Dom, osiedle, mieszkanie Nr 11/1930

3 1 P

wa, JE

I i s t o p

OKU'

TRE Nr. 11 DOM, OSIEDLE, MIESZKANIE"

J e d n o r o d z i n n y dom . . . . . . . D c m wolnostojcy

D o m na oliborzu

4 d o m y jednorodzinne z w y s t a w y w S z t o k h o l m i e

D o m jednorodzinny na W y s t a w i e H y -gjeny 1930 r. w Drenie

Ogrdki skalne P l e c i o n k a druciamo - d r z e w n a w b u

d o w n i c t w i e K r o n i k a . Z e b r a n i a i Z r z e s z e n i a . Z P o l s k i e g o T o w . R e f o r m y M i e s z k a

niowej W r d p i sm i w y d a w n i c t w .

T e o d o r T o e p l i t z . arch . arch . H e l e n a i S z y m o n S y : -

k u s o w i e . arch . arch. N i n a i J z e f J a n

k o w s c y ,

arch . R . G u t t ,

T . T . J . T .

in. Stanis aw Domaski .

PRENUMERATA MIESICZNIKA DOM, OSIEDLE, MIESZKANIE"

15 Z. ROCZNIE, 8 Z. PROCZNIE.

CENA POJEDYNCZEGO NUMERU Z. 1.50

CENY OGOSZE:

Caa strona 300 z. P strony 150 z. -wiartka strony 80 z. semka strony 45 z.

ADRES REDAKCJI I ADMINISTRACJI KRAK. PRZEDMIECIE 5 m. 3. TE. 202-05. KONTO CZEKOWE P. K. O. 23.988.

Odbito w drukarni Robotnik", Warszawa. Warecka 7

Odbiornik, o ktrym tyle mona powiedzie...

ELEKTRYCZNY ODBIORNIK PHILIPSA 2511 Zdobywca pierwszych nagrd Niezwyka prostota strojenia:

w Wilnie, Londynie, przy pomocy jednej tylko Barcelonie, Sewilli, gaki. P r a d z e C z e s k i e j , Silny, czysty, wierny odbir

Zaopatrzony w synne lampy mnstwa stacyj europejskich. Philipsa. Cena z. 1750

DAJCIE BROSZUR I PROSPEKTW OD WASZYCH DOSTAWCW LUB POD ADRESEM:

POLSKIE ZAKADY PHILIPS S. A. WARSZAWA, KAROLKOWA 36/44

T A B L E DES MATIRES E T ILLUSTRATIONS Maison pour une iamille Teodor Toeplitz.

Maison pour une famille, isole. H. et S. Syrkus. 444. Maison type A . (couverture). 445. Plan de situation. 446. Chaque logement devrait tre entour de verdure. 447449. Plans du type A . 450. Coupe du type A . 451. Vue du ct de la rue. 452. Une espace pleins de soleil est ncessaire pour chaque logement. 453. Type B. 454. Plans du type B. 455. Construction de votes. 456. Plan du type B. 457458. Plans du type C. 459. Vue du type C.

Une maison oliborz, arch. N. et J. Jankowscy. 460461. Vue de la maison. 462. Plan. 463465. Intrieurs.

Quatre maisons une famille de l'Exposition de Stockholm. 466483. Quatre exemples de maisons pour une famille pris de l'Exposition (plans,

vues, intrieurs i .

Maison pour une famille l'Exposition d'Hygine 1930 Dresde. T. T. 484. Maison pour une famille nombreuse (arch. H . Reichert). 485. Plan. 486. Des bassins dans un jardin, dont un patauger pour les enfants. 487489. Intrieurs. 490. Maison pour une famille dont un membre souffre de la tuberculose. 491. Plan.

Jardinets rocheux J. T\ 4C,2. Jardinet rocheux dans un camp de prisonniers de guerre en Allemagne (Ruhleben). 493494. ,.Escalier en pierre" jardinet rocheux Otrbusy auprs de Varsovie. 495. Jardinet rocheux Ars t auprs de Stockholm, proprit de l'arch. Swen W a l

lander. 496. Fragment d'un jardinet rocheux de Mr. Z. Hellwig Bydgoszcz.

Rseau en fil de fer et bois pour construction, ing. S. Domaski. 497503. Quelques espces de rseau en fil de fer et bois.

Chronique.

Une nouvelle concurrence. S. Rutkowski. 504. Emballage pour venta, des planches de construction. 505. Une pags d'un catalogue comportant 62 types de maisons. 506508. A.nnonce, dans un journal quotidien, de Sears, Roebuck et C o " se chargant

du financement de la construction des maisons sur le terrain des Etats Unis.

Une maison, que chacun voudrait possder. (Exp. de Berlin). 509. Plan de situation. 510. Vue de trois maisonnettes pour une famile. 511512. Vue et plan du type A . 513515. Type B. 516518. Type C. 519520. Maison pour une famille, vue et plans.

Une maison dont on doit se contenter. 521522. Les ruines d'un refuge de forteresse Jzefw auprs de Varsovie, et une baraque oliborz sont habites par des gens sans domicile.

D O M O S I E D L E M I E S Z K A N I E

MIESICZNIK POD REDAKCJ JZEFA JANKOWSKIEGO, SZCZSNEGO RUTKOWSKIEGO, TEODORA TOEPLITZA

LISTOPAD 1930 Nr. 11

JEDNORODZINNY D O M Dno ndzy mieszkaniowej dnia dzisiejszego nadto czsto przesa

nia nam zagadnienie najlepszego, najzdrowszego, najmilszego mieszkania. Chcielibymy jaknajprdzej, jaknajtaniej dopomc wszystkim po

zbawionym wasnego kta, da im mono odosobnienia siebie i swoich najbliszych. Niech kady ma cho jedn izb, ale wasn, jasn, ciep, such.

Szukajc tego najtaszego, najprdszego rozwizania, widzimy je przedewszystkiem w budowie wielkich domw zbiorowych na cakowicie urzdzonych placach miejskich.

Ciasnot pojedynczych mieszka okupujemy wsplnemi urzdzeniami i susznie radzi jestemy kadej nowopowstajcej setce mieszka.

Ale takie mieszkanie nas nie zadowalnia. W niejednej duszy ludzkiej tkwi potrzeba wikszego odosobnienia,

i wikszego zespolenia si z przyrod, ni pozwala na to mieszkanie w domu zbiorowym.

Tej potrzebie odpowiada dom jednorodzinny, dom, ktrego rozszerzeniem i rozwiniciem jest ogrd, w ktrym starzec znajduje swe ostatnie, dziecko swe pierwsze umiowania.

Dom jednorodzinny budowany w miecie w sposb zwarty na peryferjach lub w osiedlu podmiejskim jako dom bliniaczy albo wolnostojcy, nie koniecznie musi by droszy od mieszkania w domu zbiorowym.

Niemiecki zjazd budowlany w 1925 r. po dyskusji, w ktrej brali udzia niewtpliwi rzeczoznawcy, stwierdzi, w sposb nie ulegajcy wtpliwoci, e mieszkanie w domu jednorodzinnym nie jest drosze od mieszkania w domu koszarowym.

Gdyby za nawet przypuci, e mieszkanie w domu jednorodzinnym przy porwnaniu istniejcych kosztw gruntu budowlanego, ulicy i budowy mieszkania jest nieco drosze, to i wtedy naleaoby si zastanowi, czy w interesie gospodarstwa spoecznego nie ley ten nieco zwikszony wydatek.

Spitrzenie mieszka po czci tylko wpywa na ich potanienie, w czci za podraa koszty poszczeglnego mieszkania.

Potanienie polega na tem, i koszty piwnic i dachu rozkadaj si na wiksz ilo mieszka.

R O K II

2 dom, osiedle, mieszkanie nr. 11,

Z drugiej jednak strony naley rachowa podroenie: grubo ciany ronie, schody s wiksze i z lepszego materjau, niezbdna jest wiksza ilo cian ogniowych. Przepisy budowlane przewiduj, lub przewidywa winny daleko idce ulgi dla domw jednorodzinnych.

Podobnie jak z kosztami budowy, ma si rzecz i z kosztami ulicy oraz inwestycjami miejskiemi (kanalizacja, woda, gaz, elektryczno). Mniejsza ilo mieszkacw pozwala zarwno na znaczne zwenie ulicy, jak i na bardziej ekonomiczn jej budow.

Koszt placu nie powinien by branym pod uwag, gdy wielopi-trowo wznoszonych budowli powoduje odpowiedni wzrost ceny placw.

Nie naley wic zrzeka si budowy domw jednorodzinnych. Zastosowanie do nich racjonalnej budowy, a przedewszystkiem masowego budownictwa domw z czci znormalizowanych pozwoli na znaczne ich potanienie. Najlepszym tego dowodem rozpowszechnienie domu jednorodzinnego w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pnocnej.

Nie zapominajmy sw Marcina Wagnera na mieszkaniowym Zjedzie Wiedeskim: Ameryka rozpocza budow domw jednorodzinnych nie wtedy, kiedy staa si bogata, ale przedewszystkiem budowaa domy jednorodzinne, a potem si wzbogacia. Podobnie zreszt byo w Anglji. Holandji i t. d.".

