Czy warto pić wodę butelkowaną? Analiza porównawcza jakości …€¦ · Monografia / Praca...

CZY WARTO PIĆ WODĘ BUTELKOWANĄ? ANALIZA PORÓWNAWCZA JAKOŚCI WODY

Z GDAŃSKICH UJĘĆ PODZIEMNYCH I WODY BUTELKOWANEJ

P A W L A K K A TA R ZY N A S W I N AR SK I M A R E K G A J E W SK A M A G D A L E N A

GDAŃSK 2016

SERIA OCHRONA I INŻYNIERIA ŚRODOWISKA

Czy warto pić wodę butelkowaną? Analiza porównawcza jakości wody z gdańskich ujęć podziemnych i wody butelkowanej

1

Redakcja:

Katedra Technologii Wody i Ścieków, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska

Redaktor prowadzący serii OCHRONA I INŻYNIERIA ŚRODOWISKA:

dr hab. inż. Magdalena Gajewska

Redakcja techniczna monografii:

mgr inż. Karolina Matej-Łukowicz

Rysunek z okładki:

http://pl.depositphotos.com/9598646/stock-photo-running-man-liquid-artwork-athlete.html

Wydawca:

Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska

Ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk

tel.: 58 347 15 09

Afiliacja autorów:

Katarzyna Pawlak 1, Marek Swinarski 2, Magdalena Gajewska 3

1 mgr inż. Katarzyna Pawlak,

Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o. 2 mgr inż. Marek Swinarski,

Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o. 3 dr hab. Inż. Magdalena Gajewska,

Politechnika Gdańska, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Katedra Technologii Wody i Ścieków

Monografia / Praca Naukowa: recenzowana w ramach procedury wydawniczej.

WYDANIE I

978-83-60261-52-1

Wydanie: e-book.

Dostępny on-line w serwisie www.GEOMATYKA.eu


2

OD AUTORÓW

Niniejsza praca powstała w odpowiedzi na szereg prowadzonych ostatnio kampanii zarówno przez producentów

wód butelkowanych jak i wodociągi miejskie. Obie strony przekonuje odbiorców, o zaletach swojej wody i zachęcają

do picia tylko ich produktu.

Konsument w tym przypadku jest pozostawiony w trudnej sytuacji bowiem argumenty obu stron wydają się słuszne

i logiczne. Często konsumenci w dobrej wierze, aby pić „bezpiecznie” wodą dostarczaną do sieci instalacji

wodociągowej, zakupują urządzenia do domowego uzdatniania wody. Ale czy słusznie ? Na te i inne pytania

Autorzy monografii starali się udzielić odpowiedzi analizując potrzeby organizmu ludzkiego, wymogi i standardy

stawiane zarówno wodzie butelkowanej jak i wodociągowej, w aspekcie zdrowia konsumenta. Dokonano analizy

jakościowej (składu mineralnego) wód z ujęć Gdańskich i porównano ich jakość (skład mineralny) z wodami

butelkowanymi pogrupowanymi wg zawartości składników mineralnych.


3

SPIS TREŚCI

1. Wstęp................................................................................................................................................ 6

2. Podstawa teoretyczna ................................................................................................................... 7

Wymagania dotyczące wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi ..................................................... 7

2.1.1. Wymagania regulowane prawem unijnym ....................................................................................................... 7

2.1.2. Wymagania regulowane prawem polskim ........................................................................................................ 8

Podstawowe wymagania mikrobiologiczne ................................................................................................................... 8

Podstawowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda ...................................................................... 9

Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne, organoleptyczne, fizykochemiczne oraz radiologiczne, jakim powinna

odpowiadać woda......................................................................................................................................................... 11

Dodatkowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda ...................................................................... 12

Zakres parametrów objętych monitoringiem kontrolnym i przeglądowym ................................................................... 13

Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody do badań....................................................................................... 14

Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania w zależności od wyników

badania bakteriologicznego1) ...................................................................................................................................... 14

Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody wprowadzanej do jednostkowych opakowań ................................ 15

Charakterystyki metod badań...................................................................................................................................... 15

Składniki potencjalnie toksyczne naturalnego pochodzenia występujące w naturalnych wodach mineralnych w

opakowaniach oraz ich maksymalne poziomy, których przekroczenie może stanowić ryzyko dla zdrowia ................ 21

Wymagania dotyczące metod oznaczania składników potencjalnie toksycznych naturalnego pochodzenia

występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach ............................................................................ 22

Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych .............................................................................................. 23

Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych ......................................... 24

Maksymalne dopuszczalne zawartości składników pozostałych lub powstałych podczas napowietrzania naturalnej

wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem wzbogaconym w ozon .................................................................... 24

2.1.3. Wytyczne sugerowane przez Światową Organizację Zdrowia ....................................................................... 24

3. Znaczenie składu chemicznego wody dla zdrowia człowieka ..................................................... 27

Zapotrzebowanie organizmu na wodę ................................................................................................... 27

Skład wody ............................................................................................................................................ 28

Zapotrzebowanie organizmu na składniki mineralne ............................................................................. 29

Znaczenie wybranych jonów dla zdrowia człowieka .............................................................................. 31

Skutki niedoboru wybranych jonów dla zdrowia człowieka .................................................................... 32

4. Metodyka..................................................................................................................................... 34

Charakterystyka gdańskich ujęć wody ................................................................................................... 34


4

4.1.1. Ujęcie Straszyn .............................................................................................................................................. 36

4.1.2. Ujęcie Pręgowo .............................................................................................................................................. 36

4.1.3. Ujęcie Czarny Dwór ....................................................................................................................................... 37

4.1.4. Ujęcie Lipce .................................................................................................................................................... 37

4.1.5. Ujęcie Osowa ................................................................................................................................................. 37

4.1.6. Ujęcie Zaspa Wodna ...................................................................................................................................... 37

4.1.7. Ujęcie Dolina Radości .................................................................................................................................... 38

4.1.8. Ujęcie Zakoniczyn .......................................................................................................................................... 38

4.1.9. Ujęcie Krakowiec ............................................................................................................................................ 38

Jakość wody wodociągowej w Gdańsku ................................................................................................ 39

Zakres analiz i obliczenia ....................................................................................................................... 44

5. Bilanse jonowe ............................................................................................................................ 47

Ujęcie Pręgowo...................................................................................................................................... 48

Ujęcie Czarny Dwór ............................................................................................................................... 49

Ujęcie Lipce ........................................................................................................................................... 50

Ujęcie Osowa ........................................................................................................................................ 51

Ujęcie Zaspa Wodna ............................................................................................................................. 52

Ujęcie Dolina Radości ............................................................................................................................ 53

Ujęcie Zakoniczyn.................................................................................................................................. 54

Ujęcie Krakowiec ................................................................................................................................... 55

Zestawienie wartości średnich wyników dla całego miasta Gdańska .................................................... 56

6. Analiza porównawcza jakości wody z gdańskich ujęć podziemnych i wody butelkowanej .......... 59

7. Podsumowanie ............................................................................................................................ 67

Wykaz literatury ...................................................................................................................................... 69

Wykaz rysunków .................................................................................................................................. 147

Wykaz tabel ......................................................................................................................................... 148

Streszczenie ........................................................................................................................................ 148

Abstract ................................................................................................................................................ 151


5

WYKAZ WAŻNIEJSZYCH OZNACZEŃ I SKRÓTÓW

GIWK – Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna

SNG – Saur Neptun Gdańsk

WHO – World Health Organization

FAO – Food and Agriculture Organization of the United Nations

UNU – United Nations University

EFSA – European Food Safety Authority

IOM – Institute of Medicine, National Academy of Sciences

EAR – poziom średniego zapotrzebowania spożycia substancji

RDA – poziom zalecanego spożycia substancji

SD – odchylenie standardowe

Al – poziom wystarczającego spożycia substancji

PIG-PIB – Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy

WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

mval/l – jednostka stężenia, miligramorównoważniki jonu w objętości 1 litra wody

mg/l – jednostka stężenia, miligramy jonu w objętości 1 litra wody

%mval - stosunek stężenia danego jonu do sumy kationów lub anionów

%makroskładników – stosunek stężenia danego jonu do sumy kationów i anionów


6

1. WSTĘP

Właścicielem systemu wodociągowo-kanalizacyjnego miasta Gdańska od 2004 r. jest GIWK – Gdańska

Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna, która jest w 100% spółką Miasta Gdańska. Spółka realizuje inwestycje

na rzecz poprawy jakości wody, powszechności dostępu do kanalizacji sanitarnej, przy jednoczesnym dbaniu o

ochronę środowiska naturalnego. Do GIWK należy budowa nowych oraz modernizacja istniejących sieci

wodociągowo-kanalizacyjnych. Za prawidłową eksploatację sieci i urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych,

odprowadzenie ścieków, a także o jakość wody pitnej w systemie wodociągowym miasta Gdańska odpowiedzialna

jest spółka Saur Neptun Gdańsk (SNG). Akcjonariat Miasta Gdańska we francuskiej spółce SNG wynosi 49%,

pozostałe 51% należy do Grupy Saur. Relacje SNG, GIWK i Urzędu Miasta Gdańska opierają się na modelu

trójstronnym [1].

Celem prowadzanych prac było dokonanie analizy porównawczej jakości wody podziemnej, pochodzącej

z ujęć Gdańska w celu zaopatrzenia ludności w wodę, oraz dostępnych na rynku butelkowanych wód źródlanych i

naturalnych wód mineralnych. Przeanalizowano wymagania, jakie musi spełniać woda przeznaczona do spożycia

przez ludzi, zarówno ta podawana do sieci wodociągowej, jak i ta sprzedawana w opakowaniach. Porównano

pożądane i dopuszczalne właściwości fizykochemiczne, chemiczne i mikrobiologiczne wód w świetle przepisów

unijnych i polskich, a także ogólnoświatowych zaleceń. Ze względu na przeznaczenie spożywcze tych wód,

postanowiono skupić się na walorach odżywczych. Poddano rozważaniu stopień zmineralizowania wody

podziemnej z ujęć miejskich i popularnych wód butelkowanych, a także kompozycję jonów. Analizę porównawczą

wykonano na podstawie składu mineralnego, deklarowanego przez producentów na etykietach butelek, oraz

wynikach wieloletnich badań wody ujmowanej na potrzeby Gdańska (w tym monitoring wód podziemnych, zlecony

przez spółkę GIWK). Wzięto pod uwagę przede wszystkim jony o znaczeniu fizjologicznym lub zdrowotnym oraz

przeanalizowano ich wpływ na organizm człowieka.

Analiza porównawcza pozwoliła ocenić jakość wody podawanej do systemu wodociągowego miasta

Gdańska oraz jakość powszechnie dostępnej wody sprzedawanej w opakowaniach, umożliwiając spojrzenie na

wody butelkowane i wodę wodociągową z innej perspektywy.


7

2. PODSTAWA TEORETYCZNA

Woda daje początek życiu, stanowi 60-70% masy ciała dorosłego człowieka. Według wskazań Światowej

Organizacji Zdrowia człowiek powinien wypijać około 2 litrów wody dziennie, aby prawidłowo funkcjonować [2].

Dostęp do świeżej, czystej i bezpiecznej wody ma zatem ogromne znaczenie dla zdrowia ludzkiego.

Wymagania dotyczące wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi

Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi podlega szczególnej kontroli ze względu na zagrożenie, jakie

może stanowić dla zdrowia i życia człowieka. Woda pochodząca z ujęć może zawierać zanieczyszczenia

pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. Za bezpieczną można uznać wodę wolną od mikroorganizmów

chorobotwórczych, pasożytów oraz substancji chemicznych, których liczba mogłaby stanowić zagrożenie dla

zdrowia ludzkiego. Bezpieczna woda przeznaczona do spożycia przez ludzi nie posiada agresywnych właściwości

korozyjnych, spełnia wymagania mikrobiologiczne, fizykochemiczne, radiologiczne, a także organoleptyczne,

określone przez liczne regulacje. Przepisom prawnym podlega nie tylko woda wodociągowa, ale również naturalne

wody mineralne, wody źródlane i stołowe.

Zgodnie z Ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu

ścieków (Dz. U. Nr 123 z 11 lipca 2006 r., poz. 858, z późniejszymi zmianami) [3], dostarczana konsumentom przez

Saur Neptun Gdańsk S.A. woda jest wodą „przeznaczoną do spożycia przez ludzi”. Termin ten oznacza wodę w

pierwotnym stanie lub po uzdatnieniu, przeznaczoną do picia, przygotowania żywności lub innych celów

domowych, niezależnie od jej pochodzenia oraz od tego, czy jest dostarczana z sieci dystrybucyjnej, cystern, w

butelkach lub pojemnikach. Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi to także woda wykorzystywana przez

przedsiębiorstwa do produkcji żywności, wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu

produktów albo substancji przeznaczonych do spożycia przez ludzi [4].

2.1.1. Wymagania regulowane prawem unijnym

Na podstawie artykułu 130s Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz.U. C 321E z

29.12.2006) [5] została wydana Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody

przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z 5.12.1998) [6]. Dyrektywa ta, zmieniona poprzez

Rozporządzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 września 2003 r. (Dz.U. L 284 z

31.10.2003) [7] oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 596/2009 z dnia 18 czerwca 2009

r. (Dz.U. L 188 z 18.7.2009) [8], obowiązuje w krajach należących do Unii Europejskiej, w tym Polski. W przyjętej

przez Radę Unii Europejskiej Dyrektywie określono ramy przepisów ustawowych, wykonawczych

i administracyjnych w sprawie monitorowania, analiz oraz środków, które należy podjąć w celu poprawy jakości

wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w całej Wspólnocie Europejskiej.

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Artykuł 95) dał również podstawę prawną do wydania

Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i

wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych


8

(Dz.U. L 164 z 26.6.2009) [9]. Innym dokumentem związanym z naturalnymi wodami mineralnymi jest

Dyrektywa Rady z dnia 15 lipca 1980 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie

wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych (Dz.U. L 229 z 30.8.1980) [10]. Stanowi ona

podstawę prawną Dyrektywy Komisji 2003/40/WE z dnia 16 maja 2003 r., ustanawiającej wykaz, stężenia

graniczne i wymogi w zakresie etykietowania dla składników wód mineralnych oraz warunki zastosowania

powietrza wzbogaconego w ozon do oczyszczania naturalnych wód mineralnych i wód źródlanych (Dz.U. L 126 z

22.5.2003) [11]. Powyższe Dyrektywy ujednolicają warunki klasyfikacji wód mineralnych, regulują warunki

wydobywania wód ze źródeł, a także zasady obrotu tymi wodami.

2.1.2. Wymagania regulowane prawem polskim

Prawo polskie reguluje kwestie jakości wody w drodze rozporządzeń. Na podstawie artykułu 13 Ustawy z

dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2006 r. Nr

123, poz. 858 z późniejszymi zmianami) [3], wydane zostały:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej

do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 67, poz. 417) [12],

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 72, poz. 466) [13].

Wyżej wymienione rozporządzenia szczegółowo określają wymagania dla wody pitnej, biorąc pod uwagę

zdrowie i bezpieczeństwo ludzi. W rozporządzeniach określone zostały wymagania bakteriologiczne,

fizykochemiczne oraz organoleptyczne. Wskazują sposób oceny przydatności wody, zakres badania wody, a także

minimalną częstotliwość badań i miejsca pobierania próbek wody do tych badań. Rozporządzenia określają

program monitoringu jakości, sposób nadzoru nad laboratoriami wykonującymi badania jakości wody, sposób

nadzoru nad materiałami i wyrobami stosowanymi w procesach uzdatniania i dystrybucji wody. Uregulowany został

również sposób informowania konsumentów o jakości wody oraz sposób postępowania przed organami

Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku, gdy woda nie spełnia wymagań jakościowych [3,12,13]. Obecnie

obowiązujące wymagania przedstawione zostały w Tab. 1-Tab. 15.

Podstawowe wymagania mikrobiologiczne

W poniższych tabelach zestawiono wymagania mikrobiologiczne jakie musi spełniać woda przeznaczona

do konsumpcji przez ludzi wg Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. (z poprawką z dnia 20

kwietnia 2010 r )w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.


9

Tab. 1 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13]

Lp. Parametr

Najwyższa dopuszczalna wartość

liczba objętość próbki

mikroorganizmów [jtk] [ml]

1 Escherichia coli 0 100

2 Enterokoki 0 100

Tab. 2 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda wprowadzana do jednostkowych opakowań [12,13]

Lp. Parametr

Najwyższa dopuszczalna wartość

liczba mikroorganizmów [jtk]

objętość próbki [ml]


2 Enterokoki 0 250

3 Pseudomonas aeruginosa 0 250

4 Ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2°C 20 1

po 48 h

5 Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2°C po 72 h 100 1

Tab. 3 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda w cysternach, zbiornikach magazynujących wodę w środkach transportu lądowego, powietrznego lub wodnego [12,13]

Tab. 4 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda [12,13]

Objaśnienia: 1) Należy badać w ciepłej wodzie w budynkach zamieszkania zbiorowego i zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej (od dnia 1 stycznia 2008 r.). Uwaga: W zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej na oddziałach, w których przebywają pacjenci o obniżonej odporności, w tym objęci leczeniem immunosupresyjnym, pałeczki Legionella sp. powinny być nieobecne w próbce wody o objętości 1 000 ml.

Podstawowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda

Natomiast w poniższych tabelach zestawiono wymagania chemiczne jakie musi spełniać woda

przeznaczona do konsumpcji przez ludzi zamieszczone w tym samym Rozporządzeniu ( Rozporządzenie Ministra Zdrowia

Lp. Parametr

Najwyższa dopuszczalna wartość parametru w próbce wody pobranej

liczba mikroorganizmów [jtk] objętość próbki [ml]


2 Enterokoki 0 100

3 Pseudomonas aeruginosa 0 100

4 Ogólna liczba mikroorganizmów w

36±2°C po 48 h 100 1

Lp. Parametr Liczba

mikroorganizmów [jtk]

Objętość próbki [ml]

1 Legionella sp.1) <100 100


10

z dnia 29 marca 2007 r. (z poprawką z dnia 20 kwietnia 2010 r )w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia

przez ludzi).

Tab. 5 Podstawowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13]

Lp. Parametry Najwyższe dopuszczalne stężenie Jednostka

1 Akryloamid 0,10 1) μg/l

2 Antymon 5 μg/l

3 Arsen 10 μg/l

4 Azotany 50 2) mg/l

5 Azotyny 0,50 2) mg/l

6 Benzen 1,0 μg/l

7 Benzo(a)piren 0,010 μg/l

8 Bor 1,0 mg/l

9 Bromiany 10 3) μg/l

10 Chlorek winylu 0,50 1)4) μg/l

11 Chrom 50 μg/l

12 Cyjanki 50 μg/l

13 1,2-dichloroetan 3,0 μg/l

14 Epichlorohydryna 0,10 1) μg/l

15 Fluorki 1,5 mg/l

16 Kadm 5 μg/l

17 Miedź 2,0 5) mg/l

18 Nikiel 20 μg/l

19 Ołów 25 6) μg/l

20 Ołów 10 7) μg/l

21 Pestycydy 0,10 8) μg/l

22 Σ pestycydów 0,50 9) μg/l

23 Rtęć 1 μg/l

24 Selen 10 μg/l

25 Σ trichloroetenu i tetrachloroetenu 10 μg/l

26 Σ Wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych 0,10 10) μg/l

27 Σ THM 100 3)11) μg/l

Objaśnienia: 1) Wartość odnosi się do stężenia pozostałości monomeru w wodzie, obliczonego zgodnie ze specyfikacjami maksymalne¬go uwalniania z odpowiedniego polimeru w kontakcie z wodą.

2) Warunek: [azotany]/50+[azotyny]/3≤1, gzie wartości w nawiasach kwadratowych oznaczają: stężenie azotanów (NO3) i azotynów

(NO2) w mg/l. Stężenie azotynów w wodzie uzdatnionej wprowadzonej do sieci wodociągowej lub innych urządzeń dystrybucji nie może przekraczać wartości 0,10 mg/l. 3) W miarę możliwości bez ujemnego wpływu na dezynfekcję, powinno dążyć się do osiągnięcia niższej wartości. 4) Oznaczać w wodzie przesyłanej instalacjami z polichlorku winylu. 5) Wartość dopuszczalna, jeżeli nie powoduje zmiany barwy wody spowodowanej agresywnością korozyjną wody dla rur miedzianych. 6) Stosuje się do dnia 31 grudnia 2012 r. Nie dotyczy wody w butelkach lub pojemnikach. 7) Stosuje się od dnia 1 stycznia 2013 r.


11

8) Termin „pestycydy" obejmuje organiczne: insektycydy, herbicydy, fungicydy, nematocydy, akarycydy, algicydy, roden¬tycydy, slimicydy, a także produkty pochodne (m.in. regulatory wzrostu) oraz ich pochodne metabolity, a także produkty ich rozkładu i reakcji. Oznaczać jedynie te pestycydy, których występowania w wodzie można oczekiwać. Wartość stosuje się do każdego poszczególnego pestycydu. W przypadku aldryny, dieldryny, heptachloru i epoksydu heptachloru NDS wynosi 0,030 μg/l. 9) Σ pestycydów oznacza sumę poszczególnych pestycydów wykrytych i oznaczonych ilościowo w ramach monitoringu. 10) Wartość oznacza sumę stężeń wyszczególnionych związków:

benzeno(b)fluoranten,

benzeno(k)fluoranten,

benzeno(gih)perylen,

indeno(1,2,3,-c,d)piren. 11) Σ THM — wartość oznacza sumę stężeń związków:

trichlorometan,

dichlorobromometan,

dibromochlorometan,

tribromometan.

Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne, organoleptyczne, fizykochemiczne oraz radiologiczne, jakim

powinna odpowiadać woda

W tych samych rozporządzeniach zawarte są dodatkowe wymagania które musi spełniać woda

przeznaczona do picia przez ludzi. Wymagania te zastawiono w postacie tabelarycznej poniżej zgodnie z tym co

zawarto w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. (z poprawką z dnia 20 kwietnia 2010 r) w

sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Tab. 6 Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne [12,13]

Lp.

Parametr

Najwyższa dopuszczalna wartość parametru w próbce wody

liczba mikroorganizmów [jtk] objętość próbki [ml]

1 Bakterie grupy coli 0 100

2 Ogólna liczba mikroorganizmów w 36±2°C

po 48 h uchylony

3 Ogólna liczba mikroorganizmów w 22±2°C

po 72 h Bez nieprawidłowych zmian

4 Clostridium perfringens (łącznie ze

sporami)2) 0 100

Tab. 7 Dodatkowe wymagania organoleptyczne i fizykochemiczne [12,13]

Lp. Parametr Dopuszczalne zakresy wartości3) Jednostka

1 Amonowy jon 0,50 mg/l

2 Barwa 4)

3 Chlorki 2505) mg/l

4 Glin 200 μg/l

5 Mangan 50 μg/l

6 Mętność 4) 1 NTU

7 Ogólny węgiel organiczny (OWO) Bez nieprawidłowych zmian 6)

8 Stężenie jonów wodoru (pH) 6,5 - 9,5 5)

9 Przewodność 7) 25005) μS/cm

10 Siarczany 2505) mg/l


12

Lp. Parametr Dopuszczalne zakresy wartości3) Jednostka

11 Smak 4) 2)

12 Sód 200 mg/l

13 Utlenialność z KMnO4 5,0 8)9) mg/l

14 Zapach4) 3)

15 Żelazo 200 μg/l

Tab. 8 Dodatkowe wymagania radiologiczne [12,13]

Lp. Parametr Dopuszczalne zakresy wartości3)

Jednostka

1 Tryt 10010) Bq/1

2 Całkowita dopuszczalna dawka 0,10 10)11) mSv/rok

Objaśnienia: 1) Dopuszcza się pojedyncze bakterie wykrywane sporadycznie, nie w kolejnych próbkach, do 5% próbek w ciągu roku. 2) Należy badać w wodzie pochodzącej z ujęć powierzchniowych i mieszanych, a w przypadku przekroczenia dopuszczal¬nych wartości, należy zbadać, czy nie ma zagrożenia dla zdrowia ludzkiego wynikającego z obecności innych mikroor¬ganizmów chorobotwórczych, np.: Cryptosporidium. 3) W przypadku podania jednej wartości dolna wartość zakresu wynosi zero. 4) Akceptowalny przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian. 5) Parametr powinien być uwzględniony przy ocenie agresywnych właściwości korozyjnych wody. 6) Nie musi być oznaczany dla produkcji wody mniejszych niż 10 000 m3 dziennie. 7) Oznaczana w temperaturze 25 °C. 8) Nie musi być oznaczany, jeśli badane jest OWO. 9) Indeks nadmanganianowy — utlenianie powinno być przeprowadzone w ciągu 10 min. w temperaturze 100 °C w środo¬wisku kwaśnym z wykorzystaniem nadmanganianu. 10) Częstotliwość i metody monitorowania zostaną określone w terminie późniejszym 11) Wyłączając tryt, potas-40, radon i produkty rozkładu radonu.

Dodatkowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda

Tab. 9 Dodatkowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13]

Lp. Parametry Dopuszczalne

zakresy wartości1) Jednostka

1 Bromodichlorometan 0,015 mg/l

2 Chlor wolny2) 0,33) mg/l

3 Chloraminy 0,5 mg/l

4 Z chloranów i chlorynów4) 0,7 mg/l

5 Ozon5) 0,05 mg/l

6 Formaldehyd 0,050 mg/l

7 Ftalan dibutylu 0,020 mg/l

8 Magnez 30-1256) mg/l

9 Srebro 0,010 mg/l

10 Tetrachlorometan (czterochlorek węgla) 0,002 mg/l

11 Z trichlorobenzenów 0,020 mg/l

12 2,4,6-trichlorofenol 0,200 mg/l

13 Trichlorometan (chloroform) 0,030 mg/l

14 Twardość 60-5007) mg/l


13

Objaśnienia:

1) W przypadku podania jednej wartości dolna wartość zakresu wynosi zero. 2) W punkcie czerpalnym u konsumenta, jeżeli woda jest dezynfekowana chlorem lub jego związkami. 3) Dopuszczalne stężenie wolnego chloru w zbiorniku magazynującym wodę w środkach transportu lądowego, powietrznego lub wodnego wynosi 0,3—0,5 mg/l. 4) W punkcie czerpalnym u konsumenta, jeżeli woda jest dezynfekowana dwutlenkiem chloru. 5) W punkcie czerpalnym u konsumenta, jeżeli ozon jest stosowany w procesie uzdatniania wody. 6) Nie więcej niż 30 mg/l magnezu, jeżeli stężenie siarczanów jest równe lub większe od 250 mg/l. Przy niższej zawartości siarczanów dopuszczalne stężenie magnezu wynosi 125 mg/l; wartość zalecana ze względów zdrowotnych — oznacza, że jest pożądana dla zdrowia ludzkiego, ale nie nakłada obowiązku uzupełniania minimalnej zawartości podanej w załączniku przez przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne. 7) W przeliczeniu na węglan wapnia; wartość zalecana ze względów zdrowotnych — oznacza, że jest to wartość pożądana dla zdrowia ludzkiego, ale nie nakłada obowiązku uzupełniania minimalnej zawartości podanej w załączniku przez przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne.

Zakres parametrów objętych monitoringiem kontrolnym i przeglądowym

Tab. 10 Zakres parametrów objętych monitoringiem kontrolnym i przeglądowym [12,13]

Parametry objęte monitoringiem kontrolnym Uwagi

Glin 1)

Jon amonowy

Barwa

Przewodność

Clostridium perfringens (łącznie z przetrwalnikami) 2)

Escherichia coli (E.coli)

Stężenie jonów wodoru (pH)

Żelazo 1)

Azotyny 1)

Zapach

Pseudomonas aeruginosa 4)

Smak

Ogólna liczna mikroorganizmów w temperaturze 22 st. C i w 36 st. C

4)

Bakterie typu coli

Mętność

Objaśnienia: 1) Niezbędne jedynie wtedy, gdy parametr jest stosowany jako flokulant (we wszystkich innych przypadkach parametry są umieszczone w wykazie wskaźników do monitorowania przeglądowego) 2) Niezbędny jedynie wtedy, gdy woda pochodzi z wód powierzchniowych lub mieszanych (we wszystkich innych przypadkach parametry umieszczone są w wykazie wskaźników do monitorowania przeglądowego) 3) Niezbędne jedynie wtedy, gdy chloraminowanie jest stosowane jako metoda dezynfekcji (we wszystkich innych przypadkach parametry umieszczone są w wykazie wskaźników do monitorowania przeglądowego) 4) Niezbędne jedynie wtedy, gdy woda jest dystrybuowana w butelkach lub pojemnikach.


