1

Jakub Jakubowski

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Dostp do informacji jako wyznacznik politycznoci

Abstrakt

Artyku dotyka problemu politycznoci z punktu widzenia komunikacji, ktra jako

subdyscyplina politologii stanowi integraln cz programw nauczania przyszych

absolwentw tego kierunku, przez co konieczn wydaje si by dyskusja na temat

umiejscowienia tego zagadnienia w ramach dyscypliny. Co ciekawe, dyskurs naukowy

zdominowany przez zagadnienia zwizane z mediami i przesyaniem danych kanaami

informacyjnymi, czsto pomija kwestie komunikowania bezporedniego i poziomego; tym

odbywajc si midzy obywatelami, ale przede wszystkim samymi politykami.

Informacja jako podstawowa jednostka komunikacyjna staje si tu jednym z elementw

relacji o cesze politycznoci oraz rodkiem osigania celw, wpisujc si tym samym w

dyskusj o podstawach teoretycznych dyscypliny i o granicach bada nad zjawiskami

tradycyjnie podejmowanymi w swoich rozwaaniach przez przedstawicieli nauk

politycznych.

The article takes up a problem of the political from communication point of view, which -

as a sub-discipline of political science - is an integral part of the curriculum for future

graduates of this discipline. It seems to be necessary to locate this issue in the branch of

studies. Interestingly, scientific discourse dominated by media and information channels,

often ignores direct and horizontal communication, especially between citizens and - above all

- politicians themselves. Information, as the basic unit of communication, becomes the part of

political relations and the specific form of meeting a political aim. Therefore, it fits in the

discussion of theoretical foundations of this discipline and scope of research in the area of

phenomenons traditionally analysed by representatives of political science.

2

Wstp

Dyskusja na temat p o l i t y c z n o c i z j a w i s k i p r o c e s w stanowi

wan cz dyskursu w obszarze nauk spoecznych. Trudna do uchwycenia specyfika od

kilku dziesicioleci inspiruje badaczy do pochylania si nad dylematami zwizanymi z teori

polityki, w ktrych usiuj rozstrzygn m.in. kwesti odnalezienia i charakterystyki wsplnej

dla wszystkich zjawisk politycznych cechy spoecznych relacji. Spr ten, z racji na wielo

koncepcji oraz z m i e n n o rzeczywistoci spoecznej, pozostaje nierozstrzygnity.

Widoczna jest niemniej pewna dynamika rozwoju rozwaa teoretycznych, czy to w latach

70. i 80. XX w.1 czy w ostatnim czasie, w ktrym jak si zdaje na nowo rozgorzaa

dyskusja o tym, jaki jest sens istnienia i tosamo wyodrbnionej dyscypliny nauk

politycznych2. Prym wiod tu paradygmaty: monistyczny i pluralistyczny, ktrych zasadniczy

spr opiera si na ostroci zarysowania granic politycznoci.

Wydaje si jednak, i dookrelenie cechy politycznoci i powszechne uznanie

konsensusu w tej materii jest wizj utopijn a wynikajc z szeregu czynnikw, ktre

uniemoliwiaj dokonanie jednoznacznego zdefiniowania i uniwersalizacji. Po pierwsze,

dyskusja nad politycznoci powinna bra pod uwag zmienno rodowiska spoecznego. W

przeciwiestwie do nauk przyrodniczych, gdzie prawa i siy rzdzce materi nie ulegaj

modyfikacjom, czowiek i grupa s z natury zmienne, co skutkuje koniecznoci

transformowania stosowanych metod, korekty w spogldaniu na rnorakie problemy,

otwartoci na to, co w yciu jednostki nowe a bdce jednoczenie wytworem jego

dziaalnoci. Std, sama rzeczywisto spoeczna a za ni polityczna, musi podlega

zmianie3. Po drugie podajca za tym praktyka projektw badawczych wymyka si

nierzadko rozwaaniom teoretycznym. Byoby ze strony teoretykw polityki wielk

1 Za jeden z bardziej podnych okresw mona by uzna chociaby pierwsz poow lat 70. XX w., kiedy to

powstay wartociowe teksty chociaby Jana Woleskiego, Artura Bodnara czy Kazimierza Podolskiego Zob. J. Woleski, Spr o status metodologiczny nauk o polityce, w: Metodologiczne i teoretyczne problemy nauk politycznych, red. K. Opaek, Warszawa 1975, s. 32 i nast; A. Bodnar, W sprawie przedmiotu i metody nauki o polityce, Studia Nauk Politycznych 1974, nr 4 (18), s. 60 i nast.; K. Podolski, Przedmiot i metody bada nauki o polityce, Studia Nauk Politycznych 1973, nr 2 (73), s. 128 i nast. i inne. 2 Dylemat ten wzbudza wiele emocji zarwno na amach literatury naukowej jak i podczas dyskusji

konferencyjnych, m.in. podczas II Kongresu Politologii zorganizowanego w Poznaniu w dniach 19-21 wrzenia 2012 r. Zob. take: R. Skarzyski, Podstawowy dylemat politologii. Dyscyplina nauki czy potoczna wiedza o spoeczestwie?, Biaystok 2012, s. 198 i nast., M. Karwat, O ksice Ryszarda Skarzyskiego pt. Podstawowy dylemat politologii, e-Politikon 2012, nr 4, s. 5-41. i inne. 3 Trudno byoby bada ustrj polityczny staroytnych Aten przy pomocy tych samych kategorii, ktre stosujemy

do analiz dzisiejszych rozwiza systemowych. Te ze swoim protoplastom nie maj niemal nic wsplnego, mimo i oba nazywane s demokracjami!

3

nonszalancj ignorowanie tych trendw i usilne forsowanie swoich wizji wbrew praktyce

rozwoju nauki4. Pojawia si tu te drugi problem: coraz powszechniejszych bada

interdyscyplinarnych i spojrzenie na zagadnienie politycznoci z perspektywy wielu nauk, co

w pewnym stopniu uwalnia dyskusj na ten temat od specyfiki spostrzegania problemu przez

politologa5.

Nie zwalnia to jednak badacza z poszukiwania uniwersalnych cech i dostrzegania

zmiennych trendw. Z jednej strony, polityczno uznawana za i m m a n e n t n c e c h

y c i a s p o e c z n e g o moe stanowi podstaw do poszukiwania pewnego uniwersum

i zblienia si do wspomnianej specyfiki, bez wzgldu na okres historyczny, waciwoci

systemu politycznego czy innych zmiennych. Z drugiej strony, istotne jest spojrzenie przez

pryzmat tego w jakim kierunku poda demokracja i jak w jej ramach ewoluuj relacje

wadcze6. Wydaje si, e komunikacja, jako zjawisko nieodzowne dla relacji politycznych,

stanowi swojego rodzaju stabiln podstaw dla badania politycznoci, istniejc niezalenie

od wspomnianych czynnikw i bdc jednoczenie elementem zmieniajcym w czasie swj

charakter. Elementarn za kategori komunikacji jest i n f o r m a c j a 7, mwic szerzej za

w i e d z a , rozumiana tu jako pewien zakres zgromadzonych danych na okrelony temat8.

