Czarna Owca. Skazani na Ochronę...

Czarna Owca. Skazani na

Ochronę Przyrody

– dobre praktyki integracji

społeczno-zawodowej

w Zakładzie Karnym w Wołowie

Marek Gajos

Warszawa–Wrocław–Wołów 2008

Poglądy przedstawione w tej publikacji nie odzwierciedlają stanowisk państw członkow-

skich wchodzących w skład zarządu wykonawczego Programu Narodów Zjednoczonych

ds. Rozwoju (United Nations Development Programme) ani instytucji Organizacji

Narodów Zjednoczonych.

Wydawca:

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

ul. Langiewicza 31, 02-071 Warszawa

tel.: (+ 48 22) 576 81 72

fax: (+ 48 22) 825 49 58

www.undp.org.pl

Autor: Marek Gajos

Redakcja techniczna: Alina Szklaruk, Jakub Szymczak, Tomasz Gottfried

Zdjęcia: archiwum projektu

Korekta: Anna Marecka

Druk: Drukarnia Plantin, ul. Długosza 2-6, 51-162 Wrocław

ISBN 978-83-926200-8-2

W opracowaniu wykorzystano raporty i sprawozdania

podsumowujące kolejne etapy realizacji projektu.

Publikacja została przygotowana w ramach projektu „Czarna Owca. Skazani na

Ochronę Przyrody” realizowanego przy udziale środków Europejskiego Funduszu

Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Equal.

3

Wstęp

Projekt „Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody” poprzedzony był po-

głębioną oceną problemów dotyczących dyskryminacji i nierówności na ryn-

ku pracy skazanych. W 2005 r. polskie zakłady karne opuściło około 10 tysię-

cy osób, ale tylko 10–15% z nich podjęło stałe zatrudnienie. Problem ten ulegał

pogłębieniu w związku z wysokim bezrobociem, małą liczbą ofert pracy, bra-

kiem odpowiednich szkoleń zawodowych oraz brakiem pracy podczas odbywa-

nia kary. Kwalifi kacje i poziom wykształcenia byłych skazanych, wśród których

80% ma wykształcenie podstawowe, a 19% średnie zawodowe, powodował, że

w połączeniu z „niechcianą przeszłością” ich szanse na znalezienie pracy były zni-

kome. Dodatkowo nie posiadali oni dokumentów poświadczających doświadcze-

nie zawodowe i wymaganego minimalnego stażu pracy, a tym samym prawa do

ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych. To wszystko powodowało, że groźba po-

wrotu na drogę przestępczą była realna. Dlatego przyjęto, że praca w trakcie od-

bywania kary musi zmniejszyć zagrożenie recydywy oraz przygotowywać benefi -

cjentów do aktywnego poszukiwania pracy po opuszczeniu zakładu.

Przeprowadzone badania w Zakładzie Karnym w Wołowie wykazały, że

więźniowie (66%) są bardzo zainteresowani zdobywaniem wiedzy. Praca w za-

kładach karnych jest często postrzegana przez nich jako nagroda dająca możli-

wość oderwania się od codzienności w przeludnionych celach.

Ochrona przyrody i inne planowane działania podejmowane w ramach

Partnerstwa miały mieć charakter społecznie użyteczny, zmieniając nastawienie

więźniów do pracy oraz społeczeństwa do pracy skazanych. Mechanizm przy-

wracania skazanych dla rynku pracy przy udziale lokalnych rolników i przedsię-

biorców powinien służyć nie tylko skazanym i rolnikom, ale także całemu spo-

łeczeństwu, przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju.

Skazanych rekrutowano przede wszystkim spośród więźniów odbywają-

cych kary w Zakładzie Karnym w Wołowie.

W wyniku realizacji celów projektu planowano osiągnięcie następujących

rezultatów:

• zdobycie nowych umiejętności i nowych kwalifi kacji przez skazanych

w trakcie odbywania kary w Zakładzie Karnym w Wołowie,

• wzrost akceptacji społecznej wobec metod resocjalizacyjnych opartych na pracy,

• wzrost motywacji do podjęcia pracy i akceptacja ze strony rodziny,

• uczestnictwo zakładów karnych w tworzeniu lokalnego rynku pracy.

4 Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody

1. Rekrutacja benefi cjentów

Ustalenie kryteriów doboru benefi cjentów do poszczególnych grup szkoleniowych

Nabór skazanych – benefi cjentów realizowany był w warunkach ogranicze-

nia i zagrożeń – typowych dla więzienia, a niewystępujących w innych instytu-

cjach. Najogólniej, każde działania – w tego typu instytucji – muszą być pro-

wadzone zgodnie z zasadą „ograniczonego zaufania”. Muszą być kompromisem

pomiędzy interesem benefi cjenta a potencjalnym zagrożeniem, jakie on stwa-

rza. W celu prawidłowego przebiegu szkoleń oraz właściwej współpracy perso-

nelu zakładu karnego i personelu projektu opracowano instrukcję regulującą za-

sady realizacji projektu.

Zgłaszanie, rekrutacja, przyjmowanie i transportowanie osadzonych na

szkolenia kursowe realizowano w następujący sposób:

• Na szkolenia kierowano osadzonych, którzy wystąpili z prośbą o przyję-

cie na kurs.

• Zgłaszanie osadzonych do nauczania na kursie następowało w for-

mie imiennych wykazów kandydatów sporządzonych przez Dział

Penitencjarny ZK w Wołowie lub przesyłanych z innych jednostek do

Zakładu Karnego w Wołowie.

• Zgłaszanie kandydatów na szkolenia odbywało się na miesiąc przed ter-

minem rozpoczęcia kursu.

Kwalifi kowanie osadzonych do nauczania i szkolenia odbywało się przez

komisją penitencjarną, która analizowała w szczególności:

• udokumentowaną dotychczasową nauką w szkole,

• motywację i predyspozycje do szkolenia,

• zalecenia zawarte w indywidualnym programie oddziaływania,

• zalecenia wynikające z przeprowadzonych badań psychologicznych, je-

śli takie badania zostały przeprowadzone,

• ogólny stan zdrowia oceniony przez lekarza,

• termin warunkowego przedterminowego zwolnienia lub końca kary,

• dotychczasowy staż pracy osadzonego w wybranym zawodzie.

Komisja penitencjarna wycofywała słuchaczy ze szkolenia w następujących

przypadkach:

• zachowań zagrażających bezpieczeństwu jednostki,

5

• odmowy uczęszczania na zajęcia,

• transportu na polecenie sądu, prokuratury i innych upoważnionych or-

ganów.

Postępowanie rekrutacyjne wobec uczestników kursów przeprowadzano

w okresie 30 dni przed rozpoczęciem zajęć, po zorganizowaniu akcji informa-

cyjnej adresowanej do wszystkich skazanych, poprzez rozmowy indywidualne

oraz niezbędne badania lekarskie i psychologiczne. Kandydatów z innych zakła-

dów karnych transportowano do ZK Wołów.

Przyjmowanie kandydatów na kurs następowało na podstawie wyników

postępowania rekrutacyjno-kwalifi kacyjnego, prowadzonego przez komisję pe-

nitencjarną, w skład której wchodzili przedstawiciel szkoły, działu penitencjar-

nego, działu ewidencji, działu ochrony i inspektora ds. zatrudnienia oraz w ra-

zie potrzeby inne osoby.

Zostały opracowane szczegółowe zasady doboru benefi cjentów do szkoleń

kursowych, które obowiązywały wszystkich uczestników projektu.

1. Rekrutacja benefi cjentów


2. Programy szkoleń zawodowych

Na potrzeby Projektu zostały opracowane podstawy programowe szkoleń

zawodowych skazanych. W podstawach uwzględniono to, że benefi cjenci mieli

w przeszłości problemy z nauką, okres od zakończenia nauki szkolnej do pod-

jęcia uczestnictwa w kursach był na ogół bardzo odległy, co stanowić mogło

dodatkowe utrudnienie. Organizujący szkolenia założyli, że zajęcia teoretycz-

ne powinny być ograniczone do niezbędnych potrzeb, natomiast rozbudowane

zostały zajęcia praktyczne, podczas których skazanym wielokrotnie pokazywa-

no, a oni powtarzali czynności związane z wykonywaniem zawodów będących

przedmiotem szkoleń.

Podstawy programowe bardzo szczegółowo uwzględniają cele, zakres, ocze-

kiwane umiejętności oraz wymagania egzaminacyjne dla każdego z przepro-

wadzonych szkoleń. Kursy podzielone zostały na bloki tematyczne. Podczas

kursów wdrożono następujące bloki i programy, po których zakończeniu zakła-

dano, że benefi cjenci uzyskają następujące umiejętności.

2.1. Blok – rękodzielnictwo

2.1.1. Kurs przyuczający do zawodu introligatora kończący się egzaminem wewnętrznym

Absolwent powinien wykonać zadanie egzaminacyjne z zachowaniem prze-

pisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i środowi-

ska oraz wykonać obróbki introligatorskie druków lub opraw introligatorskich

zgodnie z dokumentacją technologiczną, a szczególnie:

• odczytać z karty technologicznej dane dotyczące wykonywanego zadania,

• przeprowadzić regulację maszyn i urządzeń w introligatorni,

• wykonać obróbkę introligatorską druków zgodnie z dokumentacją tech-

nologiczną,

• wykonać oprawy introligatorskie zgodnie z dokumentacją technologiczną,

• użytkować narzędzia i przyrządy,

• utrzymywać ład i porządek na stanowisku pracy,

• wykonać zadanie w przewidzianym czasie,

• uporządkować stanowisko pracy, oczyścić i zakonserwować maszyny,

narzędzia i sprzęt, rozliczyć materiały, zagospodarować odpady.

7

Dodatkowym efektem kursów introligatorskich jest poprawa księgozbiorów

w bibliotekach więziennych oraz pomoc bibliotekom szkolnym.

2.1.2. Kurs pamiątkarstwa kończący się egzaminem wewnętrznymAbsolwent powinien wykonać zadanie egzaminacyjne z zachowaniem prze-

pisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska, a szczególnie:

• projekt wyrobu pamiątkarskiego,

• wykonanie zaprojektowanej pracy artystycznej lub użytkowej,

• konserwację wyrobu,

• prezentować efekt wykonanego zadania,

• uzasadnić sposób wykonania zadania,

• ocenić jakość wykonanego zadania.

2.1.3. Kurs ręcznego fi lcowania wełny Warsztaty metodyczne mające na celu praktyczne zapoznanie słuchaczy

z technologią ręcznego fi lcowania wełny i jej farbowania, prace nad formą pła-

ską i trójwymiarową.

Wymagania końcowe to wykonanie przez uczestników prac własnych i jed-

nej pracy wspólnej.

Efekty pracy skazanych były eksponowane na wielu wystawach oraz rozda-

wane głównie dzieciom i rodzinom benefi cjentów.

2.2. Blok – kursy rolnicze

2.2.1. Kurs pszczelarza kończący się egzaminem wewnętrznymAbsolwent powinien wykonać zadanie egzaminacyjne z zachowaniem prze-

pisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska, jak również wykazać się umiejętnościami dotyczącymi wykonania

prac związanych z produkcją pszczelarską, a szczególnie:

• wykonać wskazane prace związane z produkcją pasieczną: przeglądy,

przygotowanie do pożytku, rozmnażanie, wychów matek pszczelich,

dokarmianie, zapobieganie chorobom,

• odbierać, konfekcjonować, przechowywać produkty pasieczne,



• stosować sprzęt pasieczny zgodnie z instrukcjami obsługi i przeznaczeniem,

• kontrolować na bieżąco jakość prac i usuwać usterki,

• utrzymywać ład i porządek na stanowisku pracy,

• wykonać zadanie w przewidzianym czasie,

• uporządkować stanowisko pracy, oczyścić narzędzia i sprzęt, rozliczyć

materiały, zagospodarować odpady.

Miód był przekazywany do domów dziecka, konsumowany przez uczestni-

ków kursu, dodawany do diety skazanych chorych.

2.2.2. Kurs szkółkarstwa kończący się egzaminem wewnętrznym Absolwent kursu powinien:

• wybrać miejsca pod szkółkę,

• znać ekologiczne uwarunkowania produkcji szkółkarskiej,

• znać zasady nawożenia, uprawy gleby, nawadniania i sposoby ochrony

szkółek,

• znać sposoby pielęgnacji i produkcji sadzonek,

• bezpiecznie wykonywać zadania zawodowe zgodnie z przepisami bez-

pieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska.

Materiał szkółkarski po zakończeniu kursów został wykorzystany do ozdo-

by i zadrzewienia terenów zakładu karnego, terenów samorządowych, szpitala

MON we Wrocławiu.

2.2.3. Kurs drwala – operatora piły spalinowej kończący się egzaminem zewnętrznym

Absolwent kursu powinien umieć:

• rozróżniać główne składniki środowiska naturalnego, a w szczególności

leśnego,

• określać cechy lasu i drzewostanów leśnych,

• rozróżniać czynności związane z wykonywaniem ścinki drzew, sortowa-

niem, transportowaniem drewna,

• rozróżniać rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych w gospodarce leśnej

oraz określać zasady ich działania i obsługi,

• określać działania związane z ochroną przyrody oraz sposoby racjonal-

nego wykorzystania surowców leśnych,

9



środowiska,

• wskazywać zagrożenia dla zdrowia człowieka i środowiska naturalnego

związane z wykonywaniem prac w gospodarce leśnej,

• wskazywać skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higie-

ny pracy podczas obsługi maszyn i urządzeń leśnych oraz nieostrożne-

go obchodzenia się z preparatami chemicznymi,

• dobierać środki ochrony indywidualnej do prac związanych z obsługą

pilarek spalinowych i innych maszyn,

• wskazywać sposoby ochrony zasobów leśnych przed pożarami.

Kursy zakończyły się egzaminem zewnętrznym przed komisją powołaną

przez Dyrekcję Lasów Państwowych. Skazani, ucząc się, wykonywali prace uży-

teczne na terenach wskazanych przez leśników oraz na użytkach ekologicznych

partnerów Projektu.

2.2.4. Kurs hodowcy ryb kończący się egzaminem wewnętrznymAbsolwent kursu powinien umieć czytać ze zrozumieniem informacje

przedstawione w formie opisów, instrukcji, rysunków, szkiców, wykresów, do-

kumentacji technicznych i technologicznych, a w szczególności:

• rozróżniać nazwy, pojęcia, określenia i sformułowania z zakresu rybactwa,

• rozpoznawać podstawowe gatunki ryb,

• rozróżniać terminy odłowu w zależności od gatunków i sortymentów ryb,

• rozróżniać narzędzia i drobny sprzęt rybacki z uwzględnieniem ich

przeznaczenia,

• wskazywać sposoby zagospodarowania zbiorników wodnych,

• określać warunki przechowywania ryb, przygotowania do transportu

i sprzedaży zgodnie z normami,

• rozróżniać zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne w stawach,

• rozróżniać rodzaje pasz oraz metody ich przygotowania w zależności od

gatunków i sortymentów,

• dobierać przyrządy i urządzenia oraz techniki pomiarowe w zależności

od mierzonej wielkości,

• dobierać metody i system wychowu ryb w zależności od gatunku, wiel-

kości produkcji, z uwzględnieniem płodności, tempa wzrostu oraz ro-

dzaju zbiornika wodnego,



• dobierać rodzaj i ilość paszy potrzebnej do przeprowadzenia karmienia

w założonych warunkach obsady stawu, ilości ikry i wylęgu z uwzględ-

nieniem grupy wiekowej i gatunkowej ryb,

• dobierać narzędzia i sprzęt rybacki do rodzaju zabiegu w zależności od

gatunku i sortymentu ryb oraz rodzaju zbiornika wodnego,

• wskazywać środki zwalczające choroby ryb,

• interpretować wyniki analizy parametrów wody, współczynniki pokar-

mowe oraz tempo wzrostu ryb,

• szacować koszty wychowu ryb, przygotowania do sprzedaży i przetwa-

rzania,


pieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeń-

stwa żeglugi oraz ochrony środowiska.

Dodatkowym efektem szkoleniowym tych kursów jest zagospodarowanie

stawów w Ośrodku Szkoleniowym w Golinie.

2.2.5. Kurs operatora maszyn rolniczychAbsolwent kursu powinien umieć:

• rozróżniać, selekcjonować i wykorzystywać informacje dotyczące pro-

wadzenia działalności rolniczej,

• stosować nazwy, pojęcia, sformułowania stosowane w rolnictwie, w tym

charakterystyczne dla produkcji roślinnej i zwierzęcej,

• rozróżniać rośliny uprawne, czynniki i warunki wpływające na ich

wzrost i rozwój,

• rozpoznawać sprzęt i środki do prowadzenia produkcji roślinnej i zwie-

rzęcej,

• przetwarzać dane liczbowe i operacyjne, wykonywać obliczenia i kal-

kulacje związane z planowaniem i prowadzeniem produkcji roślinnej

i zwierzęcej, w tym przeprowadzać proste kalkulacje jej opłacalności na

podstawie założeń wstępnych,

• wykonywać obliczenia związane z technologią produkcji i wydajnością

pracy ciągników, maszyn i narzędzi, zapotrzebowaniem na określone

środki produkcji,

• ustalać rodzaj płodozmianu w gospodarstwie na podstawie danych do-

tyczących lokalnych warunków klimatycznych i glebowych oraz czyn-

ników decydujących o opłacalności produkcji,

• wskazywać technologie i techniki wykonywania zabiegów agrotechnicznych,

11



środowiska.

Uczestnicy kursu w czasie nauki wykonywali prace użyteczne na użytkach

partnerów.

Kurs kończył się egzaminami zewnętrznymi na prawo jazdy kategorii T

oraz wewnętrznym z obsługi maszyn.

2.2.6. Kurs hodowcy owiec kończący się egzaminem wewnętrznymAbsolwent kursu powinien umieć:

• prowadzić wypas owiec,

• znać zasady przygotowania, zadawania pasz oraz pojenia,

• znać sposoby ścielenia i wietrzenia owczarni,

• odbierać pokoty,

• znakować owce,

• znać sposoby obcinania ogonków,

• doić owce,

• przeglądać i pielęgnować racice,

• zwalczać pasożyty,

• strzyc owce.

Skazani w czasie nauki wykonywali prace użyteczne w Gospodarstwie

Pomocniczym Zakładu Karnego w Wołowie, które prowadzi hodowlę dużego

stada owiec.