14

Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody do badań

Jakość wody przeznaczonej do spożycia podlega restrykcyjnemu monitorowaniu w zależności o wielkości

produkcji wody wyrażonej w m3 /dobę. Co zestawiono w poniższych tabelach.

Tab. 11 Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody do badań [12,13]

Objętość rozprowadzanej lub

produkowanej wody w strefie zaopatrzenia 1)2)

[m3/24 h]

Monitoring kontrolny [liczba próbek/rok]

Monitoring przeglądowy [liczba próbek/rok]

< 100 3) 3)

>100 <1000 4 1

> 1000 < 10 000 4+ 3 na każde 1000 m3/24 h i część tej

wartości stanowiącej uzupełnienie do całości

1+1 na każde 3300 m3/24 h i część tej wartości stanowiącej uzupełnienie do całości

> 10 000 < 100 000 3+1 na każde 10 000 m3/24 h i część tej wartości

stanowiącej uzupełnienie do całości

> 100 000 10+1 na każde 25 000 m3/24 h i część tej wartości

stanowiącej uzupełnienie do całości

Objaśnienia: 1) Strefa zaopatrzenia jest geograficznie określonym obszarem, do którego woda przeznaczona do spożycia przez ludzi dochodzi

z jednego lub więcej źródeł i na którym jakość wody może być traktowana w przybliżeniu jako jednolita. 2) Objętości wody obliczane jako średnie w ciągu roku. Do określenia minimalnej częstotliwości można też stosować liczbę

mieszkańców w zaopatrywanej strefie, przyjmując wielkość zużycia wody równą 200 l/dobę na 1 osobę. 3) Ustalenie częstotliwości zależy od właściwego państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego, jednak nie

rzadziej niż 2 próbki na rok dla monitoringu kontrolnego; 1 próbkę na 2 lata dla monitoringu przeglądowego.

Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania w zależności od

wyników badania bakteriologicznego1)

Tab. 12 Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania w zależności od wyników badania bakteriologicznego [12,13]

Liczba Legionella sp. w 100

ml

Ocena skażenia

Postępowanie Badanie

< 100 <102

brak/ znikome

System pod kontrolą - nie wymaga podjęcia specjalnych działań.

Po 1 roku lub po 3 latach 2)

>100 102-103

średnie

Jeżeli większość próbek jest pozytywna, należy sieć wodną uznać za skolonizowaną przez

pałeczki Legionella, znaleźć przyczynę (dokonać przeglądu technicznego sieci, sprawdzić

temperaturę wody) i podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii. Dalsze

działania (czyszczenie i dezynfekcja) zależą od wyniku następnego badania.

Po 4 tygodniach, jeżeli wynik badania nie ulegnie zmianie,

należy przeprowadzić czyszczenie i dezynfekcję,

powtórzyć badanie po 1 tygodniu, następnie po 1 roku.

>1000 103-104

wysokie Przystąpić do działań interwencyjnych jw.,

włącznie z czyszczeniem i dezynfekcją systemu - woda nie nadaje się do pryszniców.

Po 1 tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, następnie co 3

miesiące 3)

>10 000 >104

bardzo wysokie

Natychmiast wyłączyć z eksploatacji urządzenia i instalacje wody ciepłej oraz przeprowadzić

zabiegi ich czyszczenia i dezynfekcji.

Po 1 tygodniu od czyszczenia i dezynfekcji, następnie co 3

miesiące 3)


15

Objaśnienia: 1) Jeżeli jest to wynik badania 1—2 próbek, w celu wykluczenia skażenia punktowego powinno być pobranych i zbadanych więcej

próbek. 2) Jeżeli w kolejnych badaniach w odstępach rocznych stwierdzono < 100 jtk/100 ml. 3) Jeżeli w kolejnych dwóch badaniach wykonanych w odstępach trzech miesięcy stwierdzono < 100 jtk/100 ml, to następne badanie

można wykonać za rok. Uwaga: Postępowanie dezynfekcyjne (dezynfekcja termiczna lub chemiczna) powinno zostać ponadto podjęte zawsze:

1) w przypadku wyłączenia instalacji wodociągowej na dłużej niż 1 miesiąc; 2) jeśli instalacja lub jej część została wymieniona lub zabiegi konserwacyjne mogły prowadzić do jej zanieczyszczenia; 3) w instalacji wodociągowej w miejscu przebywania osób, u których wystąpiło podejrzenie lub stwierdzono zachorowanie na

legionellozę.

Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody wprowadzanej do jednostkowych opakowań

Tab. 13 Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody wprowadzanej do jednostkowych opakowań [12,13]

Objaśnienie: 1) Zakres badań mikrobiologicznych zgodny z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia, część B.

Charakterystyki metod badań

Dla podanych w Tab. 14 parametrów określono, że stosowana metoda analizy musi co najmniej

umożliwiać oznaczanie wartości dopuszczalnej z podaną poprawnością, precyzją i granicą wykrywalności.

Niezależnie od czułości zastosowanej metody analizy, wyniki należy wyrażać z co najmniej taką samą liczbą miejsc

po przecinku, jaką podano w wartościach dopuszczalnych w załącznikach nr 2 i 3 do wyżej wymienianego

Rozporządzenia. Natomiast brak jest metod badań dla smaku, zapachu i całkowitego węgla organicznego.

Tab. 14 Parametry chemiczne, dla których określono charakterystykę metod badawczych [12,13]

Lp. Parametry

Poprawność

[% wartości

parametrów]1)

Precyzja

[% wartości

parametrów]2)

Granica

wykrywalności

[% wartości

parametrów]3)

Warunki

1 Akryloamid — — — 4)

2 Amonowy jon 10 10 10

3 Antymon 25 25 25

4 Arsen 10 10 10

Objętość wody produkowanej

i dostarczanej do sprzedaży w

butelkach i pojemnikach w

ciągu doby m3

Monitoring kontrolny liczba próbek 1) Monitoring przeglądowy

liczba próbek 1)

< 10 1 1

> 10 <60 12 1

>60 1 na każde 5 m3 i na część tej wartości

stanowiącą uzupełnienie do całości

1 na każde 100 m3 i na część

tej wartości, stanowiącą

uzupełnienie do całości


16

Lp. Parametry

Poprawność

[% wartości

parametrów]1)

Precyzja

[% wartości

parametrów]2)

Granica

wykrywalności

[% wartości

parametrów]3)

Warunki

5 Azotany 10 10 10

6 Azotyny 10 10 10

7 Barwa 10 10 10

8 Benzen 25 25 25

9 Benzo(a)piren 25 25 25

10 Bor 10 10 10

11 Bromiany 25 25 25

12 Bromodichlorometan 25 25 25

13 Chlor wolny 10 10 10

14 Chloraminy 10 10 10

15 Chlorany 25 25 25

16 Chloryny 25 25 25

17 Chlorki 10 10 10

18 Chrom 10 10 10

19 Chlorek winylu 25 25 25 4)

20 Cyjanki 10 10 10 5)

21 1,2-dichloroetan 25 25 10

22 Epichlorohydryna 25 25 25 4)

23 Fluorki 10 10 10

24 Formaldehyd 25 25 25

25 Ftalan dibutylu 25 25 10

26 Glin 10 10 10

27 Kadm 10 10 10

28 Magnez 10 10 10

29 Mangan 10 10 10

30 Mętność 25 25 25

31 Miedź 10 10 10

32 Nikiel 10 10 10

33 Ołów 10 10 10

34 Pestycydy 25 25 25 6)

35 Przewodność elektryczna 10 10 10

36 Rtęć 20 10 20


17

Lp. Parametry

Poprawność

[% wartości

parametrów]1)

Precyzja

[% wartości

parametrów]2)

Granica

wykrywalności

[% wartości

parametrów]3)

Warunki

37 Selen 10 10 10

38 Siarczany 10 10 10

39 Srebro 10 10 10

40 Sód 10 10 10

41 Σ trichlorobenzeny 25 25 25

42 trichloetenu 25 25 10

43 tetrachloetenu 25 25 10

44 Σ THM 25 25 10

45 Tetrachlorometan 25 25 25

46 2,4,6-trichlorofenol 25 25 25

47 Trichlorometan 25 25 25

48 Twardość 10 10 10

49 Utlenialność 10 10 10 8)

50 WWA 25 25 25 7)

51 Żelazo 10 10 10

Objaśnienia: 1) Poprawność jest błędem systematycznym i jest to stopień zgodności między średnim wynikiem uzyskanym w szeregu powtórzeń

a wartością prawdziwą mierzonej wartości. 2) Precyzja jest błędem przypadkowym i zwykle wyrażona jest jako odchylenie standardowe (wewnątrz i między partiami) rozkładu

wyników od średniej; aprobowana dokładność stanowi dwukrotność względnego odchylenia standardowego. 3) Granica wykrywalności jest to wartość trzykrotnego odchylenia standardowego wyznaczonego dla serii analiz próbek o niskim

stężeniu badanego parametru lub pięciokrotnego odchylenia standardowego wyznaczonego dla serii analiz prób ślepych. 4) Ma być kontrolowane przez specyfikację produktu. 5) Metoda powinna określać całkowitą ilość cyjanków we wszystkich formach. 6) Charakterystyka poprawności metody powinna być stosowana do każdego pestycydu z osobna i jej wartość zależy od

rozpatrywanego pestycydu. 7) Charakterystyki poprawności stosuje się do poszczególnych substancji na poziomie 25 % wartości dopuszczalnych. 8) Indeks nadmanganianowy — utlenianie powinno być przeprowadzone w ciągu 10 min. w temperaturze 100 °C w środowisku

kwaśnym z wykorzystaniem nadmanganianu.

W Tab. 15 przedstawiano metody referencyjne wyznaczania parametrów mikrobiologicznych

Tab. 15 Parametry mikrobiologiczne, dla których określono metody badań [12,13]

Lp. Parametr Zalecane normy 1)

1 Ogólna liczba

mikroorganizmów w

36°C i w 22 °C

PN-EN ISO 6222

2 Bakterie grupy coli,

Escherichia coli

PN-EN ISO 9308-1

3 Enterokoki PN-EN ISO 7899-2

4 Clostridium

perfringens (łącznie z

Inkubacja filtru membranowego poprzedzona filtracją membranową.

Po przefiltrowaniu próbki wody, filtr umieścić na podłożu m-CP


18

Lp. Parametr Zalecane normy 1)

przetrwalnikami) (uwaga 1). Inkubację prowadzić w warunkach beztlenowych w

temperaturze 44 ± 1 °C przez 21 ± 3 godz. Po okresie inkubacji

policzyć wszystkie żółte matowe kolonie jako domnienane Clostridium

perfringens. Kolonie, które zmieniają barwę z żółtej na różową pod

wpływem par wodorotlenku amonu (w czasie 20-30 sekund), uznać

za potwierdzone Clostridium perfringens.

Uwaga 1: skłąd podłoża agarowego m-CP:

Podłoże podstawowe

Pepton tryptozowy 30 g

Ekstrakt drożdżowy 20 g

Sacharoza 5 g

Chlorowodorek L-cysteiny 1 g

Siarczan magnezu (MgSo4 x 7H2O) 0,1 g

Purpura bromokrezolowa 40 mg

Agar 15 g

Woda 1000 ml

Składniki rozpuścić w wodzie, doprowadzić pH do 7,6 i sterylizować

w autoklawie w temperaturze 121 °C przez 15 minut. Podłoże

ostudzić i dodać:

D-cykloserynę 400 mg

Siarczan polimyksyny-B 25 mg

Β-D glukozyd indoksylu (przed dodaniem rozpuszczony w 8 ml

sterylnej wody) 60 mg

0,5% roztwór difosforan fenoloftaleiny (sterylizowany metodą filtracji)

20 ml

4,5% roztwór FeCl3 x 6H2O (sterylizowany metodą filtracji) 2ml

5 Pseudomonas

aeruginosa

PN-EN 16266

6 Legionella sp. PN-ISO 11731-2

Objaśnienie: 1) Dopuszcza się możliwość stosowania metod alternatywnych pod warunkiem udokumentowania, że dana metoda jest

równoważna lub lepsza od zalecanej i zgłoszona właściwym organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Komisji Europejskiej.

Artykuł 39 Ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2010 Nr 136

poz. 914) [14] stanowi podstawę prawną dla Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie

naturalnych wód mineralnych, źródlanych i wód stołowych (Dz.U. 2011 Nr 85, poz. 466) [15]. Zgodnie z

Rozporządzeniem można rozróżnić następujące rodzaje wód dystrybuowanych w opakowaniach:

naturalne wody mineralne,

wody źródlane,

wody stołowe.

Kwalifikacja wody, pochodzącej z danego ujęcia, do naturalnych wód mineralnych może nastąpić po

przeprowadzeniu:

oceny hydrogeologicznej i geologicznej,

badań właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych,

oceny mikrobiologicznej, szczególnie w celu wykluczenia obecności bakterii chorobotwórczych,


19

analizy farmakologicznej, fizjologicznej i klinicznej, jeśli konieczne jest potwierdzenie

szczególnych właściwości wody na takie funkcje organizmu jak: diureza, funkcje żołądkowe lub

jelitowe, wyrównanie niedoboru substancji mineralnych.

Podstawy oceny i kwalifikacji rodzajowej zostały szczegółowo określone w przepisach, są to m.in.:

dokumentacja hydrogeologiczna otworu czerpalnego, zatwierdzone zasoby eksploatacyjne ujęcia, temperatura

wody pobranej z ujęcia i otoczenia w czasie pobierania próbek do badań. Należy przedstawić także wyniki analiz

chemicznych oraz pomiarów fizykochemicznych, określonych w paragrafie 4 ust. 2 Rozporządzenia [15].

Naturalne wody mineralne nie muszą charakteryzować się bogactwem składników mineralnych w

stężeniach mogących mieć znaczenie fizjologiczne i profilaktyczno-zdrowotne dla organizmu człowieka.

Warunkiem zakwalifikowania wody do klasy naturalnej wody mineralnej jest stabilność składu chemicznego i innych

właściwości podczas właściwego eksploatowania danego ujęcia – nie powinny ulegać ponadnormatywnym

wahaniom. Dopuszczalne odchylenie to ± 20%. Naturalne wody mineralne nie mogą zawierać potencjalnie

toksycznych dla zdrowia składników pochodzenia naturalnego w stężeniach uznanych za szkodliwe. Wartość

maksymalnych dopuszczalnych wartości określa Tab. 16. Składniki potencjalnie toksyczne naturalnego

pochodzenia występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach oraz ich maksymalne poziomy,

których przekroczenie może stanowić ryzyko dla zdrowia. Rozporządzenie narzuca metody oznaczania

potencjalnie toksycznych substancji, mogących występować w wodach podziemnych z przyczyn naturalnych (Tab.

17). Wymagania dotyczące metod oznaczania składników potencjalnie toksycznych naturalnego pochodzenia

występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach). Badania wody mineralnej podlegają

ustalonemu zakresowi (Tab. 18). Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych). Woda musi być „czysta”

bakteriologicznie, tzn. nie może zawierać mikroorganizmów chorobotwórczych. Liczba bakterii oryginalnie

występujących w badanej próbie, wyhodowanych w odpowiednich warunkach z 1 ml wody, nie może być większa

niż dopuszcza Rozporządzenie. Ogólna liczba bakterii namnażających się w naturalnej wodzie mineralnej,

wprowadzanej do obrotu w opakowaniach, nie może wynikać w żadnym wypadku z zanieczyszczenia przy

produkcji – może być jedynie wynikiem naturalnego wzrostu ilości autochtonicznych bakterii. Naturalne wody

mineralne podlegają również ograniczeniom sposobów uzdatniania – dopuszczone procesy technologiczne

określone są w paragrafie 21 ust. 1 Rozporządzenia. Procesy te mogą być stosowane, jeżeli nie spowodują

pogorszenia jakości wody pod względem mikrobiologicznym oraz zmian składu charakterystycznego wody.

Dopuszczalne wartości składników ubocznych napowietrzania naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej

powietrzem wzbogaconym w ozon przedstawia Tab. 20. Maksymalne dopuszczalne zawartości składników

pozostałych lub powstałych podczas napowietrzania naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem

wzbogaconym w ozon [15].

Wody źródlane podlegają takim samym warunkom klasyfikacji rodzajowej, jak wody mineralne, z

wyłączeniem badania właściwości leczniczych, których im się nie przypisuje. Zakres badań wód źródlanych stanowi

wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych. W odróżnieniu od naturalnej wody mineralnej, skład wody

źródlanej nie musi spełniać tak rygorystycznych wymogów stałości składu chemicznego w czasie czerpania wody

z ujęcia. Woda źródlana musi spełniać zatem normy jak dla naturalnej wody mineralnej (poza właściwościami,


20

o których mowa powyżej) oraz rygorystyczne normy określone dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi

[15].

Wody stołowe to mieszanina wody źródlanej z naturalną wodą mineralną lub solami mineralnymi w celu

polepszenia ich właściwości zdrowotnych. Składniki mineralne używane przy produkcji muszą spełniać wymagania

przewidziane odrębnymi przepisami dla środków spożywczych (chlorek wapnia, chlorek lub siarczan magnezu,

chlorki, siarczany lub wodorowęglany sodu i potasu). Stężenie poszczególnych składników mineralnych powinno

przewyższać wartości podane w Tab. 19. Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych

wód mineralnych. Wody stołowe muszą spełniać warunek czystości mikrobiologicznej – należy wykluczyć

obecność chorobotwórczych drobnoustrojów, a wzrost ogólnej liczby bakterii nie może wynikać z zanieczyszczenia

na etapie produkcji i nie może przekraczać wartości podanych w rozporządzeniu dla wód mineralnych.

Dopuszczalne stężenie składników chemicznych, których przekroczenie może stanowić ryzyko dla zdrowia jest

zgodne z wymaganiami dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Ocena i kwalifikacja rodzajowa

dokonywana jest na takiej samej podstawie, co kwalifikacja wód źródlanych [15].

Specjalnym wymogom poddane jest także znakowanie etykiet wód wprowadzanych do obrotu w

opakowaniach. Znakowanie naturalnych wód mineralnych powinno zawierać:

nazwę: „naturalna woda mineralna”,

określenie stopnia nasycenia i pochodzenia dwutlenku węgla oraz informację o ewentualnym

usunięciu dwutlenku węgla z wody,

zawartość charakterystycznych składników mineralnych w litrze wody i ogólną zawartość

rozpuszczonych składników mineralnych,

nazwę otworu lub zespołu otworów składających się na ujęcie oraz lokalizację,

nazwę handlową wody w opakowaniu,

nazwę producenta i miejsca produkcji wraz z adresami,

informację o ewentualnym zastosowaniu powietrza wzbogaconego w ozon,

informację o ewentualnym zastosowaniu dopuszczonych rozporządzeniem procesów

uzdatniania wody,

informację o stężeniu fluorków nieodpowiednim do spożycia przez niemowlęta i dzieci poniżej 7

roku życia.

W przypadku wód mineralnych o właściwościach leczniczych należy podać:

stopień nasycenia dwutlenkiem węgla i jego pochodzenie,

zalecaną dawkę wody do spożycia.

Jeśli skład chemiczny wody spełnia wymagania określone w Tab. 19. Kryteria klasyfikacji chemicznej

stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych, należy także oznaczyć etykietę odpowiednimi

określeniami dotyczącymi ich klasyfikacji chemicznej. Należy podkreślić zapis, że producenci wody nie powinni w

oznaczeniach etykiet i reklamach wód sugerować, że dana woda posiada szczególne właściwości lecznicze czy

profilaktyczne, które w rzeczywistości nie są potwierdzone odpowiednimi badaniami i obserwacjami, o których


21

mowa w art. 5 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych,

źródlanych i wód stołowych [15].

Do znakowania etykiet wód źródlanych stosuje się przepisy jak dla wód mineralnych, w tym przepisy

dotyczące reklam. Nie trzeba podawać składu mineralnego i informacji o ewentualnym usunięciu dwutlenku węgla.

Wód źródlanych nie dotyczy także zapis nakazujący podanie informacji o przeciwwskazaniu spożywania wody

przez dzieci do lat 7 i niemowlęta ze względu na stężenie fluorków [15].

Znakując wodę stołową, trzeba podać wyraźną informację, że konsument sięga po wodę mineralizowaną.

Należy zamieścić także skład danej wody – zawartość naturalnej wody mineralnej, zawartość wody źródlanej oraz

soli mineralnych [15].

Składniki potencjalnie toksyczne naturalnego pochodzenia występujące w naturalnych wodach

mineralnych w opakowaniach oraz ich maksymalne poziomy, których przekroczenie może stanowić ryzyko

dla zdrowia

Tab. 16 Składniki potencjalnie toksyczne naturalnego pochodzenia występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach oraz ich maksymalne poziomy, których przekroczenie może stanowić ryzyko dla zdrowia [15]

Lp. Składniki Maksymalne poziomy (mg/l)

1 Antymon 0,0050

2 Arsen ogólny 0,010 (łącznie)

3 Bar 1,0

4 Bor 5,0

5 Kadm 0,003

6 Chrom 0,050

7 Miedź 1,0

8 Cyjanki 0,070

9 Fluorki 5,0

10 Ołów 0,010

11 Mangan 0,50

12 Rtęć 0,0010

13 Nikiel 0,020

14 Azotany 50,0/10,011)

15 Azotyny 0,1

16 Selen 0,010

1) Poziom 10,0 (mg/l) odnosi się do naturalnych wód mineralnych wydobywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.


22

Wymagania dotyczące metod oznaczania składników potencjalnie toksycznych naturalnego pochodzenia

występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach

Tab. 17 Wymagania dotyczące metod oznaczania składników potencjalnie toksycznych naturalnego pochodzenia występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach [15]

Lp. Składniki Dokładność wartości parametrycznej w %

(uwaga 1)

Precyzja wartości parametrycznej w %

(uwaga 2)

Granica wykrywania w % wartości parametrycznej

(uwaga 3) Uwagi

1 Antymon 25 25 25

2 Arsen 10 10 10

3 Bar 25 25 25

4 Bor patrz Tab. 16

5 Kadm 10 10 10

6 Chrom 10 10 10

7 Miedź 10 10 10

8 Cyjanki 10 10 10 uwaga

4

9 Fluorki 10 10 10

10 Ołów 10 10 10

11 Mangan 10 10 10

12 Rtęć 20 10 20

13 Nikiel 10 10 10

14 Azotany 10 10 10

15 Azotyny 10 10 10

16 Selen 10 10 10

Objaśnienia: *) Wymagane jest, aby analityczne metody ilościowego oznaczania składników wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia umożliwiały co najmniej pomiar stężenia odpowiadający wartości parametrycznej z określoną dokładnością, precyzją i granicą wykrywania. Niezależnie od czułości zastosowanej metody analitycznej, wynik wyraża się, przynajmniej tą samą liczbą miejsc dziesiętnych, jaka została podana dla maksymalnych stężeń ustanowionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Uwaga 1: Dokładność jest błędem systematycznym i stanowi różnicę między wartością średnią dużej liczby powtórzonych pomiarów a wartością rzeczywistą. Uwaga 2: Precyzja jest błędem przypadkowym i jest na ogół wyrażana jako odchylenie standardowe (w serii i między seriami) dla próbki wyników ze średniej. Dopuszczalna precyzja jest dwukrotnością względnego odchylenia standardowego. Uwaga 3: Granicą wykrywania jest stężenie badanego składnika:

równe trzykrotności względnego odchylenia standardowego w serii próbek o niskich stężeniach oznaczanego składnika,

albo pięciokrotności względnego odchylenia standardowego w serii próbek wzorcowych. Uwaga 4: Metoda musi umożliwić oznaczenie łącznej zawartości cyjanków we wszystkich postaciach.


23

Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych

Tab. 18 Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych [15]

Wskaźniki jakości wody

Rodzaj i zakres badań

Badania wstępne1) Badania pełne w związku z oceną i

kwalifikacją wody2) Monitoring3)

Sytuacje wyjątkowe — awaryjne4)

1 2 3 4 5

Wskaźniki organoleptyczne

zapach, smak zapach, smak, mętność, barwa

zapach, smak, mętność, barwa

zgodnie z zaleceniem organów urzędowej kontroli żywności

Wskaźniki fizyczno- -chemiczne

przewodność elektryczna, temperatura

przewodność elektryczna, temperatura, pH, radionuklidy

przewodność elektryczna, PH

Składniki niepożądane i toksyczne w nadmiernych stężeniach

azotyny, azotany, amon, ChZT

wszystkie składniki wymienione w załączniku nr 1 do rozporządzenia oraz pestycydy, detergenty, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), polichlorowane bifenyle (PCB)

azotyny, azotany, amon, żelazo, ChZT

zgodnie z zaleceniem organów urzędowej kontroli żywności

Składniki podstawowe

sód, wapń, magnez, żelazo, mangan, chlorki, wodorowęglany, siarczany

amon, lit, sód, potas, stront, żelazo, chlorki, fluorki, bromki, siarczany, wodorowęglany, kwas meta krzemowy, dwutlenek węgla

składniki charakterystyczne wymienione w znakowaniu wody zgodnie z zaleceniem

organów urzędowej kontroli żywności

Wskaźniki mikrobiologiczne

bakterie grupy coli, Escherichia coli, ogólna liczba bakterii w temp. 20—22°C i 37°C

w zakresie określonym w § 4 ust 3—5 rozporządzenia

Objaśnienia: 1) Badania pozwalające na wstępna charakterystykę wody z ujęcia. 2) Badania niezbędne do oceny jakości wody z ujęcia, która ma być wykorzystywana do produkcji wody opakowanej oraz wody w

opakowaniu przeznaczonej do obrotu. 3) Badania kontrolne — systematyczne — wody ujmowanej oraz pobranej w krytycznych punktach kontroli określonych w ramach

systemu HACCP wdrożonego w zakładzie. 4) Badania zalecane w przypadku zmian jakości wody czerpanej z ujęcia.


24

Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych

Tab. 19 Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych [15]

Lp. Określenia Kryteria

1 Bardzo niskozmineralizowana Ogólna zawartość soli mineralnych nie jest większa od 50 mg/l

2 Niskozmineralizowana Ogólna zawartość soli mineralnych nie jest większa od 500 mg/l

3 Średniozmineralizowana Ogólna zawartość soli mineralnych w zakresie 500-1500 mg/l

4 Wysokozmineralizowana Ogólna zawartość soli mineralnych jest większa od 1500 mg/l

5 Zawiera wodorowęglany Zawartość wodorowęglanów jest wyższa od 600 mg/l

6 Zawiera siarczany Zawartość siarczanów jest wyższa od 200 mg/l

7 Zawiera chlorki Zawartość chlorków jest wyższa od 200 mg/l

8 Zawiera wapń Zawartość wapnia jest wyższa od 150 mg/l

9 Zawiera magnez Zawartość magnezu jest wyższa od 50 mg/l

10 Zawiera fluorki Zawartość fluorków jest wyższa od 1 mg/l

11 Zawiera żelazo Zawartość żelaza dwuwartościowego jest wyższa od 1 mg/l

12 Kwa sowęg Iowa Zawartość naturalnego dwutlenku węgla w wodzie przy ujęciu jest wyższa od 250 mg/l

13 Zawiera sód Zawartość sodu jest wyższa od 200 mg/l

14 Odpowiednia dla przygotowania żywności dla niemowląt

Zawartość: — sodu lub chlorków nie jest wyższa od 20 mg/l — fluorków nie jest wyższa od 0,7 mg/l — azotynów nie jest wyższa od 0,02 mg/l — azotanów nie jest wyższa od 10 mg/l

15 Odpowiednia dla diety ubogiej w sód Zawartość sodu jest niższa od 20 mg/I

16 Może działać przeczyszczająco Dla wód ocenionych klinicznie zgodnie z § 5 ust 1 pkt 2 rozporządzenia

17 Może działać moczopędnie Dla wód ocenionych klinicznie zgodnie z § 5 ust 1 pkt 1 rozporządzenia

Maksymalne dopuszczalne zawartości składników pozostałych lub powstałych podczas napowietrzania

naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem wzbogaconym w ozon

Tab. 20 Maksymalne dopuszczalne zawartości składników pozostałych lub powstałych podczas napowietrzania naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem wzbogaconym w ozon [15]

Lp. Rodzaj składnika Maksymalne limity1) (pg/l)

1 Ozon rozpuszczony 50

2 Bromiany 3

3 Bromopochodne metanu 1

Objaśnienia: 1) Zgodność z maksymalnymi limitami jest monitorowana przez organy urzędowej kontroli żywności podczas butelkowania lub

stosowania innej formy pakowania z przeznaczeniem bezpośrednio dla konsumenta finalnego.

