Metody badań naukowych

• Wiedza naukowa – istota, znaczenie, tworzenie• Nauki ekonomiczne – obszar wydzielony w

ramach nauk społecznych• Nadrzędne cechy wiedzy naukowej• Proces badań naukowych• Metodyka badań naukowych• Pisanie tekstów naukowych• Recenzje prac i dyskusje naukowe

Prof. dr hab. Henryk Mruk h. mruk@ue.poznan.pl

Wiedza naukowa - zadania badaczy

• Nauka – zadanie podstawowe – odkrywanie praw• Prawa – ( zasady, reguły) – stwierdzenia ogólne• Prawa ilościowe i jakościowe (tabela z danymi to nie

prawo) – prawa a twierdzenia naukowe• Odkrycia naukowe – dostarczanie podstaw do trafnego

przewidywania• Wiedza naukowa jako efekt poznania naukowego i

wykorzystania metod naukowych• Metoda – reguła, porządkowanie• Metoda a metoda naukowa (Cyganka, przepowiednia)• Wiedza naukowa jako efekt trafności doboru metod do

celów i warunków badań• Wiedza naukowa a potrzeby doraźne – kryminalistyka,

medycyna, polityka, ekspertyzy, sondaże, raporty - rezultaty nie służą nauce a metody są podobne

Wiedza naukowa - zadania badaczy

• Odróżnianie wiedzy naukowej od nienaukowej• Wykrywanie i formułowanie problemów gospodarczych

wymagających badań naukowych• Rozwiązywanie problemów za pomocą metod uznanych

w danej dziedzinie, dyscyplinie nauk• Umiejętność redagowania tekstów naukowych• Zdanie metodologów – dwa rodzaje zadań badaczy :• Tworzenie wiedzy• Redagowanie tekstów• Metodologia – jak tworzą się metody badań?• Metodyka – metody prowadzenia badań w dziedzinie

Wiedza naukowa - wynik procesu poznawczego

• Postrzeganie• Wyobrażanie • Tworzenie pojęć• Myślenie• Zapamiętywanie• Poznanie zmysłowe• Poznanie abstrakcyjne• Wyobrażenia - rzeczy konkretne• Pojęcia - nieobrazowe• Poddawanie własnych poglądów próbom własnej

krytyki

Wiedza naukowa

• Cechy wiedzy naukowej:prawdziwość - cecha nadrzędnauzasadnienieobiektywizmogólnośćoryginalnośćścisłośćuporządkowanieużyteczność

• Badania z zakresu danego obszaru w pracy awansowej powinny posiadać wymienione cechy

Wiedza naukowa - twierdzenia

• Uzasadnianiebezpośredniepośrednie czyli logiczne wnioskowanie dowodzenie sprawdzanie

• Powoływanie się na fakty a nie autorytety• Wolność – warunek oryginalności uzyskiwanej wiedzy

naukowej• Prawda i fałsz – rozróżnienie, uzasadnienie• Wiedza teoretyczna – rozumienie istoty rzeczy i zjawisk

Wiedza naukowa - błędy naukowe

• Mogą się zdarzyć - źródła błędów• Obiektywne – tkwią na zewnątrz• Subiektywne - tkwią w badaczu• Myślenie uproszczone - złudzenia , uczucia,

ideologie• Pułapki myślowe – zasada zakotwiczenia,

dowody potwierdzające własne tezy, pułapka kosztów utopionych, sposób sformułowania problemu, pułapka zbytniej pewności siebie, pułapka asekuranctwa

Wiedza naukowa - użyteczności, funkcje

• Wyjaśniająca

• Diagnostyczna

• Prognostyczna

• Praktyczna

• Jak jest? - obserwacja rzeczywistości

• Dlaczego tak jest? - model, zależności

• Jak może być inaczej? - prognoza

Wiedza naukowa - poznanie naukowe

• Metodyczne i podporządkowane celowi• Odbywa się w warunkach sprzyjających

otrzymywaniu wiedzy ścisłej i pewnej• Zmierza do wykrywania ukrytych i zarazem

istotnych zjawisk i cech rzeczy• Jest instrumentalne• Jest dokonywane za pomocą precyzyjnych

pojęć• Jego wyniki są utrwalone w formie pisemnej

Nauki ekonomiczne – obszar w naukach społecznych

• Nauka – nauki społeczne – wyodrębniony obszar badań• Nauki ekonomiczne – kontrowersje klasyfikacyjne• Podział nauk ekonomicznych (dziedzina wiedzy) na trzy

dyscyplinyekonomianauki o zarządzaniutowaroznawstwo

• Czy ten podział można uznać za wystarczający?• Czy nauki ekonomiczne nie dojrzały do wydzielenia

innych dyscyplin – np. finansów, rachunkowości, logistyki, marketingu?