Na podstawie powyszej prawidowoci oraz przyjtych ram definicyjnych mona

sformuowa hipotez, i wiedza bdca dla czowieka podstaw do regulowania stosunkw

spoecznych i podejmowania decyzji politycznych, stanowi czynnik ksztatujcy relacj

politycznoci midzy podmiotami sprawczymi o charakterze indywidualnym lub zbiorowym.

Artyku bdzie wic traktowa o specyfice tych relacji oraz o roli wiedzy w ich ksztatowaniu.

4 Wicej na ten temat w dyskusji na temat przedmiotu poznania w naukach o polityce: Czy potrzebna nam

refleksja nad przedmiotem poznania politologii?, Refleksje 2012, nr 6, s. 11-21. 5 Wicej na temat samej interdyscyplinarnoci i jej specyfiki w obszarze nauk politycznych zob. R. Rosicki, W.

Szewczak, O przedmiocie bada politologii. Czy moliwa jest oglna teoria polityki?, Studia Polityczne 2012, nr 29, s. 45, A. Repko, Interdisciplinary research: process and theory, Los Angeles 2008, s. 3 i nast. 6 Zob. Ch. Tilly, Demokracja, Warszawa 2008, s. 228 i nast., D. Held, Modele demokracji, Krakw 2010, s. 161

i nast. 7 W wielu modelach gwn osi analizy zjawisk komunikacyjnych jest transfer informacji jako podstawa caego

procesu. S. P. Morreale, B. H. Spitzberg, J. K. Barge, Komunikacja midzy ludmi. Motywacja, wiedza i umiejtnoci, Warszawa 2008, s. 34. 8 Zdzisaw Dobrowolski twierdzi, i kiedy wierzono, e informacja prowadzi do wiedzy, ta za do poznania.

Dzisiaj ten optymizm poznawczy nie ma racji bytu. Informacja z wiedz wchodzi w skomplikowane i niejednoznaczne relacje, a wiedza nie zawsze suy poznaniu coraz czciej za potrzebom rynku. Z. Dobrowolski, Spoeczestwo informacjyjne i spoeczestwo wiedzy w wietle krytycznej teorii modernizacji U. Becka, bbc.uw.edu.pl/Content/3/01.pdf (01.04.2013).

4

Polityczno relacji spoecznych

Politologia, jako agregat wiedzy naukowej, zajmuje si badaniem realnie istniejcych

obiektw umiejscowionych w rzeczywistoci, co dokonywane jest empirycznie na podstawie

dowiadcze zmysowych9. W przypadku nauk spoecznych, ktrych czci s rozwaania

politologiczne, istot docieka jest analiza konstrukcji teoretycznych nieobserwowalnych

przez badacza w sposb bezporedni. Chodzi tu wic nie tyle o jednostk ludzk jako

indywiduum, ktra stanowi przedmiot poznania dla wszystkich dyscyplin o spoecznym

charakterze, ani te o spoeczestwo jako cao, ale o r e l a c j e midzy tymi podmiotami10.

Badanie obszaru dziaalnoci politycznej staje si wic rwnoznaczne analizie idei

pomylanych, co stanowi podobnie zreszt jak w przypadku innych dyscyplin istotn

trudno w wyodrbnieniu tego, co specyficzne na tle kategorii spoecznych. Grupa ludzi

definiowana przez pryzmat realnoci relacyjnej daje si tu pozna jako materia w znacznym

stopniu nieuchwytna i swoisty epifenomen, ktry mona zbada poprzez skutki jakie s

obserwowane w rzeczywistoci politycznej. Perspektywa poredniego badania takich bytw

nie stanowi bynajmniej uatwienia w dnoci do ich poznania lub przynajmniej

scharakteryzowania. Niemniej uwiadomienie sobie tego punktu wyjciowego pozwala na

dookrelenie szczegowych cech, ktre umoliwiaj przejcie z definiowania relacji na

poziomie spoecznym, do analiz na paszczynie politologicznej11.

Podstaw do umiejscowienia politologii w realiach spoecznych mog stanowi pewne

wyranie wyodrbnione czci realnie istniejcego wiata, ktre przyjmuj niematerialn

form interakcji ludzi midzy sob. W ten sposb ukonstytuowany zostaje silnie osadzony w

tradycji podzia zakadajcy istnienie nauk spoecznych i przyrodniczych, czego podstaw jest

funkcjonowanie zjawisk zalenych od ludzi, ksztatowanych przez nich i przeze

9 B. Krauz-Mozer, Teorie polityki, Warszawa 2005, s. 34-51.

10 P. Buczkowski, L. Nowak, Kilka uwag o przedmiocie nauk politycznych, Studia Nauk Politycznych 1977, nr

4 (30), s. 17. 11

Upada tu pewien mit o politycznoci jako cesze ludzkiego bytowania ujmowanego jako element czowieczego instynktu czy natury (homo politicus). Bez drugiego czowieka relacja politycznoci jest praktycznie niemoliwa, dlatego, jak twierdzi Hannah Arendt, rde polityki naley upatrywa w ludzkiej wieloci i rnorodnoci. Sama cecha politycznoci natomiast powstaje nie w czowieku a w ludziach i stanowi typ relacji umiejscowionej poza czowiekiem. Fakt ten sprawia, i polityczno naley lokowa nie w samej jednostce, a w midzyludzkich relacjach, ktre s jej pierwotnym rdem. Zob. H. Arendt, Polityka jako obietnica, Warszawa 2005, s. 124.

5

rozwijanych12. Niniejszy ukad stosunkw, w zalenoci od przyjtej perspektywy, moe mie

jednak rnoraki charakter i by ulokowany na odmiennych paszczyznach. Biorc pod

uwag najbliszy jednostce poziom funkcjonowania, mona mwi o specyficznym typie

relacji czowieka ze samym sob, ktra ma charakter i n t r a p e r s o n a l n y i nie podlega

tym prawidowociom, ktre s charakterystyczne dla zjawisk politycznych13. Z drugiej

strony, przyjcie perspektywy caej populacji jako paszczyzny badania zjawisk i procesw o

cesze politycznoci, take zdaje si by perspektyw nieadekwatn do analizowanej materii.

Przyczyn jest tu stopie skomplikowania badanego ukadu i brak fizycznej moliwoci

obserwacji tak szerokiej rzeszy stosunkw midzyludzkich14. Std wniosek, i trudnej do

uchwycenia cechy politycznoci mona doszukiwa si gdzie p o m i d z y jednostk a

caoci populacji, gdzie relacje analizowane s pod przyjtym przez badacza kontem np.

statusu, struktury, przywdztwa czy czsto uznawanej za nadrzdn wadzy15.