2.1.3. Wytyczne sugerowane przez Światową Organizację Zdrowia

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zajmuje się koordynowaniem międzynarodowego zdrowia w

krajach należących do WHO, w tym Polski. Organizacja jest autorem obszernych publikacji, zawierających


25

określone standardy dla wody wodociągowej oraz wody w opakowaniach. Celem wytycznych WHO jest stworzenie

podstawy gwarantującej ustalenie norm w poszczególnych krajach, które zagwarantują dostarczanie do

konsumentów wody bezpiecznej dla zdrowia.

Ostatnia, czwarta edycja „Guidelines for Drinking-water Quality” [2], została wydana w 2011 r. Światowa

Organizacja Zdrowia określa m.in. wymagania fizykochemiczne, mikrobiologiczne oraz organoleptyczne, jakie

powinna spełniać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi, a także zalecenia dotyczące monitoringu jakości

wody, opracowane na podstawie 50 lat doświadczenia i poradnictwa w tym zakresie. Wytyczne WHO są uznawane

na całym świecie za najbardziej wiarygodne informacje odnośnie jakości wody pitnej i stanowią podstawę do

tworzenia krajowych przepisów ustawowych i wykonawczych. Zawierają one zalecenia dotyczące zasad ich

stosowania, a także zagrożeń mikrobiologicznych, które nadal są głównym problemem w krajach rozwijających się.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała normy jakości wody, które zostały przedstawione w formie

zaleceń, zaakceptowanych przez państwa członkowskie i uwzględnionych przy ustalaniu przepisów wewnętrznych.

Według ostatnich zaleceń WHO z 2011 woda do picia powinna spełniać nie tylko kryteria bezpieczeństwa dla

zdrowia, ale również powinna mieć odpowiednią klarowność, smak i zapach. W ostatnich zaleceniach WHO

wyszczególniła następujące kategorie wskaźników zanieczyszczeń w wodach :

• bakteriologiczne,

• substancje chemiczne (organiczne i nieorganiczne) o znaczeniu zdrowotnym,

• pestycydy,

• środki dezynfekujące,

• radioaktywne składniki wody,

• substancje i wskaźniki, które nie mają znaczenia zdrowotnego, ale mogą powodować skargi ze

strony użytkowników (barwa, mętność, żelazo, itd.).

Dla każdej z tych kategorii wyszczególniono zanieczyszczania i ustalono maksymalne stężenie

dopuszczalne w wodzie do spożycia. Przykładem jest poniższa Tab. 21. zawiera zestawienie substancji

chemicznych występujących w wodzie przeznaczonej do spożycia, mających znaczenie dla zdrowia wraz z

zaleceniami dotyczącymi ich maksymalnego dopuszczalnego stężenia. W poniższej tabeli podana została

maksymalne dopuszczalne stężenie wraz z uwagami dodatkowymi.

Tab. 21 Maksymalne dopuszczalne przez WHO stężenie substancji chemicznych w wodzie przeznaczonej do spożycia [2]

Parametr

Wartość maksymalna

mg/dm3 µg/dm3 Uwagi

Akrylamid 0,0005 0,5

Alachlor 0,02 20

Aldicarb 0,01 10 Ma zastosowanie do Sulfotleneku aldikarbu i Aldikarbosulfonu

Aldrin i dialdrin 0,00003 0,03

Antymon 0,02 20

Arsen 0,01 10


26

Parametr

Wartość maksymalna

mg/dm3 µg/dm3 Uwagi

Atrazyna i jej metabolity chlora-s-triazyna

0,1 100

Bar 0,7 700

Benzen 0,01 10

Benzo(a)piren 0,0007 0,7

Bor 2,4 2400

Bromki 0,01 10

Bromodichlorometan 0,06 60

Bromoform 0,1 100

Kadm 0,003 3

Carbofuran 0,007 7

Tetrachlorek węgla 0,004 4

Wytyczne WHO stanowią podstawę ustanowienia przepisów i norm, gwarantujących dostęp do

bezpiecznej i zdrowej wody w wielu krajach


27

3. ZNACZENIE SKŁADU CHEMICZNEGO WODY DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA

Woda to nieorganiczny związek chemiczny. Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, woda stanowi

średnio 60% masy ciała dorosłego człowieka. Jest strukturalną częścią wszystkich komórek i tkanek. Zawartość

wody w organizmie jest zmienna wraz z wiekiem i ma tendencję malejącą ze względu na utratę beztłuszczowej

masy ciała. Ciało noworodka składa się w około 75% z wody, organizm osoby w wieku podeszłym to woda w

zaledwie 50% [16].

Życiodajna cząsteczka wody dostarcza organizmowi składników mineralnych, jest również nośnikiem

składników odżywczych z pożywienia do komórek organizmu oraz bierze udział w wydalaniu produktów przemiany

materii, często toksycznych. Spełnia ważne funkcje w gospodarce hormonalnej, zapewnia prawidłową ruchliwość

stawów, zwilża jamy ciała, amortyzuje oddziaływanie czynników zewnętrznych na organy wewnętrzne i reguluje

temperaturę ciała [17,18].

Zapotrzebowanie organizmu na wodę

Organizm ludzki nie potrafi magazynować zapasów wody w razie zmniejszonej podaży, dlatego tak ważne

jest jej regularne dostarczanie organizmowi. Zapotrzebowanie na wodę jest zmienne w zależności stanu

fizjologicznego, wieku organizmu, jakości spożywanych pokarmów. Istotne znaczenie ma też aktywność organizmu

czy klimat, w jakim dany organizm przebywa. Podczas wysokiej temperatury otoczenia i niskiej wilgotności

powietrza zapotrzebowanie na płyny rośnie. Im mniejsza zawartość wody w organizmie (im organizm starszy), tym

zapotrzebowanie na uzupełnianie niedoborów wody maleje [18].

Minimalna dobowa dawka wody dostarczana organizmowi w celu zachowania prawidłowego

funkcjonowania powinna być co najmniej równa ilości wody utraconej podczas procesów biochemicznych. U

dorosłego człowieka dawka ta wynosi około 2-4% masy ciała, u dziecka to 10-15% masy ciała. Według zaleceń

Instytutu Żywności i Żywienia, niemowlęta do 6 miesiąca życia powinny spożywać 100-190 ml wody na dobę w

przeliczeniu na 1 kilogram masy ciała. Dzieci w wieku 7-9 lat powinny przyjmować łączną ilość wody w ilości 1750

ml/dobę. Dojrzewający chłopcy w wieku 16-18 lat potrzebują wody w ilości równej, co dorośli mężczyźni – 2500

ml/dobę. Płeć żeńska wykazuje mniejsze zapotrzebowanie na wodę – przyjmuje się, że od 16 roku życia kobiety

powinny spożywać 2000 ml wody dziennie. Zwiększone zapotrzebowanie na wodę występuje w czasie ciąży (2300

ml/dobę) oraz w okresie laktacji (2700 ml/dobę). Szczegółowe zestawienie wystarczającego spożycia wody

pochodzącej z napojów i produktów spożywczych dla organizmu człowieka przedstawia Tab. 22. Zapotrzebowanie

organizmu człowieka na spożycie wody (ustalone na poziomie wystarczającego spożycia) [18].

Już niewielka utrata wody w organizmie, bo zaledwie 3% masy ciała, powoduje osłabienie organizmu i

uczucie zmęczenia. Człowiek może funkcjonować bez pokarmu przez pewien okres, jednak niedobór wody przez

zaledwie kilka dni może spowodować śmierć. Utrata 5% zasobów wody organizmu wywołuje zaburzenia układu

krążeniowo-oddechowego oraz mięśniowego. Objawy takiego odwodnienia to między innymi suchość w jamie

ustnej, uczucie pragnienia, bezsenność, rozdrażnienie, osłabienie fizyczne, zaburzenia oddawania moczu,


28

powolne zatruwanie organizmu przez ograniczone wydalanie produktów przemiany materii, zaburzenia mowy i

funkcji poznawczych. Odwodnienie organizmu na poziomie 20% jest stanem zagrożenia życia człowieka [19].

Nadmiar spożycia wody także może być szkodliwy dla organizmu ludzkiego. Szczególnie, jeśli podawane

płyny są ubogie w minerały. Zbytnie nawodnienie organizmu wodą o niskim stężeniu składników odżywczych

powoduje zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Objawia się osłabieniem, nudnościami, wymiotami, brakiem

apetytu, spadkiem ciśnienia krwi, a nawet drgawkami. Wbrew pozorom, również spożycie nadmiernej ilości płynów

o dużej zawartości elektrolitów może przyczynić się do odwodnienia organizmu. Nadmiar elektrolitów powoduje

odpływ wody z krwiobiegu do układu pokarmowego [18].

U osób cieszących się dobrym zdrowiem objawy nadmiernego spożycia wody występują niezwykle

rzadko. Największe zagrożenie może stanowić jednorazowe dostarczenie zbyt dużej ilości płynów, przekraczającej

maksymalne możliwości wydalania wody przez nerki [18].

Tab. 22 Zapotrzebowanie organizmu człowieka na spożycie wody (ustalone na poziomie wystarczającego spożycia) [18]

Grupa Woda [ml/doba]

Niemowlęta 0-0,5 100-1901

0,5-1 800-1000

Dzieci

1-3 1250

4-6 1600

7-9 1750

Chłopcy

10-12 2100

13-15 2350

16-18 2500

Dziewczęta

10-12 1900

13-15 1950

16-18 2000

Mężczyźni >19 2500

Kobiety >19 2000

Ciąża 2300

Laktacja 2700

Skład wody

Woda jest nieodłącznym elementem diety każdego człowieka, począwszy od pierwszych dni życia. Warto

zatem, aby spożywana na co dzień, była bogata w składniki odżywcze, a niekiedy pełniła funkcje profilaktyczno-

zdrowotne. Woda przeznaczona do spożycia może pochodzić z ujęć powierzchniowych i podziemnych, jednak to

woda podziemna najczęściej charakteryzuje się pierwotną czystością oraz bogactwem minerałów.

Wodę z ujęć podziemnych poddaje się badaniom analizy składu. Znajomość składu ujmowanej wody

podziemnej ma ogromne znaczenie dla ustalenia konieczności i sposobu uzdatniania oraz możliwości jej

1 w przeliczeniu na 1 kg masy ciała


29

wykorzystania. Skład wody podziemnej zależy od rodzaju podłoża geologicznego, głębokości, z jakiej woda jest

wydobywana, warunków atmosferycznych oraz ukształtowania terenu. Dzieje się tak, ponieważ woda jest bardzo

dobrym rozpuszczalnikiem, łatwo wiąże się z cząsteczkami innych substancji, tworząc roztwór. Naturalnie

występująca w przyrodzie woda jest mieszaniną czystej chemicznie postaci związku tlenu i wodoru – H2O – oraz

substancji mineralnych w niej rozpuszczonych, pochodzących z najbliższego środowiska, z którym styka się

podczas swego obiegu. Oznacza to, że w skład chemiczny wody podziemnej mogą wchodzić wszystkie naturalnie

występujące w przyrodzie pierwiastki [20].

Skład chemiczny determinuje charakterystyczne właściwości ujmowanej wody podziemnej. W zależności

od potrzeby wykonuje się analizy hydrogeochemiczne, balneologiczne oraz techniczne. Aby dokonać oceny jakości

zasobów wód podziemnych, ujmowanych na cele spożywcze dla ludzi lub potrzeby gospodarcze, należy wykonać

analizę techniczną [20].

Zapotrzebowanie organizmu na składniki mineralne

Składniki mineralne są podstawowym czynnikiem prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

Zarówno niedobór jak i nadmiar kluczowych minerałów, utrzymujący się przez dłuższy czas, może być podłożem

do powstawania niektórych metabolicznych chorób cywilizacyjnych. Długotrwała nieprawidłowa podaż składników

mineralnych w codziennej diecie, najczęściej wapnia, magnezu, fosforu, żelaza, miedzi i cynku, ma udział w etiologii

chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy, niektórych postaci nowotworów [21].

Zapotrzebowanie na priorytetowe substancje mineralne oraz ich maksymalne dopuszczalne dawki

dobowe, podobnie jak zapotrzebowanie na wodę, różnią się w zależności od stanu fizjologicznego, wieku coraz

płci człowieka. Inny popyt na składniki odżywcze ma dziecko na etapie intensywnego wzrostu, inny zaś kobieta w

okresie laktacji czy osoby starsze [22]. Przykładem może być zapotrzebowanie na wapń: dawka wapnia spożywana

przez niemowlę do 6 miesiąca życia, wystarczająca dla prawidłowego rozwoju, powinna wynosić 200 mg/dobę,

podczas gdy zapotrzebowanie nastolatka w wieku dojrzewania między 16 a 18 rokiem życia wynosi już 1300

mg/dobę. Z kolei zalecana dawka wapnia w codziennej diecie kobiety w okresie ciąży w wieku powyżej 19 roku

życia to 1000 mg/dobę [18]. Wartości zapotrzebowania na kluczowe jony dla zdrowej dorosłej osoby w wieku 19-

50 lat, na podstawie zaleceń ekspertów FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) [23], WHO

(World Health Organization) [24] i UNU (United Nations University) [25] z lat 2007–2012 i wybranych propozycji

EFSA (European Food Safety Authority) [26] oraz wskazań norm wydanych w USA i Kanadzie (1997–2011), m.in.

IOM (Institute of Medicine) [27], przedstawia Tab. 23. Zapotrzebowanie organizmu człowieka na wybrane jony [18].

Przyjmuje się, że głównym źródłem składników odżywczych w diecie człowieka powinny być produkty

spożywcze, ale składniki mineralne w nich zawarte występują najczęściej jako trudno rozpuszczalne i gorzej

przyswajalne związki kompleksowe. Mikroelementy i makroelementy, zawarte w wodzie czy suplementach diety,

są łatwiej absorbowane oraz wchłaniane w znacznie większym stopniu. Należy jednak pamiętać, że woda może

pokrywać jedynie niewielką część dobowej dawki zapotrzebowania na minerały i powinna być tylko uzupełnieniem

diety [16].


30

Tab. 23 Zapotrzebowanie organizmu człowieka na wybrane jony [18]

Wiek Ca2 Mg1 Na3 Cl2 K2

Niemowlęta

0-0,5 200 2 30 2 120 190 400

0,5-1 2602 70 2 370 570 700

Dzieci

1-3 500/700 65/80 750 1150 2400

4-6 800/1000 110/130

1000 1550 3100

7-9 1200 1850 3700

Chłopcy

10-12

1100/1300

200/240 1300 2000 4100

13-15 340/410

1500 2300 4700

16-18 1500

Mężczyźni

19-30

800/1000

330/400 1500 2300

4700

31-50

350/420

1500

51-65 1400 2150

66-75 1000/1200

1300 2000

>75 1200 1850

Dziewczęta

10-12

1100/1300

200/240 1300 2000 4100

13-15 300/360

1500 2300 4700

16-18 1500

Kobiety

19-30 800/1000

255/310 1500 2300

4700

31-50

265/320

1500

51-65

1000/1200

1400 2150

66-75 1300 2000

>75 1200 1850

Ciąża

<19 1100/1300 335/400 1500 2300 4700

>19 800/1000 300/360

Laktacja

<19 1100/1300 300/360 1500 2300 5100

>19 800/1000 265/320

Objaśnienie symboli poziomów zapotrzebowania [18]: EAR – poziom średniego zapotrzebowania grupy – reprezentujące zapotrzebowanie 50% populacji – poziom zalecany do oceny spożycia. Oznacza, że spożycie nie powinno być niższe od ilości wymienianych na tym poziomie normy.

2 podane wartości to poziomy średniego zapotrzebowania grupy/zalecanego spożycia (EAR/RDA) 3 podane wartości to poziomy wystarczającego spożycia (Al)


31

RDA – poziom zalecanego spożycia – reprezentujący zapotrzebowanie 97-98% populacji, obliczany jako suma EAR+2SD, przeznaczony do planowania spożycia lub planowania celów żywieniowych na poziomie populacyjnym. SD – odchylenie standardowe – określa zmienność zwyczajowego spożycia danego składnika odżywczego u badanej grupy między dniami. Al – poziom wystarczającego spożycia – przydatny do oceny zwyczajowego spożycia w żywieniu indywidualnym i grupowym, szczególnie, gdy brak jest danych dla poziomu EAR i RDA.

Znaczenie wybranych jonów dla zdrowia człowieka

Woda do picia to nie tylko związek wodoru i tlenu, ale również rozpuszczone w nim mikro- i

makroelementy. W składzie wód podziemnych można wyodrębnić substancje organiczne, substancje

nieorganiczne, gazy oraz mikroorganizmy. Substancje nieorganiczne stanowią podstawową masę substancji

rozpuszczonych, a ich suma nazywana jest mineralizacją wody [20]. Głównymi składnikami występującymi w

wodach podziemnych są makroskładniki: chlorki, siarczany, wodorowęglany i węglany, sód, magnez oraz wapń i

potas. Drugorzędne składniki to: azotany, azotyny, krzemiany, jon amonowy, a także żelazo. Pozostałe pierwiastki

typowe dla wód podziemnych to tak zwane mikroskładniki, jak na przykład fluor i jod. Woda podziemna może

zawierać pierwiastki promieniotwórcze jak radon, tor czy rad oraz pierwiastki śladowe – rtęć, złoto czy rubid. W

typowych wodach podziemnych główne składniki stanowią ponad 90% wszystkich składników, nierzadko niemal

100%. Na korzystne oddziaływanie wody na fizjologię człowieka nie ma jednak wpływu ogólna mineralizacja wody,

ale zawartość wybranych makroskładników, czyli profil chemiczny wody. By oszacować ogólny typ hydrochemiczny

wody, wystarczy oznaczyć składniki główne. Mikroskładniki i składniki drugorzędne stanowią zwykle poniżej 1%

mineralizacji, zatem najczęściej nie uwzględnia się ich w bilansie [28,29]. Szczegółowe znaczenie wybranych jonów

dla zdrowia człowieka prezentuje Tab. 24.

Tab. 24 Znaczenie wybranych jonów dla organizmu człowieka [18,30]

Jon Znaczenie dla zdrowia człowieka

Ca podstawowy materiał budulcowy kości i zębów

bierze udział w przewodnictwie bodźców nerwowych, kurczliwości mięśni (w tym serca), aktywacji niektórych enzymów, obniżaniu ciśnienia krwi, krzepnięciu krwi

niezbędny do prawidłowej pracy układu naczyniowego

zmniejsza przepuszczalność błon komórkowych

Mg najważniejszy kation wewnątrz-komórkowy (obok potasu)

aktywuje ponad 300 enzymów

bierze udział w biosyntezie białka, przewodnictwie nerwowym, kurczliwości mięśni, procesach termoregulacji, regulacji ciśnienia krwi

odgrywa istotną rolę w homeostazie mineralnej organizmu i kości

antagonista wapnia

Na bierze udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, równowadze kwasowo-zasadowej, funkcjonowaniu układu nerwowego i mięśniowego

umożliwia transport aminokwasów i węglowodanów do tkanek

antagonista potasu

Cl bierze udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, równowadze kwasowo-zasadowej

gospodarka chlorem jest ściśle związana z sodem – spadkowi lub wzrostowi stężenia jonów sodu w osoczu towarzyszą podobne zmiany stężenia jonów chlorkowych

K najważniejszy kation wewnątrz-komórkowy (obok magnezu)

bierze udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej, równowadze kwasowo-zasadowej, utrzymuje odpowiednie stężenie potasu w komórce oraz sodu poza komórką

uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych, zapewnia prawidłową pracę komórek mięśniowych

reguluje ciśnienie osmotyczne

niezbędny do prawidłowego spalania węglowodanów i białek

antagonista sodu


32

Jon Znaczenie dla zdrowia człowieka

SO4 Stymulują funkcje wydzielnicze trzustki i wątroby

przyspieszają perystaltykę jelit

wpływają korzystnie w stanach zapalnych dróg moczowych

HCO3 alkalizują kwasy żołądka, działają przeciwzapalnie

obniżają poziom cukru we krwi i osoczu

zmniejszają produkcję acetonu

wpływają korzystnie na wydzielanie insuliny

neutralizują nadmiar kwasu mlekowego w mięśniach po intensywnym treningu

Skutki niedoboru wybranych jonów dla zdrowia człowieka

Główne składniki wody, jony wapnia i magnezu, stanowią o twardości ogólnej wody. Rozróżnia się

twardość węglanową – w zależności od występowania wodorowęglanów, węglanów i wodorotlenków wapnia i

magnezu, oraz niewęglanową – jeśli występują inne związki wapnia i magnezu, np. siarczany, chlorki i azotany.

Rozpuszczone związki wapnia w naturalnych wodach podziemnych zwykle dominują nad związkami magnezu [31].

Jony wapnia i magnezu są najistotniejszymi jonami występującymi w wodzie dla utrzymania prawidłowego

funkcjonowania organizmu ludzkiego. Japoński chemik Kobayashi już w 1957 r. wykazał związek między

zapadaniem na choroby naczyniowe a twardością spożywanej wody. Ludność spożywająca wodę miękką częściej

umierała z powodu chorób naczyń mózgowych niż ludność zaopatrywana w wodę twardą. Niedostarczanie jonów

magnezu wraz z wodą pitną zwiększa ryzyko chorób serca mięśniowego. Także gotowanie w wodzie o niskiej

twardości wpływa niekorzystnie na zdrowie człowieka, ponieważ woda miękka obniża zawartość wapnia i magnezu

w żywności poddawanej obróbce termicznej, a w konsekwencji – dostarczane jest organizmowi jeszcze mniej

związków odżywczych. Woda twarda redukuje te straty oraz dodatkowo wzbogaca pożywienie w jony wapnia [31].

Stopień twardości wody ma także znaczenie techniczne. Niska zawartość jonów wapnia i magnezu

powoduje korozję przewodów wodociągowych, natomiast wysoka twardość ogólna sprzyja powstawaniu osadów i

zmniejszeniu światła przewodów, prowokując namnażanie się drobnoustrojów [31].

Woda miękka, o niskiej mineralizacji, niekorzystnie wpływa na gospodarkę cholesterolową, czy

równowagę elektrolityczną, szczególnie w połączeniu z dietą ubogą w składniki odżywcze [32]. Przeprowadzono

badania na zwierzętach, które wykazały, że stosowanie wody dejonizowanej powoduje wzrost stężenia elektrolitów

w moczu. Oznacza to, że picie wody o niskiej zawartości soli mineralnych to nie wyłącznie nie dostarczanie

organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych, ale dodatkowo obniżanie ich poziomu w organizmie

poprzez zwiększone wydalanie wraz z moczem [33]. Badania wykazały także spadek poziomu hemoglobiny we

krwi zwierząt spożywających wodę demineralizowaną w stosunku do zwierząt pojonych wodą wodociągową [16].

Skutki niedoboru wybranych jonów przedstawia Tab. 25. Skutki niedoboru i nadmiaru niektórych jonów dla

organizmu człowieka [18,34,35].

Mimo powszechnego występowania składników mineralnych w pożywieniu i wodzie, często

zapotrzebowanie organizmu na jony magnezu i wapnia w codziennej diecie nie jest wystarczająco pokrywane –

niedobory stanowią średnio 30% dziennego zapotrzebowania na poszczególne sole mineralne. Uzupełnienie ich

możliwe jest poprzez spożywanie odpowiedniej ilości wody zawierającej minimum 150 mg wapnia oraz co najmniej

50 mg magnezu w 1 litrze [32].


33

Tab. 25 Skutki niedoboru i nadmiaru niektórych jonów dla organizmu człowieka [18,34,35]

Jon Skutki niedoboru składników mineralnych w organizmie

Skutki nadmiaru składników mineralnych w organizmie

Ca Niedobór może powodować:

u dzieci – krzywicę, u ludzi dorosłych – osteomalację i zwiększone ryzyko osteoporozy

zwiększenie pobudliwości organizmu

zaburzenia neurologiczne

wzrost ciśnienia tętniczego krwi

ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Nadmiar przy normalnym żywieniu nie występuje. Przy stosowaniu preparatów farmaceutycznych ze znaczną dawką wapnia oraz przedawkowaniu witaminy D u małych dzieci, nadmiar wapnia może powodować:

choroby nerek

uszkodzenie struktury narządów

zaburzenia funkcjonowania rożnych systemów w organizmie

zaburzenia wchłaniania innych składników mineralnych

Mg Niedobór może powodować:

zaburzenia układu nerwowo-mięśniowego i sercowo-naczyniowego

ryzyko udaru mózgu (u kobiet w średnim wieku)

ryzyko osteoporozy menopauzalnej

ogólne osłabienie organizmu, apatię, depresję, oczopląs

oporność na insulinę i upośledzenie wydzielania tego hormonu

Nadmiar przy normalnym żywieniu nie występuje. Przy spożywaniu dużych ilości produktów wzbogacanych w ten składnik i suplementów diety może powodować zatrucie organizmu.

Na Niedobór występuje bardzo rzadko, może powodować:

bóle głowy, nudności, brak łaknienia, zaburzenia orientacji, koncentracji, w skrajnych przypadkach drgawki oraz śpiączkę

odwodnienie hipotoniczne, gdy niedoborowi sodu towarzyszy także niedobór wody

zatrucie wodne, gdy występuje duża podaż wody niezawierającej elektrolitów

Nadmiar może powodować:

chorobę nadciśnieniową

udar mózgu

ryzyko rozwoju raka żołądka

przewodnienie Nadmiar sodu w surowicy może być bezpośrednią przyczyną zgonu.

Cl Niedobór może powodować zasadowicę metaboliczną.

Nadmiar może powodować kwasicę metaboliczną.

K Niedobór może powodować:

zaburzenia rytmu serca, upośledzenie funkcji nerek

zaburzenia ze strony obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego, apatię, senność

zaburzenia ze strony układu mięśniowego

wzrost ciśnienia tętniczego

ryzyko rozwoju kamicy nerkowej i chorób układu krążenia

ogólne osłabienie

Nadmiar przy normalnym żywieniu nie występuje. Przedawkowanie może powodować:

zwolnienie czynności serca

zaburzenia ze strony obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego

spadek siły mięśniowej

drętwienie kończyn


34

4. METODYKA

Charakterystyka gdańskich ujęć wody

Według Saur Neptun Gdańsk produkcja wody przeznaczonej do celów spożywczych dla miasta Gdańska

w ubiegłym – 2014 roku – wyniosła ok. 24,1 mln m3 rocznie, co stanowi średnio 66,1 tys. m3 na dobę. Gdański

system wodociągowy zaopatrywany jest w wodę pitną przez powierzchniowe i podziemne ujęcia wody [36].

