Dydaktyka historii wg Maternickiego, Majorka i Suchońskiego - część 4

7/22/2019 Dydaktyka historii wg Maternickiego, Majorka i Suchoskiego - cz 4

1/8

DYDAKTYKA HISTORII

Jerzy Maternicki, Czesaw Majorek, Adam Suchoski

Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1993

Okadk projektowa Dariusz Litwiniec

Redaktorzy Wiesawa Chlopecka, Anna Kiys

Redaktor techniczny Teresa Skrzypkowska

1


2/8

RODKI DYDAKTYCZNE W NAUCZANIU UCZENIU SI HISTORII

SYSTEMATYKA RODKW DYDAKTYCZNYCH

1. Prby ucilenia poj.Kady system jest zwart i niepodzieln czci, ktr mona wyodrbni z otoczenia. Jest to cao

zorganizowana, poniewa odzwierciedla dynamiczne i wzajemne stosunki midzy rnymi czciamiskadowymi, a jakakolwiek zmiana ktrego z elementw pociga za sob zmiany pozostaych elementw, a wkonsekwencji caego systemu.

System jest zbiorem elementw powizanych wzajemnymi relacjami. System dydaktyczny skada si ztakich elementw jak:

1. cele,2. treci,3. metody,4. formy organizacyjne,5. rodki dydaktyczne stanowi istotny skadnik rodowiska materialnego, w ktrym odbywa si proces

nauczania uczenia si.

Zdaniem Edwarda Fleminga rodkami dydaktycznymi nazywamy przedmioty materialne i znaki symboliczne

uatwiajce poznawanie obiektywnej rzeczywistoci i nabywanie umiejtnoci jej przeksztacenia.Czesaw Kupisiewicz ucili natomiast, e rodki dydaktyczne s to przedmioty, ktre dostarczajc uczniomokrelonych bodcw sensorycznych oddziaywujcych na such, wzrok, dotyk, uatwiaj im bezporednie iporednie poznawanie rzeczywistoci.

S to definicje zbyt wskie, poniewa rodkami dydaktycznymi nie s tylko przedmioty materialne, aletake wytwory suce optymalizacji procesu ksztacenia. Czesaw Szybka stwierdzi, e stanowiobiektywne warunki procesu nauczania. T. Sowikowski podkrela, e stanowi one waciwe narzdzia pracynauczyciela, uatwiaj mu i zabezpieczaj poprawny przebieg procesu nauczania oraz pozytywne jego wyniki.Alojzy Zielecki stwierdzi: Pomocami naukowymi nazywa bdziemy wszystkie rodki stosowane w procesiedydaktycznym z wiadomoci ich przydatnoci i koniecznoci. Podczas stosowania ich przez nauczyciela,nazwiemy je rodkami dydaktycznymi, () gdy bd si nimi posugiwa uczniowie w czasie uczenia sinazwiemy je rodkami uczenia si.Podsumowujc:

rodki dydaktyczne s to przedmioty materialne lub ich wytwory oddziaywujce na rne receptory iumoliwiajce wtrn rekonstrukcj procesu dziejowego na potrzeby zwizane z szeroko rozumian edukacjhistoryczn.

2. Typologia rodkw dydaktycznych.Kryterium podziau rodkw:

1. rodki sowno tekstowe:a. bezporednie rda historyczne, pisane,

b. porednie podrczniki, literatura popularnonaukowa itp.,2. rodki pogldowe bezporednie:

a. wystpujce w rodowisku naturalnym budowle itp.,b. wystpujce w rodowisku zastpczym muzea, izby pamici itp.,

3. rodki pogldowe porednie odwzorowujce relikty przeszoci w sposb:a. wielowymiarowy modele,

b. jednowymiarowy obrazy, fotografie,4. rodki audiowizualne:

a. foniczne audycje radiowe, nagrania pytowe i magnetofonowe,b. wizualne statyczne obrazy ekranowe, film niemy,c. foniczne i wizualne film dwikowy, programy telewizyjne,

5. rodki automatyzujce proces dydaktyczny:a. komputery, maszyny dydaktyczne,

b. egzaminatory, kontrolery.

3. Funkcje rodkw dydaktycznych.

Pod pojciem funkcja rozumie bdziemy waciwoci, dziki ktrym rodki dydaktyczneoddziaywaj na uczniw, wypeniajc zadania przydzielane im wiadomie przez nauczyciela.

