wystąpienia takiej potrzeby, a nie wstrzymywanie realizacji inwestycji do momentu ogłoszenia odpowiedniego konkursu na dotację.

Poniżej przedstawiono porównanie wartości dodanej instrumentów finansowych z dotacyjnymi formami wsparcia.

Tabela 9. Ocena ilościowa i jakościowa wartości dodanej stosowania instrumentów finansowych dla działań przewidzianych w PI 4C RPO WSL

Instrument finansowy

Ocena ilościowa wartości dodanej

Wartość dodana w stosunku do systemu dotacji

Kredyt preferencyjny

Wysoka korelacja

Większa precyzja dotarcia do odbiorców ostatecznych, którzy rzeczywiście potrzebują finansowania na zrealizowanie inwestycji. Spowodowane jest to wyższym (niż w przypadku dotacji) kosztem pieniądza oraz wprowadzenie mechanizmu selekcji projektów opartego o kryteria zbliżone do komercyjnych (biznes plan, rentowność, analiza ryzyka). Działania te mają za zadanie minimalizowanie ryzyk zaciągnięcia kredytu.

Kredyt z umorzeniem

Wysoka korelacja


Wysoka korelacja

Racjonalizacja zakresu realizowanych projektów – podyktowana koniecznością zwrotu kapitału. Wymóg zwrotu kredytu zmusza odbiorców ostatecznych do racjonalizacji projektów, aby zapewnić ich rentowność.

Kredyt z umorzeniem

Średnia korelacja


Wysoka korelacja

Przyspieszenie realizacji projektu – jest to spowodowane chęcią uzyskania efektów umożliwiających generowanie oszczędności zużycia energii, a więc również generowaniem oszczędności finansowych umożliwiających spłatę kredytu.

Kredyt z umorzeniem

Wysoka korelacja


Niska korelacji Uzyskanie zakładanych efektów projektu inwestycyjnego, który jest

niezbędny do otrzymania umorzenia części zaciągniętego kredytu. Kredyt z umorzeniem

Wysoka korelacja


Wysoka korelacja

Podaż kapitału w warunkach instrumentu zwrotnego jest ciągła i bardziej stabilna niż w warunkach zasilania dotacyjnego, które ma ograniczony charakter ze względu na dostępność wsparcia tylko gdy trwa konkurs, tj. raz



Kredyt z umorzeniem

Wysoka korelacja

lub dwa razy w roku – zależnie od tempa organizacji konkursów. Natomiast produkty finansowe oferowane przez dany instrument zwrotny są z założenia dostępne cały czas, co ułatwia przedsiębiorcom planowanie projektów inwestycyjnych (np. nie trzeba wstrzymywać projektu do momentu otwarcia konkursu dotacyjnego)

27.

Źródło: Opracowanie własne oraz Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020” Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014; Ocena ex-ante instrumentów finansowych w perspektywie finansowej 2014 - 2020 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego - Lubuskie 2020, Raport Końcowy, Warszawa, 2015

Zdaniem ekspertów (badanie IDI) fundusze pożyczkowe zachęcają do podejmowania działań inwestycyjnych. Często decyzje o wykorzystaniu środków dłużnych inwestorzy podejmują, kiedy dostają możliwość umorzenia kredytu po realizacji inwestycji. Ponadto, zdaniem ekspertów (badanie IDI), instrumenty finansowe, poprzez konieczność zwrotu pożyczonej kwoty, wpływają na zwiększenie efektywności podejmowanych przedsięwzięć. Ponadto wizja obowiązku zwrotu kredytu wraz z odsetkami może wpływać na podejmowanie bardziej racjonalnych decyzji inwestycyjnych przez odbiorców ostatecznych, co może mieć wpływ na efektywność alokacji pomocy publicznej.

Tabela 10. Ocena wartości dodanej stosowania instrumentów finansowych w porównaniu z istniejącymi na rynku alternatywami finansowania inwestycji w zakresie efektywności energetycznej

Wartość dodana


Kredyt preferencyjny*

Kredyt z umorzeniem/dotacją**

Dotacja***

Precyzja dotarcia do odbiorców ostatecznych

wysoka wysoka średnia

Racjonalizacja zakresu realizowanych projektów

wysoka wysoka niska

Przyspieszenie realizacji projektu średnie wysokie wysokie

Uzyskanie zakładanych efektów projektu inwestycyjnego, który jest niezbędny do otrzymania umorzenia części zaciągniętego kredytu

n.d. wysoka/ n.d. n.d.

Ciągła i stabilna podaż kapitału wysoka wysoka niska

Wielokrotność wykorzystania środków wysoka Wysoka brak

*Kredyt preferencyjny dostępny w WFOŚiGW w Katowicach, **Kredyt Funduszu Termomodernizacji i Remontów z premią termomodernizacyjną, Program Prosument NFOŚiGW, finansowanie WFOŚiGW w Katowicach. ***Dotacje z POIiŚ, dotacje z RPO WSL. Źródło: Opracowanie własne

27

Ocena ex-ante instrumentów finansowych w perspektywie finansowej 2014 - 2020 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego - Lubuskie 2020, Raport Końcowy, Warszawa, 2015



W tabeli nr 9 dokonano oceny wartości dodanej stosowania instrumentów finansowych w porównaniu z istniejącymi na rynku alternatywami finansowania inwestycji w zakresie efektywności energetycznej. Jeżeli przyjąć uruchomienie Instrumentów Finansowych w ramach PI 4C RPO WSL w postaci kredytów preferencyjnych z dotacją lub umorzeniem kredytu, można wskazać szereg wartości dodanych, które występują łącznie właśnie w tego tupu instrumentach finansowych. Trudność w ocenie sprawia jedynie przypadek, w którym terminowa spłata zobowiązań i pełna realizacja zakładanych efektów powodują dużą mobilizację odbiorców końcowych Instrumentów wsparcia w celu otrzymania umorzenia kredytu.

3.1.1 Case Study

Do badania mającego na celu wykazanie wartości dodanej wynikające z wdrażania instrumentów finansowych w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020 wybrano trzy podmioty korzystające z instrumentów finansowych do realizacji projektów z zakresu: termomodernizacji, termomodernizacji z instalacją OZE oraz projektu termomodernizacji z wdrożeniem inteligentnego zarządzania energią.

Poszukiwanie studiów przypadku obejmowało analizę stron internetowych odbiorców ostatecznych, którzy korzystali we wcześniejszych latach z instrumentów finansowych w ramach realizacji projektów spójnych z założeniami PI4c RPO WSL. Analizie poddano również informacje w zakresie umów zawartych z odbiorcami ostatecznymi przez WFOŚiGW w Katowicach pod kątem wyboru projektów zgodnych z zakresem rzeczowym i rodzajem odbiorców ostatecznych. Szczegółowe informacje dotyczące projektów były także pozyskiwane od odbiorców ostatecznych podczas wywiadów telefonicznych. W efekcie dokonanej analizy wybrano projekty, które w ocenie autorów stanowią modelowe przykłady realizacji przedsięwzięć w zakresie spójnym z założeniami PI 4c.

Przeprowadzono wywiady z 8 podmiotami korzystającymi w poprzednich latach z instrumentów finansowych w celu realizacji projektów. Ostatecznie do analizy wybrano 3 projekty:

• termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł światła. Inwestycja zrealizowana w formule ESCO, oszczędności zużycia energii ponad 50%,

• termomodernizacja 2 budynków szkolnych z wymianą źródła ciepła na niskoemisyjne,

• termomodernizacja wraz z montażem kolektorów słonecznych w obiektach szpitala. W ramach tego projektu zostały wykonana termomodernizacja budynków polegająca na ociepleniu zewnętrznych przegród budowlanych wraz z wymianą okien. Ponadto na dachu budynku szpitala została wykonana instalacja kolektorów słonecznych.

3.1.1.1. Modernizacja energetycznej budynków użyteczności publicznej oraz

wielorodzinnych budynków mieszkalnych

„Kompleksowa termomodernizacja budynków oświatowych Gminy Radzionków: Gimnazjum im. Ojca Ludwika Wrodarczyka, Zespół Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych, Liceum Ogólnokształcące, Szkoła Podstawowa nr 2 i Przedszkole nr 3”

Projekt polegał na wykonaniu prac termomodernizacyjnych budynków oświatowych wraz z realizacją wszelkich działań modernizacyjnych mających na celu zmniejszenie kosztów energii cieplnej (w tym również gazu) i energii elektrycznej. Realizację projektu podzielono na dwa etapy: 1. przygotowanie dokumentacji projektowej (zrealizowano) oraz 2. Zarządzanie projektem (do 31 grudnia 2020 roku).



Przedmiotem umowy z firmą ESCO jest uzyskanie zagwarantowanych oszczędności dzięki termomodernizacji budynków oświatowych oraz modernizacji oświetlenia obiektów budowlanych stanowiących budynki oświatowe w Gminie Radzionków. Dodatkowo firma ESCO zobowiązana jest do utrzymania zarządzania energią w tych obiektach przez okres 10 lat od daty podpisania umowy, tj. od marca 2010 roku. Roboty budowlane polegające na termomodernizacji i modernizacji wykonane zostały w pięciu obiektach oświatowych poprzez opracowanie dokumentacji projektowych dla każdego z w/w obiektów, zrealizowanie robót budowlanych oraz wykonanie wszystkich możliwych działań efektywnych ekonomicznie z zapewnieniem wymaganych parametrów użytkowych w zmodernizowanych obiektach w celu utrzymania inwestycji w okresie 10-ciu lat. Termin rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy miał miejsce 4 marca 2010 roku, a termin zakończenia realizacji przedmiotu umowy przypada na dzień 31 grudnia 2020 roku. W tym czasie inwestycja będzie spłacana z części oszczędności, które generuje projekt a na zakończenie projektu beneficjent uiści płatność końcową w wysokości kosztów całkowitych inwestycji pomniejszonych o wypłacone wcześniej firmie ESCO środki wynikające z oszczędności energii. Można zatem uznać ten rodzaj Instrumentu za instrument zwrotny podobny do kredytu, którego rata uzależniona jest ilości zaoszczędzonej energii i jest zmienna w zależności od cen nośników energii. Całość zaciągniętego zobowiązania w firmie ESCO jest regulowana na koniec trwania umowy zgodnie z wcześniej opisanym modelem.

Inwestycja generuje oszczędności rokrocznie powyżej zakładanej wartości (50%) i kolejnych latach wynosiła od ok. 54% do ok. 59% redukcji zużycia energii.

Odbiorca ostateczny wskazuje na szereg wartości dodanych związanych z realizacją projektu w formule ESCO

- Wielokrotnie szybsze zrealizowanie projektu w porównaniu z tradycyjnym podejściem, w którym każdy budynek miałby być termo modernizowany oddzielnie. Procedury, wykonanie audytów przygotowanie dokumentacji projektowej, realizacja, nadzór – to wszystko wydłużyłoby cały proces inwestycyjny. Ponadto jednym z głównych powodów, dla którego sięgnięto po nietypowy sposób finansowania, była neutralność formuły ESCO dla poziomu zadłużenia odbiorcy ostatecznego – co jest jedną z barier realizacji działań termo modernizacyjnych zgłaszaną przez ekspertów w wywiadach.

- Kompleksowość realizacji – wykonanie prac termo modernizacyjnych i wymiana oświetlenia na spełniające normy i powodujące redukcję zużycia energii. Odbiorca ostateczny wskazuje na redukcję kosztów inwestycyjnych w porównaniu z realizacją kompleksowego zadania przez kilka niezależnych firm.

- Dbałość wykonawcy o optymalne rozdysponowanie środków podyktowana chęcią wygospodarowania większych przychodów z zainwestowanego kapitału. Przychód firmy ESCO zależy w dużym stopniu od oszczędności, a umowa gwarantuje, że przy braku osiągnięcia zakładanych rezultatów wykonawca zwraca różnicę kosztów w stosunku do gwarantowanego zużycia energii. Dodatkowo nakładana jest na niego kara. Od początku realizacji projektu wskaźniki są lepsze od zakładanych w umowie.

3.1.1.2 Likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych

źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła

Termomodernizacja budynków szkolnych wraz z wymianą źródła ciepła na niskoemisyjne.

Projekt polegał na przeprowadzeniu termomodernizacji wraz ze zmianą węglowego źródła ciepła na źródło niskoemisyjne (kondensacyjny kocioł gazowy). Termomodernizacja obejmowała ocieplenie ścian, stropodachów i dachów w budynku szkoły oraz auli z zapleczem socjalnym. Jako dodatkowy element, zwiększający efektywność energetyczną i redukujący emisję zanieczyszczeń do



powietrza, wymieniono nieefektywny piec węglowy na dwa kotły gazowe kondensacyjne wraz z wymianą instalacji centralnego ogrzewania.

Efektem ekologicznym wynikającym z realizacji projektu jest redukcja emisji:

• pyłów zawieszonych o 99,97%

• SO2 o blisko 100%,

• NOx o 31,43%

• CO o 99,57 %

• CO2 o 49,57%

• BaP o 100%

Redukcja zużycia energii w wyniku termomodernizacji wyniosła ponad 42%.

Przy realizacji projektu korzystano z pożyczki WFOŚiGW w Katowicach, dotacji WFOŚiGW, odbiorca ostateczny przewiduje również skorzystanie z umorzenia części zaciągniętej pożyczki. Struktura finansowania projektu przedstawia się następująco:

• Pożyczka WFOŚiGW 327 139 zł. – przy czym pożyczka może być umorzona w wysokości 20% po spłaceniu 50% zobowiązania (co daje ok. 65 427,8 zł)

• dotacja WFOŚiGW 192 333 zł

• środki własne ok. 320 567

Suma pożyczki i dotacji z WFOŚiGW wyniosła zatem ok. 519 472 zł, co oznacza intensywność wsparcia środkami zewnętrznymi w wysokości ok. 61% wartości kwalifikowalnej projektu. Przy czym zsumowana wartość dotacji (dotacja + umorzenie kredytu WFOŚiGW) stanowi ok. 30,7% kosztów kwalifikowalnych projektu. Przedstawiciel odbiorcy ostatecznego wskazał, że możliwym wartością dodaną jest wykonanie szerszego zakresu projektu w krótszym czasie.

Istotne wartością dodaną jest dla odbiorcy ostatecznego zwiększenie komfortu termicznego młodzieży przebywającej w budynkach szkolnych, poprawa estetyki obiektów a także redukcja zanieczyszczeń do powietrza i ograniczenie zużycia energii.

3.1.1.3 Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach

Termomodernizacja wraz z montażem kolektorów słonecznych w obiekcie Szpitala.

Całkowity koszt inwestycji opiewał na kwotę ok. 15.393 tys. zł, w tym wielkość wydatków kwalifikowalnych projektu to ok. 11.921 tys. zł (koszty niekwalifikowane na poziomie 3.472 tys. zł.). W ramach kosztów kwalifikowanych odbiorca ostateczny korzystał z następujących środków:

• kredyt z WFOŚiGW w Katowicach (oprocentowanie 3%) wartość kredytu – 2.319 tys. zł

• środki z EFRR – 4.430 tys. zł (dotacja),

• dotacja WFOŚiGW – 1.595 tys. zł.

Środki własne:

W ramach środków własnych dotacja UM (wkład własny właściciela szpitala) – 3.143 tys. zł, własne środki szpitala na poziomie 435 tys. zł.

Oznacza to w rzeczywistości przyznanie dotacji z dwóch źródeł w wysokości ok. 50% wartości kosztów kwalifikowalnych projektu i zaangażowanie ok. 30% środków własnych (wliczając dotację od właściciela szpitala, czyli od Urzędu Miasta) a także zaciągnięcie kredytu preferencyjnego w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska w Katowicach.

Odbiorca ostateczny przy tym oficjalnie zrezygnował z możliwości uzyskania umorzenia pożyczki z uwagi na obawę przed przekroczeniem wielkości pomocy publicznej.



Efekt projektu to ograniczenie zużycia energii na ogrzewania o ok. 20% i zastąpienie produkcji ciepłej wody użytkowej z paliw kopalnych poprzez wytwarzanie c.w.u. przy pomocy kolektorów słonecznych w wysokości ok 507,78 MWh to jest ok. 8% wartości pierwotnie wykorzystywanej na ogrzewanie budynku. Odbiorca ostateczny jako wartości dodane realizacji projektu wskazuje poprawę estetyki budynku i redukcję zużycia energii.

3.2 Spójność instrumentów z innymi formami pomocy

Czy gdyby zaplanowane zostały w PI 4c instrumenty finansowe, to byłyby one spójne z innymi formami interwencji publicznej, w zakresie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, na rynku regionalnym? Czy takie wsparcie nie

powodowałoby nakładania się form pomocy?