Gdańsk jest miastem zasobnym w wody podziemne. Średnio z każdego kilometra kwadratowego można

uzyskać 500 m3 wody podziemnej w ciągu doby. Ich jakość i stan zależą od geologicznej budowy rejonu miasta

oraz bezpośredniego sąsiedztwa brzegu morskiego. Warstwy wodonośne, zasilające Gdańsk, znajdują się na

różnej głębokości. Najpłycej występują wody w strefie nadmorskiej – w piaszczystych osadach czwartorzędu oraz

w międzymorenowych poziomach wodonośnych na wysoczyźnie. Głębiej zalegające wody to wody trzeciorzędowe

oraz wody kredy. Stanowią one rozległy artezyjski zbiornik wodonośny. Największe ujęcia komunalne Gdańska:

Czarny Dwór, Zaspa Wodna i Lipce ujmują wodę z najzasobniejszych czwartorzędowych struktur wodonośnych.

Płytko zalegające wody są słabo izolowane od niekorzystnych wpływów antropogenicznych oraz mogą być

narażone na ingresję, czyli migrację wód słonych Zatoki Gdańskiej, Martwej Wisły czy kanałów portowych w

przypadku nadmiernej eksploatacji. Pozostałe poziomy zabezpieczone są przed zanieczyszczeniami z powierzchni

terenu osadami słaboprzepuszczalnymi w większym stopniu. Podatność wód podziemnych na zanieczyszczenia w

zależności od rejonu Gdańska obrazuje Rys. 1. Podatność wód podziemnych na zanieczyszczenia [36].

Rys. 1 Podatność wód podziemnych na zanieczyszczenia


35

Pierwsze komunalne ujęcie wody zlokalizowane było w Pręgowie na Pojezierzu Kaszubskim. Powstało

ono w 1869 roku i jest eksploatowane do dnia dzisiejszego. Obecnie podstawowe źródło wody dostarczanej do

systemu, bo aż 83% zapotrzebowania, to zasoby wód podziemnych. Zaledwie 17% zapotrzebowania mieszkańców

na wodę pitną pokrywa woda pochodząca z ujęcia powierzchniowego [36]. Wody czerpane z ujęć głębinowych

zapewniają pokrycie 82,9% zapotrzebowania na wodę w systemie wodociągowym miasta Gdańska. Woda

głębinowa pochodzi z warstw czwartorzędowych, trzeciorzędowych oraz warstw kredowych [39,40].

Krótki opis podstawowych ujęć wody oraz jednego z ujęć awaryjnych znajduje się w podrozdziałach 4.1.1

– 4.1.9. Zestawienie głównych cech ujęć podziemnych miasta Gdańska przedstawia Tab. 26.

Do podstawowych ujęć pracujących w wodociągu centralnym zaliczane są:

Straszyn (powierzchniowe),

Lipce,

Czarny Dwór,

Zaspa Wodna,

Dolina Radości,

Pręgowo,

Zakoniczyn,

Osowa.

Wodociągi lokalne:

Smęgorzyno,

Oczyszczalnia Wschód.

Ujęcia działające awaryjnie to:

Krakowiec,

Świbno.

Oprócz powyższych ujęć, woda podawana jest do wodociągu także z Sopotu z ujęć:

Bitwy pod Płowcami,

Nowe Sarnie Wzgórze

oraz zakładowego ujęcia Unikom.

Usytuowanie powyższych ujęć wody w terenie przedstawiono na Rys. 2. Usytuowanie gdańskich ujęć

wody. Na czerwono podkreślono ujęcia podstawowe, na zielono ujęcia działające w razie awarii. Kolorem

niebieskim zaznaczono granice gmin, pomarańczowe kropki symbolizują studnie, natomiast przerywane szare linie

wyznaczają granicę ochrony pośredniej ujęć [37].


36

Rys. 2 Usytuowanie gdańskich ujęć wody

4.1.1. Ujęcie Straszyn

Największym ujęciem wody, zaopatrującym mieszkańców Gdańska jest ujęcie powierzchniowe wody

„Straszyn”, zlokalizowane na terenie gminy Kolbudy. Ujęcie to jest jednocześnie jedynym ujęciem

powierzchniowym w systemie wodociągowym miasta. Powstało ono w 1986 roku na sztucznym jeziorze Goszyn,

utworzonym na rzece Raduni, będącym zbiornikiem elektrowni wodnej w Straszynie. Ujęcie chronione jest strefą

ochronną, składającą się z terenu ochrony bezpośredniej ujęcia oraz terenu ochrony pośredniej ujęcia „Straszyn”.

Szczegółowe zasady korzystania z terenów ochronnych reguluje Rozporządzenie nr 3/2007 Dyrektora

Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku z dnia 22 stycznia 2007 r. w sprawie ustanowienia strefy

ochronnej ujęcia wody powierzchniowej „Straszyn” z rzeki Raduni, gmina Kolbudy, woj. pomorskie (Dz.Urz. Woj.

Pomorskiego 2007 Nr 59, poz. 882) [38]. Czerpanie wody z ujęcia odbywa się dwoma rurociągami w odległości

120 m od brzegu jeziora, następnie przechodzi proces uzdatniania i trafia do miejskiego wodociągu [39,40].

4.1.2. Ujęcie Pręgowo

Pręgowo to pierwsze miejskie ujęcie wody, zlokalizowane jednak poza granicami Gdańska. Ujęcie oddano

do eksploatacji w 1869 roku. Znajduje się ono w Dolinie Pręgowskiej i Dolinie Ostróżek, na terenie gminy Kolbudy.

Ujęcie to stanowi 8,4% ilości wody głębinowej dostarczanej do systemu wodociągowego. Ujmowanie wód

podziemnych oparto na unikalnym dziś sposobie czerpania wód – za pomocą ciągów drenarskich. Pierwotne ciągi

drenażowe wykonane były w formie galerii wykonanych z cegły o sklepieniu w kształcie łuku. Na początku lat 90

rozbudowano istniejący system o nowe ciągi drenarskie o długości 213 m i 81 m. Główne ciągi drenażowe w Dolinie


37

Pręgowskiej osiągają długość około 1,7 km, natomiast ciągi boczne – około 1 km. System drenażowy w Dolinie

Ostróżek nie funkcjonuje od 1995 roku, chociaż planowane jest włączenie go do eksploatacji w przyszłości. Woda

z wyłączonego drenażu zostaje odprowadzona do potoku, znajdującego się w okolicy. System wyposażono w 4

studnie rewizyjne. Obecnie pobrana woda głębinowa z ujęcia Pręgowo spływa grawitacyjne do studni zbiorczej

systemem rurociągów, a następnie poprzez stację uzdatniania wody kierowana jest do sieci miejskiej [39,40].

4.1.3. Ujęcie Czarny Dwór

Czarny Dwór to jedno z głównych ujęć wody miasta Gdańska – aż 21% ilości wody dostarczanej do

wodociągu pochodzi z tego ujęcia. Powstało ono w 1965 roku, wodę ujmowano systemem lewarowym. Od 1973

roku woda czerpana jest za pomocą pomp głębinowych, zlokalizowanych na Tarasie Nadmorskim, obecnie czynne

są 32 studnie. Pracujące studnie ujmują wodę przede wszystkim z czwartorzędowych warstw wodonośnych (do

70% pobieranej wody), w mniejszym stopniu z poziomu trzeciorzędowego i kredowego. Woda poddawana jest

procesowi uzdatniania, a następnie przetłaczana do systemu miejskiego [39,40].

4.1.4. Ujęcie Lipce

Ujęcie wody Lipce pracuje od 1973 roku i stanowi źródło ponad 18% ilości wody dostarczanej do systemu

wodociągowego Gdańska. Rozbudowana struktura ujęcia składa się na 21 studni głębinowych, tworzących dwie

gałęzie ujęcia – 14 studni zlokalizowanych na terenie dzielnic Orunia, Św. Wojciech i Lipce, stanowiących północną

gałąź oraz 7 studni na terenie gminy Pruszcz Gdański, stanowiących gałąź południową. 19 spośród 21 studni są

to studnie czwartorzędowe, natomiast 2 pozostałe to studnie kredowe. Przed skierowaniem do sieci wodociągowej

ujmowana woda zostaje uzdatniona [39,40].

4.1.5. Ujęcie Osowa

Osowa to ujęcie wody, które dostarcza ponad 11% ujmowanej wody w celu zaopatrzenia mieszkańców.

Mimo swej nazwy, zlokalizowane jest poza terenem miasta Gdańska – we wsi Chwaszczyno, gmina Żukowo. Ujęcie

tworzy 9 studni głębinowych czwartorzędowych, z czego 4 to studnie rezerwowe. Woda pochodząca z ujęcia

przechodzi proces uzdatniania, a następnie trafia do sieci wodociągowej [39,40].

4.1.6. Ujęcie Zaspa Wodna

Ujęcie wody Zaspa Wodna zlokalizowane jest w pobliżu Pasa Nadmorskiego, w dzielnicy Wrzeszcz.

Powstało w roku 1918 roku, jako pierwsze ujęcie wody zlokalizowane na dolnym tarasie miasta Gdańska. W latach

1945 r. – 1955 r. zostało całkowicie przebudowane. Woda ujmowana jest za pomocą 12 studni czwartorzędowych

oraz 2 studni kredowych, a następnie kierowana do stacji uzdatniania. Uzdatniona woda pitna docelowo trafia do

miejskiej sieci wodociągowej i stanowi około 6,5% ilości ujmowanej wody na cele spożywcze dla mieszkańców

miasta Gdańska [39,40].


38

4.1.7. Ujęcie Dolina Radości

Dolina Radości to ujęcie wody położone na obszarze leśnym w dolinie Potoku Oliwskiego, na terenie

Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Ujęcie powstało w 1911 roku, w tzw. Dużej Dolinie, składało się z 13 studni

głębinowych oraz prawdopodobnie z poziomego drenażu. W 1961 roku włączono do eksploatacji dobudowaną –

wschodnią część ujęcia, zlokalizowaną w tzw. Małej Dolinie. Obecnie Dolina Radości składa się 5 głębinowych

studni zlokalizowanych w Dużej Dolinie oraz 5 studni głębinowych zlokalizowanych w Małej Dolinie. Ujęcie jest

źródłem około 6,5% ilości wody dostarczanej mieszkańcom miasta Gdańska. Od 1972 roku czerpana woda

podziemna pochodzi nie tylko z czwartorzędowych warstw wodonośnych, ale także z warstw trzeciorzędowych. Po

uzdatnieniu woda podawana jest do sieci miejskiej [39,40].

4.1.8. Ujęcie Zakoniczyn

Głębinowe ujęcie wody Zakoniczyn w obecnej formie powstało w 2011 roku na skutek połączenia

wyłączonych wcześniej ujęć „Łostowice” i „Zakoniczyn” oraz włączenia w nie nowych studni. Ujmowana z 6 studni

wgłębnych woda podziemna przechodzi proces uzdatniania przed wtłoczeniem jej do systemu wodociągowego

miasta Gdańska, dzięki czemu spełnia wszelkie wymagania dotyczące wody do spożycia dla ludzi [39,40].

4.1.9. Ujęcie Krakowiec

Krakowiec to nazwa ujęcia będącego głębinowym ujęciem awaryjnym. Powstało ono w 1970 roku na

terenie Wyspy Sobieszewskiej. Obecnie składają się na nie 2 studnie głębinowe. Ujęcie Krakowiec stanowi

rezerwowe źródło wody pitnej w razie nagłego deficytu ujmowanej wody w systemie wodociągowym w stosunku

do powstałego zapotrzebowania w wyniku awarii innych ujęć [39,40].

Tab. 26 Zestawienie danych o ujęciach podziemnych miasta Gdańska [39,40]

Ujęcie Zdolność produkcyjna [m3/d]

Powierzchnia strefy ochrony bezpośredniej ujęcia [ha]

Sposób uzdatniania Dezynfekcja

Pręgowo 6 720 0,34

4 kaskady napowietrzające, 4 komory filtrów, złoże żwir kwarcowy

chlorowanie

Czarny Dwór 19 200 2,86

4 kaskady napowietrzające, 16 filtrów, złoże żwir kwarcowy, 2-stopniowa filtracja

Lampy UV, awaryjnie chlorowanie

Lipce 24 000 3,01

2 kaskady napowietrzające, 10 komór filtrów, złoże antracytowo - piaskowe


Osowa 21 600 0,51 4 kaskady napowietrzające, 19



39

Ujęcie Zdolność produkcyjna [m3/d]

Powierzchnia strefy ochrony bezpośredniej ujęcia [ha]

Sposób uzdatniania Dezynfekcja

filtrów pospiesznych, złoże piaskowe

Zaspa Wodna

4 800 5,20

Natlenianie - dozowanie czystego tlenu przed I i II stopniem uzdatniania, 6 filtrów, złoże żwir kwarcowy, 2- stopniowa filtracja


Dolina Radości

6 720 0,21

2 kaskady napowietrzające, 8 komór filtracyjnych, złoże żwir kwarcowy


Zakoniczyn 5 520 0,85

2 kaskady napowietrzające, 8 filtrów, złoże żwir kwarcowy, 2-stopniowa filtracja

Lampy UV i chlorowanie

Smęgorzyno 2 160 0,39

4 kaskady napowietrzające, 4 filtry pospieszne, złoże piaskowe kwarcowe


Jakość wody wodociągowej w Gdańsku

Gdańska woda wodociągowa znajduje się w czołówce pod względem jakości w całej Polsce. Wniosek ten

jest wynikiem badań przeprowadzonych w Polsce w 2010 r. przez firmę Brita, we współpracy z Uniwersytetem

Warszawskim. Wysoka jakość wody w Gdańsku obejmuje zarówno parametry organoleptyczne (zapach, smak,

barwa), jak i stopień jej twardości. Ponadto potwierdzono, poddając próbki wody badaniom laboratoryjnym na

Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, że woda w gdańskich wodociągach spełnia wszystkie krajowe i

unijne wymagania jakości dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [41].

Ujmowana woda podziemna w rejonie miasta Gdańska jest stale kontrolowana pod kątem składu

chemicznego i czystości mikrobiologicznej. Wewnętrzne badania przeprowadzane są przez akredytowane

Laboratorium Centralne SNG S.A. Spółka Saur Neptun Gdańsk wdrożyła system bezpieczeństwa, oparty na

normie ISO 22000, który określa zasady czuwania nad jakością wody pitnej, jako produktu żywnościowego [42].

Aktualne informacje na temat jakości wody podawane są do wiadomości publicznej. Najnowszy komunikat w

sprawie jakości wody w Gdańsku z września 2015 r. opublikowany jest na stronie internetowej eksploatatora – Saur

Neptun Gdańsk – Tab. 27. Dostęp do bieżących i archiwalnych komunikatów można uzyskać także przez stronę

internetową Urzędu Miasta Gdańska. Dodatkowo, woda trafiająca do Wodociągu Centralnego, poddawana jest

regularnej zewnętrznej kontroli przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego (PPIS) w Gdańsku.

Wyniki ocen jakości wody wraz z uzasadnieniem ogłaszane są na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-

Epidemiologiczne w Gdańsku [44]. Ostatnie wyniki zostały zamieszczone na witrynie w dniu 28. lipca 2015 r. i

dotyczą ujęć: Straszyn i Zakoniczyn [45], Czarny Dwór, Dolina Radości, Lipce, Zaspa Wodna i Pręgowo [46] -


40

ocena jakości wody za II kwartał 2015 r. oraz z ujęcia Osowa – ocena jakości wody za I półrocze 2015 r. [47]. W

każdym przypadku stwierdzono przydatność wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z Wodociągu

Centralnego w Gdańsku. W ocenie PPIS także charakterystyka metod badawczych, stosowanych do kontroli wody,

spełnia w 100% wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody

przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 67, poz. 417 z późniejszymi zmianami) [12], a w konsekwencji –

także wymagania unijne i zalecenia WHO.


41

KOMUNIKAT MIASTA GDAŃSKA I SAUR NEPTUN GDAŃSK

W SPRAWIE JAKOŚCI WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI

Wskaźnik jakości

wody Chlor Dwutlenek Amonowy inne

Źródło, Zapach wolny chloru Żelazo Mangan jon wskaźniki

rejon zasilania metale CHCl3 CCl4

p-kt kontrolny mg/l mg/l ug/l ug/l mg/l mg/l ug/l mg/l

Al - 0,03 Se < 0,001

Stacja Uzdatniania

Wody STRASZYN

akceptow

alny 0,36 0,09 <10 <5 <0,05 Hg < 0,0003Cr < 0,0004 1,5 <0,05 Ca - 63

Woda podawana do

sieci Ni < 0,003 As < 0,003

Sieć wodociągowa

zasilana

wodą z SUW

Straszyn i SUW

Zakoniczyn

dz. Suchanino

akceptow

alny <0,02 <0,02 <10 <5 <0,05 nb nb

dz. Ujeścisko

akceptow

alny 0,12 <0,02 12 <5 <0,05 2,8 <0,05

dz. Brętowo

akceptow

alny <0,02 <0,02 11 <5 <0,05 5,2 <0,05

dz. Chełm

akceptow

alny 0,13 <0,02 12 <5 <0,05 3,0 <0,05

Ujęcia wgłębne

wodociąg centralnyZapach Twardość Chlorki Żelazo Mangan Fluor

Przewod

nośćWapń Sód Potas Magnez Siarczany

0 N mg/l ug/l ug/l mg/l uS/cm mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l

SUW Czarny Dwór -

woda pleistoceńska

akceptow

alny 18 55 <10 <5 0,3 782 107 45 4 14 75SUW Zaspa - woda

pleistoceńska

akceptow

alny 16 37 63 <5 0,5 760 96 60 4 8 85SUW Lipce - woda

pleistoceńska

akceptow

alny 14 19 <10 <5 0,4 660 91 40 5 14 41SUW Osowa - woda

pleistoceńska

akceptow

alny 10 6 17 <5 0,2 355 65 5 2 5 19SUW Zakoniczyn - woda

pleistoceńska

akceptow

alny 16 15 73 <5 0,3 575 97 9 4 8 48SUW Dolina Radości -

woda pleistoceńska

akceptow

alny 12 10 <10 <5 0,3 454 75 7 2 7 25SUW Pręgowo -woda

drenażowa

akceptow

alny 16 11 <10 <5 0,2 562 96 8 2 10 41

Ujęcia wgłębne

SUW Smęgorzyno -

woda pleistoceńska

akceptow

alny 13 12 40 21 0,3 502 79 8 2 8 55Ujęcie Ocz. Wschód

(Płonia Wielka) - woda

kredowa

akceptow

alny 2,6 19 82 6 1,6 613 13 126 5 3 21

miesiąc: wrzesień 2015r.

Ca - 83

Przewodność - 478

Ca - 78

Przewodność - 488

WODOCIĄG m. GDAŃSKA

Przewodność - 483

Przewodność - 437

Mikrozanieczyszczenia

nb

Al - 0,01

Se < 0,001

Hg < 0,0003

Cr < 0,0004

Ni < 0,003

As < 0,003

Al - 0,01

Se < 0,001

Hg < 0,0003

Cr < 0,0004

Ni < 0,003

As < 0,003

Al - 0,02

Se < 0,004

Hg < 0,0003

Cr < 0,0004

Ni < 0,003

As < 0,003

Ca - 78

Przewodność - 477

Tab. 27 Komunikat Miasta Gdańska I Saur Neptun Gdańsk w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wodociąg m. Gdańska,

miesiąc: wrzesień 2015 r. [43]


42

Najwyższe dopuszczalne stężenia wskaźników wg zał.nr 2, 3B i 4 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z

dnia 29 marca 2007r. (Dziennik Ustaw Nr 61 poz.417 ze zm.).

Zapach - akceptowalny przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian; Twardość [CaCO3]- od 60 do 500mg/l tj 3,4 - 28oN; Przewodność -2500mikroS/cm; Żelazo - 200ug/l, Mangan - 50ug/l, Amonowy jon- 0,50mg/l, Glin[Al]- 0,200mg/l, Sód[Na]- 200mg/l, Magnez[Mg] - 125mg/l, Fluorki[F]- 1,5mg/l Chlorki - 250mg/l,

Siarczany - 250mg/l, Miedź[Cu]- 2,0mg/l,

Ołów[ Pb]- 0,025mg/l, Nikiel[Ni]- 0,020mg/l, Rtęć[Hg]- 0,001mg/l,

Bor [B] - 1,0 mg/l; Kadm[Cd]- 0,005mg/l, Arsen[As]-0,010mg/l, Selen[Se]-0,010mg/l,

Chloroform[CHCl3]- 30ug/l, Czterochlorek węgla[CCL4]- 2ug/l;

Chlor wolny [Cl2] w punkcie czerpalnym u konsumenta - 0,3mg/l

Laboratorium SNG zgodnie z Ustawą z dnia 7.06.2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i

odprowadzaniu ścieków (Dz.U.2006.123.858 t.j ze zm) może wykonywać badania wody przeznaczonej do spożycia

przez ludzi.

System jakości zatwierdzony przez PPIS w Gdańsku - Decyzja Nr SE.HK-30/4710/118/KA/10.

Zamieszczone w tabeli wyniki pochodzą z Laboratorium Centralnego Saur Neptun Gdańsk SA., które

posiada kompetencje techniczne do wykonywania badań jakości wody zgodnie z normą PN-EN ISO/IEC 17025,

potwierdzone certyfikatem akredytacji PCA nr AB 216. Posiadany certyfikat świadczy o rzetelności i obiektywności

prowadzonych przez laboratorium badań.

KOMENTARZ

Jakość wody podawanej mieszkańcom z podstawowych ujęć wgłębnych i ujęcia powierzchniowego

Straszyn spełniała wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gdańsku zezwolił warunkowo na podawanie wody z ujęcia

lokalnego ocz. Wschód.

Zbadano pod względem bakteriologicznym wodę ze wszystkich ujęć m. Gdańska oraz w sieci

wodociągowej [100 prób].

W latach 2011-2012, na zlecenie Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo-Kanalizacyjnej, Państwowy Instytut

Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB) przeprowadził obserwacje i badania hydroogeologiczne w

celu oceny stanu dynamiki i jakości wód podziemnych na terenie Gdańska. Utworzono monitoring zintegrowany z

siecią krajową, regionalną i sieciami lokalnymi - geoMonitoring. Zasięg terenu poddanego monitoringowi obrazuje

Rys. 3. Rejony badawcze projektu geoMonitoring. Badania obejmowały studnie komunalnych ujęć i otwory

obserwacyjne – piezometry, które zlokalizowane zostały wokół głównych ujęć wód podziemnych, łącznie 320

punktów badawczych. Pobrano 444 próbki surowej wody do analiz chemicznych, które określały kilkadziesiąt

parametrów stanów jakości. Woda pobierana była bezpośrednio ze studni, nie była poddawana żadnym procesom

technologicznym. Oprócz nowych danych, zebranych przez zespół, do projektu geoMonitoring włączono także


43

dane archiwalne, informacje pochodzące z państwowej służby hydrogeologicznej, z Wojewódzkiego Inspektoratu

Ochrony Środowiska i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Środowiskowa baza danych zawiera w sumie

1841 wyników analiz chemicznych oraz ponad 19 tys. pomiarów głębokości zwierciadła wody. Na podstawie analiz,

przeprowadzono klasyfikację wód podziemnych miasta Gdańska [48]. Podstawą oceny jakości zasobów były

wytyczne Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu

wód podziemnych (Dz.U. 2008 nr 143 poz. 896) [49].

Rys. 3 Rejony badawcze projektu geoMonitoring

Badania przeprowadzone przez zespół badawczy dały zadowalające wyniki. Wody pochodzące z

większości ujęć trzecio- i czwartorzędowych zaliczono do I i II klasy jakości, stwierdzając dobry stan chemiczny.

Nie wykazano obecności zanieczyszczeń antropogenicznych. Wody poziomu kredowego wykazywały

zróżnicowany stan jakości. Nie stwierdzono w nich zanieczyszczeń wtórnych pochodzenia antropogenicznego,

jednak lokalnie podwyższona zawartość fluorków pochodzenia naturalnego, kazała zaklasyfikować wody do IV i V

klasy jakości [49]. Największy problem z tym pierwiastkiem mieli mieszkańcy Wyspy Sobieszewskiej. Obecnie

problem ten został wyeliminowany poprzez budowę magistrali wodociągowej i włączenie Wyspy Sobieszewskiej

do gdańskiego systemu wodociągowego [50].

W wodach podziemnych ujęć Czarny Dwór, Zaspa i Lipce wykryto podwyższone stężenie niektórych

związków chemicznych, wskazujące na niekorzystne działanie zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego z

pozostałości po wlewach wód słonych. Z tego powodu woda z zanieczyszczonych studni nie jest wykorzystywana

do zaopatrywania ludności w wodę do picia. Studnie zostały wyłączone lub odprowadzają wody poza teren ujęcia.

Ustalono, iż zbyt wysokie stężenie chlorków w wodach podziemnych uległo obniżeniu w porównaniu do lat


44

ubiegłych. Nie zaobserwowano także zagrożenia ingresją wód słonych Zatoki Gdańskiej do warstw wodonośnych.

Oznacza to, że obecna eksploatacja jest zrównoważona i zachowana jest równowaga między słodkimi i morskimi

wodami. Wody podziemne są generalnie dobrej jakości i wymagają jedynie prostego uzdatniania. Rozpoznanie

stanu chemicznego wód oraz procentowy udział punktów badawczych o dobrej jakości chemicznej przedstawia

Tab. 28. Procentowy udział punktów badawczych, w których rozpoznano dobry stan chemiczny wód

(czwartorzędowe i trzeciorzędowe użytkowe poziomy wodonośne). Należy pamiętać, że do analizy jakości wody

włączono studnie ujęciowe oraz piezometry. Wyniki pozyskane z piezometrów znacznie obniżały udział punktów

o rozpoznanej I, II lub III klasie jakości. Badania wysokości zwierciadła wody oraz informacje dotyczące eksploatacji

ujęć pozwoliły dokonać oceny dynamiki wód podziemnych oraz oszacować ich rezerwy. W rejonie istniejących ujęć

odnotowano około 65-67% rezerw wody podziemnej. Największymi rezerwami wody cieszą się ujęcia Lipce i

Osowa [49,50].

Tab. 28 Procentowy udział punktów badawczych, w których rozpoznano dobry stan chemiczny wód (czwartorzędowe i trzeciorzędowe użytkowe poziomy wodonośne) [49]

Rejony badawcze Klasa jakości wód podziemnych

rozpoznana w punktach badawczych

Procentowy udział punktów badawczych, w których rozpoznano

dobry stan chemiczny wód (I, II lub III klasa jakości)

Czarny Dwór i Zaspa (Q) Czarny Dwór i Zaspa (Tr)

II/III/IV/V II

88 100

Wysoczyzna (Q) I/II/III/IV/V 96

Lipce (Q) I/II/III/IV/V 76

Objaśnienia: Q – czwartorzędowe poziomy wodonośne, Tr – trzeciorzędowe poziomy wodonośne (miocen, oligocen)

Zakres analiz i obliczenia

Jak powszechnie wiadomo, cząsteczka wody złożona jest z dwóch atomów wodoru oraz jednego atomu

tlenu. Jednak czyste chemicznie H2O nie występuje w naturze. Naturalna woda jest mieszaniną rozpuszczonych

w wodzie soli mineralnych, a ich zawartość w wodzie pitnej ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania

organizmu człowieka. Z tego powodu warto bliżej przyjrzeć się profilowi hydrochemicznemu wody.

Stężenie substancji rozpuszczonych w wodzie pozwala ustalić właściwości wody oraz odpowiednio ją

sklasyfikować wg klasyfikacji hydrogeochemicznej. Zawartość soli mineralnych w wodzie można wyrazić za

pomocą różnych jednostek. Jony i substancje chemiczne reagują ze sobą w proporcjach równoważnikowych,

zależnych od masy jonowej lub atomowej i od ich wartościowości, przyjęto zatem wyrażanie zawartości jonów w

formie równoważnikowej – w miligramorównoważnikach jonu w objętości 1 litra wody (mval/l) [51].