2


3/8

Edward Fleming stwierdzi, e funkcje rodkw dydaktycznych polegaj na:1. wywoaniu pozytywnych motyww uczenia si,2. wielostronnym aktywizowaniu ucznia,3. uatwianiu procesu poznawania rzeczywistoci,4. weryfikowaniu poznania teoretycznego,5. wywoaniu przey i oddziaywaniu wychowawczym,

6. umoliwianiu nabywania umiejtnoci przetwarzania rzeczywistoci.Czesaw Kupisiewicz wymienia funkcje:1. poznawcz utrwalenie i posugiwanie si zdobyt wiedz (mikrodydaktyka):

a. motywacyjna,b. informacyjna ilustracyjna,c. kontrolna,d. ekspozycyjna,e. integrujca,

2. ksztacc umiejtno korzystania z rnych rde informacji ksztatowanie umiejtnoci(makrodydaktyka).

Naley pamita, e postp moliwy jest w rnych dziedzinach wiedzy, ale zawsze zaczyna si od niepokojuintelektualnego. Do zada nauczyciela historii naley take pobudzanie tego intelektualnego niepokoju, w czymobok sowa istotn rol mog odegra rnorodne rodki dydaktyczne.

Za porednictwem rodkw dydaktycznych rozwijamy i ksztacimy zdolnoci poznawcze, jak mylenie,spostrzeganie, wyobrani, uwag.

PODRCZNIK

1. W poszukiwaniu podrcznika na miar naszych czasw.Jerzy Maternicki wyodrbni trzy typy podrcznikw:

1. syntezy, przekazanie gotowej wiedzy do przyswojenia,2. kompendia materiaowe, ograniczaj si do podania moliwie surowego, ale uporzdkowanego

materiau faktograficznego,3. podrczniki uniwersalne o charakterze analityczno syntetycznym, zawieraj obok materiau

kompendiw rwnie uoglnienia i sdy wartociujce, gdzie trudno polega na znalezieniuwaciwych proporcji pomidzy wiedz surow a gotow, czyli na trafnym wyborze tego, co ma by

uczniom podane i tego, co bdzie przedmiotem ich samodzielnych poszukiwa. W poszukiwaniurozwiza optymalnych w zakresie podrcznikw wychodzi z pomoc Alojzy Zielecki:

a. W jakim stosunku powinien pozostawa podrcznik historii do treci ujtych w programie tegoprzedmiotu?

b. Jakie s postulowane i rzeczywiste funkcje podrcznika w procesie dydaktycznym?c. Jak powinny si ksztatowa zwizki podrcznika z innymi rodkami dydaktycznymi?d. W jakim kierunku powinny zmierza modyfikacje podrcznika historii?

S to pytania kierowane zarwno do autorw podrcznika jak rwnie do nauczycieli historii. Podrcznik wporwnaniu z pozaszkolnymi rdami wiedzy przekazuje informacje w formie uporzdkowanej,systematycznej, stajc si dziki temu swoistym punktem odniesienia dla informacji pochodzcych z rnychmediw.

2. Funkcje podrcznika.

Alojzy Zielecki przez funkcje podrcznika rozumie jego wpyw na osiganie zakadanych i oczekiwanychrezultatw wynikajcych ze stosowania tego rodka dydaktycznego na lekcjach historii, jak rwnie w pracydomowej. Wyrni trzy grupy jego funkcji:

1. metodyczne,2. dydaktyczne:

a. poznawcze,b. ksztacce.

3. wychowawcze.

Natomiast w ujciu Maternickiego podrczniki szkolne z historii powinny spenia funkcje:1. naukowo informacyjne,2. metodologiczne,3. wychowawcze,4. transformacyjne,

3


4/8

5. badawcze,6. samoksztaceniowa,7. autokontrolna.

Od funkcji jaki ma spenia podrcznik w procesie dydaktycznym, uzaleniona jest jego struktura, a wic jegoczci skadowe.

Struktura poszczeglnych rodkw dydaktycznych decyduje w gwnej mierze o penieniu przez terodki okrelonych funkcji.

