Co ewaluacja mówi nam o polityce spójności?

Andrzej Regulski

Wrocław, 22 czerwca 2017 r.

perspektywa makroekonomiczna i wymiar terytorialny

Polska u progu realizacji NSRO 2007-2013

konwergencja do UE luka PKB (w stosunku do UE-28)

rynek pracy

0

20

40

60

80

100

120

UE-28 V4+4 Polska

-49% -40%

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

PL V4+4

demografia

wskaźnik zatrudnienia

czas pracy na pracownika

produktywność

PKB per capita13,90

8,20

10,74

54,50

64,30

58,51

PL

EU-28

V4+4

PL

EU-28

V4+4

sto

pa

be

zro

bo

cia

wska

źnik

za

tru

dn

ien

ia

NSRO 2007-2013

NSRO 2007-2013

0% 50% 100%

POIG

POIS

POKL

POPW

RPO

5,69

2,22

0,88

0,45

(0,52)

(1,15)

(1,99)

(5,57)

transport

konkurencyjność iinnowacyjność

wsparcie rynkupracy

ICT

pozostałe EFS

pozostałe

infrastrukturaspołeczna

ochrona środowiskai energetyka

w porównaniu z innymi krajami

V4+4

NSRO 2007-2013: na co wydaliśmy tyle pieniędzy?

14%

48% 5%

32%

dostawy produktówroboty budowalneusługi zewnętrznepersonel, koszty realizacji projektu

jakie usługi?

jakie produkty?

0% 20%40%60%80%100%

B+RT, innowacje,przedsiębiorczość

społeczeństwoinformacyjne

transport

energetyka

ochrona środowiska

turystyka, kultura,infrastruktura

społeczna

projekty EFS

NSRO 2007-2013

w relacji do wydatków inwestycyjnych sektora

publicznego w relacji do PKB

malejące (makroekonomiczne)

znacznie 1 euro

100%

96%

93%

90%

86% 84%

83%

81%

78%

76%

100%

96%

99%

97%

94% 94% 93%

90%

87%

84%

PL V4+4

7,0%

4,2%

2,8%

3,6%

5,0%

1,6% 1,4%

3,3%

3,8%

2,7%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

wzrost PKB

środki polityki spójności jako % PKB7%

57%

52%

41%

39%

34%

25%

25%

4%

EU28

HU

SK

PL

BG

CZ

RO

SL

HR

wpływ na gospodarkę: PKB

konwergencja do UE-28

wzrost gospodarczy kolejne perspektywy

finansowe

zmiana 2006-

15 wkład NSRO

+17,9 pp. 22%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

wzro

st p

ozio

mu

PK

B (

w %

)

NPR 2004-2006 NSRO 2007-2013

UP 2014-2020

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

wkład NSRO realny wzrost PKB

0,0 0,0 0,1

0,8

1,9

2,7

3,5

3,9 4,1 4,0

2,9

1,8

1,3

0,9 0,6

0,4 0,2

0,1 50

55

60

65

70

75

80

85

różnica z NSRO bez NSRO

wpływ na gospodarkę: rynek pracy

wskaźnik zatrudnienia

stopa bezrobocia

zmiana 2006-

15 wkład NSRO

- 6,5 pp. 39%

zmiana 2006-

15 wkład NSRO

+7,8pp. 31%

0,0

0,0

-0,4

-1,3

-2,1

-2,8

-3,3 -3,1

-2,6

-1,8

-1,1

-0,6 -0,3

-0,2 -0,1 0,0

0,0

0

2

4

6

8

10

12

14

16

wpływ NSRO z NSRO

0,0 0,0 0,0

0,4

1,0

1,6

2,0

2,3 2,4 2,4

2,0

1,3

0,7

0,5 0,3

0,2 0,1

0,0

55

60

65

70

75

80

wpływ NSRO z NSRO

wpływ na zatrudnienie - modelowanie

makroekonomiczne vs ewaluacja ex-post

0%

1%

2%

3%

4%

5%

środki PS jako % PKBmodelowanie makroewaluacja ex-post

2,4% 2,0%

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

średni wpływz

modelowania

średni wpływz ex-post

dystans rozwojowy do krajów UE

luka PKB krajów V4+4 łącznie

-34% -32%

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

2006 2015

produktywnośćczas pracy na pracownikawskaźnik zatrudnieniademografiaPKB per capita