Jeeli chodzi o ulokowanie tych twierdze w ramach podziaw paradygmatycznych,

to nie ma w rodowisku naukowym zgody co do charakteru rzeczonej relacji midzy grupami,

tak jak nie istnieje konsensus co do zdefiniowania samej politycznoci. Dalsza analiza

wymagaaby wic wybrania odpowiedniego paradygmatu i pod jego kontem badania tej

specyficznej niszy, jak s relacje midzy podmiotami, a ktre s ksztatowane midzy

innymi przez obieg informacji w ramach organizacji politycznych16

. Std, dalsze rozwaania

prowadzone bd z punktu widzenia pewnego uniwersum, stajc nieco obok paradygmatw

i starajc si akcentowa to co dla nich wsplne (poszukiwanie politycznoci w obszarze

rnie rozumianych relacji). Jedna z osi naukowego konfliktu przebiega tu na granicy stopnia

skonfliktowania grup na poziomie mezo i rodzaju rodkw jakie s wykorzystywane w

definiowaniu owych relacji. Monistycznie ujmowany dylemat skupia si na istnieniu wrogich 12

Podzia ten zdaje si jednak coraz bardziej zaciera. Co wicej, zmienia si to w ramach samych nauk spoecznych, cho ich rozgraniczenia przedmiotowe wydaj si by wci zbyt mocno zarysowane. Ze Wstpu do B. Krauz-Mozer, Teorie, op. cit., s. 15. 13

Byoby to co prawda moliwe, gdyby zastanowi si nad problematyk ludzkich dnoci, percepcji okrelonego typu komunikatw czy ksztatowania si opinii i postaw jednostki, ktre dotycz polityki jako takiej. Nie jest to jednake moliwe w odosobnieniu, wymaga uwikania czowieka w relacje z innym, uwzgldnienia rl czy rozpatrywania podmiotu nie jako indywiduum, a jako cz spoecznej caoci. 14

Znowu, byoby to moliwe, gdyby przyj optyk caoci obserwowanej w perspektywie zbioru, skadajcego si z wielu spoeczestw, populacji, obywateli, narodw posiadajcych midzy sob okrelone relacje, ale tylko wtedy, gdy bd one miay odpowiedni charakter, ktry mona by nazwa politycznym. Niemniej co warto zaznaczy - relacje polityczne czciej okrelane s mianem makrospoecznych ni mikrospoecznych. Zob. M. Karwat, Polityczno i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy, w: Studia Politologiczne 2010, nr 17, s. 17. 15

A. Bibic, Nauka o polityce przedmiot i istota, Studia Nauk Politycznych 1982, nr 2 (56), s. 67. 16

Ujcie to rozwijane jest w publikacjach traktujcych o teorii komunikowania politycznego. Zob. B. Dobek-Ostrowska, Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2006; B. McNair, Wprowadzenie do

komunikowania politycznego, Pozna 1998; S. Michalczyk, Komunikowanie polityczne. Teoretyczne aspekty procesu, Katowice 2005 i inne.

6

sobie stron, ktre s w stanie uy kadych z moliwych rodkw dla osignicia celu

zbiorowoci, nie wyczajc unicestwienia przeciwnika17. Co wicej, wywodzca si z

tradycji schmittowskiej pewna obligatoryjno mocno zarysowanego pierwiastka

antagonistycznego sprawia, i rozpatrywane relacje maj racj bytu w oparciu o t e o r i e

k o n f l i k t u18. Tylko te bowiem s w tej tradycji uwaane za posiadajce cech

politycznoci. Std postulat, aby doszukiwa si jej tam, gdzie ustanawianie wasnego

porzdku i wprowadzenie swojego programu dziaa odbywa si z potencjaln moliwoci

uycia siy19. Takie podejcie ma swoje znamienne konsekwencje dla nauk politycznych,

eliminuje bowiem z obszaru ich zainteresowania wikszo zagadnie, ktre tradycyjnie ju

stanowi ich przedmiot poznania. Tymczasem wiele obserwowalnych zjawisk spoecznych

zdaje si przeczy tej propozycji. Po pierwsze, mona tu wskaza powszechno relacji

innego typu, ktre zakadaj moliwo wspistnienia grup, ich kooperacji czy nawet

konfliktu, ktry nie musi oznacza potencjalnej moliwoci eliminacji drugiej strony. Relacje

koalicyjne czy systemy partyjne w ustrojach demokratycznych s tylko pierwszym z brzegu

przykadem takich zalenoci20. Po drugie, sama podstawa naukowa politologii, wyraajca

si w istnieniu potwierdzonych empirycznie teorii, zdaje si przeczy antagonistycznej

klauzuli majcej rzekomo konstytuowa dyscyplin wok przedmiotu jej poznania21. Nie

mona by tym samym politycznoci lokowa ani w ramach systemu partyjnego dziaajcego

w realiach demokratycznych, ani wrd aktorw ycia zbiorowego, zjawisk zwizanych z

samorzdnoci, komunikacj, ani nawet w przewaajcej czci relacji internacjonalnych.

Na ringu politologicznych zmaga z naukowoci ostaby si jedynie fragment stosunkw

midzynarodowych oraz te dziaania wewntrzne bliskie pojciu wojny domowej i

17

Tradycja ta znalaza swj pocztek w publikacjach Carla Schmitta. Zob. C. Schmitt, Pojcie politycznoci, w: Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000, s. 241 i nast. 18

Nurt konfliktowy kontestuje dziaania oparte o wspprac jako aktywno polityczn argumentujc, i samo zrnicowanie podmiotw ley u podstaw relacji z nieodzownym pierwiastkiem konfliktowym. Zob. L. Sobkowiak, Konflikt polityczny analiza pojcia, w: Studia z teorii polityki t. 1., red. A. W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1996, s. 127. 19

Struktury tego typu istniay w myl teje teorii ju u zarania cywilizacji ustanawiajc powszechny porzdek wedug wasnych wizji mieszczcych si w poszczeglnych krgach kulturowych. Zob. R. Skarzyski, Mobilizacja polityczna, Warszawa 2011, s. 114. 20

Ch. Mouffe, Polityczno, Warszawa 2008, s. 36. 21

Wspomnie tu mona chociaby liczne teorie konfliktw i wymiany spoecznej, ktre swoj solidn podstaw naukow zdaj si udowadnia polityczno rnego typu relacji spoecznych. Oba zreszt fakty znajduj potwierdzenie i odzwierciedlenie tej rnorodnoci w prowadzonych projektach badawczych dotyczcych ycia politycznego, a take w samych programach studiw, w duej mierze zorientowanych na analiz zjawisk i prawidowoci rzdzcych demokracj. Ta tymczasem, jako nie przystajca do schmittowskich zaoe, musiaaby zosta wykluczona poza ramy politycznoci. Za Jurgenem Habermasem mona wic stierdzi, i taka koncepcja jest nie do pogodzenia z projektem demokratycznym. Zob.Ch. Mouffe, Polityczno, op. cit., s. 28.

7

pochodnym zjawiskom ujtym w formie teorii partyzanta autorstwa C. Schmitta22.

Tymczasem gry polityczne w systemach demokratycznych maj nierzadko charakter

kooperacyjny23

. W okresie pozimnowojennego cienia w kierunku ustroju demokratycznego

rzadziej zdarzaj si konflikty typu konfrontacyjnego, obliczonego na wyeliminowanie

rywalizujcych partii lub kandydata do urzdu publicznego24.

Powysze stanowisko musiaoby take zaoy genetyczn konieczno postawy

konfliktowej gatunku ludzkiego, czemu brakuje relacji zgodnoci z obserwowan

rzeczywistoci spoeczn. Dzi ju wiadomo, i czowiek jako indywiduum stanowi

wypadkow socjalizacji, kultury i uwarunkowa biologicznych. Co wicej, istnienie grup

spoecznych o cesze politycznoci nie byoby przy tym zaoeniu w adnej mierze moliwe.