2.3. Blok – kursy budowlane i obróbki metali

2.3.1. Kurs przyuczający do zawodu technologa robót wykończeniowych zakończony egzaminem wewnętrznym


• czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie opisów,

instrukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznych

i technologicznych,

• stosować podstawowe pojęcia techniczne i nazewnictwo wspólne dla

branży,

• rozróżniać elementy budynku i ich funkcje oraz technologie budowlane,



• rozpoznawać materiały budowlane, a w szczególności materiały do ro-

bót wykończeniowych, oraz rozróżniać ich podstawowe cechy technicz-

ne i zastosowania,

• określać zasady transportu, magazynowania, przechowywania i składo-

wania materiałów do robót wykończeniowych,

• rozróżniać części składowe dokumentacji projektowej i posługiwać się

nimi, w szczególności opisem technicznym i rysunkami architektonicz-

no-budowlanymi, w zakresie odczytywania rodzaju materiałów oraz po-

łożenia, wymiarów i kształtu poszczególnych elementów budowlanych,

• odczytywać z projektu budowlanego sposób wykończenia wnętrza: ro-

dzaje tynków, powłok malarskich, tapet, okładzin, podłóg oraz elemen-

tów aranżacji wnętrza,

• rozróżniać rusztowania oraz stosować zalecenia dotyczące ich monto-

wania, eksploatowania i rozbierania,

• określać zasady przygotowania różnych podłoży pod roboty tynkarskie,

malarskie, tapeciarskie i okładzinowe,

• określać rodzaje tynków (tynki zwykłe, pocienione, wyprawy z mas

szpachlowych) oraz technologie ich wykonywania i zastosowania,

• rozpoznawać techniki malarskie, określać ich zastosowanie oraz zasady

ich wykonywania,

• rozpoznawać rodzaje tapet, określać ich zastosowanie oraz zasady wy-

konywania tapetowania,

• określać zasady kolorystyki we wnętrzach w zakresie dobierania barw

oraz podziałów powierzchni,

• określać zasady dotyczące konserwacji i napraw tynków, powłok malar-

skich i tapet,

• rozróżniać podłoża podłogowe, wskazywać zalecenia dotyczące ich

przygotowania oraz określać zasady wykonywania podłoży leżących na

gruncie,

• rozróżniać rodzaje i przeznaczenie izolacji stosowanych w konstruk-

cjach podłóg oraz określać zasady ich wykonywania,

• rozpoznawać poszczególne warstwy podłóg, określać ich rolę i techno-

logię wykonania,

• określać wymagania dotyczące przygotowania i wykonania podkładów

pod nawierzchnie podłogowe, w tym podkładów samopoziomujących,

• określać wymagania dotyczące przygotowania, wykonania, wykańcza-

nia, naprawiania, remontowania i renowacji nawierzchni podłogowych

13

z różnych materiałów (mineralnych, tworzyw sztucznych, drewnia-

nych),

• określać zasady wykonywania wykończeniowych robót murarskich,

w tym: wznoszenie ścianek działowych z różnych materiałów (cegła,

beton lekki i zwykły, gips), obudowa pionów i urządzeń sanitarnych,

• określać zasady wykonania prostych prac stolarskich we wnętrzu, w tym:

montaż ścianek działowych, mebli do wbudowania, elementów dekora-

cyjnych i maskujących,

• wskazywać zasady montażu, osadzania, napraw oraz konserwacji stolar-

ki i ślusarki budowlanej,

• określać zasady wykonywania wykończeniowych robót szklarskich,

w tym: szklenie ślusarki i stolarki, budowa przegród pionowych z ele-

mentów szklanych,

• określać zasady wykonywania okładzin ściennych z różnych materiałów

(mineralnych, drewnianych i drewnopochodnych, z tworzyw sztucz-

nych, metali, materiałów tekstylnych),

• określać zasady wykonywania okładzin z płyt suchego tynku oraz sufi -

tów podwieszonych,

• określać zasady wykonywania ocieplenia ścian zewnętrznych budynku

przy zastosowaniu wybranego systemu,

• wykorzystywać informacje zawarte w instrukcjach, normach, poradni-

kach i przepisach dotyczących wykonawstwa robót tynkarskich, malar-

skich, tapeciarskich, podłogowych, okładzinowych, murarskich, stolar-

skich i szklarskich,

• wykorzystywać normy oraz instrukcje producenta w zakresie dotyczą-

cym przygotowania materiałów do robót wykończeniowych doboru

i dozowania składników oraz zasad wykonania: zapraw, tynków, mas

szpachlowych, płynnych tapet, farb, klejów do tapet, gruntowników,

• obliczać ilość materiałów na podstawie danych z przedmiaru robót, norm

i instrukcji producenta gotowych zapraw, szpachlówek, mas i klejów,

• określać zasady wykonywania pomiarów inwentaryzacyjnych w zakresie

niezbędnym do wykonania robót wykończeniowych,

• sporządzać zapotrzebowania na materiały oraz rozliczenia materiałów,

• dobierać materiały, narzędzia i sprzęt stosowany w poszczególnych ro-

botach wykończeniowych,

• wykonywać podstawowe obliczenia związane z zadaniami zawodowy-

mi, dotyczące pola powierzchni, objętości, masy,



• kalkulować koszty oraz obliczać należność za wykonaną pracę na pod-

stawie danych z przedmiaru lub obmiaru robót,



środowiska.

Dodatkowym efektem tych kursów jest częściowe wykonanie prac wykoń-

czeniowych w obiektach penitencjarnych, socjalnych, administracyjnych i szko-

leniowych zakładu karnego, Pro Natury i samorządowych.

2.3.2. Kurs przyuczający do zawodu ślusarza zakończony egzaminem wewnętrznym


• czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie opisów, in-

strukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznych,

• stosować pojęcia, określenia i inne sformułowania wspólne dla branży

metalowej oraz właściwe dla zawodu,

• rozpoznawać części maszyn i urządzeń mechanicznych,

• rozpoznawać oznaczenia powierzchni obrabianych, parametrów tech-

nologicznych obróbki, maszyn, narzędzi obróbkowych i przyrządów

kontrolno-pomiarowych,

• rozpoznawać symbole tolerancji i pasowań, chropowatości powierzchni,

materiałów obrabianych, obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej,

• rozróżniać narzędzia obróbkowe i pomiarowe, przyrządy i uchwyty ob-

róbkowe stosowane do ręcznej obróbki metali i tworzyw,

• rozróżniać zabiegi i operacje technologiczne ręcznej i mechanicznej ob-

róbki metali i tworzyw,

• rozpoznawać elementy konstrukcyjne maszyn, urządzeń technologicz-

nych, sprzętu mechanicznego, narzędzi obróbkowych i pomiarowych,

• rozpoznawać wyroby galanterii metalowej,

• określać kolejność wykonywania operacji i zabiegów technologicznych

na podstawie dokumentacji,

• dobierać parametry obróbkowe maszyn i urządzeń technologicznych,

• dobierać maszyny, urządzenia, przyrządy i uchwyty obróbkowe, narzę-

dzia obróbkowe i pomiarowe stosownie do wykonywanych prac ślusar-

skich,

• dobierać technologie i techniki wytwarzania do wykonawstwa i napraw

elementów maszyn, urządzeń i narzędzi,

15

• dobierać gatunki stali i innych materiałów, tworzyw sztucznych, części

znormalizowane i ich zamienniki oraz materiały pomocnicze do wyko-

nywania elementów maszyn i narzędzi, napraw sprzętu mechanicznego

i prac konserwacyjnych,



środowiska.

Uczestnicy dodatkowo wykonywali prace naprawcze sprzętu kwaterunko-

wego, który jest użytkowany przez skazanych.

2.3.3. Kurs przyuczający do zawodu stolarza zakończony egzaminem wewnętrznym


• czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie rysunków

i szkiców, rozpoznawać i stosować znaki grafi czne, oznaczenia wymia-

rów, uproszczeń rysunkowych, materiałów, elementów oraz złączy wy-

stępujących w konstrukcjach wyrobów stolarskich,

• rozpoznawać sortymenty materiałów stosowanych do wyrobów stolar-

skich oraz określać ich wymiary,

• rozróżniać cechy i właściwości materiałów do konserwacji drewna,

• rozróżniać wyroby stolarskie, elementy ich budowy oraz konstrukcje

mebli i stolarki budowlanej,

• rozróżniać narzędzia i maszyny do obróbki drewna oraz określać ich

przeznaczenie,

• rozpoznawać wady drewna oraz wskazywać ich wpływ na jakość wyro-

bów stolarskich,

• znać zasady i przyrządy do trasowania,

• przetwarzać dane liczbowe i operacyjne,

• dobierać rodzaje klejów oraz materiałów lakierniczych i wykończe-

niowych na podstawie właściwości i cech podawanych przez pro-

ducenta,

• obliczać ilość materiałów podstawowych oraz wykończeniowych (tarci-

ca, tworzywa drzewne, roztwory klejowe, materiały lakiernicze) do wy-

konania wyrobów stolarskich,

• wskazywać zastosowanie drewna określonego gatunku o określonym

poziomie wilgotności w wyrobach stolarskich,



• dobierać technologie oraz maszyny, urządzenia i narzędzia do wykona-

nia określonego wyrobu stolarskiego,



środowiska,

• opanować czynności związane z wykonaniem zadania,

• organizować stanowisko pracy.

Uczestnicy w trakcie szkoleń naprawiali sprzęt będący na wyposażeniu cel

mieszkalnych oraz wykonali meble – pod wymiar, z przeznaczeniem na dyżur-

ki oddziałów mieszkalnych.

2.3.4. Kurs przyuczający do zawodu tokarza zakończony egzaminem wewnętrznym

Absolwent powinien umieć:



i technologicznych,

• stosować nazwy, pojęcia, określenia oraz inne sformułowania właściwe

dla branży metalowej,

• defi niować w podstawowym zakresie nazewnictwo związane z budową,

obsługą, eksploatacją tokarek,

• rozpoznawać oznaczenia oraz symbole tolerancji i pasowań, chropowatości

powierzchni, obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej, materiałów obrabia-

nych, parametrów obróbkowych, narzędzi obróbkowych i pomiarowych,

• rozpoznawać symbole oznaczeń ustalania i zamocowania przedmiotów

obrabianych w przyrządach i uchwytach obróbkowych,

• wyszukiwać dane dotyczące obrabiarek, narzędzi skrawających, pomia-

rowych, parametrów obróbkowych, oprzyrządowania technologiczne-

go, materiałów obróbkowych i normatywów technologicznych w odpo-

wiednich normach,

• określać kolejność operacji i zabiegów dla typowych procesów techno-

logicznych obróbki skrawaniem, wykonywanych na podstawie doku-

mentacji,

• dobierać główne parametry technologiczne do obróbki metali i innych

materiałów wraz z dostosowaniem do warunków wykonywania opera-

cji i zabiegów obróbkowych,

17

• dobierać odpowiednie narzędzia skrawające do określonych operacji

obróbkowych wykonywanych na tokarkach,

• dobierać odpowiednie do wykonywanych zadań oprzyrządowanie tech-

nologiczne, oprawki i uchwyty obróbkowe dla tokarek,

• dobierać odpowiednie przyrządy i narzędzia kontrolno-pomiarowe,

uwzględniając dokładność (tolerancję) przedmiotów obrabianych,

• bezpiecznie wykonywać zadania zawodowe zgodnie z przepisami bezpieczeń-

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

2.3.5. Kurs przyuczający do zawodu zbrojarza-betoniarza kończący się egzaminem wewnętrznym


• czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie opisów, in-

strukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznych,

• rozpoznawać obiekty budowlane, poszczególne elementy budynku i ich

funkcje oraz technologie budowlane,

• rozpoznawać podstawowe materiały budowlane, określać ich cechy

techniczne oraz zastosowanie,


nimi, a w szczególności opisem technicznym i rysunkami architekto-

niczno-budowlanymi, w zakresie odczytywania rodzaju materiałów, po-


• rozróżniać rodzaje, odmiany i cechy techniczne betonów,

• stosować zasady sporządzania i transportowania mieszanki betonowej,

• rozróżniać klasy i gatunki stali zbrojeniowej oraz wskazywać zasady jej

magazynowania i transportowania,

• odczytywać rysunki konstrukcyjne betonowych i żelbetowych elemen-

tów budowlanych,

• wskazywać zasady zbrojenia różnych elementów konstrukcyjnych mo-

nolitycznych i prefabrykowanych,

• wskazywać zasady wykonywania, przygotowania i usuwania prostych

deskowań i form,

• określać zasady przygotowania i montażu prętów zbrojenia oraz trans-

portu, magazynowania i montażu gotowych szkieletów zbrojeniowych,

• stosować zasady układania i zagęszczania mieszanki betonowej

w deskowaniach i formach oraz zasady pielęgnacji i przyspieszania doj-

rzewania świeżego betonu,



• wskazywać zasady wykonywania robót betoniarskich w warunkach zi-

mowych,

• dobierać materiały, narzędzia i sprzęt stosowany w robotach zbrojar-

skich i betoniarskich,

• obliczać ilość poszczególnych składników do przygotowania mieszanki

betonowej i zapraw na podstawie receptury i przybliżonych metod usta-

lania składu mieszanki,

• określać konsystencję zapraw i mieszanki betonowej na podstawie wy-

ników badań,

• kalkulować koszty i obliczać należność za wykonaną pracę,



środowiska.

Uczestnicy wykonywali prace na obiektach partnerów oraz przygotowywali

materiały dla innych kursów.

2.3.6. Kurs przyuczający do zawodu brukarza zakończony egzaminem wewnętrznym




i technologicznych,

• rozpoznawać podstawowe materiały kamieniarskie naturalne i sztuczne sto-

sowane w drogownictwie, określać ich cechy techniczne oraz zastosowanie,


nimi, a w szczególności opisem technicznym i rysunkami budowlany-

mi, w zakresie odczytywania rodzaju materiałów, położenia, wymiarów

i kształtu poszczególnych elementów budowlanych,

• przetwarzać dane liczbowe i operacyjne oraz znać podstawowe materia-

ły kamienne naturalne i sztuczne stosowane w drogownictwie,

• znać zasady zagęszczania materiałów, rodzaje narzędzi brukarskich i ręcznego

sprzętu transportowego, podstawowe rodzaje sprzętu pomiarowego,

• stosować zasady wytyczania linii prostej oraz sposoby układania kamie-

ni oporowych w linii prostej,

• znać podstawowe wzory układania bruków z kamienia naturalnego

i sztucznego, zasady ręcznego ubijania bruku, zasady rozbiórki bruku,

19

• konserwować narzędzia brukarskie,

• stosować zasady organizacji pracy na stanowisku roboczym,




środowiska.

Uczestnicy kursu wykonali drogi i chodniki w zakładzie karnym oraz na

osiedlu domów socjalnych Gminy Wołów.

2.3.7. Kurs przyuczający do zawodu cieśli-montera konstrukcji domów szkieletowych zakończony egzaminem wewnętrznym




i technologicznych,

• rozpoznawać drewniane obiekty budowlane i ich elementy konstrukcyjne,

• odróżniać sortymenty drewna okrągłego, materiałów tartych, tworzyw

drewnianych i prefabrykowanych oraz materiałów budowlanych do ro-

bót ciesielskich,

• rozróżniać łączniki i okucia budowlane oraz rodzaje elementów kon-

strukcyjnych stosowanych w połączeniach ciesielskich,

• rozróżniać typowe konstrukcje ciesielskie drobno- i wielkowymiarowe,

rusztowania, elementy prefabrykowane i gotowe nowoczesne deskowania,

• wskazywać zasady montażu i demontażu konstrukcji i złączy ciesiel-

skich,

• rozróżniać wady drewna mające wpływ na konstrukcje ciesielskie,

• przetwarzać dane liczbowe i operacyjne,

• dobierać materiały tarte i elementy prefabrykowane do określonych ro-

bót ciesielskich, ze znajomością ich klas jakości z przeznaczeniem do

określonych robót,

• dobierać narzędzia ciesielskie i sprzęt pomocniczy do realizacji zadań

zawodowych,

• dobierać maszyny i urządzenia do cięcia i obróbki drewna oraz elemen-

tów prefabrykowanych,

• określać kolejność wykonywania elementów złączy ciesielskich i innych

drewnianych elementów konstrukcyjnych na podstawie dokumentacji,



• określać kolejność wykonywania montażu drewnianych obiektów bu-

dowlanych i prefabrykowanych na podstawie dokumentacji,

• określać sposoby montażu i demontażu odeskowania konstrukcji cie-

sielskich,

• obliczać potrzebną ilość drewnianych i prefabrykowanych materiałów

konstrukcyjnych,

• obliczać potrzebną ilość środków zabezpieczających konstrukcje drew-

niane i prefabrykowane na podstawie instrukcji producentów,

• szacować koszty materiałów oraz należności za pracę na podstawie

kosztorysu, przedmiaru lub obmiaru robót,



środowiska.

Absolwenci wykonali konstrukcję domu szkieletowego w Ośrodku

Szkoleniowym, który po wykończeniu jest eksploatowany przez uczestników

kursów przeznaczonych dla funkcjonariuszy SW.

2.3.8. Kurs przyuczający do zawodu elektryka zakończony egzaminem zewnętrznym




i technologicznych,

• stosować nazwy, pojęcia, określenia, defi nicje oraz prawa z dziedziny

elektrotechniki,

• rozpoznawać symbole grafi czne elementów elektrycznych stosowanych

w instalacjach, urządzeniach i sieciach elektrycznych,

• rozpoznawać typy sieci elektroenergetycznych,

• rozróżniać parametry techniczne instalacji, urządzeń i sieci elektrycznych,

• określać stan instalacji, urządzeń i sieci elektrycznych na podstawie wy-

ników pomiarów ich parametrów,

• rozpoznawać podzespoły instalacji, urządzeń i sieci elektrycznych na rysun-

kach technicznych, schematach elektrycznych i schematach montażowych,

• rozpoznawać podzespoły instalacji, urządzeń i sieci elektrycznych na

podstawie parametrów podawanych na tabliczkach znamionowych

i w dokumentacji techniczno-ruchowej,

21

• rozpoznawać środki ochrony przeciwporażeniowej,

• rozpoznawać symbole grafi czne elementów linii napowietrznych i kablowych

na mapach geodezyjnych zawartych w dokumentacjach oraz w schematach

ideowych linii elektroenergetycznych i stacji transformatorowych,

• stosować normy, przepisy, instrukcje w zakresie montażu i eksploatacji

instalacji, urządzeń oraz linii napowietrznych i kablowych,

• wykonywać obliczenia wielkości elektrycznych w obwodach prądu sta-

łego i przemiennego,

• dobierać przyrządy i narzędzia pomiarowe do pomiaru określonych

wielkości elektrycznych i nieelektrycznych,

• sporządzać kosztorys ofertowy dotyczący zużycia materiałów oraz kosz-

tów wykonania usługi,

• sporządzać kalkulację kosztów związanych z wykonaniem instalacji

elektrycznej, układu elektrycznego niskiego napięcia, wybranych ope-

racji monterskich w sieciach elektrycznych,

• interpretować wartości wielkości elektrycznych oraz parametrów tech-

niczno-technologicznych i eksploatacyjnych instalacji, urządzeń i sie-

ci elektrycznych na podstawie wartości rezystancji izolacji, spadków

napięcia, obciążenia prądowego przewodów, impedancji pętli zwarcia,

prądów zwarciowych i czasów trwania zwarcia,

• dobierać specjalistyczne narzędzia do montażu instalacji, urządzeń lub

sieci elektrycznych,

• obliczać wartości zabezpieczeń na podstawie danych znamionowych in-

stalacji, urządzenia lub sieci elektrycznych,

• obliczać długości przewodów zasilających oraz dobierać ich przekroje

z uwzględnieniem odległości od źródła zasilania,

• obliczać wartości nastaw zabezpieczeń termicznych napędów na pod-

stawie danych znamionowych odbiorników,



środowiska.

Uczestnicy kursu wykonali w czasie szkoleń wymianę i modernizację insta-

lacji elektrycznych w obiektach partnerów.

Kurs zakończył się egzaminem zewnętrznym SEP.



2.3.9. Kurs przyuczający do zawodu frezera zakończony egzaminem wewnętrznym

Absolwent powinien umieć:



i technologicznych,

• stosować nazwy, pojęcia, określenia oraz inne sformułowania właściwe

dla branży metalowej,

• defi niować w podstawowym zakresie nazewnictwo związane z budową,

obsługą, eksploatacją frezarek,

• rozpoznawać oznaczenia i symbole tolerancji i pasowań, chropowatości

powierzchni, obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej, materiałów obrabia-

nych, parametrów obróbkowych, narzędzi obróbkowych i pomiarowych,

• rozpoznawać symbole oznaczeń ustalania i zamocowania przedmiotów

obrabianych w przyrządach i uchwytach obróbkowych,

• wyszukiwać dane dotyczące obrabiarek, narzędzi skrawających, pomia-

rowych, parametrów obróbkowych, oprzyrządowania technologiczne-

go, materiałów obróbkowych i normatywów technologicznych w odpo-

wiednich normach,

• określać kolejność operacji i zabiegów dla typowych procesów technologicz-

nych obróbki skrawaniem, wykonywanych na podstawie dokumentacji,

• dobierać główne parametry technologiczne do obróbki metali i innych

materiałów wraz z dostosowaniem do warunków wykonywania opera-

cji i zabiegów obróbkowych,

• dobierać odpowiednie narzędzia skrawające do określonych operacji

obróbkowych wykonywanych na frezarkach,

• dobierać odpowiednie do wykonywanych zadań oprzyrządowanie tech-

nologiczne, oprawki i uchwyty obróbkowe dla frezarek,

• dobierać odpowiednie przyrządy i narzędzia kontrolno-pomiarowe,

uwzględniając dokładność (tolerancję) przedmiotów obrabianych,



środowiska.

2.3.10. Kurs montera systemów elektroakustycznychAbsolwent kursu powinien znać:

• podstawy fi zyczne z elektroakustyki,

23

• zasady działania przetworników elektroakustycznych,

• budowę urządzeń głośnikowych,

• technikę wykonywania obudów głośnikowych,

• elementy toru oraz systemów elektroakustycznych/dobór, wykorzysta-

nie danych technicznych,

• zasady budowy/łączenia toru akustycznego,

• zasady wykonania okablowania systemowego,

• realizację nagrań,

• zastosowanie komputera personalnego PC w systemach elektroaku-

stycznych.

