1

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

DLA STUDENTÓW II ROKU

KIERUNKU FARMACJA

Rok akademicki 2020/2021

2

WSTĘP

Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy II roku studiów na

Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zgodnie z programem ministerialnym, studentów II roku obowiązują następujące

przedmioty: biochemia, bromatologia i dietetyka, chemia analityczna, immunologia,

podstawy chemii organicznej, chemia fizyczna, biofarmacja, biologia molekularna,

farmakokinetyka, polimery biomedyczne i biomateriały, synteza i identyfikacja związków

organicznych, ekonomika i zarządzanie w farmacji, higiena i epidemiologia oraz podstawy

naukowej informacji medycznej i farmaceutycznej.

Oddany do użytku studentów II roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo

przedstawia organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych

przedmiotów, cele i formy nauczania, regulamin oraz piśmiennictwo w zakresie

podręczników i czasopism naukowych.

Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom II roku w poznaniu ich obowiązków

i warunków studiowania.

Przewodniczącym Rady Pedagogicznej II roku studiów jest Dr Jerzy Żabiński

z Zakładu Chemii Organicznej.

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. Joanna Kolmas

3

SPIS TREŚCI:

WSTĘP………………………………………………………………………………………………………………………………………….…….2

WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO……………………………………………………………….4

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO……………………………………………………………………….…..………5

BIOCHEMIA ………………………………………………………………………………………………………………………………………..6

BIOFARMACJA ………………………………………………………………………………………………………………………………….10

BIOLOGIA MOLEKULARNA ………………………………………………………………………………………………………………..12

BROMATOLOGIA I DIETETYKA …………………………………………………………………………………………………………..14

CHEMIA ANALITYCZNA……………………………………………………………………………………………………………………..17

CHEMIA FIZYCZNA…………………………………………………………………………………………………………………………….22

EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI………………………………………………………………………………………..27

FARMAKOKINETYKA …………………………………………………………………………………………………………………………28

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA……………………………………………………………………………………………………………….30

IMMUNOLOGIA ……………………………………………………………………………………………………………………………….32

PODSTAWY CHEMII ORGANICZNEJ ………..………………………………………………………………………………………..34

PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ I FARMACEUTYCZNEJ…………………………………………..36

POLIMERY BIOMEDYCZNE I BIOMATERIAŁY …………………………………………………………..………………………….39

SYNTEZA I IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH ……………………………………………….………………….42

4

WŁADZE

WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

REKTOR

prof. dr hab. n. med. ZBIGNIEW GACIONG

Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia

prof. dr hab. n. med.. Marek Kuch

Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii

prof. dr hab. n. med. Piotr Pruszczyk

Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji

prof. dr hab. n. med.. Wojciech Lisik

Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska

Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju

prof. dr hab. n. med. Paweł Włodarski

DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

dr hab. n. farm. JOANNA KOLMAS

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. Agnieszka Bazylko

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. Piotr Luliński

5

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

Adres: ul. Żwirki i Wigury 81

02-091 Warszawa

Pokój 12, parter

Telefon: 22 57 20 790

22 57 20 779

E-mail: dziekfoam@wum.edu.pl

Godziny przyjęć interesantów Poniedziałek: 10.00-14.00

Wtorek: 10.00-14.00

Środa: 10.00-14.00

Czwartek: 10.00-14.00

Dyżur Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. Agnieszka Bazylko Poniedziałek

Godzina 12:00 - 14:00

Środa

Godzina 10:00 - 12:00

Uprzejmie prosimy o wcześniejsze wysłanie wiadomości

na adres agnieszka.bazylko@wum.edu.pl celem potwierdzenia spotkania.

6

BIOCHEMIA

BIOCHEMIA

ZAKŁAD BIOCHEMII I FARMAKOGENOMIKI

KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax (22) 5720735, e-mail: katedrabiochemii@wum.edu.pl

Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek - piątek godz. 10.00-14.00

Zespół dydaktyczny: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz

prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz dr Dorota Bryk dr Błażej Grodner dr Grażyna Kubiak-Tomaszewska dr Andrzej Pokrywka dr Zofia Suchocka dr Marta Włodarczyk mgr Elżbieta Interewicz mgr Sylwia Lewandowska-Pachecka

Liczba godzin: wykładów : ......15....... ćwiczeń : ........45....... seminaria: ..........25........ Miejsce realizacji zajęć: wykłady: sala wykładowa ćwiczenia: sala ćwiczeń Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, seminaria: sale wykładowe, biblioteka Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, ul. Banacha 1,

02-097 Warszawa

Liczba punktów ECTS: 6 Cel nauczania i zakres przedmiotu:

Celem nauczania biochemii jest poznanie funkcji żywej materii, w oparciu o jej budowę molekularną oraz metabolizm w zakresie, który pozwoli na zrozumienie, w toku dalszych studiów zagadnień:

– mechanizmu działania oraz metabolizmu leków i innych substancji egzogennych; – biologicznego wytwarzania leków; – laboratoryjnego różnicowania stanów fizjologicznych i patologicznych organizmu człowieka; Dla osiągnięcia powyższych celów niezbędne jest:

a. zrozumienie budowy i funkcji biologicznych białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów oraz hormonów i witamin;

b. poznanie metod wykrywania i oznaczania tych substancji, metod badania kinetyki reakcji enzymatycznych, głównych szlaków metabolicznych i ich współzależności, mechanizmów regulacji metabolizmu;

7

c. nabycie umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytych wiadomości do zrozumienia procesów fizjologicznych i patologicznych ustroju oraz działania na te procesy leków i substancji toksycznych;

d. ukształtowanie postawy twórczego rozwiązywania problemów farmaceutycznych w oparciu o postęp nauk.

Program nauczania:

Tematyka wykładów 1. Struktura i funkcje biologiczne białek. 2. Enzymologia 3. Struktura i funkcje błon biologicznych i utlenianie biologiczne. 4. Metabolizm węglowodanów. 5. Metabolizm lipidów. 6. Katabolizm białek. 7. Współzależności metaboliczne. 8. Biosynteza kwasów nukleinowych i białek.

Tematyka seminariów 1. Enzymologia. 2. Utlenianie biologiczne. 3. Metabolizm węglowodanów. 4. Metabolizm lipidów. 5. Metabolizm białek i aminokwasów 6. Metabolizm innych związków azotowych (puryn, pirymidyn, porfiryn), łączność ciągów

metabolicznych. 7. Regulacja i łączność procesów metabolicznych.

Tematyka ćwiczeń 1. Aminokwasy i białka – analiza ilościowa i jakościowa. 2. Izolacja białek na białek mleka. 3. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na właściwości białek. 4. Kinetyka reakcji enzymatycznych.

5. Metody analizy węglowodanów w materiale biologicznym. 6. Fosfatazy osocza krwi.

7. Analiza lipidów w materiale biologicznym.

Metody organizacji pracy: • wykłady:

wykład poparty prezentacją multimedialną; zajęcia odbywają się 1 raz w tygodniu; w zależności od aktualnej sytuacji epidemiologicznej zajęcia mogą odbywać się w systemie e-learningu

• seminaria; forum dyskusyjne poparte prezentacjami multimedialnymi; zajęcia dla każdej grupy seminaryjnej odbywają się 1 raz w tygodniu; w zależności od aktualnej sytuacji epidemiologicznej zajęcia mogą odbywać się w systemie e-learningu

8

• ćwiczenia:

ćwiczenia manualne prowadzone z wykorzystaniem materiału biologicznego w oparciu o dostępne odczynniki chemiczne i sprzęt laboratoryjny; zajęcia dla każdej grupy ćwiczeniowej odbywają się 1 raz w tygodniu;

Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Ocena postępów nauczania studenta z zakresu biochemii ogólnej odbywa się systemem punktowym obejmującym punkty uzyskiwane w trakcie seminariów, ćwiczeń laboratoryjnych, kartkówek oraz kolokwiów. Warunkiem zaliczenia zajęć i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie co najmniej 60 pkt ze 100 pkt możliwych do zdobycia, w tym nie mniej niż 36 pkt z kolokwiów (maksymalnie 3 x 20 pkt, minimalna liczba zaliczająca dane kolokwium – 12 pkt), nie mniej niż 14 pkt łącznie z seminariów i kartkówek (maksymalnie odpowiednio 6 x 3 pkt i 4 x 2 pkt, minimalna liczba punktów zaliczająca kartkówkę – 1 pkt) oraz nie mniej niż 12 pkt z ćwiczeń (maksymalnie 7 x 2 pkt). Kolokwia poprawkowe będą oceniane systemem punktowym, a liczba uzyskanych punktów będzie podstawą zaliczenia danego kolokwium (następuje wyzerowanie punktów uzyskanych w pierwszym terminie kolokwium) i będzie dodana do liczby punktów uzyskanych z innych kolokwiów. Student może uzyskać tylko 1 termin każdego kolokwium poprawkowego. Dodatkową możliwością zaliczenia zajęć z biochemii jest ustne kolokwium wyjściowe, odbywające się przed 3-osobową Komisją. Łączna liczba punktów uzyskanych w trakcie zajęć będzie przeliczona na ocenę zgodnie z tabelą:

Punkty Ocena

<60,0 2.0

60,0-69,0 3.0

69,1-79,0 3.5

79,1-87,0 4.0

87,1-95,0 4.5

95,1-100,0 5.0

Studentom, którzy uzyskają ocenę 4.5 dodaje się na egzaminie dodatkowe 3 pkt, zaś w przypadku uzyskania oceny 5.0 dodaje się na egzaminie dodatkowe 6 pkt. Dodatkowe punkty dopisywane są osobom, które na egzaminie uzyskają wymagane minimum zaliczeniowe, czyli 50% poprawnych odpowiedzi + 1 pkt lub zgodnie z decyzją Kierownika Zakładu. Egzamin testowy z biochemii ogólnej odbywa się w letniej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu mogą przystąpić studenci, którzy zaliczyli zajęcia z biochemii do końca semestru i zostali dopuszczeni przez Dziekana do letniej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu w sesji poprawkowej mogą przystąpić studenci, którzy nie zdali egzaminu w sesji zimowej oraz studenci, którzy zaliczyli kolokwium wyjściowe. Nie przewiduje się egzaminu w terminie „0”.

