Ks. Pawe Oskwarek

DROGA NOWEGO CZOWIEKA

WEDUG 10 DROGOWSKAZW RUCHU WIATO-YCIE

FORM WCIELENIA EKLEZJOLOGII

SOBORU WATYKASKIEGO II

Praca doktorska

z teologii pastoralnej

pisana na Papieskim Wydziale

Teologicznym we Wrocawiu

pod kierunkiem

Ks. Bp prof. dra hab. Andrzeja

Siemieniewskiego

Wrocaw 2009

PLAN PRACY

Wykaz skrtw.............. 4

Wstp............ 6

Rozdzia pierwszy

ZASADNICZE ELEMENTY EKLEZJOLOGII SOBORU

WATYKASKIEGO II W UJCIU KS. FRANCISZKA

BLACHNICKIEGO ..........................................................................................

11

1. Koci jako Misterium......................................... 13

2. Koci jako Lud Boy .................................................... 243. Koci jako koinonia (communio, wsplnota) ........... 52

Rozdzia drugi

RUCH WIATO-YCIE JAKO PEDAGOGIA NOWEGO

CZOWIEKA W DZIELE URZECZYWISTNIANIA SI

KOCIOA ..........................................................................

72

1. Ewangelizacja ........................................................ ..... 75

2. Formacja deuterokatechumenalna ....... 813. Okres mistagogii .......................... 844. Oaza ywego Kocioa ............ 874.1. Zaoenia metodyczne rekolekcji oazowych................................................. 87

4.2. Program formacyjny rekolekcji oazowych ....... 944.2.1. Oaza Nowego ycia pierwszego stopnia ...... 95

4.2.2. Oaza Nowego ycia drugiego stopnia....................................................... 100

4.2.3. Oaza Nowego ycia trzeciego stopnia........................................................ 103

2

Rozdzia trzeci

FORMACJA CHRZECIJASKA ROZUMIENIA KOCIOA

ODCZYTYWANA W KLUCZU DROGOWSKAZW NOWEGO

CZOWIEKA .....................................................................109

1. ANALIZA DROGOWSKAZW NOWEGO CZOWIEKA............................. 109

1.1. Podstawy chrzecijaskiej wiary Tajemnice wiary ......................... 112

Krok 1: JEZUS CHRYSTUS.................................................................... 114

Krok 2: NIEPOKALANA ........................................ 121

Krok 3: DUCH WITY ................................................. 130

Krok 4: KOCI................................................................................................ 136

1. 2. rodki chrzecijaskiego wzrostu Lekcje wiary......................... 144

Krok 5: SOWO BOE ................................... 145

Krok 6: MODLITWA .................................................................. 151

Krok 7: LITURGIA ..................... 159

1. 3. Owoce Nowego ycia ycie ksztatowane przez wiar ............................. 167

Krok 8: WIADECTW0 .......................................... 168Krok 9: NOWA KULTURA ............................ 174

Krok 10: AGAPE ......................................... 185

Rozdzia czwarty

CHARYZMAT RUCHU WIATO-YCIE W SUBIE

ODNOWY KOCIOA LOKALNEGO........................................................ 196

1. Realizacja soborowego nauczania Kocioa w Ruchu wiato-ycie w

perspektywie teologii pastoralnej.......................................... 197

2. Ruch wiato-ycie jako forma autorealizacji eklezjalnej wsplnoty w

wietle Drogowskazw ................................ 2063. Postulaty pastoralne.......................................................................................... 213

Zakoczenie........ 225

Bibliografia.... 231

3

WYKAZ SKRTW

I. Dokumenty Kocioa

ChL - Adhortacja Apostolska Christifidelis laici DA - Dekret o apostolstwie wieckich Apostolicam actuositatem DE - Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio

DI - Deklaracja o jednoci i powszechnoci zbawczej Jezusa Chrystusa i Kocioa Dominus Iesus

DK - Dekret o posudze i yciu kapaskim Presbyterorum ordinis

DM - Dekret o dziaalnoci misyjnej Kocioa Ad gentes divinitus DRN - Deklaracja o stosunku Kocioa do religii

niechrzecijaskich Nostra aetate DWCH - Deklaracja o wychowaniu chrzecijaskim Gravissimum

educationis KDK - Konstytucja duszpasterska o Kociele w wiecie

wspczesnym Gaudium et spes KK - Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium KKK - Katechizm Kocioa Katolickiego KL - Konstytucja o witej liturgii Sacrosanctum concilium KO - Konstytucja dogmatyczna o objawieniu Boym Dei verbum KPK - Kodeks Prawa Kanonicznego MCo - Encyklika Piusa XII, Mystici Corporis Christi MDe - Encyklica Piusa XII, Mediator Dei PDV - Adhortacja Jana Pawa II Pastores dabo vobis RK - Relacja kocowa Nadzwyczajnego Synodu Biskupw z

1985 r. RH - Encyklika Jana Pawa II Redemptor hominis RM - Encyklika Jana Pawa II Redemptoris missio TMA - List apostolski Jana Pawa II Tertio millennio adveniente

II. Czasopisma

AK - Ateneum Kapaskie

CTh - Collectanea Theologica LMD - La maison Dieu. Revue trimestrielle du Centre de Pastorale

Liturgique ThJ - Theologisches Jahrbuch

4

III. Skrty Ruchu wiato-ycie

ChiW - F. Blachnicki, Charyzmat i wierno. Do Ruchu wiato-ycie z obczyzny 1981-1984, Carlsberg 1985.

EACR - Ewangelizacja wedug planu Ad Christum Redemptorem, wiato-ycie 1988.

ODB I - Oaza Dzieci Boych I stopnia. Podrcznik. Cz A oglna.

ON I - Oaza Nowego ycia I stopnia. Podrcznik. Cz A oglna. Cz B Szczegowa.

ON II - Oaza Nowego ycia II stopnia. Podrcznik. Cz A oglna. Cz B szczegowa.

ON III - Oaza Nowego ycia III stopnia. Cz oglna i szczegowa.

ORD - Oaza Rekolekcyjna Diakonii Ruchu wiato-ycie, wiato-ycie 1987.

PRE - Rekolekcje ewangelizacyjne. Podrcznik, wiato-ycie 1986.

KODA - Kurs oazowy dla animatorw LDE - Lokalna diakonia ewangelizacji

ME - Maa ewangelizacja OAWE - Oaza animatorw wielkiej ewangelizacji ORAE - Oaza rekolekcyjna animatorw ewangelizacji ORAR - Oaza rekolekcyjna animatorw ruchu ORD - Oaza rekolekcyjna diakonii ORDW - Oaza rekolekcyjna diakonii wyzwolenia

RDEW - Rejonowa diakonia ewangelizacji i wyzwolenia R - Ruch wiato-ycie

5

Wstp

Od zakoczenia obrad Soboru Watykaskiego II mino ju wiele lat. Z pewnoci

moemy powiedzie, e by on szczeglnym darem Boga dla Kocioa i wiata1.

Dotychczasowa realizacja wielkiego dorobku soborowego nie zostaa w peni zrealizowana.

Gdy czytamy dokumenty soborowe, gdy zapoznajemy si z myl teologiczn zwizan z

Soborem, wwczas niewtpliwie ksztatuje si przed naszymi oczyma bardziej syntetyczny

obraz Kocioa. Nie wystarczy jednak odesa zainteresowanych do soborowych uchwa.

Bogactwo myli eklezjologicznej Soboru Watykaskiego II dopuszcza rne moliwoci

syntezy i porzdkowania materiau2. Owej rnorodnoci sprzyja fakt, i Sobr, mimo

skoncentrowania si na zagadnieniu Kocioa, nie poda jego definicji w potocznym i

katechizmowym znaczeniu tego sowa. Mona powiedzie, e da cay szereg okrele, ktre

wzajemnie si uzupeniaj, ale adne z nich nie moe by potraktowane jako definicja.

Okrelenia te, bd s przypomnieniem okrele biblijnych a wic Koci jako Krlestwo

Boe, owczarnia Paska, rola uprawna, budowla czy witynia Boa, Ciao Chrystusa bd

to z nich wynikaj inne okrelenia, chociaby patrystyczne, ukazujce Koci jako Lud

zjednoczony jednoci Ojca, Syna i Ducha witego. Te obrazy Kocioa dopeniaj

wspczesne, mwice, i Koci jest niejako sakramentem wewntrznego zjednoczenia z

Bogiem i jednoci caej ludzkoci3. Uchylenie si przez Sobr od zdefiniowania

rzeczywistoci Kocioa uprzytamnia, e stanowi on tajemnic, ktrej zdefiniowa si nie da,

a ktrej bogactwo wyraa wielo biblijnych poj. Teologowie na rny sposb odczytywali

soborowe przesanie. Jedni uwaali, e ide przewodni nauczania soborowego jest obraz

Kocioa jako Mistycznego Ciaa Chrystusa, inni byli zdania, i Koci najlepiej da si

wyrazi w pojciu sakramentu. Przewaajca za wikszo rozwijaa temat Kocioa jako

ludu Boego. Niewielu akcentowao Koci jako wsplnot. Do tych nielicznych, ktrzy tak

okrelali Koci nalea ks. Franciszek Blachnicki.

Wyjtkowo tego kapana polegaa na tym, e nie tylko sam wnikliwie przyswoi sobie

nauk soborow stwarzajc wizj ywego Kocioa, ale potrafi pooy j u podstaw

konkretnej praktyki duszpasterskiej. W ten sposb stworzy on dzieo, ktre jak to wyrazi

kard. Wojtya stao si eklezjologi Vaticanum II zamienion na jzyk pewnego ruchu,

1 RK I, s. 2. 2 Ciekaw syntez opracowaa Komisja Episkopatu Polski ds. realizacji Soboru Watykaskiego II wydajc normy i dyrektywy zawarte w dokumentach Soboru i bdce wytycznymi dla soborowej odnowy. Zob.: Nauka Soboru Watykaskiego II, Pozna 1986. 3 Por. KK 1.

6

pewnego dziaania4. Dlatego warto w dobie woania o szersze i bardziej pogbione

poznanie Soboru Watykaskiego II przygldn si zarysowanej przez ks. Franciszka

Blachnickiego drodze czowieka kierujcego si Drogowskazami Ruchu wiato-ycie.

Mona powiedzie, e odbija si w nich woanie Jana Pawa II mwicego, i wszystkie

drogi Kocioa prowadz do czowieka5.

Jeli w latach przedsoborowych modne byo powiedzenie Romano Guardiniego o

budzeniu si Kocioa w duszach6, dzi chciaoby si dopeni te sowa mwic o

przebudzenie si Kocioa we wsplnotach. Nie trudno zauway, e wanie w czasie Soboru

Watykaskiego II wikszo z ruchw dzi istniejcych i dziaajcych na onie Kocioa albo

dopiero rozpoczynaa sw dziaalno, albo jeszcze nie istniaa. Duch wity sprawia, e trwa

prawdziwa wiosna Kocioa, gdzie tysice ludzi szukajcych Boga, pragncych y coraz

peniej Ewangeli, wsptworzy coraz to nowe ruchy i wsplnoty, wzrastajc w nich w

wierze, wspierajc si wzajemnie i wiadczc wobec innych o Bogu.

Osobiste spotkanie z Bogiem, ktrego dowiadczaj czonkowie wielu ruchw sprawiaj,

e coraz peniej realizuje si soborowa wizja Kocioa, w ktrej wieccy bardziej angauj si

goszenie wiatu Dobrej Nowiny. Bez tego apostolstwo samych pasterzy nie moe by

zwykle w peni skuteczne7.

Rwnie Koci w Polsce potrzebuje takich wsplnot, ktre skupiaj i formuuj

wieckich chrzecijan. Dlatego Ks. Franciszek Blachnicki, zaoyciel Ruchu wiato-ycie,

ukonstytuowa wasn koncepcj formacji duchowej nowego czowieka w duchu Boej

pedagogii opartej na soborowej myli. Idea Ordo Initationis Christianae Adultorum (OICA)

i De Ordine Baptismi Parvulorum (OBP) staa si dla Sugi Boego szczegln inspiracj.

Dostosowana do warunkw polskich pedagogia Ruchu, przyja w penie rozbudowany

system katechumenalny. Natomiast symbol Fos-Zoe (wiato-ycie) sta si dla Moderatora

Ruchu rdem inspiracji ukazujcy, e ruch ten jest ruchem charyzmatycznym. Ten oazowy

charyzmat sta si sta si dla Kocioa w Polsce drogocenn per. Przesanie ks.

Blachnickiego na temat nowego czowieka ukazuje, czym powinno by wspczesne

chrzecijastwo, co powinni czyni autentyczni chrzecijanie we wsplnocie Kocioa, by

stawa si silni duchem i by jak to czsto podkrela ks. Franciszek posiada siebie w

dawaniu siebie.

4 Sowa te cytuje Blachnicki w artykule Charyzmat wiato-ycie w subie Kocioa lokalnego, w: F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, Lublin 1996, s. 78. 5 RH 14. 6 Por. Dizionario di pastorale, Karl Rahner (red.), Brescia 1979, s. 122. 7 DA 10.

