Dr hab. Jerzy Lisek, prof. IO - polowoc.plpolowoc.pl/userfiles/polowocpl/file/POL-OWOC...
-
Upload
truongcong -
Category
Documents
-
view
219 -
download
0
Transcript of Dr hab. Jerzy Lisek, prof. IO - polowoc.plpolowoc.pl/userfiles/polowocpl/file/POL-OWOC...
Dr hab. Jerzy Lisek, prof. IO
Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach
REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA W SADACH I JAGODNIKACH
Z INTEGROWANĄ OCHRONĄ ROŚLIN
Nie kontrolowany rozwój zachwaszczenia prowadzi do pogorszenia wzrostu i plonowania
roślin sadowniczych. Najważniejsze zagrożenia jakie niosą ze sobą chwasty to:
- konkurencja dla roślin uprawnych o miejsce, wodę, substancje pokarmowe, światło i owady
zapylające;
- allelopatia czyli niekorzystne oddziaływanie chemiczne;
- tworzenie naturalnej osłony dla gryzoni (w wilgotne lata także ślimaków);
- zwiększanie potencjalnego zagrożenia kwiatów przymrozkami w okresie kwitnienia drzew
owocowych;
- utrudnianie kombajnowego zbioru owoców na plantacjach krzewów jagodowych;
- zwiększanie porażenia roślin jagodowych przez patogeny pochodzenia grzybowego oraz
stymulacja rozwoju szkodników, takich jak drutowce, zmieniki, przędziorki, mszyce.
Trudność w regulowaniu zachwaszczenia wynika z jego dużej biologicznej
różnorodności. Występowanie poszczególnych gatunków chwastów zależne jest od dwóch
głównych czynników: środowiskowego oraz antropogenicznego, czyli wynikającego z
działalności człowieka. W naszej strefie klimatycznej na polach uprawnych występuje około
500 gatunków chwastów, przy czym największe problemy sprawia 25-30 gatunków chwastów
segetalnych i ruderalnych, które w sadach i jagodnikach występują powszechnie. Należą do
nich takie chwasty roczne jak: gwiazdnica pospolita, komosa biała, starzec zwyczajny, tasznik
pospolity, bodziszek drobny, jasnota purpurowa, fiołek polny, przytulia czepna, przymiotno
kanadyjskie, rdest ptasi, powojowaty i plamisty, szarłat szorstki, żółtlica drobnokwiatowa,
przetaczniki, rumiany, wiechlina roczna, chwastnica jednostronna, włośnica sina oraz
wieloletnie, np. mniszek pospolity, wierzbownica gruczołowata, skrzyp polny, perz właściwy,
rzepicha leśna, powój polny, ostrożeń polny, bylica pospolita.
Od 1 stycznia 2014 roku, w krajach Unii Europejskiej obowiązuje integrowana
ochrona roślin. Bazuje ona na merytorycznych założeniach Integrowanej Produkcji (IP). W
odróżnieniu od niej, integrowana ochrona jest powszechna dla wszystkich gospodarstw
towarowych i nie wymaga akcesu i certyfikacji. Integrowana ochrona roślin wykorzystuje
wszystkie dostępne działania i metody ochrony przed organizmami szkodliwymi, preferując
działania niechemiczne. Chemiczne zwalczanie chwastów powinno być wykorzystywane,
jeśli jest jedynym skutecznym sposobem regulowania zachwaszczenia, uzasadnionym
ekonomicznie. Współczesne jagodniki i sady towarowe, w których od lat praktykowane jest
zadarnianie międzyrzędzi oraz oszczędne, strefowe stosowanie wybranych herbicydów w
rzędach drzew i krzewów, spełniają wymogi integrowanej ochrony w omawianym zakresie.
W związku ze zmianami w zakresie rejestracji herbicydów, należy się liczyć z dalszymi
ograniczeniami w ich użyciu i koniecznością szerszego wdrożenia rozwiązań alternatywnych,
takich jak: uprawa i ściółkowanie gleby, koszenie zbędnej roślinności oraz utrzymanie roślin
okrywowych w rzędach roślin uprawnych.