Dodatkowym efektem tych kursów jest wykonanie instalacji kablowej te-

lewizji wewnętrznej oraz zmontowanie i podłączenie głośników we wszystkich

obiektach mieszkalnych zakładu karnego.

2.3.11. Kurs przyuczający do zawodu murarza-tynkarza zakończony egzaminem wewnętrznym




i technologicznych,

• rozróżniać obiekty budowlane, poszczególne elementy budynku i ich

funkcje oraz technologie budowlane,


nimi, w szczególności opisem technicznym i rysunkami architektonicz-

no-budowlanymi, w zakresie odczytywania rodzaju materiałów oraz po-


• rozpoznawać materiały budowlane oraz określać ich zastosowanie,

• stosować zasady dozowania składników zapraw i betonów oraz ich ręcz-

nego i mechanicznego przygotowywania,

• stosować zasady wykonywania izolacji w konstrukcjach ścian i funda-

mentów,

• rozróżniać rusztowania oraz stosować zalecenia dotyczące ich monto-

wania, eksploatowania i rozbierania,

• odczytywać z rysunków projektu budowlanego informacje dotyczą-

ce wymiarów, położenia, kształtu, rodzajów materiałów ścian, stropów,

nadproży i sklepień,



• rozróżniać wiązania w murach jednorodnych oraz stosować zasady do-

tyczące wiązania cegieł w murach i stosowania normowych grubości

spoin, wykonywania murów warstwowych, wykonywania murów z ka-

nałami oraz wykonywania ścianek działowych,

• stosować zasady wykonywania stropów, nadproży i sklepień,

• stosować zasady licowania ścian murowanych,

• odczytywać w dokumentacji projektowej rodzaje tynków oraz technolo-

gie ich wykonywania,

• wskazywać zasady przygotowania różnych podłoży pod tynki oraz zasa-

dy wykonywania tynków i mocowania płyt suchego tynku,

• rozpoznawać i oceniać przydatność materiałów do sporządzania zapra-

wy murarskiej,

• obliczać ilość poszczególnych składników zaprawy według określonej

receptury,

• dobierać materiały, narzędzia i sprzęt stosowane w robotach murarskich

i tynkarskich,

• obliczać ilość materiałów na podstawie danych z przedmiaru robót mu-

rarskich i tynkarskich,


• dobierać sposoby przygotowania poszczególnych rodzajów podłoży

oraz odpowiedniej zaprawy tynkarskiej w zależności od rodzaju podło-

ża i warstwy tynku,



środowiska.

Dodatkowym efektem tych kursów jest częściowe wykonanie prac wykoń-

czeniowych w obiektach penitencjarnych, socjalnych, administracyjnych i szko-

leniowych zakładu karnego, Pro Natury i samorządowych.

2.3.12. Kurs spawacza metoda MAG zakończony egzaminem zewnętrznym

Cel kursu to teoretyczne i praktyczne przyuczenie uczestników do eg-

zaminu końcowego IS-W01-C według wytycznych Instytutu Spawalnictwa

Nr W-99/IS-17.

Po zdaniu egzaminu końcowego uczestnik powinien otrzymać uprawnienia

do spawania konstrukcji zaliczanych do 3 klasy wg PN-87/M-69008.

25

Benefi cjenci zapoznali się z:

• urządzeniami do spawania w osłonie gazów elektrodą topliwą i materia-

łami spawalniczymi, możliwościami nastawiania parametrów spawania

i łuku spawalniczego,

• zakłóceniami w działaniu urządzeń do spawania oraz unikaniem wad

w spoinach,

• bhp przy pracach spawalniczych,

• metodami spawania.

Uczestnicy dokonywali napraw sprzętu i ogrodzeń zakładu karnego.

2.4. Blok żywnościowy

2.4.1. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii zakończony egzaminem wewnętrznym


• czytać ze zrozumieniem informacje przedstawione w formie opisów

i instrukcji,

• stosować nazwy, pojęcia i określenia właściwe dla gastronomii,

• klasyfi kować podstawowe surowce, półprodukty i gotowe wyroby w za-

leżności od pochodzenia i wartości odżywczej,

• rozróżniać surowce i półprodukty stosowane do produkcji wyrobów

małej gastronomii,

• wskazywać warunki przechowywania surowców i półproduktów oraz

gotowych potraw małej gastronomii,

• rozpoznawać zmiany w surowcach i półproduktach stosowanych w ma-

łej gastronomii zachodzące podczas obróbki wstępnej, cieplnej oraz

przechowywania,

• rozróżniać techniki sporządzania potraw małej gastronomii,

• rozpoznawać narzędzia, naczynia, maszyny i urządzenia stosowane

w produkcji gastronomicznej,

• identyfi kować i wykorzystywać informacje zawarte na opakowaniach

produktów spożywczych stosowanych w małej gastronomii,

• określać kolejność czynności w procesie produkcji wyrobów małej ga-

stronomii,

• dobierać surowce i półprodukty do produkcji wyrobów małej gastronomii,



• obliczać ilość surowców i półproduktów potrzebnych do sporządzenia

określonej ilości wyrobów małej gastronomii,

• przeprowadzać kalkulację cenową potraw małej gastronomii i napojów,

• przewidywać czas potrzebny do sporządzenia określonej ilości wyrobów

małej gastronomii,

• dobierać narzędzia i naczynia, maszyny i urządzenia do wykonywanych

operacji technologicznych i planowanej produkcji oraz ekspedycji wy-

robów małej gastronomii,

• wskazywać sposoby zapobiegania niekorzystnym zmianom zachodzą-

cym w półproduktach i wyrobach gotowych małej gastronomii w pro-

cesie technologicznym i przechowywania,

• obliczać wartość energetyczną i odżywczą potraw małej gastronomii,

• zestawiać potrawy małej gastronomii i dodatki zgodnie z zasadami ra-

cjonalnego żywienia człowieka,

• dobierać surowce i techniki wykonania potraw małej gastronomii w za-

leżności od rodzaju diety,

• zgromadzić i rozmieścić na stanowisku pracy materiały, narzędzia,

urządzenia i sprzęt zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony przeciwpożarowej,

• sprawdzić stan techniczny maszyn, urządzeń i sprzętu,

• dobrać odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej,

• wykonać zadanie egzaminacyjne z zachowaniem przepisów bezpieczeń-

stwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowi-

ska i wykazać się umiejętnościami objętymi tematem.

Uczestnicy kursów przyczynili się do poprawy atrakcyjności wyżywienia

skazanych i funkcjonariuszy. Umiejętności benefi cjentów były prezentowane

podczas spotkań organizowanych ze społecznością lokalną.

2.4.2. Kurs przyuczający do zawodu kucharza żywienia zbiorowego zakończony egzaminem wewnętrznym



i instrukcji,

• stosować nazwy, pojęcia i określenia właściwe dla gastronomii,

• klasyfi kować podstawowe surowce, półprodukty i gotowe wyroby w za-

leżności od pochodzenia i wartości odżywczej,

27

• rozróżniać surowce i półprodukty stosowane do produkcji wyrobów

w żywieniu zbiorowym,

• wskazywać warunki przechowywania surowców i półproduktów oraz

gotowych potraw w żywieniu zbiorowym,

• rozpoznawać zmiany w surowcach i półproduktach stosowanych w ży-

wieniu zbiorowym zachodzące podczas obróbki wstępnej, cieplnej oraz

przechowywania,

• rozróżniać techniki sporządzania potraw w żywieniu zbiorowym,

• rozpoznawać narzędzia, naczynia, maszyny i urządzenia stosowane

w produkcji gastronomicznej,

• identyfi kować i wykorzystywać informacje zawarte na opakowaniach

produktów spożywczych,

• określać kolejność czynności w procesie produkcji wyrobów,

• dobierać surowce i półprodukty do produkcji wyrobów,

• obliczać ilość surowców i półproduktów potrzebnych do sporządzenia

określonej ilości wyrobów,

• przewidywać czas potrzebny do sporządzenia określonej ilości wyrobów,

• dobierać narzędzia i naczynia, maszyny i urządzenia do wykonywanych

operacji technologicznych i planowanej produkcji,

• wskazywać sposoby zapobiegania niekorzystnym zmianom zachodzą-

cym w półproduktach i wyrobach gotowych w procesie technologicz-

nym i przechowywaniu,



środowiska.

Uczestnicy kursów przyczynili się do poprawy atrakcyjności wyżywienia

skazanych i funkcjonariuszy.

2.4.3. Kurs przyuczający do zawodu piekarza zakończony egzaminem wewnętrznym



i instrukcji,

• rozróżniać surowce, dodatki do żywności i materiały pomocnicze do

produkcji piekarskiej,

• rozróżniać półprodukty i wyroby piekarskie,



• określać przydatność surowców do produkcji piekarskiej na podstawie

oceny organoleptycznej,

• ustalać sposoby przygotowania surowców do produkcji piekarskiej,

• rozróżniać etapy procesu produkcji wyrobów piekarskich w zależności

od ich asortymentu,

• oceniać jakość półproduktów i wyrobów piekarskich na podstawie ba-

dań organoleptycznych,

• rozróżniać maszyny, urządzenia i drobny sprzęt piekarski do produkcji

piekarskiej,

• rozpoznawać zmiany zachodzące w surowcach i półproduktach pod-

czas obróbki wstępnej i cieplnej oraz przechowywania produktów pie-

karskich,

• wskazywać warunki przechowywania surowców do produkcji piekar-

skiej oraz wyrobów piekarskich,

• stosować pojęcia, określenia, sformułowania z zakresu przetwórstwa

spożywczego z uwzględnieniem produkcji piekarskiej,

• dobierać surowce i materiały pomocnicze do produkcji wyrobów pie-

karskich na podstawie receptury i zamówienia,

• określać wydajność pieczywa na podstawie receptury piekarskiej dla

określonej masy jednostkowej,

• interpretować schematy fermentacyjne,

• obliczać ilość surowców i materiałów pomocniczych dla podanych asor-

tymentów wyrobów piekarskich na podstawie receptur,

• dobierać metodę produkcji ciasta,

• ustalać kolejność operacji i procesów technologicznych oraz podstawo-

we parametry technologiczne,

• dobierać parametry rozrostu wstępnego i końcowego oraz wypieku dla

różnych asortymentów wyrobów piekarskich,

• dobierać sposób wypieku i jego parametry w zależności od rodzaju wy-

robu piekarskiego,

• dobierać maszyny, urządzenia i drobny sprzęt do produkcji określonego

asortymentu wyrobów piekarskich,

• obliczać i analizować ubytek wypiekowy i magazynowy,

• rozpoznawać wady wyrobów piekarskich i wskazywać sposoby zapobie-

gania im,

• przeprowadzać ocenę organoleptyczną wypieczonych wyrobów piekar-

skich,

29

• określać wartość odżywczą wyrobów piekarskich na podstawie receptury,



środowiska.

Uczestnicy kursów wykonali wypieki przeznaczone dla skazanych, które

zostały wydane w okresie świąt.

2.5. Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Wszyscy benefi cjenci przeszli szkolenie pracowników zatrudnionych na

stanowiskach robotniczych, podczas których zostali zapoznani z:

• regulacjami prawnymi z zakresu bhp z uwzględnieniem przepisów zwią-

zanych z wykonywaną pracą,

• zagrożeniami występującymi w procesach pracy oraz zasadami i meto-

dami likwidacji lub ograniczenia ich oddziaływania na pracowników,

• stosowaniem środków ochrony indywidualnej,

• zasadami postępowania w razie wypadku w czasie pracy,

• zasadami postępowania w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii),

• zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Skazani kończący kursy zawodowe mogli uczestniczyć w kursach języko-

wych, których celem było opanowanie podstaw z języka niemieckiego i angiel-

skiego.

Kursy językowe obejmowały:

• ćwiczenia fonetyczne z zakresu wymowy,

• poznawanie zwrotów i słownictwa dotyczących danych osobowych,

• poznawanie liczebników,

• zdania pytające oraz oznajmiające,

• poznanie konfi guracji czasowników,

• zdania przeczące,

• nazywanie otaczających nas przedmiotów,

• nabywanie umiejętności pytania o czyjeś zainteresowania, kształcenie umie-

jętności opowiadania o swoich zainteresowaniach, kwalifi kacjach itp.,

• poznawanie słownictwa związanego z rodziną, krewnymi itp.,



• poznawanie słownictwa z tematami: zakupy, napoje, jedzenie, koszty

utrzymania itp.,

• tworzenie i odgrywanie dialogów w sklepie, restauracji,

• poznawanie słownictwa dotyczącego części ciała, wizyty u lekarza, dole-

gliwości,

• określenie czasu, kształcenie umiejętności zasięgania i udzielania infor-

macji dotyczących czasu i pór dnia,

• kształcenie umiejętności informowania o terminach, podawanie daty

urodzin i imienin,

• ćwiczenie słownictwa związanego ze specyfi ką i terminologią zawodu.

Kursy językowe miały na celu przygotowanie do dalszego samokształcenia,

podniesienie samooceny oraz wskazanie dodatkowych perspektyw zawodowych

i życiowych benefi cjentów.

Uczestniczący we wszystkich kursach zawodowych spełniali następujące

warunki:

• ukończyli gimnazjum lub 8 klas szkoły podstawowej,

• posiadali zaświadczenie lekarskie stwierdzające przydatność do wyko-

nywania prac objętych szkoleniem.

W trakcie wszystkich szkoleń prowadzono badania ewaluacyjne. Obserwacja

przebiegu kursów, rozmowy ze skazanymi oraz osobami prowadzącymi zajęcia

były podstawą do zmian programowych polegających głównie na wydłużeniu

okresu zajęć praktycznych, uatrakcyjnianiu form przekazu zajęć teoretycznych

oraz korelacji oddziaływań projektowych i standardowych, prowadzonych przez

administrację więzienną.

Benefi cjenci wypełniali anonimowe ankiety, w których oceniali celowość,

jakość, sposób prowadzenia oraz atmosferę kursów. Przedstawione poniżej wy-

niki są bardzo optymistyczne i jednoznaczne.

31

zdobycie dodatkowegodoświadczenia

zdobycie wiedzy,kwalifi kacjii umiejętności

pogłębianieposiadanej wiedzy

inny powód

Kursy rękodzielnictwa

Kursy rolnicze i okołorolnicze

Kursy budowlane i obróbki metali

Kursy przetwórstwa spożywczego

Kursy językowe

Całość

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Powody zgłoszenia się benefi cjentów na kursy – 642 ankiety

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Sposób przekazywania wiedzy podczas kursu był

Czy zajęcia na kursie były

Warunki w jakich odbywały się zajęcia teoretyczne

Warunki w jakich odbywały się zajęcia praktyczne

Czy atmosfera podczas kursu sprzyjała zdobywaniu wiedzy

Czy kurs spełnił Pana oczekiwania

Czy zdobyta wiedza pomoże znaleźć pracę po opuszczeniu zakładu karnego

Czy chciałby Pan wziąć udział w innych kursach

niezrozumiały/nudny/złe/nie mam zdania

Ocena kursów zawodowych – 642 ankiety

zrozumiały/ciekawy/ dobry/tak

nie zawsze zrozumiały/takie sobie/dostateczne/nie



2.6. Harmonogramy szkoleń

Szkolenia kursowe podporządkowane były potrzebom Projektu oraz ocze-

kiwaniom benefi cjentów. Jednym z złożeń eksperymentu – jakim był Projekt,

było stworzenie zaplecza umożliwiającego replikowanie szkoleń w przyszło-

ści. Początkowo planowano przeszkolić 310 benefi cjentów. W trakcie realiza-

cji liczba szkolonych znacznie wzrosła. Dodatkowym utrudnieniem było to, że

wydłużono czas zajęć praktycznych, gdyż okazało się, że szczególnie ci bene-

fi cjenci, którzy nie pracowali wcześniej, w pierwszym okresie szkolenia z tru-

dem adaptują się do warunków i wymagań związanych ze świadomym uczest-

nictwem w procesie pracy i długotrwałym wysiłkiem. Harmonogram szkoleń

musiał uwzględniać warunki pogodowe i cykle przyrodnicze. Kaskadowy cha-

rakter szkoleń – polegający na tym, że realizowane kursy stanowią podstawę do

przeprowadzania kolejnych kursów, wymuszał ścisłą koordynację.

Szczegółowa informacja zamieszczona na kolejnych stronach ilustruje prze-

bieg szkoleń zawodowych realizowanych podczas Projektu.

33

Informacja o szkoleniach kursowych realizowanych w ramach projektu „Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody”


Lp. Blok szkoleniowy – kursData Liczba

rozpoczęcia zakończenia uczestników absolwentów

KURSY RĘKODZIELNICTWA

1. Warsztaty metodyczne – ręczne fi lcowanie wełny 27.02.2006 3.03.2006 10 9

2. Kurs pamiątkarstwa 1 27.02.2006 28.08.2006 10 10

3. Kurs przyuczający do zawodu introligatora 1 4.11.2006 16.01.2007 10 10

4. Kurs pamiątkarstwa 2 9.03.2007 30.06.2007 10 10

5. Kurs przyuczający do zawodu introligatora 2 2.07.2007 31.08.2007 10 10

KURSY ROLNICZE I OKOŁOROLNICZE

6. Kurs drwala – operatora piły spalinowej 1 11.02.2006 2.05.2006 10 9

7. Kurs szkółkarza nasadzeniowego drzew i krzewów ozdobnych 1 20.04.2006 3.07.2006 10 9

8. Kurs przyuczający do zawodu pszczelarza 1 22.04.2006 17.07.2006 10 9

9. Kurs hodowcy owiec 1 3.06.2006 17.09.2006 10 10

10. Kurs hodowcy ryb dla potrzeb agroturystyki 1 17.05.2006 24.08.2006 10 7

11. Kurs operatora maszyn rolniczych 1 1.06.2006 22.11.2006 10 10

12. Kurs drwala – operatora pilarki spalinowej 2 14.09.2006 8.12.2006 12 9


14. Kurs szkółkarza nasadzeniowego drzew i krzewów ozdobnych 2 27.03.2007 21.06.2007 10 9

15. Kurs przyuczający do zawodu pszczelarza 2 30.03.2007 24.06.2007 10 7

16. Kurs hodowcy ryb dla potrzeb agroturystyki 2 11.04.2007 25.06.2007 10 10

17. Kurs hodowcy owiec 2 24.02.2007 28.06.2007 11 10


19. Kurs operatora maszyn rolniczych 2 10.07.2007 28.08.2007 12 10


KURSY BUDOWLANE I OBRÓBKI METALI

20. Kurs przyuczający do zawodu stolarza 1 24.02.2006 22.05.2006 10 10

21. Praktyki zawodowe – stolarze 1 3.07.2006 4.08.2006 10 10

22. Kurs przyuczający do zawodu tokarza 1 24.07.2006 18.08.2006 10 10

23. Kurs technologa robót wykończeniowych w budownictwie 1 27.01.2006 28.08.2006 10 6

24. Kurs przyuczający do zawodu murarza-tynkarza 1 17.03.2006 28.08.2006 10 8

25. Praktyki zawodowe – mechanicy 1 24.07.2006 28.08.2006 10 10

26. Kurs przyuczający do zawodu frezera 1 18.08.2006 1.09.2006 10 11

27. Kurs elektryka 1 4.03.2006 15.09.2006 10 7

28. Kurs przyuczający do zawodu betoniarza-zbrojarza 1 16.06.2006 30.09.2006 10 10

29. Kurs przyuczający do zawodu ślusarza 1 8.08.2006 10.10.2006 10 9

30. Kurs montera systemów elektroakustycznych 1 27.01.2006 11.10.2006 10 9

31.Kurs przyuczający do zawodu operatora maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 1