Dom jednorodzinny to niekoniecznie paacyk czy willa, lub wstydliwie ukrywajca si kamieniczka czynszowa, erujca na sublokatorze, ale moe on by naprawd celem de i cich przystani czowieka pracy.

Teodor Toeplitz.

dom, osiedle, mieszkanie nr. 11. 3

w o l n o s t o j c y h e l e n a s y r k u s s z y m o n s y r k u s a r c h i t e k c i

P o d a n e n i e j w o l n o s t o j c e d o m y j e d n o r o d z i n n e ( typ z, b, C) s t a n o w i i l u s t r a c j j edne j i tej s a m e j z a s a d n i c z e j m y l i a r c h i t e k t o n i c z n e j i c z y n i z a d o t y m s a m y m p o s t u l a t o m k o n s t r u k c j i , h y g j e n y i f u n k c j o n a l i z m u , k t r e w y u s z c z y m y w o b j a n i e n i u t y p u a . R n i c a m i d z y t e m i t y p a m i p o l e g a j e d y n i e n a p e w n e m c i n i e n i u w z g l . r o z l u n i e n i u p l a n u ( typ a m a 396 m ' ; t y p b 325 m : ! ; t y p C 280 m 3 ) .

R o z w i z a n i a te s t a n o w i p r b t y p i z a c j i m a e g o m i e s z k a n i a p r z y z a o e n i u d o m u j e d n o r o d z i n n e g o , w o l n o s t o j c e g o n a t e r e n a c h p o d m i e j s k i c h ( s p r a w f a s z y w e j p o l i t y k i t e r e n o w e j p i rzy o b j e k t a c h t e g o r o d z a j u o m w i m y k i e d y i n d z i e j n a r a z i e , w o b e c f a k t u i s t n i e n i a due j i loc i w a c i c i e l i d r o b n y c h d z i a e k p o d m i e j s k i c h , k t r z y p r a g n je z a b u d o w a , i p o w i n n i u c z y n i to w s p o s b , o d p o w i a d a j c y n o w o c z e s n y m w y m o g o m k u l t u r y i h y g i e n y , u w a a m y p r b y t y p i z a c j i t a n i c h d o m w w o l n o s t o j c y c h z a z a g a d n i e n i e a r c h i t e k t o n i c z n e due j w a g i ) .

P l a n , p o d a n y p r z e z nas , jest n i e r o z c z n i e z w i z a n y z n a c z e l n i d e k o n s t r u k c y j n n o w o c z e s n e g o b u d o w n i c t w a : r o z d z i a e m f u n k c j i d w i g a n i a i f u n k c j i i z o l a c j i c i e p o - z i m n o i w i l g o c i o c h r o n n e j . K o n s t r u k c y j n y s z k i e l e t e l a z n y s p e n i a f u n k c j d w i g a n i a i u w a l n i a c i a n y z e w n t r z n e o d c i a r u s t r o p w . c i a n y te s w i c w o l n o s t o j c e i m o g b y d o w o l n i e s z e r o k o o t w a r t e . M a t e r j a w y p e n i a j c y to a l b o l e k k i b e t o n k o m r k o w y ( g a z o b e t o n l u b c e l o l i t ) a l b o p c e g y d z i u r a w k i , o c i e p l o n e j h e r a k l i t e m , s o l o m i -t e m , t e k t o n e m i t p . Z a l e t t a k i e j c i a n y jest jej l e k k o , c i e p o t a i a t w y m o n t a w s z y s t k o r a z e m w p y w a n a o b n i e n i e k o s z t u b u d y n k u p r z y b u d o w i e ( t r a n s p o r t , c z a s t r w a n i a b u d o w y , m o n o s z y b s z e g o z a m i e s z k a n i i a j i e k s p l o a t a c j i ( m n i e j s z e z u y c i e o p a u ) .

P r z y p r o j e k t o w a n i u k o n s t r u k c j i m u s i m y j e d n a k e u w z g l d n i r n i c w s p c z y n n i k a r o z s z e r z a l n o c i s z k i e l e t u s t a l o w e g o i m a t e r j a u w y p e n i a j c e g o i t a k je ze s o b c z y , a e b y k a d a c z b u d y n k u m i a a p o z o s t a w i o n m o n o p e w n y c h n i e z n a c z n y c h r u c h w b e z s z k o d y d l a c a o c i w c e l u u n i k n i c i a p o w s t a n i i . s z k o d l i w y c h r y s .

S z k i e l e t k o n s t r u k c y j n y p o m y l a n y z p r o f i l i n o r m a l n y c h : s u p y p i o n o w e z d w c h p o c z o n y c h ze s o b c e o w n i k w l u b k t o w n i k w , t a k u s t a w i o n y c h , a e b y o d s t r o n y z e w n t r z n e j b y y o c h r o n i o n e d o s t a t e c z n w a r s t w m a t e r j a u w y p e n i a j c e g o , k t r a b y o d s e p a r o w a a e l a z o o d dz ia a n i a z i m n a i c i e p a ( z m i a n a t m o s f e r y c z n y c h ) ; s t r o p y n a p r z e m i a n z j e d n o i d w u t e w e k ( p a t r z r y s u n e k ) , w y p e n i o n y g o t o w e m i i suchemi p y t a m i z l e k k i e g o b e t o n u (bez s z a l o w a n i a ! ) . D z i k i z a s t o s o w a n i u s z k i e l e t u e l a z n e g o c i a r y s z e r o d k o w a n e , w i c f u n d a m e n t y s k a d a j s i p o p r o s t u z e s t p b e t o n o w y c h .

IIOIII

446. Kade mieszkanie winno by otoczone zieleni drzew.


Dom ten pomylany jest jako gadki i prosty futera dla wszystkich czynnoci, jakie si w jego wntrzu odbywa bd. Czynnoci te podzielono zasadniczo na pewne grupy i zalenie od ich charakteru i przeznaczenia umieszczono w odpowiednich przegrdkach planu i przekrojw, dostosowanych do nich wymiarami, ksztatem, pooeniem wzgldem stron wiata, wzajemn komunikacj wzgldnie izolacj. Przegrdki te s stae lub elastyczne; zamknite lub otwarte zalenie od potrzeby.

Zasadnicze grupy funkcyj: H 1) funkcje gospodarcze; I 2) jedzenie

1 3) dzienne przebywanie; 4) spanie. 1) Czynnoci gospodarcze wymagaj izolacji od reszty mieszkania,

a jednoczenie atwej komunikacji z wejciem, z pokojem jadalnym i pokojami sypialnemi, znajdujcemi si na pitrze. Cz gospodarcz umieszczono tedy naprzeciwko wejcia koo klatki schodowej, oddzielajc j jednak od hallu korytarzykiem, izolujcym zapachy kuchenne. Z korytarzyka troje drzwi: do kuchni, do schowka na szczotki, cierki, odkurzacz itp. i do pokoju subowego. Tak wic suca na odgos dzwonka otwiera drzwi, nie przechodzc przez pokoje mieszkalne. Zamiast ciemnej i nie-przewietrzanej niszy w kuchni zuyto t sam kubatur na pokj subowy, o wymiarach minimalnych, lecz z przewidzianem miejscem na ko, st, krzeso, wbudowan szaf. Gwn zalet tego pokoju jest racjonalne usonecznienie (wschd) i dobre warunki przewietrzania (przez hall naprze-strza), dziki czemu nawet to minimalne pomieszczenie stanowi penowartociow komor sypialn.

K U C H N I A dostosowana jest ksztatem i wymiarami do szeregu czynnoci, ktre si w niej odbywaj. Rozmieszczenie wbudowanych mebli (wentylowanej spiarki, trzona kuchennego, poczonego ze skrzynk do wgla, stou, zmywaka ze spywem do stou, pek etc, a do kredensu z podwjnein okienkiem do podawania pmiskw do niszy stowejt. zw. przez Niemcw Durchreiche) pomylane jest wedug zasady organizacji pracy, a mae wymiary kuchni (szeroko 2 m. 20), moliwe jedynie przy zastosowaniu wbudowanych mebli oszczdzaj zbytecznego biegania na wszystkie strony. Centralne ogrzewanie, skad koksu, pralnia z suszarni oraz piwnica na zapasy mieszcz si w dolnej kondygnacji, przyczem dla oszczdnoci wszystkie piony kanalizacyjno wodocigowe sprowadzone s do jednego.

NISZA S T O O W A czy si z kuchni zapomoc podwjnych drzwi, zatrzymujcych zapachy kuchenne, oraz przez szaf kredensow z wspomnia-

6 dom, osiedle, mieszkanie nr. 11.

nem wyej podwjnem okienkiem, przez ktre wsuwa si pmiski wprost na st w niszy i t sam drog zabiera zuyte naczynie stoowe etc. W ten sposb obsuga moe by w razie potrzeby zupenie niewidzialna. Nisza ta owietlona jest duem oknem, wychodzcem na wschd. Drzwi balkonowe cz j z tarasem, na ktrym w pogodne dni .spoywa mona posiki. Poniewa taras stanowi niejako rozszerzenie niszy, wymiary jej s minimalne, obliczone wedug wymiarw stou i krzese oraz przestrzeni, potrzebnej dla cyrkulacji obsugi.

