Deklaracja„odpadowa"- praktyczneproblemy

Do końca 2012 r. każda rada gminy powinna uchwalić wzór „de-klaracji odpadowej". Wypełnienie oraz jej dostarczenie do urzę-du gminy jest obowiązkiem mieszkańców. Im więcej opłatza gospodarowanie odpadami komunalnymi będzie ustalanychna podstawie deklaracji, tym rzeczywistość polityki odpadowejbędzie bliższa ideałom, które przyświecały tworzeniu Ustawyz 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gmi-nach (DzU z 2012 r. póz. 391 - u.c.p.g.).

Artykuł 10 ust. l i 2 Ustawy z l lipca2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czy-stości i porządku w gminach oraz niektó-rych innych ustaw (DzU z 2011 r. nr 152,póz. 897 - nowelizacja) stanowi o tym,że rady gmin są zobowiązane w ciągu12 miesięcy od dnia wejścia w życie usta-wy (tj. do l stycznia 2013 r.) podjąćm.in. uchwałę w sprawie wzoru deklaracji.Nie może ona zacząć obowiązywać późniejniż 18 miesięcy od daty wejścia w życieustawy, czyli od l lipca 2013 r. Należy miećna uwadze fakt, że do tego czasu gminanie musi odbierać odpadów komunalnychod właścicieli nieruchomości.

Kiedy uchwała?

Wobec tego uchwała dotycząca „dekla-racji odpadowej" może zostać podjętaprzed l stycznia 2013 r. oraz musi wejśćw życie przed l lipca 2013 r. Może na-wet zacząć obowiązywać przed l stycznia2013 r., pod warunkiem, że została odpo-wiednio wcześniej uchwalona, a następnieopublikowana w dzienniku urzędowym.W tym miejscu warto dodać, że zgodniez art. 4 Ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogła-szaniu aktów normatywnych oraz niektó-rych innych aktów prawnych (DzU nr 62,póz. 718), akty normatywne, które zawie-rają powszechnie obowiązujące przepi-sy, ogłaszane w dziennikach urzędowych,wchodzą w życie po upływie 14 dni od da-ty ich ogłoszenia, chyba że dany akt nor-matywny określi dłuższy termin. Zatemuchwała rady gminy zaczyna obowiązywaćpo 14 dniach od momentu jej ogłoszeniaw wojewódzkim dzienniku urzędowym,chyba że wprost zostanie w niej wskazanydłuższy termin, po którym wejdzie onaw życie.

Powyższe wskazuje terminy, które gminamusi zachować, podejmując działania mają-

ce na celu wydanie wskazanych aktówprawnych. Nie ma żadnych przeszkód ku te-mu, by nowy system został wprowadzonyprzez gminy wcześniej, po podjęciu wszyst-kich obligatoryjnych uchwał i po prze-prowadzeniu przetargu, a co za tym idzie- aby rozpocząć odbieranie odpadów ko-munalnych od właścicieli nieruchomościw „nowy sposób" przed l lipca 2013 r.

Co do uchwały określającej wysokość staw-ki, należy w tym miejscu wskazać, że usta-wa określa jedynie terminy, do kiedy pierw-sza uchwała powinna być podjęta. Nie defi-niuje natomiast czasu jej zmiany. Oznaczato, że uchwalona stawka, stanowiąca częśćwzoru deklaracji, będzie mogła być zmie-niona przez gminę, gdy nastąpi podjęcie no-wej uchwały i uchylenie poprzedniej. Usta-wa nie reguluje bowiem tego, jak częstolub też na jaki okres może być wydawanauchwała rady gminy w sprawie stawki opła-ty za gospodarowanie odpadami komunal-nymi. Ma to również znaczenie w przypad-ku uchwały wskazującej wzór „deklaracjiodpadowej". Jeśli bowiem dojdzie do zmia-ny uchwały, o której mowa w art. 6k ust. lustawy (określającej stawkę opłaty), wtedyrównież wzór deklaracji (o którym mowaw art. 6n) będzie musiał ulec zmianie.

