Odyseja 2061Pamici niezwykej Judy-Lynn Del Rey, ktra jako wydawca kupia t ksik za jednego dolara nie majc pewnoci, czy nawet tyle jest warta.

Od Autora Odyseja kosmiczna 2010 nie bya dalszym cigiem powieci Odyseja kosmiczna 2001; rwnie ta ksika nie jest zwyk kontynuacj wtkw Odysei 2010. Wszystkie trzy powieci naley traktowa jako wariacje na ten sam temat, powizane wielu postaciami i sytuacjami, niekoniecznie jednak rozgrywajce si w tym samym Wszechwiecie. Nowe wydarzenia zachodzce od roku 1964 wanie wtedy Stanley Kubrick zaproponowa mi (na pi lat przed wyldowaniem czowieka na Ksiycu!) wspln prac nad przysowiowym dobrym filmem science fiction uniemoliwiy logiczn kontynuacj wtkw powieci, pniejsze bowiem historie opieraj si na odkryciach i zdarzeniach, ktrych trudno si nawet byo spodziewa, kiedy pisaem wczeniejsze ksiki. Odyseja 2010 moga powsta dziki olniewajcym, szeroko znanym przelotom Voyagera nie opodal Jowisza, ale nie zamierzaem powraca na to terytorium a do momentu otrzymania wynikw jeszcze ambitniejszej misji sondy Galileusz. Galileusz mia umieci prbnik w atmosferze Jowisza, sam krc niemal przez dwa lata pord wszystkich wikszych satelitw tej planety. Prbnik zamierzano wystrzeli z promu kosmicznego w maju 1986 roku, a cel mia by osignity w grudniu 1988. Miaem wic nadziej, e okoo roku 1990 bd mg skorzysta z powodzi nowych informacji o Jowiszu i jego ksiycach.

Niestety, wskutek tragedii Challengera w scenariusz okaza si niewykonalny; Galileusz obecnie znajduje si w osobnym pomieszczeniu w Laboratorium Napdw Odrzutowych musi poczeka na nowy statekwyrzutni. Bdzie dobrze, jeli znajdzie si w strefie Jowisza siedem lat po wyznaczonym terminie. Postanowiem nie czeka. Arthur C. Clarke

Colombo, Sri Lanka kwiecie 1987 r.

I Zaczarowana gra 1. Lata hibernacji Trzymasz si doskonale jak na siedemdziesiciolatka - zauway doktor Gazunow spogldajc znad ostatniego wydruku Medcomu. Nie dabym ci wicej ni szedziesit pi lat. Mio mi to sysze, Oleg. Zwaszcza e licz ju sobie sto trzy wiosny, o czym doskonale wiesz. Znw to samo! Mgby kto pomyle, e nie czytae ksiki profesor Rudenko! Przemia, stara Katierina! Planowalimy spotkanie z okazji jej setnych urodzin. To takie przykre, e nie doczekaa Stao si tak dlatego, e spdzaa za duo czasu na Ziemi. Co za ironia losu! I pomyle, e to wanie ona ukua synny slogan: Grawitacja sprowadza staro.

Doktor Heywood Floyd spojrza w zamyleniu na wci zmieniajc si panoram przepiknej planety, oddalonej zaledwie o sze tysicy kilometrw planety, na ktrej jego noga nie postanie ju nigdy. Istotnie, na prawdziw ironi zakrawa fakt, e mimo najbardziej absurdalnego wypadku, jaki przydarzy mu si w yciu, nadal cieszy si wspaniaym zdrowiem, podczas gdy niemal wszyscy jego przyjaciele poumierali. By wwczas na Ziemi dopiero od tygodnia. Wbrew wszelkim ostrzeeniom i wasnemu przekonaniu, e jemu nic takiego nie moe si przytrafi, spad, a raczej zszed przypadkowo z balkonu drugiego pitra. (Owszem witowa, ale zasuy sobie na to by bohaterem nowego wiata, na ktry wrci Leonow.) Zamania w wielu miejscach doprowadziy do komplikacji, z ktrymi mg sobie poradzi jedynie personel Szpitala Kosmicznego im. Pasteura. Wydarzyo si to w 2015 roku. A teraz z trudem temu wierzy, ale na cianie wisia kalendarz by ju rok 2061. Biologiczny zegar Heywooda Floyda spowolnia dziki jednej szstej ziemskiej grawitacji w kosmicznym szpitalu, ale to jeszcze nie wszystko zegar w dwukrotnie bieg w przeciwn stron. Obecnie powszechnie sdzono, cho nie zgadzay si z tym niektre autorytety, e hibernacja powstrzymuje proces starzenia, a nawet pozwala odmodnie. Floyd sta si modszy dziki podry na Jowisza i z powrotem. Mylisz wic, e cakiem bezpiecznie mog lecie? W tym Wszechwiecie nic nie jest bezpieczne, Heywoodzie. Mog ci tylko zagwarantowa, e nie istniej adne przeciwwskazania natury fizjologicznej. Poza tym na pokadzie Wszechwiata znajdziesz si w rodowisku podobnym do tego, w ktrym obecnie przebywasz. Moe nie bdzie tam tak hm doskonaej opieki medycznej, jak mamy tutaj u Pasteura, ale doktor Mahindran jest naprawd dobry. W przypadku problemw, z ktrymi nie dawaby sobie rady, moe ci znw zahibernowa i przysa z powrotem do nas franco loco.