O

p r z y z i emie N . 2 . 9 O a \

447

dom, osiedle, mieszkanie nr. 11.

448. Rzut parteru. p l a n piwnic

_ i S O j ,

Ul

P O K J M I E S Z K A L N Y (DZIEN-N E P R Z E B Y W A N I E RODZINY) zastpuje ,,kryt werand", konieczn na terenach podmiejskich (vide szpetne oszklone dobudwki, ktre powstaj w tych domach, gdzie tego rodzaju pomieszczenie nie byo z gry przewidziane). Pokj ten traktowany jest szerzej. Kotara czy go z nisz stoow; drzwi rozsuwane z hallem. Kominek. Wbudowana bibljoteka. Konstrukcja supowa pozwala na luksus ogromnych okien, luksus, kosztujcy tyle, co szereg maych okienek przy zwykej cegla-

449. Rzut piwnic.

8 dom, osiedle, mieszkanie nr, H ,

nej konstrukcji. Wielkie okna poudniowe i zachodnie cz wntrze mieszkalne z ogrodem i tarasem otwartym. Jeeli cz gospodarcza stanowi zesp spnawnie funkcjonujcych komrek zamknitych, to cz mieszkalna traktowana jest jako otwarte wntrze.

SPANIE I O D P O C Z Y N E K wzgl. samotne przebywanie zizolowa-ne jest od pomieszcze gospodarczych i pokoju wsplnego przebywania" przez umieszczenie pokojw sypialnych i tarasu wypoczynkowego na pitrze. Wzgldy bezpieczestwa dyktoway rwnie 4 takie umieszczenie czci sypialnych. W domu tym mona wic spa przy otwartych oknach, mona korzysta z kpieli sonecznych na otwartym tarasie, mona schroni si przed deszczem lub zbyt paacem socem pod daszkiem, przykrywajcym cz tarasu.

Pokoje traktowane jako komory sypialne" maj wymiary niewielkie, iale dostateczne, gdy doskonae warunki przewietrzania i racjonalne usonecznienie (wschd) daj gwarancj zdrowotnoci. Oba pokoje jak rwnie azienka, dostpne z korytarza. Przewidziano dwie dwu-kowe komory sypialne: jedn dla rodzicw i jedn dla dzieci, przyczem w pokoju dziecicym ka umieszczono pitrowo, w niszy, pozostawiajc reszt pokoju woln do pracy lub zabawy.

452. Dia kadego mieszkania przestrzenie pene soca.

dom, osiedle, mieszkanie nr. 11, 9'

Konstrukcja, zasadniczy podzia mieszkania'wedug funkcyj, uslo-necznienie pokoju mieszkalnego i komor do spania identyczne z typem a. Charakter pokoju dziennego przebywania zmodyfikowany : punkt cikoci przeniesiony na pokj stoowy, ktry czy si z kuchni w ten sam sposb, co nisza jadalna w typie a. Z pokoju stoowego wydzielono-nisz do pracy lub zabawy dla dzieci, czc si bezporednio z trasem,, ktry stanowi jej rozszerzenie.

453

10 dom, osiedle, mieszkanie nr, 11.

Konstrukcja stropu naprzemian z dwu i jednotewck umoliwia WSUWANIE gotowych i suchych zbrojonych pyt z lekkiego betonu, betonowanie spodu belek pozwala na wypenienie stropu w GRNEJ paszczynie, dziki czemu unika si zasypywania gruzem, ktry jest magazynem kurzu, brudu i robactwa. Belki od spodu s osiatkowane i otynkowane, przez co otrzymujemy szereg zamknitych komr powietrza, ocieplajcych .strop.


Grna kondygnacja, przeznaczona na spanie, stanowi zesp elementw sypialnych, mogcych powtarza si w dowolnej iloci przy wzrocie rodziny. Odpowiednio do wzrostu iloci komor sypialnych rozszerza si dolna kondygnacja, przeznaczona na dzienne przebywanie rodziny.

Kady element sypialny spenia zasadnicze wymagania hygjeny i wygody: jest owietlony wiatem wschodniem i przewietrzany naprze-strza, posiada bezporedni dostp z kurytarza i atwe poczenie z azienk i klozetem. Dalszym rozwiniciem byaby woda bieca w kadym elemencie sypialnym. Wymiary elementw wynikaj z wymiarw zasadniczych sprztw szafy i ka.

W typie b wprowadzono trzy elementy: jedn dwukow komor dla rodzicw i dwie jedno- wzgldnie dwukowe kamery dla dzieci (w wypadku kamery dwukowej ka umieszcza si pitrowo jedno nad drugiem). Tak wic w typie tym umoliwiony jest podzia pokojw dziecicych wedug pci.


Typ ten zawiera tylko 280 m: l; pokj dziennego przebywania o charakterze identycznym z typem b (pokj jadalny z nisz do pracy); kondygnacja sypialna skada si z 2-ch wyej omwionych elementw dwu-kowych (dla rodzicw i dla dzieci), oraz azienki z w. c.

Mniejszej iloci pomieszcze sypialnych odpowiada proporcjonalnie zmniejszona cz mieszkalno - gospodarcza (d).

plan 457

przLjziemia.

dom, osiedle, mieszkanie nr, 11.

458

0 0

I H

p . 4 o l

v3

[ 9

plan I pih-a

459

dom, osiedle, mieszkanie nr, 11,

D O M N A OLIBORZU Arch. Niny i Jzefa Jankowskich

Sylweta domu z uskokami, uwarunkowana waciwociami terenu. Parcela ukonie przecita rowem, obecnie zasypanym.

Orjenbacja bardzo szczliwa: poudnie, wschd, zachd.

Rozplanowanie domu oparte na trzech zasadach: dobrego nawietlenia, dobrej komunikacji i gospodarczych wygd.

Jadalny i bawialny potraktowane, jako jedna cao.

Kuchnia bezporednio przy jadalnym, podawanie przez okienko. Pralnia przy kuchni.

Schody o prostym biegu, niewysokie. Sypialne pokoje i azienka na wschd

i poudnie. Suszarnia na jednym poziomie z pokoja

mi sypialnymi. Szafy ubraniowe, kredensy, szafy ku

chenne i w pracowni wbudowane, gadkie, lakierowane. Drzwi z klejonki, lakierowane. Podogi z linoleum, linotolu.

461

Objanienie rzutw: 1. przedpokj, 2. bawialny, 3. jadalny, 4. kuchnia, 5. pralnia, 6, sie, 7. gara, 8. przedpokj, 9, pracownia, 10. sypialny, 11. azienka, 12, sypialny, 13. subowy,

14. dziecinny, 15. suszarnia i skad.

463. Pokj bawialny i pokj dziecinny.

dom, osiedle, mieszkanie nr. 11, 17

464. Cz jadalna pokoju mieszkalnego.

W bawialnym i jadalnymposadzka jesionowa. ciany biao pomalowane. Ogrzewanie centralne, wodne. Wysoko parteru w wietle 2.60 m., pitra 2.50 m.

Dom murowany z cegy, kryty pyt elbetow z izolacj powietrzn. Dwa balkony: od poudniowego wschodu i pn.-zachodu.

465. azienka na pitrze.

IcS dom, osiedle, mieszkanie nr. 11.

466

4 DOMY JEDNORODZINNE Z WYSTAWY W S T O C K H O L M I E

Arch. Carl Hbrrik

Z przedsionka wchodzimy do piknego pokoju wysokoci 5.00 m., z nisz wnk na jadalni.

Nad jadalni, kuchenk (2) wraz z kredensem i spalni umieszczony jest duy pokj sypialny (3) i azienka (4). Schody na pitro prowadz z pokoju mieszkalnego. Pow. zabudowana 38.00 m. 2 Kubatura 190.00 m. 8

467 o i s 4 s

parter pitro


472

Arch.

Uno hrn Sztockholm

Dom dla rzemielnika

z warsztatem

W d o l n e j k o n d y g n a c j i , d o k t re j s c h o d z i m y 8 s t o p n i a m i , m i e c i s i w a r s z t a t (7), us tp (6), a z i e n k a i p r a l n i a (5) o r a z s p i a r n i a .

N a g r z e jest d u y p o k j m i e s z k a l n y , w k t r y m jest m i e j s c e n a 2 k a (2), k u c h n i a (3) i m a a j a d a l n i a (1).

K u b a t u r a , l i c z c o d podogi d o l n e j k o n d y g a -c j i d o s a f i t u k o n d y g n a c j i g r n e j 250 m . 8

P o w i e r z c h n i a z a l u d n i o n a 41 .50

o

m . -

473

474 475

476. Sypialnia na pitrze,


477

Architekt

Sven Markelius Sztockholm

Dom parterowy, skadajcy si z duego pokoju mieszkalnego (1) z wnk na jadalnie, kuchenki (2) i klozetu (3), oraz 4 sypialnie (47) z azienk (8), zgrupowanych wzdu korytarza z szafami.

Z pokoju mieszkalnego i azienki, wyjcie do ogrodu.

Kubatura domu 3 5 0 m. 3

Powierzchnia zabudowana 100 m. 2

- , 1 1 1 1 1 1 1 1 1

O l Z i 4 S ( 7 I 10 I 1 I I 1 I M M 1

479


1 / r h!?|iLv

l i i 11 1 . i i

480

Arch.