Literatura obowiązkowa: 1. Murray R.K., Granner D.K., Mayers P.A., Rodwell V.W.: Biochemia Harpera. Wydawnictwo

Lekarskie PZWL, Warszawa 2018. 2. Stryer L., Berg J.M., Tymoczko J.L.: Biochemia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2018. 3. Ferrier D.R., Chlubek D.: Biochemia. Edra Urban & Partner 2018

Literatura uzupełniająca: 1. Hames D.B., Hooper N.M.: Biochemia. Krótkie wykłady. Wydawnictwo naukowe PWN,

Warszawa 2020.

9

2. Bańkowski E. Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2020.

3. Salvay J.G.: Biochemia w zarysie. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2009.

10

BIOFARMACJA

BIOFARMACJA – PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 22 5720 947 Kierownik Katedry: prof. dr hab. Piotr Wroczyński Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Piotr Suchocki Godziny przyjęć w sprawach studenckich: codziennie w godz. 10.30-11.30 za pośrednictwem MS Teams Roczny wymiar wykładów, seminariów i ćwiczeń: 45 godzin (wykłady - 15, seminaria – 15, ćwiczenia - 15). Miejsce wykładów: wykłady będą prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość z wykorzystaniem platformy e-learningowej www.e-learning.wum.edu.pl. Miejsce seminariów: seminaria będą prowadzone z wykorzystaniem metody i techniki kształcenia na odległość. Miejsce ćwiczeń: sale ćwiczeniowe Zakładu Bioanalizy i Analizy Leków (lub inne zgodnie z zarządzeniem Rektora). Liczba punktów ECTS: 3

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania jest zapoznanie studentów:

• z metodologią badań dostępności farmaceutycznej i biologicznej substancji

leczniczych z różnych postaci leku, a także metodologią badań dotyczącą

równoważności biologicznej leków;

• z wpływem czynników farmakotechnicznych i biologicznych na dostępność

farmaceutyczną i biologiczną substancji leczniczych;

• z biofarmaceutycznymi aspektami podawania leków;

• z metodologią badań klinicznych związanych z preparatem leczniczym (dobra

praktyka kliniczna (GCP) i dobra praktyka laboratoryjna (GLP),

• metodami statystycznymi używanymi w Biofarmacji.

PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów:

1. Dostępność farmaceutyczna, definicja, metody badania, parametry dostępności

farmaceutycznej.

2. Dostępność biologiczna substancji leczniczych. Równoważność biologiczna

produktów farmaceutycznych.

3. Biofarmaceutyczne aspekty leków doustnych.

4. Biofarmaceutyczne aspekty leków podawanych na skórę, podskórnie, śródskórnie,

domięśniowo.

5. Biofarmaceutyczne aspekty leków doodbytniczych i dopochwowych.

6. Biofarmaceutyczne aspekty leków podawanych do nosa, do ucha.

7. Biofarmaceutyczne aspekty leków do oczu.

Tematy seminariów:

1. Dostępność farmaceutyczna substancji czynnej z różnych postaci leków. Czynniki

wpływające na dostępność farmaceutyczną.

2. Statystyczna ocena profili uwalniania. Metody statystyczne zależne i niezależne od

modelu.

3. Zasady Dobrej Praktyki w Badaniach Klinicznych (GCP) w badaniach dostępności i

równoważności biologicznej. Zasady Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP) w

badaniach dostępności i równoważności biologicznej. Walidacja metody

analitycznej.

11

4. Dostępność biologiczna.

5. Badania równoważności biologicznej.

Tematy ćwiczeń: 1. Badanie dostępności farmaceutycznej substancji czynnej z doustnych postaci leku.

2. Badanie dostępności farmaceutycznej substancji czynnej z transdermalnych

postaci leku.

3. Czynniki wpływające na biodostępność substancji czynnej z różnych postaci leku

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Warunkiem uzyskania zaliczenia jest udział w zajęciach seminaryjnych i ćwiczeniach zgodnie z planem. Zaliczenie z całości materiału w formie pisemnej. LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. Sznitowska M., Kaliszan R.: Biofarmacja, Elsevier Urban, Wrocław 2014

2. Janicki S., Sznitowska M., Zieliński W.: Dostępność farmaceutyczna i dostępność biologiczna leków, Ośrodek

Informacji Naukowej „ Polfa” Sp. z o.o., Warszawa 2001.

3. Marzec A.: Badanie dostępności i równoważności biologicznej, Ośrodek Informacji Naukowej OINPHARMA

Sp. z o.o., Warszawa 2007.

LITERATURA ZALECANA

1. Herman T.: Farmakokinetyka, teoria i praktyka, PZWL, Warszawa 2002.

12

BIOLOGIA MOLEKULARNA

ZAKŁAD FARMACJI STOSOWANEJ 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax 022 5720 978 www.farmacjamolekularna.wum.edu.pl e-mail: farmacjamolekularna@wum.edu.pl Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Maciej Małecki Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Dr Agnieszka Zajkowska Godziny przyjęć w sprawach studenckich: ustalane i podane do wiadomości studentów na pierwszym wykładzie Roczny wymiar wykładów, seminariów i ćwiczeń: 30 godzin

wykłady – 15 godz. seminaria – 5 godz. ćwiczenia – 10 godz.

Miejsce wykładów: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego Miejsce seminariów i ćwiczeń: sale ćwiczeniowe Zakładu Farmacji Stosowanej Liczba punktów ECTS: 2 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem prowadzenia kursu jest zapoznanie studentów z molekularnymi podstawami biologii komórki głównie w zakresie funkcjonowania genów oraz białek. Przekazywane informacje dotyczą biologii komórek prawidłowych, jak i nowotworowych. W sposób szczególny omawiane są zagadnienia związane z molekularnymi podstawami cyklu komórkowego, apoptozy, nowotworzenia. Kurs biologii molekularnej obejmuje również zapoznanie studentów ze współczesnymi osiągnięciami dyscyplin biomedycznych w zakresie metod, technik i technologii – omówienia innowacyjnych metod terapii chorób – terapii genowej, oraz metod wykorzystywanych w diagnostyce molekularnej. W zakresie ćwiczeń laboratoryjnych oraz seminariów kurs biologii molekularnej uczy studentów wybranych metod molekularnych związanych z DNA, RNA oraz białkiem – izolacja, ocena ilościowa, jakościowa, identyfikacja, amplifikacja. PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów: 1. Genomy, transkryptomy, proteomy 2. Niekodujące cząsteczki RNA

3. Molekularne podstawy cyklu komórkowego

4. Molekularne podstawy kancerogenezy

5. Terapia genowa

6. Metody biologii molekularnej w farmacji i diagnostyce medycznej

Tematy ćwiczeń: 1. Analiza RNA – izolacja z materiału biologicznego, ocena jakości, ilości, analiza elektroforetyczna

2. Analiza DNA – izolacja z materiału biologicznego, ocena jakości, ilości, amplifikacja wybranych sekwencji

metodą PCR, analiza elektroforetyczna uzyskanych produktów

Tematy seminariów: 1. Analiza białek – izolacja z materiału biologicznego, ocena ilości, analiza elektroforetyczna, barwienie

13

białek w żelach poliakrylamidowych, zasady Western blot

METODY ORGANIZACJI PRACY

Wykłady odbywają się w semestrze letnim w wymiarze 3-4 godzin tygodniowo. Ćwiczenia – blok ćwiczeniowy: 2 ćwiczenia x 5 godz., Seminaria 1 x 5godz. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA 1. Wykonanie i zaliczenie dwóch ćwiczeń laboratoryjnych. 2. Aktywny udział w seminarium 3. Zaliczenie pisemnego testu końcowego 0 – 30 pkt; minimum zaliczeniowe – 60%.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest: obecność i aktywny udział w seminariach, zaliczenie dwóch ćwiczeń laboratoryjnych oraz pisemnego testu końcowego w zakresie co najmniej 60%.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Węgleński P.: Genetyka molekularna, PWN, 2012 2. Turner P.C, McLennan A.G., Bates A.D., White M.R.H.: Biologia molekularna. Krótkie wykłady. Wydanie

trzecie. Wydawnictwo naukowe PWN, 2020 (copyright 2011)

LITERATURA ZALECANA 1. Brown T.A.: Genomy, PWN, 2019 2. Krzakowski M.: Onkologia Kliniczna tom I i II. Borgis Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2006

14

BROMATOLOGIA I DIETETYKA

BROMATOLOGIA I DIETETYKA ZAKŁAD BROMATOLOGII ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, telefon 22 5720785 Kierownik: dr hab. Barbara Bobrowska-Korczak Email: barbara.bobrowska@wum.edu.pl Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Agnieszka Stawarska Email: agnieszka.stawarska@wum.edu.pl Roczny wymiar zajęć: wykłady 15 h, seminaria 10 h, ćwiczenia 5 h. Miejsce prowadzenia ćwiczeń: sala ćwiczeniowa usytuowana na III piętrze w II kostce Wydziału

Farmaceutycznego przy Katedrze Toksykologii Stosowanej, ul. Banacha 1.

