http://www.natropieelektrosmieci.pl

Co to są elektrośmieCi?

Jakie urządzenia zaliCzamy do elektrośmieCi?

oznakowanie sprzętu elektryCznego i elektroniCznego

dlaCzego elektrośmieCi są szkodliwe dla środowiska?

Co znaJduJe się w elektrośmieCiaCh?

dlaCzego warto selektywnie zbierać elektrośmieCi? Co dzieJe się daleJ z elektrośmieCiami? Co można odzyskać ze elektrośmieCi?

4

5

10

11

12

15

16

17

20

21

22

23

25

Co zrobić z niepotrzebnym sprzętem elektryCznym i elektroniCznym?

Ciekawostki o elektrośmieCiaCh

elektrośmieCi w liCzbaCh

wiedza polaków

rady, porady… Co zrobić, by zmnieJszyć ilość elektrośmieCi?

dowiedz się więCeJ – podstawy prawne

Co to są elektrośmieCi?Elektrośmieci, elektroodpady czyli

Zużyty Sprzęt Elektryczny

i Elektroniczny (ZSEE).

Tą nazwą określa się wszystkie

zużyte, niesprawne, przestarzałe, zniszczone, a przede wszystkim

niepotrzebne sprzęty elektryczne lub elektroniczne, działające

kiedyś na prąd lub na baterie, np.: zepsute komputery, zabawki

i gadżety elektroniczne, stare pralki, lodówki, a także zużyte

świetlówki. Elektrośmieci klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne,

ponieważ zawierają trujące substancje. Powinny być więc zbierane

selektywnie, a następnie poddane procesom odzysku (recyklingu) oraz

unieszkodliwienia substancji niebezpiecznych. Uzyskane w ten sposób

produkty przekazywane są do zakładów przetwarzania, dzięki czemu

mogą być wykorzystywane do produkcji nowych przedmiotów, np.

żagli, misek żaroodpornych, mebli czy urządzeń RTV i AGD.

Jakie urządzenia zaliCzamy do elektrośmieCi?Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami sprzęt elektroniczny

i elektryczny dzielimy na:

Wielkogabarytowe urządzenia AGD, np.: urządzenia chłodnicze

lodówki, zamrażarki, pralki, suszarki do ubrań zmywarki, elektryczne

kuchenki, piekarniki, elektryczne urządzenia grzewcze urządzenia

wentylacyjne i klimatyzacyjne

Małogabarytowe urządzenia AGD,

np.: odkurzacze, maszyny do szycia,

maszyny dziewiarskie żelazka,

tostery, frytkownice, rozdrabniacze,

miksery młynki do kawy, noże

elektryczne, urządzenia do pielęgnacji ciała np. suszarki, depilatory,

golarki zegarki, zegary i inne czasomierze, wagi

czy wiesz, że…Dzięki procesom recyklingu pralki,

jej szklane drzwiczki mogą zostać

przerobione na praktyczną miskę

żaroodporną, a odzyskane i przetworzone

włókna karbonowe posłużą do produkcji

wytrzymałych żagli lub namiotów.

Sprzęt oświetleniowy, np.:

oprawy oświetleniowe do lamp

fluorescencyjnych, z wyjątkiem

opraw oświetleniowych

stosowanych w gospodarstwach domowych liniowe lampy

fluorescencyjne, kompaktowe lampy fluorescencyjne wysokoprężne

lampy wyładowcze, w tym ciśnieniowe lampy sodowe oraz lampy

metalohalogenkowe niskoprężne lampy sodowe, pozostałe urządzenia

oświetleniowe służące do celów rozpraszania i kontroli światła.

Zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy,

np.: kolejki elektryczne lub tory

wyścigowe, kieszonkowe konsole do gier

video, gry video, komputerowo sterowane

urządzenia do uprawiania sportów

rowerowych, nurkowania, biegania, wiosłowania, sprzęt sportowy

z elektrycznymi lub elektronicznymi częściami składowymi automaty

uruchamiane monetą, banknotem (pieniądzem papierowym), żetonem

lub innym podobnym artykułem

Przyrządy do nadzoru i kontroli, np.: czujniki dymu, regulatory

ciepła, termostaty urządzenia pomiarowe ważące lub używane

w gospodarstwie domowym lub jako sprzęt laboratoryjny pozostałe

przyrządy nadzoru i kontroli używane w obiektach i instalacjach

przemysłowych (np. w panelach sterowniczych)

Sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny,

np.: komputery, drukarki, laptopy, notepady,

kopiarki, kalkulatory, terminale faksy, telefony,

komórki

Sprzęt audiowizualny, np.: radioodbiorniki, telewizory, dyktafony,

magnetofony, kamery i odtwarzacze video dvd, sprzęty hi-fi,

wzmacniacze dźwięku, instrumenty muzyczne

Narzędzia elektryczne i elektroniczne z wyjątkiem

wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych:

wiertarki, piły, maszyny do szycia urządzenia do skręcania,

mielenia, piaskowania, przemiału, piłowania, cięcia, nawiercania,

robienia otworów, nabijania, składania, gięcia lub podobnych metod

przetwarzania drewna, metalu narzędzia do nitowania, przybijania

lub przyśrubowania lub usuwania nitów, gwoździ, śrub lub podobnych

zastosowań narzędzia do spawania, lutowania lub podobnych

zastosowań urządzenia do rozpylania, rozprowadzania, rozpraszania

lub innego typu nanoszenia cieczy lub substancji gazowych innymi

metodami narzędzia do koszenia trawy lub innych prac ogrodniczych

Przyrządy medyczne z wyjątkiem

wszystkich wszczepianych

i skażonych produktów: sprzęt

do radioterapii, sprzęt do badań

kardiologicznych, sprzęt do

dializoterapii sprzęt do wentylacji

płuc urządzenia medyczne wykorzystujące technikę nuklearną

sprzęt laboratoryjny do diagnozowania in-vitro, zamrażarki

laboratoryjne, testy płodności pozostałe urządzenia do wykrywania,

zapobiegania, monitorowania, leczenia, łagodzenia choroby i urazów

Automaty do wydawania, np.: automaty do wydawania napojów

gorących, automaty do wydawania butelek lub puszek z zimnymi

i gorącymi napojami automaty do wydawania produktów stałych

automaty do wydawania pieniędzy-bankomaty inne automaty wydające

wszelkiego rodzaju produkty

czy wiesz, że…

Metale, w tym złot

o, srebro, c

zy miedź,

odzyskane

z zużytych

telefonów

komórkowych

można wykorz

ystać do w

ytwarzania cza

jników,

plomb dentysty

cznych, a n

awet instrumentów

muzycznych.

czy wiesz, że…Plastikowe elementy z zużytej lodówki mogą posłużyć do produkcji kołpaków samochodowych.

oznakowanie sprzętu elektryCznego i elektroniCznego

Na wszystkich urządzeniach elektrycznych i elektronicznych

wyprodukowanych po 2005 roku (czasami na

opakowaniach) powinien znajdować się symbol

selektywnego zbierania.

Symbol, składający się z przekreślonego,

kołowego kontenera na odpady wskazuje, że dany sprzęt elektryczny

i elektroniczny nie może być wyrzucany wraz z innymi odpadami.

dlaCzego elektrośmieCi są szkodliwe dla środowiska?Sprzęt elektryczny i elektroniczny zawiera liczne substancje, które

mogą być niebezpieczne. Gdy elektrośmieci nie zostaną prawidłowo

zabezpieczone, substancje przedostają się do gleby, wody i tą drogą

włączane się w łańcuchy pokarmowe roślin, zwierząt i człowieka.

W skrajnych przypadkach mogą spowodować zatrucie tych

organizmów i ciężkie choroby,

np.: uszkodzenia systemu

nerwowego, zmiany w układzie

genetycznym, a nawet choroby

nowotworowe. Są to tylko

niektóre poważne schorzenia,

które mogą być spowodowane

substancjami zawartymi w

sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.

czy wiesz, że…

Najbardziej efektywny jest recykling zużytego

oświetlenia– dzięki nowoczesnej technologii

aż 90% elementów i surowców ze starej

świetlówki można wykorzystać do produkcji

nowej.

czy wiesz, że…

Poddając recyklingowi komputer z monitorem

o wadze 27 kg, możemy odzyskać: sz

kło (6,8

kg), tworzywa sztuczne (6,2 kg), stal (

5,6 kg),

aluminium (3,8 kg), miedź (1,9 kg)

, ołów (1,7 kg),

cynk (0,6 kg), cyn

ę (0,3 kg) oraz nikiel (0

,2 kg).

Co znaJduJe się w elektrośmieCiaCh?Oto lista niektórych substancji niebezpiecznych zawartych

w elektroodpadach:

rtęć – zawarta jest m.in. w niektórych świetlówkach. Objawy

zatrucia to pogorszenie wzroku i słuchu, zaburzenia koordynacji

ruchu, konwulsje i drgawki. Najcięższe przypadki mogą objawiać się

paraliżem, głuchotą, ślepotą, a nawet śmiercią.

ołów – wykorzystywany jest w elektronice przy stopach

lutowniczych, także w lampach kineskopowych, świetlówkach

i akumulatorach. Kumuluje się w szkielecie, wątrobie, nerkach mózgu.