luka PKB Polski

-49%

-31%

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

2006 2015

produktywnośćczas pracy na pracownikawskaźnik zatrudnieniademografiaPKB per capita

polityka spójności w PL korzyści krajów UE-15

20,7

5,2 4,4 4,2 3,7 3,1 2,5 2,3 1,9 1,3 0,6 0,5 0,3 0,2 0,2

DE IT NL ES FR AT BE UK SE DK IE FI EL PT LU

Kraje UE-15 przekazały na realizację polityki spójności w krajach GW

ok. 120 mld euro. Łączne korzyści ekonomiczne krajów UE-15

wynikające z realizacji polityki spójności w GW wynoszą 96.6 mld

euro, co przekłada się na ok. 80% wpłat

75%

15%

10%

pośrednie korzyści eksportowe

bezpośrednie korzyścieksportowe

51 mld EUR w cenach z 2010 r.

kontekst NSRO – wymiar terytorialny (PL AD 2006)

zróżnicowania wewnątrz- i

międzyregionalne PKB

warunki życia gospodarstw domowych

wykorzystanie środków UE 2004-2006

85%

40%

95%

12%

8%

19%

19%

72%

27%

19%

0% 50% 100%

kanalizacja

internet

wodociąg

ustawowe

min. egzystencji

do

stę

p d

o in

fra

str

uktu

ryu

bó

stw

o

wieś miasto

Warszawa

Wrocław

Katowice

Poznań

Trójmiasto

Łódź

Kraków

Szczecin

17 000 zł

34 000 zł

51 000 zł

68 000 zł

85 000 zł139% 135% 134% 130%

97% 96% 95% 93% 91%

80% 75%

68% 66% 64% 62% 57%

69%

98% 99%

116%

81%

137%

111%

100% 110%

77% 81% 82%

128%

86%

106% 107% 106%

117%

04-06 07-13

interwencja w przekroju terytorialnym

wyrównawcze działanie PO RPW

dodatkowe inwestycje w samorządach

koncentracja na miastach

wojewódzkich

4 322 4 847

2 457 1 679

1 204

PolskaWschodnia

pozostałewojewództwa

KPO RPO PO RPW

496 zł 374 zł 586 zł 493 zł

60 zł 57 zł

166 zł 204 zł 71 zł 77 zł

261 zł 385 zł

pozo

sta

łew

oje

wó

dztw

a

Po

lska

Wsch

od

nia

pozo

sta

łew

oje

wó

dztw

a

Po

lska

Wsch

od

nia

2004-2008 2009-2014

fundusze europejskiewspółfinansowanie krajowe projektów UEkrajowe

struktura interwencji

duże i średnie miasta vs małe miasta i wieś

wsparcie MOF do pozostałej części regionu (100%)

→ ale nie wszystkie RPO

były takie same!

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

obszary miejskie obszary miejsko-wiejskie iwiejskietransport

ochrona środowiska i energetykakultura i turystykakonkurencyjność i innowacyjnośćinneinfrastruktura społecznaICT

253%

115%

197%

wsparcie MOF/resztawojewództwa

KPO RPO łącznie0% 50% 100%150%200%250%

podkarpackie

opolskie

lubelskie

lubuskie

zachodniopomorskie

wielkopolskie

dolnośląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

małopolskie

kujawsko-pomorskie

łódzkie

podlaskie

pomorskie

śląskie

mazowieckie

skuteczność interwencji w przekroju terytorialnym

wpływ na poziomie lokalnym

(estymacja przez dopasowanie)

wpływ polityki spójności na rozwój województw Polski Wschodniej

(EUImpactMOD – wpływ w %)

wskaźnik poziom interwencja efekt

wynagrodzenia powiat

PS +

PROW/RYB

Y

+

rynek pracy powiat

PS +

PROW/RYB

Y

brak

wpływu

inwestycje w

przedsiębiorstwac

h

powiat

PS

(wsparcie

dla firm)