483. Piwnica.

Uno hrn Sztockholm

Dom pitrowy

Na parterze: przedpokj (1), kuchenka (3) oraz duy pokj (2) z podcieniem, z ktrego wyjcie do ogrodu.

Na 1 pitrze: 3 sypialnie (4, 5, 61 na 4 ka, azienka z klozetem (7) i 2 szafy. Z pokoji sypialnych wyjcie na wsplny balkon.

W piwnicy pralnia (9), spiarnia (10) i piwniczka (11).

Kubatura domu 340 m.3 Pow. zabudowana 61.50 m.2

22 dom, osiedle, mieszkanie nr. l i .

D O M JEDNORODZINNY NA MIDZYNARODOWEJ WYSTAWIE

HYGJENY 1930 R, W DRENIE Wystawa Hygieniczna, ktra by nie obejmowaa sprawy mieszka

niowej, nie odpowiadaby swojej nazwie. Na Midzynarodowej Wystawie Hygjeny 1930 w Drenie spotka

si mona ze spraw mieszkaniow we wszystkich nieomal dziaach wystawy. Cakowicie jej powicony dzia Mieszkanie i Osiedle owietla zagadnienie bezporedniego zwizku pomidzy mieszkaniem i zdrowiem.

Niewielkie osiedle, pooone na skraju terenu wystawowego, zwizane z piknym parkiem, zawiera ciekaw kolonj ogrdkw dziakowych ktrych urzdzenie i kultura odpowiada potrzebom i upodobaniom rnych typw ludzkich, wzorow szko, typy najmniejszych mieszka, wystawione przez R. F. G . (znane naszym czytelnikom Towarzystwo bada nad ekonomiczn budow) wreszcie kilka domw jednorodzinnych, ktrym szczegln chcemy powici uwag,

Przedewszystkiem dom dla licznej rodziny wybudowany z polecenia i na koszt Zwizku Saskich Stowarzysze budowlanych o charakterze uytecznoci publicznej" przez arch. H . Richtera.

484


485

23

Dom charakteryzuje u-kad prostoktny, oddzielajcy cakowicie trakt sypialny od traktu, zawierajcego cz mieszkaln i gospodarcz. Prosty kt pomidzy traktami zajmuje ogrd przed domem, o-toczony wysok siatk, ktr z czasem pokryj cakowicie zieleni pncza-

Ogrd czcy si bezporednio szerokim otworem z jadalni oraz z pokojami dziecinnemi przez korytarz o charakterze hali gimnastycznej, staje si istotn czci mieszkania i razem z domem wytwarza architektoniczn, zamknit w szecian cao.


489. Miejsce do pracy w pokoju dziecinnym. ko skadane z klap, ktra w dzie uywana jest jako birko

do pracy.

dom, osiedle, mieszkanie nr. 11. 25 Pokj jadalny jest jednoczenie pokojem mieszkalnym w ktrym

mog pracowa spokojnie rodzice. Dzieci maj 2 pokoje sypialne, kady na 3 ka, trzecie ko chowa si na dzie w cian, pozwalajc na wysunicie stou do pracy. Dla zabaw i gimnastyki suy im dwustronnie owietlony i przewietrzany korytarz, czcy, wzgldnie dzielcy pokoje dzieci od sypialni rodzicw.

Istniejca od 13 lat Saska Organizacja pomocnicza Spdzielni Mieszkaniowych Sachsische Heim" wybudowaa na wystawie w Drenie dwa domy o specjalnem przeznaczeniu: dom dla rodziny ciko poraonego inwalidy wojennego i dom dla rodziny, w ktrej jest czowiek chory na grulic. Ten ostatni ciekawy dom reprodukujemy.

IW planie azuca si w oczy zwrcony ku poudniowi, otwary na lealni, cakowi-c e izolowany pokj chorego, zaopatrzony we wasne urzdzenia kpielowe i sanitarne.

Domy jednorodzinne na wystawie Drezdeskiej z natury rzeczy uwzgldniaj najdalej idce wymagania hygjeny.

Moment ekonomiczny, kosztu budowy odsunity jest na plan drugi, cho miao stwierdzi mona, c w domach tych niema adnego zbytku, wszystko si tomaczy, wszystko z punktu widzenia zdro wia opaca.

Niestety, nie wszystko co si tomaczy i opaca jest dla wszystkich osigalne.

T. T .

490

1 I

F M S

K 1 - 'i !9 i 5 **

4 > < 2^0 4*

3

491

26 dcm, osiedle, mieszkanie nr, 11,

492. Ogrdek skalisty w obozie jecw wojennych w Ruhleben.

OGRDKI SKALNE. Kiedy w 1877 roku H. Correoon, dzi jeden z wybitnych specjalistw

w tej dziedzinie, zgosi na wystaw ogrodnicz w Genewie kolekcj rolin alpejskich zastanawiano si powanie, czy mu udzieli miejsca na te dzikie" zioa. Dzi ogrdki skalne, ogrdki alpejskie, od najwspanialszych do najskromniejszych rozpowszechniy si w Europie w ogrodach botanicznych, w parkach bogaczy, w ogrdkach domkw jednorodzinnych. W Polsce moe jeszcze najmniej wida w tym kierunku zapau. W ogrodach dworskich spotyka si wprawdzie czasem sztuczne skay, czsto z uli lub cegy), ubrane dracenami, agawami rolinnoci obc i przypadkowo dobran. Przepa ley jednak midzy tym sztucznym tworem, a ogrdkiem skalnym, penym kwiatw od wczesnej wiosny po pn jesie, w ktrym czowiek dzisiejszy zamkn swoj mio do natury. Ogrdek skalny to powiew wolnej przyrody w murach miasta, czy podmiejskich budowli, mieci si tu w minjaturze czar k grskich, szczytw i wyyn. Lecz cel nie ley tu w naladowaniu niewolniczym natury, ona jest mistrzyni jedynie. W ogrdku takim staramy si stworzy warunki ycia odpowiednie dla caego szeregu piknych rolin grskich. Kt nie pamita widzianych na wycieczkach k grskich, niesychanie intensywnych w barwie, bkitnych goryczek (Gentiana) i tojadw (Aconitum), delikatnych mgie gipswki (Gypsophila) midzy kamieniami? Mimo zimnych nocy grskich i krtkiego lata rosn one i rozwijaj swe bogactwo kwietne midzy kamieniami, nieraz w szczelinach ska. Gazy wanie stanowi dla nich ochron od zimna, one zatrzymuj wilgo deszczw, gdy wiksza cz wd spywa po pochyoci. W szczelinach gromadz si niespukane czstki prch-niczne, gnied si mchy i porosty. A na miejsce przygotowane przychodzi rolinka niewielka, nisko przy ziemi rozpostarta, ale kwitnca bo-


gato. Te wanie warunki naladujemy, hodujc u siebie mieszkanki gr. Ogrdek skalny nie ma by botaniczn zabaw tylko, jest on r* dcm. tysica radoci dla tego, kto umie patrze. Przez minimalne wzniesienia i nierwnoci stwarza si gra barw, wiate i form o wicie bogatsza, ni na grzdzie kwiatowej. Ta rnorodno uksztatowania pozwala te na rozmaito rolin na maym terenie. Wszystkie wymagania atwo jest zaspokoi mieszkanki miejsc suchych i sonecznych, cienistych, pcienistych, wilgotnych, zmieszcz si doskonale. Pora kwitnienia zaczyna si bardzo wczenie dla wielu rolin grskich, inne znw ciesz nas kwiatami jesieni. Nawet w zimie skalisty ogrdek nie jest pusty wrd rnych odcieni gazw zieleniej paprocie i inne wiecznie zielone roliny.

Miejsce na skalny ogrdek znajdzie si zawsze. Zalenie od warunkw bdzie, on duy lub ograniczy si do paru stopni schodkw kamiennych, bdzie tworzy wzgrza i doliny w miniaturze lub te rozoy si na paszczynie. Kto jest przeciwnym jakiemukolwiek naladowaniu natury i chce W swoim ogrodzie mie wszystko cile wedug architektonicznych zaoe zbudowane, moe te stworzy miejsce dla rolin skalnych na murze lub w formie tarasw. Wreszcie par kamieni na minimal-nem wzniesieniu tyle tylko, eby nada im wyraz" waciwy, a midzy niemi kobierce, obrecji (aubretia graeca, hybuda i inne) i om kamieni (Saxifraga tomentowa) to te pikny ogrdek skalny. W kadym wypadku trzeba pamita o paru oglnych prawidach. Pooenie musi by otwarte od wschodu lub poudnio-wschodu soce nie wysusza wtedy zbyt ziemi, a jednoczenie roliny maj dostateczn ilo wiata. Te,


495. Ogrd skalny w Arste pod Stockholmem wasno arch. Swena Wallandera.

k tr" wymagaj zupenego cienia (jak niektre paprocie) umieci mona na pnocnej stronie wikszych kamieni. Cie drzew jest dla wikszoci rolin grskich szkodliwy, przytem korzenie ich zbyt apczywie szukaj pokarmu, tworzc zwart mas, a na jesieni opadajce licie przykrywaj nasze skarby. W takim skalnym ogrdku bd rosy jedynie paprocie i b. wczesne roliny wiosenne. Za to kto ma troch wicej miejsca, powi nien posadzi w ogrdku karowe i cielce si krzewy iglaste. Poczenie kamieni z wod jest b. malownicze, przytem odtwarza prawdziwe rodowisko rolin grskich, gdzie nad stawami lub potokien/ rozwijaj rd skalistych brzegw sw bujn zielono (Dolinki" w Tatrach, dolny Wiseek w Beskidach np-).

