Co nas śmieszy?

zajęcia zdalne UTW Tychy

na Dzień Dziecka

Trochę teorii

Co oznaczało słowo HUMOR?

Słowo dopiero od stu lat oznacza ‚śmieszność, zdolnośćpostrzegania zabawnych stron życia’. Wcześniej: ‚płyn, ciecz ustrojowa’ (z łac. Humaor, umor – ‚wilgoć, płyn, sok’

Limfa – humory wodniste.Humory idą, biją komuś do głowy. Rana nie zagraża niebezpieczeństwem utraty nogi, chyba żeby krew i humory były we mnie złe.

Dawniej sądzono, że nastroje ludzi zależą od fizjologii, co się dzieje w ich organizmach.

Poczucie humoru

- cecha, którą zdaniem wielu badaczy -

ludzie różnią się od zwierząt.

Humor i śmiech od zarania dziejów przedmiot

badań naukowych.

Humorologia - osobna dziedzina badań.

Poczucie humoru

zdolność do postrzegania wydarzeń życiowych z perspektywy optymistycznej, doświadczanie pozytywnych

emocji wywołanych czyimś żartem oraz wzbudzanie podobnych afirmacji u innych.

niezwykle istotny wymiar współżycia społecznego oraz percepcji samego siebie.

Humor - cecha osobowości,indywidualna kompetencja

• w dużej mierze odpowiada za regulację kontaktów interpersonalnych,

• zapewnia subiektywne wewnętrzne wsparcie

• pomaga radzić sobie z niekorzystnymi sytuacjami osobistymi

Po

czu

cie

hu

mo

ru zdolność do dostrzegania pozytywnych stron życia

oraz śmiech

★niewątpliwie dostarczają pozytywnej stymulacji,

★pozwalają redukować negatywne napięcie,

★poprawiać samopoczucie,

★a nawet zwiększać fizjologiczną odporność organizmu!

Śmiejemy się z osób, rzeczy, zdarzeń,

ponieważ dostrzegamy ich komizm,

(cechy osoby, sytuacji, zdarzenia, przedmiotu, wypowiedzi itp., które budzą wesołość, rozśmieszają), czyli

ŚMIESZNOŚĆ, ZABAWNOŚĆ, KOMICZNOŚĆ

KO

MIZ

M (H

UM

OR

) • SYTUACYJNY – zabawne, nieoczekiwane

spiętrzenie niefortunnych i niezwykłych

przypadków oraz zachowań bohatera;

• POSTACI – uwypuklenie pewnych cech

charakteru postaci (np. głupoty, skąpstwa,

samochwalstwa, tak, aby stały się dominujące).

Bohaterów wtedy tylko tak zapamiętujemy;

• JĘZYKOWY – widoczny w grze słów

(wieloznaczność, skojarzenia, modyfikacje

frazeologiczne), żartach, dowcipach, zabawnych

powiedzonkach.

Jaka jest istota komizmu?

Co nas śmieszy?

• Czyjeś nieszczęścia i niepowodzenia (możemy się poczuć od kogoś lepsi);

• Rzeczy dziwne, nienormalne (np. człowiek z dwiema głowami);

• Absurd (coś pozbawionego sensu, niedorzeczność);

• Zabawy słowem (wykorzystujemy bogactwo języka);

• Humor turpistyczny (oswajamy sprawy przykre, ostateczne);

• Humor z podtekstem seksualnym.

Czemu służy komizm? Jakie pełni funkcje?

• Wywołuje radość, powoduje zabawę (zatem pełni funkcję estetyczną).

• Uczy nas, co sądzić o pewnych zjawiskach, których się dotąd baliśmy lub wstydziliśmy (to funkcja dydaktyczna). W tym celu wykorzystuje m.in. ironię.

IRONIA– ukryta drwina, utajone szyderstwo, złośliwość zawarta w wypowiedzi pozornie aprobującej.

AUTOIRONIA – ironia wobec samego siebie.