+

wpływy JST z PIT powiat,

gmina PS +

0

2

4

6

8

10

12

14

Polska Polska Wschodnia

lubelskie podkarpackie

podlaskie świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

skuteczność interwencji w przekroju terytorialnym

ranking PKB

PS a współczynnik zmienności (NTS2)

+124

+51 +49 +35

+25 +23 +11 +10 +7 +8 +9 +3 +5 +3 +5 +2

1

70

139

208

277

RIS 2016 w por. do RIS

2008 województwa

moderate

innovators

0

mazowieckie, dolnośląskie, śląskie,

pomorskie, łódzkie, małopolskie,

podlaskie, podkarpackie

↗ zachodniopomorskie

modest

innovators

↘ wielkopolskie, lubelskie, opolskie,

świętokrzyskie, kujawsko-pomorskie

0 warmińsko-mazurskie, lubuskie

pozycje polskich regionów

Regional Innovation Scoreboard

0,0 0,0

-0,1

-0,3

-0,7

-1,1

-1,5 -1,5

-1,6 -1,6

-1,2

-0,7

-0,5

-0,3 -0,2

-0,1 -0,1

0,0

-1,8

-1,6

-1,4

-1,2

-1,0

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0,0

0

5

10

15

20

25

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

2022

2023

wpływ NSRO (prawa oś) z NSRO bez NSRO

transport

co wiemy o interwencji

5,13

0,57

0,38

(0,10)

(0,11)

(0,29)

(1,26)

drogi

porty i drogi wodne

porty lotnicze

ścieżki rowerowe

drogi śródlądowe

transport multimodalny

kolej

71,89%

0,14%

0,58% 0,76%

4,07%

4,89%

17,67% 28,11%

pozostałe transport multimodalny

porty lotnicze porty i drogi wodne

transport publiczny kolej

drogi

struktura

ogółem

w porównaniu z innymi krajami

V4+4

udział polityki spójności w

łącznych wydatkach na

transport

54% 49%

45%

35% 34% 31%

25% 24% 19%

10% 10% 8% 3% 2% 1%

11%

infrastruktura drogowa

struktura wydatków

w ramach polityki

spójności

gęstość sieci autostrad

znaczenie polityki

spójności

wybrane wnioski z

ewaluacji

20768

1595 6550

drogi objęte interwencją

długość dróg

nowe zmodernizowane

poprawa dostępności

transportowej najważniejszych

ośrodków

skrócenie czasu dojazdu do ośrodków

koncentracji rozwoju

gospodarczego

w dalszym ciągu większa niż w innych krajach

dominacja transportu drogowego

„konsumpcyjny” charakter części

inwestycji, szczególnie dróg

lokalnych

wypadkowość spada, ale w

niewystarczającym tempie

46%

34%

8%

14%

17%

16%

PL V4+4

drogi regionalne i lokalne

drogi krajowe

drogi ekspresowe i autostrady

18,61

20,81

2,16

5,09

2006

2015

Polska UE(15)

663

297

412

956

484

239

autostrady

ekspresowe

km w 2006

km wybudowane w ramach POIiŚ

km wybudowane z innych funduszy

infrastruktura kolejowa

10%

20%

6%

4%

3%

3%

PL V4+4

tabor kolejowy

drogi kolejowe (poza TEN-T)

drogi kolejowe (TEN-T)

struktura wydatków

w ramach polityki

spójności

wybrane wnioski z

ewaluacji struktura długości torów wg

prędkości

znaczenie polityki

spójności

12%

6% 6% 4%

3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1%

0% 0%

2%

Po

rtu

ga

lia

Sło

we

nia

Ita

ly

Bu

łgaria

Gre

cja

Czech

y

Wę

gry

Litw

a

Sło

wa

cja

PO

LS

KA

Fra

ncja

Nie

mcy

Ru

mu

nia

His

zp

ania

Esto

nia

Og

ółe

m

zahamowanie spadku liczby

pasażerów

wyraźne podniesienie

prędkości na liniach kolejowych –

oszczędności czasu w przewozach

wyraźna poprawa jakości infrastruktury pasażerskiej (stan i wyposażenie stacji i

przystanków)