Relacje o charakterze wycznie antagonistycznym oznaczayby niemono wspistnienia

jednostek w strukturach politycznych, co rwnaoby si z permanentnym stanem chaosu i

anarchii25

. Obligatoryjno istnienia w spoeczestwie o cechach politycznych relacji

wspistnienia o rnych formach i nateniach, zdaje si wic by warunkiem sine qua non

mwienia o samej politycznoci.

W ramach specyfiki realiw spoecznych istnieje znacznie szerszy zakres relacji

proponowanych przez badaczy, ktre okrelane s mianem politycznych. Mona przytoczy

szereg podej, w ktrych cecha ta zdaje si by zalena od kontekstu o charakterze m.in.

ekonomicznym czy kulturowym i nie musi dotyczy kadego zjawiska w zrnicowanych

warunkach, a nawet tego samego zjawiska w rnym czasie. Poszerzajc sposb spogldania

na kwesti politycznoci, antagonizm nie musi stanowi wic jedynej podstawy relacji

midzy podmiotami26. Moe natomiast obj swoim zasigiem inne, rozleglejsze kategorie

zjawisk i procesw27. Zwizek przyjaciel/wrg moe funkcjonowa w teorii jako jedna z

22

Zob. C. Schmitt, The Theory of the Partisan: A Commentary/Remark on the Concept of the Political,

Michigan 2004. 23

A. W. Jaboski, Wzowe zagadnienia teorii polityki, w: Studia z teorii polityki t. 1., red. A. W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1996, s. 17. 24

Ibidem, s. 14. 25

Uznajc nawet, i aktywno polityczna jest nierzadko wynikiem konfliktu, w ramach samej grupy wsppraca jest niezbdna dla dziaa majcych swoje zewntrzne konsekwencje. W systemie demokratycznym konieczne s prcz tego zasady gry, ktre porzdkuj rywalizacj. Szerzej: P. Paweczyk, Socjotechniczne aspekty gry politycznej, Pozna 2008, s. 38. 26

Ch. Mouffe, Polityczno, op. cit., s. 19 i nast. 27

Do takich koncepcji odwouje si p o d e j c i e a g o n i s t y c z n e proponowane m.in. przez Chantal Mouffe. Tak jak bowiem postawa antagonistyczna dzieli grupy w relacji politycznej na przyjaci i wrogw, tak ta druga perspektywa moe jedynie prowadzi do narzucenia okrelonych rozwiza politycznych tym, ktrzy przegraj w rywalizacji. Ch. Mouffe w odrnieniu od wspomnianego C. Schmitta, nie postuluje tym samym rezygnacji z idei pluralistycznej demokracji i godzi antagonistyczny charakter politycznoci z

8

wersji relacji my/oni, ktra nie zawsze musi stawa si zarzewiem konfliktu traktowanego

jako nieunikniona ostateczno. Ten pozostaje co prawda nieodzown czci politycznoci,

jednak jego wystpowanie oraz proces rozwizywania w drodze dochodzenia do kompromisu

uwaane bywaj przez wielu autorw za istot i gwny cel politycznych dziaa28. Za

Robertem Dahlem, mona wic uzna, i konflikt polityczny nie jest czym anormalnym i

tymczasowym odchyleniem od stanu doskonaej kooperacji i harmonii, lecz wynika z samej

natury funkcjonowania czowieka29.

Konflikt wymaga wic zaakceptowania formy, ktra nie niszczy samej relacji bdcej

podstaw tego, co nazywamy politycznoci. W ramach systemu demokratycznego i coraz

czciej w stosunkach internacjonalnych podmioty indywidualne i zbiorowe uznaj wic

prawomocno istnienia swoich konkurentw, bez opcji ich eliminacji. Mowa wic tutaj o

przeciwnikach a nie o wrogach, ktrzy wsptworz tym samym pewne uniwersum

symboliczne i staj si czci tego samego zrzeszenia politycznego30. Koncepcja

agonistyczna pozwala na dostosowanie poszukiwa zdefiniowanej cechy politycznoci do

czasw wspczesnych, w ktrych to naley rozway nadanie jej zjawiskom nowym, ktre w

czasach arystotelesowskich, ale take w okresie twrczoci C. Schmitta, byy nieobecne lub

pozostaway w fazie przedewolucyjnej. Chodzi tu przede wszystkim o media masowe i

spoecznociowe, ktre w sposb istotny zmieniy funkcjonowanie wielu instytucji

demokratycznych31

. Bez wzgldu jednak na wybran optyk czy to antagonistyczn czy

agonistyczn czy ktrkolwiek z innych propozycji (te dwie nie wyczerpuj przecie

bogatego repertuaru uj politycznoci) koncepcja kluczowej roli wiedzy w modelowaniu

rzeczonej relacji zdaje si by uniwersalna i udowadnia, i w zmieniajcej si sytuacji

spoecznej mona mwi o pewnych staych zjawiskach wpisujcych si w koncepcj

politycznoci. Wykorzystanie informacji jako rodka regulujcego stosunki

midzypodmiotowe o politycznym charakterze mona uzna za tak podstaw. Tym samym

stanowi by moga kolejny may krok do kompromisu paradygmatycznego dotyczcego

rozpatrywanego pojcia.

prawdopodobiestwem istnienia wieloci perspektyw w jej obszarze. Zob. M. Gdula, ze wstpu do Ch. Mouffe, Polityczno op. cit., s. 12. 28

A. W. Jaboski, Polityka i jej waciwoci, w: Studia z teorii polityki t. 1, red. A. W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1999., s. 8. 29

R. Dahl, Modern Political Analysis, New Jersey 1991, s. 4. 30

B. Crick, W obronie polityki, Warszawa 2004, s. 31, 38, Ch. Mouffe, Polityczno, op. cit., s. 35. 31

T. Pudowski, Komunikacja polityczna w amerykaskich kampaniach wyborczych, Warszawa 2008, s. 26, W. Cwalina, A. Falkowski, Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, Gdask 2006, s. 66.

9

Dostp do informacji jako element relacji politycznoci

Dostp do informacji w sensie politycznym ma wymiar zarwno uregulowany prawnie

jak i istniejcy w sposb nieoficjalny, dotyczcy gwnie funkcjonowania elit32. W tym

pierwszym przypadku chodzi o usankcjonowane ustaw moliwoci dostpu do informacji

urzdnikw, ktrzy w zalenoci od okrelonego stanowiska otrzymuj moliwo

pozyskania wiedzy o dziaalnoci pastwa33. Dane te s zhierarchizowane tworzc cztery

grupy: cile tajne, tajne, poufne oraz zastrzeone. Efektem takiego uregulowania prawnego

jest istnienie piciu podstawowych krgw spoecznych, ktre charakteryzuj si dostpem do

okrelonych informacji lub jego brakiem. Tak skonstruowane zasady uzyskiwania istotnych

danych z punktu widzenia rzdzenia pastwem mog mie wpyw na to, jak krystalizuj si

owe relacje, ktre posiadaj cech politycznoci. Inaczej bd one ksztatowa si w stosunku

do stanowisk z tego samego krgu wiedzy o informacjach niejawnych, inaczej za z innego

poziomu. Fakt ten jest jednak efektem samej hierarchii, gdzie osoby na administracyjnie

wyszym stanowisku otrzymuj wiksz ilo narzdzi wadzy i odpowiedzialnoci za

poszczeglne elementy funkcjonowania pastwa. W rodowisku regulowanym prawnie

mona wic powiedzie, i to struktura wyoniona za pomoc decyzji politycznych jest

przyczyn posiadania okrelonego zakresu wiedzy o pastwie.