3. Czci skadowe podrcznika.Wspczesny podrcznik to kompendium rnych rodkw dydaktycznych. Podrcznik skada si z:

1. tekstu autorskiego:a. opisowy jak jest, jak byo,

b. wyjaniajcy dlaczego tak jest, dlaczego tak byo,c. wartociujcy treci wartociujce i zdania wyraajce oceny,

2. teksty uzupeniajce:a. teksty rdowe,

b. fragmenty literatury popularnonaukowej oraz piknej,3. ilustracje podrcznikowe:

a. mapy podrcznikowe,b. obrazy,c. fotografie,d. znaczki pocztowe itp.

4. blok wiczeniowy:a. eksponowany z tekstem autorskim,

b. osobno w zeszycie wicze.

4. Praca z podrcznikiem.Przy uyciu podrcznika mona wdraa modzie do umiejtnoci korzystania z rnych materiaw

rdowych, obrazowych i symbolicznych. Opinie na temat sposobw pracy z podrcznikiem wrd nauczycielihistorii maj charakter intuicyjny. Z bada Wojciecha Kojsa wynika, e dominujcym wrd uczniw szk

podstawowych sposobem uczenia si jest czytanie i powtarzanie tekstu podrcznika. W pracy z podrcznikiem

sporzdzenie planu po uwanej lekturze jest najkrtsz form zapisu jego treci.

RDA HISTORYCZNE

1. Pojcie, podzia, charakter rde.Dla potrzeb dydaktycznych rdem historycznym moe by wszystko, co pozwala historykowi czerpa

informacje o przeszoci. Pojcie to NIE jest statyczne. Klasyfikuje si rda na:1. bezporednie i porednie,2. pisane:

a. opisowe,b. aktowe,

3. niepisane:a. zabytki ikonograficzne,

b. przedmioty codziennego uytku,c. budowle.

2. Wykorzystanie rde pisanych.To klasyczne rodki dydaktyczne, wykorzystywane w edukacji historycznej. T. Sowikowski proponuje

wykorzystanie ich w szkole podstawowej jako ilustracji, opowiadania, wykadu nauczyciela lub fragmentupodrcznika. Uycie tekstu rdowego ma funkcje motywacyjn i weryfikacyjn. W szkoach rednich niemona lekceway funkcji ilustracyjnej wg Cz. Szybki. Praca z wykorzystaniem rde pisanych winna by

podporzdkowana celom ksztacenia, chodzi tutaj o to, by wyksztaci przekonanie, e podstaw kadej wiedzys jej rda. Praca z tekstem wymaga tutaj analizy i syntezy. Wanym punktem w wykorzystywaniu tekstwrdowych jest orientacja w ich zasobach.

4


5/8

3. Praca ze rdami niepisanymi.Wzbogacaj wiedz historyczn, ale take mona dowiedzie si o sposobie ich poszukiwania i

opracowywania do celw naukowych. Czsto stosuje si je podczas wycieczek historycznych. Eksponatymuzealne staj si rodkami wizualnymi, rzadziej fonicznymi.

LITERATURA POPULARNONAUKOWA I PIKNA

Literatura popularnonaukowa.Czytelnictwo uczniw jest jednym z przejaww ich uczestniczenia w kulturze. Std rozwj

czytelnictwa dzieci u modziey powinien by traktowany jako efekt zamierzonych i skoordynowanych dziaagwnie nauczyciela jzyka polskiego, ale take historii. Praktyka szkolna wykazuje, e najczciejniepowodzenia w opracowywaniu treci i struktury okrelonych informacji wynikaj z nadmiaru komunikatw,ktre docieraj do odbiorcy. Literatura popularnonaukowa moe pogbia i poszerza wiedz historycznucznia, uzupenia informacje na temat wydarze, ktre zostay pominite w podrczniku, pominite albozasygnalizowane. Jest wielce przydatna w pracy pozalekcyjnej. Wyrnia si trzy formy lektury opracowa:

1. lektura stosowana podczas lekcji,2. lektura opracowana w ramach pracy domowej,3. lektura indywidualna, ktrej celem jest pogbienie i poszerzenie wiedzy uczniw oraz rozwijanie

zainteresowa przedmiotem.

Literatur popularnonaukow naley konfrontowa z literatur pikn. Istotnego znaczenia nabiera ksztatowaniepozytywnej motywacji do pracy z ksik. Literatura ta zblia ucznia do wydarze historycznychprzedstawianych niejednokrotnie z innego punktu widzenia ni w podrczniku szkolnym. Waciwie kierowaniedoborem lektury oraz wdraanie do racjonalnych sposobw jej wykorzystywania wpywa na wzrostzainteresowa przedmiotem oraz spenia wan rol w przygotowaniu do pracy samoksztaceniowej.