Dowcip językowy

Wykorzystuje ogólne mechanizmy komiczne, np.

przesady,

wyolbrzymienia,

dysproporcji,

powtarzalności,

kontrastu,

nieprzystawalności,

zdziwienia, absurdu.

Dowcip językowy z tekstu Gałczyńskiego Babcia i wnuczek:

Zbyszku, przestań w zębie grzebać,Zbyszku, nie kręć kulek z chleba,Zbyszku, nie bierz tyle soli,Zbyszku, zupę jedz powoli,Zbyszku, nie rusz tego kwiatka,Zbyszku, wolno, bo się zatkasz,Zbyszku, ocet cię zabije,Zbyszku, nie drap się tak w szyję,Zbyszku, wyjmij dłoń z kieszeni,Zbyszku, nie kładź się na ziemi,

Wykorzystuje wewnętrzne właściwości języka.

Dowcipu tego rodzaju nie można przełożyć ani na malarstwo, ani na muzykę, ani nawet (często) na inny język.Taki komizm polega na:● modyfikacjach postaci wyrazów i związków frazeologicznych:

na przykład zrobił to Julian Tuwim w wierszu “Do rymu”:Miałem sen, że go wspomnieć strach! Sen dziki, barbarzyński:Że Konstanty Ildefons Bach To Johannes Sebastian Gałczyński, A Ildestian Sebafons GachTo Jihanty Konstatntes Bachczyński, I że wszyscy, we czworo, śpiewaliHymn dla NataliiI że Poświęcili go Kirze.

Dowcip językowy

b) tworzenie żartobliwych neologizmów

- Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu

c) wykorzystanie wieloznaczności wyrazów i homonimii, np.:

Krawiec wyszedł z domu i zaszył się w ciemnościach.

Komizm językowy jest składnikiem wielu reklam, tekstów prasowych oraz tzw. humoru z zeszytów. Najczęściej polega naudosłownieniu metafor, do którego dochodzi po rozbiciuzwiązków frazeologicznych, albo błędnym budowaniu zdań. Oto przykłady takiego niezamierzonego komizmu:

Kupił rower do spółki z Markiem, którym dojeżdżał do pracy.

W tej dolegliwości maczały palce bakterie.

Źródło przykładów: Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2004

Dowcip językowy w literaturze – nowe gatunki poetyckie

Lepiej w domu zjeść konserwę,niż mieć tutaj w życiu przerwę.

Lepszą będziesz mieć karnację,gdy u siebie zjesz karnację.

Kto powiedział, że Jankesizwykli wstawać o poranku,tego nawet cud nie wskrzesi u Pijarów na krużganku.

Kto zaś o Sarmatach twierdzi, że z kimkolwiek im do pary,niech się nad nim lud rozsierdzipod plebanią świętej Klary!

Polska literatura ma szczęście do wybitnych poetów, a jednocześnie humorystów. Wymieńmy chociażby JulianaTuwima, Stanisława Barańczaka, Wisławę Szymborską.

Z tomu Rymowanki dla dużych dzieci poetki pochodzą wierszenależące do takich wymyślonych przez nią gatunków, jak lepieje i moskaliki. Oto kilka przykładów wierszy tych gatunków:

• Limeryki:

Tutaj spoczywa Krzysztof Przywsza, a tuż przy Przywszy żona bywsza.Jak widać z porównania dat,te zgony dzieli kilka lat -nieboszczka była dłużej żywsza." 

• Moskaliki:

"Kto powiedział, że Francuzkipiją kawę z filiżanek,temu pierwszy dam po buzipod świątynią Felicjanek." 

• Lepieje:

"Lepiej molestować dziatwę,niż zjeść tutaj kuropatwę." 

• Odwódki:"Od samogonu utrata pionu." 

• Altruitki:"Ulżyj trawie w obowiązkach:sam wybujaj na Powązkach." 

• Galeria Pisarzy Krakowskich:"Tu Pilch z kieliszkiem pustym w ręce.Malarz dał wyraz jego męce." 

