DARZ SÓL! Biuletyn informacyjny Stowarzyszenia Przewodników Kopalni Soli

w Wieliczce „Magnum Sal”, zwany potocznie „bałwanem”. BAŁWAN I

Listopad A.D. 2016

Redakcja: nr 144

et consortes W prawdzie tytuł biuletynu "Darz sól" nawią-

zuje do znanego myśliwskiego pozdrowienia "Darz

bór!", niemniej w tym przypadku nie tyle o myślistwo

chodzi - choć nam, przewodnikom, zdarza się

"polować" na grupy - co o bogactwo tematów, jakie

wiążą się ze sferą ukrytą pod powierzchnią ziemi.

Jak las daje schronienie licznym formom życia ro-

ślinnego i zwierzęcego i może być postrzegany na wie-

le różnych sposobów, tak i świat podziemny obfituje w

różnorodne niespodzianki i konteksty. Historia naszej

wielickiej kopalni jest tego świetnym przykładem i do-

brym punktem odniesienia dla interesujących się hi-

storią i dniem dzisiejszym górnictwa, geologii, kultury.

Zapraszam wszystkich łowców podziemnych skarbów

do lektury i do współpracy!

Marek KLIMOWICZ

Nieregularny kwartalnik

— ukazujący się wedle na-

tchnienia redakcji, potrzeb

propagandowo—informa-

cyjnych „Magnum Sal”

oraz popytu wśród loży

szyderców...

W bałwanie:

Altaussee s. 2

Wyprawa do Guido s. 4

Prof. Długosz s. 6

Kronika s. 8

Rozmówki norweskie s. 8

http://www.przewodnicy.wieliczka.pl/

„Magnum Sal” da się lubić - znajdź nas i polub na

fejsbuku, a przede wszystkim jeśli chcesz dołącz

do nas w rzeczywistości!

Słowo wstępne

2

N ieraz już na samym początku zwiedzania

naszej kopalni turyści pytają nas o wykorzysty-

wanie wielickich podziemi w czasie II wojny

światowej. Obok pytań o kryjówki dla Żydów czy

polskiego ruchu oporu są też, chociaż rzadziej,

zapytania o to, czy przypadkiem sami Niemcy

nie wykorzystali kopalni jako kryjówki. Do tych

ostatnich pytań niewątpliwie przyczyniła się na-

głośniona przez film George’a Clooney’a

„Obrońcy skarbów” (2014, The Monuments Men)

prawdziwa historia z okresu II wojny światowej.

Amerykanie utworzyli wówczas specjalny od-

dział złożony z ludzi świata sztuki, mający za cel

odzyskiwanie dzieł zrabowanych przez nazistów

instytucjom bądź osobom prywatnym. To wła-

śnie ten odział przywiózł po wojnie z powrotem

do Krakowa Ołtarz Mariacki Wita Stwosza,

ukradziony przez nazistów jeszcze w 1939 r.

Otóż Obrońcy Skarbów wsławili się odnale-

zieniem m.in. arcydzieł renesansu... w kopalni soli

w alpejskim miasteczku Altaussee! Według nazi-

stowskich danych w Altaussee ukryto 6577 obra-

zów, 2300 rysunków bądź akwareli, 954 druków,

137 rzeźb, 129 zabytkowych zbroi i broni, 122 arra-

sów, oraz wiele książek i archiwów. Kopalnia w

Altaussee była kryjówką dla dzieł mających ponoć

zapełnić przyszłe muzeum sztuki w rodzinnym

mieście Adolfa Hitlera, w austriackim Linz. Pa-

miętajmy, że Hitler był plastykiem amatorem, nie-

przyjętym do wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięk-

nych, w młodości sprzedającym swe pocztówki-

George Clooney – żołnierz-artysta w kopalni soli

Madonna z Dzięciątkiem Michała Anioła, Altaussee, czerwiec 1945 r.

3

akwarele turystom we

Wiedniu.