Ma silne działanie neurotoksyczne i rakotwórcze.

związki bromu – stosowane są w komputerach. Działanie toksyczne

jest spowodowane wypieraniem chlorków z osocza krwi, co prowadzi

do zamroczenia, a w zatruciach ostrych do nudności, zawrotów

głowy, bólu brzucha, wymiotów, śpiączki czy porażenia.

polichlorobifenyl (PCB) – w urządzeniach pełni funkcje chłodzące,

smarujące i izolujące. Może być przyczyną m.in. uszkodzeń wątroby,

zaburzeń funkcji rozrodczych, neurologicznych i hormonalnych,

osłabienia odporności, a także opóźnień rozwoju u niemowląt.

azbest – ze względu na słabe przewodnictwo ciepła i prądu

w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych jest stosowany

jako materiał izolacyjny. Szkodliwość włókien azbestowych zależy

od średnicy i długości włókien. Najbardziej niebezpieczne są włókna

cienkie, gdyż przenikają one do dolnych dróg oddechowych, wbijają

się w płuca i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują

nowotwory.

czy wiesz, że…Telefon komórkowy może zawierać ponad 40 różnych

pierwiastków chemicznych (np. miedź, cyna, kobalt, ind,

antymon) oraz metale szlachetne (np. pallad, srebro, złoto)?

W jednym telefonie jest ich mało – od kilku do kilkuset

miligramów, ale już z jednego miliona telefonów komórkowych

odzyskać można około: 34 kg złota, 350 kg srebra, 15 kg

palladu, 15,87 ton miedzi!.

chrom – używany jest do powlekania elementów metalowych, dla

ochrony przed korozją i ze względów estetycznych. Powoduje

zaburzenia układu krążenia, choroby skóry i alergie.

freon (R-12) – stosowany jest w klimatyzatorach i lodówkach,

w których pełni funkcję chłodniczą.

Freony łatwo ulatniają się do atmosfery z nieszczelnych instalacji,

bez pozostawiania widocznych śladów wycieku, gdyż są nietoksyczne

i niepalne, co powoduje, że nieszczelności takie trudno jest wykryć.

Emisja freonów do atmosfery powoduje niszczenie warstwy

ozonowej. Od 1998 roku nie wolno stosować freonu w urządzeniach

elektrycznych.

kadm – zawarty jest w bateriach

urządzeń elektrycznych. Zaburza

czynności nerek, funkcje

rozrodcze, powoduje chorobę

nadciśnieniową. Wywołuje

zmiany nowotworowe oraz zaburza metabolizm wapnia, powodując

deformację szkieletu kostnego.

nikiel – gdy w dużym stężeniu przedostanie się do organizmu

uszkadza błony śluzowe, obniża poziom magnezu oraz cynku

w wątrobie. Powoduje zmiany w szpiku kostnym oraz może

przyczyniać się do zmian nowotworowych.

dlaCzego warto selektywnie zbierać elektrośmieCi?Elektrośmieci to grupa odpadów, których liczba w ostatnich latach

dynamicznie rośnie. Poprzez ich recykling zachowujemy cenną

przestrzeń, zamiast czynić z niej składowisko.

Cenne metale zawarte w ZSEE mogą być odzyskane, dzięki czemu

zmniejszamy ich wydobycie i oszczędzamy zasoby naturalne Ziemi,

redukując również zanieczyszczenia związane z eksploatacją

surowców.

Jednocześnie oszczędzamy energię oraz zmniejszamy emisję

gazów cieplarnianych, gdyż do wtórnego przetworzenia odzyskanego

surowca potrzeba zdecydowanie mniej energii niż do obróbki

bezpośrednio wydobytych zasobów.

Do środowiska nie przedostają się niebezpieczne substancje, dzięki

czemu człowiek nie jest narażony na ich negatywne oddziaływanie.

Co dzieJe się daleJ z elektrośmieCiami? Co można odzyskać ze elektrośmieCi?Zużyty sprzęt RTV, AGD, IT i oświetleniowy, przekazany

do przetworzenia, poddawany jest demontażowi, a pozyskane

z niego surowce do odzysku i recyklingu. Selektywna zbiórka,

demontaż w wyspecjalizowanych zakładach przetwarzania oraz

unieszkodliwienie niebezpiecznych substancji i pierwiastków, chroni

środowisko naturalne przed skażeniem. Natomiast odzysk surowców

i wykorzystanie ich do produkcji nowych urządzeń zdecydowanie

zmniejsza stopień wykorzystania zasobów naturalnych oraz

przyczynia się do obniżenia kosztów technologicznych.