Dane zaczerpnięte z portalu www.geomonitoring.pl stanowią podstawę oceny jakości wody wodociągowej

w systemie miasta Gdańska w przedmiotowym opracowaniu. Analizie poddano podstawowe gdańskie ujęcia

podziemne wody, tj. Pręgowo, Lipce, Czarny Dwór, Osowa, Zaspa Wodna, Dolina Radości, Zakoniczyn oraz ujęcie

awaryjne Krakowiec. Przeprowadzone badania próbek wody zostały przedstawione za pomocą jednostek miligram

składnika mineralnego w 1 litrze objętości wody (mg/l). Wyniki przeliczono na przyjęte jednostki –


45

miligramorównoważniki w litrze objętości. Obliczenia zostały przeprowadzone zgodnie z zasadą (4.2) - należało

podzielić stężenie analityczne (mg/l) przez masę molową jonu, a następnie pomnożyć przez jego wartościowość.

Obliczono także proporcje, w jakich poszczególne aniony i kationy występują w mieszaninie (%mval/l), przyjmując

za 100% sumę kationów i sumę anionów niezależnie. Wypunktowano również stosunek zawartości jonów do

wszystkich makroskładników (%makroskładników), za 100% przyjęto łączną masę głównych składników [51].

Woda jest cząsteczką elektrycznie obojętną. Oznacza to, że liczba ładunków ujemnych w cząsteczce

równa jest ilości ładunków dodatnich. Wobec tego zawartość anionów powinna równać się zawartości kationów w

próbie – powinny stanowić po 50% sumy makroskładników. W dobrze wykonanej analizie chemicznej wody suma

kationów równa jest sumie anionów, obie wyrażone w formie równoważnikowej, tzn. zachodzi zależność: ΣrK =

ΣrA. Zazwyczaj zdarza się jednak, że analiza nie spełnia tej równości – istnieje błąd analizy. Aby ocenić poprawność

analizy chemicznej należy obliczyć wielkość tego błędu. Błąd analizy wyznacza się dzieląc wartość bezwzględną

z różnicy sumy anionów i kationów wyrażonych w miligramorównoważnikach na litr przez ich sumę oraz mnożąc

razy 100%, aby uzyskać wynik w procentach [52]. Następnie wielkość błędu należy porównać z dopuszczalnym

błędem analizy w zależności od sumy jonów – Tab. 29. Dopuszczalny błąd analizy w zależności od sumy jonów

(wg normy PN-89/C-04638/02).

Tab. 29 Dopuszczalny błąd analizy w zależności od sumy jonów [51]

Suma jonów w wodzie [mval/l] <3 3-5 5-15 >15

Dopuszczalny błąd analizy [%] nie ustalono 5-10 2-5 2

Obliczenia prowadzono według podanego wzoru:

𝑅𝑥 = 𝑁𝑥

𝑀𝑥𝑊𝑥 (4.2)

gdzie: Rx – stężenie jonu substancji rozpuszczonej 𝑥 w 1 litrze rozpuszczalnika [mval/l]

Nx – stężenie jonu substancji rozpuszczonej 𝑥 w 1 litrze rozpuszczalnika [mg/l]

Mx – masa molowa jonu substancji rozpuszczonej 𝑥 [g/mol] Wx – wartościowość jonu substancji rozpuszczonej 𝑥 [-]

Masa molowa badanych substancji rozpuszczonych w wodzie:

MCl- = 35,453 [g/mol]

MSO42- = 96 [g/mol]

MHCO3- = 61,014 [g/mol]

MCa2+ = 40,078 [g/mol]

MMg2+ = 24,305 [g/mol]

MNa- = 22,989 [g/mol]

MK- = 39,098 [g/mol]

Przykład:

Stężenie chlorków w próbce wody jest równe 10,4 mg/l. Wartościowość jonu Cl- jest równa 1. Masa

molowa anionu wynosi 35,453 [g/mol]. Należy podać stężenie jonów w jednostce mval/l.


46

Dane:

NCl- = 10,4 [mg/l]

MCl- = 35,453 [g/mol]

WCl- = 1 [-]

Obliczenia:

𝑅𝐶𝑙− = 𝑁𝐶𝑙−

𝑀𝐶𝑙−

𝑊𝐶𝑙− =10,4

35,4531 = 0,29 ≈ 0,3 [𝑚𝑣𝑎𝑙/𝑙]

Odpowiedź:

Stężenie jonów Cl- w danej próbie wynosi 0,3 mval/l.


47

5. BILANSE JONOWE

W celu zaprezentowania bilansów jonowych, uwzględniono aniony występujące w wodzie, takie jak:

chlorki, siarczany i wodorowęglany, oraz kationy, takie jak: wapń, magnez, sód i potas. Dotychczas wykonane

badania próbek wody, znajdujące się w bazie danych stworzonej przez zespół powołany przez PIG-PIB

(Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy), nie obejmowały pomiaru zawartości węglanów,

zatem ich wartość nie została wliczona do bilansów. Dane dotyczące składu jonowego wód podziemnych,

pochodzących z wybranych miejskich ujęć wgłębnych w Gdańsku, zostały zaczerpnięte z portalu

www.geomonitoring.pl, a następnie zestawione w zbiór tabel na końcu pracy (Dodatek A). Tabele powiązano z

graficznym opracowaniem wyników, za pomocą wykresów kołowych (Dodatek B), które obrazują procentowy udział

poszczególnych jonów w sumie makroskładników rozpuszczonych w badanej próbie. Pod każdą tabelą została

umieszczona informacja o wielkości błędu analizy wraz z oceną czy dany błąd jest dopuszczalny, czy też należy

uznać wykonaną analizę za nieodzwierciedlającą rzeczywistego stanu rzeczy. Analizy wykonane nieprawidłowo

opatrzone są odpowiednim komentarzem oraz jego wyróżnieniem.

Wyniki wieloletnich badań wody pobieranej z ujęć wód podziemnych stały się podstawą do opracowania

bilansów dla wartości średnich, odrębnie dla każdego ujęcia. Wartości średnie stężenia stanowią średnią

arytmetyczną wartości kumulacji odpowiedniego jonu dla danego ujęcia, odczytanych z tabel, stanowiących

Dodatek A. Z obliczeń wyłączono nieprawidłowo wykonane analizy, czyli te, których błąd przewyższał

dopuszczalną wartość. Wartości średnie dla poszczególnych ujęć przedstawiono w zestawieniu tabelarycznym

(Tab. 30-Tab. 37) i graficznym (Rys. 4-Rys. 11). Sporządzono również tabelę dla średnich wartości poszczególnych

składników mineralnych, wchodzących w skład bilansu wody na podstawie tych analiz, dla całego miasta Gdańska

(Tab. 38) oraz wykres kołowy przedstawiający procentowy wartość średnią udziału tych składników w mineralizacji

wody (Rys. 12). Błąd analizy dla każdego przypadku obliczonych wartości średnich mieścił się w dopuszczalnych

granicach.

http://www.geomonitoring.pl/


48

Ujęcie Pręgowo

Liczba analiz w bazie danych: 19

Liczba analiz dla studni: 4

Liczba analiz dla studni z błędem niedopuszczalnym: 0

Liczba analiz dla studni z błędem dopuszczalnym: 4

Okres, z którego pochodzą dane: 2012 r.

Tab. 30 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Pręgowo

Makroskładnik Stężenie [mg/l]

Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l] Proporcja [% makroskładników]

Aniony

Chlorki Cl 13,1 0,4 6,5 3,2

Siarczany SO4 36 0,8 13 6,4

Węglany CO3 nie badano nie badano nie badano nie badano

Wodorowęglany HCO3 288 4,7 80,6 39,4

Suma anionów 337 5,9 100 49

Kationy

Wapń Ca 94,7 4,7 77,5 39,6

Magnez Mg 11,1 0,9 15,1 7,7

Sód Na 7,3 0,3 5 2,5

Potas K 6,3 0,2 2,5 1,3

Suma kationów 119,3 6,1 100 51,1

Suma makroskładników 456,3 12 100

Uwagi: błąd 2,1%

Rys. 4 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Pręgowo

Cl3%

SO46%

HCO339%

Ca40%

Mg8%

Na3%

K1%


49

Ujęcie Czarny Dwór





Okres, z którego pochodzą dane: 2008-2012 r.

Tab. 31 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Czarny Dwór


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 48,4 1,4 15,2 7,6

Siarczany SO4 76 1,6 18 9


Wodorowęglany HCO3 307,4 5 66,8 33,6

Suma anionów 431,7 8 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 103,7 5,2 64,4 32

Magnez Mg 12,4 1 13 6,5

Sód Na 37,1 1,6 21,2 10,6

Potas K 3,9 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 157,1 7,9 100 49,7

Suma makroskładników 588,7 15,9 100

Uwagi: błąd 0,6%

Rys. 5 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Czarny Dwór

Cl7% SO4

9%

HCO334%

Ca32%

Mg6%

Na11%

K1%


50

Ujęcie Lipce






Tab. 32 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Lipce


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 18,5 0,5 7,6 3,8

Siarczany SO4 34,3 0,7 10,3 5,8


Wodorowęglany HCO3 344,5 5,7 82,1 40,9

Suma anionów 397,3 6,9 100 49,8

Kationy

Wapń Ca 89,3 4,5 64,4 32,4

Magnez Mg 14,1 1,2 16,7 8,4

Sód Na 27,3 1,2 17 8,5

Potas K 5,4 0,1 1,9 1

Suma kationów 136,1 7 100 50,2


Uwagi: błąd 0,4%

Rys. 6 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Lipce

Cl4%

SO46%

HCO341%Ca

32%

Mg8%

Na8%

K1%


51

Ujęcie Osowa






Tab. 33 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Osowa


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 7,4 0,2 5,3 2,7

Siarczany SO4 21,6 0,5 12,8 6,5


Wodorowęglany HCO3 180,6 3 81,9 40,9

Suma anionów 209,5 3,6 100 50,1

Kationy

Wapń Ca 58,3 2,9 81,2 40,5

Magnez Mg 5,7 0,5 12,9 6,5

Sód Na 4,4 0,2 5,9 2,9

Potas K 1,3 0 0 0

Suma kationów 69,8 3,6 100 49,9


Uwagi: błąd 0,2%

Rys. 7 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Osowa

Cl3%

SO46%

HCO341%

Ca40%

Mg7%

Na3%

K0%


52

Ujęcie Zaspa Wodna






Tab. 34 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zaspa Wodna


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 42,4 1,2 14,4 7,1

Siarczany SO4 114 2,4 28,5 14,2



Suma anionów 445,1 8,3 100 49,7

Kationy

Wapń Ca 127,3 6,4 75,8 38,2

Magnez Mg 14,8 1,2 14,7 7,4

Sód Na 15,8 0,7 8,3 4,1

Potas K 3,7 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 161,7 8,4 100 50,3


Uwagi: błąd 0,6%

Rys. 8 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zaspa Wodna

Cl7%

SO414%

HCO328%

Ca38%

Mg8%

Na4%

K1%


53

Ujęcie Dolina Radości






Tab. 35 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Dolina Radości


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10,6 0,3 6,7 3,3

Siarczany SO4 19,3 0,4 8,6 4,3



Suma anionów 265,9 4,6 100 49,9

Kationy

Wapń Ca 71,9 3,6 78,1 39,2

Magnez Mg 7,9 0,6 13,8 6,9

Sód Na 7,5 0,3 6,8 3,4

Potas K 2,2 0,1 1,3 0,7

Suma kationów 89,4 4,6 100 50,1


Uwagi: błąd 0,2%

Rys. 9 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Dolina Radości

Cl3%

SO44%

HCO342%

Ca39%

Mg7%

Na4%

K1%


54

Ujęcie Zakoniczyn






Tab. 36 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zakoniczyn


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 18,6 0,5 8,8 4,4

Siarczany SO4 27,8 0,6 9,6 4,8


Wodorowęglany HCO3 296,5 4,9 81,6 41

Suma anionów 342,9 6 100 50,2

Kationy

Wapń Ca 84 4,2 71,6 35,6

Magnez Mg 11,4 0,9 15,9 7,9

Sód Na 14,9 0,7 10,6 5,3

Potas K 4,3 0,1 2 1

Suma kationów 114,6 5,9 100 49,8


Uwagi: błąd 0,4%

Rys. 10 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zakoniczyn

Cl4%

SO45%

HCO341%

Ca36%

Mg8%

Na5%

K1%


55

Ujęcie Krakowiec





Okres, z którego pochodzą dane: 2011 r.

Tab. 37 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Krakowiec


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 19 0,5 7 3,5

Siarczany SO4 50,8 1,1 15,5 7,6



Suma anionów 403,8 7,1 100 49,3

Kationy

Wapń Ca 92,6 4,6 63 31,9

Magnez Mg 14,8 1,2 16,4 8,3

Sód Na 32,2 1,4 19,2 9,7

Potas K 4,9 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 144,5 7,3 100 50,7


Uwagi: błąd 1,4%

Rys. 11 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Krakowiec

Cl3%

SO48%

HCO338%Ca

32%

Mg8%

Na10%

K1%


56

Zestawienie wartości średnich wyników dla całego miasta Gdańska






Tab. 38 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych wszystkich analizowanych ujęć


Stężenie [mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 22,3 0,6 8,9 4,5

Siarczany SO4 47,5 1,0 14,5 7,3



Suma anionów 354,2 6,3 100,0 49,8

Kationy

Wapń Ca 90,2 4,5 72,0 36,2

Magnez Mg 11,5 0,9 14,8 7,5

Sód Na 18,3 0,8 11,8 5,9

Potas K 4,0 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 124,1 6,4 100,0 50,2

Suma makroskładników 478,2 12,7 100,0

Uwagi: błąd 0,4%

Rys. 12 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych wszystkich analizowanych ujęć

Stężenie makroskładników na gdańskich podziemnych ujęciach wody wynosi od 279 mg/l do 606 mg/l

(Tab. 30-Tab. 37). Z porównania wartości średnich wynika, że najwyższym ogólnym stężeniem składników

mineralnych oraz najwyższą spośród badanych ujęć podziemnych zawartością wapnia, siarczanów i magnezu

charakteryzuje się ujęcie Zaspa Wodna. Najwyższą zawartość potasu zaobserwowano na ujęciu Pręgowo.

Najniższa ogólna mineralizacja wody występuje na ujęciu Osowa (Rys. 13). Ujęcie to charakteryzuje także niski

poziom chlorków, sodu, wodorowęglanów, wapnia, magnezu, a także siarczanów oraz najniższe spośród badanych

stężenie potasu. Ilość siarczanów w badanej próbie była nieznacznie wyższa od najniższego zanotowanego

Cl5%

SO47%

HCO338%

Ca36%

Mg7%

Na6%

K1%


57

stężenia siarczanów – na ujęciu Dolina Radości. Szczegółowe porównanie wartości średnich poszczególnych

jonów na ujęciach gdańskich pokazano na Rys. 14.

Rys. 13 Porównanie wyników oznaczeń ogólnej mineralizacji wody na poszczególnych ujęciach z wartością średnią

Ogólna mineralizacja

0 100 200 300 400 500 600 700

Stężenie [mg/l]

Zakoniczyn Dolina Radości Krakowiec

Osowa Pręgowo Zaspa wodna

Czarny Dwór Lipce wartość uśredniona wszystkie


58

Rys. 14 Porównanie oznaczeń stężenia poszczególnych jonów na ujęciach z wartością uśrednioną dla gdańskich ujęć podziemnych

Potas

Sód

Magnez

Wapń

Wodorowęglany

Siarczany

Chlorki

0 50 100 150 200 250 300 350

Stężenie [mg/l]

Zakoniczyn Dolina Radości Krakowiec

Osowa Pręgowo Zaspa wodna

Czarny Dwór Lipce wartość uśredniona wszystkie


59

6. ANALIZA PORÓWNAWCZA JAKOŚCI WODY Z GDAŃSKICH UJĘĆ PODZIEMNYCH I WODY BUTELKOWANEJ

Przedmiotem analizy była jakość wody pochodzącej z gdańskich ujęć podziemnych i powszechnie

dostępnej w sprzedaży wody butelkowanej. Przegląd obejmował zarówno wody źródlane (Rys. 17), jak i mineralne

(Rys. 18,Rys. 21,Rys. 22). Okazało się, że najbardziej zbliżone właściwości do wody wodociągowej ma woda

źródlana i mineralna niskozmineralizowana (Tab. 39). Woda źródlana sprzedawana w opakowaniach i woda

wodociągowa podlegają podobnym wymogom dotyczącym pochodzenia oraz właściwości fizykochemicznych i

mikrobiologicznych. Woda ujmowana w celu zaopatrzenia ludności może być poddawana większej ilości procesów

uzdatniania, niemniej jednak na ujęciach gdańskich woda uzdatniana jest podobnie jak woda źródlana czy

mineralna – poprzez proces napowietrzania, a następnie filtrowania na złożach, najczęściej piaskowych. Metody

chemiczne uzdatniania (chlorowanie) przewidziane są do stosowania jedynie w przypadkach awaryjnych. Należy

mieć na uwadze, że aby zakwalifikowano wodę jako naturalną wodę mineralną musi ona spełniać specjalne

warunki, które nie obowiązują wody wodociągowej. Z tego powodu porównanie wody pochodzącej z gdańskich

ujęć podziemnych do naturalnej wody mineralnej sprowadza się głównie do rozważania poziomu zmineralizowania

wody, aniżeli porównania ich jakości wprost.

Według danych zebranych przez Izbę Gospodarczą „Wodociągi Polskie” w badaniu ankietowym

dotyczącym 473 przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, na dzień 1 lipca 2015 r., ceny wody dla

przeciętnego gospodarstwa w Polsce (bez ceny odprowadzenia ścieków) wahają się między 1,92 zł w Supraślu

(woj. podlaskie) do 22,80 zł w Zawadce Rymanowskiej (woj. podkarpackie) za 1 m3. W Gdańsku cena wody

wynosiła 4,37 zł za 1 m3 [53]. Średnia cena litrowej butelki wody wynosi około 1 zł. Woda wodociągowa jest niemal

230 razy tańsza w porównaniu z wodą butelkowaną. Na cenę butelki wody zakupionej w sklepie składają się

głównie badania rynku, reklamy, wydruki wielkoformatowe, papier. Uwadze nie może umknąć także kosztowny

i szkodliwy dla środowiska wpływ produkcji i dystrybucji butelek, w których najczęściej sprzedawane są wody w

opakowaniach. Plastikowa butelka, produkowana z reguły z politereftalanu etylenu (PET), stała się kłopotliwym

odpadem XXI wieku krajów wysoko uprzemysłowionych. Masowa produkcja plastikowych opakowań przewyższa

możliwość selektywnej zbiórki odpadów. Według statystyk Polacy opróżniają 110 000 ton butelek rocznie, przy

czym na jedną tonę składa się 25 000 sztuk. Dane z 2009 roku wskazują, że zaledwie 50 000 ton rocznie w skali

kraju zostaje poddane recyklingowi [54]. Na terenie miasta Gdańska od 1 lipca 2013 r. obowiązuje system

segregowania odpadów na frakcje „mokre” i „suche”. Wobec tego nie każdy mieszkaniec ma dostęp do punktów

selektywnej zbiórki odpadów, w konsekwencji plastikowe butelki na ogół trafiają na składowisko odpadów i będą

tam leżeć przez setki kolejnych lat.


60

Tab. 39 Zestawienie wartości stężenia poszczególnych jonów poddanych analizie dla gdańskich ujęć podziemnych i wód butelkowanych

Składnik Aniony [mg/l] Kationy [mg/l] SUMA [mg/l] Nazwa Cl SO4 HCO3 Ca Mg Na K

Wody z ujęć podziemnych miasta Gdańska

Lipce 18,5 34,3 344,5 89,3 14,1 27,3 5,4 533,4

Czarny Dwór 48,4 76 307,4 103,7 12,4 37,1 3,9 588,7

Zaspa Wodna 42,4 114 288,7 127,3 14,8 15,8 3,7 606,8

Pręgowo 13,1 36 288 94,7 11,1 7,3 6,3 456,3

Osowa 7,4 21,6 180,6 58,3 5,7 4,4 1,3 279,3

Krakowiec 19 50,8 334 92,6 14,8 32,2 4,9 548,3

Dolina Radości 10,6 19,3 236 71,9 7,9 7,5 2,2 355,3

Zakoniczyn 18,6 27,8 296,5 84 11,4 14,9 4,3 457,4

Wartość średnia 22,3 47,5 284,5 90,2 11,5 18,3 4 478,2

Wody butelkowane

Źródlane

Eden 3,9 5,2 274 69,5 11,1 8,7 0 372,4

Oaza 18 69,5 135,2 60,1 13,4 5 0,75 301,9

Mama i ja 4,4 13,5 165 44,4 5,3 8,9 1,7 243,2

Saguaro 5,2 17,7 125 44,7 2 5,1 0,4 200,1

Żywiec Zdrój 0 0 131,1 41,7 5,6 9,7 0 188,1

Mineralne

Niskozmineralizowane

Polaris Plus 11,6 90,1 246 94,2 14 6,9 2,2 465

Dobrowianka 0 0 276,9 58,1 33,4 2,0 0 370,4

Kropla Beskidu 3,2 43,6 186,7 44,1 17,0 11,1 1,0 306,7

Średniozmineralizowane

Ustronianka 21,2 41,8 299 91 16,5 6,4 1,2 507,0

Kinga Pienińska 7,1 28,5 335,6 97,8 13,1 4,6 2,3 530,4

Nałęczowianka 12,6 0 448,1 114,2 20 10 2,5 607,4

Cisowianka 2,5 2,5 557,2 128,3 26,1 9,6 2,5 728,7

Wysokozmineralizowane

Muszynianka 11,5 31,0 1357,8 180,0 134,7 64,7 7,2 1786,9

Porównanie deklarowanych przez producentów wartości ogólnej mineralizacji wód butelkowanych

źródlanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych przedstawia Rys. 15. Wartość mineralizacji wody

z ujęć gdańskich o wartości 478 mg/l znacznie przewyższa mineralizację ogólną, deklarowaną przez producentów

wód butelkowanych. Najsłabiej wypadła woda źródlana Żywiec Zdrój o ogólnej mineralizacji o wartości 188,1 mg/l,

najlepiej woda źródlana Eden z mineralizacją 372 mg/l. Pozytywne wrażenie zrobiły wody Oaza i Saguaro,

sprzedawane w niskich cenach przez sieci sklepów dyskontowych. Woda źródlana Mama i ja, o ogólnej


61

mineralizacji 243 mg/l, swoją nazwą sugeruje korzystne działanie na organizm zarówno matki jak i dziecka. Niestety

jednak woda o tak niskiej mineralizacji nie jest wskazana jest dla kobiet karmiących piersią, które mają zwiększone

zapotrzebowanie na składniki mineralne, odpowiednia jest natomiast dla niemowląt (Tab. 23). Wyraźnie widać

przewagę zawartości poszczególnych jonów w wodzie wodociągowej w zestawieniu z wodami źródlanymi (Rys.

17).

Rys. 15 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji wód butelkowanych źródlanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Stopień mineralizacji wody pochodzącej z ujęć podziemnych miasta Gdańska w porównaniu z

mineralizacją naturalnych wód mineralnych niskozmineralizowanych przedstawia Rys. 16. Poziom mineralizacji

wody doprowadzanej do wodociągu centralnego znajduje się w górnej granicy zakwalifikowania wody jako

niskozmineralizowanej. Najwięcej składników mineralnych spośród tej grupy wód miała woda o najniższej rynkowej

cenie – Polaris Plus, natomiast najmniej – popularna Kropla Beskidu. Woda z ujęć podziemnych Gdańska miała

stosunkowo niską zawartość siarczanów i magnezu. Szczegółowe porównanie poszczególnych jonów obrazuje

Rys. 18.

Rys. 16 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnych wód mineralnych butelkowanych niskozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych


0 100 200 300 400 500

Stężenie [mg/l]

Żywiec zdrój Saguaro Mama i ja Oaza Eden Ujęcia Gdańska - wartość średnia


0 100 200 300 400 500

Stężenie [m/l]

Kropla Beskidu Dobrowianka Polaris Plus Ujęcia Gdańska - wartość średnia


62

Rys. 17 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów wód źródlanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Potas

Sód

Magnez

Wapń

Wodorowęglany

Siarczany

Chlorki

0 50 100 150 200 250 300

Stężenie [mg/l]

Żywiec zdrój Saguaro Mama i ja Oaza Eden Ujęcia Gdańska - wartość średnia


63

Rys. 18 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów naturalnych wód mineralnych butelkowanych niskozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Wyniki badań (Dodatek A) świadczą, że woda pobierana z poszczególnych ujęć podziemnych miasta

Gdańska niejednokrotnie osiąga poziom mineralizacji o wartościach odpowiadających mineralizacji

średniozmineralizowanej naturalnej wody mineralnej (nawet 606 mg/l). Jednakowoż wartość średnia dla wszystkich

ujęć – 478 mg/l – znajduje się nieco poniżej dolnej granicy klasyfikacji tychże wód – 500 mg/l. Ogólne porównanie

z naturalnymi wodami średniozmineralizowanymi, sprzedawanymi w opakowaniach, prezentuje Rys. 20. Woda

gdańskich ujęć podziemnych charakteryzuje się najniższą zawartością wodorowęglanów oraz magnezu spośród

analizowanych wód. Stężenia pozostałych jonów są porównywalne. Szczegółowe porównanie wartości

poszczególnych składników mineralnych znajduje się na Rys. 21.

Potas

Sód

Magnez

Wapń

Wodorowęglany

Siarczany

Chlorki

0 50 100 150 200 250 300

Stężenie [mg/l]

Kropla Beskidu Dobrowianka Polaris Plus Ujęcia Gdańska - wartość średnia


64

Rys. 19 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnych wód mineralnych butelkowanych średniozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Z powyższego porównania jednoznacznie wynika, że woda wodociągowa osiąga stężenie soli

mineralnych o wartości około 500 mg/l, ale osiągnięcie górnej granicy przedziału mineralizacji dla wody

średniozmineralizowanej (<1500 mg/l) jest bardzo mało prawdopodobne. Nie będzie miała zatem właściwości o

znaczeniu fizjologicznym czy zdrowotnym jak woda wysokozmineralizowana lub lecznicza. Dla zobrazowania dużej

różnicy w stopniu zmineralizowania tych wód i różnicy w profilach jonowych, stworzono porównanie na wykresie

słupkowym wody gdańskich ujęć podziemnych z jedną z dostępnych na rynku naturalnych wód mineralnych

o wysokiej, choć nie najwyższej, mineralizacji – Muszynianką (Rys. 20). Ogólna mineralizacja wody butelkowanej

w tym przypadku jest ponad trzykrotnie wyższa. Rys. 22 prezentuje rozbicie mineralizacji na poszczególne jony.

Mineralizację wody Muszynianka budują głównie wodorowęglany, podobnie jak mineralizację wody z ujęć

Gdańska. Kolejnymi jonami składającymi się na tak wysokie stężenie soli mineralnych są wapń, magnez i sód,

natomiast w wodzie gdańskiej są to przeważnie wapń, siarczany i chlorki.

Rys. 20 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnej wody mineralnej butelkowanej wysokozmineralizowanej z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych


0 200 400 600 800

Stężenie [mg/l]

Cisowianka Nałęczowianka Kinga Pienińska Ustronianka Ujęcia Gdańska - wartość średnia


0 500 1000 1500 2000

Stężenie [mg/l]

Muszynianka Ujęcia Gdańska - wartość średnia


65

Rys. 21 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów naturalnych wód mineralnych butelkowanych średniozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Potas

Sód

Magnez

Wapń

Wodorowęglany

Siarczany

Chlorki

0 100 200 300 400 500 600

Stężenie [mg/l]

Cisowianka Nałęczowianka Kinga Pienińska Ustronianka Ujęcia Gdańska - wartość średnia


66

Rys. 22 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów naturalnych wód mineralnych butelkowanych wysokozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych

Potas

Sód

Magnez

Wapń

Wodorowęglany

Siarczany

Chlorki

0 200 400 600 800 1000 1200 1400

Stężenie [mg/l]

Muszynianka Ujęcia Gdańska - wartość średnia


67

7. PODSUMOWANIE

Czysta woda, obok prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej, jest wyróżnikiem zdrowego trybu życia.