W towarowych sadach i jagodnikach, od wielu lat podstawową lub istotną rolę w
ograniczaniu zachwaszczenia odgrywają herbicydy. Decyduje o tym ich skuteczność, łatwość
wykonania oraz relatywnie niski koszt zabiegów, które stwarzają warunki do dobrego rozwoju i
plonowania roślin sadowniczych.
Ugór herbicydowy w sadach i plantacjach krzewów, nie powinien zajmować więcej niż
50% ich całkowitej powierzchni i ogranicza się on przede wszystkim do tzw. pasów
herbicydowych pod koronami drzew i krzewów. Dopuszcza się jednak ograniczone stosowanie
herbicydów w międzyrzędziach sadu i plantacji. Dotyczy to przede wszystkim dolistnych,
selektywnych herbicydów służących do zwalczania dwuliściennych miododajnych chwastów,
takich jak mniszek pospolity lub koniczyna biała w pasach murawy, jeśli ich koszenie
chwastów nie jest skuteczne. Chwasty te konkurują z drzewami lub krzewami o owady
zapylające oraz przyciągają pszczoły, które mogą być podtruwane przez środki ochrony roślin
znoszone w międzyrzędzia z opryskiwanych roślin sadowniczych. Do selektywnego zwalczania
chwastów dwuliściennych, poleca się środki zawierające MCPA i fluroksypyr.
Najskuteczniejsze są zabiegi wykonywane w drugiej połowie lata i na początku jesieni.
Wiosenne zabiegi wykonuje się jedynie na chwasty pozbawione kwiatów. Na plantacjach
truskawek, herbicydy doglebowe mogą być stosowane zarówno w międzyrzędziach plantacji,
jak i na całej powierzchni, ale ugór herbicydowy nie powinien mieć wtedy charakteru trwałego.
Opryskiwanie herbicydami należy stosować przemiennie z uprawą gleby. Herbicydy powinny
być używane zgodnie z aktualną etykietą rejestracyjną (instrukcją stosowania), a podstawowych
informacji dostarcza między innymi aktualizowany corocznie Program Ochrony Roślin
Sadowniczych (Hortpress, 2014). Aktualny wykaz herbicydów zarejestrowanych do sadów oraz
na plantacje truskawek i krzewów podano w załączniku.
Plantacje truskawek, krzewów owocowych oraz sady różnią się pomiędzy sobą
sposobem pielęgnacji gleby i stosowania herbicydów. Podstawowym herbicydem
stosowanym w sadach od lat pozostaje glifosat (Roundup 360 SL i jego odpowiedniki).
Systematyczne i nadmierne stosowanie glifosatu w światowym rolnictwie stwarza następujące
zagrożenia: kompensacja zachwaszczenia, selekcja odpornych form chwastów, obecność
pozostałości w środowisku i płodach rolnych oraz fitotoksyczność dla roślin uprawnych,
spowodowana między innymi niekorzystnym wpływem na ich rizosferę. W roku 2013,
obecność biotypów odpornych na glifosat notowano na świecie u 25 gatunków
(WeedScience, 2013). W Polsce stwierdzono występowanie odpornych form przymiotna
kanadyjskiego, rosnących na torowiskach kolejowych (Adamczewski i wsp., 2011).
Środki chwastobójcze powinny być stosowane zgodnie z zakresem rejestracji.