27.09.2006 12.10.2006 11 11


33. Kurs przyuczający do zawodu brukarza 1 17.06.2006 5.12.2006 10 9


35. Kurs przyuczający do zawodu elektryka 2 30.09.2006 18.01.2007 10 5


37.Kurs przyuczający do zawodu cieśli-montera konstrukcji szkieletowych 1

8.08.2006 23.01.2007 10 7






43. Kurs przyuczający do zawodu brukarza 2 5.04.2007 23.06.2007 11 9


45. Kurs przyuczający do zawodu tokarza 2 29.06.2007 20.07.2007 10 10


47. Praktyki zawodowe – mechanicy 2 3.07.2007 1.08.2007 12 11

48. Praktyki zawodowe – stolarze 2 4.07.2007 1.08.2007 11 11


50. Kurs przyuczający do zawodu frezera 2 3.08.2007 28.08.2007 10 10


35



54. Kurs przyuczający do zawodu dekarza 1 1.09.2007 9.11.2007 10 10

55. Kurs przyuczający do zawodu stolarza 2 4.08.2007 30.11.2007 11 8


57. Kurs przyuczający do zawodu dekarza 2 10.11.2007 8.01.2008 9 7



60. Kurs spawania metodą MAG 1 10.11.2007 21.01.2008 10 8

61. Kurs spawania metodą MAG 2 10.11.2007 20.01.2008 9 8


KURSY PRZETWÓRSTWA SPOŻYWCZEGO

63. Kurs przyuczający do zawodu piekarza 1 3.03.2006 20.04.2006 10 10

64. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii 7.08.2006 29.09.2006 10 8

65. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii 3.11.2006 22.12.2006 11 10

66. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii 3 24.04.2007 25.06.2007 10 10

67. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii 4 24.07.2007 17.09.2007 9 8

Suma 594

KURSY BHP

68. Bhp 1 3.06.2006 3.06.2006 20 20

69. Bhp 2 23.06.2006 23.06.2006 19 19

70. Bhp 3 3.12.2006 3.12.2006 22 22

71. Bhp 4 4.02.2007 4.02.2007 16 13

72. Bhp 5 20.06.2007 20.06.2007 16 16

73. Bhp 6 17.07.2007 17.07.2007 17 17

74. Bhp 7 16.09.2007 16.09.2007 10 5

75. Bhp 8 27.10.2007 27.10.2007 10 6

76. Bhp 9 13.01.2008 13.01.2008 10 10

Suma 128



KURSY JĘZYKOWE

77. Kurs języka angielskiego 1 19.08.2006 22.09.2006 10 9

78. Kurs języka niemieckiego 1 19.08.2006 18.10.2006 10 11









Suma 101

KURS PEDAGOGICZNY DLA INSTRUKTORÓW PRAKTYCZNEJ NAUKI ZAWODU

87. Kurs 1 8.10.2005 6.11.2005 25 24

88. Kurs 2 3.02.2007 10.03.2007 30 29

89. Kurs 3 22.10.2007 30.10.2007 13 13

Suma 66

37

2.7. Baza szkoleniowa – jej efektywność oraz zgodność z wymogami Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakresie prowadzenia kursów, praktyk i egzaminów

Przystępując do realizacji Projektu, dokonano analizy sytuacji prawnej, sta-

nu i poziomu kadry oraz bazy materialnej CKU – instytucji realizującej zadania

oświatowe, szkoleniowe i wychowawcze na terenie Zakładu Karnego w Wołowie

– oraz sformułowano następujące wnioski co do przydatności tej instytucji do

realizacji programu „Czarna Owca”:

• CKU spełnia wymogi prawa oświatowego w zakresie nauczania i szkolenia.

Dokumenty poświadczające naukę lub uczestnictwo w kursach są honoro-

wane przez wszystkie instytucje oraz potencjalnych pracodawców,

• CKU ma uprawnienie w zakresie przeprowadzania egzaminów zawodo-

wych oraz matur,

• kadra szkoły spełnia wymagania przewidziane w publicznych jednost-

kach oświatowych,

• baza materialna CKU jest przygotowana do rozpoczęcia realizacji za-

dań Programu, a po jej rozbudowie, modernizacji i doposażeniu będzie

spełniać standardy nowoczesnej placówki oświatowej,

• szkoła nie ma wydzielonej komórki fi nansowej; rozliczenia fi nanso-

we, logistyka oraz kadry prowadzone są przez odpowiednie komórki

Zakładu Karnego,

• zadania w zakresie przygotowania zawodowego CKU jest zobowiązane

realizować wspólnie z podmiotami zatrudniającymi skazanych.

Na podstawie przedstawionych wcześniej ustaleń przyjęto następujący plan

działania, dotyczący rozwoju bazy szkoleniowej oraz funkcjonowania systemu

szkolenia i kształcenia z uwzględnieniem dotychczasowych potrzeb edukacyj-

nych oraz zadań wynikających z zamierzeń Projektu. Przyjęto, że część zadań

będzie kontynuowane po zakończeniu realizacji Projektu.



ZADANIE SPODZIEWANE EFEKTY TERMINY REALIZACJI

Opracowanie oferty szkoleń kursowych i ich realizacja

Poszerzenie oferty szkoleń kursowych. Objęcie szkoleniami większej liczby słuchaczy. Umożliwienie reorientacji zawodowej. Zwiększenie możliwości zatrudnienia skazanych – słuchaczy kursów w przedsiębiorstwach przywięziennych, w zakładach karnych i innych podmiotach gospodarczych.

Sukcesywnie, od roku 2004/05 do 2008/09

Uzyskanie upoważnienia OKE do przeprowadzania egzaminów zawodowych

Umożliwienie skazanym kończącym szkołę i kursy zdawanie egzaminów zawodowych na miejscu – bez konieczności transportowania do innych jednostek.Umożliwienie zdawania egzaminów zawodowych dla słuchaczy szkół wolnościowych.


Uruchomienie w ZSZ i kursów kształcenia w zawodzie operatora maszyn i urządzeń rolniczych

Poszerzenie oferty kształcenia i umożliwienie łatwiejszego zatrudnienia.Rok szkolny 2006/07

Wdrożenie wewnątrzszkolnego systemu zapewnienia jakości

Poprawa efektywności kształcenia.Kwalifi kacje zawodowe słuchaczy – skazanych są porównywalne ze słuchaczami ośrodków wolnościowych.


Uatrakcyjnienie oferty kształcenia

Zwiększenie liczby oddziałów szkolnych.Zwiększenie liczby słuchaczy objętych szkoleniami kursowymi.Zwiększenie sojuszników wspierających działania szkoły.


Zwiększenie liczby nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze etatowym

Nauczyciele zapewniają wysoki poziom pracy dydaktycznej i resocjalizacyjnej oraz wykonywanych zadań.


Powiązanie rozwoju zawodowego nauczycieli z jakościowym rozwojem szkoły i indywidualnymi potrzebami nauczycieli

Nauczyciele osiągają kolejne etapy awansu zawodowego.Nauczyciele wykorzystują nabyte umiejętności i wiedzę do swoich działań edukacyjnych, a ich osiągnięcia są doceniane i upowszechniane.


Przeniesienie pomieszczeń szkoły do budynku po biurowcu PPM

Zwiększenie liczby klasopracowni i ich doposażenie.Utworzenie pracowni internetowej i multimedialnego centrum informacji.Zwiększenie księgozbioru biblioteki szkolnej i zwiększenie czytelnictwa.Opracowanie elektronicznego systemu informacji o zasobach biblioteki szkolnej.Powstanie sali widowiskowej umożliwiającej organizowanie imprez szkolnych i szkoleń dla pracowników ZK i osób spoza ZK.


Modernizacja i remont warsztatów szkolnych

Doposażenie warsztatów szkolnych.Powstanie zaplecza socjalnego.Utworzenie ośrodka szkoleń spawalniczych.


Utworzenie pracowni technicznej

Umożliwienie stanowisk do: badań wytrzymałościowych, pomiarów metrologicznych i pomiarów przepływów.

Rok szkolny 2004/05

Plan działań

39

Zapewnienie słuchaczom, pracownikom oraz innym osobom przebywającym w szkole i na warsztatach szkolnych bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

Wydzielenie pomieszczeń dla skazanych na palarnię w nowym budynku szkolnym.Powstanie zaplecza socjalnego na terenie warsztatów szkolnych.Dokończenie remontu pomieszczeń warsztatów szkolnych i wykonanie pomiarów określających stopnie zagrożeń.Słuchacze i inni pracownicy szkoły mają systematyczne szkolenia z zakresu bhp.W szkole promuje się zachowania prozdrowotne.


Zwiększenie udziału rodzin słuchaczy w życiu szkoły

Zwiększenie frekwencji rodzin słuchaczy na widzeniach szkolnych.Podniesienie stopnia zadowolenia rodzin słuchaczy ze szkoły.


Poprawa obiegu informacji Opracowanie strony internetowej Projektu. Rok szkolny 2005/06

Zapewnienie równych szans rozwoju słuchaczom o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Elastyczne włączanie do nauki słuchaczy na różnych poziomach kształcenia.Umożliwianie słuchaczom opuszczającym ZK ukończenie szkoły i kursów w systemie zaocznym.Prowadzenie zajęć wyrównawczych z przedmiotów, z których słuchacze mają największe trudności.


Wdrożenie systemu nauczania i przestrzegania praw człowieka w szkole.

Podniesienie poziomu wiedzy nauczycieli i słuchaczy o prawach człowieka. Zacieśnienie współpracy pracowników szkoły z pracownikami ZK.

Stopniowo od roku 2004/05 do 2007/08

Zapewnienie pomocy słuchaczom w zaopatrzeniu w zeszyty i przybory szkolne

Wydanie słuchaczom niezbędnych zeszytów i przyborów szkolnych.Sukcesywnie, od roku 2004/05 do 2008/09

Zmniejszenie przejawów agresji i przemocy w szkole

Zmniejszenie liczby przypadków agresji i przemocy wśród słuchaczy. Podniesienie poczucia bezpieczeństwa słuchaczy.


Lepsze dostosowanie programów nauczania do możliwości osiągania systematycznych postępów przez słuchaczy

Opracowanie odrębnie dla każdego oddziału i rodzaju szkolenia kursowego.Szkoła rozpoznaje potrzeby i możliwości edukacyjne słuchaczy.Dokonywana jest analiza i weryfi kacja zestawów nauczania.Programy audiowizualne szkoleniowe i językowe są prezentowane poprzez radiowęzeł i telewizję zakładową wszystkim skazanym.


Dostosowanie procesu kształcenia zapewniające szansę rozwoju każdego słuchacza

Szkoła odpowiednio organizuje proces kształcenia słuchaczy o specjalnych potrzebach edukacyjnych.W szkole organizuje się szczególne formy pracy i pomocy słuchaczom napotykającym trudności w nauce.Organizacja kształcenia poddawana jest systematycznej analizie i ocenie.


Lepsze wykorzystanie komputerów w szkole

Zwiększenie procentu zajęć odbywających się z użyciem komputera. Rok szkolny 2005/06

Uatrakcyjnienie metod nauczania

Upowszechnienie aktywizujących metod nauczania. Wprowadzenie metody projektu – w każdej klasie co najmniej raz w cyklu nauczania.


Poprawa wyników egzaminów Wyniki egzaminów będą co najmniej na poziomie średniej wojewódzkiej. Zmniejszy się rozrzut między wynikami słuchaczy. Poprawa wyników słuchaczy najsłabszych.




Planowane zadania zostały w większości zrealizowane. Na terenie nowego

budynku szkoły znajdują się bardzo dobrze wyposażone estetyczne i nowo czesne

sale dydaktyczne. Wielkość pomieszczeń, temperatura, wilgotność i czystość po-

wietrza spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony prze-

ciwpożarowej, ergonomii i ochrony środowiska.

Możliwości praktycznej nauki zawodu – stan bazyPosiadane wyposażenie warsztatów szkolnych pozwala na realizację kursów

przyuczających do następujących zawodów:

• stolarza lub cieśli

Na terenie warsztatów szkolnych są wydzielone hale do ćwiczeń

przeznaczone do ręcznej i maszynowej obróbki skrawania wraz

z oklejaniem. Zainstalowane tam maszyny i urządzenia pozwalają

na prowadzenie zajęć praktycznych zgodnie z obowiązującymi stan-

dardami nauczania w zawodzie stolarza lub cieśli. Do użytku słucha-

czy w wypożyczalni są komplety narzędzi i przyrządów do ręcznej

i maszynowej obróbki drewna, strugnice stolarskie, szlifierki taśmo-

we, komplety narzędzi i przyrządów do wykonywania wyrobów ga-

lanterii drzewnej, urządzenia i narzędzia do nanoszenia materiałów

lakierniczych. Wszystkie maszyny i urządzenia wyposażone są w in-

strukcje obsługi. Uczestnicy kursów wyposażani są w środki ochro-

ny indywidualnej.

• tokarza lub frezera

Wydzielona hala obróbki mechanicznej, w której znajdują się obra-

biarki skrawające, takie jak: tokarki, wiertarki, frezarki oraz szlifi er-

ki, służy szkoleniu tokarzy i frezerów. Zainstalowane tam maszyny

i urządzenia pozwalają na prowadzenie zajęć praktycznych zgodnie

z obowiązującymi standardami nauczania. Odległości między stano-

wiskami są zgodne z normą. W wypożyczalni znajdują się przyrzą-

dy i uchwyty: uchwyty tokarskie trójszczękowe samocentrujące, kły

stałe i obrotowe, pryzmy, oprawki wiertarskie i frezarskie, podzielni-

ca uniwersalna, elementy ustalające i oporowe, mechanizmy mocu-

jące, elementy dociskowe. Są również narzędzia skrawające: noże to-

karskie, frezy, wiertła, nawiertaki, rozwiertaki maszynowe, ściernice

szlifi erskie różnych kształtów. Na potrzeby uczących się są narzędzia

41

pomiarowe: suwmiarki o różnej dokładności pomiaru, mikrometry

o dokładności pomiarowej 0,01 milimetra i różnych zakresach pomia-

rowych, wzorzec chropowatości. Dokumentacja: normatywy techno-

logiczne, instrukcje obsługi obrabiarek skrawających. Środki ochrony

indywidualnej.

• ślusarza lub mechanika – montera maszyn i urządzeń

Stanowiska usytuowane w hali warsztatowej, oświetlenie hali natural-

ne i sztuczne. Maszyny i urządzenia: stoły ślusarskie, wiertarki stołowa

lub kadłubowa, tokarka, frezarka, szlifi erka. Sprzęt, narzędzia i przyrzą-

dy traserskie, przyrządy, uchwyty obróbkowe, narzędzia skrawające do

ręcznej i maszynowej obróbki metali i tworzyw sztucznych, narzędzia

pomiarowe, zestaw narzędzi monterskich. Materiały pomocnicze: oleje

maszynowe, emulsje smarująco-chłodzące. Dokumentacja: normatywy

technologiczne. Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń. Środki ochrony

indywidualnej. Apteczka.

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu dokonała weryfika-

cji powyższego wyposażenia stanowisk na potrzeby zewnętrznych egzami-

nów potwierdzających kwalifikacje zawodowe słuchaczy ZSZ i po kontroli

powołała w CKU ośrodek egzaminacyjny w zawodach: stolarza oraz mecha-

nika-montera maszyn i urządzeń. Upoważnienie ważne jest do sesji letniej

2009 r.

Szkolenia w zawodach kucharza i piekarza realizowano w bardzo dobrze

wyposażonych kuchniach znajdujących się w Ośrodku Szkolnym w Golinie,

Klubie Funkcjonariusza w Wołowie, a od tego roku w nowoczesnej kuchni

Zakładu Karnego w Wołowie.

Szkolenia rolno-środowiskowe prowadzono na użytkach rolnych, obiektach

i sprzęcie Zakładu Karnego i Stowarzyszenia Pro Natura.

2.8. Szkoleniowa baza danych o benefi cjentach

Program swym zakresem obejmuje całość zagadnień związanych z prowa-

dzeniem kursów zawodowych dla osadzonych, począwszy od procesu wstępnej

rekrutacji, poprzez weryfi kację kandydatów przez wychowawców, komisję pe-



nitencjarną aż do informacji na temat uczestnictwa skazanego w szkoleniach

i kursach, osiąganych wynikach.

Zebrane informacje służą do generowania bieżących dokumentów wyma-

ganych w procesie szkolenia, zestawień oraz statystyk. Przy generowaniu do-

kumentów tekstowych wykorzystywane są szablony przygotowane w edytorze

tekstu OpenOffi ce Write. Zestawienia oraz statystyki automatycznie eksporto-

wane są do arkusza kalkulacyjnego OpenOffi ce Calc. Zakres zestawień ograni-

czony jest jedynie szerokością bazy danych.

Program pracuje na podstawie bazy danych MySQL. Charakter tej bazy po-

zwala na łatwą i szybką modyfi kację oraz poszerzenie zakresu informacji.

Baza danych o benefi cjentach może funkcjonować samodzielnie lub współ-

pracować z funkcjonującymi dotychczas w polskim więziennictwie programami

komputerowymi. Dane gromadzone w programie pozwalają zarządzać projektem,

a w przyszłości innymi szkoleniami i szeroko rozumianą edukacją skazanych.

Program porządkuje, rozlicza oraz gromadzi dane według następujących

zagadnień, problemów i czynności:

• bloki szkoleniowe,

• rekrutacja,

• kursy,

• materiał nauczania,

• zakres nauczania,

• umiejętności nabywane,

• referencje,

• przepustki na zajęcia,

• obecność na zajęciach,

• plan zajęć,

• wyniki nauczania,

• dokumentowanie prac,

• pomoc rzeczowa,

• eksport danych,

• wartość otrzymanego wsparcia,

• sprawozdawczość,

• sprawozdawczość fi nansowa,

• sprawozdawczość fi nansowa – dokumenty,

• zakres sprawozdawczości.

43

Przykładowe okna programu przedstawia poniższa ilustracja.



Charakterystyka benefi cjentów – absolwentówBenefi cjenci – uczestnicy szkoleń to mężczyźni w wieku produkcyjnym,

posiadający głównie wykształcenie podstawowe. Dla większości uczestnictwo

w kursach było pierwszym kontaktem z pracą zawodową.

Benefi cjenci – skazani

WIEKWiek 16–24 lata 125

Wiek 25–49 lat 510

Wiek 50 i więcej lat 42

Ogółem 677

WYKSZTAŁCENIENiepełne podstawowe 0

Podstawowe 515

Gimnazjalne 0

Ponadgimnazjalne 0

Zawodowe 125

Średnie 33

Wyższe zawodowe 0

Wyższe 4

Ogółem 677

Liczba odbywających się kursów 116

Liczba osób, które uzyskały dyplom, świadectwo, zaświadczenie 546

Liczba godzin ogółem spędzonych przez benefi cjentów ostatecznych w projekcie 601 207

Średnia liczba godzin na jednego odbiorcę pomocy (osobogodziny) 888

Liczba osób, które nigdy nie pracowały 492

45

Uzależnienia

Skazani uzależnieni od alkoholu i narkotyków są grupą ryzyka, szczególnie

w sytuacji gdy kursy odbywają się poza zakładem karnym. Podkreślania wyma-

ga to, że w czasie Projektu skazani ci nie sprawiali większych problemów.

Alkoholizm Liczba absolwentów Liczba absolwentów w %

Przestępstwo w związku z alkoholem 25 5

Wskazane leczenie 22 4

Pozostali 492 91

Narkomania Liczba absolwentów Liczba absolwentów w %

Przestępstwo w związku z narkotykami 6 1

Wymaga leczenia 11 2

Pozostali 522 97

Przestępstwo w związku z alkoholem

Wskazane leczenie

Pozostali

Przestępstwo w związku z narkotykami

Wymaga leczenia

Pozostali



Skuteczność kursów przedstawiają poniższe wykresy. Do najczęstszych

przyczyn niezakończenia szkolenia należały głównie zdarzenia związane z trud-

ną do przewidzenia sytuacją prawną benefi cjentów, którzy nieoczekiwanie zo-

stawali zwalniani lub wzywani przez sądy jako świadkowie i oskarżeni do in-

nych spraw karnych. Przyczyny związane z zachowaniem benefi cjentów były

incydentalne.