Woda butelkowana promowana jest w reklamach, czasopismach i internecie, jako środek prowadzący do

utrzymania zgrabnej sylwetki i witalności. Wzrost świadomości ludzi o konieczności troski o zdrowie spowodował

utrzymujący się od wielu lat trend wzrostu sprzedaży wód butelkowanych [54]. Reklamowane jako „krystalicznie

czyste”, o działaniu prozdrowotnym, opatrzone etykietami z pięknymi górskimi krajobrazami, potokami lub matkami

z dziećmi – wody butelkowane, zachęcają do spożycia bardziej niż dostępna na wyciągnięcie ręki i otwarcie kurka

– woda z kranu. Woda wodociągowa jest znacznie tańsza od wody butelkowanej, a jej dystrybucja nie wymaga

wytwarzania specjalnych opakowań – wystarczy sprawna wewnętrzna instalacja wodociągowa budynku.

Spożywanie wody o nieodpowiedniej zawartości składników mineralnych, zarówno w nadmiarze, jak i w

niedostatecznej ilości, może doprowadzić do przykrych dolegliwości, a nawet ciężkich chorób. Zbyt wysoki poziom

mineralizacji wody grozi niebezpieczną kumulacją soli mineralnych w organizmie, natomiast zbyt niski poziom

mineralizacji spożywanej wody powoduje wypłukiwanie minerałów z organizmu. Znaczenie ma nie tylko ogólna

mineralizacja, ale także kompozycja jonów bioaktywnych. Jedynie odpowiednio dobrana do wieku i stanu

fizjologicznego organizmu woda, pomoże uzupełnić niedobory minerałów w organizmie i wpłynie korzystnie na

zdrowie.

W niniejszej pracy poddano rozważaniu jakość wody pochodzącej z gdańskich ujęć podziemnych i

porównano jej jakość oraz właściwości odżywcze z popularnymi wodami butelkowanymi źródlanymi i naturalnymi

wodami mineralnymi. Stwierdzono, że wymagania co do jakości stawiane zarówno wodom butelkowanym, jak i

dystrybuowanym siecią wodociągową, regulowane są na wielu poziomach rozmaitymi rozporządzeniami i

zalecaniami, a ich jakość jest potwierdzona licznymi badaniami.

Korzystne działanie fizjologiczne i odżywcze na organizm człowieka wykazują wody

wysokozmineralizowane (mineralizacja >1500 mg/l), natomiast wody średniozmineralizowane (mineralizacja 50-

500 mg/l) mogą spełniać profilaktyczną funkcję utrzymania dobrej kondycji zdrowotnej organizmu. Wody

o mineralizacji poniżej 500 mg/l, czyli niskozmineralizowane, nie wykazują takich właściwości.

Niskozmineralizowane wody podziemne są odpowiednie do przygotowywania posiłków, napojów czy uzupełniania

niedoborów wody, aczkolwiek nie uzupełniają niedoborów kluczowych składników mineralnych. Regularne

spożywanie wody bardzo niskozmineralizowanej i dejonizowanej grozi odwodnieniem organizmu i może prowadzić

do poważnych chorób, a nawet śmierci. Wody lecznicze, które zawierają duże stężenie składników aktywnych

biologicznie, powinny być spożywane zgodnie z zaleceniami i pod kontrolą lekarza.

Wyniki badań świadczą, że woda podziemna, pochodząca z gdańskich ujęć miejskich, nie odbiega

jakością od wód butelkowanych. Nierzadko zmineralizowana jest na poziomie średniozmineralizowanej naturalnej

wody mineralnej. Najniższy średni stopień mineralizacji odnotowano na ujęciu Osowa – wynosi 279 mg/l, następnie

Dolina Radości – 355 mg/l, Zakoniczyn – 457 mg/l i Pręgowo – 456 mg/l, co klasyfikuje je jako

niskozmineralizowane, ponieważ ich mineralizacja nie przekracza 500 mg/l. Najwyższy poziom mineralizacji

zaobserwowano na ujęciu Zaspa Wodna – wartość średnia to 606 mg/l, następnie Czarny Dwór z mineralizacją na


68

poziomie 588 mg/l, Krakowiec – 548 mg/l i Lipce – 533 mg/l, czyli poziom średniej mineralizacji. Ogólna

mineralizacja obliczona dla wszystkich ujęć jako wartość średnia sięga około 480 mg/l. Odpowiada zatem

przedziałowi zarezerwowanemu dla naturalnej wody mineralnej niskozmineralizowanej. Charakterystyczna jest

stosunkowo niska zawartość wodorowęglanów i magnezu.

Udowodniono, że niektóre aktywnie reklamowane i wiodące prym w sprzedaży wody butelkowane [55],

szczególnie źródlane, tylko nieznacznie różnią się profilem jonowym i jakością od wody podawanej do sieci

wodociągowej miasta Gdańska. Wiele z nich wykazuje nawet niższy poziom zmineralizowania. Poziom

mineralizacji poddanych analizie wód źródlanych zmieniał się od 188 mg/l (Żywiec Zdrój) do 372 mg/l (Eden),

wobec czego można wyciągnąć wniosek, że woda pochodząca z ujęć gdańskich w każdym przypadku była bardziej

zmineralizowana od źródlanych wód butelkowanych. Porównując wodę z ujęć gdańskich do naturalnej wody

mineralnej o niskiej zawartości soli mineralnych, należy przyjąć podobne wnioski. Niskozmineralizowane wody

mineralne, sprzedawane w butelkach, charakteryzowały się mineralizacją od 306 mg/l (Kropla Beskidu), przez 370

mg/l (Dobrowianka) do 465 mg/l (Polaris Plus). W tym wypadku także jedna z najtańszych wód okazała się

najbardziej bogata w minerały. Spośród wód średniomineralizowanych wartość mineralizacji wynosiła od 507 mg/l

(Ustronianka) do 728 mg/l (Cisowianka). Wartość mineralizacji wody z ujęć podziemnych porównywalna jest do

mineralizacji wody Ustronianki oraz wody Kinga Pienińska (530 mg/l). Mineralizacja wody wodociągowej Zaspa

Wodna (606 mg/l) jest niemal identyczna, co deklarowana przez producenta mineralizacja wody Nałęczowianka

(607 mg/l). Wody wysokozmineralizowane charakteryzują się kilkukrotnie większą mineralizacją niż wody z ujęć

podziemnych miasta Gdańska. Mineralizacja wody „Muszynianki” kształtuje się na poziomie 1786 mg/l. Należy

jednak pamiętać, że na korzystny wpływ wody na organizm człowieka ma przede wszystkim zawartość

poszczególnych jonów, a nie ogólna mineralizacja. Sięgając po wodę butelkowaną lub wodociągową, warto mieć

na uwadze przede wszystkim aktualne potrzeby własnego organizmu. W wielu przypadkach jonem bardzo

niekorzystnie wpływającym na organizm osób chorujących na nadciśnienie tętnicze jest sód (Na), którego spożycie

należy ograniczyć w walce z tą chorobą.

Restrykcyjne wytyczne obowiązują wszystkie wody przeznaczone do spożycia przez ludzi. Wody

butelkowane, zwłaszcza naturalne wody mineralne, podlegają dodatkowym obostrzeniom, które nie obowiązują

wody podziemnej, ujmowanej na cele zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Aby uzyskać bardziej dokładne wyniki,

należałoby przeprowadzić analizę zmienności składu i temperatury wody na ujęciach miejskich w czasie

eksploatowania ujęcia, a także innych warunków wynikających z zasad klasyfikacji wody jako naturalnej wody

mineralnej. Należało by również sprawdzić jakość wód deklarowaną na etykiecie opakowania z rzeczywistym

stężeniem poszczególnych jonów zawartych w opakowaniu danej wody butelkowanej i powtarzalność tego składu.

Dopiero taka dokładana analiza na podstawie wieloletnich badan i wielu tysięcy przeanalizowanych próbek wody

pozwoliła by na rzeczywiste przyrównanie jakość wody z gdańskich ujęć podziemnych do jakości naturalnych wód

mineralnych, sprzedawanych w opakowaniach. Jak dotychczas jednak nie prowadzono tak szerokich badań.


69

DODATEK A: ZESTAWIENIE TABELARYCZNE WYNIKÓW BADAŃ BILANSÓW JONOWYCH DLA POSZCZEGÓLNYCH UJĘĆ WODY

Ujęcie Pręgowo, symbol F05

Tabela A.1. Bilans jonowy dla punktu sr14/F05, analiza nr 1679 z 2012-06-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2012


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]

Proporcja [% makroskładników]

Aniony

Chlorki Cl 12,6 0,4 6,7 3,3

Siarczany SO4 30,2 0,6 10 4,9


Wodorowęglany HCO3 306 5 83,3 40,7

Suma anionów 348,8 6 100 48,8

Kationy

Wapń Ca 96 4,8 76,2 39

Magnez Mg 11,7 1 15,9 8,1

Sód Na 7,3 0,3 4,8 2,4

Potas K 9,2 0,2 3,2 1,6

Suma kationów 124,2 6,3 100 51,2

Suma makroskładników 473 12,3 100

Uwagi: błąd 2,4%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 15,9 0,4 6,7 3,3

Siarczany SO4 25,6 0,5 8,3 4,1


Wodorowęglany HCO3 310 5,1 85 42,1

Suma anionów 351,5 6 100 49,6

Kationy

Wapń Ca 92,6 4,6 75,4 38

Magnez Mg 11,6 1 16,4 8,3

Sód Na 7,8 0,3 4,9 2,5

Potas K 9,7 0,2 3,3 1,7

Suma kationów 121,7 6,1 100 50,4


Uwagi: błąd 0,8%


70



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 12,5 0,4 7,4 3,6

Siarczany SO4 51,5 1,1 20,4 9,9



Suma anionów 304 5,4 100 48,6

Kationy

Wapń Ca 91,6 4,6 80,7 41,4

Magnez Mg 9,1 0,7 12,3 6,3

Sód Na 6,4 0,3 5,3 2,7

Potas K 3,9 0,1 1,8 0,9

Suma kationów 111 5,7 100 51,4


Uwagi: błąd 2,7%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 11,2 0,3 5 2,4

Siarczany SO4 36,5 0,8 13,3 6,5



Suma anionów 343,7 6 100 48,8

Kationy

Wapń Ca 98,4 4,9 77,8 39,8

Magnez Mg 11,8 1 15,9 8,1

Sód Na 7,5 0,3 4,8 2,4

Potas K 2,5 0,1 1,6 0,8

Suma kationów 120,2 6,3 100 51,2


Uwagi: błąd 2,4%


71

Ujęcie Czarny Dwór, symbol F02

Tabela A.5. Bilans jonowy dla punktu 1b/F02, analiza nr 419 z 2011-09-15, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 41,7 1,2 14,6 7,5

Siarczany SO4 47 1 12,2 6,3



Suma anionów 453,7 8,2 100 51,3

Kationy

Wapń Ca 96,1 4,8 61,5 30

Magnez Mg 9,2 0,8 10,3 5

Sód Na 48,7 2,1 26,9 13,1

Potas K 4,2 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 158,2 7,8 100 48,8


Uwagi: błąd 2,5% Niedopuszczalny błąd względny analizy!

Tabela A.6. Bilans jonowy dla punktu 2/F02, analiza nr 444 z 2012-04-23, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2012


Stężenie [mval/l

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 37,7 1,1 14,3 7,2

Siarczany SO4 52,4 1,1 14,3 7,2



Suma anionów 428,1 7,7 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 112,3 5,6 73,7 36,6

Magnez Mg 11 0,9 11,8 5,9

Sód Na 23,6 1 13,2 6,5

Potas K 5,2 0,1 1,3 0,7

Suma kationów 152,1 7,6 100 49,7


Uwagi: błąd 0,7%


72

Tabela A.7. Bilans jonowy dla punktu 4a/F02, analiza nr 751 z 2011-09-15, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 40,9 1,2 15,2 7,5

Siarczany SO4 59 1,2 15,2 7,5



Suma anionów 432,9 7,9 100 49,9

Kationy

Wapń Ca 115 5,7 70,4 35,6

Magnez Mg 12,9 1,1 13,6 6,9

Sód Na 27,6 1,2 14,8 7,5

Potas K 3,7 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 159,2 8,1 100 50,6


Uwagi: błąd 1,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 45,2 1,3 16,3 8,2

Siarczany SO4 66,4 1,4 17,5 8,8



Suma anionów 432,6 8 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 115,7 5,8 73,4 36,5

Magnez Mg 12,2 1 12,7 6,3

Sód Na 23 1 12,7 6,3

Potas K 4 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 154,9 7,9 100 49,7


Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 45,3 1,3 16,7 8,3

Siarczany SO4 69,8 1,5 19,2 9,6



Suma anionów 422,1 7,8 100 50

Kationy

Wapń Ca 114,7 5,7 73,1 36,5

Magnez Mg 13,2 1,1 14,1 7,1

Sód Na 21,5 0,9 11,5 5,8

Potas K 4,5 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 153,9 7,8 100 50


Uwagi: błąd 0%


73



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 58,8 1,7 18,3 9,2

Siarczany SO4 122 2,5 26,9 13,5



Suma anionów 491,8 9,3 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 134,4 6,7 72,8 36,2

Magnez Mg 15,6 1,3 14,1 7

Sód Na 25,2 1,1 12 5,9

Potas K 4,7 0,1 1,1 0,5

Suma kationów 179,9 9,2 100 49,7


Uwagi: błąd 0,5%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 71,5 2 19,6 9,9

Siarczany SO4 129 2,7 26,5 13,3



Suma anionów 537,5 10,2 100 50,2

Kationy

Wapń Ca 143,5 7,2 71,3 35,5

Magnez Mg 14,6 1,2 11,9 5,9

Sód Na 36,2 1,6 15,8 7,9

Potas K 4,1 0,1 1 0,5

Suma kationów 198,4 10,1 100 49,8


Uwagi: błąd 0,5%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 59,5 1,7 16,8 8,4

Siarczany SO4 133 2,8 27,7 13,8



Suma anionów 536,5 10,1 100 49,8

Kationy

Wapń Ca 151,4 7,6 74,5 37,4

Magnez Mg 14,8 1,2 11,8 5,9

Sód Na 30,2 1,3 12,7 6,4

Potas K 4 0,1 1 0,5

Suma kationów 200,4 10,2 100 50,2


Uwagi: błąd 0,5%


74



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 51 1,4 15,7 7,9

Siarczany SO4 122 2,5 28,1 14,1



Suma anionów 476 8,9 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 129,9 6,5 73,9 36,7

Magnez Mg 13,2 1,1 12,5 6,2

Sód Na 25,2 1,1 12,5 6,2

Potas K 3,9 0,1 1,1 0,6

Suma kationów 172,2 8,8 100 49,7


Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 56 1,6 17,8 8,9

Siarczany SO4 123 2,6 28,9 14,5



Suma anionów 473 9 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 132,7 6,6 74,2 36,9

Magnez Mg 13,7 1,1 12,4 6,1

Sód Na 26,3 1,1 12,4 6,1

Potas K 3,5 0,1 1,1 0,6

Suma kationów 176,2 8,9 100 49,7


Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 58,3 1,6 18,6 9,6

Siarczany SO4 108 2,2 25,6 13,2



Suma anionów 459,3 8,6 100 51,5

Kationy

Wapń Ca 117,9 5,9 72,8 35,3

Magnez Mg 13,3 1,1 13,6 6,6

Sód Na 22,5 1 12,3 6

Potas K 3,3 0,1 1,2 0,6



Uwagi: błąd 3% Niedopuszczalny błąd względny analizy!


75

Tabela A.16. Bilans jonowy dla punktu 17b/F02, analiza nr 316 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 46,1 1,3 16 8,3

Siarczany SO4 96,3 2 24,7 12,7



Suma anionów 432,4 8,1 100 51,6

Kationy

Wapń Ca 112,6 5,6 73,7 35,7

Magnez Mg 13,74 1,1 14,5 7

Sód Na 17,7 0,8 10,5 5,1

Potas K 3,29 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 147,33 7,6 100 48,4





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 54,6 1,5 17,9 9,1

Siarczany SO4 110 2,3 27,4 13,9



Suma anionów 445,6 8,4 100 50,9

Kationy

Wapń Ca 117,3 5,9 72,8 35,8

Magnez Mg 15,5 1,3 16 7,9

Sód Na 19,3 0,8 9,9 4,8

Potas K 3,18 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 155,28 8,1 100 49,1


Uwagi: błąd 1,8%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 53,5 1,5 17,6 9,1

Siarczany SO4 110 2,3 27,1 14



Suma anionów 450,5 8,5 100 51,8

Kationy

Wapń Ca 115,7 5,8 73,4 35,4

Magnez Mg 14,2 1,2 15,2 7,3

Sód Na 17,8 0,8 10,1 4,9

Potas K 3,25 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 150,95 7,9 100 48,2




76



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 61,3 1,7 18,5 9,7

Siarczany SO4 120 2,5 27,2 14,3



Suma anionów 487,3 9,2 100 52,6

Kationy

Wapń Ca 126 6,3 75,9 36

Magnez Mg 12,04 1 12 5,7

Sód Na 21,4 0,9 10,8 5,1

Potas K 3,18 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 162,62 8,3 100 47,4





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 49,4 1,4 16,7 8,4

Siarczany SO4 95,4 2 23,8 12



Suma anionów 447,8 8,4 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 123,2 6,1 73,5 36,5

Magnez Mg 14,7 1,2 14,5 7,2

Sód Na 19,7 0,9 10,8 5,4

Potas K 3,4 0,1 1,2 0,6



Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 136 3,8 36,5 18,4

Siarczany SO4 101 2,1 20,2 10,2



Suma anionów 509 10,4 100 50,5

Kationy

Wapń Ca 137,5 6,9 67,6 33,5

Magnez Mg 17,8 1,5 14,7 7,3

Sód Na 39,7 1,7 16,7 8,3

Potas K 4 0,1 1 0,5

Suma kationów 199 10,2 100 49,5


Uwagi: błąd 1%


77



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 131 3,7 36,3 18,1

Siarczany SO4 103 2,1 20,6 10,3



Suma anionów 501 10,2 100 50

Kationy

Wapń Ca 135,7 6,8 66,7 33,3

Magnez Mg 16,8 1,4 13,7 6,9

Sód Na 43,2 1,9 18,6 9,3

Potas K 5,6 0,1 1 0,5

Suma kationów 201,3 10,2 100 50


Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 53,1 1,5 18,3 9

Siarczany SO4 69 1,4 17,1 8,4



Suma anionów 447,1 8,2 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 120,2 6 71,4 36,1

Magnez Mg 12,6 1 11,9 6

Sód Na 29 1,3 15,5 7,8

Potas K 3,9 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 165,7 8,4 100 50,6


Uwagi: błąd 1,2%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 90,4 2,5 24,5 12,3

Siarczany SO4 110 2,3 22,5 11,3



Suma anionów 527,4 10,2 100 50

Kationy

Wapń Ca 143,9 7,2 70,6 35,3

Magnez Mg 14,5 1,2 11,8 5,9

Sód Na 38,8 1,7 16,7 8,3

Potas K 4,7 0,1 1 0,5

Suma kationów 201,9 10,2 100 50


Uwagi: błąd 0%


78



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 51,1 1,4 16,7 8,2




Suma anionów 457,1 8,4 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 127,3 6,4 74,4 37,6

Magnez Mg 14,4 1,2 14 7,1

Sód Na 21,5 0,9 10,5 5,3

Potas K 4,1 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 167,3 8,6 100 50,6


Uwagi: błąd 1,2%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 47,3 1,3 15,9 7,9

Siarczany SO4 96,2 2 24,4 12,2



Suma anionów 442,5 8,2 100 50

Kationy

Wapń Ca 115,5 5,8 70,7 35,4

Magnez Mg 14 1,2 14,6 7,3

Sód Na 26,2 1,1 13,4 6,7

Potas K 4,1 0,1 1,2 0,6



Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 32,6 0,9 12,2 6,3

Siarczany SO4 97,5 2 27 13,9



Suma anionów 403,1 7,4 100 51,4

Kationy

Wapń Ca 106,4 5,3 75,7 36,8

Magnez Mg 13,3 1,1 15,7 7,6

Sód Na 12,5 0,5 7,1 3,5

Potas K 3,3 0,1 1,4 0,7



Uwagi: błąd 2,8%


79



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 37,2 1 12,8 6,4

Siarczany SO4 104 2,2 28,2 14,1



Suma anionów 422,2 7,8 100 50

Kationy

Wapń Ca 116 5,8 74,4 37,2

Magnez Mg 14 1,2 15,4 7,7

Sód Na 15,5 0,7 9 4,5

Potas K 3,9 0,1 1,3 0,6



Uwagi: błąd 0%

Tabela A.29. Bilans jonowy dla punktu 27c/F02, analiza nr 589 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 59,9 1,7 18,5 9,5

Siarczany SO4 118 2,5 27,2 14



Suma anionów 484,9 9,2 100 51,4

Kationy

Wapń Ca 127,6 6,4 73,6 35,8

Magnez Mg 15,9 1,3 14,9 7,3

Sód Na 20,8 0,9 10,3 5

Potas K 4,7 0,1 1,1 0,6






Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 78,3 2,2 21,4 10,7

Siarczany SO4 121 2,5 24,3 12,1



Suma anionów 541,3 10,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 140,9 7 68 34

Magnez Mg 16,9 1,4 13,6 6,8

Sód Na 40,6 1,8 17,5 8,7

Potas K 5,4 0,1 1 0,5

Suma kationów 203,8 10,3 100 50


Uwagi: błąd 0%


80



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 87,4 2,5 23,1 11,8

Siarczany SO4 137 2,9 26,9 13,7



Suma anionów 552,4 10,8 100 50,9

Kationy

Wapń Ca 144,1 7,2 69,2 34

Magnez Mg 17,2 1,4 13,5 6,6

Sód Na 39,4 1,7 16,3 8

Potas K 5,6 0,1 1 0,5

Suma kationów 206,3 10,4 100 49,1


Uwagi: błąd 1,9%

Tabela A.32. Bilans jonowy dla punktu K-1/F02, analiza nr 904 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 21,3 0,6 9,7 4,6

Siarczany SO4 17,9 0,4 6,5 3,1


Wodorowęglany HCO3 320 5,2 83,9 40

Suma anionów 359,2 6,2 100 47,7

Kationy

Wapń Ca 1,6 0,1 1,5 0,8

Magnez Mg 5,1 0,4 5,9 3,1

Sód Na 141,4 6,2 91,2 47,7

Potas K 2,5 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 150,6 6,8 100 52,3


Uwagi: błąd 4,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 21,6 0,6 11,1 4,9

Siarczany SO4 18,8 0,4 7,4 3,3



Suma anionów 306,4 5,4 100 44,3

Kationy

Wapń Ca 2,5 0,1 1,5 0,8

Magnez Mg 0,6 0 0 0

Sód Na 152,2 6,6 97,1 54,1

Potas K 2,4 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 157,7 6,8 100 55,7




81



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 20 0,6 8,3 4,4

Siarczany SO4 18,8 0,4 5,6 2,9



Suma anionów 417,8 7,2 100 52,9

Kationy

Wapń Ca 2,73 0,1 1,6 0,7

Magnez Mg 0,5 0 0 0

Sód Na 141,6 6,2 96,9 45,6

Potas K 2,41 0,1 1,6 0,7

Suma kationów 147,3 6,4 100 47,1





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 20,8 0,6 11,3 5,1

Siarczany SO4 18,3 0,4 7,5 3,4



Suma anionów 303,1 5,3 100 44,9

Kationy

Wapń Ca 2,7 0,1 1,5 0,8

Magnez Mg 0,5 0 0 0

Sód Na 144 6,3 96,9 53,4

Potas K 2,4 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 149,6 6,5 100 55,1



Tabela A.36. Bilans jonowy dla punktu K-1/F02, analiza nr 908 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 20,9 0,6 8,7 4,5

Siarczany SO4 16,3 0,3 4,3 2,2


Wodorowęglany HCO3 365 6 87 44,8

Suma anionów 402,2 6,9 100 51,5

Kationy

Wapń Ca 2,4 0,1 1,5 0,7

Magnez Mg 0,5 0 0 0

Sód Na 145,2 6,3 96,9 47

Potas K 2,6 0,1 1,5 0,7

Suma kationów 150,7 6,5 100 48,5


Uwagi: błąd 3%


82



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 23,5 0,7 10,3 5,2

Siarczany SO4 16,5 0,3 4,4 2,2



Suma anionów 395 6,8 100 50,4

Kationy

Wapń Ca 3,3 0,2 3 1,5

Magnez Mg 0,8 0,1 1,5 0,7

Sód Na 145,7 6,3 94 46,7

Potas K 3,1 0,1 1,5 0,7

Suma kationów 152,9 6,7 100 49,6


Uwagi: błąd 0,7%

Tabela A.38. Bilans jonowy dla punktu M-2a/F02, analiza nr 1063 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,83 0,1 2,3 1,1

Siarczany SO4 11,4 0,2 4,5 2,2



Suma anionów 266,2 4,4 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 65,4 3,3 73,3 37,1

Magnez Mg 9,3 0,8 17,8 9

Sód Na 7,3 0,3 6,7 3,4

Potas K 2,6 0,1 2,2 1,1

Suma kationów 84,6 4,5 100 50,6


Uwagi: błąd 1,1%

Tabela A.39. Bilans jonowy dla punktu M-6/F02, analiza nr 1086 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,53 0,1 2,1 1,1

Siarczany SO4 10,6 0,2 4,2 2,1



Suma anionów 287,1 4,8 100 50,5

Kationy

Wapń Ca 67,6 3,4 72,3 35,8

Magnez Mg 10,1 0,8 17 8,4

Sód Na 9 0,4 8,5 4,2

Potas K 3 0,1 2,1 1,1

Suma kationów 89,7 4,7 100 49,5


Uwagi: błąd 1,1%


83

Tabela A.40. Bilans jonowy dla punktu M-8a/F02, analiza nr 1093 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,41 0,1 2 1,1

Siarczany SO4 10,6 0,2 4,1 2,1



Suma anionów 294 4,9 100 52,1

Kationy

Wapń Ca 60,4 3 66,7 31,9

Magnez Mg 10,1 0,8 17,8 8,5

Sód Na 14,6 0,6 13,3 6,4

Potas K 3,41 0,1 2,2 1,1

Suma kationów 88,5 4,5 100 47,9


Uwagi: błąd 4,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,1 0,1 2 1

Siarczany SO4 11,2 0,2 4,1 2,1



Suma anionów 293,3 4,9 100 51

Kationy

Wapń Ca 65 3,2 68,1 33,3

Magnez Mg 9,9 0,8 17 8,3

Sód Na 14,2 0,6 12,8 6,3

Potas K 3,4 0,1 2,1 1



Uwagi: błąd 2,1%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,5 0,2 3,7 2

Siarczany SO4 11,8 0,2 3,7 2


Wodorowęglany HCO3 306 5 92,6 49

Suma anionów 324,3 5,4 100 52,9

Kationy

Wapń Ca 65,6 3,3 68,8 32,4

Magnez Mg 9,3 0,8 16,7 7,8

Sód Na 14,7 0,6 12,5 5,9

Potas K 3,5 0,1 2,1 1

Suma kationów 93,1 4,8 100 47,1




84

Tabela A.43. Bilans jonowy dla punktu M-8a/F02, analiza nr 1096 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,5 0,1 2 1

Siarczany SO4 9,6 0,2 4,1 2,1



Suma anionów 295,1 4,9 100 51

Kationy

Wapń Ca 63,4 3,2 68,1 33,3

Magnez Mg 10,2 0,8 17 8,3

Sód Na 14,4 0,6 12,8 6,3

Potas K 3,5 0,1 2,1 1



Uwagi: błąd 2,1%

Ujęcie Lipce, symbol F01

Tabela A.44. Bilans jonowy dla punktu 12a/F01, analiza nr 95 z 2005-01-01, źródło: GIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10,4 0,3 4,8 2,4