niedostosowanie przepustowości

układu do potrzeb, szczególnie w aglomeracjach

poprawa jakości taboru ale

zaniedbania w ofercie przewozowej,

szczególnie w transporcie regionalnym

nierozwiązane problemy transportu

towarowego – dominacja ładunków

masowych

2010

2016

0 < 50 50-80 80-120 120-160 190-200

transport miejski/publiczny

wybrane wnioski z

ewaluacji

ponad

700 nowych i

zmodernizowanyc

h tramwajów

około

1.5

tys.

nowych

autobusów

2,5% 2,9%

PL V4+4

transport miejski

struktura wydatków

w ramach polityki

spójności

3

3,2

3,4

3,6

3,8

4

4,2

60

65

70

75

80

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

zadowolenie [PL]

zadowolenie [EU25]

liczba pasażerów [PL, mld]

zadowolenie pasażerów a przewozy

wzrost dostępności komunikacji

miejskiej dzięki inwestycjom w

tabor

unowocześnienie systemów

zarządzania ruchem,

dystrybucji biletów i informacji p.

wciąż spadająca liczba pasażerów

komunikacji miejskiej, z wyjątkiem

największych miast

pomimo nowego taboru spadająca

praca przewozowa

zbyt duże wsparcie transportu

drogowego w ramach inwestycji

w komunikacje miejską

ochrona środowiska i energetyka

co wiemy o interwencji?

różnice udziału w podziale na tematy (różnica w punkach

procentowych w porównaniu ze średnią dla V4+4)

udział w łącznym dofinansowaniu UE

87,50%

0,99%

1,02% 1,27%

1,57%

5,47%

2,18% 12,50%

pozostałeOZEefektywność energetyczna i kogeneracjaenergia konwencjonalna (infr.)gospodarka odpadamigospodarka wodno-ściekowaochrona środowiska - inne

0,80

(0,03)

(0,44)

(0,45)

(2,22)

(2,74)

energiakonwencjonalna (infr.)

OZE

gospodarka odpadami

efektywnośćenergetyczna

ochrona środowiska -inne

gospodarka wodno-ściekowa

gospodarka wodno-ściekowa

efekty wsparcia

udział NSRO w inwestycjach z okresu

2009-2014

NSRO odpowiada za ok 6 p.p. zmiany

ogółem

60%

85%

20%

69%

89%

37%

Ogółem Miasto Wieś

Odsetek ludności korzystającej z sieci

kanalizacyjnej

2006 2014

24.6 tys. km

wybudowanej lub

zmodernizowanej

sieci

kanalizacyjnej

2.2 mln

osób

przyłączonych do

sieci

kanalizacyjnej

413 wybudowanych

oczyszczalni

ścieków 55%

70%

97%

45%

30%

3%

wybudowana siećkanalizacyjna

osobypodłączone do

kanalizacji

noweoczyszczalnie

udział NSRO inne źródła

gospodarka odpadami

efekty wsparcia

formy zagospodarowania

odpadów zasięg NSRO

105 MBT

6 termospalarni

1115 gmin objętych

wsparciem

40% RIPOK objętych

wsparciem

19%

73%

44%

7%

56%

2006 2015inne formy zagospodarowania

odpady składowane

odpady niepoddanezagospodarowaniu

46%

46%

gminy objętewsparciem z

NSRO

populacjaobjęta

zasięgiemwspartychinstalacji

NSRO

OZE i efektywność energetyczna

moc zainstalowana elektryczna w ramach

NSRO (MW)

wkład NSRO (2009-2015)