2. Literatura pikna.Nauczyciele historii przypisuj jej wan rol w budzeniu i rozwijaniu zainteresowa historycznych

dzieci i modziey. Utwr literacki nie moe zastpi podrcznika i ksiki popularnonaukowej, natomiastpowinien by wykorzystywany obok innych rodkw dydaktycznych.

W dzieach literackich odkrywa si pogldy autora i wiadomo historyczn ludzi w zamierzchychczasach. Gwnym gatunkiem tej literatury w odniesieniu do dydaktyki jest powie historyczna. W szkoleredniej literatura pikna bdzie podstaw pracy domowej. Jest rodkiem dydaktycznym, ktry korzystnie

wpywa na korelacj midzyprzedmiotow.

RODKI SYMBOLICZNE

Poznanie historyczne realizuje si w jednoci konkretu i abstrakcji. To co w historii konkretne monaprzedstawi w sposb konkretny, jak rwnie abstrakcyjny. Cech charakterystyczn abstrakcyjnegoprzedstawiania pewnych elementw przeszoci jest uzmysowienie modziey przy uyciu znakw nieikonograficznych zalenoci pomidzy omawianymi zjawiskami historycznymi. rodki symboliczne wic:

1. pomagaj w ksztatowaniu uoglnie na rnym stopniu abstrakcji pojcia, sdy, prawidowocihistoryczne,

2. uatwiaj uczniom proces mylenia historycznego,3. pomagaj w zrozumieniu zwizkw midzy zjawiskami historycznymi,4. stwarzaj moliwo niektrych operacji mylowych jak analiza i synteza.

Do rodkw symbolicznych nale:1. mapy,2. schematy,3. diagramy,4. linie chronologiczne,5. tabele.

5


6/8

1. Mapy.Mapa jest obrazem przestrzeni geograficznej, wykonanym w odpowiedniej skali z uwzgldnieniem

krzywizny ziemi. Mapa historyczna natomiast jest obrazem rzeczywistoci minionej odtworzonej podczas badanaukowych przez historykw. Klasyfikacje map historycznych:

1. mapy rozwojowe obrazuj pewien okres historyczny w sposb dynamiczny,2. mapy przekrojowe ukazujce elementy przestrzenne w sposb statyczny w cile okrelonym

momencie historycznym,3. mapy problemowe powicone jednemu zagadnieniu typu politycznego, gospodarczego lubspoecznego.

Mapy historyczne mona wzbogaca innymi rodkami symbolicznymi, jak m.in. nanosi diagramy. Mapy z tymisygnaturami nazywa si kartodiagramem. Wyodrbnia si mapy:

1. cienne,2. atlasy3. w zeszytach wicze,4. konturowe,5. plastyczne,6. w postaci przezroczy,7. w postaci fazo- i foliogramw,

8. zaprogramowane w komputerze.Uczniowie nie mog odnosi treci mapy do okrelonej rzeczywistoci historycznej. Moe jednak czyrzeczywisto historyczn z geograficzn.

2. Szkice.S to rysunki wykonane do celw dydaktycznych na tablicy, planszy, a take eksponowane za pomoc rzutnika

pisma. Maj charakter realistyczny i symboliczny. Wykorzystuje si je jako ilustracje opowiada, a take jakopodstaw opisw.

3. Schematy.To graficzne przedstawienie wzajemnej zalenoci poj, zjawisk lub procesw. Unaocznia stosunki i zwizki

pomidzy elementami analizowanej caoci. Wyrnia si schematy:1. z uyciem symboliki,

2. ukazujce zwizki czasowo egzystencjonalne,a. tablice chronologiczne,

b. tablice synchronistyczne,c. wykresy,

3. sytuacyjne do zwizkw terenowych,4. powicone zwizkom przyczynowym.

Z bada nad recepcj uczniw wynika, e 90% uczniw potrafio prawidowo odtworzy i objani wczeniejwprowadzony schemat na kolejnej lekcji. Te badania zachcaj do korzystania z tego rodka dydaktycznego.