Inaczej wyglda to w rodowisku, gdzie brak takich regulacji, co rozpatrywa mona

na trzech poziomach. Po pierwsze mona mwi o paszczynie mikro, w rodowiskach

niezwizanych z wadz powizan z aparatem pastwowym. Dotyczy ona duych i

zhierarchizowanych grup spoecznych charakteryzujcych si mniej lub bardziej

antagonistyczn form konfliktu. Bd to wszystkie te struktury, ktre konstytuuje forma

stratyfikacyjna z hipotetyczn moliwoci zawierania sojuszy przez czonkw czy

zaistnienia rywalizacji o okrelone zasoby oraz stanowiska34. Co rwnie istotne umiejtno

ksztatowania relacji z innymi czonkami grupy moe stanowi tu podstaw do uzyskania

wyszego statusu spoecznego czy zaspokojenia potrzeby uznania jednostki. Jeli cecha

32

Wiedza stanowi jeden z kryteriw rekrutacji do samej elity i wyznacznik moliwoci wpywania na decyzj. Zob. B. Dobek-Ostrowska, Elity polityczne, w: Studia z teorii polityki t. 2., red. A. W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1998, s. 147. 33

W Polsce jest to regulowane przez Ustaw z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych. 34

Randall Collins uznaje stratyfikacj, ktra ma niebagatelny wpyw na komunikacj i przepyw informacji, za relacj lec u podstaw wadzy i polityki. W swoich rozwaaniach analizuje przykady stosunkw pracowniczych, co z jednej strony moe budzi politologiczny sprzeciw, z drugiej natomiast, ukazuje jeden z dobrze uargumentowanych naukowo przykadw szerokiego podejcia do zjawisk politycznych. Zob. R. Collins, Conflict sociology: Toward an explanatory science, New York 1975, s. 49-88.

10

politycznoci jest stopniowalna, i jeli o pewnych zjawiskach mona mwi w kontekcie

wikszej lub mniejszej intensyfikacji tej waciwoci relacji35, to realia takie bez wtpienia s

polityczne w mniejszym stopniu, a swoisty brak doniosoci36 sytuacyjnej moe stanowi

podstaw do wykluczenia ich poza obrb badawczy w sensie politologicznego

zainteresowania. Tym niemniej, w kontekcie funkcjonowania mikrospoecznoci,

analizowania ich wewntrznych dnoci, ambicji jednostek i funkcjonowania jako caoci,

nauki polityczne mogyby sta si uytecznym rdem teorii wyjaniajcych funkcjonowanie

takich rodowisk, wyaniania przywdcw w ich obrbie, sposobw podejmowania decyzji

czy rozwizywania konfliktw grupowych. Cho z pewnoci nie byby to wic gwny nurt

politologicznych rozwaa, to mona by tu mwi o pewnej ich uytecznoci i adaptowaniu

analiz sprawdzonych w skali mezo i makro do badania tych aspektw politycznoci, ktre

ujawniaj si w mikroskali. Naley do nich take dostp do informacji, w tym jednak

przypadku, w aspekcie nieuregulowanym prawnie. Mona ten element funkcjonowania

organizacji przeanalizowa na podstawie procesu decyzyjnoci, ktry jest przykadem na tyle

funkcjonalnym, i wystpuje na kadym z trzech opisywanych poziomw37.

Decyzja w dajmy na to biurokratycznej strukturze przedsibiorstwa, podejmowana

jest na podstawie wielu zmiennych przez rne osoby posiadajce ku temu autorytet formalny

lub pozaformalny. Rzetelna i wartociowa informacja jest tu jednym z podstawowych

czynnikw, ktry ten proces reguluje. Jeli mwi w tym kontekcie o relacjach

midzyludzkich z ich nieodzown cech politycznoci, to nastpuje tu nawet na poziomie

mikro pewna paradoksalna zaleno, ktra moe mie zasadniczy wpyw na system

podejmowania decyzji, si przywdztwa, struktur grupy oraz inne elementy istotne z punktu

widzenia ycia spoecznego. Ot, orodek zarzdzania (wadzy) w strukturze stanowi

ostatni instancj decyzyjnoci i wyznacznik a take rdo norm (praw) dla reszty jednostek

charakteryzujcych si cech podrzdnoci wobec niego. Teoretycznie, rozumiane kolegialnie

lub jednostkowo centrum wydawania dyspozycji i egzekwowania wyznaczonych zada jest

podmiotem kumulacji najwikszej iloci wiedzy o organizacji, niezbdnej do podejmowania

decyzji i planowania dziaa w skali makro. Z drugiej strony, wiedza ta wypracowywana jest

w duej mierze przez struktur podrzdn centrum, dostarczana jej w mniej lub bardziej

oficjalny sposb. Jako e jest to przepyw prawnie nieuregulowany i niekontrolowany, dostp

35

M. Karwat, Polityczno i upolitycznienie, op. cit., s. 63 i nast. 36

Mirosaw nazywa to politycznoci sensu stricto. Ibidem. 37

Mona tak powiedzie przyjmujc rzecz jasna szerok definicj decyzji politycznej i samej polityki. Zob. D. Marsh, G. Stoker, Teorie i metody w naukach politycznych, Krakw 2006, s. 5.

11

jednostki do centrum niezalenie od zajmowanego stanowiska w strukturze wpywa na

ilo i jako informacji, jak niniejszy podmiot uzyskuje. Poniewa przekazana wiedza ma

warto (moe zosta nieujawniona, dystrybuowana selektywnie dalej w strukturze itp.), staje

si jednoczenie podstaw do krystalizowania nieoficjalnej, rwnolegej drabiny

stratyfikacyjnej, gdzie wyej w hierarchii znajduj si podmioty bliej orodka decyzyjnego.

Ich presti wyznaczony jest jednak nie przez oficjalne miejsce w szeregu, a przez dostp do

wiedzy, co gwarantuj bliskie relacje z centrum. Takie relacje mona nazwa politycznymi,

cho w skali mikro nie ujawniaj oni peni swojej zoonoci.