W Altaussee alian-

ci znaleźli m.in. słynny

XV-wieczny ołtarz z

gandawskiej katedry

znany jako Adoracja Mi-

stycznego Baranka, na-

malowany przez braci

Huberta i Jana Van Eyc-

ków oraz Madonnę z

Dzieciątkiem, jedyną marmurową rzeźbę Micha-

ła Anioła, która opuściła Włochy za życia arty-

sty. Choć wojna się skończyła, odzyskiwanie

dzieł w austriackich Alpach było jednak utrud-

nione walką z czasem. Alianci dotarli do Altaus-

see w maju 1945 r., a już 1 lipca miejsce to miało

dostać się do sowieckiej strefy okupacyjnej.

Oczywiście Związek Radziecki również aktyw-

nie poszukiwał dzieł zrabowanych przez Nazi-

stów, niekoniecznie celem ich zwrotu prawowi-

tym właścicielom. Dowodzący odziałem Obroń-

ców Skarbów George Stout (w którego rolę wcie-

lił się w filmie sam George Clooney) czynił więc

cuda ludzkiej pomysłowości celem zabrania z

Altaussee możliwie największej ilości zrabowa-

nych dzieł sztuki przy znacznie ograniczonych

środkach logistycznych.

Więcej, np. o miejscowych górnikach, któ-

rzy wysadzili wejście do kopalni celem uniemoż-

liwienia nazistom zniszczenia zrabowanych

dzieł sztuki w obliczu klęski maja 1945 r. czy też

o innych kopalniach-kryjówkach nazistów prze-

czytacie sami na stronie opisującej dokonania

ludzi George’a Stout’a, zachowanych od niepa-

mięci dzięki filmowi George’a Clooney’a. Nie za-

pominajmy jednak, że kopalnia w Wieliczce mo-

że również poszczycić się obrońcą skarbów w

osobie prof. Alfonsa Długosza, który przy życzli-

wej pomocy doświadczonych górników penetru-

jąc kopalnię w latach 1950 uratował nasze rodzi-

me wielickie skarby od zapomnienia.

A co do Altaussee, kopalnia znajduje się ok.

15 km w linii prostej od słynnej austriackiej ko-

palni Hallstatt. Począwszy od początków solnic-

twa w XII w. w Altaussee utworzono łącznie 67

km korytarzy na 18 poziomach, z których obecnie

zachowało się 24 km na 11 wciąż dostępnych po-

ziomach. W ostatnich latach kopalnia zatrudnia-

ła 60 pracowników produkując ok. 450 000 ton

soli metodą ługowniczą (240 m3 solanki na go-

dzinę).

Wojciech GOLONKA

Zbiory obrazów odnalezione w Altaussee.

4

Inny świat kopalni węgla kamiennego Guido.

P ierwsza wycieczka zorganizowana przez

Stowarzyszenie Przewodników „Magnum Sal”

odbyła się 9 października 2016 roku.

Grupa 30 żądnych przygód osób, zarażo-

nych górniczą pasją, wyruszyła w drogę o go-

dzinie 7 rano, aby jak najpełniej wykorzystać tę

niedzielę. Zabrze powitało nas ładną, bezdesz-

czową pogodą zachęcającą do spacerów, a ko-

palnia Guido przytulnym holem, w którym zo-

staliśmy podzieleni na dwie grupy i gdzie ocze-

kiwali na nas przydzieleni nam przewodnicy.

Panowie dysponowali ogromną wiedzą wynika-

jącą z doświadczenia wielu lat pracy pod zie-

mią. Ich wiedza imponowała nam tym bardziej,

że obejmowała inne zakresy górnictwa niż te, z

którymi mamy do czynienia w naszej kopalni

w Wieliczce. Na samym początku weszliśmy

do maszynowni, aby na własne oczy zobaczyć

liny, które miały zapewnić nam bezpieczny

zjazd. Zwiedzaliśmy kopalnię Guido na głębo-

kościach 170, 320 i 355 metrów, gdzie usłyszeli-

śmy wiele na temat historii tego miejsca, pracy

górników w przeszłości i współcześnie, pracy

koni, zobaczyliśmy wiele pięknych rzeźb wy-

konanych w węglu oraz kaplicę św. Barbary.

To co nas najbardziej zafascynowało to różne-

go rodzaju narzędzia i maszyny górników wę-

glowych. Mieliśmy okazję zobaczyć kilka im-

ponujących kombajnów,podwieszaną kolejkę

górniczą oraz obudowę kroczącą w akcji (!!!).