Jedynym herbicydem zawierającym glifosat, zarejestrowanym do sadów wiśniowych jest
Boom Efekt 360 SL. Aby ograniczyć zagrożenia wynikające z ich użycia, część nowo
zarejestrowanych herbicydów glifosatowych (np. Barclay Gallup Super 360 SL, Glypoflash
Ultra SL, Katamaran 360 SL, Rosate 360 SL, Torinka 360 SL, Wichura 360 SL) może być
użyta tylko raz w sezonie wegetacyjnym, a Boom Efekt 360 SL oraz Dominator Green 360
SL, maksymalnie dwukrotnie w sezonie. Zapis o wykonywaniu tylko jednego zabiegu w
sezonie dotyczy konkretnego preparatu handlowego, a nie substancji czynnej czyli glifosatu,
choć taki powinien być jego cel. Intencją zapisu jest, aby inne zabiegi były wykonywane
herbicydami o odmiennym mechanizmie działania. Wymóg ten jest jak najbardziej pożądany,
jeśli sadownik będzie miał dostęp do innych środków i możliwość ich rotacji, przy 2-4
zabiegach herbicydowych potrzebnych w sezonie. Glifosat jest ostatnim środkiem dolistnym
o szerokim spektrum zwalczanych chwastów, dostępnym w krajowym sadownictwie.
Wprowadzenie racjonalnej i satysfakcjonującej rotacji herbicydów w polskich sadach jest
aktualnie niemożliwe. MCPA (Chwastox Extra 300 SL) jest najczęściej stosowane w
mieszaninie z glifosatem, sporządzanej w zbiorniku opryskiwacza lub w formie mieszaniny
fabrycznej (gotowej do użycia), w postaci środka Orkan 350 SL. 2,4-D wchodzi w skład
mieszaniny Kileo 400 SL, zawierającej również glifosat. Pozostałe rekomendowane środki
np.: doglebowy Kerb 50 WP (propyzamid) oraz dolistny – Starane 250 EC (fluroksypyr),
graminicydy powschodowe – Agil 100 EC i Aria 100 EC (propachizafop) oraz Fusilade Forte
150 EC (fluazyfop-P-butylowy), mają ograniczone spektrum działania i nie odgrywają dużej
roli w sadownictwie. Brak rejestracji innych substancji czynnych spowoduje albo
niekontrolowane użycie środków nie zarejestrowanych, albo pogorszenie skuteczności
zwalczania chwastów i obniżkę plonów. Większość nowo rejestrowanych herbicydów
zawierających glifosat, jest aktualnie polecana tylko w jabłoniach, a niektóre także na
plantacjach porzeczki czarnej. Szerszy zakres stosowania posiadają jedynie środki Boom
Efekt 360 SL oraz Dominator Green 360 SL (załącznik).
Znacznie trudniejsze jest ułożenie chemicznego programu ochrony przed chwastami
na plantacjach krzewów owocowych. Plantatorzy mają do dyspozycji jedną substancję czynną
działającą doglebowo – propyzamid (Kerb 50 WP i odpowiedniki), graminicydy
powschodowe, takie jak zalecane do ochrony sadów, oraz chlopyralid (Cliophar 300 SL).
Dodatkowo na plantacjach porzeczki czarnej można stosować glifosat (Roundup 360 SL i
niektóre jego odpowiedniki), a na plantacjach malin preparat Basta 150 SL (dolistny środek o
działaniu wgłębnym). Sześć substancji czynnych jest liczbą małą, zważywszy na problemy z
zachwaszczeniem krzewów. Do takich należą mała konkurencyjność młodych plantacji,
szczególnie malin, wobec chwastów oraz kompensacja chwastów wieloletnich w miarę
starzenia się plantacji.
