Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013

FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ GOSPODARKI

Narodowy Program Foresight – wdrożenie wyników

portal informacyjno-komunikacyjnyP I K

Mapowanie i monitorowanie inteligentnej specjalizacji z wykorzystaniem map konwersyjnych – zasady ogólne

i elementy praktyczne

dr Leszek TrząskiGłówny Instytut Górnictwa

REGIONALNE FORUM INTELIGENTNYCH SPECJALIZACJISandomierz, 29.05.2014r.

Przedsięwzięcie realizowane w ramach projektu systemowego „Wsparcie systemu zarządzania badaniami naukowymi oraz ich wynikami” na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Mapowanie ISMapowanie IS Inteligentna specjalizacja regionu powinna być

zdefiniowana w trzech wzajemnie powiązanych aspektach: gospodarczym, badawczym i technologicznym

Gruntowna znajomość powiązań gospodarka-technologie-nauka warunkuje prawidłowy wybór i ocenę obszaru specjalizacji regionu

Rozpoznawanie tych powiązań jest trudne i zwykle opiera się na cząstkowej wiedzy lub intuicji ekspertów, nie jest natomiast poparte konkretną metodą ani bazą dowodową.

Pożądane i możliwe jest stworzenie jednolitej dla całego kraju metody rozpoznawania powiązań gospodarka-technologie-nauka i jednolitego języka opisu specjalizacji obejmującego te powiązania.

Mapowanie ISMapowanie IS Przedstawienie IS na poziomie konkretnych kodów (PKD,

NABS, pola technologiczne, kody patentowe) i precyzyjnie zakreślonych obszarów aktywności umożliwia obiektywną ocenę potencjału, efektów wdrażania polityki innowacji, a także na podejmowanie współpracy międzyregionalnej

W ramach portalu PIK opracowano propozycję metody oceny powiązań gospodarka-technologie-nauka wykorzystującej tabele konwersyjne zawierające predefiniowane powiązania

Proponowana metoda łączy wykorzystanie prostych algorytmów i zasobów przestrzeni PIK (kroki logiczne, predefiniowane powiązania, zestawy wskaźników) z analizami eksperckimi. Metoda została zalgorytmizowana

Propozycja uogólnienia metody – wykorzystanie mapowania powiązań nauka-gospodarka-technologie i funkcji PIK w analizach związanych z inteligentną specjalizacją

I. wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na dziedzinę specjalizacji (lub weryfikacja wcześniej wskazywanych sektorów)

Metoda: analiza raportów generowanych poprzez portal z wykorzystaniem algorytmów oceny : Krok I.1: Wskazanie sektorów największego wzrostu, najbardziej innowacyjnych, o największej wartości dodanej, o największym zapotrzebowaniu na wyspecjalizowane kadryKrok I.2: Określenie wskaźników lokacyjnych i analiza przesunięć Krok I.3: Analiza import-eksportKrok I.3: Decyzja ekspercka – wybór sektorów PKD (np. działów) do analizy powiązań(podejście już stosowane w niektórych strategiach regionalnych)

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

Metoda: praca na predefiniowanych sieciach powiązań ogólnych (mapach konwersyjnych) i danych statystycznychKrok II.1: Raporty generowane przez portalKrok II.2 – etapowa interpretacja raportów generowanych poprzez PIK, z wykorzystaniem algorytmów ocenyKrok II.3 – Decyzja ekspercka: zdefiniowanie dziedzin specjalizacji

III. Określenie głównych powiązań gospodarka-nauka-technologie w obrębie inteligentnej specjalizacji

Metoda: praca eksperckaKrok III.1. Zdefiniowanie specjalizacji w języku gospodarki, nauki i technologii z wykorzystaniem różnych zasobów PIK (w tym – bazy technologii)

I. wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na dziedzinę specjalizacji

Wskaźnik lokacyjny LQWstępne rozpoznanie wśród działów PKD istniejących lub wschodzących obszarów specjalizacji gospodarczej województwa, wykrycie „lokomotyw” rozwoju oraz potencjalnych klastrów

Eib - zmienna w sektorze i, w obszarze badanym b w okresie tEb - zmienna we wszystkich sektorach w badanym obszarze b w okresie tEir - zmienna w sektorze i, w obszarze referencyjnym r w okresie tEr - zmienna we wszystkich sektorach w obszarze referencyjnym r w okresie t

Wskaźniki lokacyjne dla działów PKD

Zatrudnieniea/ zatrudnienie w danym dziale PKD w województwie b/ całość zatrudnienia w województwie c/ zatrudnienie w danym dziale PKD w kraju d/ całość zatrudnienia w kraju

Analogicznie:

Koncentracja podmiotów (liczba firm wg REGON)

Przychód brutto ze sprzedaży przemysłowej

Wartość dodana brutto

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie statycznePrzykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim

LQ =1,25 Sekcja B dział 05 - wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu)  Sekcja B dział 09 - działalność usługowa wspomagająca górnictwo Sekcja C dział 15 - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych Sekcja C dział 19 - wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Sekcja C dział 21 - produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i

pozostałych wyrobów farmaceutycznych  Sekcja C dział 24 - produkcja metali Sekcja C dział 26 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Sekcja C dział 27 - produkcja urządzeń elektrycznych Sekcja C dział 28 - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Sekcja C dział 29 - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep Sekcja C dział 32 - pozostała produkcja wyrobów Sekcja E dział 38 - działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i

unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców Sekcja E dział 39 - działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa

związana z gospodarką odpadami Sekcja F dział 42 - roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Sekcja F dział 43 - roboty budowlane specjalistyczne Sekcja G dział 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi Sekcja I dział 56 - działalność usługowa związana z wyżywieniem Sekcja J dział 58 - działalność wydawnicza Sekcja J dział 61 - telekomunikacja Sekcja J dział 62 - działalność związana z oprogramowaniem Sekcja J dział 63 - działalność usługowa w zakresie informacji Sekcja Q dział 86 - opieka zdrowotna Sekcja Q dział 87 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem Sekcja S dział 95 - naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego i

domowego

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie dynamiczneWskaźnik lokalizacji ze zmienną w postaci liczby podmiotów gęstości podmiotów oraz jego dynamika w województwie śląskim w latach 2009 i 2012 - dane krajowe jako obszar referencyjny)

Sekcja . Dział PKD 2007 LQ 2012 Dynamika 2009-2012Sekcja B dział 05 4,59 -0,16Sekcja B dział 09 2,26 0,16Sekcja C dział 15 1,53 -0,06Sekcja C dział 19 1,66 -0,13Sekcja C dział 21 0,90 0,42Sekcja C dział 24 1,90 -0,09Sekcja C dział 26 1,15 0,06Sekcja C dział 27 1,47 -0,03Sekcja C dział 28 1,40 0,03Sekcja C dział 29 1,29 -0,01Sekcja C dział 32 1,14 0,02Sekcja E dział 38 1,29 -0,05Sekcja E dział 39 1,98 0,17Sekcja F dział 42 1,32 -0,07Sekcja G dział 46 1,08 -0,01Sekcja I dział 56 1,21 -0,04Sekcja J dział 58 0,83 0,04Sekcja J dział 61 1,17 0,00Sekcja J dział 62 0,92 0,00Sekcja J dział 63 0,88 0,20Sekcja Q dział 86 0,96 0,03Sekcja Q dział 87 0,85 0,06Sekcja S dział 95 1,06 -0,02

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie dynamiczne

Wskaźnik lokacyjny - ujęcie dynamicznePrzykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim

Sekcja B dział 05 wydobywanie węgla kamiennego

Sekcja E dział 39 działalność związana z rekultywacją…

Sekcja C dział 21 produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych…

Sekcja B dział 09 działalność usługowa wspomagająca górnictwo…

Sekcja C dział 19 wytwarzanie i przetwarzanie koksu…

Sekcja C dział 24 produkcja metali …

IIIIII

IVIV IIIIII

Sekcja J dział 63 działalność usługowa w zakresie informacji

Analiza przesunięć udziałówAnaliza przesunięć udziałów (shift-share) jest narzędziem ekonomicznym umożliwiającym weryfikację regionalnych specjalizacji.

Analiza poprzez trzy składowe:potencjał badanego obszaru na tle rozwoju obszaru referencyjnego (PO)struktury przedsiębiorstw, które funkcjonują na badanym obszarze (SP)konkurencyjności obszaru podlegającego badaniu (KO)

Formuły w analizie przesunięć udziałów:

gdzie:E r - zmienna w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t,E ir - zmienna w sektorze i, w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t,E ib - zmienna w sektorze i, w badanym obszarze b, w danym okresie t.Oznaczenie subskryptów i superskryptów: r – obszar referencyjny, ir – sekcja i w obszarze referencyj-nym, ib – sekcja i w obszarze badanym.

Analiza przesunięć udziałówPrzykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim

Sekcja . Dział PKD 2007 Potencjał obszaru

PO

Struktura przedsiębiorstw

SP

Konkurencyjność obszaru

KO

Przesunięcie całkowite

PCSekcja B dział 05 - wydobywanie węgla kamiennego i węgla brunatnego

(lignitu) 5,35 -5,26 2,92 3

Sekcja B dział 09 - działalność usługowa wspomagająca górnictwo 10,01 41,62 31,37 83

Sekcja C dział 15 - produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 224,60 -606,41 12,81 -369Sekcja C dział 19 - wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji

ropy naftowej 99,65 35,07 124,28 259

Sekcja C dział 21 - produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 28,66 32,00 38,34 99

Sekcja C dział 24 - produkcja metali 132,22 -109,53 66,31 89Sekcja C dział 26 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i

optycznych 432,73 82,56 266,71 782

Sekcja C dział 27 - produkcja urządzeń elektrycznych 43,27 101,61 52,12 197

Sekcja C dział 28 - produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana 38,23 45,54 -28,78 55