W „Krajowym Planie Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014”, przedstawiono szereg środków stosowanych w Polsce w zakresie poprawy efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej a także w zakresie instalacji OZE. Bazując na analizie dostępnych danych poniżej zaprezentowano część form pomocy, z którymi instrumenty finansowe w ramach PI 4c są spójne:

1. Fundusz Termomodernizacji i Remontów prowadzony przez BGK;

2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (Priorytet Inwestycyjny 11.3.1, 1.3.2, 1.7.1.) - Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym;

3. Program Prosument (program NFOŚiGW) – dotacje i kredyty preferencyjne na instalacje OZE;

4. WFOŚiGW w Katowicach – środki na termomodernizacje i instalacje OZE;

5. Poprawa efektywności energetycznej, Część 3 – Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych (program NFOŚiGW);

6. Poprawa efektywności energetycznej. Część 2 - LEMUR - Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej (program NFOŚiGW).

Cztery pierwsze formy pomocy mogą stanowić konkurencję dla Instrumentów finansowych planowanych w ramach PI 4c RPO WS 2014-2020. Powoduje to nakładanie się form pomocy zarówno w zakresie wyboru odbiorców ostatecznych jak też przedmiotu i formy wsparcia (dotacje, mechanizm zwroty, instrument hybrydowy - instrument zwrotny z dotacją). Pozostałe źródła finansowania są dopełnieniem zakresu wsparcia działań redukujących niską emisję i obniżających zużycie energii w kraju, ponieważ dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych oraz program LEMUR dotyczą budynków nowobudowanych, ale o podniesionej efektywności energetycznej. Jest to zatem program, który jest częściowo spójny w zakresie beneficjentów/ odbiorców ostatecznych z PI 4c RPO WSL 2014-2020 i celów jakim służy (m.in. redukcja zużycia energii, ograniczenie emisji zanieczyszczeń). Inny jest jednak zakres rzeczowy projektów – ponieważ w ramach programu LEMUR dofinansować można jedynie nowopowstające obiekty, a nie budynki już istniejące. Natomiast Program Ryś jest obecnie tworzony przez NFOŚiGW, a jego celem będzie wsparcie termomodernizacji budynków jednorodzinnych, co jest dopełnieniem podmiotowym w stosunku do grupy odbiorców ostatecznych wskazanych w PI 4c RPO WSL 2014-2020.

Zdaniem ekspertów (IDI z ekspertami) sektor publiczny (zarządzający budynkami użyteczności publicznej) ma bezwzględnie większe możliwości korzystania z różnych instrumentów wsparcia. Pojawia się wręcz konkurencja pomiędzy dotacjami i pozostałymi instrumentami finansowymi, z których mogą korzystać te podmioty. Natomiast dla sektora mieszkalnego, mechanizmy, które



w tej chwili już są dostępne lub są planowane, zawierają głównie instrumenty zwrotne. Podobnie mechanizmem zwrotnym, ale z elementem dotacyjnym jest kredyt z możliwością umorzenia dostępny w WFOŚiGW w Katowicach. Zmniejszone oprocentowanie w stosunku do wartości komercyjnych oraz umorzenie kredytu można potraktować jak ekwiwalent dotacji.

Kolejnym programem jest program przygotowywany przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, który zakłada realizację finansowania przedsięwzięć efektywnościowych w sektorze mieszkaniowym przy pomocy banków (kredyt komercyjny) z udzieleniem jedynie wsparcia w zakresie kosztów transakcyjnych. Dotyczy zatem w gruncie rzeczy przygotowania inwestycji w zakresie niezbędnych analiz, audytów itp. Eksperci (IDI z ekspertami oraz FGI) nie potrafią jeszcze wskazać możliwych form łączenia istniejących form wsparcia inwestycji w celu ich optymalizacji – wskazują jednocześnie obszar do uregulowania w zakresie spójności instrumentów wsparcia.

Analiza oferty banków prowadzących działalność w województwie śląskim pozwoliła zauważyć, że w poniższych priorytetach należałoby zastosować ograniczenia w doborze projektów i odbiorców ostatecznych, aby uniknąć nakładania się pomocy z Banku Gospodarstwa Krajowego i innych programów. Podstawowym założeniem byłoby wyznaczenie różnic w charakterystyce odbiorców ostatecznych i zakresu realizowanych projektów. Zakładając, że RPO WSL 2014-2020 będzie dotyczył głównie budynków mieszkalnych 70% luką remontową nakładanie się pomocy z innymi programami nie wystąpi.

Według analizy rynkowej banki w województwie śląskim (np. ING Bank Śląski S.A oraz Getin Bank) oferują kredyty z premią termomodernizacyjną, dla spółdzielni i jednostek sektora finansów publicznych. ING Bank Śląski oferuje premię w wysokości 20% kredytu przekazywaną przez Fundusz Termomodernizacji i Remontów, jednakże tylko dla spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych lub właścicieli budynków użyteczności publicznej. W Getin Bank wspólnota i spółdzielnie mieszkaniowe mają możliwość uzyskania kredytu z premią remontową z BGK przeznaczonego na finansowanie inwestycji termomodernizacyjnych związanych z remontem budynków wielorodzinnych, wyposażeniem budynków w instalacje i urządzenia wymagane dla oddawanych do użytkowania budynków mieszkalnych pod warunkiem, że w wyniku realizacji tego przedsięwzięcia nastąpi zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię min. o 10% (przedsięwzięcia zgodne z Art. 2 ust. 3 Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów). Minimalne wsparcie wynosi 15 tys. zł, maksymalne uzależnione jest od zdolności kredytowej.

W takim przypadku następuje nakładanie się instrumentów finansowych planowanych do zastosowania w PI 4C na funkcjonujący mechanizm premii termomodernizacyjnej prowadzony od lat przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Należy przy tym zaznaczyć, że zdaniem ekspertów (IDI z ekspertami) dużej grupie wspólnot mieszkaniowych udaje się tak skomponować inwestycję termomodernizacyjną i remontową, aby skorzystać ze środków funduszu termomodernizacji BGK. Często zdaniem ekspertów rzeczywista premia termomodernizacyjna wynosi ok. 10-16% i nawet przy tej wartości elementu dotacyjnego inwestycje termomodernizacyjne są opłacalne, nie ma jednak informacji o kondycji finansowej korzystających z tego finansowania podmiotów (w tym luki remontowej). Program ten preferuje inwestycje, których efektywność kosztowa jest dostosowana do warunków wskazanych prze BGK. Oznacza to, że niewygórowanym wsparciem dotacyjnym nie można wykonać bardziej kosztownej – głębokiej termomodernizacji, która skutkuje większą oszczędnością energii przy wykonaniu modernizacji energetycznej tego samego obiektu. Premia termomodernizacyjna nie obejmuje instalacji OZE – co powinno być ujęte w planowanych IF w ramach PI 4c PO WS 2014-2020. Od dnia 19 marca 2009 r. wartość przyznawanej premii termomodernizacyjnej wynosi 20% wykorzystanego kredytu, nie więcej jednak niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego.

47 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2014-2020

Tabela 11. Formy wsparcia w perspektywie 2014-2020 w woj. śląskim oferowane poza RPO WSL

Nazwa Programu/ Instytucji

Dofinansowanie Odbiorcy ostateczni

Nakładanie się rodzaju

beneficjentów/ odbiorców

ostatecznych RPO

WSL (Tak/Nie)

Zakres projektów w programie innym niż RPO

WSL

Nakładanie się pomocy z RPO WSL 2014-2020

LEMUR-Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej/ NFOŚiGW

dotacja od 20-60% kosztów kwalifikowanych w zależności od klasy energetycznej przedsięwzięcia, pożyczka od 1000-1200/m2

1. podmioty sektora finansów publicznych, z wyłączeniem państwowych jednostek budżetowych, 2. samorządowe osoby prawne, 3. spółki prawa handlowego, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają 100% udziałów lub akcji i które powołane są do realizacji zadań własnych j.s.t. wskazanych w ustawach, 4.organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i inne związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, które realizują zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów

Tak Tak Tak Tak z wyłączeniem kościołów i związków wyznaniowych

projektowanie i budowa nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego.

W ramach PI 4c. przewidziane jest dofinansowania zadań związanych z przebudową lub budową infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w modernizowanych energetycznie budynkach i/lub likwidacji „niskiej emisji” poprzez wymianę/ modernizację indywidualnych źródeł ciepła, a nie budową i projektowaniem nowych budynków jak w programie LEMUR. Pomimo nakładania się typów

beneficjentów/ odbiorców ostatecznych uznajemy, że nie

ma zagrożenia dla nakładania się pomocy, gdyż wsparcie projektów w ramach PI 4c RPO WSL będzie dotyczyło budynków już istniejących.

Prosument - linia Max. 500 tys. zł w. osoby fizyczne, wspólnoty Tak z wyjątkiem osób zakup i montaż małych Wspólny obszar: budowa instalacji



Źródło: www.nfsigw.pl, Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020

dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii /WFOŚiGW

projektu, dla samorządów min. kwota wniosku to

200 tys. Dotacja 20% dla

źródeł ciepła i 40% dla OZE. Możliwość

otrzymania tylko dotacji lub dotacji

łączonej z pożyczką (1%)

mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe, jednostki

samorządu terytorialnego lub ich związki

fizycznych. W RPO WSL 2014-2020 PI 4c

beneficjentami/ odbiorcami

ostatecznymi mogą

być ponadto TBSy, gminy

instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii, do produkcji energii elektrycznej lub ciepła dla osób fizycznych oraz wspólnot lub spółdzielni mieszkaniowych.

OZE w modernizowanych energetycznie budynkach. W

związku z tym w zakresie budowy OZE w wspólnotach

mieszkaniowych i spółdzielniach mieszkaniowych można oczekiwać nakładania się pomocy. Założeniem

byłoby traktowanie wsparcia z WFOŚiGW jako uzupełniającego dla

bezzwrotnych form finansowania budynków mieszkaniowych z RPO

WSL 2014-2020

Program Prosument w BOŚ Banku

zakup i montaż mikroinstalacji fotowoltaicznych, pomp ciepła, elektrowni wiatrowych, kolektorów słonecznych, czy kotłów na biomasę

Program Infrastruktura i Środowisko Priorytet Inwestycyjny 9a

dotacja Podmioty lecznicze Tak Inwestycje w infrastrukturę ( w tym termomodernizacja)

Pokrycie w zakresie termomodernizacji, jednak zgodnie z zapisami POIŚ W obszarze ochrony zdrowia, projekty z zakresu termomodernizacji mogą dotyczyć tylko obiektów, których funkcjonowanie będzie uzasadnione w kontekście map potrzeb zdrowotnych opracowanych przez Ministerstwo Zdrowia.

Program Infrastruktura i Środowisko PI 1.7.1

Dotacje, instrumenty finansowe (brak ostatecznej decyzji)

Spółdzielnie mieszkaniowe z obszaru ZIT, wspólnoty mieszkaniowe

Tak, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe z obszaru subregionu centralnego

Głęboka kompleksowa modernizacja energetyczna wielorodzinnych budynków mieszkalnych

Wsparcie z POIŚ ma mieć charakter komplementarny do projektów finansowanych w ramach RPO WSL, co wynika ze strategii ZIT.



Analiza wskazuje na przewagę oferty dotacja plus pożyczka lub pożyczki preferencyjne. Nie stwierdzamy pokrywania się pomocy w ramach RPO WSL 2014-2020 w PI 4c i pomocą w programie ogólnopolskim POIŚ ze względu na linie demarkacyjną i postanowienia wynikające ze strategii ZIT.

3.3 Konsekwencje z przekazania nadmiernej pomocy

Jakie ewentualne konsekwencje mogą mieć projektowane instrumenty w zakresie pomocy państwa? Jaka jest ocena proporcjonalności planowanej interwencji i środków minimalizowania

zakłóceń rynku?

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu pomoc z środków publicznych inwestycje w projekty energetyczne mogą często wiązać się z problemem braku środków na ich realizację W tym celu może być zastosowana pomoc publiczna, jednakże nie tylko w formie bezpośrednich dotacji dla właścicieli budynków lub najemców, ale również w formie pożyczek i gwarancji poprzez pośredników finansowych wybranych przy pomocy przejrzystego mechanizmu selekcji na podstawie szczegółowych przepisów dotyczących projektów w zakresie efektywności energetycznej w budynkach”.

Co do zasady, każda pomoc zewnętrzna może potencjalnie mieć charakter zakłócający wolną konkurencję. Ingerencja środków publicznych powinna być adekwatna do potrzeb rynkowych, wypełniając lukę kapitałową, która występuje na rynku. W szczególności problem może dotyczyć oferowania pomocy z różnych źródeł. Wsparcie dla podmiotów prywatnych, jak np. organizacje pozarządowe, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe czy TBS-y oraz prywatne podmioty lecznicze wiążące się z możliwością odsprzedaży nadmiaru energii wytworzonej z OZE powinno być oszacowane pod kątem wartości pomocy publicznej i wysokości pomocy de minimis (wysokość dotacji plus różnica pomiędzy zdyskontowaną wartością odsetek wynikających z komercyjnego oprocentowania a zdyskontowana wartością odsetek dla pożyczki preferencyjnej). W szczególności poziomy dofinansowania powinny zostać tak zaprojektowane, aby ich zasady i warunki nie wymagały zgłaszania pomocy publicznej i następnie oceny zgodności przez Komisję Europejską

W ramach priorytetu 4c przewidziane są przedsięwzięcia, które w bliższym lub dalszym okresie wpłyną na inne podmioty gospodarki, jak np. elektrociepłownie, czy elektrownie zmieniając popyt na usługi tych podmiotów. Środki natomiast powinny być wykorzystane z zasadą jak najwyższej efektywności i lokowane tam, gdzie są największe potrzeby w zakresie dofinansowania. Pożądanym instrumentem finansowym, co wynika z analizy oferty rynkowej, byłyby poręczenia dla podmiotów zarządzających budynkami wielorodzinnymi. Jednakże ze względu na bardzo małą wiedzę odbiorców ostatecznych PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020 na temat tej formy wsparcia (CATI, n=24), nie rekomendujemy tego instrumentu. Uwzględnienie go w perspektywie 2014-2020 mogłoby spowodować niewykorzystanie funduszy pomocowych i spadek efektywności programu, nieosiągnięcie planowanych rezultatów. Fundusze poręczeń kredytowych działające w woj. śląskim i całej Polsce zapewniają poręczenia dla przedsiębiorstw i nie mając doświadczenia w wspieraniu innych podmiotów nie będą zainteresowane współpracą (IDI z ekspertami). Co więcej, poręczenie nie jest wystarczająca formą zabezpieczenia, a jedynie zmniejsza ryzyko kredytowe banku. Odbiorca ostateczny musi bowiem także w funduszu poręczeniowym przedstawić zabezpieczenia, jak np. wpis



do hipoteki, czy zastaw na nieruchomościach.28 Tym samym oferowanie poręczeń np. organizacjom pozarządowym nie rozwiązuje problemu ich niskiej zdolności kredytowej. Ponadto, uwzględnienie tego instrumentu finansowego wiązałoby się z koniecznością ograniczenia środków na dotacje i pożyczki. Szacując, że w Polsce według raportów Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Poręczeń Kredytowych29 współczynnik kapitałowy (stosunek wartości poręczeń do kapitału poręczeniowego) wynosi 2, zabezpieczenie pożyczek poręczeniami wiązałoby się z koniecznością ograniczenia ich o ½. Poniżej w tabeli została przedstawiona kalkulacja uwzględniająca wysokość oferowanego wsparcia planowanego w woj. śląskim z RPO WSL oraz WFOŚiGW i lukę kapitałową.