• Podsłuchańce:" - Lenina nie wszystko przeczytałem. Bo zresztą on też nie wszystko napisał." 

Zobacz więcej!

S. Barańczak wymyślił – i umieścił w zbiorze Pegaz zdębiał – takie gatunki, jak:● alfabetony, ● palindromadery,● onoanagramy, ● mankamęty, ● obleśniki, ● idiomatoły, ● poliględźby,● liberyki, ● turystychy, ● bezecenzje● i in.

Za każdym razem poeta inaczej bawi się językiem i konwencją literacką.

Przykłady onoanagramów, czyli anagramów

takiego przestawienia liter czyjegoś imienia i nazwiska (bez opuszczania ani dodawania ani jednej litery),

aby w efekcie powstało nowe imię i nazwisko.

Adam Mickiewicz - Wice “Imci” Mazdaalias Ewa Dizma - Kmicic alias C. Mama - Dziewicki alias Madzia M. Cwiecik alias Ewa Dizma - Kmicic

StylizacjeMechanizmy komiczne są wykorzystywane także w stylizacjachhumorystycznych. Efekt komiczny osiąga się dzięki łączeniuelementów różnych stylów, stosowanie wymyślnych metafor dlanazwania rzeczy i zjawisk prozaicznych, używanie ozdobnychepitetów itd. Często humor słowny łączy się z humoremsytuacyjnym. Przykład z powieści Kornela Makuszyńskiego “Szaleństwa panny

Ewy”:

Moja matka wie, że biedny malarzyna też musi czasem pomieszkać. Powiadam pani, że moi koledzy tak ją kochają, jak to tylko malarz potrafi. Rodzicielka ma ze sześćdziesiąt swoich

portretów i na każdym jest coraz młodsza, a pod każdym mogłaby napisać, jak to uczynił jeden ojciec święty, co pod swoim kiepskim konfesjonałem napisał: "nie bójcie się, to ja!" Złoto moje

kochane! I pani może przypuścić choćby, że nie przytuli biednej dziewczyny, córki takiego człowieka... Co to? Łzy? O, niewieścia kreaturo! Proszę w tej chwili wytrzeć ten zadarty nos, bo

będzie nieszczęście! I niech młoda osoba zbiera manatki. Bez żadnego gadania, bez łez, bez jęków i szlochów.... Hej, kundlu, zbieraj się i ty! Niech pani patrzy, ten potwór jeszcze je... Dziwny pies...

Chętnie bym go namalował, ale jako martwą naturę. Żywy jest okropny... Otarła pani nos?

GROTESKA Wyrazy i zwroty z różnych, często skrajnie odmiennychstylów przeplatają się ze sobą, piętrzą się, dominują kontrasty,tragizm przeplata się z komizmem, nastrój podniosły towarzyszyzjawiskom prozaicznym; normy i konwencje są traktowanelekceważąco lub satyrycznie.

Polecam: "W oparach absurdu"

Do literackich zabaw wykorzystujących mechanizmy komizmu należątakże parodie i pastisze. W utworach obu tych gatunków naśladujesię czyjś styl, jednak parodie służą ośmieszeniu (np. manieryliterackiej), pastisze zaś – wyłącznie zabawie autora i czytelnika. Przykład parodii:

Polska literatura obfituje w teksty wykorzystujące dowcip językowy.

Oto kilka przykładów – ku uciesze.

Wiersz o wielosłowiu przemądrzałych artykułów polemiczno-krytycznych

Gadu-gaduI ani śladu.

(J. Tuwim, z tomu Jarmark rymów, Warszawa 1958)

Belgia Stolica, Bruksela,Imienia udzielaJarzynie: brukselce. Nie cenię ja wielceBrukselki: jarzynaSmakiem przypominaGumową uszczelkę. Ale zgań brukselkęW obecności Belga:Czeka się obelga.