Siarczany SO4 22,3 0,5 7,9 7,9



Suma anionów 366,7 6,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 79,7 4 63,5 31,7

Magnez Mg 11,8 1 15,9 7,9

Sód Na 28,5 1,2 19 9,5

Potas K 4,5 0,1 1,6 0,8



Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 14,3 0,4 5,4 2,6

Siarczany SO4 19,5 0,4 5,4 2,6



Suma anionów 438,8 7,4 100 48,1

Kationy

Wapń Ca 85,3 4,3 53,8 27,9

Magnez Mg 18,4 1,5 18,8 9,7

Sód Na 46,6 2 25 13

Potas K 6,9 0,2 2,5 1,3





85



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 20,1 0,6 9 4,4

Siarczany SO4 29,1 0,6 9 4,4



Suma anionów 382,2 6,7 100 48,9

Kationy

Wapń Ca 91,3 4,6 65,7 33,6

Magnez Mg 13,9 1,1 15,7 8

Sód Na 26,1 1,1 15,7 8

Potas K 6,1 0,2 2,9 1,5



Uwagi: błąd 2,2%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 11,8 0,3 4,5 2,3

Siarczany SO4 28,5 0,6 9,1 4,5



Suma anionów 390,3 6,6 100 50

Kationy

Wapń Ca 85,5 4,3 65,2 32,6

Magnez Mg 14,8 1,2 18,2 9,1

Sód Na 23,1 1 15,2 7,6

Potas K 5,6 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 129 6,6 100 50


Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 21,1 0,6 8 4

Siarczany SO4 34,9 0,7 9,3 4,7




Kationy

Wapń Ca 85,4 4,3 57,3 28,7

Magnez Mg 15,7 1,3 17,3 8,7

Sód Na 38,3 1,7 22,7 11,3

Potas K 5,9 0,2 2,7 1,3



Uwagi: błąd 0%


86



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 21,1 0,6 8,6 4,3

Siarczany SO4 53,6 1,1 15,7 7,8



Suma anionów 397,7 7 100 49,6

Kationy

Wapń Ca 99,2 5 70,4 35,5

Magnez Mg 14,3 1,2 16,9 8,5

Sód Na 17,5 0,8 11,3 5,7

Potas K 4,7 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 135,7 7,1 100 50,4


Uwagi: błąd 0,7%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 26,6 0,8 10,8 5,4

Siarczany SO4 37,1 0,8 10,8 5,4



Suma anionów 414,7 7,4 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 94,6 4,7 64,4 32

Magnez Mg 14,2 1,2 16,4 8,2

Sód Na 30,1 1,3 17,8 8,8

Potas K 5,7 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 144,6 7,3 100 49,7


Uwagi: błąd 0,7%

Tabela A.51. Bilans jonowy dla punktu 14/F01, analiza nr 143 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 39,9 1,1 16,2 7,1

Siarczany SO4 74 1,5 22,1 9,6



Suma anionów 368,9 6,8 100 43,6

Kationy

Wapń Ca 123,2 6,1 69,3 39,1

Magnez Mg 16,8 1,4 15,9 9

Sód Na 27,1 1,2 13,6 7,7

Potas K 5,57 0,1 1,1 0,6

Suma kationów 172,7 8,8 100 56,4




87



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 34,9 1 12,8 6,2

Siarczany SO4 71,7 1,5 19,2 9,3



Suma anionów 431,6 7,8 100 48,1

Kationy

Wapń Ca 113,2 5,6 66,7 34,6

Magnez Mg 17,4 1,4 16,7 8,6

Sód Na 30,1 1,3 15,5 8

Potas K 5,4 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 166,1 8,4 100 51,9





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 35,3 1 13,2 7,3

Siarczany SO4 42,7 0,9 11,8 6,6



Suma anionów 426 7,6 100 55,5

Kationy

Wapń Ca 96,9 4,8 78,7 35

Magnez Mg 13,1 1,1 18 8

Sód Na 3,2 0,1 1,6 0,7

Potas K 5,49 0,1 1,6 0,7

Suma kationów 118,7 6,1 100 44,5



Ujęcie Osowa, symbol F06



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 7,16 0,2 5,9 3

Siarczany SO4 22,5 0,5 14,7 7,6



Suma anionów 191,7 3,4 100 51,5

Kationy

Wapń Ca 52,2 2,6 81,3 39,4

Magnez Mg 5 0,4 12,5 6,1

Sód Na 4,1 0,2 6,3 3

Potas K 1,2 0 0 0

Suma kationów 62,5 3,2 100 48,5


Uwagi: błąd 3%


88



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,16 0,2 6,1 3,1

Siarczany SO4 15,8 0,3 9,1 4,6



Suma anionów 192,9 3,3 100 50,8

Kationy

Wapń Ca 53 2,6 81,3 40

Magnez Mg 4,9 0,4 12,5 6,2

Sód Na 3,9 0,2 6,3 3,1

Potas K 1,1 0 0 0

Suma kationów 62,9 3,2 100 49,2


Uwagi: błąd 1,5%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 5 0,1 2,6 1,3

Siarczany SO4 12,5 0,3 7,9 3,8



Suma anionów 227,5 3,8 100 48,7

Kationy

Wapń Ca 63,5 3,2 80 41

Magnez Mg 7,5 0,6 15 7,7

Sód Na 4,1 0,2 5 2,6

Potas K 1,6 0 0 0



Uwagi: błąd 2,6%

Tabela A.57. Bilans jonowy dla punktu 4a/F06, analiza nr 764 z 2007-12-18, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 16,4 0,5 13,5 7

Siarczany SO4 46,8 1 27 14,1



Suma anionów 195,2 3,7 100 52,1

Kationy

Wapń Ca 54,7 2,7 79,4 38

Magnez Mg 5,2 0,4 11,8 5,6

Sód Na 6,6 0,3 8,8 4,2

Potas K 1 0 0 0

Suma kationów 67,5 3,4 100 47,9


Uwagi: błąd 4,2%


89

Tabela A.58. Bilans jonowy dla punktu 4a/F06, analiza nr 765 z 2008-12-03, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 11,7 0,3 4,8 3,2

Siarczany SO4 35,2 0,7 11,3 7,4



Suma anionów 366,9 6,2 100 66

Kationy

Wapń Ca 52,6 2,6 81,3 27,7

Magnez Mg 5,4 0,4 12,5 4,3

Sód Na 4,3 0,2 6,3 2,1

Potas K 1 0 0 0






Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 9,8 0,3 9,7 4,5

Siarczany SO4 33,7 0,7 22,6 10,6



Suma anionów 169,5 3,1 100 47

Kationy

Wapń Ca 57,5 2,9 82,9 43,9

Magnez Mg 5,4 0,4 11,4 6,1

Sód Na 4,5 0,2 5,7 3

Potas K 1,1 0 0 0






Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 8,52 0,2 6,1 3

Siarczany SO4 27,7 0,6 18,2 9,1



Suma anionów 189,2 3,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 53,6 2,7 81,8 40,9

Magnez Mg 4,8 0,4 12,1 6,1

Sód Na 4,1 0,2 6,1 3

Potas K 1,1 0 0 0



Uwagi: błąd 0%


90



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 4,8 0,1 2,6 1,3

Siarczany SO4 11,4 0,2 5,3 2,6



Suma anionów 230,2 3,8 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 63,7 3,2 82,1 41,6

Magnez Mg 5,8 0,5 12,8 6,5

Sód Na 4,5 0,2 5,1 2,6

Potas K 1,3 0 0 0

Suma kationów 75,3 3,9 100 50,6


Uwagi: błąd 1,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 5 0,1 2,6 1,3

Siarczany SO4 14,1 0,3 7,7 3,8



Suma anionów 235,1 3,9 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 65,3 3,3 82,5 41,8

Magnez Mg 5,7 0,5 12,5 6,3

Sód Na 4,3 0,2 5 2,5

Potas K 1,6 0 0 0



Uwagi: błąd 1,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 5,0 0,1 2,6 1,3

Siarczany SO4 16,2 0,3 7,9 3,9



Suma anionów 231,2 3,8 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 63,2 3,2 82,1 41,6

Magnez Mg 6,6 0,5 12,8 6,5

Sód Na 4,3 0,2 5,1 2,6

Potas K 1,6 0 0 0

Suma kationów 75,7 3,9 100 50,6


Uwagi: błąd 1,3%


91



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 8,2 0,2 5,9 2,9

Siarczany SO4 27,1 0,6 17,6 8,7



Suma anionów 192,3 3,4 100 49,3

Kationy

Wapń Ca 55,8 2,8 80 40,6

Magnez Mg 6 0,5 14,3 7,2

Sód Na 4,1 0,2 5,7 2,9

Potas K 1,2 0 0 0

Suma kationów 67,1 3,5 100 50,7


Uwagi: błąd 1,4%

Ujęcie Zaspa Wodna, symbol F03



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 38,7 1,1 13,3 6,7

Siarczany SO4 115 2,4 28,9 14,6



Suma anionów 443,7 8,3 100 50,6

Kationy

Wapń Ca 126,2 6,3 77,8 38,4

Magnez Mg 14,5 1,2 14,8 7,3

Sód Na 11,6 0,5 6,2 3

Potas K 3,1 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 155,4 8,1 100 49,4


Uwagi: błąd 1,2%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 39,9 1,1 13,8 6,7

Siarczany SO4 115 2,4 30 14,7



Suma anionów 430,9 8 100 49,1

Kationy

Wapń Ca 125,9 6,3 75,9 38,7

Magnez Mg 14,5 1,2 14,5 7,4

Sód Na 15,4 0,7 8,4 4,3

Potas K 3,7 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 159,5 8,3 100 50,9


Uwagi: błąd 1,8%


92



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 33,3 0,9 11,7 5,8

Siarczany SO4 108 2,2 28,6 14,2



Suma anionów 420,3 7,7 100 49,7

Kationy

Wapń Ca 119,5 6 76,9 38,7

Magnez Mg 14 1,2 15,4 7,7

Sód Na 10,5 0,5 6,4 3,2

Potas K 3,4 0,1 1,3 0,6

Suma kationów 147,4 7,8 100 50,3


Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 44,4 1,3 15,7 7,7

Siarczany SO4 121 2,5 30,1 14,8



Suma anionów 442,4 8,3 100 49,1

Kationy

Wapń Ca 132 6,6 76,7 39,1

Magnez Mg 14 1,2 14 7,1

Sód Na 16,6 0,7 8,1 4,1

Potas K 3,5 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 166,1 8,6 100 50,9


Uwagi: błąd 1,8%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 44,5 1,3 14,6 7,4

Siarczany SO4 117 2,4 27 13,6



Suma anionów 478,5 8,9 100 50,6

Kationy

Wapń Ca 130,3 6,5 74,7 36,9

Magnez Mg 15,6 1,3 14,9 7,4

Sód Na 18,7 0,8 9,2 4,5

Potas K 4 0,1 1,1 0,6

Suma kationów 168,6 8,7 100 49,4


Uwagi: błąd 1,1%


93



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 44 1,2 13,5 6,8

Siarczany SO4 114 2,4 27 13,6



Suma anionów 483 8,9 100 50,3

Kationy

Wapń Ca 129,6 6,5 73,9 36,7

Magnez Mg 15,5 1,3 14,8 7,3

Sód Na 19,6 0,9 10,2 5,1

Potas K 4,2 0,1 1,1 0,6

Suma kationów 168,9 8,8 100 49,7


Uwagi: błąd 0,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 46,9 1,3 14,4 7,4

Siarczany SO4 120 2,5 27,8 14,2



Suma anionów 486,9 9 100 51,1

Kationy

Wapń Ca 127,6 6,4 74,4 36,4

Magnez Mg 16,5 1,4 16,3 8

Sód Na 16,2 0,7 8,1 4

Potas K 4,8 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 165,1 8,6 100 48,9





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 54 1,5 16,7 8,2

Siarczany SO4 129 2,7 30 14,8



Suma anionów 477 9 100 49,5

Kationy

Wapń Ca 139,9 7 76,1 38,5

Magnez Mg 16,9 1,4 15,2 7,7

Sód Na 17,2 0,7 7,6 3,8

Potas K 4,7 0,1 1,1 0,5

Suma kationów 178,7 9,2 100 50,5


Uwagi: błąd 1,1%


94



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 26,7 0,8 10,8 5,3

Siarczany SO4 99,2 2,1 28,4 14



Suma anionów 397,9 7,4 100 49,3

Kationy

Wapń Ca 118,2 5,9 77,6 39,3

Magnez Mg 13,2 1,1 14,5 7,3

Sód Na 10,8 0,5 6,6 3,3

Potas K 2,9 0,1 1,3 0,7

Suma kationów 145,1 7,6 100 50,7

Suma makroskładników 543 15 100

Uwagi: błąd 1,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 56,2 1,6 19,5 9,6

Siarczany SO4 108 2,2 26,8 13,2



Suma anionów 432,2 8,2 100 49,1

Kationy

Wapń Ca 124,4 6,2 72,9 37,1

Magnez Mg 14,8 1,2 14,1 7,2

Sód Na 22,2 1 11,8 6

Potas K 4 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 165,4 8,5 100 50,9


Uwagi: błąd 1,8%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 51 1,4 14,1 7,7

Siarczany SO4 124 2,6 26,3 14,2



Suma anionów 533 9,9 100 54,1

Kationy

Wapń Ca 121,8 6,1 72,6 33,3

Magnez Mg 14,8 1,2 14,3 6,6

Sód Na 22,3 1 11,9 5,5

Potas K 3,8 0,1 1,2 0,5

Suma kationów 162,7 8,4 100 45,9




95



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 31,3 0,9 11,5 5,6

Siarczany SO4 101 2,1 26,9 13,1



Suma anionów 425,3 7,8 100 48,8

Kationy

Wapń Ca 125,8 6,3 76,8 39,4

Magnez Mg 14,4 1,2 14,6 7,5

Sód Na 14,9 0,6 7,3 3,8

Potas K 3,4 0,1 1,2 0,6

Suma kationów 158,5 8,2 100 51,3





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 36,4 1 12,8 6,6

Siarczany SO4 99,1 2,1 26,9 13,9



Suma anionów 422,5 7,8 100 51,7

Kationy

Wapń Ca 112 5,6 76,7 37,1

Magnez Mg 14,3 1,2 16,4 7,9

Sód Na 9,1 0,4 5,5 2,6

Potas K 2,9 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 138,3 7,3 100 48,3



Ujęcie Dolina Radości, symbol F15

Tabela A.78. Bilans jonowy dla punktu 11b/F15, analiza nr 86 z 2009-04-20, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10,6 0,3 6,7 3,3

Siarczany SO4 16 0,3 6,7 3,3



Suma anionów 264,5 4,5 100 50

Kationy

Wapń Ca 70,7 3,5 77,8 38,9

Magnez Mg 9,1 0,7 15,6 7,8

Sód Na 7 0,3 6,7 3,3

Potas K 1,6 0 0 0



Uwagi: błąd 0%


96



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,1 0,2 4,8 2,4

Siarczany SO4 21,8 0,5 11,9 5,9



Suma anionów 243,9 4,2 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 67,7 3,4 79,1 40

Magnez Mg 7,7 0,6 14 7,1

Sód Na 5,4 0,2 4,7 2,4

Potas K 2,3 0,1 2,3 1,2

Suma kationów 83,1 4,3 100 50,6


Uwagi: błąd 1,2%

Tabela A.80. Bilans jonowy dla punktu 12d/F15, analiza nr 113 z 2009-03-23, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 12 0,3 6 3



Wodorowęglany HCO3 250,1 4,1 82 41,4

Suma anionów 292,1 5 100 50,5

Kationy

Wapń Ca 77,4 3,9 79,6 39,4

Magnez Mg 8,3 0,7 14,3 7,1

Sód Na 8 0,3 6,1 3

Potas K 1,3 0 0 0



Uwagi: błąd 1%

Tabela A.81. Bilans jonowy dla punktu 12d/F15, analiza nr 114 z 2011-09-19, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 7,5 0,2 4,5 2,2

Siarczany SO4 25,9 0,5 11,4 5,4



Suma anionów 261,4 4,4 100 47,3

Kationy

Wapń Ca 76,1 3,8 77,6 40,9

Magnez Mg 8,5 0,7 14,3 7,5

Sód Na 5,9 0,3 6,1 3,2

Potas K 2,3 0,1 2 1,1

Suma kationów 92,8 4,9 100 52,7




97



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 11,3 0,3 6,7 3,3

Siarczany SO4 14 0,3 6,7 3,3



Suma anionów 263,2 4,5 100 49,5

Kationy

Wapń Ca 75,6 3,8 82,6 41,8

Magnez Mg 6,1 0,5 10,9 5,5

Sód Na 7 0,3 6,5 3,3

Potas K 1,5 0 0 0

Suma kationów 90,2 4,6 100 50,5


Uwagi: błąd 1,1%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,1 0,2 4,7 2,3

Siarczany SO4 23,7 0,5 11,6 5,8



Suma anionów 249,8 4,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 67,5 3,4 79,1 39,5

Magnez Mg 7,8 0,6 14 7

Sód Na 5,4 0,2 4,7 2,3

Potas K 2,1 0,1 2,3 1,2



Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 9,2 0,3 6,7 3,4

Siarczany SO4 16 0,3 6,7 3,4



Suma anionów 263,1 4,5 100 51,7

Kationy

Wapń Ca 69 3,4 81 39,1

Magnez Mg 5,1 0,4 9,5 4,6

Sód Na 9 0,4 9,5 4,6

Potas K 1,5 0 0 0

Suma kationów 84,6 4,2 100 48,3


Uwagi: błąd 3,4%


98



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6 0,2 4,7 2,3

Siarczany SO4 23,5 0,5 11,6 5,8



Suma anionów 249,5 4,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 67,4 3,4 79,1 39,5

Magnez Mg 7,8 0,6 14 7

Sód Na 5,2 0,2 4,7 2,3

Potas K 2,1 0,1 2,3 1,2



Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 9,2 0,3 6,8 3,4

Siarczany SO4 7 0,1 2,3 1,1



Suma anionów 260,2 4,4 100 49,4

Kationy

Wapń Ca 69 3,4 75,6 38,2

Magnez Mg 9,2 0,8 17,8 9

Sód Na 8 0,3 6,7 3,4

Potas K 1,2 0 0 0

Suma kationów 87,4 4,5 100 50,6


Uwagi: błąd 1,1%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 5 0,1 2,3 1,2

Siarczany SO4 11,8 0,2 4,7 2,3


Wodorowęglany HCO3 243 4 93 46,5

Suma anionów 259,8 4,3 100 50

Kationy

Wapń Ca 67,6 3,4 79,1 39,5

Magnez Mg 7,8 0,6 14 7

Sód Na 5 0,2 4,7 2,3

Potas K 2,2 0,1 2,3 1,2



Uwagi: błąd 0%


99



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 9,9 0,3 5,8 2,9

Siarczany SO4 16 0,3 5,8 2,9



Suma anionów 306,5 5,2 100 49,5

Kationy

Wapń Ca 80,8 4 75,5 38,1

Magnez Mg 9,2 0,8 15,1 7,6

Sód Na 11 0,5 9,4 4,8

Potas K 1,2 0 0 0

Suma kationów 102,2 5,3 100 50,5


Uwagi: błąd 1%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10 0,3 6,1 3

Siarczany SO4 27,3 0,6 12,2 6,1



Suma anionów 280,3 4,9 100 49,5

Kationy

Wapń Ca 78,7 3,9 78 39,4

Magnez Mg 9 0,7 14 7,1

Sód Na 5,8 0,3 6 3

Potas K 2,6 0,1 2 1



Uwagi: błąd 1%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 9,9 0,3 6,8 3,4

Siarczany SO4 13 0,3 6,8 3,4



Suma anionów 254,7 4,4 100 50,6

Kationy

Wapń Ca 68,2 3,4 79,1 39,1

Magnez Mg 7,9 0,6 14 6,9

Sód Na 7 0,3 7 3,4

Potas K 1,3 0 0 0

Suma kationów 84,4 4,3 100 49,4


Uwagi: błąd 1,1%


100



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,04 0,2 4,8 2,3

Siarczany SO4 21,4 0,4 9,5 4,7



Suma anionów 249,4 4,2 100 48,8

Kationy

Wapń Ca 69,8 3,5 79,5 40,7

Magnez Mg 7,5 0,6 13,6 7

Sód Na 5,3 0,2 4,5 2,3

Potas K 2,2 0,1 2,3 1,2

Suma kationów 84,8 4,4 100 51,2


Uwagi: błąd 2,3%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 5,5 0,2 4,9 2,4

Siarczany SO4 17,5 0,4 9,8 4,9



Suma anionów 239,0 4,1 100 50

Kationy

Wapń Ca 63,6 3,2 78 39

Magnez Mg 7,7 0,6 14,6 7,3

Sód Na 5,1 0,2 4,9 2,4

Potas K 2,2 0,1 2,4 1,2



Uwagi: błąd 0%

Tabela A.93. Bilans jonowy dla punktu 9c/F15, analiza nr 880 z 2009-04-15, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 31,9 0,9 16,7 8,4

Siarczany SO4 25 0,5 9,3 4,7



Suma anionów 300,9 5,4 100 50,5

Kationy

Wapń Ca 74,1 3,7 69,8 34,6

Magnez Mg 6,2 0,5 9,4 4,7

Sód Na 22 1 18,9 9,3

Potas K 2 0,1 1,9 0,9

Suma kationów 104,3 5,3 100 49,5


Uwagi: błąd 0,9%


101



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10,6 0,3 6,5 3,2

Siarczany SO4 30,2 0,6 13 6,3



Suma anionów 264,8 4,6 100 48,4

Kationy

Wapń Ca 77,1 3,8 77,6 40

Magnez Mg 8,6 0,7 14,3 7,4

Sód Na 6,4 0,3 6,1 3,2

Potas K 2,8 0,1 2 1,1

Suma kationów 94,9 4,9 100 51,6


Uwagi: błąd 3,2%

Tabela A.95. Bilans jonowy dla punktu 2c/F15, analiza nr 650 z 2009-04-15, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 25,5 0,7 15,9 8

Siarczany SO4 11 0,2 4,5 2,3




Kationy

Wapń Ca 70,7 3,5 79,5 39,8

Magnez Mg 7,2 0,6 13,6 6,8

Sód Na 7 0,3 6,8 3,4

Potas K 1,7 0 0 0



Uwagi: błąd 0%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 6,7 0,2 3,9 2

Siarczany SO4 21,8 0,5 9,8 4,9



Suma anionów 294,5 5,1 100 50

Kationy

Wapń Ca 78,7 3,9 76,5 38,2

Magnez Mg 9,3 0,8 15,7 7,8

Sód Na 5,5 0,2 3,9 2

Potas K 7,4 0,2 3,9 2



Uwagi: błąd 0%


102

Ujęcie Zakoniczyn, symbol F24

Tabela A.97. Bilans jonowy dla punktu 1a/F24, analiza nr 398 z 2010-04-28, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 13,5 0,4 6,9 3,5

Siarczany SO4 21 0,4 6,9 3,5



Suma anionów 339,5 5,8 100 50,4

Kationy

Wapń Ca 83,8 4,2 73,7 36,5

Magnez Mg 12 1 17,5 8,7

Sód Na 9 0,4 7 3,5

Potas K 2,5 0,1 1,8 0,9

Suma kationów 107,3 5,7 100 49,6


Uwagi: błąd 0,9%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 25,3 0,7 7,7 4,2

Siarczany SO4 163 3,4 37,4 20,6



Suma anionów 492,3 9,1 100 55,2

Kationy

Wapń Ca 114,2 5,7 77 34,5

Magnez Mg 15,1 1,2 16,2 7,3

Sód Na 8,8 0,4 5,4 2,4

Potas K 3,4 0,1 1,4 0,6

Suma kationów 141,5 7,4 100 44,8





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 18,9 0,5 6,2 3

Siarczany SO4 129 2,7 33,3 16,1



Suma anionów 447,9 8,1 100 48,2

Kationy

Wapń Ca 135,6 6,8 78,2 40,5

Magnez Mg 18,8 1,5 17,2 8,9

Sód Na 7,7 0,3 3,4 1,8

Potas K 2,9 0,1 1,1 0,6





103

Tabela A.100. Bilans jonowy dla punktu 3/F24, analiza nr 691 z 2010-08-03, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 21,3 0,6 10 5,1



Wodorowęglany HCO3 292,8 4,8 80 41

Suma anionów 345,1 6 100 51,3

Kationy

Wapń Ca 85,5 4,3 75,4 36,8

Magnez Mg 11,1 0,9 15,8 7,7

Sód Na 10 0,4 7 3,4

Potas K 3,5 0,1 1,8 0,9

Suma kationów 110,1 5,7 100 48,7


Uwagi: błąd 2,6%



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 13,4 0,4 6,9 3,4

Siarczany SO4 44,3 0,9 15,5 7,6



Suma anionów 332,7 5,8 100 49,2

Kationy

Wapń Ca 90 4,5 75 38,1

Magnez Mg 11,3 0,9 15 7,6

Sód Na 8,7 0,4 6,7 3,4

Potas K 7,2 0,2 3,3 1,7



Uwagi: błąd 1,7%

Tabela A.102. Bilans jonowy dla punktu 4/F24, analiza nr 742 z 2010-08-16, źródło: dokumentacja


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 14,9 0,4 6,7 3,4




Suma anionów 348,9 6 100 50,8

Kationy

Wapń Ca 83,8 4,2 72,4 35,6

Magnez Mg 13 1,1 19 9,3

Sód Na 9 0,4 6,9 3,4

Potas K 3,4 0,1 1,7 0,8

Suma kationów 109,2 5,8 100 49,2


Uwagi: błąd 1,7%


104



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 65,9 1,9 19,8 11,7

Siarczany SO4 155 3,2 33,3 19,6



Suma anionów 497,9 9,6 100 58,9

Kationy

Wapń Ca 101,5 5,1 76,1 31,3

Magnez Mg 12,5 1 14,9 6,1

Sód Na 9 0,4 6 2,5

Potas K 6,1 0,2 3 1,2

Suma kationów 129,1 6,7 100 41,1



Tabela A.104. Bilans jonowy dla punktu Ł-1/F24, analiza nr 1044 z 2011-09-22, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 38 1,1 17,2 8,5

Siarczany SO4 4,7 0,1 1,6 0,8



Suma anionów 358,7 6,4 100 49,6

Kationy

Wapń Ca 73,7 3,7 56,9 28,7

Magnez Mg 10 0,8 12,3 6,2

Sód Na 44,1 1,9 29,2 14,7

Potas K 5,3 0,1 1,5 0,8

Suma kationów 133,1 6,5 100 50,4


Uwagi: błąd 0,8%

Tabela A.105. Bilans jonowy dla punktu Ł-2/F24, analiza nr 1051 z 2011-09-22, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 10,4 0,3 5,2 2,6

Siarczany SO4 36,8 0,8 13,8 6,9



Suma anionów 332,2 5,8 100 50

Kationy

Wapń Ca 87,3 4,4 75,9 37,9

Magnez Mg 11,1 0,9 15,5 7,8

Sód Na 8,3 0,4 6,9 3,4

Potas K 3,9 0,1 1,7 0,9



Uwagi: błąd 0%


105

Ujęcie Krakowiec, symbol F09



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 15,2 0,4 6,5 3

Siarczany SO4 17,5 0,4 6,5 3



Suma anionów 363,7 6,2 100 46,6

Kationy

Wapń Ca 4,6 0,2 2,8 1,5

Magnez Mg 1,3 0,1 1,4 0,8

Sód Na 153,9 6,7 94,4 50,4

Potas K 3,8 0,1 1,4 0,8

Suma kationów 163,6 7,1 100 53,4




Punkt K-4/F09, analiza nr 1030 z 2008-12-04, źródło: WIOŚ


Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 28,3 0,8 12,7 4,8

Siarczany SO4 20,3 0,4 6,3 2,4



Suma anionów 358,6 6,3 100 37,5

Kationy

Wapń Ca 39,1 2 19 11,9

Magnez Mg 14,7 1,2 11,4 7,1

Sód Na 166,6 7,2 68,6 42,9

Potas K 4,5 0,1 1 0,6

Suma kationów 224,9 10,5 100 62,5


Uwagi: błąd 25% Niedopuszczalny błąd względny analizy!



