Polityka społecznadr hab. Ryszard Szarfenberg

Resocjalizacja

Obszar polityki społecznej: zachowania

antyspołeczne, przestępczośd

Identyfikacja dobra/usługi oraz jej cech: usługi karne,

usługi resocjalizacyjne

Rynek na wyszczególnione

dobro/usługę: rynek usług karnych,

resocjalizacyjnych

Reakcje społeczne na problemy z rynkiem i

problemy z tym związane

Reakcje paostwa na problemy z rynkiem i

reakcjami społecznymi i problemy z tym

związane

Identyfikacja problemów z rynkiem dóbr/usług karnych,

resocjalizacyjnych

Ewentualne rozwiązania

rynkowe

Zaburzenia w funkcjonowaniu a niedostosowanie społeczne

Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji…,

s. 23

Trzy stadia wykolejenia społecznego

Stadium I

Stadium II

Stadium III

Koncepcja: Czapów, 1978, schemat: Wysocka,

Diagnoza w resocjalizacji…, s. 28

Kryteria diagnostyczne

osobowości antyspołecznej

Radochoński, Osobowość

antyspołeczna, 2000, s. 31

Kryteria osobowości dojrzałej - przykłady

Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji…, s. 31

Asocjalnośd i przestępczośd

A B C

Przestępstwa

niezamierzone,

np. zależne od

sytuacji

Czyny asocjalne

nieprzestępcze

Asocjalność

przestępcza

Poziom asocjalnościAsocjalność = 0

Lewicki za: Polska myśl resocjalizacyjna…,

1993, s. 117, z dodatkiem

Zbiorowości sprawców

Symptomy niedostosowania społecznego u dzieci i młodzieży oraz ich źródła

Systematyczne wagary.

Spędzanie czasu w sposób niekontrolowany

poza domem.

Przebywanie w towarzystwie

zdemoralizowanych kolegów.

Ucieczki z domu.

Picie alkoholu.

Wandalizm.

Kradzieże.

Zażywanie środków uzależniających.

Demoralizacja seksualna.

Struktura psychofizyczna

Środowisko rodzinne

Środowisko szkolne

Warunki społeczno-kulturowe i

fizyczne

Środowisko rówieśnicze

Na podstawie: Wysocka,

Diagnoza w resocjalizacji…,

s. 79

Patologia środowiska społecznego a rozwój jednostki

Radochoński, Osobowość

antyspołeczna, 2000, s. 71

Model wyjaśniający zachowania antyspołeczne – ujęcie tradycyjne

Radochoński, Osobowość

antyspołeczna, 2000, s. 146

Czynniki korelujące dodatnio z nieprzystosowaniem społecznym

Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna…, s. 114

Kontakt dziecka z

podkulturą przestępczą

w rodzinie

Model wyjaśniający zachowania

antyspołeczne – ujęcie

interakcyjne

Radochoński, Osobowość

antyspołeczna, 2000, s. 146

Reaktywność: względnie stała

i charakterystyczna dla

jednostki intensywność

(wielkość) reagowania na

bodźce. Jedna z zasadniczych

cech temperamentu. Za: Portal

wiedzy Onet

Odrzucenie przez

rówieśników

Przekazywanie międzypokoleniowe

Rówieśnicy

zdemoralizowani

(deviant)

Problemy w

relacjach

heteropłciowych

Deficyty

więzi

Niewydolność

wychowawcza,

rodzina problemowa

Środowisko

wieloproblemowe, niska

pozycja społ.-ekonom.