Tabela 12. Porównanie wysokości pomocy z RPO WSL, WFOŚiGW oraz luki kapitałowej spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów, jednostek sektora finansów publicznych w woj. śląskim

Luka na 7 lat

Dofinansowanie zadań przez WFOŚiGW w

Katowicach oraz z POIŚ PI 1.3.1, 1.3.2.

oraz 1.7.1*

Alokacja z RPO WSL PI 4c

Suma (alokacja RPO WSL PI 4c plus

dofinansowanie zadań przez WFOŚiGW w Katowicach i z POIŚ

spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i TBS-y

120 994 288,62 101 107 756,74 379 516 388,88 480 624 145,62

jednostki sektora finansów publicznych

566 569 478,28 130 883 113,20 302 613 488,50 433 496 601,69

suma 687 563 766,91 231 990 869,94 682 129 877,37 914 120 747,31

*dofinansowanie zadań przez WFOŚiGW zostało oszacowane poprzez podzielenie kwoty alokacji NFOŚiGW przez 16 (liczba województw w Polsce) Źródło: https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-krajowe/programy/lemur-energooszczedne-budynki-uzytecznosci-publicznej/;; https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-krajowe/programy-priorytetowe/prosument-dofinansowanie-mikroinstalacji-oze/informacje-o-programie/; https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/system-zielonych-inwestycji---gis/programy-priorytetowe/ RPO WSL na lata 2014-2020, badanie luki kapitałowej

Jak wskazuje powyższa tabela, brak dofinansowania projektów energetycznych z RPO WSL

2014-2020 w PI 4c mogłoby spowodować niewypełnienie zapotrzebowania finansowego beneficjentów końcowych/ odbiorców ostatecznych tego priorytetu. Pomimo, ze alokacja i dofinansowanie za pośrednictwem WFOŚiGW w Katowicach przekracza lukę finansową zdefiniowaną dla spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów, jednostek sektora finansów publicznych (jednostki samorządowe, jednostki budżetowe) uwzględniając niezdefiniowaną lukę finansową szkół wyższych, szpitali, organizacji pozarządowych należy uznać, że oferowane dofinansowanie w ramach RPO WSL 2014-2020 jest adekwatne do potrzeb. Analiza adekwatności pomocy oferowanej w latach 2014-2020 ze środków WFOŚiGW, POIS oraz RPO WSL została przeprowadzona w tabeli poniżej.

28

Waniak-Michalak H. (2015), Wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw przez organizacje niedziałające dla zysku, Difin 29

Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce, Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych, Warszawa 2013



Tabela 13. Porównanie wartości inwestycji i dofinansowania dostępnego ze środków WFOŚiGW,

POIŚ oraz RPO WSL 2014-2013

Podmioty Wartość inwestycji

planowana przez respondentów badani CATI*

Dofinansowanie** zadań przez WFOŚiGW w

Katowicach oraz z POIŚ***

Alokacja z PI 4c suma

TBS-y 3 181 323,47 762 390,35 2 861 695,71 3 624 086,06

Spółdzielnie mieszkaniowe

315 451 182,04 75 596 505,80 283 757 782,97 359 354 288,77

Wspólnoty mieszkaniowe

103 272 727,27 24 748 860,59 92 896 910,20 117 645 770,79

jednostki samorządu terytorialnego

330 089 358,59 128 468 293,95 296 925 261,04 425 393 555,00

szkoły wyższe 3 903 642,00 8 823 525,00 3 511 442,86 12 334 967,86

podmioty lecznicze 318 967 102,26 18 623 597,11 286 920 458,47 305 544 055,58

organizacje pozarządowe

85 546 927,08 4 994 845,84 76 952 022,22 81 946 868,06

pozostałe podmioty sektora finansów publicznych

6 323 555,44 5 833 779,12 5 657 564,19 11 491 343,31

podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia

6 323 555,44 2 414 819,25 5 688 227,45 8 103 046,70

Stosunek wsparcia z RPO WSL. WFOŚiGW, POIŚ do wysokości inwestycji (pomniejszonych o wkład własny) 1 319 780 417,92/ 1 173 059 373,61 = 112,6%

* wysokość inwestycji obliczona została jako średnia wartość inwestycji dla każdego rodzaju beneficjentów z raportu „Umowy w 2014 r.” WFOŚiGW w Katowicach, https://www.wfosigw.katowice.pl/index.php/dzialalnosc-2 ** wysokość alokacji POIŚ oraz RPO WSL 2014-2020 została wyliczona jako wartość alokacji w zł (1EUR=4,26) pomnożona przez udział szacowanych inwestycji każdej grupy beneficjentów w wartości szacowanych inwestycji ogółem na podstawie badania CATI N=208 *** POIŚ PI 1.3.1, 1.3.2 i 1.7.1 Źródło: Umowy w 2014 r. WFOŚiGW w Katowicach, https://www.wfosigw.katowice.pl/index.php/dzialalnosc-2, Załącznik 4. Indykatywny plan finansowy (wydatki kwalifikowalne w EUR) w POIŚ, http://www.pois.gov.pl/media/6918/Zal_4_tabele_finansowe_2015-07-23.pdf, Szczegółowy opis Osi Priorytetowych RPO WSL 2014-2020 wersja z września 2015 r., badanie CATI N=400

Powyższe wyniki wskazują na przewagę wartości oferowanej pomocy nad zapotrzebowaniem podmiotów na inwestycje energetyczne biorących udział w badaniu CATI. Należy mieć jednak na uwadze 18% błąd szacunku przy założonej wielkości próby. Stąd szacowane wielkości inwestycji mogą się wahać +/- 18%, a ponieważ wysokość łącznej alokacji jest wyższa od szacowanych inwestycji tylko o 12,6% należy stwierdzić, że planowana interwencja jest odpowiednia do oczekiwań.

Jako środek minimalizowania zakłóceń wskazuje się odpowiedni dobór instrumentów do grup odbiorców ostatecznych oraz do typów projektów, tak aby ograniczyć nadmierne finansowanie projektów, które mogą być realizowane przy minimalnym wsparciu państwa. Eksperci (IDI z ekspertami i FGI) wskazują, że nadmierne formy pomocy mogą prowadzić do podniesienia zbędnych



kosztów niektórych materiałów budowlanych i technologii. Taką nadmierną formą pomocy zdaniem ekspertów mogą być dotacje dla niektórych podmiotów (w szczególności spółdzielni mieszkaniowych) na prace termomodernizacyjne przynoszące istotne oszczędności, a także dotacje na technologie nieinnowacyjne, które mogą być finansowane na warunkach rynkowych, lub z niewielką pomocą publiczną. Za odpowiednie wsparcie dla spółdzielni mieszkaniowej eksperci wskazują dotację w wysokości ok. 11-16%, jako wartość sprawdzoną w mechanizmie premii termomodernizacyjnej BGK. Ponieważ jednak w RPO WSL w PI 4c wsparciem mają być objęte podmioty o wysokiej luce remontowej, uważamy, ze ustalenie wysokości pożyczki/ kredytu na poziomie 84-89% spowodowałoby konieczność podwyższenia opłat mieszkaniowych. Co więcej, jak wskazują eksperci w badaniu FGI, środki przeznaczone na wsparcie byłyby niewykorzystane z powodu niskiej atrakcyjności pomocy w porównaniu z innymi formami wsparcia jak np. WFOŚiGW w Katowicach. Jak wskazują wyniki ankiety wyników badania ankietowego przeprowadzonego w środowisku śląskich zarządców nieruchomościami30 sytuacja finansowa i struktura mieszkańców nie pozwoliłaby również na tego typu decyzje. Większość mieszkańców w wspólnotach mieszkaniowych to osoby starsze o niskich dochodach, dla których wizja zaciągnięcia 10-15 letniego kredytu z koniecznością podwyżki opłat na fundusz remontowy byłaby nie do przyjęcia.

Jak podkreślają eksperci (analiza IDI) konsekwencją nadmiernej pomocy publicznej na projekty inwestycyjne może być również zmniejszenie liczby projektów, które mogłyby być zrealizowane w ramach tej samej puli środków finansowych. Innymi słowy pula środków przyznanych na jeden projekt mogłaby na przykład zasilić dwa projekty takiej samej wielkości.

Reasumując, uważamy, że w ramach PI 4c 2014-2020 należy ograniczyć wysokość bezzwrotnych środków finansowych przekazywanych odbiorcom ostatecznym, ze szczególnymi wyjątkami dotyczącymi, jak już wcześniej wspomniano organizacji pozarządowych oraz budynków użyteczności publicznej.

Poniżej zaprezentowano w układzie tabelarycznym wartość dodaną w połączeniu z możliwymi negatywnymi efektami oddziaływania na rynek instrumentów finansowych. W tabeli przedstawiono również propozycje przeciwdziałania zniekształceniu rynku w odpowiedzi na ryzyko negatywnego oddziaływania.

Tabela 14. Ryzyko zniekształcenia rynku i wartość dodana instrumentów finansowych planowanych w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020


Wartość dodana Ryzyko negatywnego oddziaływania

Przeciwdziałanie zniekształceniu rynku

Kredyty preferencyjne

- wzrost inwestycji w regionie; - Przyspieszenie koniecznych modernizacji - Poprawienie wyglądu budynków; - rewitalizacja przestrzeni publicznej.

- konkurencyjność oferty funduszy pożyczkowych z ofertą bankową, co może zaburzyć równowagę na rynku pieniądza - niedostosowanie oferty funduszy pożyczkowych do oczekiwań odbiorców (koszt pożyczki, warunki zabezpieczeń, warunki ubezpieczenia) może nie przynieść właściwych efektów dźwigni

- koncentracja funduszy pożyczkowych na udzielaniu dofinansowania podmiotom mającym trudności w pozyskaniu kapitału na rynku komercyjnym, - oprocentowanie pożyczki nie powinno przekraczać wartości WIBOR.

30

Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w środowisku śląskich zarządców nieruchomościami przez Krajową Izbę Gospodarki Nieruchomościami, 2015



Umorzenie kredytów preferencyjnych

- możliwość finansowania projektów, które nie mogłyby być finansowane na warunkach rynkowych, -możliwość realizowania kompleksowych projektów -zagwarantowanie większej dbałości o terminowość i jakość realizacji projektu - wzrost inwestycji w regionie, - rewitalizacja przestrzeni publicznej.

- konkurencyjność oferty funduszy pożyczkowych z ofertą bankową, co może zaburzyć równowagę na rynku pieniądza - niedostosowanie oferty funduszy pożyczkowych do oczekiwań odbiorców (koszt pożyczki, warunki zabezpieczeń, warunki ubezpieczenia) może nie przynieść właściwych efektów dźwigni

- koncentracja funduszy pożyczkowych na udzielaniu dofinansowania podmiotom mającym trudności w pozyskaniu kapitału na rynku komercyjnym, - umorzenie kredytu powinno zależeć od terminowego osiągnięcia zakładanych wysokich oszczędności (np. min 25%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań FGI, IDI z ekspertami, Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014 oraz Ocena ex-ante instrumentów finansowych w perspektywie finansowej 2014 - 2020 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego - Lubuskie 2020, Raport Końcowy, Warszawa, 2015



IV. Dodatkowe zasoby

4.1 Szacunki dodatkowych zasobów

Jakie są szacunki dotyczące dodatkowych zasobów publicznych i prywatnych, które mogą zostać

potencjalnie zgromadzone w ramach instrumentów finansowych, gdyby IF wykorzystane zostały w

ramach PI 4c, aż do poziomu ostatecznego odbiorcy (oczekiwany efekt dźwigni)?

Przykłady z kraju wskazują, że jest możliwość zaangażowania pośredników finansowych w działania ukierunkowane na zmniejszanie luki kapitałowej dla różnych grup odbiorców. Niektóre banki jak np. BZ WBK oraz PeKaO SA angażują się w działalność wspierającą przedsiębiorców w Polsce poprzez tworzenie funduszy poręczeniowych Polfund w Szczecinie oraz Polskiego Funduszu Gwarancyjnego w Lublinie. Dzięki dokapitalizowaniu prywatnemu fundusze te zyskały 66 i 98 mln. zł w ciągu 10 lat. Obecnie są jednymi z najbardziej aktywnych funduszy poręczeniowych w kraju. Jak pokazują wyniki z DR i innych badań własnych (IDI z ekspertami) banki angażowały się w poprzednich latach we współpracę z jednostkami sektora finansów publicznych (np. BOŚ) oraz w udzielanie finansowania odbiorców ostatecznych przewidzianych do wsparcia w PI 4c takim jak: spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, jednostki samorządu terytorialnego. Przykładem są: Bank Pocztowy, BPH, banki spółdzielcze i inne wymienione w rozdziale dotyczącym luki kapitałowej. W ostatnim okresie można jednak zauważyć osłabienie aktywności banków we współpracy z sektorem publicznym (badanie FGI). Przejmowanie przez banki udzielania preferencyjnych kredytów w zamian za dodatkowe wynagrodzenie podmiotu publicznego przestało być dla banków atrakcyjne ze względu na górne granice progów dla kosztów zarządzania i opłat za zarządzanie wyznaczone31 w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. art. 13. Stąd może być trudno zaangażować dodatkowe podmioty (oprócz podmiotów współpracujących z jednostkami sektora publicznego w perspektywie 2007-2013 RPO WSL) w perspektywie 2014-2020.

Odbiorcy ostateczni i beneficjenci PI 4c w RPO WSL 2014-2020 mogą z kolei mieć problemy z wkładem własnym, zwłaszcza w przypadku pogorszenia się ich sytuacji ekonomicznej. Wspólnoty mieszkaniowe mogą mieć problemy z zebraniem wkładu własnego większe, niż spółdzielnie korzystające z wsparcia w poprzednich latach np. z WFOŚiGW lub POIŚ. Spółdzielnie te korzystając z umorzenia pożyczek zaciągniętych przy poprzednich inwestycjach będą miały środki na zapewnienie wkładu własnego. W równie niekorzystnej sytuacji jak wspólnoty mieszkaniowe mogą być organizacje pozarządowe ze względu na brak oszczędności (badanie FGI). Jednostki sektora finansów publicznych mogły będą realizować inwestycje w oparciu o formule partnerstwa publiczno-prywatnego przyciągającego firmy ESCO atrakcyjną formą finansowania z przewagą dotacji. Zakładając możliwość udzielania dofinansowania podmiotom przewidzianym do wsparcia w ramach PI 4c szacunki dodatkowych zasobów publicznych i prywatnych przedstawiałyby się tak, jak w tabeli 10.

Tabela 15. Szacunki dodatkowych zasobów publicznych i prywatnych Typ jednostek Wkład prywatny** Wkład jst* Suma zasobów

TBS-y 1 908 794,08 618 819,35 2 527 613,43

Spółdzielnie mieszkaniowe 189 270 709,23 10 378 196,88 199 648 906,10

Wspólnoty mieszkaniowe 61 963 636,36 25 494 878,49 87 458 514,85

jednostki samorządu terytorialnego

49 513 403,79 12 960 973,81 62 474 377,60

31

do 1% za przekazane wsparcie beneficjentom i 0,5% rocznie za wkład banku w instrument finansowy



szkoły wyższe 585 546,30 118 497,32 704 043,62

podmioty lecznicze 47 845 065,34 21 220 693,99 69 065 759,33

organizacje pozarządowe 12 832 039,06 9 000 447,68 21 832 486,74

pozostałe podmioty sektora finansów publicznych***

948 533,32 925 760,33 1 874 293,65

podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia

702 617,27 685 748,39 1 388 365,67

Razem 365 570 344,75 81 404 016,24 446 974 360,99

* wkład jst w PI 4c RPO WSL 2014-2020 wersja z września 2015, Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych, s. 314 przeliczony na złotówki według kursu 1 EUR=4,26 zł ** Dla poszczególnych instrumentów wyliczono wartość zasobów prywatnych jako poziom ryzyka (15151% dla pożyczek lub wkładu ze źródeł prywatnych dla jednostek samorządowych i w budynkach użyteczności publicznej i 30% w projektach spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów plus średnia wysokość ryzyka przejętego przez pośredników finansowych w badaniu IDI z ekspertami 30%) pomnożony przez szacowaną wartość inwestycji planowanych, która została wyliczona według wzoru:

WIP= ŚWI*n*a*b gdzie WIP= wartość inwestycji planowanych ŚWI= średnia wartość inwestycji liczona jako średnia wartość dofinansowania z WFOŚiGW dla

poszczególnych typów podmiotów podzielona przez max. wartość dofinansowania 60% n= liczba podmiotów w woj. śląskim a= procent podmiotów w badaniu CATI planujących korzystanie z pozabankowych źródeł finansowania b= procent podmiotów w badaniu CATI planujących realizację inwestycji energetycznych

Poniższa Tabela wskazuje możliwy do uzyskania efekt dźwigni, obliczony dla spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów oraz jednostek samorządu terytorialnego dokonujących inwestycji w budynkach mieszkaniowych, dla których zastosowanie instrumentów finansowych jest możliwe. Efekt dźwigni wskazuje, ze prawie 50% środków przeznaczonych na realizację programu będzie można wykorzystać ponownie zwiększając tym samym o 50% wartość projektów w stosunku do sytuacji, w której instrumenty finansowe nie byłyby oferowane.