Relacje tego typu nios ze sob jednak rwnoleg i znamienn dla funkcjonowania

systemu prawidowo. Ot, podmioty posiadajce dostp do cennej informacji posiadaj

jednoczenie moliwo wpywania na orodek decyzyjny. rda takiej sposobnoci tkwi w

relacji zachodzcej na linii jednostka podlega-centrum. W toku rywalizacji o wpyw w

grupie, sam bowiem dostp do informacji bdc nobilitujcym, oznacza jednoczenie

obdarzenie zaufaniem przez zarzdzajcy (wadczy) orodek podmiotu bdcego czci

struktury. Kiedy dostp do wiedzy otrzymuj wic jednostki zaufane, a nie wypywa to

bezporednio z logiki struktury, to mona tu pokusi si o doszukanie si politycznej

motywacji dziaania centrum. Sam dostp musia bowiem uksztatowa si na drodze

rywalizacji midzy podlegymi podmiotami, co jest nierzadko zwizane z korzyciami daleko

wybiegajcymi poza moliwo uzyskiwania wartociowych informacji38. Ta bywa jedynie

narzdziem i moliwoci instrumentalnego wykorzystania np. w rywalizacji pomidzy

pracownikami w strukturze przedsibiorstwa. Warto jednak pamita, e oznacza to take

zblienie z centrum, moliwo wywierania na wpywu, a w skrajnych przypadkach

moliwo posuenia si chociaby szantaem w celu uzyskania z orodka zarzdczego

korzystnej dla siebie decyzji. Relacja posiadaczy wiedzy ma wic charakter dwustronny. Jak

si wydaje posiada ona cech uniwersalnoci, a o jej nateniu decyduje aspekt politycznoci,

przynaleny przede wszystkim zalenoci wadczej na poziomie pastwa lub w ramach

stosunkw internacjonalnych.

Polityczno na poziomie mezo moe by rozpatrywana z punktu widzenia partii

politycznej jako emanacji systemu. Opisana powyej zaleno uzyskuje tu form

spotgowan sam specyfik organizacji partyjnej, jako gry cigego budowania hierarchii

38

Sama decyzyjno polityczna jest tu bezporednio zwizana z podziaem zasobw i wartoci. Zob. A. W. Jaboski, Wzowe zagadnienia teorii, op. cit., s. 12.

12

midzy jej czonkami. Pynna struktura wewntrzna, mocno uniezaleniona od oficjalnego

podziau funkcyjnego, rwnie sprzyja ugruntowaniu tej prawidowoci, bazuje bowiem na

istnieniu spersonalizowanych lub ideologicznych frakcji, politycznej koniunktury, dostpie do

wystpowania w mediach w imieniu partii czy wynikach wyborw, bdcych czynnikiem

weryfikujcym popularno poszczeglnych politykw. Rwnie w tym wypadku informacja

peni zasadnicz rol, stanowic swoisty rodek w osiganiu politycznych celw

jednostkowych39. Zakadajc bowiem, e jedn z motywacji udziau yciu politycznym jest

osignicie partykularnych korzyci40, musz istnie pewne narzdzia, ktre uatwiaj ich

odniesienie. Logicznym nastpstwem chci zmiany statusu, zaspokojenia potrzeby uznania i

moliwoci decyzyjnych, jest zwikszenie swojego autorytetu, bd to w sposb formalny,

bd w oparciu o presti. Ten, w dobie demokracji medialnej, opiera si moe na wielu

trudno mierzalnych czynnikach takich jak: poparcie ze strony kierownictwa partii,

skuteczno zabiegw autoprezentacyjnych, ale i na caej grupie zmiennych zwizanych z

wiedz o dziaalnoci organizacji. Nie bez znaczenia pozostaj kwestie prokesmicznego

pojmowania wpywu na moliwoci odziaywania na funkcjonowanie grupy. W ramach

specyfiki mechanizmw partyjnych w Polsce, mwi si tu chociaby o politycznej zsyce,

bd to na placwk dyplomatyczn, bd do oddalonego od centrum zarzdzajcego

Parlamentu Europejskiego. Wie si to rzecz jasna z pozostaniem w krgu gry o wpywy,

jednoczenie stanowic odsunicie od codziennych kontaktw i spotka w cisym gronie

wymiany informacji o relacjach poszczeglnych czonkw w ramach partii. Jest to swojego

rodzaju fizyczno-polityczna eliminacja skutkujca pozostaniem poza krgiem dostpu do

wyszej kadry zarzdczej, w tym spersonalizowanej wadzy w postaci partyjnego

przywdcy.

Mechanizm ten atwo doprecyzowa na podstawie popularnej w literaturze metafory

gry do ycia politycznego, i to zarwno w aspekcie rywalizacyjnym jak i performatywnym41.

Po pierwsze bowiem, polityczno jako cecha ycia spoecznego umiejscowiona jest tutaj

w obszarze wspzawodnictwa o moliwo urzeczywistnienia politycznych ambicji. Te,

stajc si celem ostatecznym jednostki, s realizowane w oparciu o dostpne narzdzia. W

zalenoci od przyjtych zasad gry (systemu politycznego) mog by to rodki:

39

R. Skarzyski, Podstawowy dylemat politologii, op. cit., s. 251 40

Z. Pietra, Decydowanie polityczne, Warszawa-Krakw 1998, s. 328. 41

P. Paweczyk, Socjotechniczne aspekty, op. cit., s. 19 i nast.

13

niemajce na celu Schmittowsko pojtej eliminacji (konkurowanie na paszczynie

jzyka, zawieranych sojuszy itp.);

stricte rywalizacyjne;

drastyczne (sfingowane procesy sdowe czy nawet morderstwa na tle politycznym).

Informacja rozumiana jako rodek, mieciaby si tu w tej pierwszej kategorii, jako ta,

ktra pozwala przewidzie ruchy przeciwnika, da moliwo jego odsunicia w przypadku

posiadania kompromitujcych wiadomoci na jego temat, uprzedzi atak czy tworzy sojusze

w celu eliminowania oponenta na podstawie instrumentalnie wykorzystanych przepisw

wewntrzpartyjnych. W sensie performatywnym natomiast, informacja daje moliwo

odgrywania pewnych rl w oparciu o posiadan wiedz, co jest w sensie behawioralnym

wyraeniem przyjtej strategii. Pozorna baho tej kwestii i jej zignorowanie, moe tutaj

oznacza powane konsekwencje dla jednostki, zwizane ze pominiciem wagi dostosowania

zachowania do okrelonego kontekstu. Wiedza o nastrojach spoecznych pozwala tu przyj

okrelon mask42, ktra uprawdopodobni polityczny sukces; wiedza na temat opinii

centrum decyzyjnego co do danego projektu, pozwoli jego poplecznikowi w odpowiedni

sposb ustosunkowa si do niego.

Zjawiska te ka zada pytanie o polityczno komunikowania jako takiego. Samo

bowiem posiadanie informacji poprzedzone musi by rzecz jasna aktem wymiany zasobw

wiedzy midzy aktorami funkcjonujcymi w ramach sceny politycznej. Co prawda samo

komunikowanie nie jest zjawiskiem wybitnie politycznym, niemniej w pewnych okresach i w

szczeglnym rodowisku, nabiera takowych waciwoci. Za takie okolicznoci mona uzna

sytuacj rywalizacji podmiotw, co pozwala mwi o komunikowaniu politycznym rwnie

w kontekcie subdyscypliny politologii43. Istotny jest jednak charakter samego aktu wymiany.