Sekcja C dział 29 - produkcja pojazdów samochodowych, przyczep 78,33 35,14 28,54 142

Sekcja C dział 32 - pozostała produkcja wyrobów 124,45 56,41 99,14 280Sekcja E dział 38 - działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i

unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 14,73 30,33 -9,06 36

Sekcja E dział 39 - działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami 64,40 160,37 -77,77 147

Sekcja F dział 42 - roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej 949,87 -292,97 -264,90 392

Sekcja G dział 46 - handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi 1019,00 778,95 14,05 1812

Sekcja I dział 56 - działalność usługowa związana z wyżywieniem 94,37 40,31 87,32 222Sekcja J dział 58 - działalność wydawnicza 806,09 -266,71 -479,37 60

Sekcja J dział 61 - telekomunikacja 5,72 -6,20 -0,52 -1

Sekcja J dział 62 - działalność związana z oprogramowaniem 60,80 187,23 6,98 255

Sekcja J dział 63 - działalność usługowa w zakresie informacji 265,19 1264,33 -66,52 1463Sekcja Q dział 86 - opieka zdrowotna 776,87 2626,28 -96,15 3307Sekcja Q dział 87 - pomoc społeczna z zakwaterowaniem 1103,73 1661,62 319,65 3085Sekcja S dział 95 - naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku

osobistego i domowego 614,81 1114,88 -343,69 1386

Analiza przesunięć udziałówPrzykład: Zmienna 2: koncentracja podmiotów w województwie śląskim

wstępne wskazanie sektorów gospodarki mogących składać się na

dziedzinę specjalizacji – analiza import/eksport

analiza import/eksport

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

Przedmiot połączeń Instytucja Tabela publikowana w wersji polskiej?

PKD 2007 - NABS 2007 (międzynarodowa nomenklatura programów i budżetów naukowych

Komisja Europejska [1] nie

Klasyfikacja patentowa IPC – PKD2007 WIPO (raport 14, styczeń 2014)

nie

Klucze powiązań PKD 2004 – PKD 2007 i PKD 2007 – PKD 2004 Unia Europejska, EUROSTAT

tak

Klasyfikacja patentowa IPC – pola tematyczne „zielonych technologii” (7 tablic)

WIPO (konwencja UNFCCC)[3].

nie

Klasyfikacja patentowa IPC – 35 pól technologicznych WIPO[4] nie

Klasyfikacja patentowa IPC – ICT OECD[5] nie

Zastosowania ICT w gospodarce – PKD 2007 OECD[6] nie

Klasyfikacja usług wg wiedzochłonności – PKD 2007 EUROSTAT, OECD[7] tak

Klasyfikacja przetwórstwa przemysłowego - pod względem intensywności B+R – PKD 2007

EUROSTAT, OECD[8] tak

Klasyfikacja patentowa IPC – pola technologiczne KET (6 tablic) UE – KETs Observatory[9] nie

Patenty KET wdrażane – PKD 2007 UE – KETs Observatory[10]

nie

Zgłoszenia patentowe KET – PKD (zgłaszających) UE – KETs Observatory[11]

nie

Usługi KIA i KIABI OECD, Eurostat tak

Przemysły wschodzące (potencjalne specjalizacje horyzontalne) – PKD 2007 (7 tablic)

Komisja Europejska[12] nie

Mapowanie powiązań nauka-gospodarka-technologie:

Obecny stan zasobów tabel powiązań:

• 16 tematów dwustronnych powiązań w sferze nauki-gospodarki-technologii, 34 szczegółowe tablice powiązań

• wszystkie tablice: format arkuszy – kody + opisy (komentarze)

• zdefiniowane powiązania między tablicami z pozycji PKD

• PKD – podstawowe poziomy grupowania: kody 4-cyfrowe, kody 3-cyfrowe, kody 2-cyfrowe (całość klasyfikacji)

• Patenty: podstawowe poziom grupowania: do kodów 4 znaków (prawie 650 podklas), kody 3-cyfrowe, kody 2-cyfrowe

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

II. Sformułowanie hipotezy specjalizacji poprzez określenie głównych powiązań wytypowanego sektora PKD z dziedzinami B+R i technologiami, przepływów międzygałęziowych oraz ocenę w kategoriach gospodarki wiedzy

Razem: rozpatrywanych 9 powiązań, z czego 1 silne

Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013

FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ GOSPODARKI

Narodowy Program Foresight – wdrożenie wyników

Wynik ćwiczenia: wskazanie kolejnych sektorów PKD oraz powiązanych z nimi obszarów B+R i technologii zasługujących na analizę w aspekcie inteligentnej specjalizacji regionu.

Dane kontaktowe Biura PrzedsięwzięciaGłówny Instytut Górnictwa

Plac Gwarków 140-166 Katowice

tel. 32 259 24 66, 32 259 26 28fax. 32 259 21 54

euszok@gig.eu

Dziękuję za uwagę