Tabela 16. Efekt dźwigni dla odbiorców ostatecznych korzystających z instrumentów finansowych w ramach RPO WSL 2014-2020 w Pi 4c

zasoby zaangażowane*

A=środki publiczne nieodzyskane**

B=efekt rewolwingowy***

Efekt dźwigni w razach = B/A

TBSy 7 978 223,67 3 709 874,01 2 991 833,88 0,81

Spółdzielnie mieszkaniowe

133 802 499,60 62 218 162,32 50 175 937,35 0,81

Wspólnoty mieszkaniowe

328 696 642,51 152 843 938,77 123 261 240,94 0,81

jednostki samorządu terytorialnego (dla budynków mieszkalnych)****

10 026 080,91 4 662 127,62 3 759 780,34 0,81

Razem 480 503 446,70 223 434 102,72 180 188 792,51 0,81

*Zasoby zaangażowane= suma zasobów publicznych. Podział alokacji w RPO WSL na PI 4c na poszczególne typy odbiorców ostatecznych został dokonany poprzez przemnożenie alokacji przez udział liczby każdego typu odbiorców ostatecznych w liczbie szacowanej beneficjantów ostatecznych ogółem



** środki publiczne nieodzyskane= max. 45% dotacji plus 1,5% utraconych pożyczek według raportów Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych z 2013r. *** efekt rewolwingowy= zakładamy min. 1,5 krotny obrót środkami przeznaczonymi na pożyczki (min. 25% alokacji w spółdzielniach mieszkaniowych, wspólnotach mieszkaniowych i TBS-ach oraz jednostkach samorządowych dokonujących inwestycji w budynkach mieszkaniowych) **** dla jednostek samorządowych zasoby zaangażowane zostały obliczone jako szacowana wysokość wkładu jednostek samorządu terytorialnego w tabeli „Szacunki dodatkowych zasobów publicznych i prywatnych” plus wkład UE (wartość alokacji z UE pomnożona przez udział szacowanej liczby projektów energetycznych realizowanych przez jst w liczbie szacowanych projektów energetycznych ogółem realizowanych przez wszystkich odbiorców/ beneficjentów PI 4c) pomnożona przez udział liczby projektów w budynkach mieszkalnych dofinansowanych dla gmin przez WFOŚiGW w Katowicach w 2014 r. w liczbie projektów dofinansowanych dla gmin przez WFOŚiGW w Katowicach ogółem w 2014 r. Źródło: Badanie CATI (N=208), RPO WSL 2014-2020 wersja z 22 września 2015, Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych, s. 314

4.2 Preferencyjne wynagrodzenie dla pośredników finansowych

Czy istnieje zapotrzebowanie na preferencyjne wynagrodzenie dla pośredników finansowych, aby przyciągnąć dodatkowe środki, a jeśli takie zapotrzebowania istnieje, to jakie mechanizmy powinny

być stosowane, aby określić jego wysokość i zakres?

Zgodnie z wynikami badań własnych (IDI z ekspertami, FGI) istnieje zapotrzebowanie na preferencyjne wynagrodzenie dla pośredników finansowych przy udzielaniu instrumentów finansowych w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020 w znacznie wyższym poziomie, niż pozwala na to Rozporządzenie Komisji (UE) 480/2014.2014 Rozporządzenie zakłada, aby wynagrodzenie dla pośredników finansowych oferujących pożyczki kształtowało się na poziomie 0,5% rocznie od wysokości wkładów z programu wpłaconych do instrumentu finansowego oraz 1% rocznie od wysokości udzielonych instrumentów finansowych odbiorcom ostatecznym. Zgodnie z badaniami IDI z ekspertami pośrednicy tacy jak banki komercyjne będą oczekiwać wynagrodzenia na poziomie wyższym, niż wyżej wskazany. Rozporządzenie Komisji (UE) 480/2014 dopuszcza ustalenie wyższego wynagrodzenia, jeżeli wybór pośrednika nastąpi w drodze procedury przetargowej zgodnej z Prawem zamówień Publicznych. Jednakże z drugiej strony zastosowanie procedury przetargowej znacznie wydłuża okres wdrażania instrumentów finansowych i co się z tym wiąże zmniejsza możliwą do zrealizowania dźwignię finansową. Pośrednicy finansowi, jak pokazują badania rynku rozwijają oferty dla podmiotów zarządzających budynkami wielorodzinnymi, jednostek sektora finansów publicznych jednakże oferta ta jest kierowana do jednostek znajdujących się w bardzo dobrej perspektywie finansowej, na warunkach rynkowych. Wynagrodzeniem dla pośredników może być przejęcie przez instytucje publiczne części ryzyka związanego z udzielaniem instrumentów finansowych, jednakże oczekiwanie preferencyjnego oprocentowania oferowanych przez pośredników finansowych kredytów wiązałaby się z koniecznością pokrycia różnicy pomiędzy oprocentowaniem rynkowym a oprocentowaniem preferencyjnym, gdyż bank jako pośrednik finansowy byłby zobowiązany do przejęcia ryzyka związanego z wypłat. Wówczas przy konieczności egzekucji i wypowiedzenia kredytu zabezpieczenie przedstawiane przez instytucję finansową byłoby do dyspozycji pośrednika finansowego (badanie FGI). Szacowana wysokość dla pośredników finansowych obejmowałaby więc indywidualną wycenę marży za ryzyko, w wysokości 3-5%, zakładając, że oprocentowanie pożyczek nie będzie niższe niż WIBOR 3M. Oprocentowanie pożyczek na poziomie 1-2% jak w poprzedniej perspektywie mogłoby zachęcać do realizacji większych inwestycji, jednak wiązałoby się z przyciąganiem do RPO WSL podmiotów mających dobrą zdolność



kredytową zachęconych niższym oprocentowaniem. Inaczej mówiąc pomoc nie trafiłaby do podmiotów jej potrzebujących a do podmiotów bardziej aktywnych (IDI z IZ). Zgodnie z wynikami badań IDI z ekspertami oraz IDI z IZRPO WSL wynika, że najbardziej korzystne oprocentowanie zachęcające pośredników finansowych do udzielania instrumentów finansowych w ramach programów operacyjnych było w ramach Inicjatywy JEREMIE, gdzie oprócz stałych opłat za zarządzanie, pośrednik finansowy otrzymywał ustaloną w procedurze przetargowej premię. Pośrednicy finansowi, a także inni eksperci w badaniu IDI z ekspertami wskazali, ze wynagrodzenie w poprzedniej perspektywie kształtujące się na poziomie max. 3% kapitału wniesionego przez pośrednika finansowego do instrumentu finansowego (Rozporządzenie 1828/2006) było korzystniejsze, niż obecnie oferowane, chociaż obecne stosuje podobny mechanizm jak w inicjatywie JEREMIE, czyli wynagradzanie pośrednika za wyniki, co zostało dostrzeżone przez Komisję (UE) (IDI z IZ). Ograniczenia wprowadzone Rozporządzeniem Komisji (UE) oraz brak procedury przetargowej do wyboru pośredników spowoduje ograniczenia w liczbie zgłaszających się pośredników finansowych do udzielania instrumentów finansowych odbiorcom ostatecznym w PI 4c RPO WSL 2014-2020. Jedynym rozwiązaniem byłoby ustalenie minimalnego oprocentowania pożyczek na wyższym niż w poprzedniej perspektywie poziomie, czyli np. na poziomie WIBOR 3M, co gwarantowałoby bankom uzyskanie minimalnej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału (koszt kapitału po którym banki pożyczają środki finansowe od innych banków).

4.3. System zachęt dla podmiotów sektora prywatnego

Jaki system zachęt zmobilizuje podmioty sektora prywatnego do zaangażowania się w przedsięwzięcia wspólnie z podmiotem publicznym w ramach PI 4c?

Badania IDI z ekspertami, zasady współpracy WFOŚiGW z bankami oraz analiza ofert banków działających w woj. śląskim wskazują, że główną zachętą dla pośredników finansowych jest przejmowanie części lub całości ryzyka poprzez instytucje publiczne oferujące bezzwrotne formy finansowania oraz wynagrodzenie w wysokości marży za ryzyko indywidualnie wyceniane dla każdego klienta. Całość lub część kwoty przeznaczonej na instrumenty finansowe w PI 4c powinna pochodzić z środków publicznych, a prywatne instytucje finansowe mogłyby przy założeniu podjęcia decyzji o wykorzystaniu instrumentów finansowych w perspektywie 2014-2020 zostać zachęcone do udziału poprzez umożliwienie im ustalenia własnego oprocentowania, preferencyjnego, które w całości lub większej części stanowiłoby zysk dla pośrednika, bez konieczności stosowania opłat za zarządzanie. Jednocześnie pośrednik byłby zobowiązany do osiągnięcia wskaźników produktu. Jednocześnie innym rozwiązaniem jest, jak wcześniej wspominano, narzucenie poziomu oprocentowania planowanych kredytów/pożyczek i zwrot różnicy w rynkowym oprocentowaniu plus marża za ryzyko związane z udzielaniem kredytów określonej grupie odbiorców.

Niektóre projekty w ramach PI 4c mogłyby być realizowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Taki system współpracy tych sektorów umożliwia realizację projektów w sytuacji ograniczonej dostępności kapitału publicznego, czyli zwiększenie tym samym zapotrzebowania na inwestycje, a także szybsze ich wdrożenie. Dla sektora prywatnego istotnymi zachętami za przejęcie odpowiedzialności za realizację projektu są płatności związane z dostępnością usług32. Przykładem może być prywatna przychodnia lekarska realizująca projekt termomodernizacji budynku i wymiany źródeł ciepła we współpracy z właścicielem budynku- jednostką samorządową. Niewątpliwą korzyścią

32

Instytut Partnerstwa Publiczno-Prywatnego, Partnerstwo Publiczno-Prywatne, www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=16912, dostęp: 04.10.2015



dla podmiotu prywatnego będzie możliwość świadczenia usług w zmodernizowanym obiekcie, przy większym zadowoleniu klientów (walory estetyczne zakończonej inwestycji, poprawa temperatury w pomieszczeniu). Badanie CATI wskazuje, że podstawowym czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji o realizacji projektów, a tym samym do zaangażowania się podmiotów prywatnych we współpracę z sektorem publicznym w ramach PI 4c będą dotacje. Taką odpowiedź dały szkoły wyższe (87%, CATI N=8) oraz podmioty lecznicze (55,6%, CATI N=9). Dotacje lub inne instrumenty bezzwrotne np. umorzenie pożyczki lub premia termomodernizacyjna mogłaby stanowić istotną zachętę dla podmiotów prywatnych angażujących się w projekty z sektorem publicznym.



V. Ocena doświadczeń

5. 1 Dotychczasowe doświadczenia i efekty stosowania instrumentów finansowych

Jakie są dotychczasowe doświadczenia i efekty stosowania instrumentów finansowych dla

sfinansowania podobnych przedsięwzięć w regionie i w kraju? Jakie można wskazać czynniki sukcesu bądź niepowodzenia zidentyfikowanych przykładów?

Badania IDI z ekspertami oraz IZ wykazały, ze instrumenty finansowe oferowane w ograniczonej ilości w poprzedniej perspektywie 2007-2013 przyczyniły się w wielu przypadkach do ograniczenia zakresu dokonywanych inwestycji, co pozwoliło odbiorcom ostatecznym skoncentrować się na najbardziej koniecznych wydatkach. Badanie FGI wykazało, że odbiorcy ostateczni korzystający z pożyczek podejmowali decyzje z większą ostrożnością i szacowało oszczędności energetyczne dokładniej, bez zawyżania szacowanych wartości. Związane to było z koniecznością zwrotu pożyczonego kapitału wraz z odsetkami, czyli inwestycja musiała być tak zrealizowana aby gwarantowała powstanie tych oszczędności. Finansowanie projektów energetycznych poprzez pożyczki uzupełnione poprzez dotacyjne formy wsparcia z jednej strony zachęcało odbiorców ostatecznych do podejmowania tych projektów (ze względu na zachęty dotacyjne) a z drugiej wymuszało samokontrolę tych inwestycji przez odbiorców ostatecznych, co niwelowało konieczność uruchomiania procedur zwrotu udzielonego wsparcia ze względu na nieosiągnięcie zaplanowanych rezultatów. Co więcej, premia termomodernizacyjna oferowana jako uzupełnienie instrumentów finansowych oferowanych przez WFOŚiGW w Katowicach lub umorzenia były istotnym czynnikiem zachęcającym do sięgania przez odbiorców ostatecznych po kolejne instrumenty Ponad 50% (58,6) respondentów badania CATI wskazała pozabankowe źródła finansowania swoich inwestycji a 75% z nich dotację, jako źródło finansowania, z którego korzystały. Podstawowym powodem, dla którego podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi korzystały z takich źródeł były niskie koszty finansowania. Badania IDI z beneficjentami wyjaśniły przyczynę takiego podejścia. Podmioty te najczęściej borykają się z problemami ściągania należności od mieszkańców, a także brakiem możliwości podnoszenia opłat na fundusz remontowy. Ten brak możliwości zastosowania podwyżek oczywiście nie wynika z barier prawnych, a jest podyktowany trudną sytuacją finansową mieszkańców. Oszczędności energetyczne dla wielu z nich nie są istotne i długoterminowe wyliczenia opłacalności inwestycji nie są argumentem przemawiającym za zgodą na podwyżkę czynszu. Stąd wspólnoty mieszkaniowe oraz inne podmioty zarządzające budynkami wielorodzinnymi będą poszukiwały tanich źródeł finansowania niewymagających od nich wysokiego wkładu własnego oraz poszukiwania oszczędności finansowych w kolejnych latach. We wspólnotach mieszkaniowych dodatkowym problemem jest uzyskanie zgody wszystkich mieszkańców na zaciągnięcie długu pod zastaw nieruchomości. W obliczu kryzysu finansowego i niepewności dotyczącej rozwoju sytuacji gospodarczej Polski i świata w kolejnych latach mieszkańcy niechętnie godzą się na zadłużenie majątku wspólnoty.

Doświadczenia z poprzedniej perspektywy (IDI z ekspertami i FGI) wykazały jednak, że do różnych podmiotów należy dostosowywać strukturę instrumentów finansowych. Problemem, jaki ujawnił się w poprzedniej perspektywie było uzależnienie wysokości premii termomodernizacyjnej od zobowiązania do przeznaczenia jej na kolejne projekty energetyczne. Okazało się, że część odbiorców ostatecznych jak wspólnoty mieszkaniowe nie mogła skorzystać z tego instrumentu ze względu na brak możliwości realizacji kolejnego projektu (ograniczenie zasobów mieszkaniowych). Problemem związanym z wdrażaniem instrumentów finansowych w poprzedniej perspektywie (np. w inicjatywie JESSICA) była oferta dotacyjna dla tych samych grup odbiorców ostatecznych. Odbiorcy ostateczni byli skłonni do modyfikacji swoich projektów, aby skorzystać w pierwszej kolejności



z dotacji. Dopiero po wyczerpaniu puli dotacji z regionalnych programów operacyjnych nastąpił wzrost zainteresowania instrumentami finansowymi (IDI z IZ). Wnioskiem kolejnym z doświadczeń w ofercie instrumentów finansowych w ramach RPO WSL 2007-2013 jest konieczność ustalenia warunków korzystniejszych niż rynkowe np. oprocentowanie niższe o kilka procent w stosunku do kredytów bankowych i niższe zabezpieczenia. Wsparcie z RPO wiąże się bowiem najczęściej ze wzrostem biurokracji, dokumentacji i dłuższym oczekiwaniem na środki finansowe niż w komercyjnych instytucjach finansowych. Tym samym brak wyraźnych korzyści finansowych w stosunku do oferty rynkowej może zniechęcić odbiorców ostatecznych do ubiegania się o wsparcie (IDI z IZ).

Podmioty realizujące projekty w budynkach użyteczności publicznej w województwie śląskim korzystały w latach 2007-2013 z pozabankowych źródeł finansowania w ograniczonym zakresie. Projektując strukturę finansowania projektów jednostek należących do sektora finansów publicznych w kolejnych latach należy mieć na uwadze, że zadłużenie tych jednostek może wzrastać i tym samym ich zdolność do absorbcji długu może znacznie spaść, co spowoduje niezrealizowanie efektów PI 4c. Regulacje obowiązująca od 1 stycznia 2014 r.33 stanowią, że relacja łącznej kwoty odsetek i rat kapitałowych (z wyłączeniem projektów unijnych) do dochodów ogółem jednostki w danym roku nie może być wyższa od średniej arytmetycznej relacji nadwyżki operacyjnej powiększonej o dochody ze sprzedaży majątku do dochodów ogółem za trzy lata poprzedzające analizowany rok. Wprawdzie woj. śląskie znajduje się poniżej średniej dla Polski, jednak w porównaniu do 2007 r. należy zauważyć istotny wzrost zadłużenia. Tym samym korzystanie przez jednostki sektora finansów publicznych z instrumentów finansowych (w tym publiczne podmioty lecznicze) nie będzie sprzyjało poprawie wskaźników zadłużenia.