Czynniki genetyczne,

uszkodzenia

neurologiczne

Deficyty poznawcze,

problemy z

koncentracją uwagi

Problemy w

szkole

Deficyt

kwalifikacji

zawodowych

Problemowe postawy

wobec siebie,

przekonania

dewiacyjne

Negatywne

odbieranie informacji

społecznych

Trudny charakter,

niski poziom

samokontroli

Trwały

antyspołeczny

styl życia

Problemy z

zatrudnieniem

Dzieciństwo Nastoletniość Wczesna dorosłość

Jawne problemy z zachowaniem,

ukryte problemy z zachowaniem,

przeciwstawianie się władzy (np. agresja,

kłamanie, kradzieże, wagary)

Poważne naruszenia prawa z użyciem przemocy,

pierwsze aresztowania, syndrom zachowań

problemowych (np. nadużywanie substancji

psychoaktywnych, zachowania ryzykowne)

Poważna przestępczość

z użyciem przemocy,

osobowość

antyspołeczna

Różne typy przejawów asocjalności

Model skumulowanych czynników ryzyka generujących trwały

antyspołeczny styl życia

Lösel, Bender w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior…, 2004 s. 144

Ilustracje empiryczne - uczeo problemowy

Diagnoza szkolna 2009, w: Raport roczny programu

społecznego „Szkoła bez przemocy”, s. 45

Uwięzieni – płeć i wiek

Siemaszko i in., Atlas przestępczości 4, s. 176

Mężczyźni

Kobiety

Anglia i Walia

Liczba na 100 tys. ludności

Osoby uznane za winne lub upomniane w związku z przestępstwem, na 100 tys. ludności według płci i wieku

1999

Wiek

Coid w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior…, 2004 s. 34

Wiek i płeć a przestępczość

Etapy kariery przestępczej

• Przedprzestępczy (wiek 10-18) – drobne wykroczenia, działanie w grupie, zachowania ryzykowne, rzadka specjalizacja, większośd odstępuje od takiej działalności

• Wczesnoprzestępczy (wiek 18 - 25 do 30) – z poprzedniego etapu pozostaje mniejszośd, przestępstw mniej, ale poważniejsze, czerpanie dochodów z przestępstwa, odsiadki, kariera przestępcza, status w świecie przestępczym

• Zaawansowany (wiek 25+ do wczesnych 40.) – rozwój przestępczego stylu życia, niewielu wraca na właściwą drogę

• Wypalenie / dojrzałośd (40+) – kolejni porzucają działalnośd przestępczą, zmiany wartości i motywacji, wielu wciąż na granicy między przestępstwem i brakiem odpowiedzialności

Coid w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior…, 2004 s. 37

Resocjalizacja a inne pojęcia

Lewicki za: Polska myśl resocjalizacyjna…,

1993, s. 71, z dodanym poziomem

więzienna pozawięzienna

Resocjalizacja społeczna:

„proces, poprzez który

przestępca zajmuje swoje

miejsce w społeczeństwie” –

pomoc w rozwiązaniu

problemów mieszkaniowych,

edukacyjnych, w zatrudnieniu, w

uzyskaniu świadczeń itp.

Logika resocjalizacji

• X resocjalizuje Y ze względu na Z w warunkach W

– X: podmiot resocjalizujący, resocjalizator (wychowawca resocjalizacyjny, zespół resocjalizacyjny)

– Y: podmiot resocjalizowany (wychowanek, wychowankowie resocjalizatora)

– Z: uzasadnienie potrzeby resocjalizacji, np. powtarzające się zaburzenia zachowania, niedostosowanie społeczne, popełnianie czynów zabronionych, osobowośd antyspołeczna

– W: warunki, miejsce, kontekst resocjalizacji, np. resocjalizacja w więzieniu, resocjalizacja w zakładzie poprawczym, resocjalizacja w środowisku zamieszkania

Pytania o rynek• Czy powstanie rynek usług resocjalizacyjnych?

– Kontekst wymiaru sprawiedliwości i jego nierynkowego charakteru (ale co z rynkiem usług więziennych?)

• Podaż: kto będzie odpłatnie udzielał i komu tego rodzaju usług?

– Resocjalizatorzy profesjonalni, nieprofesjonalni

– Firmy resocjalizatorskie zatrudniające resocjalizatorów

• Popyt: kto będzie nabywał i dla kogo usługi tego rodzaju?

– Sami niedostosowani społecznie, przestępcy, uwięzieni, skazani?