Termindo złożenia deklaracji

W pierwszej kolejności należy wskazać,iż - zgodnie z art. 6m ust. l ustawy- właściciel nieruchomości zobowiązanyjest złożyć do wójta (burmistrza, prezyden-ta) miasta deklarację o wysokości opłatyw ciągu 14 dni od daty zamieszkania na da-nej nieruchomości pierwszego mieszkańcalub powstania na danej nieruchomości od-padów komunalnych. Nowelizacja ustawywskazuje, że w uchwale, o której mowa

Właściciel nieruchomości zobowiązanyjest złożyć deklarację o wysokości opłatyw ciągu 14 dni od daty zamieszkania na da-nej nieruchomości pierwszego mieszkań-ca (depositphotos/A. Engbers).

w art. 6n ust. l ustawy zmienianej w art. l ,rada gminy określa także termin składaniapierwszej deklaracji dotyczącej wysokościopłaty. Wynika z tego, że organ uchwa-łodawczy suwerennie ustala datę, od kie-dy będą przyjmowane deklaracje. Należyw tym miejscu wyrazić uzasadnione przy-puszczenie, że realizacja powyższego obo-wiązku w dużej mierze uzależniona będzieod przeprowadzonej wśród mieszkańcówgminy kampanii edukacyjnej. Należałobyw niej także podkreślić konsekwencje wy-nikające z niezłożenia (lub złożenia po ter-minie) „deklaracji odpadowych". Kluczemwydaje się jednak nie tyle motywowanie ichewentualnymi sankcjami, ile tym, że mo-gą w ten sposób wpłynąć na obniżenie opła-ty. Będzie się tak działo przede wszystkimz tego powodu, że aktywnie włączą sięw system gospodarki odpadami w gminie,dostarczając informacji, które pomogąsprawić, aby system ten działał wydajniej.Obniżenie opłaty będzie także oczywistymskutkiem decyzji o selektywnej zbiórceodpadów.

Dodatek do Przeglądu Komunalnego nr 5/2012

Deklaracja- elementy obligatoryjneArtykuł 6n ust. l u.c.p.g. zobowiązuje gmi-nę do podjęcia uchwały określającej wzórdeklaracji dotyczącej wysokości opłaty.Ustawodawca stanowi, że w uchwale tej,oprócz przedmiotowego wzoru, powinnyznajdować się objaśnienia dotyczące sposo-bu jej wypełniania, pouczenie, iż deklaracjajest podstawą do wystawienia tytułu wyko-nawczego (o czym szerzej w dalszej czę-ści), a także informacja o terminach i miej-scach jej składania.

Jako zasadę przy wyliczeniu opłaty należyprzyjąć, że właściciel nieruchomości zamiesz-kanej wykorzystuje iloczyn jednej z wielko-ści określonych w art. 6j ust. l pkt. 1-3 usta-wy oraz stawki opłaty (ustalonej przez radęgminy). Natomiast w przypadku nierucho-mości, na których nie zamieszkują miesz-kańcy, a mimo to powstają odpady komu-nalne, opłata stanowi iloczyn liczby pojem-ników przeznaczonych do gromadzenia od-padów komunalnych powstałych na danejnieruchomości oraz stawki opłaty za pojem-nik o określonej pojemności (art. 6j ust. 3).

W konsekwencji właściciel nieruchomości,dokonując prawidłowego wyliczenia zade-

klarowanej wysokości, powinien znać usta-lone przez radę gminy stawki opłat za go-spodarowanie odpadami, stanowiące jedenze składników (iloczynów) niezbędnychdo określenia wysokości opłaty. Deklaracjapowinna być środkiem do określenia wyso-kości opłaty, nie zaś jedynie wskazywaćfakty, które mogą wpłynąć na ustalenieopłaty przez organ gminy.