• Jakie są granice podziału między dyscyplinami?• Praca doktorska jako awansowa należy do dyscypliny

Cechy nauk ekonomicznych

• Złożoność badanych zjawisk

• Ograniczone stosowanie metod ścisłych

• Używanie potocznego języka

• Niepełna obiektywność

• Wiedza potoczna dość powszechna

• Związki z innymi naukami i dziedzinami

• Silnie związane ze sferą praktyczną

Nauki ekonomiczne – quo vadis?

• Kryteria wyodrębniania nauki wyodrębnienie przedmiotu poznaniaustalenie zakresówwyodrębnienie metod badawczych

właściwych dla danej dyscypliny

wydzielenie języka charakterystycznego dla danej dyscypliny

• Współcześnie dyscypliny się przenikają, współzależą od siebie

• Interdyscyplinarność badań zmienia dotychczasowe paradygmaty

• Ekonomia tradycyjna a behawioralna

Teoria marketingu – analiza krytyczna

• Przesłanki wyodrębniania nowych dyscyplin:specjalizacja badawczaograniczoność umysłu człowiekaprzedmiot wykładany w uczelni

• Skąd można wywieść marketing jako naukę? – jedną z możliwości jest teoria wymiany

• Ekwiwalentna wymiana – spojrzenie przez pryzmat efektywności oraz skuteczności dla sprzedającego i kupującego

• Marketing obejmuje badanie prawidłowości występujących w sferze wymiany – wspólna płaszczyzna przedsiębiorcy i konsumenta

Teoria marketingu – analiza krytyczna (2)

• Marketing – „proces planowania i realizacji pomysłów, ustalania cen, promocji i dystrybucji idei, towarów i usług do kreowania wymiany, która realizuje cele jednostki i przedsiębiorstw”

• Definicja Amerykańskiego Stowarzyszenia Marketingu akcentuje sferę praktyczną

• Podejście naukowe – badanie związków i zależności występujących między podmiotami uczestniczącymi w wymianie dóbr

• Nauka – praktyka• To alternatywa czy koniunkcja?• Myślenie i aktywność naukowa różni się od działalności

praktycznej

Teoria marketingu – analiza krytyczna (3)

• Marketing wyrósł z praktyki – czy i na ile jest to

prawidłowość w przechodzeniu od praktyki do teorii?

• Teoria – możliwe są różne podejścia

uogólnienie rzeczywistości

kształtowanie rzeczywistości na bazie

tworzonego modelu

• „Teoria marketingu jest solidna, ale jego praktyka

pozostawia wiele do życzenia” – jedyne użycie słowa

„teoria” w pracach Ph. Kotlera

Teoria marketingu – analiza krytyczna (4)

• Podejście do badań i do nauki jest inne w Stanach

Zjednoczonych oraz inne w Europie

• Nauki ekonomiczne korzystają z języka potocznego, co

wpływa na mniejszą precyzję publikowanych wyników

• Obszar marketingu obejmuje w miarę istotną część

zasobów siły roboczej oraz znaczącą wartość rynku

(reklama, promocja, wydarzenia)

Praca awansowa – zakres i układ

• Cel ogólny, zasadniczy• Cele szczegółowe• Hipotezy badawcze• Zakresy badań – przedmiotowy, podmiotowy, czasowy,

przestrzenny• Źródła informacji• Metody badań• Ocena literatury przedmiotu• Układ rozważań• Rozprawy, dysertacje promocyjne• Znaczenie promotora - konsultacje