Tabela 17. Wybrane dane finansowe w woj. śląskim i w Polsce

Rok 2013 2007 średnia dla

Polski 2007-2013

wydatki majątkowe w mln. zł 1 072,98 912 1133,151

zadłużenie 31,4% 0,36% zadłużenie województw w Polsce 38,5% 26%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2005-2007, Ministerstwo Finansów; Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2011-2013, Ministerstwo Finansów; Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego 2013, GUS; Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego 2007, GUS.

W RPO WSL na lata 2007-2013 dla projektów związanych z rewitalizacją miast w PI 6.2 oferowane były pożyczki w ramach inicjatywy JESSICA. Inicjatywa JESSICA przyniosła do tej pory finansowanie 25 projektów34. Tak, jak w przypadku POIS najbardziej aktywnymi podmiotami były jednostki sektora finansów publicznych (9 projektów), spółdzielnie mieszkaniowe (4 projekty) oraz podmioty prywatne (5 projektów). Pozostali beneficjenci to szpitale, 2 TBS-y, jedna jednostka kościelna oraz fundacja. Przeciętny udział pożyczki w strukturze finansowania tych podmiotów wyniósł: dla jednostek samorządowych 52%, w TBS-ach 35%, w spółdzielniach mieszkaniowych 59%. Jak już wcześniej wspomniano, problemem w realizacji inicjatywy JESSICA, podobnie jak i JEREMIE w innych województwach była oferta dotacyjna dostępna dla beneficjentów/odbiorców ostatecznych w tym samym czasie. Ponieważ dotacje zawsze będą bardziej oczekiwane i preferowane przez beneficjentów, instrumenty finansowe przeznaczone na podobne projekty będą wykorzystywane dopiero po wyczerpaniu puli dotacyjnej.

33

Ustawa z dnia 27 czerwca 2009 roku o finansach publicznych, DzU 2009, nr 157, poz. 1240. 34

http://rpo2007-2013.slaskie.pl/index.php?grupa=2&art1=1428410197&art=1302512474&id_m=258&kat=&katrodzic=



Poniższa tabela wskazuje czynniki sukcesu i niepowodzenia we wdrażaniu instrumentów finansowych w poprzedniej perspektywie 2007-2013.

Tabela 18. Czynniki sukcesu i niepowodzenia we wdrażaniu instrumentów finansowych w poprzedniej perspektywie 2007-2013.

Czynniki sukcesu Czynniki niepowodzenia

1. Łączenie instrumentów finansowych z bezzwrotnymi formami finansowania, np. umorzeniem pożyczki lub premią termomodernizacyjną (dotacją uzależnioną od wysokości osiągniętych efektów przyznawaną po zakończeniu projektu na kolejne inwestycje związane z efektywnością energetyczną)

1. Jednocześnie oferowane z innych programów bezzwrotne formy finansowania na takie same inwestycje

2. Niski koszt instrumentów finansowych w porównaniu do kosztu tych instrumentów na rynku komercyjnym

2. Ustalenie takich samych warunków finansowania dla różnych odbiorców ostatecznych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie FGI, IDI z ekspertami, http://rpo2007-2013.slaskie.pl/index.php?grupa=2&art1=1428410197&art=1302512474&id_m=258&kat=&katrodzic= (data dostępu : 15 październik 2015), CATI (N=208).

5.2 Wykorzystanie doświadczeń

Które ze wskazanych doświadczeń i w jaki sposób należy wykorzystać podczas ewentualnego wdrażania IF w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020?

W latach 2007-2013 spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, TBSy oraz jednostki sektora

finansów publicznych, szkoły wyższe, podmioty lecznicze i organizacje pozarządowe miały możliwość

korzystania zarówno z ofert komercyjnych (bankowych) jak i wsparcia WSFOŚiGW oraz POIŚ. Zakres

wykorzystanych instrumentów finansowych i bezzwrotnej pomocy był różny w zależności od typu

podmiotu. Najczęściej dokonywaną inwestycją finansowaną z WFOŚiGW były inwestycje

termomodernizacyjne oraz wymiany źródeł ciepła i montażu lamp solarnych. W największym stopniu

to finansowanie było wykorzystane przez jednostki sektora finansów publicznych (gminy, powiaty)

oraz spółdzielnie mieszkaniowe. Porównanie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 19. Liczba umów w ramach dofinansowania z WFOŚiGW w Katowicach (za 2013 r.) oraz POIŚ w lata 2007-2013 w woj. śląskim

Inwestycje WFOŚiGW

szkoły ZOZ Przedszkola Szpitale Gmina Razem

budynki użyteczności 49 7 12 14 81 163

gmina spółdzielnia wspólnota X X

budynki mieszkalne 5 93 2 X X 100

POIŚ

szkoły ZOZ Przedszkola Szpitale Gmina Razem

budynki użyteczności 3 2 3 8 82 98

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Umowy w 2013 r., https://www.wfosigw.katowice.pl/; lista projektów http://www.mapadotacji.gov.pl/projekty/1/10/wartosc_d?wojewodztwo=12&powiat=&fundusz=&program=&dzialanie=409&beneficjent=&tytul=&lata=2007&sektor=33



W ramach umów były wykorzystywane takie formy finansowania jak: dotacje, premia termomodernizacyjna, umorzenie pożyczki, pożyczki, kredyty. Analiza zakresu wykorzystania poszczególnych instrumentów w ramach dofinansowania WFOŚiGW w Katowicach w 2013 r. przedstawia poniższa tabela.

Tabela 20. Źródła finansowania projektów w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej dofinansowanych z WFOŚiGW w Katowicach w 2013 r.

Dotacje Pożyczka Umorzenie

spółdzielnie 2% 48% 48%

wspólnoty 0 100% 0

gminy 50% 28% 22%

podmioty lecznicze 42% 46% 13%

fundacje 95% 0 5%

stowarzyszenia 94% 3% 3%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Umowy w 2013 r., https://www.wfosigw.katowice.pl/; lista projektów http://www.mapadotacji.gov.pl/projekty/1/10/wartosc_d?wojewodztwo=12&powiat=&fundusz=&program=&dzialanie=409&beneficjent=&tytul=&lata=2007&sektor=33

W latach 2007-2013 zdecydowana większość jednostek sektora finansów publicznych (88%, CATI N= 123), szkół wyższych (83,3%, CATI N=12) oraz podmiotów leczniczych (60,7%, CATI N=28) i organizacji w których jednostki samorządowe posiadają udziały większościowe (72,2%, CATI N=18) dokonywała w latach 2007-2013 inwestycji niezwiązanych z oszczędnościami energetycznymi, jak remonty bieżące i konserwacje(np.: poszycie dachu, obróbki blacharskie, balkony, malowanie klatek, itp.). Inwestycje takie jak termomodernizacja budynków, wymiana źródeł ciepła i odnawialne źródła energii były podejmowane przez jednostki sektora finansów publicznych, podmioty w których te jednostki posiadają większościowe udziały, szkoły wyższe i podmioty lecznicze. Aż 78% podmiotów realizujących w latach 2007-2013 projekty dotyczące obiektów użyteczności publicznej wskazało, ze przyniosły one oszczędności ekonomiczne (CATI N=141). Organizacje pozarządowe były zainteresowane jedynie termomodernizacją budynków obejmującą ocieplanie ścian/stropu nad ostatnią kondygnacją/stropu piwnicy, wymianę okien, itp. jednostki sektora samorządu terytorialnego korzystały z poręczenia kredytowego. Z kredytu bankowego na warunkach ogólnych w celu finansowania tych inwestycji korzystało jedynie 11,7% tego typu podmiotów.

Wśród spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych i TBS-ów w latach 2007-2013 najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się poręczenia kredytowe (1 podmiot, CATI N=28). Pozyskane środki finansowe zostały wykorzystane podobnie jak w podmiotach realizujących inwestycje w budynkach użyteczności publicznej, zostały wykorzystane na bieżące remonty i konserwacje budynków (93,3%, CATI N=30). Drugim co do częstotliwości wybory typem inwestycji była termomodernizacja budynków (73,3%, CATI n=30) a tylko 26,7% (CATI N=30) wskazało na odnawialne źródła energii.

Doświadczenia wskazują, że jest możliwe uwzględnienie w kolejnej perspektywie instrumentów finansowych dla takich podmiotów jak TBS-y, spółdzielnie mieszkaniowe, jednostki sektora finansów publicznych. Jednakże biorąc pod uwagę ograniczenie listy podmiotów zarządzających budynkami mieszkalnymi do tych, które mają min. 70% lukę remontową, finansowanie za pomocą instrumentów finansowych powinno być ograniczone do możliwości bieżącego pokrywania kosztów pożyczki wraz z ratami kapitałowymi z oszczędności energetycznych, aby nie powodować konieczności podwyższania opłat mieszkaniowych w przyszłości. Zwracając także uwagę na fakt, że organizacje pozarządowe korzystają głównie z dotacji, wyznaczenie wysokości



udziału pożyczek w finansowaniu ogółem na zbyt wysokim poziomie mogłoby zniechęcać takie podmioty do ubiegania się o finansowanie projektów energetycznych w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020. Podobnie należy założyć, że pozostali beneficjenci/ odbiorcy ostateczni PI 4c RPO WSL 2014-2020 tez mogą zrezygnować z planów inwestycyjnych, jeżeli w proponowanej strukturze finansowania dotacji i innych zachęt, jak np. umorzenie pożyczki, zabraknie (FGI). Biorąc pod uwagę wnioski z doświadczeń związanych z udzielaniem instrumentów finansowych w poprzedniej perspektywie należy wykorzystać następujące zalecenia:

1. Trzeba zapewnić większe korzyści dla odbiorców ostatecznych związane z wykorzystaniem instrumentu finansowego w stosunku do finansowania komercyjnego np. znacznie niższe oprocentowanie, niższe wymagania zabezpieczeń pożyczek 2. nie należy rezygnować z dotacji, gdyż część beneficjentów zrezygnuje z realizacji projektów, przeznaczając swoje ograniczone środki na realizacje pilniejszych remontów 3. należy łączyć instrumenty finansowe z umorzeniami lub premiami termomodernizacyjnymi w celu zachęty odbiorców ostatecznych do realizacji projektów energetycznych

5.3 Dobre praktyki wykorzystania instrumentów finansowych

Jakie są dobre praktyki (w tym wartość dodana) wykorzystania instrumentów finansowych w

perspektywie 2007-2013 w województwie śląskim?

Instrumenty finansowe przyczyniają się do zwielokrotnienia pomocy oferowanej ze środków publicznych. Ponadto, konieczność zwrotu środków uzyskanych na realizację inwestycji sprzyja ekonomizacji przedsięwzięć. Zgodnie z z Rozporządzeniem Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu oprócz dotacyjnych form wsparcia w celu zapewnienia jak największej efektywności przedsięwzięć powinny być włączone także instrumenty finansowe, jak np. pożyczki. Zgodnie jednak z analizą doświadczeń lat poprzednich (2007-2013) instrumenty finansowe kierowane do odbiorców ostatecznych powinny zawierać w sobie element zachęty, jak np. umorzenie części pożyczki, czy premia termomodernizacyjna (IDI z ekspertami, FGI).

Niektóre gminy, które realizowały projekty energetyczne przed podjęciem decyzji tworzyły biura zarzadzania energią lub inne zespoły specjalistów wspomagających w wyborze projektów do realizacji, ocenie ekonomicznej tych projektów oraz w negocjacjach z partnerami (prywatnymi i publicznymi) za przykładem Niemiec, gdzie są tworzone stanowiska „gminnych menadżerów ds. klimatu”.35W odniesieniu do wspólnot, spółdzielni mieszkaniowych i TBS-ów projekty finansowane z instrumentów finansowych przyczyniły się do wzoru estetyki i energooszczędności budynków, ale w dużym stopniu również do ekonomizacji przedsięwzięć związanego z mniej optymistycznym szacowaniem oszczędności energetycznych tym samym zapewniając realny zwrot z inwestycji. Jak wskazywali eksperci (IDI, FGI) dobrą praktyką byłaby współpraca kilku wspólnot mieszkaniowych przy realizacji projektu, co umożliwiłoby wystąpienie podobnego efektu jak w spółdzielniach mieszkaniowych, czyli przeznaczenia premii termomodernizacyjnej na kolejne projekty energetyczne w kolejnych budynkach, co sumarycznie obniżyłoby koszty inwestycji. Jednakże, jak jednocześnie eksperci wskazywali, w Polsce trudno byłoby o zawiązanie takiej współpracy z powodów trudności w uzyskaniu porozumienia między wspólnotami (która wspólnota miałaby przechodzić termomodernizację jako pierwsza) i zgody mieszkańców kilku wspólnot na zaciągnięcie zobowiązań. Eksperci z IDI wskazują także na konieczność zapewnienia pomocy doradczej dla spółdzielni czy

35

Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminie, Arkadiusz Węglarz, Ewa Winkowska, Wojciech Wójcik, Berlin 2015



wspólnot mieszkaniowych jak przygotować wniosek o dofinansowanie, jak dokonać wyboru zadań do realizacji, gdyż część podmiotów ze względu na brak wiedzy i obawę przed dużą ilością dokumentacji przy finansowaniu inwestycji z RPO WSL może rezygnować z podejmowania projektów energetycznych. Badanie CS wykazało, że do prawidłowej realizacji projektu finansowanego głownie z instrumentów finansowych przyczyniło się oszacowanie realnych potrzeb, tak aby zakres projektu nie był dyktowany wysokością lub rodzajem wsparcia finansowego, ale zakres koniecznych prac definiował zapotrzebowanie finansowe. Inne jednostki, takie jak np. szpital biorący udział w badaniu CS wskazywał, że podstawą do zrealizowania projektu było porozumienie wewnątrzorganizacyjne (pracowników, zarządu) oraz zrozumienie pacjentów, że będą musieli znosić trudności wynikające z prac remontowych. W każdym przypadku, bez względu na formę finansowania, konieczne jest uzyskanie akceptacji użytkowników budynku oraz świadomość zarządzających i użytkowników o konieczności ochrony środowiska i oszczędzaniu energii. Nie bez znaczenia, a może najważniejsze, jest wybór właściwego wykonawcy np. w drodze przetargu, gdyż problemy pojawiające się po stronie wykonawcy dotyczące np. niewłaściwego wykonania projektu mogą narazić odbiorców ostatecznych na konieczność zwrotu pożyczki bez zakończonego projektu i bez uzyskanych efektów ekonomicznych i energetycznych (oszczędności energii).

Tabela 21. Dobre praktyki wykorzystania instrumentów finansowych w perspektywie 2014-2020 Dobre praktyki Wartość dodana

Wybór właściwego wykonawcy np. w drodze przetargu Zrealizowanie założonych wskaźników produktu i rezultatu projektu

Instrumenty finansowe kierowane do odbiorców ostatecznych powinny zawierać w sobie element zachęty, jak np. umorzenie części pożyczki, czy premia termomodernizacyjna

Uzyskanie założonych efektów energetycznych projektu i nieprzeszacowywanie tych efektów, co przełoży się na właściwe wykorzystanie środków finansowych przeznaczonych na realizację PI 4c w RPO WSL 2014-2020

Utworzenie w gminach biura zarzadzania energią lub innych zespołów specjalistów wspomagających w wyborze projektów do realizacji, ocenie ekonomicznej tych projektów oraz w negocjacjach z partnerami (prywatnymi i publicznymi)

Uzyskanie lepszych wskaźników produktu i rezultatu w wyniku właściwej selekcji projektów chroniącej przed niewłaściwym wykorzystaniem środków publicznych

Oferowanie pomocy doradczej dla spółdzielni, czy wspólnot mieszkaniowych jak przygotować wniosek o dofinansowanie i oszacować potrzeby inwestycyjne

Większa efektywność wykorzystania otrzymanych środków (realizacja tylko tych zakupów, które są konieczne, bez marnotrawienia środków), co może się przełożyć na większą liczbę sfinansowanych projektów energetycznych w ramach tej samej alokacji na instrument finansowy.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie FGI, IDI z ekspertami, Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminie, Arkadiusz Węglarz, Ewa Winkowska, Wojciech Wójcik, Berlin 2015



VI. Proponowana strategia inwestycyjna

6.1 Zakres instrumentów finansowych i odbiorcy ostateczni

Jaka powinna być forma, zakres i odbiorcy ostateczni zastosowania instrumentów finansowych w ramach PI 4c RPO WSL na lata 2014-2020, w odniesieniu do poszczególnych typów projektów przewidzianych do wsparcia w ramach PI 4c RPO WSL 2014-2020, gdzie

uznano jako zasadne zastosowanie IF:

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014, analizą doświadczeń udzielania instrumentów finansowych na projekty energetyczne w budynkach mieszkalnych realizowane przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe oraz TBS-y rekomendujemy łączenie instrumentów finansowych z wsparciem bezzwrotnym. Wkład prywatny tych podmiotów nie powinien być niższy niż 30%, jednakże ostateczna wysokość dofinansowania powinna być ustalona w zgodzie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 652/2014 art. 38. Nasz wniosek wynika z twierdzenia, że same instrumenty finansowe, nawet na warunkach preferencyjnych, mogą nie stanowić wystarczającej zachęty dla wspólnot mieszkaniowych czy spółdzielni mieszkaniowych do podjęcia projektów w zakresie efektywności energetycznej. Ponadto, łączenie dotacji z pożyczkami lub kredytami pomaga w zapewnieniu płynnego przejścia z systemów opartych na samych dotacjach do stosowania innowacyjnych instrumentów finansowych36.