Z uwagi na redakcję przepisów ustawy,dotyczącą wzoru deklaracji oraz (w in-nym miejscu) nieruchomości zamieszka-nych i niezamieszkanych, należy stwier-dzić, iż rada gminy w uchwale w sprawiewzoru deklaracji o wysokości opłaty po-winna określić jeden wzór, w którymuwzględnia się odrębne pola na oświadcze-nie właściciela nieruchomości zajmowanejprzez mieszkańców oraz na oświadczeniewłaściciela nieruchomości, której nie za-mieszkują mieszkańcy, a powstają odpadykomunalne (dotyczące liczby pojemnikówo określonej pojemności), o ile oczywiścierada gminy postanowi w formie uchwałyo odbieraniu odpadów komunalnych z nie-ruchomości niezamieszkanych.

Istotą dobrze napisanego wzoru deklaracjijest rubryka, w której właściciel nierucho-mości wskaże wysokość opłaty, którą bę-

dzie uiszczał w postaci konkretnej wielko-ści liczbowej, a nie wielkości „opisowej",tzn. że będzie to iloczyn przykładowo licz-by osób oraz stawki bliżej jeszcze niespre-cyzowanej, z uwagi na brak uchwały w tymzakresie. We wzorze deklaracji musi więczostać określona wysokość stawki opłatyjako konkretna liczba, np. 8 zł.

Elementy nieobligatoryjneNależy w tym miejscu podkreślić,iż w uchwale dotyczącej wzoru deklaracjina temat wysokości opłaty rada gminy mo-że określić wykaz dokumentów potwierdza-jących dane zawarte w deklaracji (art. 6nust. 2). Można go przygotować po konsulta-cjach z odpowiednimi instytucjami skarbo-wymi, wydziałem spraw obywatelskichczy eksploatatorami lokalnych wodocią-gów. W razie wyboru metody opartejna liczbie mieszkańców zamieszkującychdaną nieruchomość załącznikiem do dekla-racji może być wykaz osób zamieszkują-cych dane gospodarstwo domowe, którybyłby dodatkowym oświadczeniem właści-ciela, potwierdzającym dane wypisanew deklaracji. Powyższe nie oznacza, oczy-

cd. na str. 14 »

Dodatek do Przeglądu Komunalnego nr 5/2012

» cd. ze str. 13

wiście, iż gmina jest uprawniona do żądaniapełnych danych osobowych osób zamiesz-kujących daną nieruchomość, gdyż to nie-wątpliwie wykraczałoby poza element nie-zbędny do ustalenia kwoty opłaty dla wła-ściciela konkretnej nieruchomości.

Artykuł 233 §1 Kodeksu karnego stwier-dza, iż „kto, składając zeznanie mającesłużyć za dowód w postępowaniu sądowymlub w innym postępowaniu prowadzonymna podstawie ustawy, zeznaje nieprawdęlub zataja prawdę, podlega karze pozbawie-nia wolności do lat 3". Przepis ten penali-zuje m.in. składanie fałszywych zeznańw postępowaniu administracyjnym i po-datkowym. A zatem niewątpliwie znajdujeon zastosowanie do właścicieli nierucho-mości, którzy składają deklarację. Stądwzór deklaracji dopuszcza zawarcie ostrze-żenia, iż oświadczenie właściciela składa-ne jest pod groźbą odpowiedzialności kar-nej z art. 233 §1 Kodeksu karnego.

Dodatkowo, w rozumieniu przepisów Usta-wy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali(DzU z 2000 r. nr 80, póz. 903, z późn. zm.),trzeba pamiętać, że przy nieruchomościachskładających się z budynków wielolokalo-wych, w których ustanowiono odrębną wła-sność lokali, obowiązki właściciela nieru-chomości (ze wszelkimi konsekwencjaminieprawidłowego ich wykonywania) obcią-żają osoby sprawujące zarząd nieruchomo-ścią wspólną lub właścicieli lokali, jeżelizarząd nie został wybrany. Można wykorzy-stać tę regulację do zainteresowania pod-miotów (zarządca lub zarząd wspólnoty),których odpowiedzialność została powyżejopisana, do zaangażowania w proces wery-fikowania prawdziwości danych zawartychw deklaracji.