7

Charyzmat Ruchu wiato-ycie stanowi rdo w yciu wewntrznym czowieka. U jej

podstaw ley zrozumienie tajemnicy osoby urzeczywistniajcej si w dialogu w innymi

osobami, a w sposb najpeniejszy w relacji do Boga objawiajcego si w osobie Jezusa

Chrystusa i wzywajcego do wejcia w bratersk wsplnot z innymi ludmi. Tylko w Duchu

witym pisa Blachnicki moemy tak przyj Chrystusa, ktry jest wiatem i tak si z

Nim zjednoczy, e stanie si On naszym yciem. Na tym polega nowe ycie8. W owej

symbolice wiata i ycia widzia ks. Franciszek podstawowy charyzmat.

Podstawowy problem niniejszej pracy polega na prbie odpowiedzi na pytanie, na ile

nowy czowiek podajcy drog 10 Drogowskazw Ruchu wiato-ycie realizuje

eklezjologi Soboru Watykaskiego II. Na ile soborowa wizja czowieka-osoby i Kocioa-

wsplnoty przenika system formacyjny Ruchu wiato-ycie? W czym wyraa si specyfika

10 Drogowskazw? Gdzie ley rdo inspiracji w stworzeniu syntetycznego opracowania

pedagogii nowego czowieka? Czym jest owa metoda wychowawcza pedagogii nowego

czowieka stworzona przez ks. Franciszka Blachnickiego? Jakie to ma znaczenie dla ycia

wspczesnego Kocioa?

W pracy tej bdziemy chcieli ukaza 10 Drogowskazw Nowego Czowieka jako element

drogi ku dojrzaoci chrzecijaskiej w formacji Ruchu wiato-ycie. Na podstawie analizy

notatnikw oraz konspektw dla animatorw do 10 Krokw postaramy si odpowiedzie na

pytanie: czy droga nowego czowieka, jako czonka Ruchu oazowego jest wcieleniam

soborowej eklezjologii.

Zagadnienie podjte w niniejszej pracy jest pytaniem o miejsce Ruchu wiato-ycie w

Kociele. Jest pytaniem o tosamo tego Ruchu w soborowym wietle. Powicenie bowiem

przez Sobr Watykaski II kilku rozdziaw osobom wieckim w swoich gwnych

dokumentach jest przecie wydarzeniem bardzo znamiennym.

W pierwszym rozdziale ukaemy zasadnicze elementy soborowej eklezjologii w ujciu ks.

Franciszka Blachnickiego. Rozwaania zostan poprowadzone wedug trzech punktw

streszczajcych Koci w pojciach: misterium, Lud Boy i wsplnota. Wielu autorw w

deniu do przedstawienia soborowej nauki o Kociele podkrela te lub te inne pojcia i

aspekty. Niektrzy autorzy wysuwaj na pierwszy plan ide wsplnoty widzc w niej pojcie

najbardziej centralne soborowej eklezjologii, pozwalajce w sobie skupi wszystkie inne. Ta

prba przyjcia idei wsplnoty jako syntezy soborowej eklezjologii przez ks. Blachnickiego

zostanie szeroko omwiona w trzecim paragrafie pierwszego rozdziau. Idea Kocioa-

8 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, Lublin 1996, s. 77.

8

wsplnoty jest dla niego obrazem wiodcym9 soborowej koncepcji Kocioa, wok ktrego

mona j syntetycznie uporzdkowa.

Drugi rozdzia pracy powicony jest procesowi budowania Kocioa wsplnoty. Ten

proces wedug Moderatora rozpoczyna si od pooenia fundamentu, ktrym jest osobowe

spotkanie z Chrystusem i zjednoczenie z Nim przez wiar. Ten okres to ewangelizacja

oznaczajca pierwsze goszenie Chrystusa w celu doprowadzenia do osobowego przyjcia Go

przez wiar jako swojego Zbawiciela i Pana. Bez pooenia tego fundamentu powie

Blachnicki bez tego, co stanowi wsplnot podstawow, wszelkie prby budowania

wsplnoty eklezjalnej byyby budowaniem na piasku10. W eklezjologicznej dedukcji

posoborowego Kocioa ks. Blachnicki wypracowa system oazowej formacji oraz model

ewangelicznych rekolekcji oazowych. Te treci stan si dalszym tematem tego rozdziau,

ktry zostanie zakoczony przedstawieniem caego rozbudowanego systemu formacji

deuterokatechumenalnej w Ruchu wiato-ycie. Cay wspczesny problem pastoralny

sprowadza si do pytania, w jaki sposb w konkretnym rodowisku zainicjowa i

koordynowa przedstawiony proces budowania i wzrostu wsplnoty eklezjalnej, czyli proces

urzeczywistniania si Kocioa jako communio.

W trzecim rozdziale ukaemy Drogowskazy Nowego Czowieka, czyli drog 10 Krokw

ku dojrzaoci chrzecijaskiej jako fundamentalnego etapu formacji w Ruchu. W formacji

deuterokatechumenalnej stanowi one podstawy chrzecijaskiej wiary, rodki

chrzecijaskiego wzrostu jak i owoce nowego ycia. Poszczeglne kroki omawiaj kluczowe

i zawsze aktualne tematy ycia chrzecijaskiego. W realizacji tego programu nie chodzi

tylko o ksztatowanie wiedzy na dany temat, ale przede wszystkim o wychowanie do

waciwych postaw chrzecijaskich. Specyficznym celem formacji deuterokatechumenalnej

jest denie do uwydatnienia i zaktualizowania relacji midzyosobowych, stanowicych istot

ycia chrzecijaskiego oraz stae inspirowanie wysikw do wcielenia poznanej prawdy w

ycie w myl zasady wiato-ycie11. Ukazany w 10 Krokach ku dojrzaoci

chrzecijaskiej idea yciowy zawarty jest w nastpujcych hasach: Jezus Chrystus,

Niepokalana, Duch wity, Koci, Sowo Boe, Modlitwa, Liturgia, wiadectwo, Nowa

kultura i Agape. Wszystkie wymienione Drogowskazy zostan szczegowo omwione.

Rozdzia czwarty to prba oceny w oparciu o kryteria eklezjalnoci czy Ruch wiato-

ycie jest form autorealizacji eklezjalnej wsplnoty, skoro w swej najgbszej istocie

9 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, wiato-ycie, Lublin 1992, s. 33. 10 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 24. 11 Pomoce formacyjne do kroku I, s. 2.

9

Koci jest wsplnot urzeczywistniajc si tam, gdzie jego czonkowie wchodz w

communio z Chrystusem i pomidzy sob. Zwizanie zasady wsplnoty z eklezjologicznym

ujciem teologii pastoralnej jest obecnie w dobie posoborowej najbardziej pen prb

opracowania koncepcji dziaania zbawczego Kocioa. W tym wanie zauwaa si zasug

ks. Blachnickiego. Pooy on podwaliny teologii porednictwa zbawczego Kocioa, co z

kolei wie si z twrczym zasymilowaniem myli wspczesnych mu teologw zachodnich

na grunt polski.

Trzeba zauway, e na temat Kocioa napisano niezliczone iloci artykuw, prac,

ksiek, autorw tak zagranicznych, jak i polskich. Nie sposb jest sign do wszystkich

publikacji i artykuw dotykajcych tego tematu. Z tej racji, analizujc w niniejszej pracy

zagadnienie eklezjologii Soboru Watykaskiego II, odwoamy si w szczeglny sposb do

tych autorw, ktrym wiele uwagi powica ks. Franciszek Blachnicki. Dla rozwoju Ruchu

szczeglne znaczenie miay dwa dokumenty soborowe: Konstytucja o liturgii witej

Sacrosanctum concilium i Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium. Zajmuj one

w niniejsze pracy znamienne miejsce. Natomiast zagadnienia zwizane cile z Ruchem

wiato-ycie omwnione zostan gwnie w oparciu o teksty autorstwa samego Zaoyciela

Ruchu oraz znacznym zbiorem podrcznikw, pomocy formacyjnych i opracowa, na ktrych

oparta jest formacja chrzecijan wieckich.

W pracy zastosowano metod analityczno-krytyczn polegajc na analizie wybranych i

poznanych tekstw dotyczcych podjtego tematu. Do tych materiaw ustosunkujemy si

take krytycznie. Przyjcie tej metody pozwoli odpowiedzie na pytanie, na ile droga nowego

czowieka kierujcego si 10 Drogowskazami jest realizacj soborowych wskaza

dotyczcych eklezjologii. Zastosowana metoda moe sprawia wraenie, e poszczeglne

rozdziay mona traktowa oddzielnie. Jednak ich gwnym zadaniem jest ukazanie wpierw

soborowego pikna Kocioa w wietle rozwaa ks. Blachnickiego, by pniej poprzez

analiz pedagogii nowego czowieka i 10 Krokw da krytyczn odpowied na ich realizacj

w Ruchu wiato-ycie. Tak podjta analiza teologiczna pozwoli ostatecznie w nowym

wietle spojrze na zagadnienia eklezjologii oraz dostrzec w Ruchu wiato-ycie odpowied

na ich realizacj dla wspczesnego Kocioa.

10

Rozdzia I

Zasadnicze elementy eklezjologii Soboru Watykaskiego II

w ujciu ks. Franciszka Blachnickiego

Sobr Watykaski II, otwierajc okna i drzwi Kocioa, wprowadzi do wiele wieego

powietrza, nie chronic tym samym Kocioa od przecigw, w nastpstwie ktrych

powywracao si nieco dotychczasowych dowiadcze, zwaszcza nie majcych solidnego

umocowania. O wadze, bogactwie i zasadnoci tego wydarzenia w dziejach Kocioa nikt dzi

nie wtpi. Uznano go za szczeglny dar Boga dla Kocioa i wiata12. Dotychczasowa

realizacja dorobku soborowego nie spenia jednak wielu pokadanych w nim oczekiwa.

Mona jednake za kardynaem J. Ratzingerem, obecnym Papieem Benedyktem XVI

powiedzie, e gwn z nich jest zaamanie si koncepcji Kocioa: Koci po Soborze

przypomina wielki plac budowy. Kto zoliwie doda tak, ale na tym placu zgubiono

projekt budowy i kady teraz j kontynuuje wedle swego upodobania. Rezultat oczywisty13.

Jakie jest wic rozwizanie? Jak ma przebiega proces uzdrawiania Kocioa? Od czego

naley rozpocz, by stawa si on coraz czytelniejszym sakramentem zbawienia? Jak

waciwie odczyta, zrozumie, wcieli w ycie dzi eklezjologi tego Soboru?

Wydaje si, e trzeba najpierw zauway, przyj i przej si tym, co dokona Sobr

Watykaski II. Trzeba potraktowa dorobek soborowy powanie i konsekwentnie jako

fundament pod wzniesienie trwaej budowli, by potem moga sensownie i efektownie

przebiega dalsza jego realizacja. Warto w tym miejscu znw zacytowa kard. Ratzingera,

ktry wspomniany problem opisa nastpujco: Wierz, e prawdziwy czas Vaticanum II nie

nadszed jeszcze, e jego waciwa recepcja jeszcze si nie zacza. Jego dokumenty zostay

szybko pogrzebane w licznych i powierzchownych publikacjach na jego temat. Ponowne

odczytanie dokumentw umoliwi odtworzenie prawdziwego ducha Soboru14.

yciu Kocioa od zawsze towarzyszy refleksja, od ktrej w duym stopniu zaley jego

kondycja. Refleksja ta wci nie ustaje.

12 Por. ChL 4-6. W tym duchu wypowiadali si te Ojcowie synodalni zgromadzeni na Nadzwyczajnym Synodzie w 1985 r. z okazji 20-tej rocznicy zakoczenia Soboru Watykaskiego II (RK I, 3-4). 13 Raport o stanie wiary z ks. Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, Krakw Warszawa 1986, s. 25. 14 Tame, s. 33.

11

Spogldajc zatem w dokumenty eklezjologiczne Soboru Watykaskiego II, pragniemy

podj w tym rozdziale podobn refleksj nad zasadniczymi elementami, odczytujc je w

myli ks. Franciszka Blachnickiego, ktry stwarzajc Ruch wiato-ycie ukaza wiele

wiata na tle wspczesnej eklezjologii. Bogactwo eklezjologicznych treci ukazanych przez

Sobr nie pozwala na szczegowe omwienia kadego, choby najmniejszego aspektu.

Pragniemy tu zwrci uwag na te najwaniejsze i najcenniejsze myli tak Soboru, jak i ks.

Franciszka Blachnickiego, czynic je pewnym fundamentem naszej rozprawy. Jak to wyrazi

sam, jest to zadanie nie atwe do wykonania, albowiem dokumenty Soboru zawieraj w sobie

ogromny adunek i potencja wieej myli teologicznej i eklezjologicznej, zebrany i

skondensowany w stopniu dotychczas niespotykanym w dokumentach Magisterium

Kocioa15.