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 24,8 0,7 9,6 4,1

Siarczany SO4 21,2 0,4 5,5 2,3



Suma anionów 427 7,3 100 42,4

Kationy

Wapń Ca 51 2,5 25,3 14,5

Magnez Mg 1,54 0,1 1 0,6

Sód Na 166 7,2 72,7 41,9

Potas K 4,3 0,1 1 0,6

Suma kationów 222,8 9,9 100 57,6




106



Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 29,8 0,8 14 6,2

Siarczany SO4 20,9 0,4 7 3,1



Suma anionów 324,7 5,7 100 44,2

Kationy

Wapń Ca 5,7 0,3 4,2 2,3

Magnez Mg 1,4 0,1 1,4 0,8

Sód Na 15 6,7 93,1 51,9

Potas K 4,2 0,1 1,4 0,8

Suma kationów 165,3 7,2 100 55,8





Stężenie [mval/l]

Proporcja [%mval/l]


Aniony

Chlorki Cl 19 0,5 7 3,5

Siarczany SO4 50,8 1,1 15,5 7,6



Suma anionów 403,8 7,1 100 49,3

Kationy

Wapń Ca 92,6 4,6 63 31,9

Magnez Mg 14,8 1,2 16,4 8,3

Sód Na 32,2 1,4 19,2 9,7

Potas K 4,9 0,1 1,4 0,7

Suma kationów 144,5 7,3 100 50,7


Uwagi: błąd 1,4%


107

DODATEK B: WYNIKI BADAŃ BILANSÓW JONOWYCH DLA POSZCZEGÓLNYCH UJĘĆ WODY

PRZEDSTAWIONE NA WYKRESACH KOŁOWYCH

Ujęcie Pręgowo, symbol F05

Rys. B.2. Bilans jonowy dla punktu sr20/F05, analiza nr 1680 z 2012-06-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2012

Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K

PUNKT SR14/F05, ANALIZA NR 1679

Cl SO4

HCO3Ca

MgNa K




108



Ujęcie Czarny Dwór, symbol F02

Rys. B.5. Bilans jonowy dla punktu 1b/F02, analiza nr 419 z 2011-09-15, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

ClSO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


ClSO4

HCO3Ca

Mg

Na K

PUNKT 1B/F02, ANALIZA NR 419


109

Rys. B.6. Bilans jonowy dla punktu 2/F02, analiza nr 444 z 2012-04-23, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2012

Rys. B.7. Bilans jonowy dla punktu 4a/F02, analiza nr 751 z 2011-09-15, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


ClSO4

HCO3Ca

MgNa K

PUNKT 2/F02, ANALIZA NR 444

ClSO4

HCO3Ca

MgNa K

PUNKT 4A/F02, ANALIZA NR 751

ClSO4

HCO3Ca

MgNa K



110




Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K



111




Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K



112

Rys. B.15. Bilans jonowy dla punktu 16b/F02, analiza nr 285 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny

2011

Rys. B.16. Bilans jonowy dla punktu 17b/F02, analiza nr 316 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K



113




Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K



114




Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K



115


Rys. B.25. Bilans jonowy dla 22a/F02, analiza nr 544 z 2011-09-15, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K



116



Rys. B.29. Bilans jonowy dla punktu 27c/F02, analiza nr 589 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K

PUNKT 27C/F02, ANALIZA NR 589


117



Rys. B.32. Bilans jonowy dla punktu K-1/F02, analiza nr 904 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ

Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K

PUNKT K-1/F02, ANALIZA NR 904


118




Cl SO4

HCO3

Ca

Na

K


Cl SO4

HCO3

Ca

Na

K


Cl SO4

HCO3

Ca

Na

K



119

Rys. B.36. Bilans jonowy dla punktu K-1/F02, analiza nr 908 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Rys. B.37. Bilans jonowy dla punktu K-2/F02, analiza nr 958 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny

2011

Rys. B.38. Bilans jonowy dla punktu M-2a/F02, analiza nr 1063 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Cl SO4

HCO3

Ca

Na

K


Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K


Cl SO4

HCO3

Ca

MgNa K

PUNKT M-2A/F02, ANALIZA NR 1063


120

Rys. B.39. Bilans jonowy dla punktu M-6/F02, analiza nr 1086 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Rys. B.40. Bilans jonowy dla punktu M-8a/F02, analiza nr 1093 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ


Cl SO4

HCO3

Ca

MgNa K

PUNKT M-6/F02, ANALIZA NR 1086

Cl SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3

Ca

MgNa K



121


Rys. B.43. Bilans jonowy dla punktu M-8a/F02, analiza nr 1096 z 2011-07-06, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Ujęcie Lipce, symbol F01

Rys. B.44. Bilans jonowy dla punktu 12a/F01, analiza nr 95 z 2005-01-01, źródło: GIOŚ

Cl SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg

Na K



122




Cl SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K


Cl SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K


Cl SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K



123




Cl SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K


ClSO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg

Na K



124

Rys. B.51. Bilans jonowy dla punktu 14/F01, analiza nr 143 z 2008-11-27, źródło: WIOŚ



ClSO4

HCO3

Ca

Mg

Na K


ClSO4

HCO3Ca

Mg

Na K


ClSO4

HCO3

Ca

Mg Na K



125

Ujęcie Osowa, symbol F06




Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na



126

Rys. B.57. Bilans jonowy dla punktu 4a/F06, analiza nr 764 z 2007-12-18, źródło: WIOŚ

Rys. B.58. Bilans jonowy dla punktu 4a/F06, analiza nr 765 z 2008-12-03, źródło: WIOŚ


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3

Ca

Mg Na


ClSO4

HCO3Ca

Mg Na



127




Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na



128



Ujęcie Zaspa Wodna, symbol F03


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K



129




Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K



130




Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K



131




Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K


ClSO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl

SO4

HCO3Ca

MgNa K



132




Cl

SO4

HCO3

Ca

MgNa K


ClSO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K



133

Ujęcie Dolina Radości, symbol F15

Rys. B.78. Bilans jonowy dla punktu 11b/F15, analiza nr 86 z 2009-04-20, źródło: dokumentacja


Rys. B.80. Bilans jonowy dla punktu 12d/F15, analiza nr 113 z 2009-03-23, źródło: dokumentacja

Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na

PUNKT 12D/F15, ANALIZA NR 113


134

Rys. B.81. Bilans jonowy dla punktu 12d/F15, analiza nr 114 z 2011-09-19, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011



Cl SO4

HCO3

Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K



135




Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3

Ca

Mg Na



136




Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

MgNa


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K



137




Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K



138

Rys. B.93. Bilans jonowy dla punktu 9c/F15, analiza nr 880 z 2009-04-15, źródło: dokumentacja


Rys. B.95. Bilans jonowy dla punktu 2c/F15, analiza nr 650 z 2009-04-15, źródło: dokumentacja

ClSO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


ClSO4

HCO3Ca

Mg Na



139


Ujęcie Zakoniczyn, symbol F24

Rys. B.97. Bilans jonowy dla punktu 1a/F24, analiza nr 398 z 2010-04-28, źródło: dokumentacja


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K



140


Rys. B.100. Bilans jonowy dla punktu 3/F24, analiza nr 691 z 2010-08-03, źródło: dokumentacja


ClSO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K


Cl SO4

HCO3Ca

MgNa K



141

Rys. B.102. Bilans jonowy dla punktu 4/F24, analiza nr 742 z 2010-08-16, źródło: dokumentacja


Rys. B.104. Bilans jonowy dla punktu Ł-1/F24, analiza nr 1044 z 2011-09-22, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Cl SO4

HCO3Ca

MgNa K


Cl

SO4

HCO3

Ca

Mg Na K


ClSO4

HCO3

Ca

Mg

Na K

PUNKT Ł-1/F24, ANALIZA NR 1044


142

Rys. B.105. Bilans jonowy dla punktu Ł-2/F24, analiza nr 1051 z 2011-09-22, źródło: geoMonitoring diagnostyczny 2011

Ujęcie Krakowiec, symbol F09



Cl SO4

HCO3Ca

Mg Na K

PUNKT Ł-2/F24, ANALIZA NR 1051

Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K


Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K



143




Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K


Cl SO4

HCO3

CaMg

Na

K


Cl SO4

HCO3

Ca

Mg

Na K



144

WYKAZ LITERATURY

1. Saur Neptun Gdańsk, Rodowód i współczesność [online], www.sng.com.pl/pl-pl/firma/rodowod.aspx (dostęp 26.08.2015 r.).

2. World Health Organization, Guidelines for drinking-water quality, fourth edition, Genewa 2011.

3. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858).

4. Saur Neptun Gdańsk, Zespół Bezpieczeństwa Wody, Opisanie zamierzonego użycia wyrobu gotowego (woda pitna), 2011 [online], www.sng.com.pl/Portals/2/dok/Certyfikaty/zamierzone_uzycie_aktualne.pdf (dostęp 10.09.2015 r.).

5. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. C 321E z 29.12.2006).

6. Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z 5.12.1998).

7. Rozporządzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 września 2003 r. (Dz.U. L 284 z 31.10.2003).

8. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 596/2009 z dnia 18 czerwca 2009 r. (Dz.U. L 188 z 18.7.2009).

9. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/54/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych (Dz.U. L 164 z 26.6.2009).

10. Dyrektywa Rady z dnia 15 lipca 1980 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich w zakresie wydobywania i wprowadzania do obrotu naturalnych wód mineralnych (Dz.U. L 229 z 30.8.1980).

11. Dyrektywa Komisji 2003/40/WE z dnia 16 maja 2003 r. ustanawiająca wykaz, stężenia graniczne i wymogi w zakresie etykietowania dla składników wód mineralnych oraz warunki zastosowania powietrza wzbogaconego w ozon do oczyszczania naturalnych wód mineralnych i wód źródlanych (Dz.U. L 126 z 22.5.2003).

12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 67, poz. 417).

13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 72, poz. 466).

14. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2010 Nr 136 poz. 914).

15. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, źródlanych i wód stołowych (Dz.U. 2011 Nr 85, poz. 466).

16. Derkowska-Sitarz M., Adamczyk-Lorenc A., Wpływ składników mineralnych rozpuszczonych w wodzie pitnej na organizm człowieka, Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały, Vol 123, Nr 34, Wrocław 2008.

17. Ziemlański Ś., Rola równowagi wodno-mineralnej w organizmie, Agro przemysł, Nr specjalny lato 2006: 59-62

18. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, praca zbiorowa., red. Jarosz M., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012.

19. Twoja sylwetka. Woda – najważniejszy składnik organizmu, 2015 [online], www.twojasylwetka.pl/poradnia-dietetyczna (dostęp 10.09.2015 r.).

20. Kania J., Witczak S., Program wykładów i ćwiczeń z przedmiotu HYDROGEOCHEMIA [online], www.home.agh.edu.pl/~jkania/cwicz1.1.html (dostęp 08.09.2015 r.).

21. Bolesławska I. i inni, Zawartość składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych kobiet i mężczyzn stosujących dietę tradycyjna i „optymalna” – analiza porównawcza, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, Nr 4 (65), 2009.


145

22. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H., Zasady żywienia człowieka, Warszawa 2000.

23. Food and Argiculture Organization of the United Nations, www.fao.org.

24. World Health Organization, www.who.int.

25. United Nations University, www.unu.edu.

26. European Food Safety Authority, www.efsa.europa.eu.

27. National Academy of Sciences, Institute of Medicine, www.iom.nationalacademies.org.

28. Konarska I., Woda na Zdrowie, Nr 34, Wprost 2005.

29. Wojtaszek T., Prawda i mity o wodach mineralnych i innych wodach butelkowanych, Nr 3, 2004.

30. Szroeder-Dowjat K., Woda mineralna - co warto wiedzieć o wodzie mineralnej, 2014 [online], www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/zasady-zywienia/woda-mineralna-co-warto-wiedziec-o-wodzie-mineralnej_33602.html?page=2 (dostęp 14.09.2015 r.)

31. Pieniak M., Twarda woda służy zdrowiu, 2013 [online], www.wodadlazdrowia.pl (dostęp 13.08.2015 r.)

32. Drobnik M., Latour T., Wpływ wody dejonizowanej na stan zdrowotny ludności, Roczniki PZH, z. 53, Nr 2, Warszawa 2002.

33. Drobnik M., Latour R., Ocena wpływu wody dejonizowanej na poziom podstawowych elektrolitów we krwi i moczu zwierząt doświadczalnych, Roczniki PZH, z. 56, Nr 3, Warszawa 2005.

34. Elders P. et. al. Long-term effect of calcium supplementation on bone loss in perimenopausal women, Journal of Bone and Mineral Research, Vol. 9, Issue 7, 1994.

35. Knypl K., Znaczenie magnezu oraz wapnia w schorzeniach układu krążenia, Przewodnik Lekarza, Nr 11, 2004.

36. Kordalski Z., Lidzbarski M., WODY PODZIEMNE GDAŃSKA, Broszura informacyjna, Państwowy Instytut Geologiczny, 2009.

37. System monitorowania wód podziemnych w Gdańsku i Sopocie [online], www.geomonitoring.pl (dostęp 10.09.2015 r.).

38. Rozporządzenie nr 3/2007 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku z dnia 22 stycznia 2007 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wody powierzchniowej „Straszyn” z rzeki Raduni, gmina Kolbudy, woj. pomorskie (Dz.Urz. Woj. Pomorskiego 2007 Nr 59, poz. 882).

39. Saur Neptun Gdańsk, Gdańskie ujęcia wody [online], www.sng.com.pl/pl-pl/ekologia/ujeciawody.aspx (dostęp 26.08.2015 r.).

40. Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna, Ujęcia wody [online], www.giwk.pl/infrastruktura/ujecie-wody.html (dostęp 27.08.2015 r.).

41. Brita Polska, Raport z wyników badania jakości wody z kranu w Polsce w 2010 r., [online], www.sng.com.pl/Portals/2/dok/Raporty%20i%20komunikaty/raport_brita_2010.pdf (dostęp 08.09.2015 r.).

42. Saur Neptun Gdańsk, Pij wodę z kranu [online], www.sng.com.pl/ekologia/pijwodezkranu.aspx (dostęp 29.08.2015 r.).

43. Saur Neptun Gdańsk, Komunikat w sprawie jakości wody, 2015 [online], www.sng.com.pl/Portals/2/dok/jakosc_wody/komunikat-jakosc_wody.pdf (dostęp 08.09.2015 r.).

44. Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego, Komunikat w sprawie jakości wody, 2015 [online], www.psse.gda.pl/nadzor-sanitarny/oddzial-higieny-komunalnej/ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia (dostęp 08.09.2015 r.).

45. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku, Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z Wodociagu centralnego (ujęcie Straszyn, Zakoniczyn) za II kwartał 2015r. [online], www.psse.gda.pl/nadzor-sanitarny/oddzial-higieny-komunalnej/ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia/324-ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia-przez-ludzi-z-wodociagu-centralnego-ujecie-straszyn-zakoniczyn-za-ii-kwartal-2015r (dostęp 15.10.2015 r.).

http://www.sng.com.pl/Portals/2/dok/jakosc_wody/komunikat-jakosc_wody.pdf


146

46. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku, Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z ujęć podziemnych Czarny Dwór Dolina Radości Lipce i Zaspa Wodna w Gdańsku Nowe Sarnie Wzgórze i Bitwy pod Płowcami w Sopocie oraz Pręgowo - II kw. 2015r. [online], www.psse.gda.pl/nadzor-sanitarny/oddzial-higieny-komunalnej/ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia/321-ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia-przez-ludzi-z-ujec-podziemnych-czarny-dwor-dolina-radosci-lipce-i-zaspa-wodna-w-gdansku-nowe-sarnie-wzgorze-i-bitwy-pod-plowcami-w-sopocie-oraz-pregowo-ii-kw-2015r (dostęp 15.10.2015 r.).

47. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku, Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi -OSOWA, SMĘGORZYNO -I półrocze 2015r. [online], www.psse.gda.pl/nadzor-sanitarny/oddzial-higieny-komunalnej/ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia/322-ocena-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia-przez-ludzi-osowa-smegorzyno-i-polrocze-2015r (dostęp 15.10.2015 r.).

48. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. 2008 nr 143 poz. 896).

49. Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna, Znamy stan zasobów wód podziemnych w Gdańsku i Sopocie, 2012 [online], www.giwk.pl/files/252/142/32/geomonitoring.pdf (dostęp 17.10.2015 r.).

50. Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna, Gdański projekt wodno-ściekowy etap II. Wyspa Sobieszewska [online], www.giwk.pl/inwestycje/gdanski-projekt-wodnosciekowy-2/wyspa_sobieszewska.htm (dostęp 10.09.2015 r.).

51. Kania J., Witczak S., Program wykładów i ćwiczeń z przedmiotu HYDROGEOCHEMIA [online], http://home.agh.edu.pl/~jkania/cwicz1.3.1.pdf (dostęp 08.09.2015 r.).

52. Kania J., Witczak S., Program wykładów i ćwiczeń z przedmiotu HYDROGEOCHEMIA [online], http://home.agh.edu.pl/~jkania/cwicz1.3.3.pdf (dostęp 08.09.2015 r.).

53. Izba Gospodarcza "Wodociągi Polskie", Ceny wody i ścieków (brutto), 2015 [online] www.cenywody.pl (dostęp 25.10.2015 r.).

54. Fundacja Nasza Ziemia, PET, http://www.recykling.pl/recykling/index.php/y/odpady/111/o/11 (dostęp 15.10.2015 r.).

55. Krajowa Izba Gospodarcza. Przemysł Rozlewniczy, Rynek wody butelkowanej: dynamika wzrostu nieco spadła, 2014 [online], www.kigpr.pl/pl/198/39/rynek-wody-butelkowanej-dynamika-wzrostu-nieco-spadla.html (dostęp 21.10.2015 r.)


147

WYKAZ RYSUNKÓW

Rys. 1 Podatność wód podziemnych na zanieczyszczenia .................................................................. 34

Rys. 2 Usytuowanie gdańskich ujęć wody ............................................................................................ 36

Rys. 3 Rejony badawcze projektu geoMonitoring ................................................................................. 43

Rys. 4 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Pręgowo......................... 48

Rys. 5 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Czarny Dwór .................. 49

Rys. 6 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Lipce .............................. 50

Rys. 7 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Osowa ............................ 51

Rys. 8 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zaspa Wodna ................ 52

Rys. 9 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Dolina Radości .............. 53

Rys. 10 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zakoniczyn................... 54

Rys. 11 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Krakowiec .................... 55

Rys. 12 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych wszystkich analizowanych ujęć56

Rys. 13 Porównanie wyników oznaczeń ogólnej mineralizacji wody na poszczególnych ujęciach z

wartością średnią ................................................................................................................................... 57

Rys. 14 Porównanie oznaczeń stężenia poszczególnych jonów na ujęciach z wartością uśrednioną dla

gdańskich ujęć podziemnych ................................................................................................................. 58

Rys. 15 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji wód butelkowanych źródlanych z

wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych.............................................................................. 61

Rys. 16 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnych wód mineralnych

butelkowanych niskozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych .......... 61

Rys. 17 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów wód

źródlanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych ........................................................ 62

Rys. 18 Porównanie stężenia poszczególnych jonów deklarowanego przez producentów naturalnych

wód mineralnych butelkowanych niskozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć

podziemnych.......................................................................................................................................... 63

Rys. 19 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnych wód mineralnych

butelkowanych średniozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych ...... 64

Rys. 20 Porównanie deklarowanej wartości ogólnej mineralizacji naturalnej wody mineralnej

butelkowanej wysokozmineralizowanej z wartością średnią dla gdańskich ujęć podziemnych ............ 64


wód mineralnych butelkowanych średniozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć

podziemnych.......................................................................................................................................... 65


wód mineralnych butelkowanych wysokozmineralizowanych z wartością średnią dla gdańskich ujęć

podziemnych.......................................................................................................................................... 66


148

WYKAZ TABEL

Tab. 1 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13] .................................... 9

Tab. 2 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda wprowadzana do jednostkowych

opakowań [12,13] .................................................................................................................................... 9

Tab. 3 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda w cysternach, zbiornikach

magazynujących wodę w środkach transportu lądowego, powietrznego lub wodnego [12,13] .............. 9

Tab. 4 Wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać ciepła woda [12,13] ......................... 9

Tab. 5 Podstawowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13] ....................... 10

Tab. 6 Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne [12,13] ....................................................................... 11

Tab. 7 Dodatkowe wymagania organoleptyczne i fizykochemiczne [12,13] .......................................... 11

Tab. 8 Dodatkowe wymagania radiologiczne [12,13] ............................................................................ 12

Tab. 9 Dodatkowe wymagania chemiczne, jakim powinna odpowiadać woda [12,13] ......................... 12

Tab. 10 Zakres parametrów objętych monitoringiem kontrolnym i przeglądowym [12,13] .................... 13

Tab. 11 Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody do badań [12,13] ........................................ 14

Tab. 12 Minimalna częstotliwość pobierania próbek ciepłej wody oraz procedury postępowania

w zależności od wyników badania bakteriologicznego [12,13] ............................................................. 14

Tab. 13 Minimalna częstotliwość pobierania próbek wody wprowadzanej do jednostkowych opakowań

[12,13] .................................................................................................................................................... 15

Tab. 14 Parametry chemiczne, dla których określono charakterystykę metod badawczych [12,13] .... 15

Tab. 15 Parametry mikrobiologiczne, dla których określono metody badań [12,13] ............................. 17

Tab. 16 Składniki potencjalnie toksyczne naturalnego pochodzenia występujące w naturalnych wodach

mineralnych w opakowaniach oraz ich maksymalne poziomy, których przekroczenie może stanowić

ryzyko dla zdrowia [15] .......................................................................................................................... 21

Tab. 17 Wymagania dotyczące metod oznaczania składników potencjalnie toksycznych naturalnego

pochodzenia występujące w naturalnych wodach mineralnych w opakowaniach [15] ......................... 22

Tab. 18 Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych [15].................................................... 23

Tab. 19 Kryteria klasyfikacji chemicznej stosowane w znakowaniu naturalnych wód mineralnych [15] 24

Tab. 20 Maksymalne dopuszczalne zawartości składników pozostałych lub powstałych podczas

napowietrzania naturalnej wody mineralnej lub wody źródlanej powietrzem wzbogaconym w ozon [15]

............................................................................................................................................................... 24

Tab. 21 Maksymalne dopuszczalne przez WHO stężenie substancji chemicznych w wodzie

przeznaczonej do spożycia [2] .............................................................................................................. 25

Tab. 22 Zapotrzebowanie organizmu człowieka na spożycie wody (ustalone na poziomie

wystarczającego spożycia) [18] ............................................................................................................. 28

Tab. 23 Zapotrzebowanie organizmu człowieka na wybrane jony [18] ................................................. 30

Tab. 24 Znaczenie wybranych jonów dla organizmu człowieka [18,30] ................................................ 31

Tab. 25 Skutki niedoboru i nadmiaru niektórych jonów dla organizmu człowieka [18,34,35] ............... 33

Tab. 26 Zestawienie danych o ujęciach podziemnych miasta Gdańska [39,40] ................................... 38

Tab. 27 Komunikat Miasta Gdańska I Saur Neptun Gdańsk w sprawie jakości wody przeznaczonej do


149

spożycia przez ludzi wodociąg m. Gdańska, miesiąc: wrzesień 2015 r. [43] ........................................ 41

Tab. 28 Procentowy udział punktów badawczych, w których rozpoznano dobry stan chemiczny wód

(czwartorzędowe i trzeciorzędowe użytkowe poziomy wodonośne) [49] .............................................. 44

Tab. 29 Dopuszczalny błąd analizy w zależności od sumy jonów [51].................................................. 45

Tab. 30 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Pręgowo ....................... 48

Tab. 31 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Czarny Dwór ................ 49

Tab. 32 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Lipce ............................. 50

Tab. 33 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Osowa .......................... 51

Tab. 34 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zaspa Wodna ............... 52

Tab. 35 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Dolina Radości ............. 53

Tab. 36 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Zakoniczyn ................... 54

Tab. 37 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych, ujęcie Krakowiec..................... 55

Tab. 38 Bilans jonowy dla wartości średnich składników mineralnych wszystkich analizowanych ujęć 56

Tab. 39 Zestawienie wartości stężenia poszczególnych jonów poddanych analizie dla gdańskich ujęć

podziemnych i wód butelkowanych ....................................................................................................... 60


150

STRESZCZENIE

Życie ludzkie nierozłącznie wiąże się z obecnością wody. Woda stanowi zarówno element organizmu

ludzkiego, jak i środowiska. Prawidłowe funkcjonowanie człowieka w dużej mierze zależy od regularnego

dostarczania organizmowi niezbędnej dawki wody oraz odpowiedniej ilości składników mineralnych.

Celem pracy była analiza porównawcza jakości wody wodociągowej pochodzącej z ujęć podziemnych

oraz dostępnych na rynku wód butelkowanych pod kątem wartości odżywczych. Analizę przeprowadzono na

przykładzie miasta Gdańska. Stworzono bilanse jonowe dla poszczególnych ujęć wody podziemnej, a następnie

zestawiono je z bilansami jonowymi wód butelkowanych, deklarowanymi przez producentów na etykietach.

Woda wodociągowa podlega restrykcyjnym wymaganiom regulowanym prawem unijnym, polskim, jak i

innym zaleceniom. Podobne wymagania musi spełniać woda sprzedawana w opakowaniach. Rozporządzenia nie

narzucają minimalnej wartości nasycenia składnikami mineralnymi wody, aby nazwać ją „naturalną wodą

mineralną”. Wymagana jest natomiast stałość składu chemicznego oraz czystość mikrobiologiczna. Stopień

mineralizacji wody wtłaczanej do wodociągu jest porównywalny ze średniozmineralizowanymi naturalnymi wodami

mineralnymi. Wartości wybranych makroelementów o znaczeniu zdrowotnym, występujących w wodach

podziemnych z ujęć komunalnych, niejednokrotnie osiągają bardziej korzystne stężenie niż w niektórych wodach

źródlanych, wprowadzanych do obrotu w opakowaniach. Woda wodociągowa nie odbiega jakością i wartościami

odżywczymi od butelkowanych wód źródlanych, jednocześnie jest dla nich znacznie tańszą, łatwo dostępną i

bardziej przyjazną dla środowiska alternatywą.

SŁOWA KLUCZOWE

człowiek, woda pitna, woda butelkowana, woda mineralna, woda źródlana, woda wodociągowa, ekologia,

inżynieria środowiska


151

ABSTRACT

People’s life is inextricably interlinked with presence of water. It is a part of human’s body and a part of

our environment. To function properly humans require regular water and vital mineral supply.

The aim of the study was the analysis of the quality of drinking water from deep-water intakes as well as

widely available bottled water in the light of nutrients content. The analysis was taken as the example of the city of

Gdańsk. Ionic balance in water from deep-water intake and declared on the bottle label of bottled water have been

measured and compared.

The quality of tap water is under strict European Union, Polish Law and other regulations. Water sold in

containers must meet similar requirements. These ordinances do not determine the minimum level of mineral salts

it has to include to be named “natural mineral water”. It requires the permanent chemical composition of water and

microbiological clarity. The tap water degree of mineralization is comparable to the mineralization of medium-

mineralized bottled natural mineral water. The amount of selected macroelements, present in spring water from

communal intakes, more than once reached better values than spring bottled water, sold in containers. The quality

and nutritional value of tap water is not worse than the bottled spring water and it is the cheaper, effortlessly and

much more friendly for environment alternative.

KEYWORDS

human, drinking water, bottled water, natural mineral water, ground water, tap water, ecology,

environmental engineering

Czy warto pić wodę butelkowaną? Analiza porównawcza jakości …€¦ · Monografia / Praca...

Documents

Transcript of Czy warto pić wodę butelkowaną? Analiza porównawcza jakości …€¦ · Monografia / Praca...