Podczas gdy analizy politologiczne (lub za takie uznawane), koncentruj si na

komunikowaniu zaporedniczonym (gwnie tym o znamionach dziaania masowego), to w

opisywanych przypadkach relacji jednostek w ramach partii mowa o procesach stricte

bezporednich. B. Dobek-Ostrowska zakada, i komunikowanie polityczne odbywa si ()

na dwch poziomach: interpersonalnym i masowym. Jednak dyskusja nad bezporednim

komunikowaniem, cho tak bardzo znaczca dla procesw politycznych, jest prawie

42

Jak susznie zauwaa w tej kwestii Robert E. Park, pierwszym znaczeniem sowa osoba (person) jest sowo maska. Zob. R. E. Park, Race and Culture, Glencoe 1950, za: E. Goffman, Czowiek w teatrze ycia codziennego, Warszawa 2000. 43

Zob. R. Skarzyski, Podstawowy dylemat politologii, op. cit., s. 198.

14

nieobecna w literaturze przedmiotu. Wynika to z samej istoty tego typu porozumiewania si,

ktry najczciej wystpuje za zamknitymi drzwiami44. Nie mona jednake zapomina, e

jeli wiedza, bdca jednostk wymiany komunikacji bezporedniej, staje si rodkiem

osigania celw politycznych, to sam akt wymiany informacji te powinien by przedmiotem

politologicznych rozwaa. Faktem jest, i badanie tego typu procesw jest utrudnione, w

szczeglnoci z racji na brak jawnoci przepywu zasobw intelektualnych w ramach

struktury partyjnej, podawanej tu jako przykad organizacji politycznej. W okresie

jednoznacznej dominacji mediw tradycyjnych (epoka telewizji) za materia badawczy mona

by tu uzna relacje medialne dziennikarzy, opierajcych si gwnie na nieoficjalnych i

anonimowych wypowiedziach politykw. Te jednak z punktu widzenia warsztatu

naukowego s mao wiarygodne i wymagaj duego dystansu badawczego. Tymczasem

media elektroniczne (w szczeglnoci media spoecznociowe) daj moliwo podgldania

publicznych polemik o charakterze komunikacji zaporedniczonej i bezporedniej45. I chocia

jest to obraz skrzywiony poprzez wiadomo nadawcy i odbiorcy o jawnoci prowadzonych

dziaa w przestrzeni wirtualnej, to moe stanowi on namiastk dla pogbionych analiz

relacji midzy czonkami organizacji i ich wpywu na ksztatowanie si stosunkw wadczych

w ramach owej struktury.

Opisane zjawiska komunikacyjne skaniaj te do zastanowienia si, czy to co

polityczne w sensie specyficznych stosunkach spoecznych umiejscowione jest w

relacjach jednostkowych, czy dotyczy tylko wielkich grup. Ot, politycznoci zjawisk o

ktrych mowa, trudno upatrywa w odseparowanych od rzeczywistoci spoecznej relacjach

interpersonalnych, nie znajdziemy tam bowiem kontekstw niezbdnych do zaistnienia

specyfiki rozpatrywanych relacji. Mowa tu chociaby o stosunkach wadczych,

przywdztwie, ustaleniu hierarchii, dysponowaniu zasobami materialnymi i intelektualnymi.

Co innego, jeli s to indywidua zanurzone w spoeczestwie, ktre stanowi istotny agregat

tych kontekstw i pozwala wykorzysta zasoby wiedzy do ich wykrystalizowania oraz

osignicia w ich ramach najwikszych i rozumianych indywidualnie korzyci. W takim

przypadku relacja politycznoci moe zosta umiejscowiona take w interpersonalnych

stosunkach midzyludzkich, zwizana jest bowiem z rywalizacj wewntrzn opart o

44

B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikacji spoecznej, Wrocaw 2004, s. 122. 45

Praktyka ycia politycznego epoki nowych mediw niemal codziennie dostarcza przykadw takich zachowa. Niech za takowy posuy chociaby wirtualny respons ministra sprawiedliwoci Jaroswa Gowina na informacj rzecznika rzdu Pawa Grasia o jego odwoaniu. Zastanawiajc si nad moliwoci wykorzystania tego typu materiaw w celach badawczych, mona pokusi si przy wikszej ich iloci o dokonywanie analiz relacji midzy aktorami ycia politycznego i ich wpywu na ksztatowanie si np. decyzji politycznych. Zob. https://twitter.com/pawelgras/status/307138855818117120, (20.03.2013).

15

moliwo konkurowania rnymi zasobami, take tymi zwizanymi z wiedz o samej

organizacji.

T sam prawidowo mona by dostrzec na poziomie makro, gdyby za podmioty

ycia politycznego uzna pastwa, a polityczne relacje byyby rozpatrywane z punktu

widzenia li tylko stosunkw internacjonalnych. Tutaj rwnie istotnym elementem systemu

podejmowania decyzji, ale i ksztatowania si hierarchii poszczeglnych organizmw

pastwowych, jest dostp do wiedzy gromadzonej na temat pozostaych czonkach

spoecznoci midzynarodowej. Informacja podobnie jak w poprzednich przypadkach

stanowi tu jeden z miernikw siy politycznej pastwa. Posiadanie bowiem wiedzy o

stosunkach dwustronnych i wielostronnych w midzynarodowym systemie wzajemnych

relacji jest istotnym wyznacznikiem dla dziaania, co pozwala na prowadzenie polityki

zagranicznej w taki sposb, aby uzyskiwane korzyci byy zmaksymalizowane w stosunku do

autentycznej siy pastwa. Su temu przerne oficjalne i tajne jednostki zajmujce si

pozyskiwaniem i przetwarzaniem informacji, takie jak agencje wywiadowcze,

kontrwywiadowcze czy placwki dyplomatyczne. Podobnie jak w poprzednich przypadkach

zdobycie wanej strategicznie wiedzy jest pocztkiem procesu decyzyjnego kierownictwa

pastwa co do modyfikacji relacji midzypodmiotowych. Informacja pozwala tu na uzyskanie

przewagi (cel polityczny) w tym sensie, i jest pierwszym krokiem w regulacji innych

wyznacznikw siy pastwa pozwala chociaby na finansowanie tych projektw

obronnych/ofensywnych, ktre pozwol zneutralizowa/wyprzedzi dziaania konkurencji. W

skrajnych przypadkach moe by te podstaw wykorzystania rodkw takich jak szanta,

ultimatum, a w ostatecznym przypadku siy militarnej. Zdaje si, i ta, internacjonalna

interpretacja politycznoci i wykorzystania w niej wiedzy jako rodka w osiganiu celw,

najblisza jest tradycji schmittoskiej opartej w swoich zaoeniach teoretycznych o relacj

wrg-przyjaciel46. Przyjmujc t optyk, mona by wic uzna j za jedyn i najbardziej

odpowiadajc pojciu politycznoci jako takiemu. Wczeniejsze przykady pokazay jednak,

i nie musi by to odosobniony sposb pojmowania tego terminu, dlatego uznaj go za jedn

z wielu moliwo, gdzie informacja peni nie mniejsz rol ni w rozwaaniach w obszarze

mikro czy mezo.