Uszkodzenia porzeczki po glifosacie
Według aktualnych zaleceń dotyczących użycia chemicznych środków
chwastobójczych, producenci truskawek mogą używać jedenastu substancji czynnych. Dwie z
nich to substancje doglebowe – lenacyl (Azotop New 80 WP, Lenazar 80 WP) i napropamid
(Devrinol 450 SC). Substancją stosowaną przed i po wschodach chwastów jest metamitron
(Goltix Compact 90 WG, Burakomitron 70 WG). Dostępne są również gotowe do użycia
mieszaniny fenmedifamu, desmedifamu i etofumesatu (Beetup Trio 180 SC, Saherb 180 SC)
służące do zwalczania kiełkujących chwastów, jak również selektywne graminicydy
powschodowe do zwalczania chwastów jednoliściennych, np. traw – propachizafop (Agil 100
EC, Aria 100 EC), fluazyfop (Fusilade Forte 150 EC), chizalofop (Targa Super 05 EC i
odpowiedniki), kletodym (Select Super 120 EC). Selektywnym, dolistnym herbicydem do
zwalczania niektórych chwastów dwuliściennych (ostrożeń polny, mlecz polny, przymiotno
kanadyjskie, rdesty, rumiany, żółtlica, w stadium kilku liści właściwych lub rozety) jest
chlopyralid (Cliophar 300 SL) oraz dolistny, nieselektywny środek do niszczenia rozłogów i
chwastów w międzyrzędziach w okresie od lipca do września – glufosynat amonowy (Basta
150 SL).
Szersze zastąpienie herbicydów metodami alternatywnymi, do jakich należą: ściółki z
czarnej folii, włókniny polipropylenowej, słomy, trocin, zrębków roślinnych, kory drzewnej,
obornika, kompostu; uprawa gleby i koszenie chwastów przy pomocy maszyn pracujących
pod koronami drzew oraz wprowadzenie roślin okrywowych, nie będzie łatwe. Głównymi
wadami ściółek są duże koszty i pracochłonność zastosowania, niepełna i ograniczona w
czasie efektywność oraz tworzenie warunków dogodnych do rozwoju gryzoni (słoma).
Całkowity koszt ściółkowania hektara sadu tkaną włókniną polipropylenową wynosi blisko
15 tys. zł, korą drzewną – ok. 35 tys. zł, a aplikacja herbicydów w ciągu 3 lat – tylko nieco
ponad 1,8 tys. zł (Markuszewski i Kopytowski, 2008). Ściółki pochodzenia organicznego
mogą być atrakcyjne w lokalnej skali, jeśli są tanie i dostępne w okolicy sadu. Przy wdrożeniu
ściółek należy się liczyć z koniecznością dodatkowego stosowania herbicydów, a w
przypadku ściółek naturalnych – uzupełniania ich warstwy.
Mechaniczne zwalczanie chwastów, a więc uprawa gleby i koszenie są łatwiejsze i
mniej kosztowne od ściółek. Specjalistyczne glebogryzarki i kosiarki są montowane na
bocznych wysięgnikach i posiadają uchylne sekcje, umożliwiające pracę w rzędach drzew. W
nowych typach glebogryzarek, noże obracają się z reguły w płaszczyźnie równoległej do
powierzchni gleby, a nie prostopadłej, jak było w starszych konstrukcjach, aby zmniejszyć
degradację gleby, którą powodują tego typu maszyny. Zakup automatycznych glebogryzarek
to duży wydatek, ale może być sfinansowany z funduszy pomocowych przeznaczonych na
modernizację rolnictwa. Kosztowna jest także ich eksploatacja, szczególnie paliwo i części
zamienne. Glebogryzarki są mało skuteczne w zwalczaniu wieloletnich, głęboko
korzeniących się chwastów. Jeśli ich praca nie będzie łączona z użyciem herbicydów, to
dochodzi do kompensacji takich chwastów jak np. perz właściwy. Gleba powinna być
uprawiana jak najpłycej, aby ograniczyć niszczenie korzeni drzew. Systematyczna uprawa
glebogryzarką prowadzi do degradacji gleby, dlatego liczba zabiegów powinna być
ograniczona do 4-6 zabiegów rocznie. Pracujące glebogryzarki i kosiarki mogą uszkadzać
pnie młodych drzew. Wprowadzenie roślin okrywowych czyli „zielonych ściółek” pod
korony drzew, jest kłopotliwe, ze względu na: konkurencję tych roślin o wodę i substancje
pokarmowe w krytycznych okresach rozwojowych drzew, niedostateczną skuteczność,
oddziaływanie allelopatyczne i przyciąganie owadów zapylających przez kwitnące rośliny
dwuliścienne. Koszt odchwaszczania w produkcji ekologicznej (bez herbicydów) jabłek jest
trzykrotnie wyższy, a truskawek czterokrotnie wyższy niż w produkcji konwencjonalnej
(Brzozowski i Zmarlicki, 2010).