Wanym bardzo elementem ogrdka skalistego s kamienie. le lub dobrze uyte decyduj nieraz o wraeniu, jakie wywiera na widza Musimy si tu uczy od natury (o ile nie budujemy form architektonicznych), stara si uchwyci wasnoci krajobrazu grskiego, czy podgrskiego. Zaley to te od rodzaju kamienia. Najbardziej nadaj si tu wapniaki o fantastycznych nieraz ksztatach i bogatej rolinnoci (okolice Ojcowa, Czstochowy), adne s te piaskowce. Wystarczy tu przypomnie sobie widziane krajobrazy, eby uchwyci styl" ogrdka z tego materjau. Na najwikszej czci nizin polskich mamy jednak do czynienia przewanie z gazami polodowcowemi. Nieraz imponujcej wielkoci o piknych rowawo tych barwach s one najczciej spaszczona i zaokrglone. Musimy im pozostawi naturaln pozycj, nie stawia sztorcem". Jeeli ogrdek nie jest paski, ukadajc je na pochyoci wyobra-


my sobie, e si toczyy z gry i stwrzmy nierwnoci, ktre je mogy zatrzyma. To s rysy zasadnicze, przytem trzeba pamita o wypenieniu luk drobniejszemi kamieniami, ktre bd niewidoczne, a przeszKo-dz wypukiwaniu ziemi przez deszcz. Na dnie warstwy ziemi wysypujemy gruby wir, eby stworzy dobre warunki odpywu wody, bo roliny skalne nie znosz bieg kwanych, stojcej w podglebiu wody. Ziemi waciw dla wikszoci rolin mona zestawi z 6 czci gliny, 2 czci piasku, 1 wiru i 1 ziemi liciowej. Do sadzenia rolin przystpujemy jesieni lub wczesn wiosn. Jesie ma t zalet, e n wiosn ju co kwitnie, natomiast przy naszych beznienych zimach mog nam roliny atwo zmarzn. Na pocztku dobrze jest zostawi miejsca puste gdzieniegdzie, eby mie mono dopeniania niektrych grup w razie potrzeby. Na razie mona takie luki zakry rolinami jednorocznemi.

Co sadzi, to zaley od gustu waciciela. Jeden bdzie zbiera roliny w czasie grskich wdrwek, inny atwiejsze w hodowli i okazalsze byliny ogrodowe, jak orliki (aquilegia), rne odmiany prymulek (primula) i godzikw (dianthus), ktre doskonale rosn midzy kamieniami. Kto niema wyrobionego zdania, niech na pocztek zakupi ,,dobr rolin skalnych", ktry mona naby w wikszych firmach ogrodniczych polskich.

Fotografje przedstawiaj rne moliwoci ogrdka skalistego, wic wzruszajcy w swej prostocie ogrdek jecw angielskich w Ruhleben uczv, jak niewiele potrzeba dla oywienia smutnego podwrka midzy barakami. Zdjcia z ogrodu p. Wallandera w Szwecji pokazuj wyzyskanie warunkw naturalnych. Dom ley na wzgrzu, a ogrd rozciga si wrd ska midzy nim, a morzem. To pozwolio stworzy szereg piknych motyww ogrodniczych. Kwiaty, ktre tu rosn, to nietylko skalne roliny, ale i byliny udajce si mniej wicej wszdzie. Pod drzewem widzimy grup;, w ktrej dominuj ostrki (delplinium) na tle majestatycznych ramion barszczu (Heracleum gigant). Zdjcie kamiennych schodkw"

przedstawia prb o-grdka skalnego na wysokim brzegu stawu. Uzyskano tu i praktyczn k o r z y wygodne zejcie do wody. Ogrdek to bardzo maleki i daleki od ideau. Najlepiej wyglda w maju. ty irys botny zapala wtedy swoj latarni nad morzem niezapominajek, a z gry spywa welon biaych patkw srebnoljstnej ro-gowicy (Cerastium to-mentosum).

496. Motyw ogrodu skalnego p. Z. Hellwiga w Bydgoszczy. J . T .


PLECIONKA DRUCIANO-DRZEWNA W BUDOWNICTWIE

Oddawna odczuwany jest w budownictwie brak dostatecznego rozpowszechnienia gotowej plecionki drzewnej dla celw otynkowania sufi- i tw, przepierze, powierzchni domw i cian wewntrznych. Z jaknaj-wikszem rozpowszechnieniem tego poytecznego i podrcznego artykuu, zniknie kopotliwe i marudne nabijanie pod tynk lunych listewek, kt re nigdy nie dadz rwnej powierzchni, wymaganej d a^ otynkowania.

Zastosowanie plecionki czyni temu wanemu warunkowi zado, daje oszczdno w materjale drzewnym i v/ robocinic, a w przewanej czci wypadkw nie wymaga uprzedniego szalowania powierzchni, ani urzdzania podsufitki. Jest to artyku tani.

PJecio-ik przybija si mocno, zapomoc haczykw bezporednio do szkieletu drewnianych cian i do belek

sufitu (Rys. 498) lub jeli ciany zbudowane s z bali, nabija si j na listewki pionowe, uprzednio przybite do tych bali.

Przez oszczdzenie szalowania cian i nabijania podsufitek z desek, oszczdno na materjale i robocinie liczy mona na 2 do 3 zotych

dom, osiedle, mieszkanie nr, 11, 31

'y An

499

CCt On

500

C ton a

501

na 1 nr, gdy plecionka z uwagi na swoj moc i sztywno zastpuje cakowicie szalwk i podsu-fitk wraz z trzcinowa-niem.

Szybko wykonania tyn kw na gotowej plecionce kwalifikuje j w szczeglnoci do stosowania w budynkach wystawowych, np, na P. W . K, w Poznaniu 1929 r., i we wszystkich budowlach, gdzie chodzi o popiech.

Tynki, wykonane na plecionce s idealnie rw

ne, nie pkaj i dorwnuj tynkom na siatce Rabitza, s jednak wicej ni o 50% tasze.

Nader atwe jest stosowanie plecionki w cianach przedziaowych i przepierzeniach, jak to jest uwidoczn one na Rys. 499 .

Gdyby stosowanie wskazanej wyej konstrukcji cianek przedziaowych przedstawiao trudnoci (np. w pomieszczeniach przykrytych stropami Kleina) naley wwczas zamiast elaza 7 mm. zastosowa deski 20 25 mm, lub grubsze w razie wikszej wysokoci pomieszczenia, w odlegoci co 1 metr od rodka do rodka

deski, podpierajce desk pooon pod stropem. Deski nabija si z jednej lub z obu stron plecionk.

Plecionk stosuje si do tynkowania spodw stopni schodowych (Rys. 500).

Stosuje si rwnie do wyprawiania wgbie i cignienia gzymsw (Rys. 501) .

Dla zabezpieczenia konstrukcji elaznych w celach przeciwogniowych (Rys. 502).

Do budowy domw podmiejskich, willi, szop, magazynw, barakw i t. p. (Rys. 503)

Plecionka druciano - drzewna zoona jest z listewek sosnowych, zupenie suchych.

Grubo listewek plecionki obliczona jest na obcienie wag narzuconego tynku w

3 2 dom, osiedle, mieszkanie nr, 11*

pooeniu poziomem, l. j. na sufitach, przy uwzgldnieniu spczynnika na wstrzsy, na obcienie wag narzuconego tynku w jakim konstrukcja w tym wypadku ulega, czyli obliczone s one na podwjn normaln wytrzymao niesionego ciaru (spczynnik bezpieczestwa 8 X 2 = 16).

a) 8 mm X 8 mm i b) 8 mm X 13 rrm. Przyjte do plecionki wymiary listewek

wynosz dla wszystkich tynkowanych paszczyzn poziomych i pionowych:

Plecionka diruciano - drzewna znajduje si ju obecnie w handlu, dostarczana jest w rolach, zawierajcych pasy o dugoci 10 metrw i szerokoci do 2 me

trw. Druty, czce listewki 2 mm cynkowane, przechodz co 23 25 cm. Przy przybijaniu naley uwaa, eby drut 2 mm. zwrcony by zawsze nazewntrz. Plecionka przybija si mocno haczykami % 1 cala zewntrz listewek przy samym brzegu, a nie przez mas drzewn listewek, aby nie osabia tyche.

Z treci powyszego wynika, e dalszym etapem rozwoju stosowania plecionki druciano - drzewnej bdzie stosowanie jej do nowego specj-jalnego systemu budowy tanich, lekkich domkw mieszkalnych i willi, o charakterze jednak ogniotrwaym.

I. W sulitach o konstrukcji belkowej drewnianej plecionka druciano - drzewna jest w zastosowaniu okoo 5 0 % tasza w materjale i robo-cinie, jako materja zastpujcy otrzcinowanie zwyk trzcin i deskami podsufitkowemi.

a) Konstrukcia zwyka z trzcin kosztuje 4 .00 z. b) Konstrukcja z zastosowaniem plecionki 2.00 ,,

Oszczdno wynosi = 4 5 % .