Trafn zdaje si tu wypowied obecnie Sugi Boego papiea Jana Pawa II, ktry

bdc jeszcze Kardynaem Metropolit Krakowskim, powiedzia: Z biegiem lat, w miar

rozwoju Kocioa, musz przyj formy nowe i myl, e ta forma, ktr reprezentuj oazy,

jest tak now form. Przede wszystkim zaoenia doktrynalne, teologiczne, s bardzo cile

zwizane z Soborem Watykaskim II. To jest przetumaczona na jzyk pewnego ruchu,

pewnego dziaania, eklezjologia Vaticanum II16. Te sowa, staj si dla nas punktem wyjcia

i pewnym drogowskazem w prbie dania odpowiedzi, e wizja Kocioa ukazana przez

zaoyciela Ruchu wiato-ycie jest mocno osadzona w Soborowym nauczaniu. Dla niego

obraz Kocioa zawarty w dokumentach Vaticanum II, zwaszcza w Konstytucji Lumen

gentium, jest z pewnoci najpeniejszym wyrazem aktualnej samo-wiadomoci i samo-

zrozumienia Kocioa17.

Ks. Franciszek Blachnicki wnis wiele do zrozumienia Kocioa, nie tylko przez

teoretyczne o nim wywody, ile przez ycie Kocioem i w Kociele. Mona tu powiedzie, e

lepiej rozumie go ten, kto miuje, ni ten, kto tworzy coraz to nowsze definicje mioci18. Jego

caociowa wizja bya swoist odpowiedzi mioci do Kocioa. Potwierdzaj to jego sowa:

gdyby Pan pozwoli mi jeszcze y, jednego bym pragn, abym mg skuteczniej i owocniej

15 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, Lublin 1992, s. 5. 16 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 78. 17 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 6. Przy tej myli Blachnicki cytuje O. G. Hernandeza: Wydane przez Sobr dokumenty s wyrazem posiadanego dzisiaj przez Koci zrozumienia swojego misterium i swojego posannictwa, s rwnie wyrazem jego woli urzeczywistnienia tego misterium i odpowiedzi na to posannictwo, w: Das neue Selbstverstndnis der Kirche und seine geschichtlichen und theologischen Voraussetzungen, w: G. Barauna, De Ecclesia I, s. 155. 18 Zob. E. Ozorkowski, Koci. Zarys eklezjologii katolickiej, Wrocaw 2005, s. 7.

12

ukaza porodku wspczesnego wiata, pikno i wielko Tajemnicy Kocioa-Sakramentu,

czyli znaku i narzdzia jednoci wszystkich ludzi19.

W jednym ze swoich referatw20 powie, e aby scharakteryzowa ruch eklezjalny, trzeba

wyj od okrelenia istoty Kocioa21. Trzeba wic najpierw zaj si zagadnieniem definicji

Kocioa: w aspekcie historycznym i w wietle dokumentw Vaticanum II22. T istot

Kocioa, pewien rys eklezjologii soborowej, pragniemy uczyni rdem do ukazania, e

Ruch, jakim jest Ruch wiato-ycie, jest wsplnot eklezjaln otwierajc swe drzwi, dla

ktrych jednym z kluczy s Drogowskazy Nowego Czowieka.

1. Koci jako Misterium

Istota Kocioa, jego ycie, zadania i cele ukazuj si peniej i wyraniej, gdy patrzy si na

nie przez pryzmat misterium sakramentu. Prb tak podj oficjalnie Sobr Watykaski II,

ktry ju we wstpie swego centralnego dokumentu, konstytucji Lumen gentium23,

stwierdzi: Koci jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzdziem

wewntrznego zjednoczenia z Bogiem i jednoci caego rodzaju ludzkiego (signum et

instrumentum intimae cum Deo unionis)24. Wypowiedzi podobnych w tekstach soborowych

jest znacznie wicej25. wiadcz one wymownie o sile przekonania, z jak Sobr t wizj

Kocioa przedkada do wierzenia ludziom. Tote moemy tu posuy si sowami

arcybiskupa Kominka, mwic, e Koci nie licytuje dzisiaj wielkich sw. Nie szasta

nimi, nie pokazujc przedtem ich gbokiego znaczenia. Podobnie jak cay Sobr, dy on do

chrzecijaskiej gbi, do autentyzmu26. Warto zatem, ju na pocztku podkreli sowa

Waltera Kaspera, ktry pisze, e okrelenie Kocioa jako sakramentu naley uzna za jedn z

19 Testament ks. F. Blachnickiego z 17.06.1986 r., Archiwum Ruchu wiato-ycie. Od tego momentu teksty ks. Franciszka Blachnickiego pisane s kursyw. 20 Referat wygoszony na Midzynarodowym Kongresie Movimenti nella Chiesa w Rzymie w dniu 25.09.1981r.; zob. F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie. Teksty podstawowe, Lublin 1996, s. 5-29. 21 Szerokie omwienie zagadnienia Kocioa podejmuje Nuovo Dizionario di Teologia, Giuseppe Barbaglio e Severino Dianich (red.), Edizione San Paolo 2000, s. 144-168. 22 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 6. 23 Oglne opracowanie wszystkich rozdziaw konstytucji Lumen gentium, zob. B. Kominek, Koci po Soborze, Wrocaw 2003, s. 42-45; take, J.Ratzinger, Koci. Pielgrzymujca wsplnota wiary, Krakw 2005, s. 111-158. 24 KK 1. 25 Por. KK 9; 48; 59; KL 5; 26; KDK 45; DM 1, 5.Wykaz odnonych tekstw podaj konkordancje soborowe. Ich syntetyczne omwienie przedstawi Y. Congar, Koci jako sakrament zbawienia, Warszawa 1980, s. 11-15. Zob. take B. Biela, Koci wsplnota. Wsplnota jako zasada urzeczywistnienia si Kocioa w ujciu ks. Franciszka Blachnickiego, Katowice 1993, s. 42. 26 B. Kominek, Koci po Soborze, Wrocaw 2003, s. 38.

13

najwaniejszych wypowiedzi Soboru27. Blachnicki powie, e jest jedn z najcenniejszych

zdobyczy eklezjologicznych Soboru Watykaskiego II28. W swej pracy habilitacyjnej napisze,

e obraz Kocioa zawarty w dokumentach Vaticanum II, zawaszcza w Konstytucji Lumen

gentium, jest z pewnoci najpeniejszym wyrazem aktualnej samo-wiadomoci i samo-

zrozumienia Kocioa29. Siga take do myli O. G. Hernndeza, ktry pisa, e wydane

przez Sobr dokumenty s wyrazem posiadanego dzisiaj przez Koci zrozumienia swojego

misterium i swojego posannictwa, s rwnie wyrazem jego woli urzeczywistnienia tego

misterium i odpowiedzi na to posannictwo30

Dla Franciszka Blachnickiego spojrzenie na Koci jako sakrament nie jest bowiem

inspirowane przez zawone pojcie sakramentu wzite z tradycyjnej sakramentologii

oglnej, usiujcej wypracowa wsplne elementy dla nauki o siedmiu sakramentach, ale

przez biblijne i Pawowe pojcie misterium, w wietle ktrego dzisiejsza sakramentologia

dochodzi do szerszego i peniejszego ujcia sakramentw w perspektywie Boego planu

zbawienia. Dlatego nie powinno si chyba oddziela od siebie omawiania zagadnie Koci

jako tajemnica i Koci jako sakrament31.

Kategoria sakramentu w zastosowaniu do Kocioa nie jest oczywicie wynalazkiem

Soboru. Sobr po prostu na nowo usankcjonowa nauk, ktra swymi korzeniami wyrasta z

natury czowieka i istoty religii. Sobr uzna, e ten sposb mwienia o Kociele prowadzi do

sedna tajemnicy tej rzeczywistoci, poniewa wskazuje na rodzaj zespolenia tego, co ludzkie,

z tym, co Boskie w Kociele, na sposb realizowania si w nim zbawienia, poniewa

interpretuje obecno Kocioa w wiecie32.

Dla ks. Franciszka Blachnickiego jak o tym napisze byo zrozumiae, e Misterium

Kocioa nie da si adekwatnie wyrazi w adnej definicji, ani w jakim pojciu

teologicznym33. y gboko soborow treci, ale i wiadomoci, e Sobr nie da

klasycznej definicji Kocioa. O tym tak mwi podstawowa Konstytucja: Podejmujc nauk

poprzednich Soborw, pragnie on (Koci) dokadniej wyjani swoim wiernym i caemu

wiatu swoj natur i swoje posannictwo34. Celowi temu miao suy wieloaspektowe

27 Zob. W.Kasper, Die Kirche als Sakrament des Geistes, Freiburg Basel Wien 1976, s. 41. 28 Jest to wypowied Y. Congara (Die Idee der sacramenta maiora, Concilium 4(1968), s. 11) zacytowana przez ks. Blachnickiego w: Teologia Pastoralna Oglna, cz. 2, Lublin 1970-71, s. 193. 29 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., 6. 30 O. G. Hernndez, Das neue Selbstverstndnis der Kirche und seine geschichtlichen und theologischen Voraussetzungen, w: G. Barauna, De Ecclesia I, s. 155. 31 Tame, s. 43-44; por. V. Warnach, Koci jako tajemnica, w: B. Lambert (red.), Nowy obraz Kocioa po Soborze Watykaskim II, Warszawa 1968, s. 26-32. 32 Por. E. Ozorowski, Koci. Zarys eklezjologii katolickiej, dz. cyt., s. 86. 33 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 10. 34 KK 1.

14

spojrzenie na Koci poprzez liczne porwnania i obrazy biblijne; poprzez ukazanie i

rozwinicie historycznego i sakramentalnego charakteru ekonomii zbawienia; poprzez

dowartociowanie, dopracowanie i wyeksponowanie roli wieckich w Kociele; poprzez

szerokie otwarcie Kocioa na problematyk oglno-religijn i oglnoludzk35.

Ojcowie Soboru nie posugiwali si t terminologi pochopnie. Z rozwag, ostronie

stwierdzaj, e Koci jest niejako (veluti) sakramentem36. Do tego stwierdzenia odwouje

si Blachnicki sigajc do pogldw P. Smuldersa37. Jego zdaniem nazwanie Kocioa we

wstpnym artykule Lumen gentium niejako sakramentem, czyli znakiem i narzdziem

wewntrznego zjednoczenia z Bogiem i jednoci caego rodzaju ludzkiego38 stanowi klucz

otwierajcy przestrze nowej wiadomoci Kocioa, wyprowadzajcej jego istnienie,

struktury i zadania z oglniejszej sakramentalnej ekonomii zbawczej ugruntowanej w

tajemnicy Wcielenia39.

Jedna z podstawowych tez sakramentologii mwi, e sakramenty sprawiaj to, co

oznaczaj. Nie wskazuj na jak obc, poza nimi bdc ask, lecz s rwnoczenie jej

przyczyn40. Mona je nazywa symbolami realnymi. W tym ujciu Blachnicki odwouje

si do ujcia Piet Fran Fransena, ktry pisa, e symbol jest zawsze yw rzeczywistoci,

objawiajc si w czynnoci dostpnej dla zmysw. Bra udzia w czynnoci symbolicznej to

koniecznie mie dostp do rzeczywistoci ukrytej pod zason tej czynnoci41. Dla

Blachnickiego jest jasne, e obrazy biblijne Kocioa s takimi symbolami i dlatego za ich

porednictwem dokonuje si przeycie rzeczywistoci Kocioa. Symbole s zdolne do

wyzwolenia dynamicznego impulsu dla oywienia wiary i pogbienia wiadomoci religijnej.

Wyzwalaj one take podobny impuls w dziedzinie myli teologicznej, wskazujc jaj nowe

kierunki rozwoju42. Nie zgodzi si jednak ze stwierdzeniem Fransena, by widzie funkcj

symbolu jako funkcj tak zwanego obrazu wiodcego, ktry ksztatuje postawy i dziaanie i to

w skali spoecznej: symbol bowiem jest rdem natchnienia, lecz jego waciwym zadaniem

35 KK 1; zob. S. Rosa, Teologia fundamentalna. Cz II Eklezjologia, Tarnw 2004, s. 53. 36 Nazwanie Kocioa sakramentem trzeba jednake wedug Moderatora Ruchu wiato-ycie czy cile z ujciem Kocioa jako misterium. Spojrzenie na Koci przez Sobr nie byo bowiem inspirowane przez zawone pojcie sakramentu wzite z tradycyjnej sakramentologii oglnej, ale przez biblijne i Pawowe pojcie misterium, w: Urzeczywistnianie si Kocioa w liturgii, CTh 37(1967) f.1, s. 28; zob. V. Warnach, Koci jako tajemnica, dz. cyt., s. 26-32; tene, Koci jako sakrament, tame, s. 32-38. 37 P. Smulders, Die Kirche als Sakrament des Heils, w: G. Baurauna, De Ecclesia I, s. 289-312. 38 KK 1. 39 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 44. 40 Szerzej na ten temat, zob. P. Neuner, Sakramentologia zbawienie pynce z sakramentw, w: W. Beinert, Podrcznik teologii dogmatycznej, Krakw 1999. 41 P. F. Fransen, Koci jako lud Boy, w: Nowy obraz Kocioa, dz. cyt., s. 72. 42 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 40.

15

jest dziaa w czynnoci symbolicznej, ktra z koniecznoci bdzie czynnoci spoeczn.

Mona w tej dziedzinie da przykad narodu, ktry nie moe zachowa wewntrznej

zwartoci, jeli nie ma stale wiadomoci skupienia wok wsplnych symboli, ktre mu

pozwalaj odnowi si od wewntrz i przetrwa w czasie43.