W roku akademickim 2020/2021 wykłady i seminaria będą odbywały się zdalnie za pomocą

platformy MS Teams.

Liczba punktów ECTS: 2

Cele nauczania i zakres przedmiotu:

1. Zapoznanie studenta z rolą żywności jako źródłem poszczególnych składników odżywczych dla

organizmu i zapotrzebowaniem ustroju na w/w składniki.

2. Dostarczenie wiedzy na temat zagrożeń dla zdrowia ludzkiego wynikających z niewłaściwego

sposobu żywienia.

3. Zapoznanie studenta z zaleceniami żywieniowymi w zapobieganiu i leczeniu chorób cywilizacyjnych.

Wskazania żywieniowe dla różnych grup wiekowych.

4. Dostarczenie podstawowych informacji z zakresu interakcji leków z żywnością i alkoholem, wpływu

składników diety na działanie leków oraz wpływu leków na wykorzystanie przez organizm

składników odżywczych.

5. Zapoznanie studenta z substancjami dodawanymi celowo do żywności w ramach procesu produkcji

i przechowywania oraz z problemami zanieczyszczenia żywności w powiązaniu z całokształtem

skażenia środowiska związkami chemicznymi i biologicznymi.

6. Zapoznanie studenta z podstawami racjonalnego żywienia i dietetyki medycznej.

7. Zapoznanie studenta z problematyką dotyczącą żywności wzbogacanej, suplementów diety,

żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, żywności modyfikowanej genetycznie.

8. Zapoznanie studenta z podstawowymi regulacjami w zakresie prawa żywnościowego, w tym

bezpieczeństwa żywności.

15

Program nauczania

Tematy wykładów

1. Żywność i żywienie – istotne elementy prawidłowego rozwoju i utrzymania zdrowia na każdym

etapie życia, podstawowe definicje w bromatologii i żywieniu człowieka, podstawowe regulacje z

zakresu prawa żywieniowego w Polsce i w Unii Europejskiej.

2. Normy żywienia - zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze, pożywienie jako źródło energii,

bilans energii – skutki zdrowotne nadmiernej podaży energii.

3. Tłuszcze – rola w organizmie, pokarmowe źródła, skład kwasów tłuszczowych tłuszczów pożywienia,

wpływ różnych grup kwasów tłuszczowych na gospodarkę lipidową organizmu, normy spożycia.

4. Węglowodany - pokarmowe źródła węglowodanów prostych i złożonych, rola cukrów

przyswajalnych i nie przyswajalnych (błonnika pokarmowego) w organizmie, ich wpływ na zdrowie,

wskaźnik indeksu i ładunku glikemicznego, normy spożycia.

5. Białka pożywienia – skład aminokwasowy białek a ich wartość odżywcza, źródła w diecie; skutki

zdrowotne niedoboru białka w pożywieniu, normy spożycia.

6. Składniki mineralne – podział na makro i mikroelementy, rola w organizmie, skutki zdrowotne ich

niedoboru w diecie, czynniki wpływające na przyswajalność, źródła w pożywieniu, normy spożycia.

7. Witaminy - charakterystyka i rola w organizmie, skutki zdrowotne ich niedoborów w diecie, źródła

w pożywieniu, normy spożycia.

8. Produkty spożywcze specjalnego żywieniowego przeznaczenia, żywność wzbogacana, suplementy

diety, żywność modyfikowana genetycznie.

9. Podstawy żywienia dietetycznego – zasady żywienia w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych,

prozdrowotne modele odżywiania – piramida prawidłowego żywienia, dieta śródziemnomorska.

10. Dodatki do żywności – warunki dopuszczenia i stosowania substancji dodatkowych, charakterystyka

i zastosowanie głównych ich grup.

11. Zanieczyszczenia żywności – przyczyny obecności zanieczyszczeń w żywności, jakość zdrowotna

żywności i kontrola jej bezpieczeństwa, charakterystyka poszczególnych grup zanieczyszczeń.

12. Woda i jej znaczenie w żywieniu człowieka, rodzaje wód mineralnych.

13. Interakcje lek-pożywienie.

Tematy seminariów

Produkty spożywcze i ich wartość odżywcza – charakterystyka głównych grup produktów

spożywczych i ich rola w racjonalnej diecie.

Tematy ćwiczeń

16

Ocena sposobu żywienia - obliczanie podstawowej i całkowitej przemiany materii, ocena własnego

sposobu żywienia, korzystanie ze źródeł informacji na temat jakości zdrowotnej żywności i żywienia.

17

CHEMIA ANALITYCZNA

Katedra Chemii Analitycznej i Biomateriałów

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax: 5720 784, 5720 787

Kierownik katedry: Prof. dr hab. inż. Marcin Sobczak

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek 12.00 - 14.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Dr hab. n. farm. Joanna Kolams

Roczny wymiar wykładów, ćwiczeń i seminariów: ogółem 145, w tym: wykładów 35,

seminariów 10, ćwiczeń 100.

Miejsce wykładów, ćwiczeń i seminariów: Wydział Farmaceutyczny WUM, ul. Banacha 1,

Warszawa

Liczba punktów ECTS: 12

CEL NAUCZANIA PRZEDMIOTU:

Celem nauczania chemii analitycznej ilościowej jest zaznajomienie studentów

z podstawowymi wiadomościami z zakresu analizy ilościowej metodami klasycznymi

i instrumentalnymi.

Chemia analityczna stanowi podstawę metodyczną realizacji zadań praktycznych

w ramach takich przedmiotów jak: chemia leków, analiza leku, biochemia, bromatologia,

toksykologia etc. Wymienione dyscypliny posługują się bowiem metodami chemicznej

analizy jakościowej i ilościowej, stąd też zarówno podstawy teoretyczne, jak i umiejętności

praktyczne z zakresu chemii analitycznej są niezbędne dla studentów w toku dalszych

studiów oraz pracy zawodowej.

Student po zakończeniu zajęć z chemii analitycznej powinien umieć:

− dokonać oceny przydatności metody analitycznej w zależności od rodzaju badanego

związku oraz celu analizy;

− pobrać i przygotować próbki do badań;

− przygotować roztwory o żądanym stężeniu oraz roztwory mianowane do oznaczeń

miareczkowych;

− wykonać analizę ilościową związków leczniczych (nieorganicznych i organicznych)

metodami klasycznymi (wagowymi i miareczkowymi) oraz instrumentalnymi

(spektroskopowymi, chromatograficznymi i potencjometrycznymi);

− obliczyć wyniki analizy ilościowej z wykorzystaniem metod matematycznych

i graficznych;

− ocenić statystycznie wyniki analizy ilościowej oraz stosowane metody analityczne;

− zastosować w praktyce podstawy walidacji metod analitycznych.

Zasadnicze treści przedmiotu:

Tematyka wykładów

I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi

1. Wprowadzenie

18

Cel i metody analizy ilościowej. Kierunki rozwoju metod klasycznych chemii

analitycznej ilościowej. Literatura chemii analitycznej. Dobór metody oznaczania,

Pobieranie i przygotowanie próbek do analizy. Błędy pomiarów. Dokładność, precyzja,

czułość.

2. Analiza miareczkowa

a) Podział metod miareczkowych. Równowagi w roztworach.

b) Alkacymetria

Teoria kwasów i zasad. Podstawy teoretyczne miareczkowania alkacymetrycznego.

Wskaźniki. Roztwory buforowe. Substancje podstawowe. Krzywe miareczkowania.

Miareczkowanie kwasów wieloprotonowych. Miareczkowanie alkacymetryczne

w środowisku niewodnym.

c) Analiza strąceniowa

Podstawy teoretyczne miareczkowania strąceniowego. Argentometria - krzywe

miareczkowania, wskaźniki, przykłady oznaczeń.

d) Redoksometria

Podstawy teoretyczne. Krzywe miareczkowania. Wskaźniki. Manganometria

i jodometria - przykłady oznaczeń. Inne działy redoksometrii: bromianometria,

cerometria, chromianometria.

e) Kompleksometria

Podstawy teoretyczne miareczkowania kompleksometrycznego. Kompleksonometria -

miareczkowanie roztworem EDTA; krzywe miareczkowania, wskaźniki, przykłady

oznaczeń.

3. Analiza wagowa

a) Iloczyn rozpuszczalności. Wpływ różnych czynników na rozpuszczalność osadu.

b) Strącanie osadów, sączenie, przemywanie, suszenie i prażenie. Wagi i ważenie.

c) Przykłady oznaczeń - analiza wagowa fosforanów, wapnia, miedzi; analiza złożona

/stopy, minerały/.

II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi

1. Wprowadzenie

Porównanie metod klasycznych i instrumentalnych. Czynniki wpływające na wybór

metody. Statystyczna ocena wyników. Walidacja.

2. Metody elektrochemiczne.

Potencjometria - równanie Nernsta. Rodzaje elektrod /omówienie elektrod: wodorowej,

chinhydronowej, antymonowej, kalomelowej/. Elektroda szklana - budowa, zasada

działania; pomiar pH przy użyciu elektrody szklanej. Elektrody jonoselektywne.

Miareczkowanie potencjometryczne - metoda klasyczna, miareczkowanie do punktu

zerowego; zastosowanie miareczkowania potencjometrycznego.

3. Spektroskopia:

a.) Wstęp do spektroskopii atomowej i molekularnej.

Absorpcja/emisja/rozproszenie. Zakresy spektroskopowe promieniowania

elektromagnetycznego. Poziomy energetyczne atomów i cząsteczek. Widma

spektroskopowe – liniowe i pasmowe. Parametry pasma spektroskopowego.