Zgodnie z wynikami badań ponad 70% budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej nie przeszła wciąż nawet podstawowych inwestycji termomodernizacyjnych. Jest to więc zarówno bardzo istotny zakres podmiotów, których należałoby objąć wsparciem w ramach RPO WSL 2014-2020, jak i trudna grupa jednostek cierpiących brak kapitału, który trzeba wyłożyć przed inwestycją, która zwracać będzie się przez wiele lat, przy jednoczesnej niechęci sektora finansowego do kredytowania niektórych podmiotów, jak np. organizacje pozarządowe. Problem też powiększa postrzeganie inwestycji przez mieszkańców jako skomplikowanych i niewiedza na temat potencjalnych korzyści37. W odniesieniu do sektora finansów publicznych i innych beneficjentów/ odbiorców ostatecznych PI 4c realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej pomimo zalecanego w Rozporządzeniu Komisji (UE) NR 651/2014 udziału kapitału prywatnego min. 30% uznajemy, że przy zastosowaniu tak wysokiego wkładu własnego mogłoby znacznie ograniczyć atrakcyjność wsparcia w ramach RPO WSL i przesunąć znacznie w czasie decyzję tych podmiotów o podjęciu projektu na kolejne lata w oczekiwaniu na lepsze warunki ekonomiczne. Wyjątkiem mogą być projekty w budynkach mieszkalnych, które przynoszą stały dochód dla jednostek samorządowych w postaci czynszu. Nasze wnioski wspierają badania CATI, gdzie jak wskazują badane jednostki sektora publicznego i inne podmioty realizujące projekty w budynkach użyteczności publicznej, aż 87% z nich (CATI N=133) oczekuje i uzależnia swoją decyzję inwestycyjną od możliwości otrzymania dotacji. Co więcej, proponowana strategia zaangażowania sektora prywatnego w formułowanie partnerstw publiczno-prywatnych i tworzenie firm ESCO38 wymaga dużej zachęty, jak np. bezzwrotne formy finansowania.

Tabela 22. Zakres odbiorców ostatecznych i projektów do wsparcia w RPO WSL 2014-2020 w PI 4c Proponowany zakres odbiorców

Proponowane projekty Rodzaj instrumentów finansowych

Wspólnoty mieszkaniowe, 1. modernizacja energetyczna Pożyczka łączona z dotacją. Po

36

Finansowanie termomodernizacji budynków ze środków dostępnych w ramach polityki spójności, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014 37

Ewaluacja ex-ante Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020, IBS 38

więcej na ten temat w rozdziale „Nowe produkty”



spółdzielnie mieszkaniowe, TBS-y, jednostki samorządu terytorialnego realizujące projekty w budynkach mieszkalnych

budynków mieszkalnych 2. wymiana/modernizacja indywidualnych źródeł ciepła (w budynkach mieszkalnych) 3. Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach (występujący jako uzupełnienie projektów dot. modernizacji energetycznej budynków)

osiągnięciu zaplanowanych rezultatów możliwość umorzenia części pożyczki.. wartość pożyczki= 25% wartości projektu, wartość dotacji= do 45% kosztów kwalifikowanych Suma dotacji i pożyczki powinna wynieść do 70% kosztów kwalifikowanych. umorzenie pożyczki= 5% kosztów kwalifikowanych po uzyskaniu rezultatów założonych w projekcie, po min. 50% okresu, na jaki została zaciągnięta pożyczka i przy założeniu regularnego spłacania pożyczki w tym okresie Suma dofinansowania 75% kosztów kwalifikowanych Beneficjent może starać się tylko o dotację, uzupełniając ją o instrumenty finansowe uzyskane z innych źródeł jak np. ze środków WFOŚiGW lub banków

Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia; · Podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich związki i stowarzyszenia; · Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych (nie wymienione wyżej); · Podmioty wykonujące działalność leczniczą, w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej, posiadające osobowość prawną lub zdolność prawną; · Szkoły wyższe; · Organizacje pozarządowe; · Porozumienia podmiotów wymienionych wyżej reprezentowane przez lidera; · Podmioty działające w oparciu o umowę/porozumienie w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (tzw. projekty hybrydowe).

1. modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej mających charakter społeczny (w których nie jest prowadzona działalność gospodarcza) 2. wymiana/modernizacja indywidualnych źródeł ciepła (w budynkach użyteczności publicznej) 3. Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach (występujący jako uzupełnienie projektów dot. modernizacji energetycznej budynków)

Dotacje= 85% kosztów kwalifikowanych Minimalny wkład własny= 15%



Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań empirycznych (IDI z ekspertami, IZ, beneficjentami, FGI) oraz Szczegółowy opis Osi Priorytetowych RPO WSL 2014-2020 wersja z 22 września 2015 r.,

Instrumenty finansowe proponowane dla podmiotów takich jak spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y i jednostki samorządowe powinny być proponowane jako uzupełnienie dotacji, przy czym beneficjent nie byłby zobowiązany łączyć dotacji z instrumentami finansowymi. Instrumenty finansowe powinny być kierowane do tych podmiotów, które nie będą mogły pozyskać tego finansowania z innych źródeł, przy czym ograniczeniem powinna być maksymalna wysokość intensywności pomocy określona w Rozporządzeniu komisji (UE) nr 651/2014 dla projektów dotyczących ochrony środowiska, czyli 75%. Intensywność dotacji mogłaby być zwiększana wraz ze wzrostem osiągnięć ostatecznego odbiorcy w zakresie efektywności energetycznej39. Poniższa tabela przedstawia możliwe kombinacje wysokości pomocy w zależności od efektywności energetycznej projektów.

Tabela 23. Proponowane kombinacje wysokości pomocy w zależności od efektywności energetycznej projektów

Efektywność energetyczna

bezzwrotne formy finansowania instrument finansowy

Łączne maksymalne

dofinansowanie

Łączne dofinansowanie

w przypadku korzystania

tylko z bezzwrotnych form wsparcia

Dotacja (udział w kosztach

kwalifikowanych)

Umorzenie pożyczki

Pożyczka (udział w kosztach

kwalifikowanych

(25%-40%> 45% 5% kosztów

kwalifikowanych (20% pożyczki)

25% 75% 50%

(40%-60%> 50% 5% kosztów


20% 75% 55%

powyżej 60% 55% 5% kosztów


15% 75% 60%

Źródło: Opracowanie własne

W razie korzystania przez beneficjenta jedynie z bezzwrotnych form finansowania umorzenie pożyczki może zostać zamienione na dotację, która wówczas wyniesie od 50-60% dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz TBS-ów. Wysokość ostatecznego dofinansowania będzie też zależała od wielkości spółdzielni mieszkaniowej, czy TBSu. Dla podmiotów, których dwie wielkości spośród takich pozycji jak suma bilansowa, zatrudnienie oraz przychody będą przekraczały wielkości ustalone dla małych i średnich przedsiębiorstw. Wówczas pomoc zostałaby ograniczona do wysokości 45% zgodnie z tabelą poniżej.

Tabela 24. Proponowane kombinacje wysokości pomocy w zależności od efektywności energetycznej projektów dla dużych podmiotów

Efektywność energetyczna

bezzwrotne formy finansowania instrument finansowy

Łączne maksymalne

dofinansowanie

Łączne dofinansowanie

w przypadku korzystania tylko z bezzwrotnych form wsparcia

Dotacja (udział w kosztach

kwalifikowanych)

Umorzenie pożyczki

Pożyczka (udział w kosztach

kwalifikowanych

39

Finansowanie termomodernizacji budynków ze środków dostępnych w ramach polityki spójności, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014



(25%-40%> 15% 5% kosztów


25% 45% 20%

(40%-60%> 20% 5% kosztów


20% 45% 25%

powyżej 60% 25% 5% kosztów


15% 45% 30%

Dla pozostałych beneficjentów PI 4c rekomendujemy dotacje jako wsparcie z RPO WSL 2014-2020 uwzględniając niedochodowy charakter projektów realizowanych.

W budynkach w których prowadzona jest działalność gospodarcza inwestycje powinny być dofinansowane zgodnie z ograniczeniami dla intensywności pomocy publicznej przedstawionymi w Rozporządzeniu Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. lub ograniczeń dla wartości pomocy de minimis dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i nie powinna być przedmiotem analizy prezentowanej w niniejszym raporcie.

6.2 Struktura zarządzania instrumentami finansowymi

Jaka powinna być struktura zarządzania instrumentami finansowymi w ramach RPO WSL na lata 2014-2020 odnośnie PI 4c (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

W celu udzielania pomocy na rzecz efektywności energetycznej proponujemy zastosowanie modelu pośredniego, czyli wybór przez EBI w procedurze przetargowej przy wsparciu Instytucji Zarządzającej pośrednika finansowego (funduszu efektywności energetycznej) odpowiedzialnego za przekazywanie instrumentów finansowych odbiorcom ostatecznym. Procedura przetargowa będzie konieczna do ustalenia wynagrodzenia dla pośrednika finansowego na oczekiwanym przez niego poziomie, aby dystrybucja instrumentów finansowych przebiegła w jak najefektywniejszy sposób.

Rys 1. WdraRys 1. WdraRys 1. WdraRys 1. Wdrażżżżanie wsparcia zwrotnego w modelu poanie wsparcia zwrotnego w modelu poanie wsparcia zwrotnego w modelu poanie wsparcia zwrotnego w modelu pośśśśrednimrednimrednimrednim

1. Środki finansowe przeznaczone na udzielanie instrumentów finansowych w RPO WSL 2014-

2020

INSTYTUCJA

ZARZĄDZAJĄCA EBI

Fundusz Efektywności

Energetycznej (pośrednik

finansowy)

1 2

Beneficjenci

ostateczni

5 3

6

4



2. Środki przeznaczone na udzielanie instrumentów finansowych dla projektów energetycznych 3. Instrumenty finansowe (wkład EBI powiększony o wkład pośredników finansowych) 4. Sprawozdania okresowe z osiągniętych rezultatów 5. Sprawozdania okresowe z osiągniętych rezultatów przez pośredników finansowych oraz

wysokości udzielonych instrumentów finansowych 6. Sprawozdania okresowe o wysokości udzielonych instrumentów finansowych

Źródło: Opracowanie na podstawie wyników badań (IDI z IZ, DR) oraz Analiza możliwości zastosowania zwrotnych mechanizmów finansowana inwestycji w perspektywie 2014-2020 w województwie śląskim, IBS, grudzień 2012

Podmiot wybrany na funkcję pośrednika finansowego udzielającego instrumentów finansowych na projekty dotyczące efektywności energetycznej powinien się charakteryzować wiedzą i doświadczeniem w udzielaniu kredytów na modernizację (w tym energetyczną) budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. Pośrednikowi finansowemu za udzielanie finansowania odbiorcom ostatecznym PI 4c RPO WSL 2014-2020 powinno zostać zaproponowane wynagrodzenie zgodne warunkami wynikającymi z Rozporządzenia Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. art. 13.

6.3 Nowe produkty

Jakie nowe produkty powinny być rozwijane w ramach instrumentów inżynierii finansowej w odniesieniu do PI 4c, tak, aby w jak największym stopniu odpowiadały na potrzeby odbiorców?

Według Raportu „Ocena ex ante instrumentów finansowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”40 przyczyną, dla której w perspektywie finansowej 2007-2013 podmioty inne niż przedsiębiorcy nie korzystały w wystarczającym stopniu z pożyczek oferowanych w ramach inicjatywy JESSICA był fakt, że dotacje dla jednostek sektora finansów publicznych i jednostek pozarządowych są lepszą formą finansowania ze względu na ograniczenia w możliwości planowania przyszłych zasobów finansowych. Jednostki sektora finansów publicznych mają ponadto ograniczenia budżetowe oraz ograniczenia w zakresie zadłużenia, które powodują opór organów zarządzających w akceptowaniu projektów wymagających zaciągania kredytów lub pożyczek.

W przypadku jednostek pozarządowych, ich udział w realizacji podobnych projektów uzależniony jest silnie od zwolnienia ich z wkładu własnego, ewentualnie jednostki samorządowe realizujące takie projekty w partnerstwie publiczno-społecznym powinny brać na siebie ciężar tego wkładu. W raporcie tym wskazano również, że jednym z istotnym czynnikiem dla efektywności wdrażania pożyczek w ramach inicjatywy JESSICA był wybór FROM-u i umożliwienie konkurowania np. dwóch FROM-ów w celu ich wzajemnej mobilizacji.

Aby uniknąć sytuacji, w której instrumenty zwrotne są wypierane przez dotacje, należy dostosować je do rzeczywistych potrzeb odbiorców ostatecznych, którzy na przykład mają problem z wkładem własnym (tak jak małe wspólnoty mieszkaniowe, instytucje pozarządowe).

Ciekawym rozwiązaniem nowych produktów jest połączenie dotacji z instrumentami zwrotnymi w tym z kredytami preferencyjnymi, których część możliwa jest do umorzenia po

40

Raport Końcowy z badania ewaluacyjnego pn. „Ocena ex ante instrumentów finansowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”, ASM, Kutno, 2014



zrealizowaniu określonych rezultatów inwestycji. Dotyczy to w szczególności podmiotów, które po zakończeniu inwestycji będą w stanie sfinansować z uzyskanego umorzenia kolejne inwestycje energetyczne, jak np. spółdzielnie mieszkaniowe, jednostki sektora finansów publicznych, organizacje pozarządowe, czy szkoły wyższe. Aby uniknąć podwójnego dofinansowania należy ustalić wyraźne proporcje poszczególnych komponentów wsparcia, aby ich suma była niższa niż 100%, a umorzenie pożyczki uzupełniało dotację, jako dodatkowa forma bezzwrotnego finansowania. Przykładem może być ustalenie dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz TBS-ów dotacji na poziomie 45%, pożyczki na poziomie 25%

W raporcie końcowym z Analizy i oceny możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii41 założono istnienie potencjału dochodowego polegającego na generowaniu oszczędności kosztów paliw i energii, w przypadku termomodernizacji obiektów. Wskazano jednocześnie, że finansowanie tych działań może być złożone jednocześnie z elementu dotacyjnego i zwrotnego. Ten tryb finansowania wskazali również eksperci w ramach IDI niniejszego badania a także wyniki ewaluacji ex-ante instrumentów finansowych przedstawione w ramach Posiedzenia Komitetu Monitorującego POIiŚ 2014-2020.

W ostatnim opracowaniu wskazano strukturę nowego produktu finansowego dla sektora mieszkaniowego w ramach POIiŚ 2014-2020. W instrumencie tym duży wpływ na intensywność wsparcia ma wartość oszczędności energii pierwotnej, a także powiązanie oszczędności z osiągnięciem odpowiednio dobranych wskaźników zużycia energii pierwotnej w przeliczeniu na powierzchnię modernizowanego obiektu:

Źródło: Materiały z Posiedzenia Komitetu Monitorującego POIiŚ 2014-2020

41

Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów ściekowych”, Raport końcowy, PwC, Wrzesień 2013



Autorzy raportu stoją na stanowisku, że podobna struktura nowych instrumentów finansowych nie może być zastosowana w przypadku PI 4c. Wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, gminy zarządzające budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi i TBS-y, których luka remontowa wynosi min. 70% nie będą miały wystarczających środków na zebranie wkładu własnego wyższego niż 30%. Luka remontowa dotyczy budynków najstarszych42, w których mieszkańcy także są w podeszłym wieku. Sytuacja ta powoduje, że obiekty te nie stanowią istotnego zabezpieczenia zaciąganej przez wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, czy TBS-y kredytów, a z drugiej strony mieszkańcy ze względu na wiek nie są skłonni do zadłużania nieruchomości na okres 10-15 lat, który to dla tego typu osób jest zbyt długi43. Łączny udział pożyczki nie powinien przekraczać wartości bieżącej oszczędności energetycznych, aby uchronić mieszkańców przed podwyżką opłat mieszkaniowych w przyszłości. Należy jednak zaznaczyć, że taką wysokość wsparcia będą mogły otrzymać jedynie budynki, których zużycie energii pierwotnej po termomodernizacji nie przekracza 75% stanu wyjściowego44, a także wskaźnik zużycia energii pierwotnej nie przekracza 85 kWh/m2/rok, Jest to przykład podejścia maksymalizującego efekt wykorzystania środków publicznych poprzez osiągnięcie wysokich oszczędności zużycia energii przy jednoczesnym doprowadzeniu budynku do ponadprzeciętnych standardów efektywności energetycznej. Mechanizm ten pozwala również na zmniejszenie nadmiernego finansowania inwestycji poprzez umożliwienie wykonania mniej ambitnych prac modernizacyjnych przy założeniu niższego wsparcia publicznego (np. w wysokości 15% dotacji).