Blachnicki zauwaa, e termin societas stosowany jest w dokumentach soborowych

rzadko44. Koci bowiem jest wedug niegonie tylko jak instytucj spoeczn, lecz jest

spoecznoci ustanowion przez Boga, a co za tym idzie jest spoecznoci wit, atym

samym udzielajc zbawienia45.

W myli ks. Blachnickiego Koci w kadej epoce musi posiada taki obraz, w wietle

ktrego moe ocenia poprawno wypowiedzi na swj temat oraz kierowa swoim

dziaaniem i urzeczywistnianiem si. Taki totalny obraz przewodni moe przy tym istnie tylko

jeden i musi on znajdowa si w podstawowych rdach, w ktrych od pocztku i

niezmiennie wyraa si wiadomo Kocioa. Tymi rdami s Pismo wite i liturgia. Taki

obraz przewodni posiada take Koci okrelajcy siebie na II Soborze Watykaskim.

Znajdowa si on u podstaw wszystkich dokumentw soborowych46. Koci w myli ks.

Franciszka by okrelanym mianem misterium, ale owo zrozumienie tego misterium Kocioa

zawsze widzia i odczytywa we wsplnocie. Pragn bowiem, by owo misterium Kocioa

mogo jak najpeniej wyraa si w communio Ruchu wiato-ycie. Chcia, jak sam

napisze w swoim testamencie, jak najskuteczniej i najowocniej ukaza porodku

wspczesnego wiata, pikno i wielko Tajemnicy Kocioa sakramentu47, czyli znaku i

narzdzia jednoci wszystkich ludzi48.

Susznym wydaje si tu okrelenie Warnacha, do ktrego odwouje si ks. Franciszek, e

tajemnica oznacza wkroczenie czynnika transcendentnego do immanencji i do teraniejszoci

43 P. F. Fransen, Koci jako lud Boy, dz. cyt., s. 86. 44 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 29. 45 Zob., tame, s. 29. 46 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 10. 47 Warte podkrelenia jest stwierdzenie Blachnickiego, w ktrym nawizuje do literatury eklezjologicznej przedsoborowej, gdzie teologia niemiecka rozbudowaa szczeglnie pojcie Kocioa sakramentu. Trzeba tu wymieni: O. Semmelroth, Die Kirche als Ursakrament, Frankfurt 1953, s. 319-335; autor chce ukaza drog syntezy uj Kocioa jako ludu Boego, mistycznego ciaa i oblubienicy Chrystusa w pojciu Koci sakrament; odwouje si take do: K. Rahner, Kirche und Sakramente, Freiburg 1960; E. Schillebeeckx, Christus, Sakrament der Gottbegegnung, Mainz 1960; A de Bovis, Lglise et son mystre, Paris 1961; M. J. le Gouillou, Le Christ et lglise. Thologie du mystre, Paris 1963; A. Winklhoffer, ber die Kirche, Frankfurt 1963. Z dawnych teologw ujmowali Koci jako sakrament ju J. A. Mhler, M. J. Scheeben oraz J. H. Oswald. 48 Testament ks. F. Blachnickiego z 17.06.1986 r.

16

rzeczywistej, na ktr si patrzy nie widzc jej49, ktr spotyka si w sposb konkretny,

lecz ktrej istotn rzeczywisto mona pozna tylko przez wiar50.

Drugi podstawowy tekst soborowy objawia omawian tu myl za pomoc pojcia

analogii. Koci na zasadzie bliskiej analogii upodabnia si do tajemnicy Sowa

Wcielonego. Jak bowiem przybrana natura ludzka suy Sowu Boemu za ywe narzdzie

zbawienia, nierozerwalnie z nim zczone, nie inaczej te spoeczny organizm Kocioa suy

oywiajcemu go Duchowi Chrystusowemu ku wzrastaniu ciaa51. Dlatego Koci jako

widzialny organizm52, jako widzialne zrzeszeniem i wsplnota duchowa, jako Koci

ziemski i Koci bogaty w dary niebiaskie nie moe by pojmowany jako jako dwie

rzeczy odrbne, przeciwnie stanowi jedn rzeczywisto zoon, ktra zrasta si z

pierwiastka boskiego i ludzkiego53. Chrystus przyj natur ludzk w tym celu, aby dokonao

si odkupienie czowieka przez drug Osob Bo. Podobnie widzialna struktura Kocioa

ma suy Duchowi Chrystusa celem urzeczywistnienia zbawienia w konkretnych warunkach

historycznych54. Koci jest tu rozumiany nie jako kontynuacja wcielenia, lecz jako

majce swoj wasn struktur Misterium, ktre do wcielenia pozostaje w stosunku

relacyjnym i w szczeglny sposb uczestniczy w dziaaniu Ducha Boego i Chrystusa w

historii zbawienia. Czowiek Jezus jest zjednoczony z Boskim Logosem, Jego ludzka natura

jest rzeczywistoci zbawcz. W analogiczny sposb (nie tak samo) Duch wity i spoeczna

struktura stanowi w Kociele jedn i t sam rzeczywisto55. To chrystologiczne

zakorzenienie Kocioa widoczne jest ju w pierwszych sowach wspomnianej wyej

Konstytucji Lumen gentium, gdzie wiatoci narodw jest nie Koci, lecz Chrystus.

Koci nie jest Chrystusem, jest tylko sakramentem, znakiem i narzdziem. Porwnanie ze

stosunkiem dwch natur jest pewn analogi, a nie stosunkiem tosamoci. Otwiera to

moliwo realistycznego opisu Kocioa zawsze, oczywicie, w perspektywie wiary. To

nie Koci jest wiatem narodw, lecz sam Chrystus. Na Niego wskazuj wspomniane

wyej pierwsze soborowe sowa Konstytucji. Kocioa nie mona rozwaa w nim samym

49 Por. Iz 6, 9; Mk 4, 12. 50 Por. W. Warnach, Koci jako tajemnica, dz. cyt., s. 28. 51 KK 8; por. Ef 4, 16; por. take: Leon XII, Encyklika Satis cognitum. Od Czwartego Soboru Lateraskiego (1215) analogia jest klasycznym pojciem teologii. Mwi ona o podobiestwie, przy rwnoczesnej zasadniczej rnicy; oznacza porwnanie, w ktrym rnica jest wiksza anieli to, co wsplne. 52 KK 8. 53 Por. KK 8; zob. take: S. Rosa, Teologia fundamentalna, dz. cyt., s. 36; R. Guardini, Koci Pana, Warszawa 1988, s. 79. 54 Tame, s. 37. 55 P. Neuner, Eklezjologia nauka o Kociele, dz. cyt., s. 404-405.

17

tylko, naley go widzie w perspektywie Chrystusa56. Koci nie jest rzeczywistoci

samoistn, ma owieci wszystkich ludzi Jego blaskiem janiejcym na obliczu Kocioa57.

W tak ujtym Kociele widzi Blachnicki Koci ywy i yciodajny. Gboko wyraajc t

prawd posuy si sowami papiea Pawa VI wypowiedzianymi podczas przemwienia

zamykajcego III sesj Soboru: Koci to nie tylko sam ustrj hierarchiczny ani sama wita

liturgia, ani same sakramenty, ani sama jego instytucjonalna budowa. Jego wewntrzn si i

cech istotn, ktra jest gwnym rdem skutecznoci jego uwicajcego ludzi dziaania,

jest mistyczny zwizek z Chrystusem. Podkreli tu jeszcze bardziej mistyczny, wewntrzny,

osobowy zwizek z Chrystusem, czyli to, co stanowi wewntrzn si Kocioa i jest gwnym

rdem skutecznoci jego dziaania58.

Moemy powiedzie, e granice widzialnych struktur Kocioa nie pokrywaj si z

granicami skutecznoci aski. Koci jest tylko znakiem dziaajcego w nim Ducha

Boego, na ktrego wskazuje, ale ktrym nie rozporzdza. Bowiem, jak ujmie to w opisie

charyzmatu Ruchu, to zjednoczenie z Chrystusem w Duchu witym przez wiar i mio

posiada yciodajn moc dla innych, jest rdem aski. () Tylko Chrystus moe usun

grzech, stanowicy ostateczn przyczyn wszelkiego rozbicia i przeszkod do zjednoczenia.

I wreszcie tylko Duch wity moe udzieli czowiekowi faktycznie jednoczcej mocy i siy,

jak jest agape-mio polegajca na bezinteresownym oddaniu siebie 59. W tej mioci-

agape, zdaniem Moderatora Ruchu, kryje si caa tajemnica osoby, ktra nie moe odnale

si w peni inaczej, jak tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie samego60. Dlatego jego

zdaniem podstawowe prawo ycia osoby wyrazi Chrystus w sowach: Kto bdzie si stara

zachowa swoje ycie straci je; a kto je straci, zachowa je61, do ktrych odwouje si

Konstytucja duszpasterska62. Bowiem dla Blachnickiego wane jest soborowe stwierdzenie,

w ktrym czytamy, i sakramenty wiar nie tylko zakadaj, lecz za pomoc sw i rzeczy

daj jej wzrost, umacniaj j i wyraaj. Susznie wic nazywaj si sakramentami wiary63.

Dla ich podkrelenia siga do sw B. Bro: przez sakramenty nawizuje si wsplnota z

56 Tame, s. 405. 57 KK 1. 58 Zob. F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 14-15. 59 Tame, s. 15-16; zob. take: Koci jako wsplnota, dz. cyt., s.62-66. 60 Zob. KDK 24, 3. 61 k 17, 33. 62 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 64. 63 KL 59, por. take KK 21.

18

Bogiem w Chrystusie, a wsplnota ta ma form dialogu, w ktrym Bg wzywa czowieka,

aby w wolnoci i wierze zdecydowa si na Jego przyjcie64.

Pewnym dopenieniem i point tych sw, staje si soborowe stwierdzenie: Najwikszym

wzorem i zasad tej tajemnicy jest jedno Jedynego Boga Ojca i Syna i Ducha witego w

Troistoci Osb65. Koci zdaniem Blachnickiego ma swoje rdo, swj prawzr i

swoj praprzyczyn w tajemnicy Trjcy Przenajwitszej66. Koinonia, communio komunia,

wsplnota oto oywione i odnowione imiona nadprzyrodzonoci Kocioa. Okrelenia te

wybiegaj w pierwszym rzdzie ponad naturaln, przyrodzon warstw Kocioa samego

zjednoczenia ludzi midzy sob67. Synod Biskupw stwierdzi, e u podstaw komunii

chodzi o zjednoczenie z Bogiem przez Jezusa Chrystusa w Duchu witym. To zjednoczenie

z Bogiem dokonuje si w Sowie Boym i w sakramentach. Chrzest jest bram i

fundamentem komunii Kocioa. Eucharystia jest rdem i szczytem caego ycia

chrzecijaskiego. Komunia z Ciaem Chrystusa w Eucharystii oznacza i sprawia, czyli

buduje wewntrzne zjednoczenie wszystkich wiernych w Ciele Chrystusa, ktrym jest

Koci68.

Wynika std: 1) e ludzie otwarci na ycie zbiorowe s przez Przedwiecznego Ojca

stworzeni i przeznaczeni do udziau w boskim yciu; 2) owo nadprzyrodzone uczestnictwo,

communio, urzeczywistnio si w niepowtarzalny sposb w ziemskiej biografii, zwaszcza

w mierci i chwalebnym Zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa; 3) to, co w Jezusie dokonao

si raz na zawsze, kontynuowane jest przez Ducha witego oywiajcego wsplnot

Kocioa jest od jej wntrza urzeczywistniane i rozpowszechniane. Wszystko to oznacza

udzia w misterium wsplnoty trynitarnej, ktra dostarcza podstawy wsplnocie Kocioa,

polegajcej na tym, i przez Chrystusa w Duchu mamy przystp do Ojca69.

Analizujc soborow eklezjologi w ujciu ks. Franciszka Blachnickiego, podkrelajc tu

szczeglne znaczenie Drogowskazw jako pewnego tylko odcinka oazowej formacji, miao

moemy powiedzie w tym nurcie, e ten wanie Koci jest drogowskazem do domu Ojca,

cho ten drogowskaz bywa nieraz zatarty, nieczytelny prawie. Niemniej, przy caej swej

64 B. Bro, Der Mensch und die Sakramente. Anthropologische Infrastruktur der christlichen Sakramente, Concilium 4(1968), s. 20; por. J. Charytaski, Sowo i Sakrament w duszpasterstwie posoborowym, w: H. Bogacki, S. Moysa (red.), Koci w wietle Soboru, Pozna 1968, s. 561-611. 65 DE 2; 66 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 56; zob. DE 2, KDK 24, 4. 67 J. Krucina, Drogami Kocioa, Wrocaw 2000, s. 59-60. 68 Nadzwyczajny Synod Biskupw, Dwudziestolecie Soboru Watykaskiego II, Wrocaw 1986, s. 23. Zagadnienie Kocioa jako wsplnoty zostanie szeroko omwione w trzecim paragrafie tego rozdziau, dlatego nie zostaje tu szeroko rozwinite. 69 Por. W. Kasper, Koci jako wsplnota, Communio 8 (1988) nr 4, s. 2.