Przyczyny poszerzenia linii atomowych oraz pasm w spektroskopii molekularnej.

Rodzaje poziomów energetycznych cząsteczek i ich obsadzenie. Rodzaje technik

spektroskopowych w analizie elementarnej oraz analizie jakościowej i ilościowej

związków chemicznych. Termy atomowe. Linia rezonansowa i linia ostatnia.

Porównanie cech analitycznych różnych technik spektroskopowych analizy

19

elementarnej. Spektrometria ICP-MS jako metoda alternatywna do technik

spektroskopii atomowej. Mineralizacja próbek stałych.

b.) Spektroskopia atomowa F-AES.

Schemat eksperymentu. Nebulizer. Zjawiska zachodzące w płomieniu palnika. Palnik

szczelinowy i rozkład temperatury w jego płomieniu. Wybór gazu palnego

i utleniającego. Zależność natężenia atomowej linii emisyjnej od dopływu próbki

i obszaru emisji w płomieniu palnika. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska

przeszkadzające w oznaczeniach.

c.) Spektroskopia atomowa ICP-AES.

Schemat eksperymentu. Plazma. Zalety i wady atomizacji w plazmie. Zasada

działania i budowa palnika z plazmą sprzężoną indukcyjnie. Budowa, działanie

i elementy składowe spektrometrów. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska

przeszkadzające w oznaczeniach.

d.) Spektroskopia molekularna UV/Vis.

Zakres i podzakresy UV/Vis. Schemat eksperymentu absorpcyjnego. Pomiar

względny – rola odnośnika. Transmitancja i absorbancja. Prawa absorpcji.

Współczynnik absorpcji. Odchylenia od prawa Lamberta-Beera. Podstawy teorii

elektronowych widm cząsteczkowych. Efekty rozpuszczalnikowe. Aparatura i jej

komponenty. Zagadnienia analityczne – technika prowadzenia pomiarów, oznaczenia

jednoskładnikowe i wieloskładnikowe, metoda dodatku wzorca. Precyzja

i dokładność metody – metody zwiększające precyzję oznaczenia. Zastosowania

spektrofotometrii UV/Vis.

4. Chromatografia:

a) Podstawy teoretyczne - chromatografia adsorpcyjna, podziałowa, jonowymienna.

b) Chromatografia cienkowarstwowa / TLC /

Współczynnik Rf . Sorbenty stosowane w TLC. Techniki rozwijania chromatogramów.

c) Chromatografia gazowa /GC/

Adsorbent, detektory, dane retencji.

d) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa /HPLC/ - wiadomości ogólne.

e) Detektory elektrochemiczne.

Tematyka ćwiczeń

I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi

1. Analiza miareczkowa:

a) Sprawdzenie pojemności kolby i pipety; nauka ważenia.

b) Alkacymetria - oznaczanie mocnego kwasu, mocnej zasady, Na2CO3, NaOH obok

Na2CO3.

c) Manganometria - oznaczanie Fe3+.

d) Jodometria - oznaczanie K2Cr2O7, Cu2+.

e) Kompleksonometria - oznaczanie Zn.

f) Analiza strąceniowa - oznaczanie chlorków metodą Mohra lub bromków metodą

Volharda.

2. Analiza wagowa

a) Zapoznanie się z podstawami analizy wagowej - oznaczanie wody krystalizacyjnej.

II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi

1. Metody elektrochemiczne

a) Potencjometria:

20

- pomiar pH / wyznaczanie pH na podstawie pomiaru SEM; bezpośredni pomiar pH

po wykalibrowaniu aparatu na bufory wzorcowe /;

- miareczkowanie potencjometryczne metodą klasyczną: alkacymetryczne i

redoksometryczne;

- oznaczanie Ag metodą krzywej wzorcowej.

2. Spektroskopia

a) Spektrofotometria absorpcyjna:

- oznaczanie metali w zakresie Vis;

- oznaczanie związków organicznych w zakresie UV-Vis;

- oznaczanie wybranych jonów metali metodą miareczkowania spektrofotometrycznego.

b) Fotometria płomieniowa

- elementy walidacji metody.

3. Chromatografia

a) Chromatografia cienkowarstwowa:

- identyfikacja barwników;

- sposoby rozwijania chromatogramów; zjawisko demiksji;

- oznaczenie z zastosowaniem densytometrii.

b) Chromatografia gazowa - jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi alifatycznych.

c) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa – identyfikacja i oznaczanie pochodnych

ksantyny/słodzików.

Tematyka seminariów

1. Alkacymetria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników analizy,

analizy jedno- i dwuskładnikowe.

2. Obliczanie pH słabych kwasów i słabych zasad – cząsteczkowych i jonowych.

3. Obliczanie pH roztworów buforów.

4. Kompleksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników

analizy, miareczkowanie odwrotne.

5. Redoksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników

analizy, miareczkowanie podstawieniowe. Wpływ pH na potencjał redoks.

6. Miareczkowa analiza strąceniowa: przygotowanie i mianowanie roztworów,

obliczanie wyników analizy, ustalanie odpowiedniego stężenia wskaźnika.

7. Wpływ wspólnego jonu na rozpuszczalność osadu. Analiza wagowa: obliczanie

wyników analizy, wielkości odważki, ilości odczynnika strącającego. Mnożnik

analityczny - wagowy.

FORMY KONTROLI I OCENIANIA WYNIKÓW NAUCZANIA

Zaliczenia w postaci pisemnych: sprawdzianów, kolokwiów oraz egzaminu.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

- Skrypt „Miareczkowa analiza ilościowa. Materiały do ćwiczeń”. S. Baranowska,

Wydawnictwo WUM, 2015.

- Skrypt „Ćwiczenia z instrumentalnej analizy chemicznej”, praca zbiorowa pod redakcją

Prof. Wacława Kołodziejskiego, Wydawnictwo WUM, 2013.

- Skrypt „Zadania z potencjometrii”. M. Żołnowski, Wydawnictwo WUM, 2005.

- J. Minczewski, Z. Marczenko „Chemia analityczna” tom 3. Wydawnictwo Naukowe

PWN, 2001.

21

- W. Szczepaniak „Metody instrumentalne w analizie chemicznej”. Wydawnictwo

Naukowe PWN, 2005.

- A. Cygański „Podstawy metod elektroanalitycznych”, WNT, 2009.

LITERATURA ZALECANA

- Z. Witkiewicz Z. „Podstawy chromatografii”, WNT, 2005.

- A. Cygański „Metody spektroskopowe w chemii analitycznej”, WNT, 2009.

Z. Galus „Ćwiczenia rachunkowe z chemii analitycznej”, Wydawnictwo Naukowe PWN,

2002.

22

CHEMIA FIZYCZNA

C H E M I A F I Z Y C Z N A

Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy

Zakład Chemii Fizycznej

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. (22) 57 20 950

Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Dariusz Maciej Pisklak

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: podane są na stronie internetowej Zakładu.

Osoby odpowiedzialne za dydaktykę:

Kierownik ćwiczeń laboratoryjnych: dr hab. n. farm. Katarzyna Paradowska

Kierownik ćwiczeń rachunkowych: dr hab. n. farm. Tomasz Gubica

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godz., seminaria 15 godz.,

ćwiczenia 50 godz.

Miejsce wykładów i ćwiczeń rachunkowych: platforma Microsoft Teams

Miejsce ćwiczeń laboratoryjnych: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego WUM

oraz Zakład Chemii Fizycznej

Punkty ECTS: 7

Cel nauczania i zakres przedmiotu

Chemia fizyczna to dział nauki obejmujący termodynamikę, kinetykę, statystykę,

elektrochemię, spektroskopię i modelowanie molekularne. Znajomość tej tematyki jest

niezbędna do zrozumienia mechanizmów chemicznych, biochemicznych i technologicznych,

z którymi studenci spotykają się w dalszym toku studiów. Chemia fizyczna daje także

podstawy dla farmakokinetyki, farmakologii, technologii postaci leków oraz farmacji

przemysłowej, zatem jest konieczna do rozwiązywania problemów, z którymi farmaceuta

będzie miał do czynienia w przyszłej pracy zawodowej.

Zakres przedmiotu obejmuje wysłuchanie wykładów z tematów objętych programem

nauczania, udział w obowiązkowych seminariach (ćwiczenia rachunkowe) oraz wykonanie

10 ćwiczeń na pracowni. Ich celem jest zapoznanie z aparaturą i metodą pomiaru, np. ciepła

rozpuszczania, temperatury wrzenia mieszanin, skręcalności właściwej, przewodnictwa,

widm UV-vis i NMR.

23

Program nauczania

Wykłady:

1. Układ, równanie stanu, I zasada termodynamiki, definicja energii wewnętrznej i entalpii.

Termochemia: ciepło molowe, ciepło reakcji, prawa Kirchoffa i Hessa.

2. II zasada termodynamiki, definicja entropii. Zmiana entropii i entalpii w procesie

odwracalnym i nieodwracalnym. Energia swobodna i entalpia swobodna, związki

między funkcjami U, H, G, F i S, kryteria samorzutności procesów.

3. Termodynamika procesów nieodwracalnych (termodynamika równowagowa, nierówno-

wagowa: liniowa i nieliniowa; struktury dyssypatywne, kryteria samoorganizacji a

powstanie życia).

4. Powinowactwo chemiczne, równanie Gibbsa-Helmholtza. Potencjał chemiczny, reguła

faz, równanie Clausiusa-Clapeyrona, ciepła przemiany fazowej, diagramy fazowe.

5. Statyka. Stałe równowagi, prawo działania mas, metody wyznaczania stałej równowagi.

Reguła przekory. Izobara oraz izochora van't Hoffa. Równowagi Donnana.