Poniższa tabela wykazuje nowe produkty w powiązaniu z możliwymi zakłóceniami rynku i rekomendacjami na temat sposobów przeciwdziałania.

Tabela 25. Ryzyko zniekształcenia rynku i wartość dodana dodatkowych instrumentów finansowych proponowanych dla RPO WSL 2014-2020 w PI 4c


Priorytet inwestycyjny

Wartość dodana Ryzyko

negatywnego oddziaływania

Możliwe przeciwdziałanie

zniekształceniu rynku

Pożyczki w połączeniu z dotacjami oraz umorzeniem części pożyczki

4c

-uzyskanie lepszych efektów z realizacji inwestycji - efekt dźwigni

-występuje ryzyko niewłaściwego doboru projektów, które mogą nie zagwarantować wystarczającej stopy zwrotu dla spłaty pożyczki -zadłużenie może blokować kolejne niezbędne inwestycje jednostek w okresie 10-15 lat

-ustalenie zasobów niezbędnych (ekspertów) do właściwej oceny projektów ograniczających ryzyko niepowodzenia - uzależnienie ostatecznego udziału pożyczki w finansowaniu od oszczędności energetycznych i wysokości luki remontowej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań własnych.

42

NIK o zarządzaniu najstarszymi budynkami komunalnymi, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-zarzadzaniu-najstarszymi-budynkami-komunalnymi.html 43

Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w środowisku śląskich zarządców nieruchomościami przez Krajową Izbę Gospodarki Nieruchomościami 44

RPO WSL 2014-2020, wersja z września 2015 r.



VII. Oczekiwane rezultaty

7.1 Wkład instrumentów finansowych w osiągania celów szczegółowych RPO WSL

2014-2020

W jaki sposób poszczególne, możliwe do zastosowania w ramach PI 4c, instrumenty finansowe przyczynią się do wniesienia wkładu w osiągnięcie celu szczegółowego tego Priorytetu (pod

warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c), w tym, jakie wskaźniki wraz z podaniem ich wartości zostaną osiągnięte dzięki wdrożeniu poszczególnych instrumentów finansowych? Czy oszacowany wkład jest wystarczający, aby dany instrument przyczynił się do osiągnięcia celu szczegółowego PI

4c (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

Celem szczegółowym PI 4c RPO WSL jest zwiększona efektywność energetyczna w sektorze publicznym i mieszkaniowym. Na realizację priorytetu 4c przeznaczono w RPO WSL 2014-2020 kwotę 1.04 mld zł (przy kursie 1EUR=4,26 PLN). Kwota ta może zostać przeznaczona na udzielanie dotacji lub innych bezzwrotnych form finansowania oraz instrumentów finansowych. Prognozowana wartość inwestycji45 wyniosła 1,09 mld zł, co wskazuje na adekwatność założonego poziomu dofinansowania do wkładu środków publicznych. Na uwagę zasługuje fakt, że decyzję o podjęciu projektów energetycznych badane podmioty w większości przypadków uzależniają od możliwości otrzymania dotacji na ich realizację (85,7% jednostek samorządu terytorialnego, innych podmiotów realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej i 58,3% spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz TBSów). Aż 64,7% (CATI N=133) jednostek samorządowych i organizacji realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej jest zainteresowanych kredytami z WFOśiGW, stąd należy założyć, ze formuła dofinansowania udzielanego przez WFOŚiGW w Katowicach (kredyty plus dotacja plus umorzenie) jest optymalna dla przyszłych odbiorców ostatecznych. Przyszli beneficjenci (jednostki samorządowe i inne podmioty realizujące projekty w budynkach użyteczności publicznej) określili, że oczekują udziału dotacji w finansowaniu w wysokości 66,7% (CATI N=114) do osiągnięcia założonych celów, jakim jest wzrost oszczędności energetycznych o min. 25,6% (max. 70%, mediana 30,5% CATI, N=109), przy czym największy efekt, według odpowiedzi respondentów (CATI N= 109) zostanie uzyskany przy dotacji i kredycie z WFOŚiGW. Spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe oraz TBS-y będą realizowały inwestycje energetyczne przynoszące średnio 23,5% oszczędności energetycznych (CATI N=23). Dla instrumentów finansowych, proponowanych w PI 4c spółdzielniom i wspólnotom mieszkaniowym oraz TBS-om wysokość tych oszczędności energetycznych wzrasta do 30% dla kredytu energetycznego i 27% premii termomodernizacyjnej (CATI N=23). Sama dotacja może nie przyczynić się do realizacji celu PI 4c, gdyż zgodnie z odpowiedziami respondentów badania CATI, przyniosłaby ona jedynie 24% obniżkę kosztów energii i jej zużycia (poniżej progu 25% efektywności energetycznej założonej w RPO WSL 2014-2020 w PI 4c). Natomiast dla jednostek samorządowych i podmiotów realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej dotacja byłaby wystarczającym czynnikiem motywującym do osiągniecia zaplanowanego w RPO WSL na lata 2014-2020 PI 4c celu zwiększonej efektywności energetycznej na poziomie min. 25%. Dla dotacji według tych podmiotów oszczędności energetyczne będą mogły wynieść średnio 26,5%, a dla premii termomodernizacyjnej 31%. Sam kredyt ekologiczny nie doprowadziłby do osiągnięcia podobnych efektów (23,7%, CATI, N=95). W ramach RPO PI 4c zaproponowano wskaźniki do osiągniecia w perspektywie 2014-2020 w wyniku udzielania dotacji i instrumentów finansowych odbiorcom ostatecznym obliczone na podstawie wyników lat poprzednich. Eksperci (FGI) wskazali, że wszystkie

45

wartość wyliczona jako iloczyn średniej wartości inwestycji dofinansowanej przez WFOŚiGW w Katowicach w 2013 r., populacji beneficjentów ostatecznych PI 4c w woj. śląskim, procentu beneficjentów zamierzających korzystać z pozabankowych źródeł finansowania przy realizacji projektów energetycznych w latach 2014-2020 zgodnie z badaniem CATI)



wskaźniki są możliwe do osiągniecia, jednak pod warunkiem zaproponowania instrumentów mieszanych z uwzględnieniem zachęt w postaci umorzenia pożyczki/kredytu lub premii termomodernizacyjnej. W Tabeli poniżej uwzględniono wszystkie zaproponowane wskaźniki.

Tabela 26. Wskaźniki produktu i ocena efektów w wyniku zastosowania instrumentów finansowych

Wskaźniki produktu Ocena Wskaźniki

rezultatu

Wartość docelowa/

bazowa Opinia

Stopień redukcji PM10

637 t/rok

Uwaga wskaźnik nierealny do osiągnięcia w perspektywie 2014-2020, Wartość redukcji 637 MgPM10/rok oznacza np. zmianę źródeł ciepła na niskoemisyjne w ponad 1 100 budynkach powierzchni 2 000 m

2 każdy. Dotyczy to

np. wymiany kotła węglowego na: ogrzewanie elektryczne, ogrzewanie gazowe, przyłączenie do sieci ciepłowniczej. Wskaźnik ten można osiągnąć również przez termomodernizację ok. 25 000 szt. budynków o powierzchni 2 000 m2 każdy

46,

Proponowany wskaźnik 10x mniejszy to jest 63,7 t/rok

Sprzedaż

energii

cieplnej na

cele

komunalno-

bytowe

obejmująca

mieszkalnictw

o i

budynki

mieszkalne

(spadek z 32 544 827 GJ do 23 771 497 GJ) - 27%

Wskaźnik niemożliwy do osiągnięcia – przy założeniu redukcji zużycia energii na ogrzewanie o 100 kWh/m2/rok oznacza konieczność wykonania termomodernizacji ponad 12 000 budynków o powierzchni 2000 m

2

każdy.

Liczba jednostek wytwarzania energii elektrycznej z OZE

42 szt.

Realne do wykonania szczególnie przy założeniu dodatkowych punktów w

Średnioroczne stężenie pyłu

zawieszonego (PM10)

40/ 41,00 μg/m3 -2%

Wartość wskaźnika trudna do weryfikacji z uwagi na złożony charakter zmiennych wpływających na średnioroczne stężenie

46

Uchwała nr IV/16/7/2011 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 19 grudnia 2011 roku w sprawie: Programu ochrony powietrza dla stref gliwicko-mikołowskiej i częstochowsko-lublinieckiej województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu



konkursie za instalację OZE do produkcji en. elektrycznej w projekcie.

pyły zawieszonego w powietrzu.

Liczba jednostek wytwarzania energii cieplnej z OZE

42 szt.

Realne do wykonania – zapotrzebowanie potwierdzone w CATI

Liczba gospodarstw domowych z lepszą klasą zużycia energii

699 szt.

Realne do wykonania - to oznacza termomodernizację budynków mieszkalnych, w których znajduje się 69 900 m

2 mieszkań.

to na przykład 20 bloków z 35 mieszkaniami w każdym budynku.

Dodatkowa zdolność wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych

21 MW

Znaczna moc instalacji, która będzie trudna do osiągnięcia przy założeniu uzależnienia wykorzystania OZE od jednoczesnego przeprowadzenia termomodernizacji. Niemożliwy wskaźnik do osiągnięcia dzięki oferowaniu instrumentów finansowych (respondenci CATI nie wskazali tego typu inwestycji finansowej z pożyczek/ kredytów). Konieczne wsparcie dotacyjne

Zmniejszenie rocznego zużycia energii pierwotnej w budynkach Publicznych

167958 kWh/rok

Możliwe do wykonania Wystarczy wykonanie termomodernizacji jednego budynku o powierzchni ok. 2300



m2

Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych

8 181 tony ekwiwalentu CO₂/rok]

Możliwy przy budowy instalacji OZE o mocy minimum 11 MWe i wykorzystaniu mocy nominalnej ok. 900 h w ciągu roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO WSL na lata 2014-2020, wersja z września 2015 r., badania CATI N=208, badanie FGI

Poniższa tabela potwierdza wcześniejsze stwierdzenia. W tabeli przedstawiono prognozę liczby projektów realizowanych za pomocą instrumentów finansowych w RPO WSL 2014-2020 w PI 4c. Z tabeli wyraźnie wynika, że takie wskaźniki jak: liczba jednostek wytwarzania energii cieplnej z OZE (prognozowana 46 dla budynków użyteczności publicznej), liczba gospodarstw domowych z lepszą klasą zużycia energii będą mogły zostać osiągnięte w wyższych niż założonych wysokościach, czyli 69 projektów zrealizowanych tylko przez jednostki samorządu terytorialnego, łącznie dla budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkaniowych 82. Jak wskazuje poniższa tabela, instrumenty finansowe nie przyczynią się do realizacji żadnego z tych wskaźników w projektach organizacji pozarządowych. Żadna z tych jednostek planująca realizację projektów energetycznych nie założyła wykorzystania w tym celu instrumentów finansowych. Należy tez zwrócić uwagę, że większość respondentów CATI wybierająca instrumenty finansowe wskazywała jednocześnie dotacje i instrumenty finansowe dla finansowania projektów energetycznych (64% budynki użyteczności publicznej i jst N=133, 62,5% budynki w spółdzielniach, wspólnotach i TBSach N=24 ), co nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, jakie wskaźniki wraz z podaniem ich wartości zostaną osiągnięte dzięki wdrożeniu poszczególnych instrumentów finansowych.



Tabela 27. Liczba projektów prognozowana w latach 2014-2020 finansowanych z instrumentów finansowych w RPO WSL 2014-2020 w budynkach użyteczności publicznej i budynkach mieszkaniowych

jednostka samorządu

terytorialnego

podmiot, w którym większość udziałów lub akcji

posiada jst

podmiot wykonujący działalność leczniczą

szkoła wyższa

organizacja

pozarządowa

Jednostka sektora finansów

publicznych (nie wymieniona wcześniej)

spółdzielnia mieszkanio

wa

wspólnota mieszkaniowa

TBS

termomodernizację osłony termicznej budynku

107 22 42 2 0 7 44 144 5

termomodernizację instalacji centralnego ogrzewania

86 5 28 2 0 7 19 48 5

termomodernizację instalacji ciepłej wody użytkowej

58 0 14 2 0 4 11 48 2

termomodernizację źródła ciepła zorientowaną na uzyskanie oszczędności finansowych

73 11 21 2 0 4 6 96 5

termomodernizację źródła ciepła zorientowaną na ekologię,

76 5 7 2 0 11 8 72 5

sprowokowanie zachowań pro-oszczędnościowych wśród mieszkańców

54 5 0 0 0 0 6 18 0

wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) w systemie centralnego ogrzewania

59 0 7 2 0 4 4 6 0

wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) w centralnym przygotowaniu ciepłej wody użytkowej

86 0 14 2 0 7 6 6 0

* liczba projektów liczona jako procent respondentów skazujących na realizację danego projektu pomnożona przez wielkość populacji pomnożona przez poziom ufności

(wskazujący poziom pewności uzyskanych wyników) wyliczony odrębnie dla każdej kategorii beneficjentów/ odbiorców ostatecznych na podstawie liczby badanych,

wielkości populacji, przyjmując błąd maksymalny na poziomie 5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie CATI N=179



7.2 System monitorowania instrumentów finansowych

Jak powinien być zaprojektowany system monitorowania instrumentów finansowych, aby umożliwiał ich efektywne monitorowanie (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

Dla prawidłowego monitorowania instrumentów finansowych konieczne jest ustalenie odpowiedniego zbioru wskaźników. Komisja Europejska sporządziła dokument zawierający wytyczne w sprawie monitorowania i oceny okresu programowania 2014–2020. Dokument ten określa precyzyjne wytyczne dotyczące ustanowienia ram monitorowania i oceny, zawierają- ce definicję odpowiednich wskaźników47

Pośrednik finansowy (fundusz efektywności energetycznej) wybierany powinien być w drodze otwartego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego zaproszenia do składania ofert ogłaszanego/organizowanego przez Europejski Bank Inwestycyjny) wybrany) w drodze konkursu ofert przez EBI byłby zobowiązany do przekazywania informacji IZ oraz EBI o liczbie i wartości udzielonych instrumentów. Ustalone w umowie z pośrednikami finansowymi wynagrodzenie powinno być uzależnione od wartości i liczby umów podpisanych z odbiorcami ostatecznymi. W celu uzyskania umorzenia pożyczki odbiorcy ostateczni byliby zobowiązani do monitorowania efektów oraz przekazywania na ten temat informacji do pośrednika finansowego. W szczególności monitoringowi prowadzonemu przez pośredników finansowych powinny podlegać następujące informacje:

1. Liczba wniosków zaakceptowanych i odrzuconych wraz z wyjaśnieniami jakie czynniki spowodowały odrzucenie wniosku

2. Wartość i liczba udzielonych instrumentów finansowych wraz z wartością dokonywanych inwestycji w celu możliwości oszacowania rzeczywistego efektu dźwigni oraz zasobów publicznych i prywatnych zgromadzonych aż do poziomu ostatecznego odbiorcy

Odbiorca ostateczny byłby zobowiązany umową do dostarczenia takich informacji jak: założone wskaźniki (efekty) np. oszczędności energetyczne, ekonomiczne, poziom zaawansowania prac.

Ze względu na charakter projektów energetycznych, jak wskazują eksperci (FGI) monitoring rezultatów dla każdego projektu powinien nastąpić po min. 3 latach od rozpoczęcia inwestycji, gdyż krótszy okres zwrotu z projektu może wskazywać na brak konieczności udzielania wsparcia z RPO WSL.

47

Wytyczne w sprawie monitorowania i oceny – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności – okres programowania 2014–2020 – koncepcje i zalecenia, styczeń 2014 r. http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2014/working/wd_2014_en.pdf.



VIII. Aktualizacja i przegląd

Jak powinna wyglądać i kiedy powinna być przeprowadzona procedura przeglądu i uaktualnienia oceny ex ante instrumentów finansowych wspieranych w ramach RPO WSL

na lata 2014-2020 w sytuacji zmiany warunków rynkowych (pod warunkiem zaproponowania IF dla PI 4c)?