19

prowizorycznoci, jest skutecznym znakiem ju obecnej mioci Boga70. Niezalenie od

wszelkiej krytyki pod jego adresem, prawd jest te, e ycie we wsplnocie uczniw

Chrystusa jest w historii skutecznym znakiem zbawienia. Ta wizja Kocioa prowadzia go do

zauwaenia, e wszdzie, gdzie wystpuj istotne przejawy ycia Kocioa, co tak czsto

podkrela: goszenie sowa Boego, zgromadzenie liturgiczne, czynna mio braterska, tam

mamy nie tylko dziaanie ludzkie, ale jest rzeczywicie pord swojej wsplnoty obecny wraz

ze swym Duchem wywyszony Pan, a ludzkie historyczne dziaania, przy caej ich

znikomoci i ubstwie, staj si znakami bliskoci Boga. Taka obietnica czasw

eschatologicznych jest niezawodna. Koci powie Rahner jest znakiem, historycznym

przejawem zwyciskiego przyjcia Boga, ktry daje siebie samego71.

Ks. Franciszek przypominajc prost definicj sakramentu pisa, e jest to widzialny znak

niewidzialnej rzeczywistoci. T rzeczywistoci dla Blachnickiego w przypadku Kocioa

jest Duch wity, wewntrzna zasada jego jednoci. Duch wity jako Jedna Osoba w wielu

osobach ta formua wyraa najgbsz istot Kocioa. Takie ujcie nie zagraa w niczym

chrystocentryzmowi w ujciu tajemnicy Kocioa, skoro Duch wity pochodzi, jest posany

przez Chrystusa Gow i skoro Duch wity czy nas z Chrystusem, czynic nas Jego

Ciaem72. Te sowa potwierdza Sobr: powstawszy z martwych73, Ducha swego

Oywiciela zesa (Chrystus) na uczniw i przez Niego ustanowi Ciao swoje, ktrym jest

Koci, jako powszechny sakrament zbawienia74. Chrystus nie jest tylko tym, ktry zaoy

Koci na pocztku, jako to czsto zbyt jednostronnie ujmowaa tradycyjna eklezjologia,

nie bez wpyww deistycznych prdw mylowych swej epoki, ale tym, ktry jest aktualnie

obecny w Kociele jako ywa Osoba, do ktrej Koci jest cakowicie odniesiony, jako do

swojego osobowego wzoru i swojej Gowy75. Te sowa dopenia cytowany przez

Blachnickiego O. G. Hernndez: Koci nie jest eklezjologiczny, on jest chrystocentryczny.

Nie kry wok wasnej woli lecz wok osoby Chrystusa76. Koci zatem jest realnym

symbolem, znakiem zbawienia dla wszystkich, nie z wasnej mocy, lecz przez yjcego w

nim Ducha witego. Duch wity jest zasad oywiajc Koci. Bdc znakiem cielesnym

i historycznym, sakrament jest zakorzeniony w rzeczywistoci ludzkiej. Ju z racji samej

70 Na ten temat, zob. T. Schneider, Die dogmatische Bergrndung der Ekklesiologie nach dem zweiten Vatikanischen Konzil, Freiburg Basel Wien 1984, s. 79-118. 71 Zob. K. Rahner, Grundkurs des Glaubens, Freiburg Basel Wien 1976, s. 398. 72 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 19. 73 Por. Rz 6, 9. 74 KK 48. 75 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 61. 76 O. G. Hernndez, Das neue Selbstverstndnis der Kirche und seine geschichtlichen und theologischen Voraussetzungen, dz. cyt., s. 155.

20

swojej cielesno duchowej struktury czowiek jest ywym realnym symbolem. Nadaje ona

specyficzny charakter wszystkim relacjom midzyludzkim. Ten Koci sakrament77

wyrasta z podstawowych struktur czowieka, ktry moe si realizowa jedynie w

kontaktach z innymi ludmi78. Powie tu Blachnicki, e Koci sakrament sprawia wic

zjednoczenie ludzi z Bogiem i pomidzy sob. Tutaj otwiera si droga do zrozumienia maych,

ale intensywnych, yjcych penym yciem eklezjalnym, wsplnot w Kociele. Nie s one

zdaniem Moderatora wyrazem ucieczki, izolowania si w oazach wrd spoganiaego

wiata, lecz miejscem, w ktrym szczeglnie Koci aktualizuje si jako sakrament znak i

narzdzie zjednoczenia ludzi z Bogiem79. Kontakt z Bogiem obejmuje caego czowieka, w

jego strukturze cielesno-duchowej, a szczeglnie jako istot spoeczn. Wynika std, e

warunkiem nawizania odpowiednich relacji z Bogiem jest waciwy ksztat wsplnoty. Tu

podkrela Kardyna Wojtya we wstpie do soborowych dokumentw, i Sobr ukazuje, e

od osoby prowadzi prosta droga do wsplnoty. Rzeczywisto spoeczna opiera si na

osobach i dlatego w swym autentycznie ludzkim charakterze jest wsplnot osb80.

Dlatego dla Blachnickiego tak wany by model wsplnoty opartej i twardo osadzonej na

Chrystusie. W tym aspekcie we wsplnotach eklezjalnych aktualizuje si Koci jako

sakrament wsplnoty. Zdaniem zaoyciela Ruchu wiato-ycie ujcie Kocioa jako

sakramentu wsplnoty wskazuje jeszcze na charakter przejciowy i tymczasowy tej wsplnoty.

Koci jak to czsto mawia Sobr jest wsplnot w drodze in fieri pomidzy

wsplnot pierwotn a ostateczn, ktra bdzie zrealizowana w porzdku eschatologicznym

zmartwychwstania. W swym deniu do stania si wsplnot Koci pielgrzymujcy zawsze

bdzie w sytuacji ju i jeszcze nie. O tym powinni pamita utopici i marzyciele, ktrzy

czsto zaamuj si, nie znajdujc w Kociele idealnej wsplnoty81. Cytowany przez

Blachnickiego Pernot82 dopenia t myl wskazujc, e sakramentalny charakter Kocioa

wyraa jego aspekt eschatologiczny. Stwierdzenie Perota, e Koci jest sakramentem, 77 S. Rosa piszc o implikacjach nazwania Kocioa sakramentem wylicza trzy: 1. Istotne powizanie Kocioa z Chrystusem (istnieje tu cisa zaleno Kocioa sakramentu do Chrystusa sakramentu, ktry jest jedynym rzeczywistym sakramentem zbawienia; 2. Koci sakrament jako znak i narzdzie jest tworem widzialnym, za dziki zamiarom Boym zamyka w sobie take wymiar nadprzyrodzony, dostpny jedynie oczom wiary; 3. Nazwanie Kocioa sakramentem pozwala na zaakcentowanie aktywnej roli w Kociele nie tylko pierwiastka boskiego, ale i ludzkiego; w: Teologia fundamentalna, Cz II eklezjologia, dz. cyt., s. 37-38. 78 P. Neuner, Eklezjologia nauka o Kociele, dz. cyt., s. 407. 79 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 20. 80 K. Wojtya, Wstp oglny, w: Sobr Watykaski II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Pozna 1968, s.21. 81 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 20. 82 Zob. P. Pernot, La notion de communaut dans les actes de Vatican II. Un theme thologique fondamental, w: La maison Dieu. Revue trimestrielle du Centre de Pastorale Liturgique, Paris 1967, s. 65-75.

21

orzeka tym samym, e jest on in via, w stanie pielgrzymowania, oczekiwania na

wypenienie w powtrnym przyjciu Pana, e nie jest on czym ostatecznym, ale nalecym

do epoki przejciowej midzy pierwszym a drugim przyjciem Chrystusa. Komentujc dalej

twierdzenia Perota Blachnicki pisze, e kategoria sakramentalno wyraa rzeczywisto

nalec do porzdku transcendentnego i eschatologicznego, ale ju w jaki sposb obecn i

realizowan w porzdku historycznym83. W tym nurcie Blachnicki odnosi si rwnie do

pogldu Smuldersa, ktry wskazuje na eschatologiczny charakter sakramentalnego

Kocioa84.

Ks. Franciszek zauwaa, e charakterystyczne dla soborowej wizji Kocioa ujcie go w

perspektywie eschatologicznej wie si wic cile z okreleniem go jako sakramentu

jednoci i zbawienia85. Aspekt eschatologiczny pisze sigajc do myli Arrieta wie si

jednak rwnie silnie z pojciem ludu Boego. Dziki niemu Koci ujmowany jest

dynamicznie i historycznie, w ramach i w szerokiej perspektywie zbawienia. Temat ludu

Boego naley bowiem nierozerwalnie do historii zbawienia86.

Sakramenty87 nie s tylko rzecz, one s zawsze dziaaniem i procesem, bowiem do

elementu jak to wyrazi P. Neuner docza si objaniajce sowo. To dziaanie jest dla

kadego sakramentu konstytutywne. Koci bowiem nabiera w sakramentach waciwego

mu ksztatu i bez nich nie moe istnie. W odniesieniu do Kocioa znaczy to, e nie jest on

nigdy czym, co tylko po prostu istnieje, nie jest rzeczywistoci statyczn. W Kociele

mamy do czynienia z wchodzeniem Boga w histori czowieka. Jest on wpisany w otwart

histori odkupienia88. Powie tu Sobr, e Koci pielgrzymujcy, w swoich sakramentach

i instytucjach, ktre nale do obecnego wieku, posiada posta tego przemijajcego wiata i

yje pord stworze, ktre wzdychaj dotd w blach i oczekuj objawienia synw

83 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 50. 84 P. Smulders, Die Kirche als Sakrament des Heils, dz. cyt., s. 311-312. 85 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 50. 86 Por. J. S. Arrieta, Die heilsgeschichtliche Schau der Kirche auf dem zweiten Vatikanischen Konzil, w: Teologisches Jahrbuch, Leipzig 1969, s. 156-178. 87 W teologii posoborowej prbowano ucili terminologi. Prasakramentem w sensie biblijnym jest tylko sam Chrystus. On jest jednym Misterium, Boym planem zbawienia ludzi, Centrum zbawczej ekonomii. Koci, jako sakrament podstawowy, uczestniczy w Chrystusie Prasakramencie, poniewa rodzi si z Jego zbawczego dziaania, jest Jego Ciaem i owocem Jego Ducha oraz uobecnia w historii i pord ludzi Jego nieodwoaln obietnic zbawienia. Poniewa jest porednikiem w udzielaniu znakw zwanych sakramentami, dlatego jest sakramentem podstawowym i jakby korzeniem wszystkich sakramentw. Poszczeglne sakramenty s najwaniejszymi czynnociami Kocioa-sakramentu. Zdaniem Blachnickiego Jezus Chrystus jest prasakramentem jako czowiek, ktry w sposb peny i ostateczny wszed we wsplnot z Bogiem i z ludmi; w: Koci jako wsplnota, dz. cyt. s. 46; zob. P. Smulders, Die Kirche als Sakrament des Heils, dz. cyt., s. 289-312. 88 P. Neuner, Eklezjologia nauka o Kociele, dz. cyt., s. 408.

22

Boych89. Dla Blachnickiego tak ujty Koci jest Kocioem pielgrzymujcym90. Jest to

podtrzymanie starochrzecijaskiej zasady, w myl ktrej Sobr w. () opierajc si na

Pimie w. i Tradycji uczy, e ten pielgrzymujcy Koci jest konieczny do zbawienia91.

Majc na wzgldzie ow mistyczn sfer eklezjaln moemy powiedzie, i to Koci

poprzez udzielanie i sprawowanie sakramentw aktualizuje siebie, realizuje swoj wasn

rzeczywisto. Konkretyzujc swe oddziaywanie w ksztatach sakramentalnych, Koci

spenia swoje istnienie. Sakramenty jednak nie wyczerpuj caoci tajemnicy Kocioa. Std

te to samo odniesienie do przepowiadania Sowa, ktre przepowiadane w rozmaitych

wersjach na jednakowej co sakramenty zasadzie zawizuje, podtrzymuje oraz rozwija

duchow rzeczywisto wsplnoty kocielnej92.

Blachnicki zauwaa, e okrelenie rzeczywistoci Kocioa jako sakramentu zbawienia,

sacramentum, et misterium salutis jest wyjtkowo wane. Rozumia dobrze, e z jego

tajemniczej struktury, a wic z udziau w Chrystusie Sowie, z uczestnictwa w Jego ofierze i

zwizanych z ni znakach, wreszcie z naladowania Jego ycia, wyrasta maj postawy i

zachowania czonkw Ruchu wiato-ycie. Jest to ukazanie Chrystusowej struktury, ktra

wyzwala postaw jak mawia Moderator ksztatujc owo wielkie my w Chrystusie93.

Dobrze to dopeniaj sowa K. Wojtyy, ktry pisa: Koci to my w Chrystusie, nie my,

jako podmiot wyczny i ostateczny, tylko my w Chrystusie, Chrystus jako podmiot przede

wszystkim, a my o tyle, o ile uczestniczymy w Jego troistym posannictwie94.

Moemy powiedzie, e dla ks. Blachnickiego przenikanie si podmiotowoci Boskiej z

podmiotowoci Ludu Boego przenosi on na wizj wsplnoty. Widzia w tym troist

wsplnot, wsplnot samowiadomoci, wiary, nadziei i nauczania, wsplnot Eucharystii,

nawrcenia i innych sakramentw oraz wsplnot mioci, wolnoci i odpowiedzialnoci.