6. Chwilowa i średnia szybkość reakcji chemicznej. Równania reakcji I, II, III oraz

ułamkowego i zerowego rzędu. Stale szybkości. Czasy połówkowe. Metody

wyznaczania rzędu reakcji i stałych szybkości. Reakcje równolegle i następcze. Reakcje

odwracalne.

7. Wpływ temperatury na szybkość reakcji. Równanie Arrheniusa. Teoria zderzeń

aktywnych i kompleksu aktywnego. Energia aktywacji i metody jej wyznaczania.

Reakcje z udziałem katalizatorów. Kataliza: dodatnia i ujemna, homogeniczna,

heterofazowa, autokataliza. Kinetyka reakcji enzymatycznych, równanie Michaelisa-

Menten.

8. Prawo Daltona, prawo Henry'ego. Roztwór cieczy w cieczy o nieograniczonej

rozpuszczalności. Prawa Raoulta, homozeotropia dodatnia i ujemna. Układy ciekłe z

ograniczoną mieszalnością. Wpływ temperatury na mieszalność. Heterozeotropia

dodatnia i ujemna. Ciecze niemieszające się.

9. Roztwory ciał stałych w cieczach. Obniżenie prężności pary nad roztworem.

Podwyższenie temperatury wrzenia, obniżenie temperatury krzepnięcia. Dwuskładni-

kowe układy z ograniczoną i całkowitą niemieszalnością. Układy trójskładnikowe

ciekłe, trójkąt Gibbsa. Prawo podziału Nernsta.

24

10. Elektrochemia. Oddziaływanie jon-rozpuszczalnik, jon-jon, ruchliwość jonów, przewo-

dnictwo w roztworach, podwójna warstwa elektryczna, rodzaje półogniw, ogniwa, siła

elektromotoryczna i jej pomiar, elektroliza, zjawiska elektrokinetyczne.

11. Zjawiska na granicy faz. Lepkość, napięcie powierzchniowe, adsorpcja fizyczna i

chemiczna. Rodzaje koloidów, własności optyczne, kinetyczne i elektryczne koloidów,

koagulacja, elektroforeza. Układy dyspersyjne: emulsje, żele, zawiesiny, mikrocząstki,

liposomy.

12. Spektroskopia molekularna. Polaryzowalność i momenty dipolowe molekuł, rotacje i

oscylacje. Widma absorpcyjne w podczerwieni i widma Ramana. Widma elektronowe,

absorpcyjne UV-vis. Luminescencja, fluorescencja, fosforescencja. Fotochemia: Prawo

Grotthusa-Drapera. Równoważnik fotochemiczny. Wydajność kwantowa reakcji

fotochemicznej. Przykłady reakcji fotochemicznych.

13. Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego. Przesunięcie chemiczne i stała

sprzężenia spinowo-spinowego. Widma 1H, 13C, 15N, 31P NMR, identyfikacja związków

biologicznie czynnych i leków. NMR in vivo, tomografia magnetyczno-rezonansowa.

14. Spektroskopia elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR). Współczynnik

rozszczepienia spektroskopowego i stała sprzężenia spinowo-spinowego. Widma EPR

prostych rodników organicznych, rodniki tlenowe i ich rola. Wolne rodniki w

organizmach, atmosferze oraz w materiałach medycznych i żywności sterylizowanej

radiacyjnie. Znaczniki spinowe, pułapki spinowe.

15. Modelowanie molekularne. Budowa przestrzenna molekuł: długości wiązań, kąty

walencyjne, kąty torsyjne. Oddziaływania wewnątrz- i międzycząsteczkowe.

Konfiguracja, konformacja. Kryteria optymalizacji geometrii. Podstawy mechaniki

molekularnej. Zastosowanie metod komputerowych w projektowaniu leków.

Ćwiczenia laboratoryjne:

W ramach ćwiczeń laboratoryjnych student wykonuje 10 z poniższych ćwiczeń:

1. Badanie równowagi reakcji metodą spektrofotometryczną

2. Wyznaczanie współczynnika podziału kwasu organicznego

3. Badanie równowagi ciecz-para w układzie dwuskładnikowym

4. Wyznaczenie krzywej binoidalnej w układzie trójskładnikowym

5. Wyznaczenie wartości funkcji termodynamicznych reakcji elektrodowej. Wyznaczanie

wartości stopnia dysocjacji kwasu metodą potencjometryczną

25

6. Wyznaczanie stałej dysocjacji słabego kwasu metodą konduktometryczną

7. Wyznaczanie molowego ciepła rozpuszczania kwasu w wodzie

8. Kinetyka reakcji pierwszego rzędu: badanie kinetyki reakcji rozkładu nadtlenku wodoru

w roztworach wodnych katalizowanych jonami Fe3+

9. Kinetyka reakcji odwracalnych. Pomiar polarymetryczny kinetyki mutarotacji glukozy

10. Wyznaczanie izotermy adsorpcji w układzie węgiel medyczny - wodny roztwór kwasu

11. Wyznaczanie izotermy adsorpcji Gibbsa metodą pomiaru napięcia powierzchniowego

12. Wyznaczanie punktu izoelektrycznego wodnego roztworu koloidu metodą pomiaru

lepkości

13. Interpretacja widm 1D i 2D 1H i 13C NMR wysokiej rozdzielczości

14. Teoretyczny opis cząsteczek, obliczenia wybranych właściwości fizykochemicznych, w

tym parametrów geometrycznych i energetycznych

Seminaria (ćwiczenia rachunkowe):

Student rozwiązuje zadania rachunkowe z następujących działów chemii fizycznej:

1. I zasada termodynamiki

2. Termochemia

3. Adiabatyczne przemiany gazu doskonałego

4. II zasada termodynamiki

5. Inne funkcje termodynamiczne

6. Roztwory i równowagi fazowe

7. Równowagi chemiczne

8. Kinetyka chemiczna

9. Elektrochemia

Metody organizacji pracy

Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych i seminaryjnych. Ćwiczenia

laboratoryjne wykonywane są w grupach dwuosobowych. Przed rozpoczęciem zajęć

studenci zdają kolokwium wejściowe, które dopuszcza do wykonania ćwiczenia.

Formy kontroli i ocena wyników nauczania

Kontrola i ocena wyników nauczania prowadzona jest w formie 2 kolokwiów pisemnych z

ćwiczeń rachunkowych oraz w formie 10 kolokwiów wejściowych (ustnych bądź

26

pisemnych) odbywających się przed każdym zajęciami z ćwiczeń laboratoryjnych. Oceniane

są również sprawozdania z ćwiczeń laboratoryjnych. Ponadto na seminariach (ćwiczenia

rachunkowe) oceniane są odpowiedzi ustne i aktywność na zajęciach. Na koniec semestru

przeprowadzany jest egzamin w formie pisemnej obejmujący tematykę wykładów,

seminariów (ćwiczeń rachunkowych) i ćwiczeń laboratoryjnych. Warunkiem dopuszczenia

do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń rachunkowych i laboratoryjnych.

Piśmiennictwo obowiązkowe:

1. T.W. Hermann (red.), Chemia fizyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

2007.

2. T. Gubica (red.), Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej, skrypt dla studentów

farmacji i analityki medycznej, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2015.

3. S. Warycha, K. Zawada, Ćwiczenia rachunkowe z chemii fizycznej, skrypt dla studentów

farmacji, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2013.

Piśmiennictwo zalecane:

1. P.W. Atkins, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.

2. P.W. Atkins, Podstawy chemii fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2009.

3. K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2009.

4. L. Komorowski, A. Olszowski (red.), Chemia fizyczna. Laboratorium fizykochemiczne,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

5. R.M. Silverstein, F.X. Webster, D.J. Kiemle, Spektroskopowe metody identyfikacji

związków organicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

6. Z. Kęcki, Podstawy spektroskopii molekularnej, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1992.

27

EKONMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI

28

FARMAKOKINETYKA

ZAKŁAD FARMAKODYNAMIKI

ul. Banacha 1B, 02-097 Warszawa, tel. 22 116 61 26, fax 22 116 62 03

Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: Czwartek od godz. 13.00 – 14.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny Dr n. farm. Agnieszka Kowalczyk Osoba odpowiedzialna za przedmiot: Dr n. farm. Renata Wolińska

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 15 godzin wykładów, 12 godzin seminariów, 3 godziny ćwiczeń

Liczba punktów ECTS: 2

CELE NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:

• Zapoznanie z procesami jakim podlega lek w ustroju, po jego podaniu (LADME; uwalnianie, wchłanianie, dystrybucja, metabolizm, wydalanie);

• Zapoznanie z matematycznym opisem losów leku w ustroju;

• Przedstawienie podstawowych parametrów farmakokinetycznych oraz ich interpretacji i wykorzystania w opracowaniu prawidłowego schematu dawkowania.

PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów

1. Podstawowe pojęcia i definicje z zakresu farmakokinetyki. 2. Charakterystyka i czynniki wpływające na losy leków w ustroju: uwalnianie i wchłanianie. 3. Charakterystyka i czynniki wpływające na losy leków w ustroju: dystrybucja. 4. Charakterystyka i czynniki wpływające na losy leków w ustroju: metabolizm. Efekt

pierwszego przejścia. Krążenie wątrobowo-jelitowe. 5. Charakterystyka i czynniki wpływające na losy leków w ustroju: eliminacja. 6. Terapia monitorowana stężeniem leków we krwi. 7. Modele farmakokinetyczne.

Tematy seminariów i ćwiczeń

29

1. Rzędowość reakcji. Regresja liniowa. Model jednokompartmentowy – podanie iv – iniekcja szybka (bolus). Model jednokompartmentowy – infuzja ciągła.