4. Diagramy.To figury geometryczne, ktre maj na celu przyblienie modziey materiau statystycznego. Mona je

podzieli na:1. supkowe,

2. koowe,3. kwadratowe,4. rysunkowe,5. liniowe,6. mieszane.

Czsto stosuje si diagramy supkowe w ukadzie pionowym lub poziomym. Diagram koowy stosuje si przypokazaniu zjawiska, ktre skada si z okrelonych czci. Cae koo to 100%, a jego wycinki obrazujodpowiednie czci. Mona ten diagram stosowa z aplikacjami. Symbolika diagramu jest trudna do odczytaniazwaszcza przez uczniw w szkole podstawowej. Trzeba wic celowo czy diagram z rysunkiem.

Sumujc, rodki symboliczne speniaj istotna rol w procesie rekonstruowania przeszoci do celwdydaktycznych. Nader czsto w pracy lekcyjnej nauczyciela nie jest moliwe uksztatowanie niezbdnychwyobrae tylko sownie czy obrazowo. T luk wypeniaj rodki symboliczne.

6


7/8

RODKI OBRAZOWE

1. Ucilenia terminologiczne.Gwnie korzysta si z nich w szkole podstawowej. Wyrnia si w semiotyce znaki ikoniczne, do ktrychzalicza si znaki, spostrzegane jako podobnie wizualnie do przedmiotw oznaczonych, oraz znaki arbitralne, doktrych zalicza si znaki, ktre s spostrzegane jako niepodobne wizualnie do oznaczonych przedmiotw. Do

arbitralnych nale obrazy abstrakcyjne i symboliczne.

2. Typologia obrazw.Walter Fuernhor wyrnia wrd obrazw historycznych:

1. reprodukcje rde materialnych,2. rekonstrukcje.

Biorc pod uwag stosunek do treci werbalnych mona take wyrni 3 typy obrazw:1. obrazowe odpowiedniki treci sownych,2. obrazowe uzupenienie treci sownych,3. obrazowe skojarzenia.

Biorc pod uwag rodzaj i form ilustracji wyrnia si:1. obrazy do demonstrowania w czasie lekcji:

a. obrazy rysowane na tablicy,

b. obrazy drukowane duego formatu,c. aplikacje,2. obrazy do analizy indywidualnej:

a. ilustracje i rysunki w podrczniku,b. obrazy w albumach i ksikach,c. ilustracje pocztwkowe,d. pakiety do indywidualnej pracy ucznia.

Ze wzgldu na stopie wiernoci w odtwarzaniu realiw historycznych:1. fotografie,2. rekonstrukcje,3. obrazy dydaktyczne,4. rysunki i obrazy malarskie,5. karykatury.

Tablica szkolna jest jednym z najbardziej ekonomicznych sposobw utrwalania i wyjaniania wiedzy uczniw,dot. to realiw historycznych.Aplikacje to obrazy lub symbole nakadane na szersze to o charakterze realistycznym lub symbolicznym.Pakiety do indywidualnej pracy ucznia s to zestawy zawierajce g. elementy obrazowe, ale take tekstowe isymboliczne, ktre naley pogrupowa lub uporzdkowa na podstawie okrelonych wczeniej kryteriw.Fotografie pokazuj w ujciu caociowym dan rzeczywisto historyczn lub wyodrbnione z caoci detale.Obrazy dydaktyczne przedstawiaj realia zwizane z procesem dziejowym w formie przystosowanej do

potrzeb edukacji historycznej.Karykatury w ujciu dydaktycznym s to rysunki przedstawiajce czsto cechy postaci, przedmiotw lubokrelone wydarzenia w sposb przesadny, a czsto omieszajcy. W szerokim zakresie wykorzystuje si j wRFN.

3. Sposoby wykorzystywania obrazw.

Jako, e historii w oglnym zarysie nie poznaje si bezporednio, a bodce oddziaywajce naczowieka maj charakter sowno obrazowe, obrazy s istotne w procesie nauczania uczenia si. Sposobywykorzystania obrazw bdzie uzaleniony od materiaw jakimi dysponuje nauczyciel. Prezentacje obrazw

powinny by wkomponowane w tre lekcji i wspdziaa harmonijnie w przekazywaniu treci historycznych.