(S.Barańczak, Geografioły, Warszawa 1998) ***

KoniugacjaPewien cudzoziemiec skarżył się na trudny język polski. Jako dowód przytaczałkoniugację czasownika JEŚĆ:Ja jem – od „jajo”ty jesz – od „tyć”on je – przecież JE to czwarty przypadek liczby mnogiej od ONA, więc KOGO on i CO?my jemy – od „myć”wy jecie – od „wyć”oni jedząc – od „jechać” (my jedziemy, wy jedziecie, oni jedzą)

(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958) ***

Wypracowanie 8-letniej dziewczynki:

Kot rozmnaża się przez swoje małe, które są dziewięć dni ślepe.Potem dostają oczy, a stara się nimi opiekuje, albo lata po dachachza kotami. Kotki są bardzo zabawne i zajmują się kłąbkami nici albo innymi swawolami. Potem uczą się łowić myszy, przyczem ich pazurów nie słychać. Uszy są ostre i kończyste do śledzena myszki. Wreszcie wychodzi z dziury. Pozwala jej parę razy latać nim ją pożre. Kot jest obciągnięty różnym futrem. Bywa elektryczny, jak się go odwrotnie pogłaszcze. Z tyłu za nim znajduje się ogon coraz cieńszy, aż na końcu ustaje. Wskutek swych pazurów jest bardzo przywiązany i wspina się na drzewa, gdzie łowi jaja dla swych młodych.

(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958)

***W zapędzie krasomówstwa:

• Wszystkie okręty spalimy za sobą i z rozwiniętymi żaglami wpłyniemy na ocean wolności! (z przemówienia w parlamencie austriackim)

• Skruszona uklękła w swoim sercu (z kazania o pokutującej Magdalenie)• Panowie, będę uważał tę szablę za najpiękniejszy dzień mego życia!

(Prudhomme, dowódca oddziału gwardii narodowej, która mu ofiarowała honorową szablę)(J. Tuwim, Cicer cum caule, czyli groch z kapustą, Warszawa 1958)

• Ja i moja żona jesteśmy razem 8 osób, dlatego potrzebujemy czteropokojowego mieszkania.

• W tym domu klozet chyli się ku starości, a jak na nim siedzę, jestem związany z niebezpieczeństwem życia.

• Porządne legowisko jest całkiem wykluczone, bo jeden musi spać na ziemi, co dla stanowiska moralności i zdrowia jest głęboko niebezpieczne. W tych warunkach moje życie jest głęboko żałujące.

• Mam reumatyzm i 4-letniego syna. Wszystko skutkiem wilgoci.

(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)

***Scena z lekcji szkolnej; nauczyciel przerabia Zemstę Fredry: (Stary cześnik, jęty szałem, /Strzelał do mnie...)- Czym strzelał cześnik?- Jętyszałem. - Co to jest jętyszał?- Broń turecka, rodzaj samopału.

(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)

Scena z lekcji szkolnej: rozbiór znanej popularnej piosenki:

Wesoły, szczęśliwy / Krakowiaczek ci ja

- Co robi Krakowiaczek?- Krakowiaczek cija. - Co to jest cijać?

(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)

***

Wywieszka sklepowa nad zakładem felczersko-fryzjerskim w małym miasteczku żydowskim:

Tu się wyrywa zębyi

golenie(J.S. Bystroń, Komizm, Warszawa, wyd. I 1939, wyd. II 1993)

Rozmowa

Kiedy to było, nie wiem,i gdzie, nie umiem powiedzieć:Spotkał się pan Trzypotrzyz panem Niwpięćniwdziewięć.

Mówili ze sobą długo,lecz rwał się rozmowy wątek,bo obaj panowie gadaliwciąż piąte przez dziesiąte.

Lecz wreszcie doszli do zgody,rozmowa gładko się toczy: Trzypotrzy mówi ni w pięć, ni w dziewięćNiewpięćniwdziewięć trzy po trzy.

A.M. Swinarski, Rozmowa [w:] Satyra prawdę mówi..., oprac. Z. Mitzner i L. Pasternak, Warszawa 1963

Życzę Państwu mnóstwa okazji do radości,nie tylko 1 czerwca!