Słuchaliśmy wszystkiego z zapartym tchem.

Pikanterii całemu zwiedzaniu nadawał fakt, że

5

niejednokrotnie musieliśmy się przeciskać

przez ciasne i ciemne chodniki idąc gęsiego i

słuchając regularnych „stuk, stuk” wydawa-

nych przez nasze kaski obijające się o obudo-

wy. Na koniec zwiedzania odwiedziliśmy

podziemny pub gawędząc jeszcze trochę z

naszymi przewodnikami i wymieniając się

informacjami na temat pracy w obu kopal-

niach. Pożegnaliśmy się ciepło z obydwoma

panami na powierzchni i ruszyliśmy w stronę

restauracji Quchnia w Gliwicach, żeby po

uczcie duchowej posilić żądne tego samego

ciała. Po posiłku znacznie spokojniejsi ruszy-

liśmy odetchnąć tropikalnym powietrzem gli-

wickiej Palmiarni. Spacer umilała nam Joasia

Kotarska, która co rusz podrzucając nam in-

formacje na temat oglądanego przez nas mia-

sta. Także w autokarze w drodze powrotnej

podała nam kilka ciekawych faktów na temat

tego co widzieliśmy za oknami. Zanim dotar-

liśmy z powrotem w okolice naszej

„chlebodawczyni” wrzuciliśmy wszyscy po

kilka złotych do skarpety, aby po tym dniu

pełnym przyjemności dać coś dobrego także

innym. Wspomniane pieniądze zostały prze-

znaczone na zakup skarpetek dla bezdom-

nych z Fundacji św. Ojca Pio. Tym miłym ak-

centem zakończyliśmy pełną atrakcji wy-

cieczkę, uznając ją jednocześnie za bardzo

udaną i pozostając w przekonaniu, że to nie

ostatnia nasza wspólna wyprawa.

P.S. Dziękujemy naszym sympatycznym kole-

gom z Guido za profesjonalne i serdeczne

przyjęcie. Pozdrawiamy Was ciepło. Pozdra-

wiamy również pracowników restauracji Qu-

chnia i dziękujemy za pyszne jedzonko.

Z górniczym pozdrowieniem Szczęść Boże!

Agata MARZEC

6

30 września 1966 roku uroczyście udostępniono

Trasę Muzeum w kopalni soli. Była to wówczas

jedna z najbardziej nowoczesnych ekspozycji

górniczych w Europie.

Jej powstanie i najwyższy poziom zawdzięczamy

twórcy Muzeum, Alfonsowi Długoszowi, absol-

wentowi berlińskiej Państwowej Szkoły Przemy-

słu Artystycznego i Akademii Sztuk Pięknych w

Dreźnie. Nowoczesne elementy wystroju i ekspo-

zycji, sala konferencyjna i kinowa oraz kawiarnia,

czyniło Muzeum miejscem niezwykłym, wykra-

czającym daleko poza swoje czasy.

Zanim jednak nastąpił rok 1966 był rok 1949, Dy-

rekcja wielickiej kopalni postanowiła zlikwido-

wać wiele cennych kopalnianych wyrobisk. Świa-

domy ich wartości Długosz wraz z towarzyszą-

cym mu górnikiem Franciszkiem Krzeczkowskim

wyruszył na ratunek bezcennych skarbów. Prze-

mierzał dziesiątki kilometrów zapomnianych,

ciemnych, niebezpiecznych wyrobisk w poszuki-

waniu wiekowych narzędzi, maszyn górniczych,

kryształów i skamielin.

Z zebranych obiektów już w 1951 roku udało mu

się zorganizować wystawę w komorze Warszawa.

Szybko jednak się okazało, że zabytków jest zbyt

wiele, by eksponować je na tak małej przestrzeni.

Długosz pozyskał od władz kopalni 14 nowych

wyrobisk, gdzie w latach 1958-1966 udało się

stworzyć dużą ekspozycję muzealną, w której

zmieścił wszystkie znalezione skarby.

Dzięki niezwykłej determinacji i pasji Długoszo-

wi udało się stworzyć nie tylko największe pod-

ziemne Muzeum w Europie, ale również urato-

wać bezcenne, solne dziedzictwo, a zgromadzo-

na przez niego kolekcja drewnianych machin sta-

ła się główną przyczyną wpisania kopalni soli na

listę UNESCO w 1978 roku.