Dostępne prognozy gospodarcze wskazują, że sytuacja będzie się poprawiać, chociaż eksperci

(FGI) przewidują, ze w okresie 3 lat można oczekiwać zmian wskazujących na kierunek dalszego rozwoju gospodarczego, czyli sprawdzenia się jednego z trzech wcześniej opracowanych scenariuszy. Tym samym, w I kwartale 2019 r. należałoby dokonać przeglądu założeń rozwoju gospodarczego i ich wpływu na lukę finansową dla poszczególnych grup odbiorców ostatecznych/beneficjentów (zwłaszcza spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBS-ów, gmin zarządzających budynkami mieszkaniowymi) oraz porównać sytuację rzeczywistą z planowaną. Zmianie uległyby wówczas efekt dźwigni oraz luka finansowa, która w sytuacji pesymistycznego scenariusza uległaby zwiększeniu. Ustalenie wzrostu lub spadku zadłużenia mieszkańców oraz spadku lub wzrostu wydatków majątkowych jednostek samorządu terytorialnego o co najmniej 10 % ( przekroczenie wartość min. lub max.) spowoduje konieczność ponownego oszacowania luki kapitałowe i środków publicznych nieodzyskanych. Tabela 28. Wskaźniki ekonomiczne wyznaczające moment, w którym należy dokonać aktualizacji oceny ex-ante instrumentów finansowych w perspektywie 2014-2020 w RPO WSL w PI 4c

Poziom wydatków

majątkowych województwa

śląskiego

Wskaźnik zadłużenia mieszkańcó

w spółdzielni

Wskaźnik zadłużenia

mieszkańców wspólnot

mieszkaniowych

Wskaźnik zadłużenia mieszkańców TBS-ów

Wskaźnik zadłużenia mieszkańcó

w budynków

gmin


mieszkańców budynków

Skarbu Państwa


mieszkańców zakładów

pracy

Wartość min.

965 mln zł 31,4% 7,5% 14,3% 30,5% 19,2% 21,2%

Wartość maks.

1180 mln zł 51,4% 27,5% 34,3% 50,5% 39,2% 41,2%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych GUS: Gospodarka mieszkaniowa w 2013 r.,

Wydatki województw w 2013 r.



Rekomendacje

10.1 Rekomendacje operacyjne

Lp. Wniosek Powiązana z wnioskiem

rekomendacja Adresat

rekomendacji Sposób wdrożenia

Termin realizacji

1. 2.

Za przekazywanie instrumentów finansowych odbiorcom finansowym powinien być odpowiedzialny fundusz efektywności energetycznej wybierany przez EBI (s. 70). Przeprowadzona analiza ex-ante możliwości zastosowania instrumentów finansowych jest aktualna dla obecnych i prognozowanych warunków rynkowych. Stopień wykorzystania instrumentów finansowych będzie zależał od warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz poziomu rozwoju gospodarczego wpływającego na dochody samorządów, a także sytuacji finansowej mieszkańców (s. 80).

Fundusz na rzecz efektywności energetycznej wybierany powinien być w drodze otwartego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego zaproszenia do składania ofert ogłaszanego/ organizowanego przez Europejski Bank Inwestycyjny po 2018 r. należałoby dokonać przeglądu założeń rozwoju gospodarczego i ich wpływu na lukę finansową dla poszczególnych grup beneficjentów/ odbiorców ostatecznych (zwłaszcza spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, TBSów, gmin zarządzających budynkami mieszkaniowymi) oraz porównać sytuację rzeczywistą z planowaną.

Instytucja Zarządzająca Instytucja Zarządzająca,

Funduszu efektywności energetycznej powinien być wybrany w drodze otwartego konkursu ofert. Ocenie powinno podlegać wiedza i doświadczenie w udzielaniu kredytów na modernizację (w tym energetyczną) budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. Wzrost lub spadek zadłużenia mieszkańców oraz spadek lub wzrost wydatków majątkowych jednostek samorządu terytorialnego o co najmniej 10 % ( przekroczenie wartość min. lub max.) wyznaczy konieczność ponownego oszacowania luki kapitałowej i środków publicznych nieodzyskanych.

II połowa 2016 I kwartał 2019 r.



10.2 Rekomendacje kluczowe



Lp. Wniosek Powiązana z wnioskiem

rekomendacja Adresat

rekomendacji Sposób wdrożenia

Termin realizacji

1. budynki użyteczności publicznej (w których nie jest prowadzona działalność gospodarcza)

2. budynki mieszkaniowe wielorodzinne)

Jednostkom sektora finansów publicznych i innym beneficjentom PI 4c realizującym projekty w budynkach użyteczności publicznej, w których nie jest prowadzona działalność gospodarcza – dla tej grupy zastosowanie wysokiego wkładu własnego lub instrumentów finansowych mogłoby znacznie ograniczyć atrakcyjność wsparcia w ramach RPO WSL i przesunąć znacznie w czasie decyzję tych podmiotów o podjęciu projektu na kolejne lata w oczekiwaniu na lepsze warunki ekonomiczne (s. 66.) Podmioty zarządzające budynkami mieszkaniowymi wielorodzinnymi mają możliwość finansowania swoich inwestycji z wpłat mieszkańców na fundusz remontowy, stąd do tych podmiotów powinny być kierowane instrumenty finansowe łączone z bezzwrotnymi formami finansowania. Same instrumenty finansowe, nawet na warunkach preferencyjnych, mogą jednak nie stanowić wystarczającej zachęty dla wspólnot mieszkaniowych czy spółdzielni mieszkaniowych do podjęcia projektów w zakresie efektywności energetycznej (s. 66)

W ramach RPO WSL powinny być kierowane do beneficjentów PI 4c realizujących projekty w budynkach użyteczności publicznej dotacje. Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe oraz TBS-y powinny mieć możliwość uzyskania instrument zachęty w celu zwiększenia efektywności inwestycji w postaci umorzenia części pożyczki (maksymalnie 5% kosztów kwalifikowanych lub maksymalnie 33% pożyczki zgodnie z Tabelą 23)

Instytucja Zarządzająca Instytucja Zarządzająca, Instytucja Pośrednicząca

Dotacja 85% kosztów kwalifikowanych projektu). Pożyczka łączona z dotacją. Po osiągnięciu zaplanowanych rezultatów możliwość umorzenia części pożyczki. wartość pożyczki= do 25% wartość dotacji= do 45% kosztów kwalifikowanych (zależna od afektywności energetycznej projektu), Suma dotacji i pożyczki powinna

IV kwartał 2015 r. ogłoszenie pierwszego konkursu

III kwartał 2016



wynieść do 70% kosztów kwalifikowanych. umorzenie pożyczki= 5% kosztów kwalifikowanych po uzyskaniu rezultatów założonych w projekcie, po min. 50% okresu, na jaki została zaciągnięta pożyczka i przy założeniu regularnego spłacania pożyczki w tym okresie Suma dofinansowania 75% kosztów kwalifikowanych Beneficjent ostateczny może starać się tylko o dotację, uzupełniając ją o instrumenty finansowe. uzyskane z innych źródeł jak np. z środków WFOŚiGW lub banków. Wówczas, gdy



3. (budynki mieszkaniowe wielorodzinne) –dla TBSów i spółdzielni, których wysokość sumy bilansowej, przychodów i zatrudnienia przekraczają wielkości ustalone dla małych i średnich przedsiębiorstw

Spółdzielnie mieszkaniowe i TBS-y są osobami prawnymi, podmiotami posiadającymi majątek i uzyskujące przychody. Stąd przed udzieleniem dofinansowania należy ustalić, czy wysokość sumy bilansowej, przychodów i zatrudnienia nie przekraczają wielkości ustalonych dla małych i średnich przedsiębiorstw (dwóch wielkości z trzech) zgodnie z art. 1 załącznika I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r.

W sytuacji przekroczenia sumy bilansowej 43 mln EUR, obrotu 50 mln EUR lub zatrudnienia 250 pracowników wsparcie powinno zostać ograniczone do 45% kosztów kwalifikowanych

Instytucja Zarządzająca

beneficjent ostateczny nie stara się o pożyczkę) maksymalna wysokość dotacji będzie mogła wynieść 55%. (struktura finansowania powinna być ustalona według wariantów przedstawionych w tabeli 23) Pożyczka łączona z dotacją. Po osiągnięciu zaplanowanych rezultatów możliwość umorzenia części pożyczki.. wartość pożyczki= do 25% wartość dotacji= do 25% kosztów kwalifikowanych (zależna od afektywności energetycznej projektu), Suma dotacji i



pożyczki powinna wynieść do 40% kosztów kwalifikowanych. umorzenie pożyczki= 5% kosztów kwalifikowanych po uzyskaniu rezultatów założonych w projekcie, po min. 50% okresu, na jaki została zaciągnięta pożyczka i przy założeniu regularnego spłacania pożyczki w tym okresie Suma dofinansowania 45% kosztów kwalifikowanych Beneficjent ostateczny może starać się tylko o dotację, uzupełniając ją o instrumenty finansowe. uzyskane z innych źródeł jak np. z środków WFOŚiGW lub banków.



10.3 Rekomendacje horyzontalne

Brak

Wówczas, gdy beneficjent ostateczny nie stara się o pożyczkę) maksymalna wysokość dotacji będzie mogła wynieść 45%. (struktura finansowania powinna być ustalona według wariantów przedstawionych w tabeli 24)



Spis Literatury

1. Analiza w zakresie możliwości zastosowania zwrotnych instrumentów finansowych w

województwie małopolskim w okresie programowania 2014-2020, Kraków 2014;

2. Analiza i ocena możliwości zintegrowania działań w obszarze efektywności energetycznej z

uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym z odpadów komunalnych i osadów

ściekowych, Raport Końcowy, 2013;

3. Chcemy OZE ale nie na kredyt, http://www.gospodarzzenergia.pl/raporty,chcemy-oze-ale-

nie-na-kredyt,v13

European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States and Programme

Authorities, CPR_37_7_8_9 Combination of support from a financial instrument with other

suport

4. European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States on Definition and

use of repayable assistance in comparison to financial instruments and grants,

EGESIF_15_0005-01, 15/04/2015

5. Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne. Wytyczne dla Państw Członkowskich i

Władz Programu. Instrumenty Finansowe. Rozporządzenie ustanawiające wspólne przepisy

(CPR). Artykuł 41: Wnioski o płatności. EGESIF_15_0006-00, 11/02/2015; oraz aktualizacja:

European Structural and Investment Funds, Guidance for Member States on Article 41 CPR -

Requests for payment, EGESIF_15-0006-01, 08/06/2015

6. Ewaluacja ex-ante projektu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Lubelskiego na lata 2014-2020 z uwzględnieniem możliwości wdrożenia instrumentów

finansowych dla realizacji celów Programu, Raport Końcowy

7. Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego, GUS, Warszawa 2013;

8. Gospodarka mieszkaniowa w 2013 r., GUS, Warszawa 2013;

9. Gospodarka niskoemisyjna zaczyna się w gminie, Arkadiusz Węglarz, Ewa Winkowska,

Wojciech Wójcik, Berlin 2015

10. Instrumenty finansowe w programie ESIF/Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne/

2014-2020. Przewodnik referencyjny dla organów zarządzających. Nr ref. Ares(2014)4149039

– 10/12/2014;

11. Ocena ex-ante instrumentów finansowych dla proponowanego Programu Operacyjnego

„Infrastruktura i Środowisko” na lata 2014-2020 w wybranych sektorach, na zlecenie MIR,

realizowana przez Bank Światowy

12. Ocena luki finansowej w zakresie dostępu polskich przedsiębiorstw do finansowania

zewnętrznego. Wnioski i rekomendacje dla procesu programowania polityki spójności w

okresie 2014-2020

13. Ocena realizacji instrumentów inżynierii finansowej w ramach NSRO 2007-2013, Raport

końcowy, Warszawa, marzec 2013

14. Oferty pośredników finansowych (oferowanych produktów finansowych) dostępne w

województwie śląskim w ramach PI objętego zakresem badania ;

15. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020;

16. Projekt Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 7 maja 2015r. w sprawie udzielania

pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub przebudowy jednostek kogeneracji

zapewniających wysokosprawną kogenerację;



17. Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie udzielania pomocy na

inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych programów

operacyjnych na lata 2014-2020,

18. Projekt wytycznych w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu

Spójności na lata 2014-2020

19. Przedsiębiorcy w województwie śląskim. Fakty, liczby, przykłady. PKPP Lewiatan, 2012

20. Raport końcowy Analiza ex-ante zawodności rynku i nieoptymalnego poziomu inwestycji na

terenie województwa mazowieckiego w kontekście wdrażania Regionalnego Programu

Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020

21. Raport o inflacji, NBP, Warszawa 2015

22. Raport z badania „Ewaluacja ex ante Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2014-2020”;

23. Raport z badania „Ocena realizacji instrumentów inżynierii finansowej w ramach NSRO 2007-

2013”,

24. Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych RPO WO

2014-2020”, październik 2014;

25. Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych wdrażanych

w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2014-2020”, październik 2014;

26. Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja ex ante instrumentów finansowych wdrażanych

w województwie zachodniopomorskim w latach 2014-2020”, grudzień 2014;

27. Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów finansowych Regionalnego

Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2014-2020”; październik

2014;

28. Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów finansowych w ramach

Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020”;

29. Raport z badania ewaluacyjnego „Ocena ex ante instrumentów inżynierii finansowej w

ramach RPO WP 2014-2020”;

30. Raport z badania ewaluacyjnego ex ante instrumentów finansowych przewidzianych do

zastosowania w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (jeżeli dokument

ten będzie dostępny w okresie realizacji badania);

31. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013;

32. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020;

33. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające

rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 ustanawiające wspólne

przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu

Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz

ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu

Morskiego i Rybackiego;

34. Rozporządzenie KE 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. (zgodnie z którym mają zostać wydane

wytyczne MIR w sprawie udzielania pomocy publicznej w sektorze energetyki udzielania

pomocy publicznej w sektorze energetyki;

35. Rozporządzenie Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre

rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.



36. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia…2015r. w sprawie udzielania

pomocy na inwestycje wspierające efektywność energetyczną w ramach regionalnych

programów operacyjnych na lata 2014-2020

37. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013

r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego

na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego

oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego

Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006;

38. Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 1011/2014 z dnia 22 września 2014 r.

ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu

Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w odniesieniu do wzorów służących do

przekazywania Komisji określonych informacji oraz szczegółowe przepisy dotyczące wymiany

informacji między beneficjentami a instytucjami zarządzającymi, certyfikującymi,

audytowymi i pośredniczącymi.

39. Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 821/2014 z dnia 28 lipca 2014 r. ustanawiające

zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w

zakresie szczegółowych uregulowań dotyczących transferu wkładów z programów i

zarządzania nimi, przekazywania sprawozdań z wdrażania instrumentów finansowych,

charakterystyki technicznej działań informacyjnych i komunikacyjnych w odniesieniu.

40. Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 964/2014 z dnia 11 września 2014 r.

ustanawiającym zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr

1303/2013 w odniesieniu do standardowych warunków dotyczących instrumentów

finansowych (Dz. Urz. UE L 271 z 12.9.2014, str. 16),

41. Strategia modernizacji budynków: mapa drogowa 2050, Kraków 2014;

42. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego ŚLĄSKIE 2020+, 2013

43. Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych PO IŚ 2014-2020;

44. Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2014-2020;

45. Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Śląskiego na lata 2007-2013,;

46. Uchwała Nr IV/57/3/2014 z dnia 17 listopada 2014 roku Sejmiku Województwa Śląskiego-

”Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie

poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji”.

47. Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w

perspektywie finansowej 2014-2020 (tzw. ustawa wdrożeniowa)

48. Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2014–2017, 2014

49. Wnioski z analiz prognostycznych na potrzeby Polityki energetycznej Polski do 2050 roku,

Warszawa, 2014

50. Wnioski ze spotkań organizowanych w ramach I osi priorytetowej PO IŚ 2014-2020

Zmniejszenie emisyjności gospodarki dla działania 1.7 Kompleksowa likwidacja niskiej emisji

na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej w zakresie finansowania bezzwrotnego

51. Wydatki województw 2013, GUS, Warszawa 2013

52. Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w środowisku śląskich zarządców

nieruchomościami przez Krajową Izbę Gospodarki Nieruchomościami



53. Wytyczne w zakresie instrumentów finansowych – łączenie wsparcia zwrotnego i

bezzwrotnego – EGESIF_15_0012-00 Combination of support;

54. Wytyczne w zakresie sprawozdawczości na lata 2014-2020

DZIAŁ BADAŃ SPOŁECZNYCH I EWALUACYJNYCH...W niniejszym raporcie prezentowane są wyniki badań...

Documents

Transcript of DZIAŁ BADAŃ SPOŁECZNYCH I EWALUACYJNYCH...W niniejszym raporcie prezentowane są wyniki badań...