2. Model jednokompartmentowy – podanie pozanaczyniowe. Model dwukompartmentowy – podanie iv.

3. Model dwukompartmentowy – podanie pozanaczyniowe. Farmakokinetyka niezależna od modelu.

4. Farmakokinetyka wielokrotnego podania. Obliczenia schematu dawkowania – przedział dawkowania, dawka inicjująca i podtrzymująca. Obliczenia i interpretacja parametrów farmakokinetycznych.

5. Ćwiczenia praktyczne z farmakokinetyki z zastosowaniem programów komputerowych.

METODY ORGANIZACJI PRACY Wykłady, seminaria, indywidualne prezentacje studentów, ćwiczenia z zakresu obliczeń wybranych parametrów farmakokinetycznych, ćwiczenia praktyczne z użyciem specjalistycznych programów komputerowych. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Ocena wiadomości studenta przeprowadzana będzie na bieżąco, zgodnie z programem wykładów i seminariów. Obecność obowiązkowa. Wymagane będzie przygotowanie przez studenta prezentacji multimedialnej. Ostateczne zaliczenie przedmiotu będzie miało postać egzaminu testowego z materiału nauczania przedstawionego podczas wykładów, seminariów i ćwiczeń.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. Wyska E.: Farmakokinetyka. Podstawy i znaczenie praktyczne. MedPharm Polska, Wrocław, 2013.

2. Hermann T.: Farmakokinetyka. Teoria i praktyka, PZWL, Warszawa 2002. 3. Skibińska Ł., Hermann TW.: Ćwiczenia z farmakokinetyki: skrypt dla studentów farmacji i

analityki medycznej. Wyd. Uczeln. AMiKM. Poznań 2003.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Ritschel W.A., Kearns G. L.: Handbook of basic pharmacokinetics including clinical applications, American Pharmacists Association, VII edition, 2009.

30

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795

Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek, czwartek godz. 10–12.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Roczny wymiar zajęć: 30 godzin.

Wykłady odbywają się w salach wykładowych WUM, ćwiczenia i seminarium w salach ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska

Liczba punktów ECTS – 2

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na jednostki i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań profilaktycznych z uwzględnieniem umiejętności wykorzystania metod epidemiologicznych.

Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania zagadnień ochrony zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku farmacja.

TEMATYKA WYKŁADÓW (10 godz.)

1. Zadania i cele higieny i epidemiologii. Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych.

2. Epidemiologia chorób zakaźnych i niezakaźnych w Polsce i na świecie

3. Zanieczyszczenia naturalne i antropogeniczne środowiska.

4. Wpływ czynników i elementów środowiska na zdrowie człowieka. Higiena komunalna i higiena środowiska pracy,

5. Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych, metodologia oceny działania genotoksycznego ksenobiotyków,

TEMATYKA SEMINARIUM (5 godz.)

Zaprojektowanie i prezentacja badania epidemiologicznego oceniającego wpływ czynników środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na zdrowie człowieka

TEMATYKA ĆWICZEŃ (15 godz.)

1. Badanie właściwości genotoksycznych i mutagennych substancji chemicznych;

2. Badanie wybranych czynników środowiska pracy;

3. Badanie wybranych czynników fizykochemicznych środowiska zamieszkania.

4. Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu wykrycia i oceny czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki chorobowej.

31

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych, indywidualnych prezentacji na ćwiczeniach i seminarium oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego obejmującego materiał ćwiczeniowy, seminaryjny i wykładowy.

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZUJĄCE:

1. Nałęcz-Jawecki G., A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. Demkowicz-Dobrzański. Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie. 2007.

2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badania. PZWL, Warszawa, 1999.

3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL. 2010.

4. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.

PIŚMIENNICTWO UZUPEŁNIAJĄCE:

1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL, Warszawa, 2000.

2. Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T. Basic epidemiology. WHO, Geneva, 1993.

32

IMMUNOLOGIA

Zakład Biochemii i Farmakogenomiki, Wydział Farmaceutyczny

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/fax: (22) 572 07 35,

e-mail: katedrabiochemii@wum.edu.pl

Kierownik Katedry: prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Wioletta Olejarz

Opiekun zajęć: dr n. farm. Wioletta Olejarz,

tel. 22 116 61 85

e-mail: wioletta.olejarz@wum.edu.pl

Osoby prowadzące zajęcia:

Dr Wioletta Olejarz

Dr hab. Olga Ciepiela

Dr Sławomir Białek

Mgr Dominika Łacheta

Roczny wymiar wykładów i seminariów:

Wykłady 10 godzin

Seminaria 20 godzin

Egzamin w sesji zimowej (III rok) oraz letniej (II rok)

Miejsce wykładów i seminariów:

Zgodnie z planem zajęć

Cel nauczania i zakres przedmiotu:

Celem nauczania immunologii jest zapoznanie studentów z budową i funkcją układu

odpornościowego, mechanizmami odpowiedzi immunologicznej, wpływem leków na układ

odpornościowy oraz zastosowaniem odkryć immunologii w diagnostyce i terapii.

Program nauczania:

Tematy wykładów:

1. Wprowadzenie do układ odpornościowy: komórki, tkanki i narządy układu odpornościowego,

przeciwciała, układ dopełniacza, receptory limfocytów T, cząsteczki MHC.

2. Rodzaje odpowiedzi immunologicznej: odporność wrodzona, prezentacja antygenu,

współdziałanie komórek w wytwarzaniu przeciwciał, komórki żerne w odporności, cytotoksyczność

odpowiedzi immunologicznej, regulacja odpowiedzi immunologicznej, odpowiedzi immunologiczne

w tkankach.

3. Immunologia zakażeń: odporność przeciwwirusowa, odporność przeciwbakteryjna i

przeciwgrzybiczna, odporność na inwazje pasożytnicze, pierwotne niedobory odporności, AIDS i

wtórne niedobory odporności, szczepienia.

4. Odpowiedzi immunologiczne przeciw tkankom: tolerancja immunologiczna, autoimmunizacja i

choroby autoimmunizacyjne, przeszczep i odrzucenie, odporność na nowotwory.

5. Nadwrażliwości: typu I (natychmiastowa), typu II, typu III, typu IV.

Tematy seminariów:

1. Definicje podstawowe. Budowa narządów limfatycznych. Budowa przeciwciał i receptorów

limfocytów T rozpoznających antygen.

2. Odpowiedź wrodzona. Funkcja układu dopełniacza. Interferony. Funkcje makrofagów i

granulocytów. Cytotoksyczność naturalna i zależna od przeciwciał. Mechanizmy cytotoksyczności

limfocytów.

33

3. Źródła różnorodności przeciwciał i receptorów limfocytów T rozpoznających antygen.

Zastosowanie przeciwciał monoklonalnych i ich pochodnych.

4. Główny układ zgodności tkankowej. Prezentacja antygenów limfocytom T. Typy odpowiedzi

immunologicznej.

5. Populacji i subpopulacje limfocytów. Cytokiny i ich receptory. Rola cytokin i cząsteczek

powierzchniowych w aktywacji, proliferacji i różnicowaniu limfocytów. Regulacja odpowiedzi

immunologicznej humoralnej i komórkowej. Zastosowanie cytokin w medycynie.

6. Pierwotne i wtórne niedobory odporności. Diagnostyka niedoborów odporności oraz

funkcjonowania układu odpornościowego. Terapia genowa.

7. Tolerancja immunologiczna. Mechanizmy zabezpieczające przed autoagresją. Mechanizmy

indukujące autoagresję. Choroby autoimmunologiczne.

8. Nadwrażliwość. Typy nadwrażliwości ze szczególnym uwzględnieniem nadwrażliwości typu I.

Immunoterapia alergenem.

9. Immunologia transplantacyjna. Mechanizmy odrzucania przeszczepów alogenicznych.

Charakterystyk przeszczepów różnych narządów. Indukcja tolerancji transplantacyjnej.

10. Immunologia nowotworów. Mechanizmy ucieczki nowotworu spod kontroli układu

odpornościowego. Odpowiedź przeciwnowotworowa układu odpornościowego. Współczesna

immunoterapia nowotworów.

Metody organizacji pracy:

Kurs składa się z wykładów i seminariów. Na wykładach przedstawiane są aktualne osiągnięcia w

wybranych dziedzinach immunologii. Studenci proszeni są o wcześniejsze zapoznanie się z tematami

poszczególnych seminariów. Szczegółowy plan i tematyka seminariów dostępne na stronie

internetowej Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej. Na wybranych seminariach studenci są

proszeni o przygotowanie prezentacji na zadany temat i aktywnej dyskusji z prowadzącym zajęcia.

Formy kontroli i ocena wyników nauczania:

• Kolokwia testowe 30 pytań

• Egzamin testowy przeprowadzany w sesji zimowej. Obejmuje on 60 pytań (jednokrotnego

wyboru). Aby zostać dopuszczonym do egzaminu, należy być obecnym na seminariach oraz

zaliczyć kolokwia.

Literatura obowiązkowa:

1. “Immunologia” DB Roth , D. Male , I. Roitt, J. Brostoff, wydanie polskie pod red. Jan

Żeromskiego. Edra Urban & Partner, Wrocław 2008.

2. „Immunologia” pod redakcją J. Gołąba, M. Jakóbisiaka, W. Laska i T. Stokłosy. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2012r.