140

120

100

80

60

40

20

0

Uczestnicy – absolwenci kursów

szko

lenie

z bhp

beto

niar

z-zb

rojar

z

bruk

arz

cieśla

deka

rz

elekt

ryk

freze

r

stolar

z

mon

ter s

yste

mów

elek

troak

ust.

mur

arz-

tynk

arz

oper

ator

mas

zyn

do ob

róbk

i plas

tycz

nej

prak

tyka

zawo

dowa

– m

echa

nicy

prak

tyka

zawo

dowa

– st

olar

ze

spaw

acz m

etod

ą MAG

tech

nolo

g rob

ót w

ykoń

czen

iowyc

h

toka

rz

ślusa

rz

język

angi

elski

język

niem

iecki

kuch

arz m

ałej

gastr

onom

ii

piek

arz

intro

ligat

or

ręko

dziel

nik-

pam

iątka

rz

drwa

l-ope

rato

r pila

rek

hodo

wca o

wiec

hodo

wca r

yb

pszc

zelar

z

oper

ator

mas

zyn

i urz

ądze

ń ro

lnicz

ych

szkó

łkarz

Skuteczność kursów100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Uczestnicy

Absolwenci

47

3. Kursy przedsiębiorczości

Podstawowym celem tego szkolenia było kształtowanie postaw rzetelnej

pracy i przedsiębiorczości poprzez rozwijanie zainteresowania podejmowa-

niem oraz prowadzeniem działalności gospodarczej. Cel ten wpisuje się w ogól-

ne założenie Projektu w postaci zwiększania szans na zatrudnienie wśród osób

opuszczających zakład karny przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju

oraz zmiana postaw społecznych wobec skazanych.

Planując kursy przedsiębiorczości, zakładano, że nie wszystkie osoby opusz-

czające zakłady karne znajdą swoje miejsce na rynku pracy jako pracownicy na-

jemni. Część z nich, posiadająca predyspozycje do „wzięcia spraw w swoje ręce”,

może spróbować funkcjonować jako indywidualni przedsiębiorcy prowadzący

niewielką działalność gospodarczą, najczęściej w sektorze usług. Szkolenie mia-

ło między innymi za zadanie przekonanie słuchaczy, że przy ich zaangażowa-

niu i wsparciu, jakie otrzymają od uczestników Projektu, podjęcie i prowadzenie

działalności gospodarczej może stać się ich pomysłem na życie. Z tego powo-

du w toku szkolenia położono szczególny nacisk na kształtowanie i promowa-

nie tzw. postaw przedsiębiorczych, tj.:

• inicjatywę w działaniu,

• kreatywność,

• gotowość do podejmowania ryzyka,

• determinacja i konsekwencja w działaniu.

W czasie szkoleń starano się wpajać słuchaczom zasady etyczne obowiązu-

jące w biznesie i życiu. Szkoląc osoby pozbawiane wolności, nie zapominano, że

mamy do czynienia z ludźmi o niejednokrotnie zachwianej hierarchii wartości.

Dlatego na każdym etapie szkolenia kładziono szczególny nacisk na osiąganie

celów wychowawczych przejawiających się w takich postawach, jak:

• uczciwość,

• odpowiedzialność,

• rzetelność.

Ostatnim, a zarazem szczególnie istotnym z punktu widzenia szans na suk-

ces przedsięwzięć gospodarczych podejmowanych przez osoby opuszczające za-

kład, celem szkolenia było dostarczenie zestawu wiadomości niezbędnego (na-

wet przy założeniu, że w początkowym okresie otrzymają fachową pomoc) do

podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej.



Zdając sobie sprawę, że osoby opuszczające zakłady karne i decydujące

się na podejmowanie działalności gospodarczej najprawdopodobniej w zna-

komitej większości będą wybierać najprostsze jej formy, szczególny nacisk po-

łożono na nabycie podstawowych umiejętności, które zostaną wykorzysta-

ne w praktyce. Z tego względu w programie szkolenia pominięto zagadnienia

o charakterze makroekonomicznym, w bardzo ogólny i skrótowy sposób trak-

tując zasady funkcjonowania złożonych form przedsiębiorczości, a koncen-

trując się na indywidualnej działalności gospodarczej wykonywanej własny-

mi siłami.

Celem szkoleń było głównie kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz

przekazywanie wzorców etycznych pożądanych w biznesie i pozostałych dzie-

dzinach życia, takich jak;

• wspieranie motywacji do podejmowania zachowań przedsiębiorczych,

• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych,

• kształtowanie aktywnych i kreatywnych postaw,

• przygotowanie do właściwego funkcjonowania na rynku pracy oraz

w społeczności lokalnej,

• wspieranie rozwoju osobistego i społecznego,

• propagowanie modelu rzetelnej i uczciwej pracy, jako sposobu na za-

spokajanie potrzeb życiowych.

Cele szczegółowe związane z wiedzą zostały sformułowane zgodnie z zało-

żeniami omówionymi przy okazji przedstawiania celów o charakterze ogólnym.

Obejmują one wiadomości związane z przyswojeniem przez słuchaczy wiedzy

głównie z zakresu formalnoprawnych uwarunkowań zakładania i prowadzenia

własnej fi rmy dotyczącej:

• zasady swobody i równości działalności gospodarczej,

• pojęcia działalności gospodarczej,

• pojęcia przedsiębiorcy,

• przebiegu procesu założycielskiego fi rmy,

• zdobywania i analizowania informacji o rynku,

• źródeł fi nansowania działalności gospodarczej,

• form organizacyjnoprawnych prowadzenia działalności ze szczególnym

uwzględnieniem indywidualnej działalności osób fi zycznych,

• procedur rejestracji działalności gospodarczej,

• podstaw funkcjonowania systemu podatkowego,

49

• zasad funkcjonowania systemu ubezpieczeń w zakresie niezbędnym do

prowadzenia działalności gospodarczej,

• zatrudniania pracowników,

• dostępnych źródeł pomocy przy podejmowaniu i prowadzeniu działal-

ności.

Absolwent powinien nabyć umiejętności w zakresu podejmowania i prowa-

dzenia działalności gospodarczej, a szczególnie;

• znać podstawowe zasady etyczne obowiązujące w życiu gospodarczym,

• znać podstawowe cechy działalności gospodarczej,

• potrafi ć wyróżnić elementy procesu założycielskiego własnej fi rmy,

• potrafi ć ocenić potrzeby lokalnego rynku pod kątem wyboru profi lu

działalności,

• umieć dokonać wyboru najwłaściwszej w jego przypadku formy organi-

zacyjnoprawnej działalności,

• znać procedurę rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej,

• potrafi ć przygotować dokumenty związane z rejestracją działalności

(zgłoszenie do Ewidencji Działalności Gospodarczej, wniosek o nada-

nie REGON i NIP),

• znać podstawowe zasady systemu ubezpieczeń społecznych,

• posiadać niezbędną wiedzę z zakresu zatrudniania pracowników.

Organizacja i przebieg szkoleniaKursami objęto 6 dziesięcioosobowych grup skazanych wyselekcjonowa-

nych spośród benefi cjentów projektu, na podstawie wypracowanych uprzednio

kryteriów. Szkolenie podzielono na bloki:

• formalnoprawne aspekty podejmowania i prowadzenia działalności go-

spodarczej,

• fi nansowe aspekty podejmowania i prowadzenia działalności gospodar-

czej,

• motywacja i samoocena.

Szkolenie obejmowało 55 godzin realizowanych przez 10 dni z rzędu. Sam

program szkolenia podlegał ewolucji stosownie do potrzeb, oczekiwań i moż-

liwości słuchaczy. Skazani chętnie przekazywali swoje sugestie prowadzącym

zajęcia, dzięki czemu można było wychodzić naprzeciw ich oczekiwaniom.



Efektem takiego podejścia było wydłużenie szkolenia, zgodnie z sugestiami słu-

chaczy, do 12 dni. Kurs został bowiem wzbogacony o 2-dniowy moduł informa-

tyczny, podczas którego skazani nabywali podstawowe umiejętności z zakresu

obsługi komputera, a jednocześnie poruszania się w sieci Internet w poszuki-

waniu pracy.

Kursy przedsiębiorczości cieszyły się dużym powodzeniem. Chętnych było

więcej niż miejsc, a ci którzy zostali zakwalifi kowani, systematycznie uczęszczali

na zajęcia. Jak sami podkreślali, miejsce szkolenia (szkoła społeczna poza zakła-

dem karnym), tematyka i sposób prowadzenia zajęć pozwalały im na oderwanie

się od rzeczywistości więziennej, a niektórym na przypomnienie, że życie poza

murami zakładu stwarza szanse również byłym skazanym.

51

4. Szkolenia – „Integracja i reintegracja

skazanych na rynku pracy”

Szkolenia miały na celu zwiększenie wiary we własne możliwości ich

uczestników oraz zdobycie przez nich umiejętności pozwalających na bardziej

efektywne poszukiwanie zatrudnienia.

Program szkoleń został opracowany na podstawie elementów programu

Socrates w projekcie „I ty masz szansę” składającym się z dwóch modułów,

tj. „Uwierz w siebie” i „Znajdź pracę”, a ponadto został wzbogacony przez do-

świadczenie trenerów biorących udział w szkoleniach. Głównym celem modułu

szkoleniowego „Uwierz w siebie” jest nauka przez osoby pozbawione wolności

umiejętności społecznych, pozwalających na wchodzenie w relacje interperso-

nalne i ich utrzymywanie, stawianie czoła problemom oraz aktywne uczestni-

czenie w procesie resocjalizacji, a w szczególności:

• poprawy relacji interpersonalnych i wsparcie czynników wpływających

na zmianę sposobu życia, tkwiących w możliwościach uczestników,

• nauki panowania nad zachowaniami impulsywnymi,

• nauki umiejętności pozwalających uczestnikom rozwiązywać problemy

rodzinne, z którymi mogą zetknąć się po opuszczeniu zakładu karnego,

• nauki kreowania, analizowania i oceny rozwiązań alternatywnych wo-

bec zachowań przestępczych.

Moduł „Znajdź pracę” miał na celu przekazanie uczestnikom szkolenia

wiedzy z zakresu:

• sposobów poszukiwania pracy,

• sporządzania dokumentów aplikacyjnych,

• przygotowania do rozmowy z pracodawcą,

• nabycia umiejętności z zakresu komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Warunkami uczestniczenia w szkoleniu było ukończenie z wynikiem po-

zytywnym kursu zawodowego lub przewidywany, bliski termin warunkowego

zwolnienia lub końca kary.

Szkolenia dla skazanych mogących uczestniczyć w zajęciach poza więzie-

niem odbywały się w salach lekcyjnych Zespołu Szkół Społecznych w Wołowie

(łącznie 24 szkolenia), natomiast dla pozostałych w salach lekcyjnych Centrum

Kształcenia Ustawicznego Zakładu Karnego w Wołowie (11 szkoleń). Obie pla-

cówki, tj. ZSS i CKU, dysponowały profesjonalną bazą przystosowaną do prowa-

dzenia zajęć z osobami pozbawionymi wolności. Warto zwrócić uwagę, że obiekt

4. Szkolenia – „Integracja i reintegracja skazanych na rynku pracy”


Zespołu Szkół Społecznych w Wołowie położony jest na obrzeżach miasta w są-

siedztwie lasu, otaczają go tereny zielone na ogrodzonej działce i posiada sale dy-

daktyczne odpowiednie do prowadzenia tego typu zajęć. Zarówno ZSS, jak i CKU

dysponują nowoczesnymi pracowniami komputerowymi, które w efektywny spo-

sób były wykorzystywane do prowadzenia szkoleń ze skazanymi.

Szkolenia były realizowane w cyklach 3-dniowych. W pierwszym eta-

pie program szkolenia obejmował 18 godzin lekcyjnych (łącznie 16 szkoleń).

Następnie w wyniku modyfi kacji programu i wprowadzenia do realizacji za-

jęć o charakterze eksperymentalnym czas szkolenia wydłużył się najpierw do

20 godzin (5 szkoleń), a ostatecznie do 24 godzin (14 szkoleń). W międzycza-

sie skrócono liczbę godzin przeznaczonych na trening umiejętności społecz-

nych z 12 do 6 godzin, natomiast liczba godzin szkolenia z zakresu doskonale-

nia umiejętności poruszania się po rynku pracy została zwiększona z 6 do 12.

UczestnicyDo udziału w szkoleniach komisja penitencjarna zakwalifi kowała 346 osa-

dzonych.

W szkoleniach wzięło udział 319 skazanych, w tym 216 poza terenem za-

kładu karnego i 103 na terenie jednostki. Powody absencji 27 skazanych zakwa-

lifi kowanych do udziału w kursach były przede wszystkim natury losowej (prze-

pustka losowa, przetransportowanie), związane z bezpieczeństwem jednostki

(wstrzymanie zezwolenia na uczestniczenie w szkoleniu poza terenem zakładu

karnego z uwagi na prowadzone czynności wyjaśniające lub wpłynięcie infor-

macji o toczącym się postępowaniu) lub zdrowotne.

Wielu skazanych, którzy nie mogli wziąć udziału w zajęciach z przyczyn

usprawiedliwionych, ukończyło szkolenia w najbliższych możliwych terminach.

Stosunkowo mała liczba osadzonych rezygnowała z udziału w kursie bez podania

uzasadnionych przyczyn. Niejednokrotnie organizatorom udało się zmotywować

takich skazanych do zmiany swojej decyzji i ostatecznie wzięcia udziału w szkole-

niu. Należy zwrócić uwagę, że z uwagi na 3-dniowy okres trwania szkolenia absen-

cja skazanego w jednym dniu zajęć była równoznaczna z nieukończeniem kursu, co

w wypadku kursów zawodowych nie niosło ze sobą tak restrykcyjnych skutków.

W przebiegu wszystkich cyklów poszczególne grupy szkoleniowe charakte-

ryzowały się dużym zróżnicowaniem poziomu intelektualnego, posiadanej wie-

dzy, sprawności fi zycznej, wieku, doświadczeń życiowych i zawodowych, po-

trzeb oraz oczekiwań w zakresie funkcjonowania na rynku pracy. W związku

z tym programy szkoleń uwzględniały predyspozycje i możliwości uczestników.

53

Wszystkie grupy osadzonych były bardzo aktywne, a skazani korzystali z każdej

okazji do tego, by spożytkować wiedzę otrzymaną w trakcie realizacji zajęć.

ProwadzącyNadzór nad prawidłową realizacją szkoleń pełnił koordynator szkoleń

i asystent. Do ich obowiązków należało:

• przeprowadzanie naboru uczestników szkoleń,

• sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad przebiegiem kursów,

• zaopatrzenie w programy nauczania, środki dydaktyczne oraz materiały

szkoleniowe do zajęć psychologicznych i z doradztwa zawodowego,

• organizacja logistyczna cateringu, transportu oraz sprzętu niezbędnego

do prowadzenia szkoleń,

• przygotowywanie dokumentacji szkoleń,

• sporządzanie sprawozdań ze zrealizowanych kursów,

• prowadzenie list płac – kosztów kadry szkoleniowej (miesięcznie),

• wydawanie absolwentom dokumentów potwierdzających fakt ukończe-

nia szkolenia.

Zajęcia z zakresu kształcenia umiejętności społecznych były prowadzone

łącznie przez 7 psychologów i terapeutów. Ich zadaniem było przede wszystkim:

• opracowanie programu szkolenia z części umiejętności społecznych

wchodzącej w zakres szkolenia integrującego osoby pozbawione wolno-

ści na rynku pracy,

• opracowanie materiałów szkoleniowych dla uczestników,

• przeprowadzenie szkolenia – w zależności od programu – w wymiarze

6 lub 12 godzin, zgodnie z programem,

• osiągnięcie zamierzeń uwzględnionych w programie.

Szkolenia w zakresie doskonalenia umiejętności poruszania się na rynku

pracy były prowadzone przez 4 trenerów doradztwa zawodowego. Do zadań tre-

nerów, zgodnie z zawartą umową, należało:

• opracowanie programu szkolenia z części doradztwa zawodowego wcho-

dzącej w zakres szkolenia integrującego osoby pozbawione wolności na

rynku pracy,


• przeprowadzenie szkolenia – w zależności od programu – w wymiarze

6 lub 12 godzin, zgodnie z programem,


Zajęcia eksperymentalne, w ramach których skazani mieli możliwość spot-



kania się z pracownikiem Powiatowego Urzędu Pracy w Wołowie oraz wziąć

udział w symulacjach rozmów kwalifi kacyjnych z pracodawcą, były prowadzo-

ne przez 6 osób. W spotkaniach ze skazanymi wzięły udział pracownice PUP

w Wołowie, do których obowiązków należało:

• opracowanie programu spotkania,


• przeprowadzenie spotkania w wymiarze 2 godzin, zgodnie z programem,


W rozmowach symulacyjnych z osadzonymi udział wzięli aktorzy, a obsługę tech-

niczną sprzętu zapewniali wychowawcy ZK. Do ich zadań należało w szczególności:

• opracowanie programu zajęć eksperymentalnych polegających na pro-

wadzeniu i rejestrowaniu rozmów kwalifi kacyjnych (symulacja) uczest-

ników szkolenia „Integracja i reintegracja skazanych na rynku pracy”,

• uczestniczenie w zajęciach eksperymentalnych w charakterze prowa-

dzącego, w wymiarze 4 godzin,

• pomoc w osiągnięciu zamierzeń uwzględnionych w programie.

Istotną rolę w realizacji szkoleń pełnili asystenci trenerów – funkcjonariu-

sze działu penitencjarnego, którzy oprócz pomocy w zajęciach wzbogacali swój

warsztat zawodowy oraz nabywali nowe umiejętności pod nadzorem doświad-

czonych terapeutów. W 35 szkoleniach uczestniczyło łącznie 19 wychowawców,

do których obowiązków należały:

• pomoc w realizacji programu szkolenia w zakresie szkolenia integrują-

cego osoby pozbawione wolności na rynku pracy,

• asystowanie trenerom w przeprowadzeniu szkolenia w wymiarze odpo-

wiednio 18, 20 lub 24 godzin,

• pomoc w osiągnięciu zamierzeń uwzględnionych w programie.

Obecność na szkoleniach funkcjonariuszy, dzięki ich znajomości grupy, po-

zwalała odpowiednio: konstruować zajęcia, właściwie dobierać środki oddziały-

wania, przeciwdziałać ewentualnym naruszeniom przepisów i rozbijać panujące

w grupie nieformalne (negatywne) układy i relacje w celu zwiększenia wzajem-

nego zaufania i otwartości uczestników szkolenia.

Organizacja szkoleńZajęcia z zakresu kształcenia umiejętności społecznych odbywały się

w 1. i 2. dniu. Natomiast zajęcia z zakresu doskonalenia umiejętności porusza-

nia się po rynku pracy odbywały się w 3. dniu.

55

Zajęcia realizowane na terenie ZSS odbywały się wg następującego planu:

Dzień pierwszy – 8 godzin, w tym:

• 6 godzin zajęć z zakresu kształcenia umiejętności społecznych,

• 2 godziny zajęć eksperymentalnych – spotkanie z pracownikiem PUP

w Wołowie.

Dzień drugi – 8 godzin, w tym:

• 8 godzin zajęć z zakresu doskonalenia umiejętności poruszania się na

rynku pracy.

Dzień trzeci – 8 godzin, w tym:

• 4 godziny zajęć z zakresu doskonalenia umiejętności poruszania się na

rynku pracy (pracownia komputerowa),

• 4 godziny zajęć eksperymentalnych – symulacje rozmów kwalifi kacyj-

nych z pracodawcą.

Natomiast zajęcia odbywające się na terenie Centrum Kształcenia

Ustawicznego były realizowane według następującego rozkładu:

Dzień pierwszy – 8 godzin, w tym:

• 6 godzin zajęć z zakresu kształcenia umiejętności społecznych,

• 2 godziny zajęć z zakresu doskonalenia umiejętności poruszania się na

rynku pracy.

Dzień drugi – 10 godzin, w tym:

• 10 godzin zajęć z zakresu doskonalenia umiejętności poruszania się na

rynku pracy.

Dzień trzeci – 6 godzin, w tym:

• 4 godziny zajęć eksperymentalnych – symulacje rozmów kwalifi kacyj-

nych z pracodawcą,

• 2 godziny zajęć eksperymentalnych – spotkanie z pracownikiem PUP

w Wołowie.

Niezwykle pomocne w efektywnym prowadzeniu szkolenia ze skazanymi

było dokonanie zakupu 10 zestawów komputerowych, jednego notebooka oraz

projektora multimedialnego. Na sprzęcie wykonywano aplikacje (tj. CV i list

motywacyjny) w wersji elektronicznej, zakładano własne konto e-mail i zapo-

znawano się z ofertami pracy na portalach internetowych.