46

C. Schmitt, Pojcie politycznoci, op. cit., s. 198.

16

Zakoczenie

Biorc pod uwag przyjt optyk dziaa komunikacyjnych, waciwie kada struktura,

w ktrej istnieje hierarchia, a relacje midzy podmiotami indywidualnymi i zbiorowymi maj

charakter rywalizacyjny, moe by uznana za polityczn. Oczywicie nie naley poza nawias

politycznoci wyrzuci teorii kooperacyjnych, gdy praktyka polityczna i obserwacje z tym

zwizane wskazuj na istnienie i funkcjonowanie sojuszy, umw o wsppracy w okrelonych

dziedzinach, paktw, koalicji i wielu innych typw dziaa opartych o konsensus. Niemniej,

jeliby analizowa kade z nich, niemal zawsze udaoby si znale podmiot trzeci, ktrego

opisywana relacja dotyczy w sposb poredni, a ktra moe dowiadczy jej skutkw w

postaci potencjalnej lub realnej straty. Przyjmujc te moliwo istnienia gier w obszarze

polityki o sumie niezerowej, przy uznawanym wspczynniku przejmowania korzyci, ju

sama perspektywa jej nieodniesienia ze wzgldu na dziaania konkurenta, moe wiadczy o

przewadze uj konfliktowych nad kooperacyjnymi w poszukiwaniu politycznego pierwiastka

relacji midzyludzkich i midzygrupowych. W takim wypadku, rodki wykorzystane do

prowadzenia tej rywalizacji, osigania korzyci, wypracowania przewagi, a w skrajnym

przypadku take eliminacji wroga s istotn czci caego systemu politycznego, z

oczywistym uwzgldnieniem skali, w jakim jest on rozpatrywany. Wydaje si, i biorc pod

uwag kierunek rozwoju instytucji demokratycznych oraz rol mediw jako czynnika

determinujcego podmioty do dziaania w obszarze polityki, rodki niematerialne zaczynaj

odgrywa dominujc rol na niniejszej paszczynie i stanowi bardzo wany element ycia

spoecznego, ktry nauki polityczne mog traktowa jako naturalny obszar eksploracji.

Zaprezentowane teoretyczne podstawy tego twierdzenia zdaj si by potwierdzone praktyk

funkcjonowania jednostek naukowo-dydaktycznych, ktre coraz czciej prcz politologii

w nazwie posuguj si terminami takimi jak dziennikarstwo czy media. Warto przy tym

podkreli, i s to gwnie te dylematy informacyjne, ktre skupiaj si na eksponowaniu

wiedzy trafiajcej do exteriotu, bdcej rodkiem wytwarzanym przez podmiot polityczny i

wykorzystywanym na jego uytek w celu uzyskania zmaksymalizowanej korzyci.

Niedocenianym za aspektem funkcjonowania organizacji o cesze politycznoci jest

strukturalny interior, w ktrym informacja peni niemniejsz rol w ksztatowaniu rzeczonych

relacji. Ten rwnie a moe przede wszystkim powinien sta si tym szczeglnym typem

stosunkw midzyludzkich i intergrupowych, ktre cho trudne do badania s istotn

czci tego co znajduje si wewntrz pojemnego i wci niedookrelonego pojcia polityki.

17

Bibliografia

Arendt H., Polityka jako obietnica, Warszawa 2005.

Antkowiak P., Baluch M., Biay F., Dulba ., Jakubowski J., Scheffs ., Czy potrzebna nam

refleksja nad przedmiotem poznania politologii?, Refleksje 2012, nr 6.

Bibic A., Nauka o polityce przedmiot i istota, Studia Nauk Politycznych 1982, nr 2 (56).

Bodnar A., W sprawie przedmiotu i metody nauki o polityce, Studia Nauk Politycznych

1974, nr 4 (18).

Buczkowski P., Nowak L., Kilka uwag o przedmiocie nauk politycznych, Studia Nauk

Politycznych 1977, nr 4 (30).

Collins R., Conflict sociology: Toward an explanatory science, New York 1975.

Crick B., W obronie polityki, Warszawa 2004.

Cwalina W., Falkowski A., Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, Gdask 2006.

Dahl R., Modern Political Analysis, New Jersey 1991.

Dobek-Ostrowska B., Elity polityczne, w: Studia z teorii polityki t. 2., red. A. W. Jaboski, L.

Sobkowiak, Wrocaw 1998.

Dobek-Ostrowska B., Komunikowanie polityczne i publiczne, Warszawa 2006.

Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikacji spoecznej, Wrocaw 2004.

Dobrowolski Z., Spoeczestwo informacjyjne i spoeczestwo wiedzy w wietle krytycznej

teorii modernizacji U. Becka, bbc.uw.edu.pl/Content/3/01.pdf

Goffman E., Czowiek w teatrze ycia codziennego, Warszawa 2000.

Held D., Modele demokracji, Krakw 2010.

Jaboski A. W., Polityka i jej waciwoci, w: Studia z teorii polityki, red. A. W. Jaboski,

L. Sobkowiak, Wrocaw 1999.

Jaboski A. W., Wzowe zagadnienia teorii polityki, w: Studia z teorii polityki t. 1., red. A.

W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1996.

Karwat M., O ksice Ryszarda Skarzyskiego pt. Podstawowy dylemat politologii, e-

Politikon 2012, nr 4.

Karwat M., Polityczno i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy, w: Studia

Politologiczne 2010, nr 17.

Krauz-Mozer B., Teorie polityki, Warszawa 2005.

Marsh D., Stoker G., Teorie i metody w naukach politycznych, Krakw 2006.

McNair B., Wprowadzenie do komunikowania politycznego, Pozna 1998.

18

Michalczyk S., Komunikowanie polityczne. Teoretyczne aspekty procesu, Katowice 2005.

Morreale S. P., Spitzberg B. H., Barge J. K., Komunikacja midzy ludmi. Motywacja, wiedza

i umiejtnoci, Warszawa 2008.

Mouffe Ch., Polityczno, Warszawa 2008.

Paweczyk P., Socjotechniczne aspekty gry politycznej, Pozna 2008.

Pietra Z., Decydowanie polityczne, Warszawa-Krakw 1998.

Pudowski T., Komunikacja polityczna w amerykaskich kampaniach wyborczych, Warszawa

2008.

Podolski K., Przedmiot i metody bada nauki o polityce, Studia Nauk Politycznych 1973, nr

2 (73).

Repko A., Interdisciplinary research: process and theory, Los Angeles 2008.

Rosicki R., Szewczak W., O przedmiocie bada politologii. Czy moliwa jest oglna teoria

polityki?, Studia Polityczne 2012, nr 29.

Schmitt C., Pojcie politycznoci, w: Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000.

Schmitt C., The Theory of the Partisan: A Commentary/Remark on the Concept of the

Political, Michigan 2004.

Skarzyski R., Mobilizacja polityczna, Warszawa 2011.

Skarzyski R., Podstawowy dylemat politologii. Dyscyplina nauki czy potoczna wiedza o

spoeczestwie?, Biaystok 2012.

Sobkowiak L., Konflikt polityczny analiza pojcia, w: Studia z teorii polityki t. 1., red. A.

W. Jaboski, L. Sobkowiak, Wrocaw 1996.

Tilly Ch., Demokracja, Warszawa 2008.

Woleski J., Spr o status metodologiczny nauk o polityce, w: Metodologiczne i teoretyczne

problemy nauk politycznych, red. K. Opaek, Warszawa 1975.