10

5

49

64

238

753

małe i mikro OZE(<0,2 MW)

elektrownie wodne

biogazownie

elektrowniesłoneczne

elektrownie nabiomasę

elektrowniewiatrowe

insta

lacje

>0,2

MW

udział mocy zainstalowanej w ramach NSRO w

zmianie w latach 2009-2015

12%

18%

27%

41%

69%

21%

elektrowniewodne

elektrowniewiatrowe

elektrownie nabiomasę

elektrowniesłoneczne

biogazownie

instalacje <0,2MW łącznie

4,40%

10,80%

2,60%

2008 2015

udział energii elektrycznej z OZE w końcowym zużyciu energii elektrycznej brutto

10,90%

14,0%

0,33%

2008 2015

udział energii z OZE w końcowym zużyciu brutto w ciepłownictwie i chłodnictwie

pozostałe inwestycje NSRO

rynek pracy

co wiemy o interwencji

86%

7%

2% 5%

14%

Europejski Fundusz Społeczny

wsparcie rynku pracy

integracja społeczna

edukacja 0,46

0,15

0,15

(0,07)

(1,10)

adaptacyjnośćpracowników

instytucje rynku pracyi pomocy społecznej

integracja społeczna

APRP,samozatrudnienie

edukacja

porównanie z krajami V4+4

EFS w liczbach

9,5 mln uczestników

Bezrobotni:

2 mln

W tym długotrwale:

700 tys.

Zatrudnieni:

4 mln

1,4 mln MŚP

1 mln administracja

Bierni zawodowo:

3 mln

3,3 mln z terenów wiejskich

361 tys. os. Niepełnosprawnych

Kobiety:

57%

90%

podstawowe 80%

szkoły

zawodowe

Placówki, które uzyskały wsparcie:

przedszkola 40%

technika* 95%

gimnazja* 95%

licea* 76% * Odsetek (%) JST, w których

realizowano projekty w danym

typie szkoły w PO KL

aktywne polityki rynku pracy

efekty

10,6%

7,1%

4,8%

0,8%

udział bezrobotnychaktywizowanych z

PO KL wśród ogółubezrobotnych

(średniorocznie)

udział pracującychdzięki PO KL brutto

(max)

udział pracującychdzięki PO KL brutto

(min)

udział pracującychdzięki PO KL netto

oddziaływanie PO KL na bezrobocie

1,3 mln

bezrobotnych

aktywizowanych w

latach 2008-2015

26% środków FP na

ALMP stanowił PO

KL

45-

67%

uczestników

pracowało po 6

miesiącach

8 p.p. oszacowana

kontrfaktycznie

efektywność netto

20-

42% znalazło potencjalnie

trwałe zatrudnienie

wysoki odsetek uczestników podjął pracę, ale efekty

netto były relatywnie słabe

znaczący był problem „creamingu”

szczególnie po wprowadzeniu

wymogu efektywności

zatrudnieniowej

skuteczniejsze i lepiej oceniane przez

uczestników były formy

wprowadzające na rynek pracy (staże, praktyki, dotacje)

niska skuteczność wielu szkoleń,

pośrednictwa pracy i doradztwa

zawodowego

niska efektywność kosztowa wsparcia

relatywnie niska jakość podjętego zatrudnienia (typ

umowy, wynagrodzenie)

wsparcie samozatrudnienia

efekty przeżywalność

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2011 2012 2013

PL zał. 2011 PO KL zał. 2011

244 tys.

dotacji i ponad 3 tys.

pożyczek na założenie

własnej firmy

79% firm istnieje po 18

miesiącach

56% firm istnieje po 30

miesiącach

66% firm nie powstałoby bez

uzyskanego wsparcia

8,9% wszystkich firm powstałych

w okresie 2008-2015

otrzymało dotację z PO KL

przeżywalność firm powstałych z PO KL na poziomie zbliżonym do ogółu nowopowstałych

przedsiębiorstw

najwyższa przeżywalność firm prowadzonych przez mężczyzn, w wieku 25-

49, najlepiej wykształconych

podwyższone ryzyko zaprzestania działalności prowadzonej przez osoby długotrwale bezrobotne,

w wieku 18-24 i 50+

innowacyjność i konkurencyjność

co wiemy o interwencji?