Literatura uzupełniająca:

1. „Diagnostyka immunologiczna w praktyce lekarskiej” J. Żeromski, K.Madaliński, JM

Witkowski. Mediton, Łódź 2017, wyd.1

34

PODSTAWY CHEMII ORGANICZNEJ

-ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, parter - Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska - Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałki 1100-1200

- Kierownik ćwiczeń: dr hab. Kinga Ostrowska - Roczny wymiar zajęć: 40 godzin wykładów, 30 godzin seminariów, - Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, miejsce seminariów: Zakład Chemii Organicznej,

parter, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa - Liczba punktów ECTS: 6 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania chemii organicznej jest uzyskanie podstaw do zrozumienia chemii substancji leczniczych, biochemii, molekularnych podstaw farmakognozji, toksykologii i bromatologii. W czasie zajęć student powinien opanować wiedzę dotyczącą podziału związków organicznych, oraz ich nomenklatury i właściwości chemicznych. Powinien zapoznać się z rodzajami rekacji chemicznych i ich mechanizmami w powiązaniu ze strukturą związków organicznych. Powinien poznać różne typy izomerii i ich związek z właściwościami biologicznymi i fizykochemicznymi molekuł. Powinien umieć zaproponować teoretycznie możliwą syntezę prostego związku na podstawie znajomości reaktywności poszczególnych grup funkcyjnych.

PROGRAM NAUCZANIA

Wykłady (40 godzin) obejmują: podział związków węgla i nomenklaturę związków organicznych oraz systematykę związków organicznych według grup funkcyjnych i ich właściwości; strukturę związków organicznych w ujęciu teorii orbitali atomowych i molekularnych oraz efekty reonansowy i indukcyjny; budowę i właściwości związków heterocyklicznych oraz wybranych zwiazków naturalnych; typy i mechanizmy reakcji chemicznych związków organicznych; mechanizmy tworzenia i rodzaje wiązań chemicznych oraz mechanizmy oddziaływań miedzycząsteczkowych; podstawowe typy reakcji chemicznych. Podczas seminariów (30 godzin) analizowane są i rozwiązywane wybrane zagadnienia teoretyczne będące rozszerzeniem tematyki wykładowej. Podstawowy materiał zawarty jest w podręczniku do chemii organicznej wydanym przez Oficynę Wydawniczą WUM (D. Maciejewska, M. Langwald, „Chemia organiczna” T. 1 i T. 2.). Podręcznik dostępny jest w formie elektronicznej (skrypty on-line). W trakcie wykładów odbywają się 3 repetytoria z zakresu materiału przerobionego na wykładach i seminariach.

METODY ORGANIZACJI PRACY Wykłady trwają cały semestr zimowy i są prowadzone równolegle z seminariami.

35

FORMY KONTROLI Wiadomości zdobyte podczas wykładów są sprawdzane na 3 repetytoriach przeprowadzanych w ciągu całego semestru trwania zajęć. Repetytoria są punktowane, a o ich zaliczeniu decyduje odpowiedni próg punktowy. Po uzyskaniu wymaganej ilości punktów z repetytoriów, student dopuszczany jest do sesji egzaminacyjnej w semestrze zimowym. Egzamin końcowy jest pisemny. Studenci, którzy uzyskali wysoką ilość punktów z repetytoriów (podawaną przed rozpoczęciem zajęć) są zwalniani z egzaminu pisemnego i uzyskują ocenę bardzo dobrą. Dokładny regulamin przedmiotu jest wywieszony w gablocie w Zakładzie Chemii Organicznej. Wszystkie informacje dotyczące przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu: http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku farmacja. LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. D. Maciejewska. M. Langwald „Chemia Organiczna, T.1 i T.2”, Oficyna Wydawnicza WUM Warszawa 2009.

2. J. McMurry „Chemia Organiczna”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007/2010.

3. J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers. Chemia organiczna. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2011.

LITERATURA ZALECANA

1. H.Hart, L. E. Craine, D.I. Hart „Chemia Organicza, krótki Kurs” Wydawnictwo Leekarskie PZWL, Warszawa 1999.

2. R. T. Morrison, R. N. Boyd “Chemia Organiczna” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

3. P. Masztalerz „Chemia Organiczna” Wydawnictwo Chemiczne, Wrocław 2000.

36

PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ

I FARMACEUTYCZNEJ

Podstawy naukowej informacji medycznej i farmaceutycznej

BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, Informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08 e-mail: biblioteka@wum.edu.pl http://www.biblioteka.wum.edu.pl Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata e-mail: irmina.utrata@wum.edu.pl

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA DYDAKTYKĘ: mgr Irmina Utrata ROCZNY WYMIAR ZAJĘĆ: Szkolenie online CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU: Przygotowanie do samodzielnego, efektywnego korzystania z dostępnych źródeł informacji z

zakresu medycyny i nauk pokrewnych oraz do samodzielnego wyboru źródeł wiedzy adekwatnych

do aktualnych potrzeb w zakresie informacji. Kształtowanie umiejętności oceny wiarygodności

źródeł informacji oraz nawyków korzystania z materiałów źródłowych z poszanowaniem praw

autorskich. Uświadomienie potrzeby ustawicznego kształcenia i rozwoju zawodowego.

Program nauczania:

• najważniejsze pojęcia z zakresu informacji naukowej

• źródła informacji – podział i charakterystyka

• dostępność i architektura źródeł informacji w ofercie Biblioteki Uczelnianej, ze szczególnym uwzględnieniem e-zasobów zgromadzonych na stronie www.biblioteka.wum.edu.pl

• praktyczne sposoby wyszukiwania naukowych zasobów medycznych

• ocena wiarygodności i jakości źródeł

• rzetelność naukowa

• Internet jako źródło informacji naukowej

37

Metody organizacji pracy: szkolenie online Formy kontroli i ocena wyników nauczania: test online - udzielenie 67% poprawnych odpowiedzi (zaliczenie na ocenę)

POLECANE STRONY WWW: http://www.biblioteka.wum.edu.pl

Program szczegółowy

1. Ważne pojęcia (słowo kluczowe, hasło przedmiotowe, MeSH, przypis, abstrakt, ISBN,

ISSN, itp.)

2. Źródła informacji

2.1. Instytucjonalne

2.1.1. Oddział Informacji Naukowej

2.1.2. Wypożyczalnia Międzybiblioteczna

2.1.3. Inne biblioteki naukowe

2.2. Nieinstytucjonalne

2.2.1. Pierwotne (książki, artykuły)

2.2.2. Pochodne (bazy bibliograficzne, bibliografie tradycyjne, katalogi)

2.2.3. Mieszane (bazy bibliograficzno-pełnotekstowe, bazy e-booków)

3. Sesje wyszukiwawcze

3.1. Katalogi (katalog online BG WUM, katalogi online innych bibliotek, katalogi

centralne)

3.2. Medyczne bazy danych

3.2.1. Definicja, podział baz

3.2.2. Praktyczne wykorzystanie baz, np. PubMed, Polska Bibliografia Lekarska,

Scopus, Science Direct

3.3. e-czasopisma

3.4. Platforma ibuk.pl

3.5. Zasoby internetowe

3.5.1. Jakość źródeł internetowych

38

3.5.2. Ukryty internet

3.5.3. Wyszukiwarki naukowe

3.5.4. Biblioteki cyfrowe

3.5.5. Open Access

3.5.6. Narzędzia pomocnicze (strona i katalog BG WUM, system HAN, lokalizator e-

czasopism, multiwyszukiwarka PRIMO)

4. Ocena wiarygodności i jakości źródeł

5. Rzetelność autorska

39

POLIMERY BIOMEDYCZNE I BIOMATERIAŁY

Katedra Chemii Analitycznej i Biomateriałów 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: 5720 784

Kierownik katedry: Prof. dr hab. inż. Marcin Sobczak Adres e-mail: marcin.sobczak@wum.edu.pl Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek 12.00 - 14.00 Zakład Chemii Organicznej 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax: 5720 643 Kierownik zakładu: Dr hab. Piotr Luliński Adres e-mail: piotr.lulinski@wum.edu.pl Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek 12.00 - 14.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Prof. dr hab. inż. Marcin Sobczak

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 30 godz. (wykłady 15 godz., ćwiczenia 15 godz.).

Miejsce wykładów, ćwiczeń i seminariów: Wydział Farmaceutyczny WUM, ul. Banacha 1, Warszawa

Liczba punktów ECTS: 2

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem wykładów z polimerów biomedycznych i biomateriałów jest poznanie metod otrzymywania, budowy, właściwości fizykochemicznych i biologicznych substancji wielkocząsteczkowych, biomateriałów polimerowych, metalicznych, bioceramicznych, węglowych i kompozytowych stosowanych w farmacji, medycynie i stomatologii. Celem zajęć laboratoryjnych jest opanowanie praktycznych umiejętności otrzymywania wybranych polimerów biomedycznych i biomateriałów stosowanych w farmacji, medycynie i stomatologii.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematyka wykładów

➢ Biomateriały w farmacji - definicje, klasyfikacja, właściwości fizykochemiczne, właściwości

biologiczne, zastosowania, wymagania normatywne, rys historyczny.

➢ Biomateriały ceramiczne do zastosowań farmaceutycznych. Bioceramika fosforanowo-

wapniowa jako nośnik substancji farmakologicznie czynnych.

➢ Materiały kompozytowe do zastosowań w farmacji - otrzymywanie, właściwości

fizykochemiczne, właściwości biologiczne, zastosowania.

➢ Ocena właściwości fizykochemicznych, biologicznych i mechanicznych biomateriałów

(metody i techniki otrzymywania, charakterystyka polimerów krzemoorganicznych i

organicznych polimerów syntetycznych, polimerów naturalnych, specyficznych polimerów

wdrukowanych molekularnie).