Treningi umiejętności społecznychZajęcia w ramach kształcenia umiejętności społecznych, rozpoczynające

3-dniowy cykl szkoleniowy, realizowane były w wymiarze 12 godzin (19 począt-



kowych szkoleń) lub 6 godzin (ostatnie 16 szkoleń). Zajęcia prowadzili trenerzy

– psycholodzy i terapeuci posiadający doświadczenie w pracy z osobami pozba-

wionymi wolności. W 12 szkoleniach udział brało jednocześnie 2 trenerów, na-

tomiast w przypadku 23 szkoleń zajęcia prowadził 1 trener. Szkolenia były pro-

wadzone przez 7 trenerów:

W ramach zajęć z zakresu kształcenia umiejętności społecznych, obejmują-

cych 12 godzin lekcyjnych, prowadzący skupiali się przede wszystkim na:

• integrowaniu uczestniczących wokół idei pojmowania w sposób otwar-

ty zasady osiągania dobra wspólnego w procesie grupowym – w warun-

kach laboratoryjnych otrzymywania i dawania innym oparcia w uzyski-

waniu odpowiedzi na podstawowe pytanie – jak lepiej i godniej żyć,

• uczeniu i rozwijaniu u skazanych podstawowych pojęć istotnych dla

funkcjonowania dobrych relacji interpersonalnych w taki sposób, aby

osiągnąć efekt w postaci zmiany dotychczasowych sposobów funkcjo-

nowania społecznego, opartych na niszczącej konfrontacji,

• zdobywaniu przez osadzonych umiejętności kontrolowania zachowań

impulsywnych oraz redukcji stresu,

• nabywaniu przez uczestników szkolenia umiejętności ułatwiających roz-

wiązywanie problemów rodzinnych oraz osobistych,

• wyrabianiu u nich umiejętności kreatywnego kontrolowania skłonności

powrotu do „dawnych” destrukcyjnych zachowań poprzez superwizo-

wanie bieżących trudności w społecznym funkcjonowaniu,

• wprowadzaniu elementów relaksacji i wizualizacji jako sposobów na

uzyskanie dostępu do wglądu, poszerzanie świadomości.

Program szkolenia, w przypadku zajęć trwających 6 godzin, został zmody-

fi kowany i miał na celu podniesienie umiejętności w zakresie poruszania się po

rynku pracy i odnalezienia na nim swojego miejsca. Służyć temu miało zwięk-

szenie umiejętności komunikacji interpersonalnej, zdolności do współpracy

i umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Rozwijanie zdolno-

ści interpersonalnych sprzyjało efektywniejszemu, bardziej harmonijnego kon-

taktowaniu się z innymi ludźmi, a co za tym idzie – bardziej konstruktywnej

współpracy. Uczestnicy mieli okazję doświadczyć, w jaki sposób określone za-

chowania są odbierane przez innych. Jakie zachowania sprzyjają dobremu poro-

zumieniu, a które je utrudniają. Otrzymali także podstawowe informacje teore-

tyczne na temat dobrego kontaktu i skutecznego porozumiewania się z innymi

ludźmi. Dowiedzieli się także, jak radzić sobie w sytuacjach szczególnie trud-

nych, stresujących, jak reagować asertywnie.

57

Zajęcia były prowadzone w sposób umożliwiający przyswojenie prze-

kazywanych treści i umiejętności przez osoby o zróżnicowanych umiejęt-

nościach wchodzenia w kontakt, z uwzględnieniem ewentualnych deficytów

intelektualnych lub osobowościowych. Formą zajęć był przede wszyst-

kim trening – ćwiczenia, które uczą poprzez indywidualne doświadczanie.

Aktywna forma treningu pozwoliła utrzymywać na optymalnym poziomie

uwagę uczestników, co sprzyjało efektywniejszemu przyswajaniu wiadomo-

ści i umiejętności.

Kształcenie umiejętności poruszania się na rynku pracyZasadniczym celem szkoleń w ramach kursu „Integracja i reintegracja ska-

zanych na rynku pracy” była aktywizacja zawodowa osób pozbawionych wol-

ności, a w efekcie przywracanie na rynek pracy osób opuszczających zakłady

karne. Program całego szkolenia służył bezpośrednio nabyciu bądź też uzupeł-

nieniu przez skazanych wiedzy i umiejętności, które mają im pomóc w przy-

szłości w efektywniejszym poszukiwaniu pracy. Natomiast zasadnicza wie-

dza w tym zakresie została im przekazana w trakcie zajęć z zakresu kształcenia

umiejętności poruszania się na rynku pracy. Zajęcia były prowadzone przez

3 trenerów posiadających licencję doradcy zawodowego.

Szkolenia były prowadzone w 2 wariantach. Pierwszy obejmował 6 godzin

lekcyjnych i dotyczył głównie takich zagadnień, jak:

• własne zasoby – umiejętności pracownika (analiza SWOT),

• struktura rynku pracy,

• sposoby poszukiwania pracy,

• bariery wejścia na rynek,

• sporządzanie aplikacji,

• kontakty z pracodawcą,

• prawa i obowiązki pracownicze.

W wyniku uzyskanych doświadczeń podjęto decyzję o wydłużeniu godzin

lekcyjnych zajęć z zakresu kształcenia umiejętności poruszania się na rynku

pracy z 6 do 12 godzin (wariant drugi). Umożliwiło to prowadzącym przekaza-

nie skazanym poszerzonej wiedzy z zakresu efektywnego poszukiwania pracy.

Szkolenia obejmowały przede wszystkim zagadnienia dotyczące: specyfi ki ryn-

ku pracy i mechanizmów na nim działających, metod poszukiwania pracy oraz

przygotowania się do rozmowy kwalifi kacyjnej, a także zasad i umiejętności pi-

sania CV, jak też listu motywacyjnego. W ramach zajęć uczestnicy dokonywa-

li analizy swoich mocnych i słabych stron, diagnozy własnych predyspozycji za-



wodowych, analizy sytuacji zawodowej, co pozwoliło im poszerzyć wiedzę na

swój temat, określić swoje szanse na rynku pracy, a także przełamać pewne ba-

riery i obawy co do podjęcia zatrudnienia. Zastosowane ćwiczenia wielokrotnie

zachęcały uczestników do dyskusji oraz ośmielały do głębszych refl eksji i spo-

strzeżeń. Dużym zainteresowaniem wśród skazanych cieszyła się nauka umie-

jętności samodzielnego pisania CV i listu motywacyjnego, co kontynuowano na

zajęciach komputerowych. Osadzeni otrzymali również wiedzę na temat praw

i obowiązków pracowniczych oraz dokumentacji pracowniczej. Niezmiernie

ważnym elementem szkolenia były ponad 3-godzinne zajęcia w pracowni kom-

puterowej, w trakcie których skazani poznawali elementarne zasady obsługi

komputera, w szczególności aplikacji tekstowych i przeglądarek internetowych,

a następnie przy wydatnej pomocy ze strony trenera oraz jego asystentów zakła-

dali własne konto pocztowe e-mail, sporządzali życiorys oraz list motywacyjny

w wersji elektronicznej, a także mieli możliwość zapoznania się z ofertami pra-

cy w zawodach, które chcieliby wykonywać w przyszłości.

Zajęcia eksperymentalneW ramach szkoleń odbyły się zajęcia o charakterze eksperymentalnym –

symulacja rozmów kwalifi kacyjnych z pracodawcą połączona z analizą nagra-

nia tv oraz spotkanie z pracownikiem Powiatowego Urzędu Pracy w Wołowie.

Zajęcia eksperymentalne zostały wprowadzone do programu szkoleń od trze-

ciego kwartału 2007 r. Łącznie zrealizowano 19 zajęć – spotkań z pracownikiem

PUP w Wołowie w wymiarze 2 godzin każde oraz 14 zajęć – symulacji rozmów

kwalifi kacyjnych z pracodawcą w wymiarze 4 godzin każde. Z tego typu ofer-

ty szkoleń mogło skorzystać w sumie 169 skazanych, w tym wszyscy uczest-

niczyli w spotkaniach z pracownikiem PUP w Wołowie, natomiast 120 wzięło

udział w symulacji rozmów kwalifi kacyjnych z pracodawcą i przedstawicielami

Powiatowego Urzędu Pracy w Wołowie, którzy uczestniczyli w 19 spotkaniach

ze skazanymi. Celem spotkań skazanych z pracownikami Powiatowego Urzędu

Pracy w Wołowie było dostarczenie uczestnikom zajęć wiedzy na temat funk-

cjonowania oraz zakresu świadczonych usług przez urzędy pracy, a także moty-

wowanie skazanych do korzystania z tychże usług. Ponadto w trakcie szkolenia

zwrócono uwagę na znaczenie efektywnego poszukiwania pracy oraz przełamy-

wania obaw skazanych co do szans zatrudniania osób pozbawionych wolności

po zwolnieniu z zakładu karnego. W ramach zajęć zostały również zaprezento-

wane możliwości i zalety korzystania przez osoby bezrobotne z instrumentów

rynku pracy oferowanych przez urzędy pracy.

59

Dużym zainteresowaniem wśród skazanych cieszyły się zagadnienia doty-

czące procedury rejestracji w urzędzie pracy, a także warunków przyznawania

zasiłku osobom bezrobotnym. Ponadto skazani z dużą uwagą wysłuchiwali in-

formacji na temat form aktywizacji osób bezrobotnych, tj.: szkoleń organizo-

wanych bezpłatnie przez urząd pracy, mających na celu zdobycie dodatkowych

kwalifi kacji zawodowych, stażu, przygotowania zawodowego, miejsc interwen-

cyjnych oraz dotacji bezzwrotnych na rozpoczęcie działalności gospodarczej.

W końcowej fazie spotkań przedstawiano uczestnikom aktualne oferty pracy na

rynku powiatu wołowskiego oraz wybrane oferty sieci EURES do pracy za gra-

nicą. W związku z tym, że ww. oferty były skierowane do mężczyzn z wykształ-

ceniem zawodowym, szczególnie w zawodach budowlanych, wzbudzały one

ogromne zainteresowanie ze strony skazanych biorących udział w szkoleniach.

Symulacje rozmów kwalifi kacyjnych z pracodawcą, połączone z re-

jestracją multimedialną rozmów i ich późniejszą analizą, były prowadzone

przez dyplomowanych aktorów, trenerów Centrum Szkolenia „Metamorfoza”,

m.in. mistrzów praktyki sztuki Neurolingwistycznego Projektowania, trenerów

komunikacji, motywacji, integracji, sprzedaży i obsługi klienta. Obsługę tech-

niczną sprzętu zapewniali wychowawcy ds. kulturalno-oświatowych Zakładu

Karnego w Wołowie, nadzorujący i koordynujący pracę skazanych w projekcie

pn. Telewizja Więzienna 6. Do nagrań wykorzystano sprzęt zakupiony na po-

trzeby Telewizji Więziennej 6.

Osadzeni uczestniczyli w rozmowach kwalifi kacyjnych pojedynczo, w spe-

cjalnie na ten cel przygotowanej sali. Każda z rozmów trwała średnio 9–10 minut.

Schemat rozmowy oparto z jednej strony na zestawie standardowych pytań re-

krutacyjnych, które padają w każdej rozmowie i budzą największe zakłopota-

nie (choćby o wysokość oczekiwanych zarobków, doświadczenia, kompeten-

cja, upodobania, hobby), z drugiej na „narzędziach” Neurolingwistycznego

Programowania – wyłaniających przekonania rozmówcy, hierarchię wartości,

wizualizację, tożsamość, świadomość celów, odpowiedzialność za rezultaty.

Po zakończeniu rozmów kwalifi kacyjnych zarejestrowany materiał fi lmowy

– za zgodą osadzonych – był prezentowany wszystkim uczestnikom. W trak-

cie prezentacji prowadzący omawiali rozmowy kwalifi kacyjne w formie sesji

informacji zwrotnych, ilustrowanej materiałami nagranymi w trakcie rozmów.

W omawianiu brała udział cała grupa. Uwagi zatem miały charakter indywidu-

alny i ogólny. Każdy z uczestników otrzymywał informacje na temat mocnych

i słabych stron oraz wskazania kierunków rozwoju zmierzające do poprawy ja-

kości i skuteczności prowadzenia rozmów kwalifi kacyjnych. Uwagi dotyczyły:



• zachowań (savoir-vivre),

• procesu uczenia się (roli błędu, opanowania lęku przed porażką, mery-

toryczne przygotowanie się do rozmowy),

• interpretacji mowy ciała (intuicja, spójność),

• autoprezentacji (pierwsze wrażenie, wiarygodność),

• kształtowania własnego wizerunku (poczucie własnej wartości, zaufanie do

siebie, wiara we własne możliwości, świadomość mocnych i słabych stron),

• sposobów zarządzania emocjami (zjawisko tremy, nastawienie, budo-

wanie wspierającego stanu emocjonalnego), budowania relacji z innymi

ludźmi (dopasowanie, prowadzenie, ustanawianie dobrego kontaktu).

Każdorazowo uczestnicy wysoko oceniali poziom przeprowadzonych zajęć

eksperymentalnych i nie ukrywali, jak wielkie znaczenie mają dla nich wskazów-

ki otrzymane od profesjonalisty. Deklarowali również systematyczną pracę nad

własną osobą i eliminowanie tych zachowań, które mogą okazać się dla nich nie-

korzystne w trakcie rzeczywistych spotkań z pracodawcą. W trakcie 14 zajęć tego

typu jedynie 2 osadzonych odmówiło wzięcia w nich udziału, natomiast 6 osób

nie wyraziło zgody na zarejestrowanie rozmów. Organizatorzy szkoleń, kilka dni

po zakończeniu zajęć, przekazywali poszczególnym skazanym płyty CD zawiera-

jące zarejestrowaną rozmowę z ich udziałem oraz sporządzone przez nich aplika-

cje w formie elektronicznej, celem wykorzystania ich w przyszłości.

Osadzeni, którzy ukończyli szkolenia w ramach kursu „Integracja i reinte-

gracja skazanych na rynku pracy”, otrzymali od organizatorów zaświadczenia

potwierdzające zdobycie określonej wiedzy i umiejętności w zakresie:

• funkcjonowania w ściśle określonych ramach,

• kontroli swoich zachowań w sytuacjach trudnych,

• dokonywania „wglądu w siebie”,

• znajomości zasad poprawnej komunikacji,

• samoakceptacji własnych braków w różnych sferach,

• wchodzenia w relacje interpersonalne bez napięcia, jak również

• znajomości swoich mocnych i słabych stron jako pracownika,

• aktywnego poszukiwania pracy,

• poprawnego tworzenia swoich dokumentów aplikacyjnych,

• znajomości praw i obowiązków pracowniczych,

• prowadzenia dokumentacji pracowniczej,

• planowania swojego rozwoju zawodowego.

Zakres przyswojenia wiedzy i umiejętności nie był różny. Obserwując uczest-

ników szkolenia, dało się dostrzec zaangażowanie, jakie poszczególni osadzeni

61

włożyli w zdobycie przekazywanej im wiedzy. Na zakończenie każdego z modułów

szkoleniowych osadzeni dziękowali prowadzącym za ich pracę i podkreślali chęć

doskonalenia nabytych umiejętności oraz wolę korzystania z nich w przyszłości.

Osadzeni nigdy nie dopuścili się zachowań niezgodnych z obowiązujący-

mi przepisami. W sposób właściwy korzystali z udzielonych im zezwoleń na

uczestniczenie w szkoleniu poza terenem zakładu karnego, a w trakcie szkoleń

nie dało się zauważyć jakiejkolwiek niechęci do współpracy pomiędzy skazany-

mi deklarującymi przynależność do podkultury przestępczej a osadzonymi nie-

należącymi do struktur nieformalnych. Pozwoliło to prowadzącym na osiąganie

zamierzeń określonych w programach szkoleń.

Wnioski wyciągnięte z realizacji poszczególnych szkoleń miały wpływ na do-

konywanie odpowiednich modyfi kacji w programach szkoleń, a także przyjmo-

wanie określonych rozwiązań. Wartościowe informacje na temat przydatności za-

jęć czy sposobu organizacji szkoleń uzyskiwano również od samych uczestników

kursów, szczególnie w ewaluacji szkolenia. Z ankiet ewaluacyjnych można wnio-

skować, że szkolenia tego typu są niezwykle przydatne dla osób niedostosowa-

nych społecznie – w tym wypadku osób pozbawionych wolności, natomiast przy-

jęte rozwiązania w zakresie zapewnienia zaplecza logistycznego zajęć okazały się

właściwe. Ponadto osadzeni w uwagach proponowali organizatorom wydłużenie

czasu szkolenia o dodatkowe godziny zajęć oraz ich cykliczne powtarzanie, co

miało w efekcie sprzyjać utrwalaniu wiedzy przez nich zdobytej.



Wyniki z ankiet ewaluacyjnych z kursów z zakresu integracji i reintegra-

cji na otwartym rynku pracy potwierdzają atrakcyjność zajęć w opinii benefi -

cjentów.

Sposób organizacji szkolenia

Warunki w sali w której odbywały się zajęcia

Posiłek

Materiały szkoleniowe

Sposób prowadzenia zajęć przez trenera

Sposób prowadzenia zajęć przez doradcę

Przydatność zajęć z warsztatów ogólnych

Przydatność zajęć z doradztwa zawodowego

Przydatność zajęć eksperymentalnych

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Ocena kursów z zakresu integracji i reintegracji – 343 ankiety

bardzo dobra dobra dostateczna zadowalająca słaba

63

5. Motywowanie skazanychPodstawowym problemem benefi cjentów odbywających karę pozbawienia

wolności jest bierność, brak aktywności. Pobudzenie i motywowanie osadzo-

nych realizowano poprzez następujące oddziaływania.

Świadczenia rzeczoweMotywowanie materialne benefi cjentów skazanych będących w specyfi cznej

sytuacji prawnej, by odniosło pożądany skutek, wymagało nowych rozwiązań.

W celu realizacji pomocy skazanym opracowano i wdrożono zasady udzie-

lania świadczeń rzeczowych z tytułu szkoleń skazanym – benefi cjentom pro-

jektu „Czarna owca. Skazani na Ochronę Przyrody”. Analizując sytuację benefi -

cjentów, stwierdzono, że:

• uczestnicy kursów na ogół nie mają własnych środków oraz w niewiel-

kim stopniu mogą liczyć na pomoc bliskich,

• zawody, w których są kształceni, oraz warunki odbywania praktyk są cięż-

kie. Praktyki realizowane są w trudnych warunkach atmosferycznych,

prace wymagają dużego wysiłku, są żmudne, uciążliwe, brudzące.

Specyfi czna sytuacja prawna skazanych powoduje, że dysponują oni po-

siadanymi w zakładzie karnym przedmiotami wartościowymi i środkami

pieniężnymi tylko po wywiązaniu się z ciążących na nich zobowiązaniach

objętych egzekucją. Szczegółowe zasady dysponowania przez skazanych posia-

danymi przedmiotami wartościowymi i środkami pieniężnymi oraz wysokości

otrzymywanych kwot wolnych od egzekucji określa rozporządzenie Ministra

Sprawiedliwości z 20 sierpnia 1998 r. Natomiast rozporządzenie Ministra

Sprawiedliwości z 19 listopada 1998 r. określa m.in. zasady odpłatności za pracę

skazanych w warsztatach szkolnych i wykonywaną przez skazanych odbywają-

cych przez skazanych praktyczną naukę zawodu. Przedstawione regulacje praw-

ne uzależniają sytuację skazanego od wysokości posiadania i wpływów środków

pieniężnych na koncie oraz od wysokości obciążeń komorniczych oraz stanu

„żelaznej kasy – akumulacji”. Powoduje to, że część osadzonych może nie być

zainteresowana wpływami fi nansowymi, ponieważ i tak one do nich nie trafi ą,

gdyż podlegać będą egzekucji. Szczególnie dotkliwie odczuwać to mogą oso-

by, których planowany czas zatrudnienia jest krótki lub są w jego początkowym

okresie. W takiej sytuacji są prawie wszyscy benefi cjenci.

Osoby osadzone w jednostkach penitencjarnych dysponują środkami pie-

niężnymi za pośrednictwem „depozytów” prowadzonych przez działy fi nanso-

we tych jednostek. Obrót jest wyłącznie bezgotówkowy. Zakupy odbywają się

5. Motywowanie skazanych


wyłącznie w wyznaczonych kantynach, co ma uniemożliwić wejście w posiada-

nie niebezpiecznych lub niedozwolonych przedmiotów.