502

dom, osiedle, mieszkanie nr, 11. 33

Biorc pod uwag lekko konstrukcji przy jej trwaoci, obcienie stropu samej podsufitki z plecionki jest zgr o 5 0 % lejsze, co daje oszczdno w iloci tynku, wobec zmniejszonej jego gruboci.

II. W cianach przedziaowych wewntrznych stosowanie plecionki przynosi nastpne korzyci:

a) ciana przedziaowa bez zastosowania plecionki kosztuje przy podwjnej warstwie desek 30 mm. za 1 m 2 9.90 z.

b) Alternatywa przy zastosowaniu plecionki i pojedynczej warstwie desek za 1 m 2 8,75 z.

oszczdno 1 2 % . c) Alternatywa z zastosowaniem plecionki bez desek, we

dug rys. 3 za 1 nr 3 ,20 z. oszczdno 7 0 % .

d) Przy zastosowaniu podwjnej warstwy plecionki, t. j. z obu stron okrgego elaza za 1 m 2 4 ,80 z.

oszczdno 5 2 % . Przyczem obcienie na belk doln jest mniejsze o 50% ni w wy

padkach stosowania podwjnej warstwy desek i trzciny; przy stosowaniu pojedynczej warstwy desek 2 5 % .

III. Przy zastosowaniu plecionki do zewntrznych i wewntrznych cian budynkw drewnianych, willi, magazynw, budek, szop i t. d.

a) Konstrukcja normalna z zastosowaniem trzciny albo lunych listewek za 1 m 2 4,95 z.

b) Przy stosowaniu plecionki 2,50 z. oszczdno 5 0 % .

Poza tem: plecionka jest bezwzgldnie trwalsza od trzciny, od tynku za wychodzi gipsu mniej z uwagi na ostro kantw plecionki i ciesz warstw tynku.

rednia waga samej plecionki wynosi okoo 3 .003,25 kg. na 1 nr. Obecna cena 1 m2. plecionki wynosi 1,60 z. W barakach drewnianych dla chorych i drewnianych domach szpi

talnych tynkowanych na plecionce atwo szybkiego odkaania wntrz tych budynkw przez zwyke pobielenie cian.

Na wsiach atwo utrwalenia zgrzybiaych ju domw, ich ocieplenia oraz uodpornienia tyche tanim kosztem od ognia.

W wypadkach, gdzie ciany obcione s wikszemi obrazami, to celem mocniejszego utrzymania si hakw naley jednak stosowa zwyk szalwk.

W miejscach, gdzie umocowuj si yrandole, wstawia si midzy belkami skrzynki.

Stanisaw Domaski In. Budowlany

34 dcm, osiedle, mieszkanie nr, 11.

K R O N I K A N O W A K O N K U R E N C J A .

Ostatnio w budownictwie mieszkalnem w Stanach Zjednoczonych daje si zauway ciekawe nowe zjawisko:

Dnia 1 stycznia 1930 r. olbrzymie przedsibiorstwo handlowe z Chicago, Sears, Roebuck et C-o deski, bale, drzwi i okna, materjay budowlane", ogosio, e podejmuje si budowania i finansowania domw mieszkalnych na terenie caych Stanw.

Handel materjaami bu-dowlanemi doprowadzi firm do budowy domw, budowa domw do ich finansowania.

Sears, Roebuck et Co maj 105 miljonw dolarw kapitau zakadowego, okoo 50 oddziaw we wszystkich gminach, wyprbowane organizacje produkcji i sprzeday.

Daj klijentom do wyboru 100 rnych typw domw w cenie od 3.000 doi. do 15.000 doi., amortyzacyjne poyczki hipoteczne na lat 15 do 7 5 % wartoci domu i placu, dalsze kredyty i uatwienia finansowe.

Raty s tak skalkulowane, aby kademu za normalny czynsz, dostarczy tak sam kubatur mieszkania i takie same wygody na wasno.

1000 dolarw kosztu budowy odpowiada (przy 6% oprocentowania) 8,56 doi. miesicznej spaty, mona wic ju mie dochd od 25 doi. miesicznie.

Katalog firmy przewanie okrela cen domw w ratach miesicznych. Najczciej ceny te wahaj si od 30 40 doi., albo 65 85 doi, miesicznie.

Program budowy Seatrs, Reobuck et C-o na pocztku kwietnia wynosi okoo 3000 domw, co odpowiada zatrudnieniu 70.000 robotnikw.

Wystpienie firmy Sears, Roebuck et Co. wywoao sensacj na rynku budowlanym Stanw Zjednoczonych. Naley si spodziewa, e inne firmy budowlane w oparciu o swoje banki pjd jej ladem.

Konkurencja wielkich firm moe wywoa dalsze doskonalenie me-

504. Nowy sposb sprzeday desek w Stanach Zjednoczonych Am. P. Zamiast desek bezadnie rzucanych do wagonu deski w caej odpowiedniej dugoci, zwizane po kilka sztuk z kocem opakowanym w

papier.


The E S T E R B R O O K The simple beauty ot The Esterbrook leads one to hunger tor a new home and a

new environment sueh as may well be cstablished withm ts threshold. Just a quiet Colonial of gray shingles, green blinds and inviting doorway, and a porch for the summer evenings

505. Elewacja i plan domu z katalogu, zawieraicego 62 typw domw z ktrych kady ma sw nazw. Rysunki robocze dla kadego typu mona dosta za cen 20 dolarw.


!F YOU ARE THINKING OF

B U I L D I N G or B U Y I N G HERE ARE FACTS you ought to know!

dom, osiedle, mieszkanie nr, 11,

DOM, KTRY KADY PRAGNBY MIE"

3 7

P o d t y m h a s e m zos ta a o t w a r t a w y s t a w a w B e r l i n i e , n a k t r e j z a d e m o n s t r o w a n o m o d e l e , fotograf je i p l a n y d o m w j e d n o r o d z i n n y c h d l a m i a s t i w s i .

P o d a j e m y n a s z y m c z y t e l n i k o m k i l k a p r z y k a d w , w z i t y c h z p i s m a B a u w e l t N r . 3 5 r . 1930, s t a n o w i c e g o k a t a l o g w y s t a w y .

509

_ HT di

Zachd 511 Wschd

potu dnie

512 TYP A.

1. Pokj mieszkalny 16,00 m2. 2 Pokj sypialny . 10,20 3. Kuchnia . . . . 4,90 ., 4. Sie 3,40 5. azienka. . . . 3.60 6. Skadzik. . . . 4.30 7. Weranda. . . 12.50 Koszt budowy typu A: 5.100 mk.

Plan sytuacyjny w-'g projektu arch. B. Ahrenda (3 typy domkw A, B, C w otoczeniu ogrdkw)

510. Domki jednorodzinne wedug projektu arch, Bda. Bruno Ahrenda.


LU]

n n \z 513 ^

514

Rys. 501 demonstruje 3 typy, jednorodzinnych domkw. Przy seryjnem wykonywaniu poszczeglnych czci (drzwi, okien, schodw i t. d.) da . si osign cena

nk. za 1 m. 3

515

TYP B. 1. Hall 4.00 m. 2. Pokj mieszkalny 23.60 3. Kuchnia . . . . 8.90 4. Spiarnia. . . . 1.50 5. 1 50 6. Pokj sypialny . 13.50 ,. 7. Komora . . . . 9.00 8. azienka. . . . 5.00 ,,

Koszt budowy typu B: 9.500 mk. Wbudowane szafy podraaj koszt od 800 do 1000 mk.

[DUS i m

517

TYP C. 1. Pokj mieszkalny 20.60 m? 2. Pokj pana. . . 13.70 ,. 8. Sypia, rodzicw. 3. Kuchnia . . . . 6.30 9. Komora . . . . 4. Loggia . . . . 10.90 10. Komora . . . . 5. Przedpokj . , . 4.85 11. azienka 6. Sie 1.75 12. Taras

Koszt budowy typu C 14.000 mk.

parter 1.20 m2.

12.80 7.30 7.80 5.10 7.00 ..

518

Wbudowane szafy podraaj koszt od 1100 do 1200 mk.


519

Projekt architektw BDA B-ci Luckhardt i Anker.

Pitro

Parter

Piwnica

S z k i e l e t s t a l o w y w y p e n i o n y p y tami p o m e k s o -w e m i .

P o w . z a b u d o w a n a 128 m . 2 1 K u b a t u r a 1700 m . 3 P o w . u y t k o w a 250 m . 2

1. Gwne wejcie. 2. Wejcie boczne. 3. Kuchnia. 4. Kredens z wind na gr. 5. Palenisko. 6. Subowe 7. Zmywalnia z kp. sub. 8. Pok. szofera. 9. Gara.

11. Kredens. 10. Pok. mieszkalny i jadalny-12. Pok. sypialne. 13. azienka. 14. Garderoba. 15. Subowy.

520

40 dom, osiedle, mieszkanie nr, 11,

D O M , KTRYM SI MUSZ ZADOWOLNI...