Deklaracjaa tytuł wykonawczy

Artykuł 6n ust. l u.c.p.g. wskazuje, że obli-gatoryjnym elementem określonego przezradę gminy wzoru deklaracji ma być po-uczenie, iż deklaracja jest podstawą do wy-stawienia tytułu wykonawczego. Rady gmi-ny autonomicznie dokonująokreślenia wzo-ru, a tym samym poszczególnych elemen-tów wzorca oświadczenia właściciela nieru-chomości w przedmiocie wysokości opłaty.Podstawę do wystawienia tytułu wykonaw-czego stanowi deklaracja o wysokości opła-ty (art. 6n ust. 1) lub decyzja wydanaw oparciu o art. 6p ustawy.

Należy również przypomnieć, że — zgodniez art. 6g — w sprawach dotyczących opłatza gospodarowanie odpadami komunalny-mi stosuje się przepisy Ustawy z 29 sierpnia1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.DzU z 2012 r. póz. 749), z tym że upraw-nienia organów podatkowych przysługująwójtowi, burmistrzowi lub prezydentowimiasta.

Natomiast stosownie do art. 60 ustawyu.c.p.g. w razie niezłożenia deklaracji o wy-sokości opłaty za gospodarowanie odpada-mi komunalnymi lub uzasadnionych wątpli-wości co do danych w niej zawartych wójt,burmistrz lub prezydent miasta określa,w drodze decyzji, wysokość opłaty za go-spodarowanie odpadami komunalnymi, bio-rąc pod uwagę uzasadnione szacunki, w tymśrednią ilość odpadów komunalnych po-wstających na nieruchomościach o podob-nym charakterze. Oczywiście, w tym zakre-sie kluczowe będzie określenie przez dok-trynę i orzecznictwo katalogu przesłanek,które będą mogły być utożsamiane „z uza-sadnionymi wątpliwościami".

W sytuacji, gdy właściciel nie złoży dekla-racji we właściwym terminie (określonymw uchwale z art. 6n ust. l ustawy) bądź danew złożonej deklaracji wy wołaj ą uzasadnio-ne wątpliwości, organ sprawujący władzęw gminie może wydać decyzję dotyczącąwysokości opłaty. Żalem postępowaniew sprawie wydania tej decyzji może zostaćwszczęte — w razie niezłożenia deklaracjiw ogóle - dopiero po upływie terminu do jejzłożenia (wskazanego w obowiązującejjuż uchwale) albo po złożeniu deklaracjiprzez właściciela (przy czym niekonieczniepo upływie terminu do jej złożenia, jeżeliwłaściciel przedłoży deklarację wcześniej,przed jego upływem), gdy dane tam zawartebędą wątpliwe.

Do egzekucji opłat stosuje się przepisyUstawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowa-niu egzekucyjnym w administracji (DzUz 2011 r. nr 234, póz. 1391 - p.e.a.). Arty-kuł 2 §1 pkt l tej ustawy wskazuje, że egze-kucji administracyjnej podlegają m.in. po-datki, opłaty oraz inne należności, co do któ-rych stosuje się przepisy działu III Ordyna-cji podatkowej. Ściągnięcie zaległej opłatypoprzez egzekucję administracyjną możebyć również przeprowadzane na podstawieart. 2 §1 pkt 3 w związku z art. 3a §1 pkt lustawy p.e.a.