Wszystko to s szczegowe elementy sakramentalnoci Kocioa, tego, i jest on

wsplnotowym znakiem, a wic narzdziem najintymniejszego zjednoczenia z Bogiem, jak

89 KK 48. 90 Koci pielgrzymujcy, w swoich sakramentach i instytucjach, ktre nale do obecnego wieku, posiada posta tego przemijajcego wiata i yje pord stworze, ktre wzdychaj dotd w blach i oczekuj objawienia synw Boych, KK 48. 91 KK 14. 92 J. Krucina, Drogami Kocioa, dz. cyt., s. 198. 93 Duch wity wprowadza wiernych najpierw w relacj osobow do Chrystusa. Jako jeden i ten sam w Chrystusie i w czowieku, mieszka w nim jako uosobione My. Na dalszym etapie to spotkanie ja Ty z Chrystusem prowadzi do przeycia my z Chrystusem i z innymi czonkami Kocioa i w ten sposb powstaje Koci jako wsplnota, Koci, ktrego wiadomo okrela wanie to eklezjalne my, ktrego sprawc jest ostatecznie Duch wity, F. Blachnicki, Teologia Pastoralna Oglna, dz. cyt., s. 374. 94 K. Wojtya, Odpowiedzialno za Koci, w: J. Majka (red.), Czowiek w Kociele, Wrocaw 1979, s. 240.

23

te jednoci, bliskoci i wzajemnoci osb midzy sob. Nie ma owo zjednoczenie innej

podstawy, jak ow zbawiajc, miujc i przebaczajc podmiotowo samego Chrystusa,

Koci za jest kontynuowanym ucielenieniem Chrystusowego oddziaywania w Duchu

witym, a tym samym rodkiem, ktry moe czowiekowi dostarczy wartoci, a przede

wszystkim zbawienia.

Prbujc dokona podsumowania, trzeba powiedzie, i dla Ks. Franciszka rzeczywisto

misterium Kocioa nie da si adekwatnie wyrazi w adnej definicji ani w jakim pojciu

teologicznym. Mona j natomiast jak to okrela M. D. Koster wyrazi w sensie pojcia

obrazu wiodcego (Leitbild). Koster wysuwa i uzasadnia tez, e obrazem wiodcym

eklezjologii Vaticanum II jest idea ludu Boego95. Blachnicki pisa, i tytu tego opracowania

natomiast wysuwa na pierwszy plan ide wsplnoty i sugeruje, e ujcie Kocioa jako

wsplnoty w Chrystusie jest myl wiodc eklezjologii Vaticanum II96.

Ujmujc syntetycznie podejmowany tu temat Kocioa misterium, trzeba stwierdzi, e

Blachnicki dobrze rozumia, i jakkolwiek nie kada aska jest eklezjalna w tym znaczeniu

jakoby bya wynikiem dziaalnoci widzialnego Kocioa jako narzdzia, to jednak kada

aska z natury posiada charakter eklezjalny, gdy na mocy Boego planu zbawienia zmierza

do wczenia czowieka do wsplnoty Kocioa, gdzie ycie Boe moe doj do swego

penego rozwoju. Widzia dobrze, e czno poszczeglnych ludzi i wsplnot religijnych z

Kocioem moe posiada rne stopnie, dlatego stwarzajc oazow formacj pragn

doprowadzi czowieka drogami Kocioa do dojrzaej wiary wyraajcej si w zjednoczeniu

z Chrystusem i Kocioem.

2. Koci jako Lud Boy

Chcc jeszcze bardziej zrozumie t tajemnic, ktr jest Koci, trzeba zatrzyma si

nad ide Ludu Boego97. Sobr Watykaski II odkry, a waciwie powrci do obrazu Ludu

Boego98, ktry moemy spotka zarwno w Starym jak i Nowym Testamencie.

95 M.D. Koster, Zum Leitbild von der Kirche auf dem II Vatikanischen Konzil, ThQ 145 (1965), s. 13-41. 96 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 7-8. 97 Zob. Sownik teologii biblijnej, Dzieo zbiorowe, Xavier Leon-Dufour (red.), Pallottinum, Pozna 1990, s. 425-435. 98 Podejmowane tu zagadnienie Ludu Boego w ujciu soborowym szczegowo omawiaj: A. Leneau, M. Bobichon, Koci Ludem Boym: od owczarni do Ludu Przymierza, Warszawa 1980; A. liwiski, Idea Ludu Boego we wspczesnej eklezjologii, Pelplin 1974; H. Bogacki, Kocioy w wietle Soboru, Pozna 1968; R. ukaszczyk, Pojcie Kocioa w eklezjologii Vaticanum II, RTK XVI (1969) z. 2, s. 41-62; zob. take: S. Nagy, Elementy nowej wizji Kocioa, RTK XXII (1975) z. 2, s. 37-58; Y. Congar uwaa, e pojcie Ludu Boego jest niewystarczajce, aby odda ca tajemnic

24

Konstytucja Lumen gentium, jako jeden z najwaniejszych dokumentw Vaticanum II,

ukazuje ow tajemnic Kocioa jako Ludu Boego. Uwiadomienie sobie na nowo tej

prawdy jest przede wszystkim powrotem do biblijnego ujcia Kocioa99. Sobr pamitajc

wezwanie papiea Pawa VI, uwiadomi sobie, e obok aggiornamento100, w refleksjach

soborowych stan musi approfondimento101. Zgromadzenie soborowe signo do

fundamentw Kocioa i zanurzyo si w medytacjach dotyczcych jego bosko-ludzkiej istoty.

Przed Soborem, jak i przed caym Kocioem, zajania nowy, a jake zarazem dawny, obraz

Kocioa. Nie ten redniowieczny, o nieco przechylonym ukadzie jego poszczeglnych

elementw; nie ten, w ktrego monarchicznych akcentach schodzi z perspektywy widzenia

nie tylko episkopat, ale i reprezentowana przeze cao Ludu Boego102. Nic wic

dziwnego, e mona byo odrestaurowa obraz prawdziwej uniwersalnoci Kocioa. Pojcie

Ludu Boego rozszerzyo si a po krace ziemi103. Koci ujawni swoj tosamo od

wewntrz omnis gloria ab intus. Dlatego wszystkie uchwalone dokumenty s doniose z

tego powodu, e zachowuj wyrany zwizek z tym odsonitym i odnowionym,

ewangelicznym obrazem Kocioa104.

Wedug Blachnickiego ide ludu Boego wprowadzi do wspczesnej eklezjologii

najpierw D. M. Koster105. Uwaa przy tym, e okrelenie Lud Boy naley przy tym bliej

okreli jako Lud Boy i Chrystusa. Okrelenie ciao Chrystusa oznacza treciowo jedn i

Kocioa. Aby zdefiniowa, czy okreli Koci, naley wyj poza to pojcie, a przynajmniej uzupeni je innym pojciem, wyraajc to, co Koci wnosi nowego w porwnaniu z Izraelem, nawet, jeli pojcie Ludu Boego, stawia ten Koci w cigoci z Izraelem, zob. Y. Congar, Koci jako Lud Boy, w: Concilium 1-2 (1965-66), s.26; R. Schnackenburg w swojej ksice Die Kirche im Neuen Testament, Freiburg 1961, s. 147 pisze: Koci w Nowym Testamencie pozostaje Ludem Boga, jest jednak Ludem Boym na nowo stworzonym w Chrystusie. Koci jest Ludem Boga jako Ciao Chrystusa i jest on Ciaem Chrystusa w sensie okrelonym lub ustanowionym poprzez myl Ludu Boego; Prawosawny patrolog G. Florovsky w: Christ and His Church. Suggestions and Comments, w: Melanges Dom L. Beauduin, LEglise et les Eglise, Chevetogne 1954, t. II, s. 166 pisze, e istnienie Kocioa trwajce przez ca biblijn Heilsgeschichte (histori zbawienia) naleaoby pojmowa i interpretowa w taki sposb, aby mogo ono obj jedyn nowo Chrystusa, Pana Wcielonego. W tej perspektywie pojcie Ludu Boego jest oczywicie niewystarczajce i nie ukazuje te dostatecznie mocnego zwizku z tajemnic krzya i Zmartwychwstania. 99 Por. L. Zimny, Tajemnica Kocioa, w: AK 5-6 (1965), s. 273. 100 Zob. A. Zuberbier, Czym jest Koci?, w: B. Bejze (red.), W nurcie zagadnie posoborowych, Warszawa 1967, s. 199. 101 Zob. Pawe VI, Przemwienie na otwarcie II Sesji Soboru Watykaskiego II z dnia 29.09.1963 r. 102 B. Kominek, Koci po Soborze, dz. cyt., s. 17. 103 A. Luneau uwaa, e kiedy mwimy o ludzie, to dajemy pierwszestwo jego czci najliczniejszej o najmniej uprzywilejowanej: tej, ktra podlega rzdzcym. Lud od tumu bierze mnogo, od masy jej gboki, kolektywny i odruchowy dynamizm, od narodu jego histori i organizacj. Ale nade wszystko wyraa prawa osb i ich warto, powszechn wol podniesienia si, co odnosi si specjalnie do ubogich. Wzywa do absolutnej rwnoci, wzbudza nadziej ze wzgldu na swoj liczebno i suszno sprawy. Umieszcza czowieka w klimacie czowieczestwa, w: Koci Ludem Boym, dz. cyt. s. 10. 104 Por. J. Kudasiewicz, Lud Boy, w: AK 5-6 (1965), s. 287. 105 Zob. D. M. Koster, Zum Leitbild von der Kirche auf dem II Vatikanischen Konzil, dz. cyt., s. 13-41.

25

t sam rzeczywisto co lud Boy i Chrystusa. W dalszym cigu naley dopowiedzie, e

Koci jest wierzcym i sakramentalnym ludem Boym i Chrystusa. Dlatego te moe by

nazwany oblubienic Chrystusa. Koci jest take Ludem Boym sucym Bogu i ludziom

oraz rodzin Bo kierowan przez biskupw i papiea106. Blachnicki zauwaa, e Koster

dochodzi do nastpujcego okrelenia caociowego Kocioa: Koci jest wierzcym i

sakramentalnym ludem Boga i Chrystusa, ktry jako suga Chrystusa suy Bogu i ludziom na

rne sposoby, kierowany wewntrznie przez Ducha witego, zewntrznie przez papiea i

kolegium biskupw jako zastpcw Chrystusa107. Tak ujty Koci Lud Boy ma

stanowi, zdaniem Kostera, jedyny i totalny obraz wiodcy soborowej eklezjologii108. Trzeba

powiedzie pisze Blachnicki e ta koncepcja nie jest przekonywujca. Przedstawiona

quasi-definicja Kocioa nie robi wraenia organicznej zwartoci, raczej jest to zlepek

rnych okrele Kocioa do dowolnie przyczepionych do pojcia ludu Boego. Brak za

pojcia wsplnoty, ktre, jak si wydaje, jedynie mogoby zapewni wewntrzn jedno

wszystkich ukazanych aspektw Kocioa ludu Boego. Dlatego o wiele bardziej przekonuj

te ujcia, ktre wychodzc z pojcia ludu Boego uzupeniaj je i wyjaniaj je przez ide

wsplnoty109.

Prawie rwnoczenie dwch wybitnych biblistw N. A. Dahl110 z Oslo i L. Cerfaux111 z

Lowanium wystpio z tez, jeden w oparciu o analiz Starego i Nowego Testamentu, drugi w

oparciu o analiz listw Pawowych, e pojcie Ludu Boego w zastosowaniu do Kocioa

jest czym pierwotnym i podstawowym w rdach biblijnych. Obaj dodaj przy tym, e

Koci tylko wtedy jest Ludem Boym, jeeli uwzgldni si, e jest on rwnoczenie ciaem

Chrystusa i wityni Ducha witego. Blachnicki uwaa, e idea ludu Boego nie od razu

przyja si w eklezjologii katolickiej, hamujco bowiem wpywaa encyklika Mystici corporis,

ktra unika wzmianki na temat ludu Boego i twierdzi zdecydowanie, e nie ma lepszego

okrelenia Kocioa nad ciao mistyczne Jezusa Chrystusa112. Cho trzeba podkreli, e w

innym miejscu Blachnicki nie zapomina zaznaczy, i Pius XII w Mystici corporis

106 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 35. 107 D. M. Koster, Zum Leitbild von der Kirche auf dem II Vatikanischen Konzil, dz. cyt., s. 41. 108 Wyczne i alternatywne wyeksponowanie pojcia ludu Boego wytkna krytyka Kosterowi ju w zwizku z jego studium Eklesiologie im Werden; por. R. Schanckenburg, Die Kirche als Volk Gottes, Concilium 1 (1965), s. 47; O. Semmelroth, Die Kirche, das neue Gottesvolk, w: G. Barauna, De Ecclesia I, s. 368-369. 109 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt. s. 35. 110 N. A. Dahl, Das Volk Gottes. Untersuchung zum Kirchen bewusstsein des Urchristentums, Oslo 1941. 111 L. Cerfaux, La theologie de lEglise suivant saint Paul, Paris 1942. 112 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 20.

26

eklezjologi przedstawi syntetycznie i autorytatywnie113, odsyajc do nauki zawartej w

Nowym Testamencie114.