struktura wewnętrzna porównanie z krajami V4+4

2,66

0,69

0,42

(0,07)

(1,48)

bezpośrednie wsparcieinwestycyjne (innowacje)

infrastruktura i działalnośćbadawczo-rozwojowa

bezpośrednie wsparcieinwestycyjne (ICT)

wsparcie pośrednie, otoczniebiznesu, IIF

bezpośrednie wsparcieinwestycyjne (inwestycje)

4,9%

4,4%

5,2%

2,6% 17,2%

infrastruktura i działalność badawczo-rozwojowa

wsparcie pośrednie, otocznie biznesu, IIF

bezpośrednie wsparcie inwestycyjne (innowacje)

bezpośrednie wsparcie inwestycyjne (inwestycje)

bezpośrednie wsparcie inwestycyjne

19 997

26 471

wsparteprzedsiębiorstwa

projekty

0%

20%

40%

60%

80%

100%

mikro małe średnie duże

struktura wsparcia

0,6%

10,0%

20,3%

10,0%

mikro

małe

średnie

duże

znaczenie dotacji

inwestycyjnych

9,7%

18,7%

11,1%

4,0%

mikro

małe

średnie

duże

około 1.1% wszystkich

przedsiębiorstw

(niefinansowych

)

około 7.7% łącznych

nakładów

inwestycyjnych

(2008-2015)

projekty o wartości ok. 69 mld zł

z czego ok. 24 mld to dofinansowanie

UE

kontekst makroekonomiczny – o co chodzi?

PKB i inwestycje w Polsce działalność innowacyjna i

badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw

50

100

150

200

250

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

PKB inwestycje

50

100

150

200

250

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

innowacyjność B+R

dotacje: efekty mikro a efekty makro

zmienna RPO PO IG

4 duże

skala

działalności

zatrudnienie +

x

poziom inwestycji

wartość środków trwałych + +#

przychody

eksport +*

nadwyżka zysk netto +*

wynagrodzenia +* +#

innowacyjnoś

ć,

produktywnoś

ć

innowacyjność (0/1) + +

wydatki B+R +

TFP x x +

efekt deadweight

problem skali innowacyjności

znaczenie w przekroju

terytorialnym

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

200

8

201

0

20

12

201

4

201

6

201

8

202

0

202

2

202

4

202

6

20

28

203

0

efekt równowagi ogólnej

efekt bezpośredni

efekt typu 'spillover'

wpływ polityki spójności na nakłady na innowacyjność

(wstępne oszacowania)

instrumenty finansowe (programy regionalne)

2,59

3,11

4,15

1,08

1,30

4,61

dofinansowanie UE

wartość projektówpośredników

wartość udzielonychpożyczek

dofinansowanie UE

wartość projektówpośredników

wartość poręczonychkredytów

pożyczki

porę

cze

nia

16.2 tys. odbiorców

ostatecznych

4.2x dla środków UE

32.6 tys. odbiorców

ostatecznych

1.6x dla środków UE

0% 50% 100%

liczba

wartość

mikro małe średnie

0% 50% 100%

liczba

wartość

mikro małe średnie

mld

zł

podsumowanie

co możemy powiedzieć o samej ewaluacji?

analizy makroekonomiczne i terytorialne

transport

ochrona

środowiska i

energetyka

rynek pracy

i kapitał ludzki

innowacyjność

i konkurencyjność,

w tym

bezpośrednie

wsparcie firm

inne

ewaluacje

tematyczne

co możemy powiedzieć o samej ewaluacji?

List jest tak długi, ponieważ nie miałem

czasu napisać krótszego.

I have only made this letter longer

because I have not had the time to

make it shorter.

- Blaise Pascal, 1656

r.

w produkcji…

Synteza efektów polityki

spójności w Polsce

Synteza efektów polityki

spójności w krajach

V4+4

dziękuję! thank you!