Współcześnie, zwiedzanie Muzeum to wciąż nie-

zwykła możliwość obcowania z oryginalnymi,

unikalnymi w skali świata zabytkami, misternie

wykonanym Rogiem Bractwa Kopaczy z 1534 ro-

ku, ekskluzywną kolejką konną z XIX w., kolek-

cją maszyn i urządzeń górniczych, czy kryształa-

mi soli z grot kryształowych. W liczącej aktualnie

18 komór Trasie Muzeum znajduje się w sumie 15

Jubileusz dzieła prof. Alfonsa Długosza

Prof. Alfons DŁUGOSZ (1902-1975)

7

wystaw stałych, kaplica pw. św Jana Pawła II

oraz dwa niezwykłe rezerwaty górnicze: Maria

Teresa i Saurau.

A tak wspominał swoje początki Alfons Dłu-

gosz w dziele „Wieliczka - Magnum Sal jak za-

bytek kul-tury materialnej”:

„…przerażony tym, co spostrzegłem, postano-

wiłem dopomóc w odratowaniu bezcennego za-

bytku. (…) Zdawałem sobie

sprawę, że czeka mnie trud

niemały. Nie miałem żadnych

funduszów, całym moim kapi-

tałem były własne ręce i dużo

dobrych chęci. Do pracy zabra-

łem się jednak z pasją. Wśród

załogi poszukałem doświad-

czonego górnika Franciszka

Krzeczkowskiego, wytrawnego

znawcę kopalni, od dziesiąt-

ków lat pracującego w dziale

mierniczym. Wspólnym wysił-

kiem z podziemnego labiryntu

zawalisk, czeluści i prawiecz-

nych zrębów, wydzieraliśmy

pradawne, porzucone lub zapo-

mniane narzędzia pracy, dzi-

waczne machiny i urządzenia

sprzed wieków. Gromadziliśmy

je skrzętnie w podziemnej ko-

morze. Miały dać świadectwo

ogromu wielowiekowego trudu

górniczego i dokumentować

tysiącletnią historię ludu pod-

ziemnej krainy, znaczoną stru-

gami potu i krwi. Zbieraliśmy skały i sole, ska-

mieliny i kryształy. Skarbami tymi zapełniałem

komorę po komorze” – Alfons Długosz

Z materiałów prasowych MŻK.

Serdecznie dziękujemy Panu Dyrektorowi Jano-

wi GODŁOWSKIEMU za życzliwą zgodę prze-

druku a Panu Piotrowi CHWALBIE za udostęp-

nione materiały.

8

Rozmówki norweskie

Oto kilka słówek, dzięki którym szybko wzbudzicie empatię młodzieży norweskiej

zwiedzającej naszą kopalnię. Co do wymowy popytajcie Kamilę, której zawdzięczamy

te skandynawskie tajniki!

4.V rejestracja Stowarzyszenia „Magnum

Sal”!

16.VII zmarł śp. mgr Wojciech GAW-

ROŃSKI †, zasłużony przewodnik i pra-

cownik MŻK, mistrz, kolega.

26.VIII walne zebranie Stowarzyszenia.

23.IX definitywnie znikają sprężyny z tam

na drogach Trasy Turystycznej...

9.X wycieczka do Guido.

15.X Kazanów zasnął na dobre i proszę go

nie budzić!

24.X koniec akcji „Pomagamy” (zbiórka

ubrań dla bezdomnych we współpracy z

Fundacją Dzieło Pomocy św. Ojca Pio).

25.X wykład „Bochnia na soli wyrosła”

mgra inż. Józefa CHARKOTA. (zdjęcie▼)

Kronika

kalafior: blomkål

trzymaj drzwi: holde dører

zamknij drzwi: lukke døren

idźcie za mną: følg meg

uwaga na głowę: pass på hodet

dziękuję bardzo: tusen takk

I nie zapominajcie, że na Spitsbergenie, najwięk-

szej wyspie norweskiej, znajduje się kilka kopal-

ni węgla oraz cztery polskie badawcze stacje po-

larne…

I NORGE