Ks. Franciszek zauwaa rwnie, e w trakcie soboru ukazao si studium J. Hamera115,

ktre nazwa C. Moeller kamieniem milowym eklezjologii116. Ciekaw i oryginaln prb

uporzdkowania traktatu eklezjologicznego przedstawia zdaniem Blachnickiego studium

Holbcka117. Ukazao si ono w roku 1962, a wic w roku rozpoczcia II Soboru

Watykaskiego i przygotowania pierwszej wersji schematu De Ecclesia. Dla Blachnickiego

nosi ono ju duo rysw podobiestwa do Konstytucji Lumen gentium118.

Koci uwiadomi sobie, e nie jest tylko spoecznoci, na ktr skada si wyposaona

w peni wadzy hierarchia i posuszni jej wieccy119. Pojawienie si pojcia ludu, z caym

jego wymiarem wieckim i sakralnym, stanowi gwny element nowej wiadomoci Kocioa,

zapisanej w licznych dokumentach soborowych. Ow wiadomo posiad Moderator

oazowej wsplnoty, powicajc mu sporo uwagi. Dlatego konieczne wydaje si tu okrelenie

zasigu tego pojcia uwzgldniajc rne konteksty.

Eklezjolodzy analizujc caoksztat dokumentw soborowych pisze ks. Blachnicki

stawiaj pytanie o taki obraz przewodni, wyraajcy w najpeniejszej syntezie soborow myl

o Kociele. Nie brak autorw, ktrzy widz ten obraz przewodni w idei Ludu Boego120.

Fransen jakby kontynuujc t myl powie, e nie bdzie mona w przyszoci zbudowa

powanej eklezjologii, jeli nie wemie si pod uwag ogromnego zespou symboli, w ktrym

Duch wity przekaza swoj nauk o Kociele. Eklezjolog stoi przed zamkiem o tysicu

komnatach, po ktrych dusza przechodzi pod wraeniem coraz to nowych obrazw. Jedynie

czowiek powierzchowny pomyli, e Duch wity si powtarza121. W owym bogactwie

symboli i obrazw kreli Sobr obraz Kocioa.

W rozwaaniach na ide Kocioa jako Ludu Boego Blachnicki powica uwag wielu

teologom, ktrych nie mona pomin. Spord polskich autorw, profesor KUL wymienia

113 Tame, s. 19. 114 Zob.: Rz 12, 4-7; 1 Kor 12, 12-29; Ef 4, 16; Kol 1, 18. 115 J. Hamer, LEglise est une communion, Paris 1962. 116 C. Moeller, Die Entstehung der Konstitution ideengeschichtlich betrachtet, w: G. Barauna, De Ecclesia I, s. 87. 117 F. Holbck, Das Mysterium der Kirche in dogmatischer Sicht, w: Mysterium Kirchs in der Sicht der theologischen Disziplinen, Salzburg 1962, s. 201-346. 118 F. Blachnicki, Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 23. 119 Por. Y. Congar, Koci jako Lud Boy, dz. cyt., s. 13-27; por. tene, Koci jako sakrament zbawienia, Warszawa 1980, tum. T. Mazu; por. K. Wojtya, U podstaw Odnowy, Krakw 2003, s. 78; A. Zuberbier, Czym jst Koci?, dz. cyt., s. 197-199. 120 F. Blachnicki, Charyzmat wiato-ycie, dz. cyt., s. 10. 121 Zob. P. F. Fransen, Koci jako Lud Boy, dz. cyt., s. 72.

27

m.in. A. Zuberbier, H. Bogackiego, A. Skowronka czy te T. Gogolewskiego, ktrzy ujcie

Kocioa jako ludu Boego widz w powizaniu z ide wsplnoty.

Okrelenie Lud Boy to jedno z najczciej uywanych okrele Kocioa. Zawiera ono

w sobie znami swojej epoki i wiata, jak kiedy Izrael. Prawa, instytucje, a nawet liturgia

dawnego ludu s niezrozumiae w oderwaniu od otaczajcych go narodw. Izrael zachowa

wasny charakter, monoteizm i Przymierze, ale jednoczenie zapoycza od ssiednich ludw

pewne elementy. Bez tych narodw inna byaby historia Ludu Boego122. Pojcie ludu

Boego naley do Starego Testamentu, ale w Nowym Przymierzu znajduje ono swj dalszy

cig i dopenienie123. Majc na uwadze soborowe sowa: A jak Izrael wedle ciaa, wdrujcy

przez pustyni nazwany jest ju jest Kocioem Boym124, tak nowy Izrael, ktry yjc w

doczesnoci szuka przyszego i trwaego miasta125. Blachnicki przytacza Arrieta piszc, e

lud izraelski wdrujcy przez pustyni sta si gmin, zgromadzeniem i Kocioem Boym126.

To, co byo prawdziwe dla Izraela, pozostaje rwnie prawdziwe dla Kocioa. Pomidzy

Izraelem, a Kocioem istnieje rozdzia i cigo zarazem, bowiem Nowy Testament do

nowego ludu Boego stosuje stare okrelenia, lecz za porednictwem pewnych transpozycji i

kontrastw. Termin ekklesia okrela jeden i drugi lud, ale w Nowym Testamencie chodzi o

tajemnic zupenie nieznan dla Starego Testamentu, chodzi o Ciao Chrystusa127, a take o

kult, jaki oddaje si Bogu jest cakowicie duchowy128. Koci jest Izraelem, ale Izraelem

Boym129, duchowym, nie cielesnym130. Jest on ludem nabytym na wasno, ale nabytym za

cen krwi Chrystusa131 i w ten sposb wyczonym spord pogan132. Jest on oblubienic

nieskalan133, a nie nierzdnic134 Koci yjc w rodku wiata uczestniczy w jego historii,

musi uywa jzyka waciwego wiatu, jeli chce by zrozumiany i by wiadkiem

Chrystusa. Takim wiadkiem by z pewnoci Suga Boy ks. Franciszek Blachnicki, ktry

pragn soborow eklezjologi przybliy nie tylko czonkom Ruchu wiato-ycie, ale i mu

wspczesnym. Dzieje Ludu Boego przecie nie stanowi jakiej odrbnej historii, ale

122 Zob. Sownik teologii biblijnej, dz. cyt., s. 425-430. 123 Tame, s. 425. 124 2 Ezd 13, 1; por. Lb 20, 4; Pwt 23, 1nn. 125 KK 9. 126 Zob. J. S. Arrieta, Die heilsgeschichtliche Schau der Kirche auf dem zweiten Vatikanischen Konzil, dz. cyt., s. 176. 127 Por. Ef 1, 22. 128 Por. Rz 12, 1. 129 Por. Ga 6, 16. 130 Por. 1 Kor 10, 18. 131 Por. Dz 20, 28; 1 P 2, 9-10, Ef, 1, 14. 132 Por. Dz 15, 14. 133 Por. Ef 5, 27. 134 Por. Jer 2 3; Ez 2, 21.

28

przebiegaj w onie historii doczesnej, rozumianej w wietle Ewangelii. Dlatego musi by ona

rozumiana i przeywana rozmaicie zalenie od poszczeglnych okresw. Rwnie w naszej

epoce dokonano ponownego odkrycia znaczenia ludu135. Dlatego nic dziwnego, e i Koci

dzi posuguje si t kategori, tym bardziej, e znan w pierwszych wsplnotach

chrzecijaskich. Moderator Ruchu pragn uczy, a zarazem i budowa wsplnot oazow w

myli ewangelijnej, jak i soborowej. Wprawdzie Sobr przedstawi Koci jako Lud Boy

wiele lat temu, ale daleko jeszcze do powszechnej realizacji tej prawdy w yciu Kocioa.

Ewangelie napisane dla wsplnot chrzecijaskich wiadcz najlepiej o tym jak gboka

bya w nich wiadomo, e s Ludem Obietnicy. wity ukasz, ktry nawraca pogan,

stosuje bardzo czsto pojcie Ludu, typowe dla Starego Testamentu. Koci, ktry

wypowiada si w Ewangeliach zapewnia, e Jezus proklamowa cigo midzy Izraelem i

narodem, ktry wyda owoce Krlestwa Boego136. Dowodem tego jest ustanowienie przez

Jezusa Dwunastu Jego zaufanych uczniw, ktrych wybra, aby Mu towarzyszyli, jako

kolegium depozytariuszy Jego myli i dziea137. Oni bd sdziami dwunastu pokole Izraela,

ale take dwunastu nowymi patriarchami ludu, ktry ma si narodzi. Ta cyfra miaa

wystarczy za program i dlatego Tradycja tak mocno bya do niej przywizana, e w

kerygmatycznych tekstach pozostali Dwunastoma, nawet po sprzeniewierzeniu si Judasza138.

Jezus wybierajc t cyfr, nawizywa do oczekiwania wielkich prorokw Izraela, ktrych

ambicj byo doprowadzenie do ponownego zjednoczenia dwunastu pokole w jeden lud.

Bdzie to jednak lud, ktry obejmie swym zasigiem wszystkie inne narody. Skromne

pocztki uniwersalizmu nowego Ludu Boego widzimy w Zesaniu Ducha witego,

opisanego w Dziejach Apostolskich: Przebywali wtedy w Jerozolimie poboni ydzi ze

wszystkich narodw pod socem () kady sysza jak przemawiali w jego wasnym

jzyku139. Nowe Przymierze jest rezultatem przyjcia Syna Boego w ciele i Zesania Ducha

witego. W okresie starego przymierza, Lud Boy istnia jako okrelony lud w spoecznym i

etnicznym sensie tego wyrazu. W porzdku nowego Przymierza, ksztatuje si on w sferze

duchowej przez wiar140, co pozwala wczy do niego wszystkie ludy w sensie etnicznym.

Poniewa lud Boy ma charakter duchowy, posiada on swoj wasn struktur spoeczn i

formaln, niezalen od jakiejkolwiek doczesnej spoecznoci uwarunkowanej kultur czy

135 Por. A. Luneau, Koci Ludem Boym, PAX 1980, s. 10. 136 Por. Mt 21, 43. 137 Zob. Sownik teologii biblijnej, dz. cyt., s. 386. 138 Por. 1 Kor 15, 5. 139 Dz 2, 5. 140 Por. Ga 3, 7; Rz 4, 3.

29

wadz. Odtd stanowi on ju nie tylko odrbn wsplnot, ale samodzielne ciao i

Koci141.

Koci jest ludem Nowego Przymierza i ma charakter uniwersalny142. w uniwersalizm

tak czsto podkrela ks. Blachnicki przytaczajc Soborowy tekst: Tote w lud

mesjaniczny, cho nie obejmuje aktualnie wszystkich ludzi, a nieraz nawet okazuje si ma

trzdk143, jest przecie potnym zalkiem jednoci, nadziei i zbawienia dla caego rodzaju

ludzkiego144. Uniwersalizm Kocioa145 jako Ludu Boego odpowiada objawionej prawdzie

o Bogu jako Stwrcy wszystkiego, co istnieje. Stare Przymierze, ograniczao si do jednego,

wybranego przez Boga ludu, do Izraela. Jednak w Starym Testamencie znajdujemy

wypowiedzi, ktre wskazyway na przyszy uniwersalizm. Jest ni obietnica, jak Bg uczyni

Abrahamowi: przez ciebie bd otrzymyway bogosawiestwo ludy caej ziemi146.

Obietnica ta zostaa wielokrotnie powtrzona i rozcignita na wszystkie ludy ziemi147.

Podobn perspektyw ukazuj prorocy, zwaszcza Ksiga Izajasza: Stanie si na kocu

czasw, e gra wityni Paskiej stanie mocno na wierzchu gr i wystrzeli ponad pagrki.

Wszystkie narody do niej popyn, mnogie ludy pjd i rzekn: Chodcie, wstpmy na Gr

Pask, do wityni Boga Jakubowego! Niech nas nauczy drg swoich () On bdzie

rozjemc pomidzy ludami i wyda wyroki dla licznych narodw148. Pan Zastpw

przygotuje dla wszystkich ludw na tej grze uczt z tustego misa, uczt z wybornych win

() Zedrze On na tej grze zason, zapuszczon na twarz wszystkich ludw, i caun, ktry

okrywa wszystkie narody149. W ten sposb Koci jako pierwsza posta krlestwa, ktre

nie jest z tego wiata150, dopeni i nawet przekroczy najbardziej miae w swym

uniwersalimie proroctwa Starego Testamentu151.

Przytoczone teksty pomagaj zrozumie, e lud wybrany Starego Przymierza, jest

zapowiedzi i przygotowaniem przyszego Ludu Boego o zasigu uniwersalnym.

Zaoycielem nowego ludu by Jezus Chrystus. Ju w pierwszych dniach Jego ycia, starzec 141 J. wicicki, Udzia Ludu Boego w kapaskiej funkcji Chrystusa wedug wspczesnych teologw katolickich, Wrocaw 2006, (mps, dr), s. 109. 142 Por. Jan Pawe II, Katecheza: Koci Ludem Powszechnym, Katechezy Ojca witego Jana Pawa II, Krakw Zbki 1999, s. 54-57. 143 Por. k 12, 32. 144 KK 9. 145 Uniwersalizm Kocioa odpowiada transcendencji zamysu Boga, ktry dziaa w dziejach czowieka powodowany miosierdziem i ktry pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni (1 Tm 2, 4); take zob.: S. Rosa, Teologia fundamentalna. Cz II eklezjologia, Tarnw 2004, s. 30. 146 Rdz 12, 3. 147 Rdz 18, 18. 148 Iz 2, 2-4. 149 Iz 25, 6-7. Por. Jon 3, 1-4, 11. 150 J 18, 36. 151 Por. Jon 3; Iz 19, 16-25; 49, 1-6.