RODKI AUDIOWIZUALNE

Przekazywanie informacji za porednictwem specjalistycznego sprztu i zwizanych z tym sprztem materiaw,ktre speniaj rol nonikw informacji. rodki te maj wiele waciwoci, ktre mog i powinny bywykorzystywane do celw edukacyjnych. Kilka najwaniejszych rodkw audiowizualnych:

1. zbliaj ucznia do poznawanej rzeczywistoci (cho zastpczej),2. aktywizuj spostrzeganie oraz mylenie wyobraeniowe i pojciowe,3. rozbudzaj motywy uczenia si poprzez wywoanie zainteresowania dla przedmiotu poznania,

7


8/8

Ich podstawow funkcj jest zastpowanie bezporedniego kontaktu z rzeczywistoci przez obrazowe idwikowe odbicie. Wpywajc nimi na receptory wzrokowe i suchowe, uzyskuje si wzrost efektywnoci

procesw poznawczych.

1. rodki foniczne, suchowe lub audialne.rodki te mog:

1. odzwierciedla dwikowo poznan rzeczywisto i tym samym zblia si do niej,2. stanowi emocjonaln podbudow poznanych treci,3. budzi pozytywn motywacj przez wywoanie zainteresowania dla przedmiotu poznania,4. rozwija i ksztaci wyobrani, wraliwo suchow oraz estetyczn,5. wdraa do umiejtnoci suchania, koncentrowania uwagi oraz krytycznej analizy przekazywanych

treci,6. rozwija spostrzegawczo i zdolno twrczego mylenia,7. ksztaci w zakresie poprawnoci jzykowej.

Wyrnia si tutaj:1. audycje radiowe,2. nagrania pytowe,3. nagrania magnetofonowe,

2. rodki wizualne.Zalicza si tutaj obrazy uzyskane za porednictwem diaskopu, episkopu, projektoskopu. Wyrnia si tutaj:1. przezrocza, zwane diapozytami, s to mae obrazy utrwalone na materiale przezroczystym i

przenoszone na ekran za pomoc urzdzenia projekcyjnego zwanego diaskopem,2. obrazy episkopowe, przenoszone na ekran za pomoc episkopu, ktry jest urzdzeniem do wywietlania

na ekranie obrazw z materiaw nieprzezroczystych, tj. zdj, widokwek, rysunkw, map,schematw, itp.,

3. foliogramy i fazogramy, wywietlane na ekranie przez rzutniki pisma (grafoskopy, tablice wietlne).

3. rodki foniczne i wizualne.Jednym z atrybutw nowoczesnoci w ksztaceniu jest wielo stosowanych w nim rwnolegle metod,

form organizacyjnych, a take wykorzystywanych rodkw dydaktycznych. Wyrnia si w projekcjachmultimedialnych:

1. przezrocza udwikowione:a. obrazy,

b. tekst,c. podkad muzyczny, muzyka,

2. programy telewizyjne, w nowoczesnym ksztaceniu telewizja stwarza najwiksze moliwoci, atelewizyjnymi programami edukacyjnymi okrela si te programy, ktre zostay wykonane wgokrelonych zasad dydaktycznych do realizacji zaoonych celw ksztacenia:

a. audycje o tematyce historycznej,b. materiay filmowe:

i. film dokumentalny,ii. film dydaktyczny,

iii. film fabularny.3. moliwoci wykorzystania komputerw, gdzie:

a. komputer nie zastpi podrcznika, ale moe stanowi swoist odmian podrcznika, w ktrymstrony przewraca si za pomoc klawiatury,

b. komputer moe zastpi wiele rodkw dydaktycznych bd wystpi w roli przekanika lubdysponenta innych rodkw dydaktycznych,

c. moe rwnie sterowa innymi rodkami dydaktycznymi lub stanowi jeden z czonwsystemu multimedialnego,

d. pomaga w zdobywaniu informacji,e. moe przyspieszy proces przekazywania, utrwalania i kontroli zdobytych informacji,f. suy pomoc w sytuacjach dydaktycznych, ktre wymagaj animacji ruchowej, choby

symulacje wydarze historycznych.Zadaniem komputerw jest wic racjonalizacje metod nauczania, a zwaszcza zapewnienie optymalnychwarunkw do indywidualizacji procesu dydaktycznego.

8

Dydaktyka historii wg Maternickiego, Majorka i Suchońskiego - część 4

Documents

Transcript of Dydaktyka historii wg Maternickiego, Majorka i Suchońskiego - część 4