W sytuacji, kiedy dłużnik, pomimo upo-mnienia wierzyciela, nie ureguluje opła-ty (zgodnie z art. 15 p.e.a.), wierzycielma obowiązek wystąpić z wnioskiem doty-czącym wszczęcia egzekucji administracyj-nej (zgodnie z art. 6 §1 p.e.a.). W opisywa-nym przypadku organem egzekucyjnym bę-dzie naczelnik właściwego urzędu skarbo-wego bądź wójt, burmistrz, prezydent mia-sta (zgodnie z art. 19 §1 i 2 p.e.a.). Należyuściślić, iż może on podejmować wyłącznietakie środki egzekucyjne, które zostałyprzewidziane w ustawie o egzekucji admi-nistracyjnej.

Warto w tym miejscu wskazać, że dłużnik- w toku ewentualnego procesu egzekucyj-nego - nie może powoływać się na wa-dy formalne tytułu wykonawczego, jakimjest deklaracja. Wedle art. 6m ust. 2 ustawyu.c.p.g., w przypadku zmiany danych będą-cych podstawą ustalenia wysokości na-leżnej opłaty lub określonej w deklaracjiilości odpadów komunalnych, powstają-

cych na danej nieruchomości, jej właścicielma obowiązek złożyć nową deklaracjęw terminie 14 dni od momentu nastąpie-nia zmiany. Nie może zatem w później-szym czasie kwestionować swojej dekla-racji ze względu na jej nieadekwatnośćdo stanu faktycznego, bowiem to w jegointeresie i obowiązku leży zapisanie w de-klaracji danych odpowiadających rzeczy-wistości.

Do gminyczy do związku?

Gminy mogą tworzyć związki międzygmin-ne w celu wspólnego wykonywania za-dań publicznych. Jednym z takich zadańjest również zebranie deklaracji mającychsłużyć ustalaniu opłat, a następnie takżewykonaniu obowiązków sprawozdawczychzwiązków międzygminnych.

Jeżeli zatem gminy dla celów wspólnegoprowadzenia gospodarki odpadami komu-nalnymi powołały związek międzygmin-ny, którego zakres zadań przekazanychmu przez tworzące go gminy obejmuje rów-nież kwestie dotyczące poboru opłaty orazzbierania deklaracji, to wykonanie tegoobowiązku należy do związku międzygmin-nego, a nie do gmin. Oznacza to, że to zgro-madzenie związku, w drodze uchwały, de-cyduje o szczegółach dotyczących odbiorudeklaracji od mieszkańców, a więc o tym,w jaki sposób, gdzie lub komu deklarację tęnależy przekazać.

We wspólnym interesiePrawidłowe funkcjonowanie instrumentu,jakim jest „deklaracja odpadowa", jest uza-leżnione od rzetelnie przeprowadzonejkampanii edukacyjnej wśród mieszkańców.Jest to bardzo ważne narzędzie, by za-mierzenia ustawy zostały wprowadzonesprawnie i w pozytywnej atmosferze. Istnie-je ryzyko, że właściciele nieruchomościnie będą wiedzieli, że obowiązek złożeniadeklaracji leży po ich stronie i że jest onokreślony terminowo. Dobrze, gdyby zda-wali oni sobie sprawę z konsekwencjiniewłaściwie wypełnionej deklaracji za-równo ze względu na błędy obliczeniowe,jak i na nieprawdziwie wskazane dane.Ostatecznie to w ich wspólnym interesieleży to, aby system gospodarki odpadamiw ich gminie był wydajny. Na pewno pomo-że w tym opłata, która zostanie naliczo-na na podstawie deklaracji, a nie decyzjio ustaleniu jej w drodze szacunków gminy.Kampania edukacyjna pomoże także unik-nąć nakazywania mieszkańcom przedsta-wiania dodatkowych dokumentów, uwiary-godniających informacje zawarte w dekla-racji. Przecież o to w tym chodzi, by dekla-racją, a nie dużą liczbą dodatkowych doku-mentów, ustalać opłatę.

Marcin Maciocha,Krzysztof Furtan

MDS Kancelaria, Wrocław

Dodatek do Przeglądu Komunalnego nr 5/2012