30

Symeon odczyta w Nim wiato na owiecenie ludw152. W ten sposb otworzy drog

ludw do uniwersalizmu nowego Ludu Boego, jak pisze w. Pawe: On bowiem jest

naszym pokojem. On, ktry obie czci ludzkoci uczyni jednoci, bo zburzy rozdzielajcy

je mur wrogo153. Dlatego nie ma ju yda, ani poganina (), wszyscy bowiem

jestemy kim jednym w Chrystusie Jezusie154. Aposto Pawe sta si gwnym pionierem

nowego Ludu Boego o zasigu uniwersalnym. Ks. Blachnicki, podkreli, odwoujc si do

pism w. Pawa, e uywa on zamiennie zjednoczenie z Chrystusem i zjednoczenie z Duchem

witym. By z Chrystusem, znaczy to samo, co by w Duchu witym155. Dlatego pisze w

innym miejscu pojcie ekklesia156 musi zosta wypenione treci zawart w idei ludu

Boego, o ile nowy lud Boy jest ludem zgromadzonym i ukonstytuowanym przez Chrystusa i

Jego Ducha157. To ujcie Kocioa wyjania przy pomocy symboliki biblijnej przy pomocy

koncepcji w. Pawa o intymnym powizaniu czonkw Kocioa w Mistycznym Organizmie

Chrystusa158. Dla Blachnickiego Koci jest o tyle sakramentem zbawienia, o ile jest

wsplnot, sakramentem Ducha witego159. I to stwierdzenie jest niesychanie istotne, bo z

tego wynika po prostu, e Koci dopiero wtedy jest obecny w wiecie jako Koci

Chrystusowy, jako sakrament, kiedy wcieli si w jak konkretn, midzyludzk, bratersk

wsplnot. Jeszcze inaczej moemy powiedzie, e Koci albo istnieje w zrealizowanej

braterskiej wsplnocie, albo w ogle jest w wiecie nieobecny. Jest to prosta konsekwencja

spojrzenia na Koci w wietle tajemnicy Ducha witego160.

W Chrystusie wszyscy zostali wybrani, bez rnicy narodu, jzyka i kultury. Nowe

Przymierze161, do ktrego jest powoana ludzko, jest jednoczenie przymierzem wiecznym i

152 k 2, 32. 153 Ef 2, 14. 154 Ga 3, 28. 155 F. Blachnicki, Koinonia, dz. cyt. s. 11. 156 Wedug Blachnickiego Koci przez sam etymologi greckiego sowa ekklesia oznacza w sposb istotny spoeczno, wsplnot (koinonia, communio, communitas, consortium), a jest to spoeczno tych, ktrych Bg wywoa z upadego w grzech wiata do zbawczego zasigu aski. Szczegowe wyjanienie sowa ekklesia odnajdujemy w: Encyklopedia Kocioa, F. L. Cross, E. A. Livingstone (red.), Tom I, Warszawa 2004, s. 1220-1221; Encyklopedia katolicka, Tom IX, Lublin 2002, s. 993-1042; Encyklopedia biblijna, P. J. Achtemeier (red.), Warszawa 1999, s. 537-539; Religia. Encyklopedia PWN, Tom 6, Warszawa 2002, s. 62-67; Podrczna encyklopedia biblijna, Tom I, E. Dbrowski (red.), Pozna Warszawa Lublin 1999, s. 680-686. 157 F. Blachnicki, Koinonia, dz. cyt., s. 34. 158 Por. L. Zimny, Tajemnica Kocioa, w: AK 5-6 (1965) s. 273. 159 Zob. F. Blachnicki, Nowy obraz Kocioa, dz. cyt., s. 429; Spotykana w liturgii formua: W jednoci Ducha witego, oznacza tyle, co w Kociele, bo w duchu Tradycji ta oznacza Koci, por. Koci jako wsplnota, dz. cyt., s. 23. 160 Tame, s. 24-25. 161 Bg chce doprowadzi ludzi do ycia w jednoci z Nim. T ide, zasadnicz dla caej teologii zbawienia wyraa temat przymierza. W Starym Testamencie temat ten uwidacznia si w kadej religijnej myli. Z czasem zosta on jednak pogbiony. W Nowym Testamencie osiga on peni

31

dlatego lud mesjaniczny jest naznaczony powoaniem eschatologicznym162. Ziemska

rzeczywisto Kocioa ukazuje, e nie jest ju on ju ani greckim, ani ydowskim163.

Wypenieniem zapowiedzi prorokw sta si bowiem Jezus Chrystus. Pene za

ukonstytuowanie nowego Ludu Boego dokonao si podczas Ostatniej Wieczerzy i na

Golgocie. Jak wyrazi to Sobr: Chrystus ustanowi to nowe przymierze, a mianowicie Nowy

Testament we Krwi Swojej164, powoujc spord ydw i pogan lud, ktry nie wedle ciaa,

lecz dziki Duchowi zr si mia w jedno i by nowym Ludem Boym165. Tym samym

Chrystusowe sowa To jest moja Krew Przymierza, ktra za wielu bdzie wylana166

nawizuj do sw Mojesza, ktre ten wypowiedzia na grze Synaj w chwili zawarcia

przymierza: Oto krew Przymierza, ktre Pan zawar z wami na podstawie wszystkich tych

sw167. W ten sposb Chrystus przez wyrane nawizanie do starego przymierza

wprowadza w miejsce starego nowy porzdek zbawienia oparty na Nowym Przymierzu.

Dwunastu Apostow jako symbol dwunastu pokole izraelskich to pocztek Nowego

Ludu Boego, czyli Kocioa, ktry stanowi kontynuacj Izraela i posiada te same elementy

konstytutywne co Lud Starego Przymierza, tylko bardziej doskonae168. Ks. Blachnicki

powie, e treci idei przymierza jest wic ostatecznie uczestnictwo w yciu Boym,

zjednoczenie z Bogiem i w Duchu witym, ktre jest wewntrzne i osobowe, ale jednoczenie

tworzy jedno zewntrzn i spoeczn czonkw ludu Boego pomidzy sob169. wiadectwo

tego powoania znajdujemy w Apokalipsie, ktra rwnie podkrela uniwersalny charakter

ludu istniejcego w czasie i poza nim, w wiecznoci. W wielkiej wizji niebieskiej, ktr

opisuje Apokalipsa, Baranek jest uwielbiony, poniewa zosta ofiarowany i naby Bogu swoj

Krwi ludzi z kadego pokolenia, jzyka i narodu i uczyni ich naszemu Bogu krlestwem i

kapanami170. W nastpnej wizji Jan dostrzega wielki tum, ktrego nie mg nikt policzy, z

kadego narodu i wszystkich pokole, ludw i jzykw; stojcy przed tronem i przed niemajc sobie rwnej, gdy od tego momentu ma on za tre ca tajemnic Jezusa Chrystusa. Ide przymierza omawia: Sownik teologii biblijnej, dz. cyt., s. 824. 162 J. wicicki, Udzia ludu Boego w kapaskiej funkcji Chrystusa wedug wspczesnych teologw katolickich, dz. cyt., s. 110. Jest to wiecznotrwaa wizja Kocioa kontemplowanego w apokaliptycznej wizji niebieskiej; por. Sownik teologii biblijnej, dz. cyt., s. 434. 163 Ga 3, 28. 164 Por. 1 Kor 11, 25. 165 KK 9. Zob.: S. Rosa, Teologia fundamentalna. Cz II eklezjologia, dz. cyt., s. 28. 166 Mk 14, 24. 167 Wj 24, 8. 168 Tymi elementami s: fundament Dwunastu Apostow, wczeniej dwanacie pokole Izraela; porednik jakim jest Chrystus, wczeniej Mojesz; przymierze oparte na krwi Chrystusa, wczeniej baranka; jedno wiary, wczeniej etniczna; prawo teraz Chrystusa, wczeniej Mojesza oraz kult kiedy wityni, teraz Jezusa; zob. M. Wesoowski, Zbawczy charakter religii niechrzecijaskich wedug dokumentw Vaticanum II w wietle opracowa polskich teologw, Wrocaw 1982, s. 12 (mps). 169 F. Blachnicki, Koinonia, dz. cyt., s. 33. 170 Por. Ap 5, 9.

32

Barankiem171. Przymierze nowe dopenia si w zalubinach Baranka z Kocioem, ktry jest

oblubienc Baranka172. Te bogate w swej treci biblijne teksty dostrzega ks. Franciszek.

Miay one czsto odzwierciedlenie w oazowych pieniach173.

Omawiany tu uniwersalizm pociga za sob konsekwencje duszpasterskie. Z tego gboko

zda

odkreli zagadnienie przynalenoci do Kocioa, ktre w sposb

pen

wa sobie spraw ks. Blachnicki, ktremu przyszo y w trudnej sytuacji Kocioa w

Polsce. Jego postawa zawsze charakteryzowaa si otwartoci na kontakt z osobami innych

wyzna. Potwierdzeniem tego s chociaby sowa Jansena, gdzie nazywa go Ojcem i

zielonowitkowcem174.

W tym miejscu naley p

y i autorytatywny przedstawi wanie Sobr Watykaski. Konstytucja dogmatyczna o

Kociele stwierdza dokadnie, e to jest ten jedyny Koci Chrystusowy, ktry wyznajemy

w Symbolu wiary jako jeden, wity, katolicki i apostolski, ktry Zbawiciel nasz po

zmartwychwstaniu swoim powierzy do pasienia Piotrowi175, zlecajc jemu i pozostaym

Apostoom, aby go krzewili i nim kierowali176, i ktry zaoy na wieki jako filar i podwalin

prawdy177. Koci ten, ustanowiony i zorganizowany na tym wiecie jako spoeczno, trwa

w Kociele katolickim178. Konstytucja wiadomie nie uywa czasownika by, zastpujc

go innym, szerszym: trwa w, co nie znaczy utosamia si z179. Jak zatem naley

zrozumie to stwierdzenie, wedug ktrego Koci Chrystusowy trwa w (subsistit in)

Kociele katolickim? Odpowied na to pytanie odnajdujemy w wypowiedzi Kongregacji

Nauki Wiary w dokumencie Odpowiedzi na pytania dotyczce niektrych aspektw nauki o

Kociele. Chrystus ustanowi na ziemi jedyny Koci i uczyni go jako widzialne

zrzeszenie i wsplnota duchowa180, ktra od pocztku i na przestrzeni historii wci istnieje i

171 Ap 7, 9.

1, 2. 9. ci odnajdujemy m. in. w nastpujcych pieniach: Chrystus, to nadzieja caa

jciec i zielonowitkowiec, w: Czowiek wiary konsekwentnej. Ks. Franciszek

n.

est unica Christi Ecclesia, quam in Symbolo unam, sanctam, catolicam et apostolicam

esia... est catolica a Romano

172 Por. Ap 2173 Wspomniane trenasza, Godzien jeste, Ludu kapaski, Skosztujcie i zobaczcie, Radosna wiatoci, Boe obdarz Koci Twj, w: Exsultate Deo, wiato-ycie 1990. Pieni te s propozycj do piewu w Celebracjach 10 Krokw; Wnikliwe studium na temat oazowych pieni przeprowadzi M.Zooteki, Teologiczno-wychowawcza warto pieni i piosenek religijnych wywodzcych si z Ruchu "wiato-ycie", Wrocaw 2003. 174 Zob. F.K. Jansen, OBlachnicki 24 III 1921 27 II 1987, Lublin 1997, s. 124-128. 175 Por. J 21, 17. 176 Por. Mt 28, 18n177 1 Tm 3, 15. 178 KK 8: Haecprofitemur, quam Salvator noster, post resurrectionem suam Petro pascendam tradidit, (..) in hoc mundo ut societas constituta et ordinata, subsistit in Ecclesia catolica. 179 W pierwszym schemacie soborowym okrelano jako: Haec Ecclpontifice directa. 180 Por. KK 8.

33

bdzie istnie, i w ktrej to jedynie pozostay i pozostan wszystkie elementy ustanowione

przez samego Chrystusa181. To trwanie (subsistentia) to niezmienna historyczna cigo i

obecno wszystkich elementw ustanowionych przez Chrystusa w Kociele katolickim182, w

ktrym rzeczywicie trwa Koci Chrystusa na tej ziemi183. Uycie przez Kongregacj

Nauki Wiary tego wyraenia, ktre oznacza pen identyczno Kocioa Chrystusowego z

Kocioem katolickim, nie zmienia doktryny o Kociele, a swoj prawdziw motywacj

znajduje w tym, e janiej wyraa fakt, e poza jego organizmem znajduj si liczne

pierwiastki uwicenia i prawdy, ktre jako waciwe dary Kocioa Chrystusowego

nakaniaj do jednoci katolickiej184.

W innym miejscu soborowej Konstytucji czytamy,