– Ktoś inny, np. rodzice, pracodawcy?

Reakcje społeczne - przykładyCele statutowe Fundacji „Sławek”

http://www.offradio.nazwa.pl/fundacja/glowna.html

Reakcje społeczne - przykłady

Stowarzyszenie „Bractwo Więzienne”

http://www.bractwowiezienne.ruchy.opoka.org.pl/

Reakcje społeczne - przykładyFundacja Profilaktyki i Resocjalizacji "Druga Szansa„ realizuje

swoje cele poprzez:

http://www.drugaszansa.org/

Reakcje paostwa – możliwości według poziomu ingerencji

1. Dofinansowanie i regulowanie karno-resocjalizacyjnej aktywności rynkowej

2. Finansowanie i regulowanie działao i organizacji społecznych o celach karno-resocjalizacyjnych

3. Uchwalenie ustaw karnych, penitencjarnych, resocjalizacyjnych (m.in. wykazy czynów zakazanych, procedury wykonywania kar)

4. Stworzenie systemu publicznych sądów karnych (orzekanie kar, wykonywanie kar i resocjalizowanie nadal rynkowo-społeczne)

5. Stworzenie sieci publicznych zakładów karno-resocjalizacyjnych i zatrudnianie kadry resocjalizacyjnej

6. Stworzenie publicznej pomocy postpenitencjarnej

Wymiar sprawiedliwości jako proces a resocjalizacja

Szkoda społeczna

Schemat: Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 303

Resocjalizacja penitencjarna w

areszcie śledczym, w zakładzie karnym

Resocjalizacja

postpenitencjarnaSzymanowski, Działalność kuratorów

sądowych…, 2003, s. 20

Zmiany (cele) minimalne i maksymalne resocjalizacji penitencjarnej

Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 22

Proces resocjalizacji penitencjarnej

Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 229

Oddziaływanie penitencjarne z możliwymi efektami

Celowe oddziaływanie resocjalizacyjne: zindywidualizowaneBrak zindywidualizowanego oddziaływania

resocjalizacyjnego lub autoresocjalizacji

oddziaływanie penitencjarne

Cel zasadniczy (główny):

eliminacja lub zminimalizowanie

nieprzystosowania społecznego

Stany pośrednie

Cel w kierunku maksimum

(pośrednie)

Brak recydywy

przestępczej

Możliwość załamania

życiowegoMożliwość pełnej

stabilizacji życiowejTrwałość bez

przestępstwa

Nowy styl życia

Ewidentna zmiana

postawPrzesterowanie życiowe

zmiana postawSłaba zmiana postaw

Brak przesterowania

zupełny brak

zmiany postaw

Nieosiągnięte cele

Powrót do

przestępstwa

Cel maksimum

Powstrzymywanie się od

przestępstwa

Brak stabilizacji życiowej

Konflikty z normami istotnymi dla

współżycia społecznego

Cele bliższe, brak racjonalnych

celów dalszych (dążeń, aspiracji,

zamiarów)

Przekonanie o bezsensowności

przestępstwa

Ku stabilizacji życiowej

Brak konfliktów z normami moralnymi

istotnymi dla współżycia społecznego

Bliższe i dalsze racjonalne cele

życiowe (dążenia, aspiracje, zamiary)

Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 23

Dwa typy oddziaływania na więźniów

• Oddziaływanie penitencjarne - całokształt oddziaływania administracji zakładu karnego na więźniów, którego celem jest utrzymywanie zdrowia, dyscypliny, zabezpieczenia przed demoralizacją, bezpieczeostwa oraz ich resocjalizacji

• Oddziaływanie resocjalizacyjne - zaprogramowane, zindywidualizowane oddziaływanie na więźniów (także terapeutyczne) celem zmiany ich postaw wobec poszanowania prawa i norm moralnych

Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 23

Wpływ na więźnia i możliwe efekty

Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca…, s. 331

Model organizacyjny polskiego zakładu karnego

Machel, Więzienie jako…, s. 81