Automatyczna glebogryzarka sadownicza
Gospodarstwa sadownicze, które obligatoryjnie wdrażają zasady integrowanej
ochrony przed chwastami, powinny przygotować się technicznie, organizacyjnie i finansowo
do ograniczonej liczby herbicydów zarejestrowanych w uprawach sadowniczych. Przy dużej
roli, jaką odgrywa efektywne regulowanie zachwaszczenia dla plonowania roślin
sadowniczych i jego znaczących kosztach, trudno sobie w bliskiej przyszłości wyobrazić
całkowitą rezygnację ze stosowania herbicydów, szczególnie w sadach i na plantacjach
krzewów owocowych. Dlatego związki i organizacje producentów w porozumieniu z firmami
chemicznymi, instytucjami naukowymi i administracją państwową powinny zabiegać o
rejestracje nowych herbicydów do upraw małoobszarowych, do jakich należą wszystkie
uprawy sadownicze oprócz jabłoni.
Literatura
Adamczewski K., Kierzek R., Matysiak K. 2011. Przymiotno kanadyjskie (Conyza
canadensis L.) odporne na glifosat. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin, 51 (4):
1675-1682.
Brzozowski P, Zmarlicki K. 2010. Economics of organic apple and strawberry production in
Poland in the years 2007-2009. J. Fruit Ornam. Plant Res., 18(2): 255-264.
Markuszewski B., Kopytowski J. 2008. Zachwaszczenie i koszty jego regulowania w sadzie
jabłoniowym z produkcją integrowaną. Zesz. Nauk. Inst. Sadow. Kwiac. 16: 35-50.
Program Ochrony Roślin Sadowniczych. 2014. Hortpress, Warszawa.
WeedScience. 2013. Glycines (G 9) resistant weeds by species and country.
www.WeedScience.org.
Załącznik
Wykaz herbicydów zarejestrowanych do sadów i jagodników (styczeń 2014)
HERBICYDY W SADACH (łącznie 7 substancji aktywnych)
Środki doglebowe :
- Kerb 50 WP (Golden Pyzamid 50 WP, Pilar-Propyzamid 50 WP) (3-5
l/ha)(propyzamid)
Środki dolistne:
- glifosat - Roundup 360 SL i odpowiedniki zarejestrowane do jabłoni: Atut Bis 360
SL, Barclay Barbarian Super 360 SL, Barclay Barbarian Xtra 450 SL, Barclay Gallup
Super 360 SL, Barclay Gallup Xtra 450 SL, Charger, Clayton Rhizeup SL, Cleaner
360 SL, Figaro 360 SL, Glifocyd 360 SL, Glifosat Classic 360 SL, Glifostar 360 SL,
Glyfos 360 SL, Glifto 360 SL, Glifto Duo 360 SL, Glypoflash Ultra SL, Glypoflash
Xtra 450 SL, Katamaran 360 SL, Klinik 360 SL, Klinik Duo 360 SL, Kosmik 360 SL,
Marker 360 SL, Nufosate 360 SL, Rambo 360 SL, Realchemie Glifosat 360 SL,
Rofosat Agro 360 SL, Rosate 360 SL, Stefes Cleaner 360 SL,Taifun 360 SL, Torinka
SL, Wichura 360 SL (dawki w zakresie 2-6,25 l/ha, niektóre ze środków tylko 1
zabieg w sezonie)
- Boom Efekt 360 SL (2,0–6,25 l/ha) (jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie)
- Dominator Green 360 SL (5,0–8,0 l/ha) (jabłonie, śliwy)
- Chwastox Extra 300 SL (3-3,5 l/ha) (MCPA)
- Orkan 350 SL – 5-8 l/ha (jabłoń, glifosat + MCPA, 1 zabieg w sezonie)
- Kileo 400 SL – 5-6 l/ha (jabłoń, 2,4-D + glifosat, 1 zabieg w sezonie)
- Starane 250 EC (1,5-2 l/ha) (fluroksypyr)
- graminicydy powschodowe - Agil 100 EC (Aria 100 EC (propachizafop), Fusilade
Forte 150 EC (fluazyfop).