Praca awansowa – zasady tworzenia

• Umiejętność obserwowania faktów• Znajdowanie związków miedzy nimi• Porządkowanie myśli• Praca doktorska to praca wykonana prawie

samodzielnie• Ustawowa definicja pracy doktorskiej• Oryginalne rozwiązanie problemu naukowego• Wykazanie się znajomością ogólnej wiedzy

teoretycznej w danej dyscyplinie naukowej• Umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy

naukowej - własny warsztat naukowy

Metody badań naukowych

• Metody logiczne• Metody heurystyczne• Metody statystyczne• Metody ekonometryczne• Metody badań marketingowych• Metody doboru próby do badań• Klasyfikowanie rzeczy i zjawisk• Skale pomiaru• Metody obserwacji• Metody eksperymentów• Metody dokumentacyjne

Metody badań naukowych - 2

• Metody kwestionariuszowe• Metody projekcyjne• Metody wywiadów ilościowych i jakościowych• Metody przetwarzania informacji• Metody analiz i porównania• Metody projektowania• Metody twórczego myślenia• Metody rozumowań naukowych• Metody komparatywne • Metody tendencji rozwojowej• Metody pomiarów medycznych

Techniki myślenia kreatywnego

• Myślowe kapelusze de Bono• Pro - Kontra• Tablice elementów• Bodźce losowe• Disruption• Burza mózgów – różne jej rodzaje• Odrzucenie• Skutki i Następstwa• Metod Walta Disneya • Rozważ Wszystkie Czynniki• Zalety, Wady, Interesujące

Praca naukowa - cechy badacza

• Intelekt • Niezależność w myśleniu• Szerokie zainteresowania• Wyobraźnia • Nieuleganie presji czasu• Wytrwałość • Akceptacja nowości, zmian - ciągła „młodość”• Doświadczenia - trauma• Kolejność narodzin• Poczucie humoru• Samoświadomość

Praca naukowa - organizacja czasu

• Wybór własnej ścieżki - kamienie milowe• Praca nad poznaniem zasad, warsztatu• Pisanie recenzji publikowanych tekstów• Prezentowanie koncepcji na forum zespołu• Rozpatrywanie uwag• Systematyczne studia literaturowe• Notatki• Dobór metod badawczych i źródeł• Bliskość z problemem w każdych warunkach• Wykorzystanie czasu - narzucone terminy• „map minding” jako sposób pracy nad koncepcją

Praca naukowa - pisanie tekstów

• Wyrobienie w sobie nawyku pisania• Praca naukowa to pisanie• Pisanie dla siebie i jako inspiracja dla innych• Pisanie równoległe zamiast czekania na publikację• Opinie recenzentów podstawą rozwoju• Praca nad językiem – publikacje w języku angielskim• Odwołanie do źródeł• Wstęp, rozwiniecie , zakończenie• Instrukcje wydawców• Poprawianie – stosownie do zaleceń – krytyczna ocena

Typy utworów naukowych

• Prace badawcze• Podręczniki akademickie• Dzieła popularno- naukowe• Opracowania pomocnicze• Prace społecznościowe - Wikipedia, podręczniki• Teksty publicystyczne• Referaty• Artykuły• Doniesienia naukowe• Recenzje prac awansowych

Literatura

• Ariely D., Potęga irracjonalności, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2009

• Lindstrom M., Zakupologia, Znak, Kraków 2009

• Zweig J., Twój mózg, twoje pieniądze, MT Biznes, Warszawa 2008

• Anderson Ch., Długi ogon, Media Rodzina, Poznań 2009

• Gladwell M., Poza schematem, Książka i Wiedza, Warszawa 2009

• Underhill P., Dlaczego kupujemy?

• Stachak St., Podstawy metodologiczne nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa 2003

• Czerwiński Z., Dylematy ekonomiczne, PWE, Warszawa 1992

• Zakrzewski Zb., O pracy doktorskiej w naukach ekonomicznych, AE, Poznań 1976

• Szreder M., Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE, Warszawa 2009

• Podstawy metodologiczne prac doktorskich w naukach ekonomicznych, prac zbiorowa pod red. M. Sławińskiej i H. Witczaka, PWE, Warszawa 2008

• Kołakowski L., Mini wykłady o maxi sprawach

• Kapuściński R., Podróże z Herodotem