521

522

Tragedje bezdomnych si nie kocz .. Szaasy i schrony jednym ju niepotrzebne zajmuj inni... Pikna jesie nawet takie mieszkanie" zdobi umiechem dziecka. W zim

nych , ruinach schronu fortecznego, pozbawionych dostpu wiata, mieszka wdowa z 3-giem dzieci, kur, pieskiem i koz.

Kwiaty w doniczce, konserwy na dachu szaasu na oliborzu, wiadcz o zadomowieniu.

To take s ,,domy jednorodzinne"; mwi cne o tsknocie ich mieszkacw do waciwego sposobu zamieszkania i o zupenej niezaradnoci wadz i spoeczestwa..


ZEBRANIA I ZRZESZENIA PIERWSZA K O N F E R E N C J A URBANISTW P O L S K I C H .

Pierwsza konferencja urbanistw polskich, organizowana przez. R. T. U. P. w pocztku ubiegego miesica w Krakowie i Katowicach rozwina si ponad oczekiwanie organizatorw. Przeszo 100 osb ze wszystkich dzielnic Polski od kresw wschodnich do zachodnich, od wybrzea morskiego do podna Tatr zebrao si, by wysucha zapowiedzianych referatw, zwiedzi Krakw i Zagbia wglowe, zapozna si ze zdobyczami urbanistyki w teorji i praktyce.

Szczeglniej interesujcemi byy wycieczki, ktre wietnie ilustroway zagadnienia, dotyczce rozwoju Krakowa, oraz planu regjonalnego Zagbia Grnolskiego i Zagbia Dbrowskiego.

Pikny park Wolski w Krakowie, ksicy dar uczyniony przez Kas Oszczdnoci miastu, oraz w oczach nieomal rosncy i rozszerzajcy si park Kociuszki w Katowicach, stanowiy 2 przykady troski o przestrzenie odpoczynkowe, konieczny warunek duchowego i fizycznego zdrowia mieszkacw miast. Referaty wygoszone na Zjedzie i dyskusje nad nimi, wydane by maj wkrtce jako Pamitnik Pierwszej Konferencji. Urbanistw Polskich.

Z P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A R E F O R M Y M I E S Z K A N I O W E J . Na konferencj Urbanistw, ktra odbya si w dniach 2, 3 i 4-tym

padziernika b. r. w Krakowie i Katowicach, reprezentacji P. T . R. M . podj si p. Dyrektor Strzelecki.

Na skutek zaproszenia przez Warszawskie Towarzystwo Hygieni-stw, przedstawiciel P. T. R. M . p. Dyrektor Strzelecki wzi udzia w zebraniu Wydziau Mieszkaniowego Warsz. Tow. Hygienistw, ktre odbyo si w dniu 29.IX.1930 r.

Przedstawiciel P. T. R. M . zosta zaproszony do staego udziau w zarzdzie Wydziau Mieszkaniowego.

Referat na Midzynarodowy Kongres Mieszkaniowy w Berlinie. W dniu 22.X. b. r. odbyo si posiedzenie Zarzdu P. T. R. M . , po

wicone ostatecznemu ustaleniu tekstu referatu P. T . R. M . na Midzynarodowym Kongresie Mieszkaniowym. Referat ten jest ju przetumaczony na jzyk francuski i zostanie wydrukowany w wikszej iloci egzemplarzy.

Muzeum przy Pastwowym Zakadzie Hygieny. P; T . R. M . cznie z Pastw. Zak. Hyg. przystpio do prac przy

gotowawczych nad zorganizowaniem w lokalu Pastwowej Szkoy Hygieny oddziau mieszkaniowego przy Muzeum Hygieny.

Nowi czonkowie. In. arch. Lucjan Daczak (Czstochowa, Waszyngtona 39a), in..

arch. Erwin Wieczorek (Czstochowa, Ogrodowa 31) oraz Stowarzyszenie Budowlano - Mieszkaniowe Zakadw Ubezpiecze Spoecznych (Warszawa, Polna 30), zostali przyjci na czonkw' Towarzystwa.

4 2 dom, osiedle, mieszkanie nr. 11.

WRD PISM I WYDAWNICTW W Y D A W N I C T W A NADESANE.

Podrcznik dla instalatorw. In. Br. Bigieleisen. Nakadem Miejskiego Muzeum Przem. Dr. A . Baranieckiego w Krakowie, r. 1930. Przystpnie napisany, moe suy take i niefachowcom, ktrzy si chc zaznajomi z urzdzeniami wodocigowo-kanalizacyjnemi.

Woyskie wiadomoci techniczne, organ Woyskiego Stowarzyszenia Technikw. Miesicznik. Wychodzi w ucku przynosi takie artykuy, jak Zagadnienia rozwoju miast kresowych" (Nr. 6), interesujcy zarwno z urbanistycznego, jak i administracyjnego punktu widzenia; W sprawie racjonalnej gospodarki wietlnej" in. M . Lewandowskiego (Nr. 8), traktujcy o owietleniu zarwno ulic, placw, jak i wntrz; Nowoczesne kierunki budownictwa" in. M . Komakow (Nr. 7). Pismo ledzi za nowemi kierunkami w budownictwie i pragnie zainteresowa niemi swych czytelnikw.

Biuletyn Urzdniczy. Wyszed Nr. 7 8 (lipiec sierpie 1930 r.) Biuletynu Urzdniczego", rozpoczynajcy si aktualnym artykuem p. t.; Rzd a Zrzeszenie Urzdnicze" (Alfa), w ktrym zwraca si uwag na potrzeb programowego ustosunkowania si wadz do organizacji urzdniczych; ciekawy i poyteczny artyku Dr. St. Krucz: Nowe zarzdzenia w sprawie bezpieczestwa ruchu na drogach publicznych", Dr. Jerzy Pogonowski: Z administracji wyznaniowej Jugosaw]ji". Problem syndyka-lizmu i midzynarodowej organizacji urzdniczej owietla Dr. St. K. (wiat urzdniczy zagranic") itd. (Adres Redakcji w Warszawie, Kredytowa 16 m. 25).

ODPOWIEDZI R E D A K C J I .

P. Leonardowi Hanuszowi z Krakowa. O ile Sz. Pan wskae nam. o ktry z projektw, publikowanych w Domu, Osiedlu, Mieszkaniu" Mu chodzi, podamy z kolei adres autora (architekta), z ktrym Sz. Pan bdzie mg porozumie si co do warunkw.

P. Joachimowi Tureckiemu. Baranowicze. Rysunki, o ktre Sz. Panu chodzi, znajdzie Sz. Pan w N-rze 3-cim Domu, Osiedla, Mieszkania". O ileby to byo niewystarczajce, moe Sz. Pan zwrci si o bardziej wyczerpujce informacje do firmy Gnom" (Warszawa- Praga ul. Zygmuatowska 8, wylwrnia mechaniczno-stolarska).

P. Leonowi Maachowskiemu z Grnic. Urzdnik pastwowy, jak wogle kady obywatel, moe otrzyma na budow domu mieszkalnego poyczk z kredytw publicznych od Banku Gospodarstwa Krajowego na wniosek Komitetu Rozbudowy, wzgldnie Magistratu, w granicach kontyngentu, przeznaczonego dla danego miasta. Czy istniej specjalne fundusze dla urzdnikw pastwowych moe udzieli informacji Stowarzyszenie Urzdnikw Pastwowych: Nowy wiat 69, Warszawa. Dla urzdnikw pastwowych istnieje mono otrzymania poyczki na budow w wysokoci 6-cio miesicznych pc borw, zwrotnej ratami w cigu 24 miesicy.


P. Aleksandrowi witkowi z Chemna. Gotowych planw, o ktre Sz. Pan zapytuje, nie posiadamy. O ile Sz. Panu odpowiada ktry z planw, publikowany z naszym miesiczniku, prosimy zwrci si do autora (moe by za naszem porednictwem) i porozumie si z nim. Co si tyczy projektu budowania Spdzielni, to najprociej byoby, aby Sz. PP. zaprosili do wsppracy architekta, ktryby teren rozplanowa i porobi plany domw.

O informacje co do si architektonicznych w Lublinie, moe si Sz. Ran zwrci do Wydziau Budowlanego Magistratu w Lublinie (p. in. I. Kdzierski).

TROSKI MIESZKANIOWE

Ludzie niebogaci, robotnicy, rzemielnicy, urzdnicy nie maj gdzie mieszka, nic wic dziwnego, e nad spraw t biedz si dziaacze spoeczni, chccy, by te wanie koa miay moliwe warunki bytu. Odpowiednie mieszkanie wywiera dodatni wpyw na ycie caej rodziny, warto si wic zastanowi nad sposobem osignicia tego celu. Kady marzy o wasnym domku. Nie jest to atwa sprawa. Budowniczowie przemyliwaj nad najtaszemi sposobami budowy maych domkw. Drzewo, cega, cement, beton, blacha oto kilka materjaw budowlanych. Z'czego najlepiej i najtaniej budowa oto pytanie....