Dodatki stażowe/szkoleniowe przewidziane zostały dla osób funkcjonu-

jących w warunkach pozawięziennych. Osoby z nich korzystające są zwolnio-

ne z podatku dochodowego. Wypłacanie ich bezpośrednio osadzonym w zakła-

dach penitencjarnych w formie gotówkowej jest niedozwolone, natomiast ich

realizacja poprzez „depozyty” skutkuje potrąceniami, których skutki przedsta-

wione są wcześniej.

Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fi zycznych

(Dz.U. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) w art. 21 pkt 1, poz. 118 oraz ustawa z 20

kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr

99, poz. 1001) wprowadzają pojęcie „świadczeń rzeczowych z tytułu szkoleń”,

których wartość zwolniona jest z podatku dochodowego. Oceniono, że ten ro-

dzaj świadczeń jest optymalny, ponieważ pozwala połączyć cele projektu z po-

trzebami skazanych. Skazanym – za pośrednictwem kantyny więziennej – wy-

dawano konsumpcyjne towary, których wartość przedstawia poniższa tabela.

Koordynator kursu oceniał zaangażowanie benefi cjenta i wnioskował o udzie-

lenie pomocy rzeczowej, której wartość w przeliczeniu na 1 godzinę zajęć prak-

tycznych wynosiła od 50 groszy do 1 złotego.

65

KURS 2006 r. 2007 r. Razem

Piła i kosa spalinowa 1 380,00 1 380,00

Piekarz 917,00 917,00

Pamiątkarski 2 622,20 2 588,60 5 210,80

Stolarz 1 883,00 2 393,00 4 276,00

Murarz-tynkarz 3 852,00 3 609,00 7 461,00

Technolog robót wykończeniowych 4 301,00 17 014,80 21 315,80

Szkółkarz sadowniczy drzew i krzewów ozdobnych 1 410,00 1 510,00 2 920,00

Hodowca ryb dla potrzeb agroturystyki 1 249,60 1 407,00 2 656,60

Elektryk 2 725,00 4 678,80 7 403,80

Hodowca owiec 2 015,00 1 483,60 3 498,60

Pszczelarz 262,00 100,80 362,80

Monter systemów akustycznych 2 567,00 2 567,00

Tokarz 350,00 294,00 644,00

Mechanik 744,10 1 164,10 1 908,20

Operator maszyn rolniczych 1 104,00 836,00 1 940,00

Frezer 363,00 303,80 666,80

Zbrojarz-betoniarz 1 050,00 4 101,00 5 151,00

Ślusarz 1 437,00 2 334,00 3 771,00

Brukarz 2 124,00 2 918,00 5 042,00

Kucharz małej gastronomii 407,40 2 504,60 2 912,00

Cieśla-monter konstrukcji szkieletowych 1 906,00 601,00 2 507,00

Introligator 600,00 2 001,60 2 601,60

Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 186,00 186,00

Drwal i operator piły spalinowej 1 071,40 1 071,40

Dekarz 3 282,00 3 282,00

Razem 35 269,30 56 383,10 91 652,40

Pomoc rzeczowa udzielona skazanym – uczestnikom kursów zawodowych

Aktywizacja poprzez sportBezczynność, długotrwałe pobyty w przeludnionych celach wpływają na

utrwalanie się biernych zachowań. W czasie kursów zawodowych obserwowa-

no, że część benefi cjentów ma problemy z przygotowaniem się do pracy, wsta-

waniem o odpowiedniej porze oraz nie jest zdolna do długotrwałego wysiłku.

Spartakiada pod hasłem „Skazani na aktywność” jest jednym ze sposobów na

systematyczne mobilizowanie benefi cjentów do aktywności fi zycznej. Ideą spar-



takiady jest nie tylko aktywizacja ruchowa osób, ale również integracja ze śro-

dowiskiem lokalnym. W tym celu organizowane są zawody sportowe, w któ-

rych skazani rywalizują m.in. z reprezentacjami złożonymi z przedstawicieli

władz powiatu i gmin, reprezentacjami szkół ponadpodstawowych funkcjonu-

jących na terenie powiatu, funkcjonariuszami i pracownikami Zakładu Karnego

w Wołowie itd.

W ramach spartakiady odbywają się zawody w następujących dyscyplinach

sportowych:

• piłki siatkowej – 10 drużyn, w skład których wchodzi łącznie 75 zawod-

ników,

• halowej piłki nożnej – 19 drużyn liczących w sumie 130 zawodników,

• tenisa stołowego – 75 zawodników,

• dart – 58 zawodników,

• wielobój sprawnościowo-siłowy – 38 zawodników.

Rozgrywki w ramach spartakiady odbywają się w świetlicy centralnej i na

zmodernizowanych na przełomie lat 2006/2007 polach spacerowych.

Równolegle z zajęciami na powietrzu obywają się cykliczne zajęcia spor-

towe w świetlicy centralnej. Biorą w nich udział wszyscy skazani, którzy wyra-

żą chęć uczestniczenia. W trakcie zajęć sportowych rozgrywane są mecze: teni-

sa stołowego, halowej piłki nożnej, piłki siatkowej, koszykówki. Woluntariusze

mogą takie zajęcia organizować, sędziować je, a nawet współuczestniczyć w ry-

walizacji oraz propagować zachowanie sportowe oraz korzyści z tego typu ak-

tywności.

Modernizacja pól spacerowych dokonana została przez osadzonych bio-

rących udział w kursach zawodowych, organizowanych w ramach projektu.

Place spacerowe zostały wyposażone w atestowany sprzęt do ćwiczeń siłowych.

Ponadto w obrębie placu wyznaczone zostały boiska do piłki siatkowej oraz pił-

ki nożnej tzw. streetsoccera.

Lokalne media i kulturaTelewizja i radiowęzeł pozwalają na bezpośrednie, codzienne dotarcie do

około 1400 osób przebywających w zakładzie karnym. Radiowęzeł służy obec-

nie do nadawania bieżących komunikatów, natomiast telewizja kablowa trans-

mituje program 19 ogólnodostępnych stacji telewizyjnych, a od 24 grudnia

2006 r. nadaje program telewizji lokalnej TV Więzienna 6.

Realizacja projektu o nazwie TV Więzienna 6 była możliwa, dlatego że

w ramach programu „Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody” realizowano

67

kurs montera systemów elektroakustycznych, w trakcie którego położono sieć te-

lewizji kablowej. Skazani, którzy należą do redakcji TV Więzienna 6, wzięli rów-

nież udział w warsztatach prowadzonych przez dziennikarza Hieronima Wronę.

Telewizja prezentuje programy zrealizowane przez własnych redaktorów, ko-

rzysta również z programów edukacyjnych dostarczonych przez instytucje ze-

wnętrzne. Aktualnie w pracy studia radiowo-telewizyjnego uczestniczą studenci

– woluntariusze, realizując programy autorskie.

Kontakt z rodzinami i społeczeństwemOprócz widzeń regulaminowych organizowane są spotkania z rodzinami.

Odbyły się na dziedzińcu Centrum Kształcenia Ustawicznego. Sfi nansowane zo-

stały ze środków projektu „Czarna Owca”. Największe imprezy to zorganizowa-

ne 10 czerwca spotkania skazanych z dziećmi oraz osobami bliskimi, w których

udział wzięło ponad 150 osób. Atrakcją „Dnia Dziecka” były liczne konkursy,

gry i zabawy dla dzieci i skazanych, możliwość „poskakania” na dmuchanych

zamkach, malowanie twarzy, poczęstunek (m.in. grill) i prezenty dla dzieci.

Dzieci pod nadzorem rodziców chętnie korzystały z możliwości ochłodzenia się

w oczku wodnym, znajdującym się na terenie placu spacerowego. Ponad 4-go-

dzinne spotkanie stanowiło dla wielu osadzonych pierwszą w życiu możliwość

spędzenia czasu ze swoimi dziećmi na „świeżym powietrzu”. Skazani wysoko

ocenili inicjatywę administracji jednostki, zmierzającą do umocnienia więzi ro-

dzinnych i szczerze dziękowali za umożliwienie spotkania z dziećmi w warun-

kach zbliżonych do wolnościowych.

Kolejnym spotkaniem było widzenie osób pozbawionych wolności w ra-

mach „Dnia Matki i Ojca”. To spotkanie również odbyło się na dziedzińcu

Centrum Kształcenia Ustawicznego. Spotkaniu towarzyszyła szczególna atmo-

sfera. Osadzeni i osoby bliskie mogli skorzystać z poczęstunku (grill). Rodzice

otrzymali od skazanych podarunki, wykonane przez osadzonych w trakcie kur-

su pamiątkarskiego. Udział w ww. widzeniu wzięły 73 osoby.

Benefi cjenci wspólnie z wolontariuszami uczestniczyli w imprezach poza

terenem zakładu karnego. Do najbardziej spektakularnych należą spotkania

ze społecznością lokalną, gdzie uczestniczą na zasadach takich, jak pozostali

uczestnicy, oraz wyjazdach i pielgrzymkach.



5.1. Stosowanie warunkowych przedterminowych zwolnień oraz przepustek i zezwoleń na opuszczenie zakładu karnego

Benefi cjenci projektu mogli liczyć na wniosek administracji zakładu kar-

nego do sądu penitencjarnego w sprawie o udzielenie zwolnienia warunkowe-

go. Warunkiem było również uzyskanie pozytywnej prognozy kryminologicz-

no-społecznej.

Administracja korzystała z uprawnienia do złożenia zaskarżenia negatyw-

nej decyzji sądu, w przypadku kiedy sama wnioskowała i popierała udzielenie

skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia.

W 2007 r. udzielono skazanym 6105 przepustek i zezwoleń na opuszczenie

zakładu karnego. Najwięcej zezwoleń dotyczyło udziału w zajęciach szkolenio-

wych w ramach Projektu. Nie powróciło do zakładu 14 osób, w tym jedna z za-

jęć szkoleniowych. Odsetek niepowrotów wyniósł 0,23%.

69

6. Centrum Doradztwa Prawno-Finansowego

Centrum Doradztwa Prawno-Finansowego jest instytucją projektową

wspierającą benefi cjentów w znalezieniu pracy oraz dostosowaniu się do wa-

runków po zwolnieniu z zakładu karnego. W pierwszym okresie działalności

skupiało się przede wszystkim na stworzeniu platformy współpracy pracodaw-

ca – skazany. W tym celu nawiązano kontakt z pracodawcami reprezentującymi

branże, w których szkolono benefi cjentów. Szeroka akcja informacyjna spotka-

ła się z zainteresowaniem, jednak perspektywa zatrudnienia byłego skazanego

wciąż jeszcze dla wielu wydaje się zbyt ryzykowna.

Następnym działaniem było stworzenie odpowiedniej bazy benefi cjentów.

Ujęto w niej nie tylko osoby opuszczające zakład karny po rozpoczęciu działa-

nia Centrum, ale również te, które opuściły więzienia wcześniej. Do tych ostat-

nich w grudniu zwrócono się z pisemną ofertą pomocy. Pierwszych efektów

można więc spodziewać się w najbliższych dniach.

CDPF nie pełni roli instytucji pośrednictwa pracy, a jedynie ułatwia kon-

takt między pracodawcami i byłymi skazanymi poprzez tworzenie i udostępnia-

nie baz danych. Podejmowane działania polegają przede wszystkim na dotarciu

do przedsiębiorcy poszukującego pracowników i przekonanie go, że mogą być

nimi byli skazani. Dopiero zgoda pracodawcy skutkuje umieszczeniem jego da-

nych w bazie, a tym samym udostępnienie ich benefi cjentom.

Drugim obszarem działalności Centrum jest świadczenie usług do-

radczych skazanym i byłym skazanym. Pracownicy CDPF nie ogranicza-

ją się przy tym do doradzania osobom zgłaszającym się bezpośrednio do

Centrum. Starają się do nich docierać jeszcze przed opuszczeniem jednost-

ki penitencjarnej oraz w miejscu zamieszkania. Ponadto Centrum wystąpi-

ło z ofertą do wszystkich jednostek penitencjarnych okręgu wrocławskiego

w zakresie prowadzenia doradztwa osobom opuszczającym zakłady karne

i areszty śledcze.

W bieżącym roku planuje się dalsze zintensyfi kowanie działań na rzecz

poszerzenia baz danych oraz docierania z ofertą do jak największej liczby ska-

zanych i byłych skazanych. Środkami do tego celu będą między innymi: dalsza

szeroka akcja informacyjna (ogłoszenia w prasie, w radiu, strona interneto-

wa), bezpośredni kontakt z pracodawcami (e-mailowy, telefoniczny, pisemny),

nawiązanie współpracy z urzędami pracy oraz gminnymi centrami informa-

cji zajmującymi się aktywizacją zawodową bezrobotnych. W planach są także

spotkania ze skazanymi w jednostkach penitencjarnych.

6. Centrum Doradztwa Prawno-Finansowego


Szczególny nacisk jest położony na aktywizację benefi cjentów projektu

„Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody”, którzy jak wynika z dotychcza-

sowych doświadczeń, nie zawsze po opuszczeniu jednostki penitencjarnej są

wystarczająco zmotywowani do podjęcia poszukiwań swojego miejsca na ryn-

ku pracy. Działania te będą prowadzone zarówno przed zwolnieniem, jak i po

zwolnieniu.

W dalszym ciągu pracownicy Centrum na bieżąco udzielają fachowych

porad osobom zgłaszającym się osobiście lub proszącym o pomoc za pośred-

nictwem infolinii lub korespondencyjnie. Podjęte zostaną starania, aby siedzi-

bę CDPF odwiedzali ciekawi goście. Pełnione są telefoniczne dyżury, o których

benefi cjenci są informowani na stronie internetowej oraz poprzez media wię-

zienne. Na fotografi i poseł Marek Skorupa udziela porad – jako wolontariusz

Centrum.

Działalność Centrum w liczbach na 31 stycznia 2008 roku przedstawia się

następująco:

• 400 ofert współpracy przesłano do wyselekcjonowanych uprzednio pra-

codawców drogą e-mailową, za pośrednictwem faksu oraz potwierdzo-

no telefonicznie (w ok. 50 przypadkach tylko kontakt telefoniczny),

• 37 fi rm wyraziło zgodę na współpracę i umieszczenie w bazie danych,

• 77 benefi cjentów wyraziło zgodę na współpracę i umieszczenie w bazie

danych,

• zarejestrowano 82 porady,

• 506 pisemnych ofert współpracy przesłano byłym skazanym, którzy

opuścili jednostkę przed rozpoczęciem działalności CDPF,

• 900 ulotek informacyjnych przekazano do 6 jednostek penitencjarnych

okręgu wrocławskiego, które zgodziły się przekazywać je osobom wy-

chodzącym na wolność.

71

TAK NIE

Czy Państwa Bliski podjął pracę po opuszczeniu ZK? 24 3

Czy Państwa Bliski składał wizyty w Urzędzie Pracy? 19 7

Czy rodzina lub znajomi pomagali w znalezieniu pracy? 16 10

Czy Państwa Bliski wyjeżdżał w celach zarobkowych za granicę? 12 15

Czy Państwa Bliski podejmował niezarobkowe prace na rzecz rodziny, sąsiadów itp..? 14 12

Czy wg Państwa projekt pomógł Państwa Bliskiemu w znalezieniu pracy? 21 6

7. Monitorowanie przebiegu zatrudnienia

benefi cjentów

Jednym z założeń projektu „Czarna Owca. Skazani na Ochronę Przyrody”

jest monitorowanie przebiegu zatrudnienia skazanych po opuszczeniu zakładu

karnego ze względu na koniec kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Monitoringiem zajmuje się wyznaczony pracownik Projektu. Przedmiotem mo-

nitoringu jest droga powrotu i sposób odnalezienia się byłych skazanych na ot-

wartym rynku pracy po opuszczeniu więzienia. Zadaniem byłych skazanych jest

udokumentowanie kolejnych kroków na drodze poszukiwania pracy. W tym celu

każdemu skazanemu opuszczającemu zakład karny wydawana jest tzw. książecz-

ka monitorująca, służąca do gromadzenia wpisów oraz potwierdzeń wizyt w róż-

nych instytucjach (urzędy pracy, biura pośrednictwa pracy, fi rmy, zakłady pracy

itp.) oraz zaświadczeń o odbytych szkoleniach. Mile widziane są również dodatko-

we relacje obrazujące kolejne kroki podejmowane w celu znalezienia zatrudnienia.

Wypełnioną „książeczkę monitorującą” oraz ewentualne dodatkowe relacje z poszu-

kiwania pracy skazani powinni przesłać do Zakładu Karnego w Wołowie w termi-

nie nie wcześniej niż 3 miesiące od otrzymania, jednak nie później niż 6 miesięcy

od tego okresu. Skazani w momencie wydawania książeczek zostają poinformowa-

ni o tych warunkach oraz o tym, że wszyscy, którzy odeślą wypełnione książeczki,

otrzymają atrakcyjne nagrody. Do dnia 31.12.2007 r. wydano skazanym 283 ksią-

żeczki.

7. Monitorowanie przebiegu zatrudnienia benefi cjentów


Drugim sposobem monitorowania przebiegu zatrudnienia benefi cjentów

projektu jest uzyskiwanie informacji z ZUS dotyczących podjęcia zatrudnienia.

W tym celu do oddziałów ZUS zostało wysłanych 109 pism z prośbą o udostęp-

nienie wszelkich informacji związanych z zatrudnieniem i zmianą miejsca za-

trudnienia oraz podjęcia i zakończenia działalności gospodarczej przez benefi -

cjentów projektu. Do tej pory otrzymano 51 pism zwrotnych.

Badaniami objęto również rodziny zwolnionych benefi cjentów, do których

dotychczas wysłano 69 ankiet. Odpowiedzi przedstawiają się następująco.

73

8. Uczestnictwo w szkoleniach funkcjonariuszy

i pracowników z poszczególnych działów

i pionów Służby Więziennej

W Projekcie uczestniczyli funkcjonariusze z Zakładu Karnego w Wołowie.

Jednostki zaliczającej się do jednej z większych w Polsce, o bogatej infrastruktu-

rze i zapleczu logistycznym, której struktura personelu jest zbliżona do średniej

ogólnopolskiej. Funkcjonowanie w jednostce Centrum Kształcenia Ustawicznego,

Gospodarstwa Pomocniczego oraz Przedsiębiorstwa Przywięziennego powodo-

wało, że Projekt mógł wystartować na pewnym poziomie szkoleniowo-technicz-

nym. Istotą Projektu jest jego „czasowość“, jednoznaczne określenie początku

i końca przedsięwzięcia. W analizowanym przypadku Projekt realizowany jest

w funkcjonującej „bezterminowo” jednostce i jest niejako wpisany w jej strukturę.

Realizacja Projektu poza strukturą jednostki penitencjarnej wymagałaby w tym

zakresie dużo wyższych nakładów. Budżet projektu pozwala na zatrudnienie do-

datkowego personelu więzienia, który w wolnym czasie realizuje zadania projek-

towe. Upowszechnienie tego modelu wymagać będzie w przyszłości środków fi -

nansowych na opłacenie personelu lub zwiększenie liczby etatów w jednostkach

prowadzących taką działalność. Oceniam, że jednorazowo – w fazie eksperymen-

tu, można go opierać na dodatkowej pracy personelu zmotywowanego dodatko-

wym wynagrodzeniem, jednak na dłuższą metę, przy utrzymującym się nieko-

rzystnym stosunku liczby osadzonych do personelu, jest to nie do utrzymania

z powodu przemęczenia personelu. Wydaje się, że optymalny powinien być mo-

del mieszany, tzn. dodatkowe etaty i dodatkowe wynagrodzenie.

Jednym z celów Projektu jest wypracowanie uczestnictwa funkcjonariuszy

w zadaniach szkoleniowych, wykraczających poza dotychczasowe procedury ce-

lem uniknięcia lub zminimalizowania zagrożeń. Zadania penitencjarne – w tym

również Projekt „Czarna Owca” – zostały zrealizowane w warunkach zapewnie-

nia bezpieczeństwa wszystkich uczestników.