40

➢ Biomateriały polimerowe - klasyfikacja, otrzymywanie, właściwości fizykochemiczne,

właściwości biologiczne, przykłady zastosowań

w farmacji, medycynie i stomatologii.

➢ Biomateriały węglowe i kompozytowe - klasyfikacja, otrzymywanie, właściwości

fizykochemiczne, właściwości biologiczne, przykłady zastosowań w farmacji, medycynie i

stomatologii.

ĆWICZENIA LABORATORYJNE

Tematyka ćwiczeń

I. Synteza wybranego polimeru krzemoorganicznego lub kopolimeru monomerów winylowych metodą blokową lub strąceniową.

II. Synteza i ocena fizykochemiczna kompozytów polimer naturalny/hydoksyapatyt.

III. Polimerowe nośniki substancji aktywnych – synteza nano- i mikrocząstek polimerowych Analiza jakościowa z uwzględnieniem metod farmakopealnych.

METODY ORGANIZACJI PRACY

Wykłady i ćwiczenia laboratoryjne (3 zajęcia w semestrze) odbywają się w semestrze letnim. Szczegółowy harmonogram zajęć jest podawany do wiadomości studentów na pierwszych ćwiczeniach w semestrze. Istnieje możliwość konsultacji z Prowadzącymi ćwiczenia w indywidualnie uzgodnionych terminach (poza godzinami ćwiczeniowymi).

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest: • wykonanie przewidzianych w programie ćwiczeń i przygotowanie sprawozdań

z przebiegu ćwiczenia;

• przystąpienie do wszystkich obowiązujących sprawdzianów;

• uzyskanie wymaganej sumarycznej liczby punktów: za wykonane ćwiczenia, sprawozdania oraz z pisemnych sprawdzianów. Zakres materiału obowiązującego do sprawdzianów zostanie podany na początku każdego semestru.

Szczegółowy regulamin zajęć oraz system punktowy oceny pracy studenta podawane są do wiadomości studentów na pierwszych ćwiczeniach oraz są dostępne na tablicy ogłoszeń oraz stronie internetowej Katedry.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie ćwiczeń i końcowego zaliczenia testowego.

Zaliczenie odbywa się w sesji letniej. Kryteria oceny podane są w sylabusie przedmiotu.

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZKOWE

1. Pod red. Florjańczyk Z., Penczek S. Chemia polimerów, Tom I, II i III, Wydawnictwo Politechniki

Warszawskiej, 2002.

2. Rabek J.F. Współczesna wiedza o polimerach, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009

3. Błażewicz S., Marciniak J. Inżynieria biomedyczna. Podstawy i zastosowania. Tom 4. Biomateriały.

Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, 2016.

41

PIŚMIENNICTWO UZUPEŁNIAJĄCE

1. Pod red. Florjańczyk Z., Penczek S. Chemia polimerów, Tom II, Wydawnictwo Politechniki

Warszawskiej, 2002.

2. Pod red. Florjańczyk Z., Penczek S. Chemia polimerów, Tom III, Wydawnictwo Politechniki

Warszawskiej, 2002.

Nałęcz M. Biocybernetyka i inżynieria biomedyczna 2002, Tom 4 – Biomateriały, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, 2003.

42

SYNTEZA I IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW

ORGANICZNYCH

-ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, parter - Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska - Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałki 1100-1200

- Kierownik ćwiczeń: dr hab. Kinga Ostrowska - Roczny wymiar zajęć: 5 godzin wykładów, 10 godzin seminariów, 85 godzin ćwiczeń

laboratoryjnych - Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, miejsce seminariów: Zakład Chemii Organicznej,

parter, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa - Liczba punktów ECTS: 7 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem przedmiotu jest zdobycie umiejętności samodzielnej i bezpiecznej pracy w laboratorium oraz planowania i samodzielnego wykonania syntezy, oczyszczenia otrzymanego produktu i potwierdzenia jego struktury. W czasie zajęć student powinien również opanować metody identyfikacji nieznanego związku, zarówno metodami spektralnymi jak i chemicznymi. Umiejętności praktyczne nabyte w czasie realizacji programu mogą być wykorzystane w pracy zawodowej w przemyśle farmaceutycznym oraz w laboratoriach analitycznych i badawczych.

PROGRAM NAUCZANIA

Wykłady (5 godzin) obejmują materiał z zakresu wstępu do preparatyki oraz metod spektroskopowych i chromatograficznych analizy związków organicznych. Seminaria (10 godzin) są poświęcone dokładnemu omówieniu szkła labolatoryjnego, przepisów BHP, operacji jednostkowych, analizie jakościowej oraz metodom spektroskopowym i chromatograficznym analizy związków organicznych. Natomiast w trakcie ćwiczeń laboratoryjnych (85 godzin) studenci zapoznają się z zasadami bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym, ze szkłem laboratoryjnym używanym w realizacji konkretnych procesów chemicznych, metodami oczyszczania związków, wykonują 4 preparaty i potwierdzają strukturę otrzymanych substancji metodami spektralnymi. Zapoznają się również z metodami klasycznej analizy jakościowej wykonując ćwiczenie w postaci scenariusza. Ponadto uczą się wykorzystywania baz literaturowych do poszukiwania metod syntezy wybranego związku. Poniżej przedstawiono rodzaje preparatów wykonywanych przez studentów z wyszczególnieniem treści dydaktycznych. Rodzaje mechanizmów reakcji: 1) aromatyczna substytucja elektrofilowa: kwas sulfanilowy, p-nitroacetanilid, p-bromoacetanilid, bromobenzen, 1-nitronaftalen; 2) estryfikacja: chlorooctan etylu, p-nitrobenzoesan etylu, bezoesan metylu; 3) acylowanie: acetanilid, kwas acetylosalicylowy, acetofenon, p-metyloacetofenon, octan fenylu, octan p-tolilu; 4) diazowanie: fenol, p-krezol, jodobenzen, 1-benzenoazo-2-naftol,diazoaminobenzen, 2-benzenoazoimidazol;

43

5) kondensacje: dibenzylidenoaceton, benzylidenoanilina, acetylooctan etylu, benzylidenoaceton (nowy), kwas trans-cynamonowy; 6) reakcja Dielsa - Aldera: bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-(9,10-2,3)-bursztynowy; 7) substytucja nukleofilowa: bromek n-propylu, kwas fenoksyoctowy, 2-metoksy- naftalen, chlorek t-butylu; 8) redukcja: anilina, 1-fenyloetanol; 9) addycja elektrofilowa: trans-1,2-dibromocykloheksan, 1,1-dichloro-2-frnylo-2-metylocyklopropan; 10) hydroliza: p-bromoanilina 11) utlenianie: dibenzoil, kwas p-nitrobenzoesowy. Rodzaje technik laboratoryjnych: 1) destylacja prosta: octan fenylu, 2-metoksynaftalen, p-bromoanilina 2) destylacja frakcyjna: bromek n-propylu, chlorooctan etylu, acetanilid, anilina 3) destylacja próżniowa: acetofenon, p-metyloacetofenon, octan p-tolilu, fenol, p-krezol, jodobenzen, acetylooctan etylu, benzylidenoaceton, trans-1,2-dibromocykloheksan, benzylidenoaceton 4) destylacja z parą wodną: anilina, jodobenzen, kwas trans-cynamonowy, 2-metoksynaftalen 5) destylacja azeotropowa: chlorooctan etylu 6) mieszanie z użyciem mieszadła mechanicznego: acetofenon, p-metyloacetofenon, trans-1,2-dibromocykloheksan, bromek n-propylu, fenol, p-krezol, jodobenzen, benzylidenoaceton, dibenzylidenoaceton (w niektórych przypadkach można zastąpić mieszadło mechaniczne mieszadłem magnetycznym) 7) krystalizacja: wszystkie ciała stałe (w tym krystalizacja z węglem aktywnym: kwas sulfanilowy, acetanilid, p-nitrobenzoessan etylu, benzylidenoanilina, bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-9,10-2,3-bursztynowy, kwas fenoksyoctowy, kwas trans-cynamonowy).

METODY ORGANIZACJI PRACY Ćwiczenia laboratoryjne trwają cały semestr, wykłądy i seminaria są ich uzupełnieniem. W czasie rocznej pracy w laboratorium student wykonuje 4 preparaty seyntetyczne, jeden scenariusz i jeden preparat literaturowy. Dopuszczenie studenta do kolejnych etapów pracy następuje po pisemnych sprawdzianach z techniki laboratoryjnej i analizy jakościowej. Wykonywanie każdego preparatu poprzedza ustny i/lub pisemny sprawdzian u bezpośredniego opiekuna dydaktycznego. Podczas pracy laboratoryjnej student prowadzi dokumentację swoich czynności i zapisuje wyniki analiz otrzymanego związku. Ostatni etap pracy laboratoryjnej stanowi preparat zaliczający. FORMY KONTROLI Zdawane podczas laboratorium sprawdziany oraz wykonane preparaty są oceniane punktowo. Punkty uzyskuje się również z dwóch kolokwiów z materiału wykładowego i seminaryjnego. Po uzyskaniu wymaganej ilości punktów z części praktycznej i kolokwiów student przystępuje do końcowego zaliczenia przedmiotu (preparat zaliczeniowy). Dokładny regulamin przedmiotu jest wywieszony w gablocie w Zakładzie Chemii Organicznej. Wszystkie informacje dotyczące przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu: http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku farmacja.

44

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

M. Langwald, D. Maciejewska, Przewodnik po laboratorium chemii organicznej, Wydawnictwo WUM, Warszawa 2008

LITERATURA ZALECANA

A. I. Vogel, „Preparatyka Organiczna” PWN, WNT 2018.