HERBICYDY NA PLANTACJACH
PORZECZEK I AGRESTU i MALIN (łącznie 6 substancji aktywnych)
Środki doglebowe :
- Kerb 50 WP (Golden Pyzamid 50 WP, Pilar-Propyzamid 50 WP) (propyzamid)
(3-5 l/ha)
Środki dolistne:
Środki dolistne nieselektywne - aplikowane z osłonami
- Cliophar 300 SL 0,35-0,4 l/ha
(chlopyralid)
- Basta 150 SL (tylko maliny) 4-6 l/ha
glufosynat amonowy
- Roundup 360 SL, Clayton Rhizeup SL, Cleaner 360 SL, Glifto 360 SL, Glifto Duo 360
SL, Figaro 360 SL, Glifosat Classic 360 SL, Katamaran 360 SL, Marker 360 SL,
Realchemie Glifosat 360 SL, Torinka 360 SL (glifosat):
3,0 - 6,0 l/ha – wyłącznie na plantacjach porzeczki czarnej, od wiosny do jesieni. W
okresie wegetacji porzeczek zabieg wykonywać wyłącznie w międzyrzędziach.
Graminicydy powschodowe (selektywne)
perz (/ha) chwasty
prosowate (l/ha)
Agil 100 EC (Aria 100 EC) 1,25-1,5 0,5-0,75
Fusilade Forte 150 SL 2,0-2,5 (PZ) 0,75 (PZ)
PZ – na plantacjach owocujących stosować po zbiorze owoców
HERBICYDY NA PLANTACJACH TRUSKAWEK (łącznie 11 substancji czynnych)
Przed wschodami chwastów:
Lenazar 80 WP 1-2 kg/ha (0,5-1 kg/ha)
(Azotop New 80 WP) (lenacyl)
Devrinol 450 SC 4-6 l/ha (2-4 l/ha)
(napropamid)
Przed lub wkrótce po wschodach chwastów:
Goltix Compact 90 WG 3 kg/ha (2 kg/ha)
lub Goltix Compact 90 WG 0,6-0,8 kg/ha + Olbras 88 EC 1,5 l/ha x 2
Burakomitron 70 WG 4-5 kg/ha (3-4 kg/ha)
(metamitron)
Burakomitron 70 WG 2-3 kg/ha + Lenazar 80 WP (Azotop New 80 WP) 0,5-0,75 kg/ha
(plantacje nowo sadzone)
Burakomitron 70 WG 2-3 kg/ha + Lenazar 80 WP (Azotop New 80 WP) 1,5 kg/ha
Środki dolistne:
Beetup Trio 180 SC, Saherb 180 SC: trzykrotnie po 1,5 l/ha lub dwukrotnie po 2 l/ha
(fenmedifam+desmedifam+etofumesat)
Cliophar 300 SL 0,35-0,4 l/ha
(chlopyralid)
Graminicydy powschodowe (PK, PZ)
Agil 100 EC (Aria 100 EC) (propachizafop) 0,5-1,5 l/ha
Fusilade Forte 150 EC (fluazyfop) 0,75-2,5 l/ha
Targa Super 05 EC 1- 4 l/ha
Targa 10 EC, Pilot 10 EC) (chizalofop) 0,35-1,5 l/ha
Select Super 120 EC (kletodym) 0,8-2,0 l/ha
W międzyrzędziach plantacji (z osłonami)
Basta 150 SL (glufosynat amonowy) 4 l/ha (3,2-4 l/ha + siarczan amonowy – 10
kg/ha)