Przepisy stosowane przez Służbę Więzienną ściśle regulują m.in.:

• sposoby i procedury postępowania przy wykonywaniu zadań służbowych,

• zasady doboru personelu przy kierowaniu do tych zadań,

• warunki techniczno-ochronne, jakie powinny spełniać pomieszczenia

przeznaczone do pobytu skazanych i tymczasowo aresztowanych oraz

do realizacji ich zatrudniania i nauczania,

• wyposażenie funkcjonariuszy w środki techniczno-obronne i łączności.

8. Uczestnictwo w szkoleniach funkcjonariuszy i pracowników...


Stosowane są one w każdej sytuacji i stanowią standard w postępowaniu

funkcjonariuszy i pracowników więziennictwa. W realizacji Projektu przyję-

to, że zadania dotyczące bezpieczeństwa są realizowane przez administrację

Zakładu Karnego w Wołowie w sposób umożliwiający realizację celów projektu

w obowiązujących standardach bezpieczeństwa i porządku. Wykorzystanie per-

sonelu więziennego poprzez wykorzystywanie wiedzy i umiejętności w szero-

kim aspekcie oddziaływania i nieograniczanie się do zadań w zakresie działów

SW pozwalało na zwiększenie efektywności systemu szkolenia.

Zadania personelu Projektu – model uwzględniający strukturę SW w jednostkach penitencjarnych

• Zgłaszanie osadzonych do nauczania na kurs w formie imiennych

wykazów kandydatów sporządzonych przez Dział Penitencjarny ZK

w Wołowie lub przesyłanych z innych jednostek do Zakładu Karnego

w Wołowie. Motywowanie do nauki, doradztwo zawodowe, sporządza-

nie indywidualnych programów oddziaływania, przeprowadzanie nie-

zbędnych badań psychologicznych i w zakresie medycyny pracy, wnio-

skowanie w sprawach o warunkowe zwolnienie.

• Ocena zachowań zagrażających bezpieczeństwu jednostki, przy-

czyn odmowy uczęszczania na zajęcia oraz realizacja transportów

na polecenie sądu, prokuratury i innych upoważnionych organów.

Podejmowanie decyzji w sprawach skazanych wycofanych z naucza-

nia z powodu odmowy uczęszczania na kurs. Przyjmowanie kandyda-

tów na kurs na podstawie oceny wyników postępowania rekrutacyj-

no-kwalifi kacyjnego.

• Dostosowywanie obiektów, w których odbywa się szkolenie, do wymogów

ochronnych odpowiednich dla kierowanej tam kategorii skazanych oraz

warunków określonych w przepisach dot. bezpieczeństwa i higieny pracy.

• Opracowywanie programów praktyk zawodowych oraz zapewnienia

warunków ich realizacji.

• Realizacja praktycznych szkoleń w blokach tematycznych:

– opracowywanie i stosowanie kaskadowych harmonogramów szko-

leń kursowych oraz przestrzeganie ich realizacji, tak aby kolejne kur-

sy tworzyły materialne warunki do organizacji następnych kursów,

– koordynowanie i współpraca z instytucjami oraz działami zakładu

karnego uczestniczącymi w realizacji szkolenia,

75

– współpraca z rodzinami słuchaczy,

– przestrzeganie właściwej praktyki w zakresie bezpieczeństwa

i ochrony realizowanych zadań szkoleniowych,

– dobór i nadzór nad kadrą realizującą praktyczne szkolenie,

– uczestnictwo w naborze słuchaczy na kursy,

– kształtowanie właściwej atmosfery wśród słuchaczy, egzekwowanie

właściwych postaw, przestrzegania przepisów, dyscypliny pracy, wy-

dajności i staranności,

– wnioskowanie w sprawach nagradzania i karania słuchaczy,

– przygotowywanie miejsc do praktycznej nauki zawodu,

– aktualizowanie informacji o słuchaczach i realizacji przez nich pro-

gramu kursu w dokumentacji informatycznej,

– opracowywanie referencji dla absolwentów kursów,

– sporządzanie preliminarzy wydatków oraz zakup i rozliczanie sprzę-

tu, jak też materiałów wykorzystywanych w trakcie szkolenia,

– wnioskowanie o udzielanie świadczeń rzeczowych z tytułu szkole-

nia.

• Opracowywanie harmonogramów szkoleń, nabór oraz dokumentowa-

nie działalności:

– uczestnictwo w prowadzeniu naboru słuchaczy na kursy,

– przyjmowanie zgłoszeń oraz dokonywanie zapisów,

– inicjowanie i uczestnictwo w zebraniach rady pedagogicznej,

– zaopatrywanie benefi cjentów w programy nauczania, środki dydak-

tyczne oraz skrypty i podręczniki,

– sporządzanie preliminarzy wydatków osobowych oraz sporządza-

nie miesięcznych list płac na podstawie zapisów w dziennikach,

– sporządzanie miesięcznych wykazów zrealizowanych zajęć,

– sprawowanie nadzoru pedagogicznego podczas prowadzonych za-

jęć dydaktycznych na kursach,

– nadzorowanie czynności związanych z zakończeniem kursu oraz

wydanie absolwentom zaświadczeń lub świadectw ukończenia,

– prowadzenie, gromadzenie i przechowywanie dzienników kursów,

kopii umów, kopii rozliczeń fi nansowych, protokołów komisji egza-

minacyjnych, protokołów rad pedagogicznych, rejestrów wydanych

świadectw i zaświadczeń,

– uaktualnianie komputerowej bazy danych.



Wykonywane zadania personelu w zakresie realizacji praktycznej nauki zawodu

Praktyczną naukę zawodu prowadzili funkcjonariusze z różnych dzia-

łów służby, posiadający odpowiednie przygotowanie i doświadczenie zawodo-

we, wykonujący swoje zadania dobrowolnie, w ramach wolnego czasu, lub jako

dodatkowe zadanie służbowe, wykraczające poza dotychczasowe obowiązki.

Warunkiem uczestnictwa było ukończenie kursu pedagogicznego uprawniają-

cego do prowadzenia praktycznej nauki zawodu.

Funkcjonariusze – pracownicy projektu „Czarna Owca” – sprawujący nad-

zór nad grupą osadzonych odbywających praktyki zawodowe byli zobowiązani

do stałego przebywania w rejonie zatrudnienia, a w szczególności:

• pobierania osadzonych z oddziału, pokwitowania ich przejęcia oraz od-

prowadzenia ich po zakończeniu praktyk;

• dokonywania, wspólnie z funkcjonariuszem przekazującym lub przyj-

mującym, kontroli osadzonych;

• przeciwdziałania niszczeniu narzędzi, maszyn i urządzeń przez osa-

dzonych oraz przeciwdziałania przypadkom samowolnego opuszczania

przez nich wyznaczonych stanowisk pracy;

• przeciwdziałania próbom nawiązywania przez osadzonych kontaktów

z osobami postronnymi oraz przyjmowania i wykonywania przez nich

przedmiotów niebezpiecznych lub niedozwolonych;

• niezwłocznego powiadamiania dowódcy zmiany zakładu karnego o za-

chowaniach osadzonych lub osób postronnych godzących w bezpie-

czeństwo grupy roboczej oraz własne, a w szczególności, w przypadku:

– stwierdzenia ucieczki lub samowolnego oddalenia osadzonego,

– spożycia alkoholu lub substancji odurzających przez osadzonego,

– zaistnienia wypadku, w wyniku którego osadzony doznał obrażeń

ciała,

– popełnienia przez osadzonego przestępstwa lub poważnego wykro-

czenia dyscyplinarnego;

• ustalenia zasad wymiany informacji i spostrzeżeń dotyczących warun-

ków praktyki, z osadzonym grupowym;

• obserwowania zachowań osadzonych i kontroli ich stanu liczbowego

w nieregularnych odstępach czasu, lecz nie rzadziej niż co 2 godziny;

• przekazywania kierownikowi działu ochrony zakładu karnego informa-

cji o osadzonych oraz spostrzeżeń dotyczących wzajemnych relacji, na-

strojów i atmosfery w grupie;

77

• przestrzegania ustalonego czasu praktyki osadzonych;

• zaopatrzenia osadzonych w należną im odzież roboczą i ochronną, po-

siłki i napoje (jeżeli tak określają odrębne przepisy);

• sprawdzenia zarówno przed praktykami, jak i po ich zakończeniu –

w danym dniu, stanu zabezpieczeń ochronnych.

W realizacji Projektu uczestniczyło ok. 300 funkcjonariuszy z ZK Wołów

oraz innych jednostek penitencjarnych z Dolnego Śląska. Nabyli oni nowe

umiejętności oraz przełamali rutynę jednostronnego wykonywania obowiąz-

ków ograniczających się – na ogół – do czynności ochronnych. Dobór dotyczył

osób o dużej dynamice życiowej, zawodowej, prawidłowo realizujących swo-

je role społeczne, posiadających odpowiednie przeszkolenie w Szkołach Służby

Więziennej, a w przypadku pracowników cywilnych posiadających doświadcze-

nie w pracy z więźniami, oraz:

• wykształcenie kierunkowe zgodne ze specyfi ką kursu (co najmniej średnie),

• ukończony kurs pedagogiczny,

• dogłębną znajomość problematyki szkolenia,

• praktyczne umiejętności w zakresie wykonywania i pokazu zadań obję-

tych programem kursu,

• uprawnienia zawodowe – tam, gdzie są one niezbędne (budowlane,

elektryczne, obsługi maszyn itp.).

Uczestnictwo w projekcie funkcjonariuszy pozwoliło na zwiększenie poten-

cjału kadry kształcącej, zwiększenie umiejętności, dyspozycyjności oraz pełnego

wykorzystania umiejętności.



Podsumowanie

Realizacja kompleksowego, wieloaspektowego systemu szkoleń dla ska-

zanych realizowanych podczas projektu „Czarna Owca. Skazani na Ochronę

Przyrody” w Zakładzie Karnym w Wołowie pozwoliła na osiągnięcie:

• umiejętności współpracy w ramach zintegrowanego modelu współpra-

cy instytucji i osób w procesie realizacji projektów w specyfi cznej insty-

tucji, jaką jest więzienie,

• aktywnej postawy skazanych wobec nauki, szkolenia i prac użytecznych

oraz przełamywania bierności. Przygotowywanie do uczestnictwa w re-

alizacji ról społecznych, a nie do przystosowania się do warunków wię-

ziennych,

• uzupełnienie wiedzy funkcjonariuszy w zakresie prowadzenia szkoleń,

zajęć i edukacji skazanych. Angażowanie się w upowszechnianie rezul-

tatów projektu, w zakresie lokalnym i krajowym.

Projekt „Czarna Owca” jest projektem społecznym, obejmującym swoim

oddziaływaniem skazanych odbywających karę pozbawienia wolności, głównie

w Zakładzie Karnym w Wołowie, funkcjonariuszy Służby Więziennej, rolników

oraz społeczność lokalną. Projekt „Czarna Owca” spełnia w tym zakresie ocze-

kiwania społeczne oraz samych benefi cjentów.

Programy społeczne ze swojej istoty wymagają szerokiego współdziałania.

Uczestnictwo skazanych w projekcie jest ograniczone szczególnymi względami

prawnymi.

Kodeks Karny Wykonawczy w art. 67 § 3 przewiduje, że „W oddziaływa-

niu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez

nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjają-

cą zdobywaniu odpowiednich kwalifi kacji, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświa-

towe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym

oraz ośrodki terapeutyczne”.

Już pobieżna analiza tego paragrafu wskazuje na zasadniczą i podstawo-

wą rolę pracy. Praca jest kluczowym czynnikiem jakości życia nie tylko w wię-

zieniu, a jej brak lub niepodejmowanie jest powodem destrukcji. Praca nadaje

człowiekowi poczucie godności, przydatności i uczestnictwa. W odczuciu spo-

łecznym wykonanie kary bez zatrudniania więźniów jest nie do przyjęcia, a po-

równywanie zakładów karnych do sanatoriów ma wskazywać na bezsensow-

ność modelu opierającego się głównie na organizacji wolnego czasu lub terapii.

79

Również sami skazani brak zatrudnienia odbierają jako dolegliwość.

Projekt „Czarna Owca” ma na celu szkolenie, nauczanie – zdobywanie kwa-

lifi kacji. Skazani w nim uczestniczący nie stanowią konkurencji na lokalnym

rynku pracy, natomiast przyczyniają się do poprawy środowiska przyrodnicze-

go oraz wspierają działania „pożytku społecznego”.

Stan świadomości społecznej na temat osób skazanych jest jednostron-

ny i kształtowany na podstawie informacji przedstawionych przez media, któ-

re podkreślają głównie zagrożenie dla bezpieczeństwa obywateli, kierując się

w tym bardziej atrakcyjnością przekazu niż obiektywizmem. Łatwe recepty,

podporządkowanie sensacyjnemu przekazowi, gdzie obraz jest czarno-biały, po-

wodują, że język ewentualnej debaty jest językiem walki, a zwolennicy oddziały-

wań resocjalizacyjnych często są przedstawiani jako obrońcy przestępców.

Jednostronność jest pożywką dla populizmu, gdzie chęć odwetu rozumiana

jako zaostrzanie wykonania kary jest wprost przenoszona na preferencje wybor-

cze. Być może dlatego z takim trudem przebijają się obecnie poglądy akcentują-

ce konieczność działań umożliwiających poprawę przestępcom oraz przeciwsta-

wiających się skutkom wykluczenia społecznego.

Walka z przestępczością w warunkach więziennych jest przeciwdziałaniem

powrotowi do przestępstwa – recydywie. Rzeczywiste zmiany postaw wymagają

aktywności wszystkich stron tego procesu. Oddziaływanie nie może ograniczać

się do represji, wymaga aktywności, zaufania, wzmacniania właściwych zacho-

wań oraz korygowania niewłaściwych. Praca ze skazanymi jest służbą społecz-

ną, ograniczenie jej do murów więzienia skutkować może jedynie przystosowa-

niem do warunków izolacji i kompletnym nieprzystosowaniem społecznym.

Resocjalizacja skazanych jest pracą na rzecz społeczeństwa i aby była efek-

tywna, musi być realizowana w warunkach akceptacji i zrozumienia, przy aktyw-

nym uczestnictwie różnych instytucji oraz osób godnych zaufania. Więzienia, aby

realizować swoje funkcje, muszą otwierać się na inicjatywy wspierające ich działa-

nia, a szczególnie na osoby gotowe pomagać osadzonym w ramach wolontariatu.

Jednym z celów projektu „Czarna Owca” jest spowodowanie wzrostu ak-

ceptacji społecznej dla metod resocjalizacyjnych opartych na pracy poprzez:

• zmianę nastawienia społeczności lokalnej wobec skazanych wskutek

działań informacyjnych, mających na celu prezentację prac użytecznych

społecznie poprzez organizację festynów oraz wystaw fotografi cznych

prezentujących prace skazanych,

• wypracowanie i wdrożenie modelu angażowania wolontariuszy na rzecz

rozwijania działań prospołecznych skazanych,

Podsumowanie


• wdrożenie modelu współpracy organizacji pozarządowej, ZK i rolników

w zakresie realizacji wspólnych celów,

• przeprowadzenie kampanii medialnej przy zaangażowaniu lokalnej

i ogólnopolskiej prasy, rozgłośni radiowych i TV.

Powiązanie zadań projektu i poprawa sytuacji instytucji publicznych i po-

żytku publicznego, ochrony przyrody, rolników, warunków odbywania kary

oraz ubogich powinny wpłynąć na zmianę stosunku społecznego otoczenia za-

kładu karnego w stosunku do skazanych, którzy poprzez swoją „użyteczność”

uzasadniają prawo do uczestnictwa w społeczeństwie otwartym.

Integracja instytucji i osób wokół projektu powinna sprzyjać aktywne-

mu wspieraniu się, a tym samym tworzeniu się społeczeństwa obywatelskiego.

Skuteczna resocjalizacja uzależniona jest od ścisłej współpracy różnych partne-

rów systemu sprawiedliwości karnej ze społeczeństwem i przyczynia się do two-

rzenia bardziej sprawiedliwego, ludzkiego i bezpiecznego społeczeństwa.

Pozytywne i konstruktywne stosunki partnerskie tworzyć należy na szczeb-

lu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, ze wszystkimi zainteresowanymi

oraz przedstawicielami elementów systemu sprawiedliwości karnej. Współpraca

jest skuteczna, gdy opiera się na wzajemnych interesach, jasnym zrozumieniu

oczekiwań i pełnej komunikacji. Współpraca między służbami społecznymi

i odpowiednimi organami w dziedzinie pracy z przestępcami powinna obejmo-

wać możliwie najszerszy obszar.

Efektywna polityka sprawiedliwości karnej powinna być oparta na otwar-

tej, dwustronnej komunikacji pomiędzy partnerami w systemie polityki kry-

minalnej. Wypracowanie nowych rozwiązań w systemie sprawiedliwości karnej

i polityki społecznej ma na celu stworzenie bardziej sprawiedliwego, pokojowe-

go i bezpiecznego społeczeństwa. Więziennictwo, starając się jak najpełniej rea-

lizować cele, powinno szukać pomocy z zewnątrz – w społeczeństwie.

Wpływ na nastawienie społeczności lokalnej wobec skazanych powinien

nastąpić wskutek działań informacyjnych mających na celu prezentację prac

użytecznych społecznie podczas festynów oraz wystaw fotografi cznych prezen-

tujących prace skazanych.


Kurs betoniarza-zbrojarza

Kurs drwala – operatora pilarek spalinowych

83

Kurs przyuczający do zawodu elektryka

Kurs przyuczający do zawodu murarza-tynkarza


Kurs przyuczający do zawodu ślusarza

Kurs przyuczający do zawodu operatora maszyn i urządzeń rolniczych

85

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

1. Rekrutacja benefi cjentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

2. Programy szkoleń zawodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

2.1. Blok – rękodzielnictwo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

2.1.1. Kurs przyuczający do zawodu introligatora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

2.1.2. Kurs pamiątkarstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

2.1.3. Kurs ręcznego fi lcowania wełny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

2.2. Blok – kursy rolnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

2.2.1. Kurs pszczelarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

2.2.2. Kurs szkółkarstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

2.2.3. Kurs drwala – operatora piły spalinowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

2.2.4. Kurs hodowcy ryb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

2.2.5. Kurs operatora maszyn rolniczych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

2.2.6. Kurs hodowcy owiec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

2.3. Blok – kursy budowlane i obróbki metali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

2.3.1. Kurs przyuczający do zawodu technologa robót wykończeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

2.3.2. Kurs przyuczający do zawodu ślusarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

2.3.3. Kurs przyuczający do zawodu stolarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

2.3.4. Kurs przyuczający do zawodu tokarza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

2.3.5. Kurs przyuczający do zawodu zbrojarza-betoniarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

2.3.6. Kurs przyuczający do zawodu brukarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

2.3.7. Kurs przyuczający do zawodu cieśli-montera konstrukcji domów szkieletowych . . . . . . . . .19

2.3.8. Kurs przyuczający do zawodu elektryka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

2.3.9. Kurs przyuczający do zawodu frezera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

2.3.10. Kurs montera systemów elektroakustycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

2.3.11. Kurs przyuczający do zawodu murarza-tynkarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

2.3.12. Kurs spawacza metodą MAG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

2.4. Blok żywnościowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

2.4.1. Kurs przyuczający do zawodu kucharza małej gastronomii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

2.4.2. Kurs przyuczający do zawodu kucharza żywienia zbiorowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

2.4.3. Kurs przyuczający do zawodu piekarza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

2.5. Szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

2.6. Harmonogram szkoleń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

2.7. Baza szkoleniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

2.8. Szkoleniowa baza danych o benefi cjentach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

3. Kursy przedsiębiorczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

4. Szkolenia – Integracja i reintegracja skazanych na rynku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

5. Motywowanie skazanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

5.1. Stosowanie warunkowych przedterminowych zwolnień oraz przepustek i zezwoleń

na opuszczenie zakładu karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68

6. Centrum Doradztwa Prawno-Finansowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

7. Monitorowanie przebiegu zatrudnienia benefi cjentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71

8. Uczestnictwow w szkoleniach funkcjonariuszy i pracowników

z poszczególnych działów i pionów Służby Więziennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78


Notatki

87

Notatki


Notatki

Czarna Owca. Skazani na Ochronę...

Documents

Transcript of Czarna Owca. Skazani na Ochronę...