Przyjrzymy si teraz jeszcze jednej stronie tej sprawy. Domek musi by trway i higjeniczny. Drzewo nie jest trwae, niemao te nawet murowanych budynkw pochania ogie. Najtrwalszym wic bezsprzecznie ma-terjaem jest metal, nic wic dziwnego, e budowniczowie zagraniczni przystpuj do wyrobu w fabrykach domkw stalowych, ktre zupeme ju gotowe mona ustawia w dowolnem miejscu. Musimy tu jeszcze zaznaczy, e najatwiej jest utrzyma czysto wanie na metalu. Niedawno jeszcze domek staluwy wydawa si bajk, dzi coprawda nie jest jeszcze rozpowszechniony, iecz za kilka ju lat moe rodzina pracownicza nie bdzie budowaa domku, lecz zakupi gotowy w fabryce i ustawi na wasnym gruncie.

Dzi, gdy ludzko w swym szybkim rozwoju dosza ju do budynkw metalowych, jake biedn i zacofan wydaje si nam wie polska ze swemi, krytemi som chatami. Bg jeden wie, ile zego narobi przeciekajca przez somiane poszycie woda, jak niszczcym pomieniem byskawicznie ogarnia som ogie. Czas ju doprawdy zerwa z tym marnym, ubogim i niebezpiecznym materjaem. Kryj dachy tylko czyst blach cynkow, najtaniej to wypadnie, a zabezpieczy ciebie i twj dobytek przed klsk poaru i wilgoci.

44 dom, osiedle, mieszkanie nr. l i -

K O C I O S T R E B E L - C A M I N O

Radjaor JJ IV i kocioek C amino", wykonane w Zakadach Sp. Akc. J. JOHN w odzi.

Jest rzecz powszechnie znan i bezsporn, e wygodnie, tanio i higjenicznie ogrza mona mieszkania wycznie zapomoc centralnego ogrzewania.

Przy powszechnem jednake stosowaniu praktycznem centralnego ogrzewania ujawniy si pewne cechy nie dla wszystkich dogodne, ktre atwo mog uledz zmianie.

A wic nie dla kadego jest wygodne, by miarkowanie temperatury, zuywanie wikszej lub mniejszej iloci opalu, wreszcie rozrachunek za opa uskuteczniane byy poza osobistem mieszkaniem.

I dlatego naley dostosowa centralne ogrzewanie do oddzielnych mieszka w duych domach, will, garay i t, p.


Ten system ogrzewania wszed w powszechne uycie w ostatnich czasach w caej Zachodniej Europie, a szczeglniej w Niemczech, a okazawszy si praktycznym, rokrocznie powiksza liczb swoich zwolennikw.

Celowi temu u nas odpowiada cakowicie typ kota ,,Camino", ktry zosta zbudowany wedug oglnych zasad Oryginalnych kotw Strebel'a. Kocio ten jest przeznaczony dla wodnego ogrzewania, jako higjeniczniejszego w pomieszczeniach mieszkalnych, przy-czem jednake zwykle powolniejsze wzrastanie temperatury przy ogrzewaniu wodnem jest znacznie przyspieszone wskutek zmniejszenia w kotle tym do minimum zawartoci wody przy zachowaniu jednake trwaoci oraz pewnoci dziaania.

Wogle w kotach Camino" zachoway si w penej mierze dodatnie cechy Oryginalnych kotw Strebel'a, ktre zdobyy im tak wybitny i zupenie zasuony rozgos, a mianowicie:

1) Kocio Camino" skada si z oddzielnych czonkw, czonych za pomoc cile dopasowanych zczek. Czony te s cakowicie wymienne, wskutek czego mona zawsze zamieni zuyty lub pknity czon na nowy. Mona te powiksza kocio lub zmniejsza, dodajc, wzgldnie odejmujc odpowiedni ilo czonw. W kotach innych systemw w Polsce dla niewielkich pomieszcze wymienno czci jest wysoce iluzoryczna, powikszenie kota w razie potrzeby znacznie utrudnione.

2) Ruszt kota stanowi jedn cao z czonem, jest chodzony wod, obiegajc kocio, co znakomicie wpywa na trwao.

3) Z powodu znacznie wikszej pojemnoci paleniska, anieli w kotach innych systemw, koty Camino" umoliwiaj dugotrwae palenie po jednorazowem zarzuceniu koksu, a tem samem zmniejszaj do minimum obsug kota.

4) Na skutek cakowitej monoci miarkowania dopywu powietrza oraz odlotu spalin nie powoduje trudnoci ustalenie temperatury w pomieszczeniach na duszy okres czasu.

5) Estetyczna forma kota tego umoliwia postawienie go w kadym pokoju, wzgldnie w hallu, gdzie zajmuje znacznie mniej miejsca, ni piec kaflowy.

6) atwo i prostota obsugi umoliwia zakadanie tej instalacji w kadem literalnie mieszkaniu, nie wymagajc przy obsudze wikszej znajomoci rzeczy, anieli przy zwykym piecu kaflowym.

Dla sprawnego dziaania caej instalacji konieczne jest, aby i radjatory miay moliwie du powierzchni ogrzewaln, byy wykonane z wyborowego eliwa, odpowiednio wyprbowane oraz dopasowane. Te wszystkie cechy, a take pikn estetyczn form maj radjatory, ktre w krtkim czasie pozyskay sobie oglne uznanie odbiorcw, a mianowicie: dwusupkowe radjatory JJ II oraz czterosupkowe typu JJ IV.

Cao wraz z radjatorami, jak zawsze zreszt przy centralnem ogrzewaniu, zajmuje mao miejsca, nie daje dymu ani czadu, pozwala utrzyma mieszkanie we wzorowej czystoci.

Ogrzewanie za pomoc kotw Camino" moe dotrze do najdalszego zaktka kraju bez obawy o trudnoci obsugi, zepsucia si instalacji i t. p.

Powiedzie mona to jednake tylko o kotach Camino", budowanych na oglnych zasadach Oryginalnych kotw Strebel'a, a mianowicie:

1) materja jest skrupulatnie badany, 2) czony, kady oddzielnie, podlegaj prbom pod cinieniem hydraulicznem do 6 atm. 3) cakowicie zmontowany kocio podlega tyme prbom, 4) oddzielne czony s wymienne, a zoenie kota nie przedstawia adnej trudnoci. Tylko tak wykonany kocio moe by bez ryzyka wysyany do najodleglejszych

miejscowoci i pracowa tam przy prawidowej obsudze rzereg lat bez poprawek i zmian.

DO CZYTELNIKW

Nr, 12 (grudniowy) zostanie powicony sprawie urzdzania i umeblowania mieszka.

ZAKADANIE OGRODW OZDOBNYCH I OWOCOWYCH W A S N E H O D O W L E DRZEW, K R Z E W O W I BYLIN.

RE. BZY, DALJE, KOSACE, PHLOXY, GWIAZDOSZE i t. p. w najpikniejszych bogatych kolekcjach.

'do E U G . O S T R O W S K I W A R S Z A W A Plac Mirowski 6, tel. 637-10.

Z A K A D O G R O D N I C Z Y I S K A D N A S I O N N A S I O N A - N A R Z D Z I A N A W O Z Y C H E M I K A L J A K S I K I O G R O D N I C Z E P O L E W A C Z K I A U T O M A T Y C Z N E O B R O T O W E

W A S N Y O G R D H O D O W L A N Y W W A R S Z A W I E K A K T U S Y PIKNE K O L E K C J E P E C Z K I DO KAKTUSW

OGRDKI JAPOSKIE

D O R A D C P R Z Y J A C I E L E M

O R D O W N I K I E M KADEGO STOLARZA

J E S T

P R Z E G L D S T O L A R S K I " odznaczony na P. W. K. w Poznaniu wielkim srebrnym medalem, dwutygodnik, wychodzcy na 1 i 16 kadego miesica. Organ Zwizku Polskich Cechw Stolarskich, jedyne tego rodzaju czasopismo zawodowe w Polsce, istniejce czwarty rok. Ilustrujce, wkadki i detaliczne wzory. B e z p a t n y dodatek ,, M o d y S t o l a r z " .

Dla staych abonentw bezpatna porada prawna i fachowa.

Na danie okazowe numery bezpatnie!

PAR" POLSKA AGENCJA REKLAMY POZNA, Aleje Marcinkowskiego 11 P. K. O. Nr. 195.201.

dom30 - 0567dom30 - 0568dom30 - 0569dom30 - 0570dom30 - 0571dom30 - 0572dom30 - 0573dom30 - 0574dom30 - 0575dom30 - 0576dom30 - 0577dom30 - 0578dom30 - 0579dom30 - 0580dom30 - 0581dom30 - 0582dom30 - 0583dom30 - 0584dom30 - 0585dom30 - 0586dom30 - 0587dom30 - 0588dom30 - 0589dom30 - 0590dom30 - 0591dom30 - 0592dom30 - 0593dom30 - 0594dom30 - 0595dom30 - 0596dom30 - 0597dom30 - 0598dom30 - 0599dom30 - 0600dom30 - 0601dom30 - 0602dom30 - 0603dom30 - 0604dom30 - 0605dom30 - 0606dom30 - 0607dom30 - 0608dom30 - 0609dom30 - 0610dom30 - 0611dom30 - 0612dom30 - 0613dom30 - 0614dom30 - 0615dom30 - 0616

Dom, osiedle, mieszkanie Nr 11/1930

Documents

Transcript of Dom, osiedle, mieszkanie Nr 11/1930