Ideą selektywnej zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego

i elektronicznego jest nie tylko unieszkodliwienie niebezpiecznych

substancji, ale także odzyskanie i ponowne wykorzystanie cennych

surowców.

Metale szlachetne stanowią niewielką, ale cenną zawartość zużytego

sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Co zrobić z niepotrzebnym sprzętem elektryCznym i elektroniCznym?Zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie wolno

wyrzucać do zwykłego śmietnika, ponieważ grozi za to kara

grzywny nawet do 5 000 złotych!

Nie należy go przetrzymywać w domu czy w piwnicy, a bezpłatnie

oddać do punktu zbierania elektrośmieci.

Adresy takich punktów oraz

godziny ich działania można

sprawdzić na stronie

www.NaTropieElektrosmieci.pl/

mapa.

Dane te powinny być również

zamieszczone na stronach internetowych gmin.

W przypadku dużych wielkogabarytowych elektrośmieci (np. pralek,

lodówek, telewizorów powyżej 24 cali, zamrażarek) w niektórych

miastach istnieje możliwość bezpłatnego odbioru elektrośmieci

bezpośrednio z domu.

Elektrośmieci można zostawić także w sklepie o powierzchni

powyżej 400 m2 .

Od lipca 2013 r. gminy będą miały obowiązek zapewnienia swoim

mieszkańcom dostępu do specjalnych punktów zbiórki, gdzie każdy

będzie mógł oddać swój zużyty sprzęt.

Na stronach internetowych gmin, a także na

www.NaTropieElektrosmieci.pl/mapa, dostępne będą listy takich

punktów.

W przypadku, gdy zdecydujemy się na naprawę zużytego sprzętu

elektrycznego i elektrycznego, lecz okaże się, że jest ona

niemożliwa lub jej koszt przekracza wartość urządzenia, możemy

taki sprzęt zostawić w punkcie naprawczym.

Coraz częściej spotyka się także zbiórki elektrośmieci,

organizowane podczas publicznych akcji ekologicznych.

Osobom, które przynoszą elektrośmieci, rozdawane są wówczas

drobne ekologiczne upominki,

owoce lub sadzonki roślin.

Ciekawostki o elektrośmieCiaCh

1. Wszystkie telefony komórkowe, które co roku wymieniamy

na nowe, ustawione jeden na drugim, miałyby wysokość 1000 razy

większą niż Pałac Kultury i Nauki w Warszawie.

To dlatego tak ważne jest, by kupując nową „komórkę”, starą

zostawić w sklepie, skąd trafi do zakładu przetwarzania i zostanie

poddana recyklingowi.

2. W czasie produkcji energii, jaką przeciętny telefon

komórkowy zużywa w czasie rocznej eksploatacji, do atmosfery

jest emitowane około 50 kg dwutlenku węgla CO2.

3. Jeden telefon komórkowy zawiera w sobie prawie całą

tablicę Mendelejewa m.in.: kadm, ołów, rtęć, polichlorek winylu, złoto,

tantal, chrom.

4. Medale na Olimpiadzie

Zimowej w Vancuver były wykonane

między innymi z metali szlachetnych

odzyskanych z telefonów

komórkowych i komputerów.

* Źródło: „Raport o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2011 roku”, GIOŚ, Warszawa 2012 oraz „Raport Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o funkcjonowaniu gospodarki bateriami i akumulatorami oraz zużytymi bateriami i zużytymi akumulatorami w 2011 r.”, GIOŚ, Warszawa 2012.

elektrośmieCi w liCzbaCh* 516 tys. ton – tyle sprzętu elektrycznego i elektronicznego

wprowadzono w ciągu roku na rynek polski

246 tys. ton – tyle wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa

domowego wprowadzono w ciągu roku na rynek polski

143 tys. ton – tyle zużytego sprzętu elektrycznego i

elektronicznego zebrano w ciągu roku w Polsce

152 tys. ton – tyle zużytego sprzętu przetworzono w ciągu roku

3,55 kg – tyle zużytego sprzętu zebrano (w przeliczeniu na jednego

mieszkańca) w 2011 roku. W porównaniu do 2010 roku oznacza to

wzrost o prawie 1 kilogram.

** Na podstawie badań Millward Brown SMG/KRC zleconych przez ElektroEko Organizację Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA. Badanie przeprowadzono w październiku 2009 r.

wiedza polaków **27% Polaków pozbywa się

elektrośmieci zgodnie z prawem

38% Polaków słyszało o

Ustawie o ZSEE

51% Polaków wie, czym są elektrośmieci

ponad połowa badanych najczęściej wyrzuca świetlówki do śmietnika;

główne motywy to niewiedza gdzie się ich pozbyć (50%) oraz

wygoda (47%).

82% badanych wyraziło chęć oddawania świetlówek do miejsc do tego

przeznaczonych

najbardziej preferowanym miejscem do pozbycia się zużytej

świetlówki jest teren osiedla/wspólnoty (52%), w drugiej kolejności

sklep (29%)

Pamiętaj!

kupuj odpo

wiedzialnie –

upewnij si

ę, że

taki elektro

sprzęt jes

t Ci potrzebn

y, czy

jego posz

czególne el

ementy nadaj

ą się do

recyklingu,

czy da się

ten sprzę

t naprawiać,

czy jest p

rzyjazny ś

rodowisku

Pamiętaj! nie wyrzucaj elektroodpadów

gdziekolwiek – sprawdź, gdzie w

najbliższej okolicy możesz oddać

swoje elektrośmieci

rady, porady… Co zrobić, by zmnieJszyć ilość elektrośmieCi?korzystaj z elektrourządzeń racjonalnie – używaj sprzętu

elektrycznego i elektronicznego zgodnie z instrukcją, konserwuj go

systematycznie, dzięki czemu przedłużasz jego sprawność, a także

oszczędzasz pieniądze i środowisko

nie naprawiaj i nie demontuj samodzielnie – w elektrośmieciach

jest sporo szkodliwych substancji, które mogą przedostać się do

środowiska, gdy się z nimi postępuje niewłaściwie

Pamiętaj! kupując nowy elektrosprzęt oddawaj stary w sklepie

nie wyrzucaj pochopnie zepsutego sprzętu – sprawdź, czy w

Twojej okolicy jest specjalistyczny punkt naprawczy i skorzystaj

z jego usług

nie trzymaj w domu niepotrzebnego sprzętu – nie gromadź w domu

sprzętu, z którego nie będziesz korzystać, lecz oddaj go do punktu

zbiórki nie wyrzucaj elektroodpadów gdziekolwiek – sprawdź, gdzie

w najbliższej okolicy możesz oddać swoje elektrośmieci

edukuj innych – jeżeli już wiesz jak postępować z elektrośmieciami,

dziel się tą wiedzą z innymi np.: włączaj się w działania edukacyjne

popularyzujące selektywną zbiórkę elektrośmieci

bądź świadomym konsumentem i postępuj zgodnie z prawem,

kupuj odpowiedzialnie – upewnij się, że taki elektrosprzęt jest Ci

potrzebny, czy jego poszczególne elementy nadają się do recyklingu,

czy da się ten sprzęt naprawiać, czy jest przyjazny środowisku

kupując nowy elektrosprzęt oddawaj stary w sklepie

Opracowanie: Centrum UNEP/GRID-Warszawa i ElektroEko Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA.

Zdjęcia udostępnione przez: ElektroEko Organizacja Odzysku Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego SA. oraz.Zdjęcie 4 (strona 6) autorstwa Peter Pearson (http://www.flickr.com/photos/peterpearson/4372855532/)Zdjęcie 5 (strona 6) autorstwa Jennifer C. (www.metaphoricalplatypus.com)

dowiedz się więCeJ – podstawy prawne:Dyrektywa Nr 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

27 stycznia 2003r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego

i elektronicznego (WEEE)

Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o zużytym sprzęcie

elektrycznym i elektronicznym oraz zmianie niektórych innych ustaw

(Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1464)

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym

i elektronicznym (Dz.U. 2005 nr 180, poz. 1495)

Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. nr 39,

poz. 251, z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 grudnia 2010 r.

w sprawie minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego

sprzętu (Dz. U. nr 3, poz. 5)

organizator:

patronat honorowy:

patronat medialny:

partner strategiCzny:

partner: partner it:

partner medialny:

Kontakt:Centrum UNEP/GRID-Warszawa

Ul. Sobieszyńska 800-764 Warszawa

Tel.: 22 840 66 64Faks: 22 851 62 01

e-mail: grid@gridw.pl; www.gridw.pl

biuro@natropieelektrosmieci.plwww.NaTropieElektrosmieci.pl