Floyd bardzo chcia usysze tak diagnoz, mimo to jego rado dziwnie mieszaa si ze smutkiem. Caymi tygodniami bdzie daleko od domu, w ktrym spdzi niemal p wieku, nie mwic ju o wszystkich przyjacioach z ostatnich lat. I cho Wszechwiat by luksusowym liniowcem w porwnaniu z prymitywnym Leonowem (unoszcym si teraz wysoko nad Dal jako jeden z gwnych eksponatw Muzeum Lagrange'a), w kadej duszej wyprawie kosmicznej nadal kry si pewien element ryzyka. Szczeglnie w podrach o tak pionierskim charakterze jak ta, do ktrej si wanie teraz przygotowywa Z drugiej strony, moe naprawd tego chcia od ycia, majc swoje sto trzy lata na karku (lub tylko wesoe i szczliwe szedziesit pi wedug kompleksowej diagnozy geriatrycznej nieyjcej ju profesor Rudenko). Przez ca ostatni dekad gnbi go narastajcy niepokj i niezrozumiay brak zadowolenia z ycia, ktre stao si zbyt wygodne i poukadane. Pomimo wszystkich ekscytujcych, podejmowanych w caym Ukadzie Sonecznym projektw odnowy Marsa, stworzenia pierwszej bazy na Merkurym, zazielenienia Ganimedesa Floyd nie mg znale dla siebie celu, na ktrym byoby warto skoncentrowa zainteresowania i wci niema energi. Stan jego uczu najlepiej oddawa wiersz jednego z pierwszych poetw Ery Naukowej, ktry gosi ustami Odyseusza/Ulissesa:

ycie kbice si na yciu To wszystko za mao, bo c zostanie po mnie Chobym mia ich milion; wybawiam kad godzin Z wieczystej ciszy. I co jeszcze Ofiarodawc nowoci cho ze s jego zamiary Bowiem da mi trzy soca na zapas i przechowanie I ponurego ducha skamlcego w pragnieniu Pjcia tropem wiedzy, ktra jak spadajca gwiazda Znika za horyzontem najdalszej ludzkiej myli.

Trzy soca zaiste! Byo ich wicej ni czterdzieci; Ulisses powinien si za niego wstydzi. Ale nastpny wiersz ktry Floyd tak samo dobrze pamita wyraa to lepiej: By moe zmyj nas morskie prdy: I postawimy stop na Wyspach Szczliwych, Gdzie ujrzymy wielkiego Achilla, ktrego znalimy. Cho wiele nam zabrano, nie mniej pozostao; i cho Brakuje nam tej siy, ktra w dawnych czasach Poruszaa niebo i ziemi, jestemy, jacy jestemy; Jeden pozosta w nas duch heroicznych serc, Rwanych zbem czasu i losu, lecz silnych wol, By walczy, by szuka, by znale I nigdy si nie poddawa. By szuka, by znale No c, teraz wiedzia, czego ma zamiar szuka i co znajdzie dokadnie bowiem zdawa sobie spraw, gdzie to jest. Pominwszy jak niewyobraaln katastrof, ten obiekt nie mg przed nim umkn. Nie by to cel, o ktrym marzyby od dawna, ba, nawet teraz nie wiedzia jeszcze do koca, dlaczego cel w sta si nagle tak wany. Floyd wyobraa sobie, e nie zarazi si gorczk, ktra po raz kolejny ogarniaa ludzko ju po raz drugi za jego ycia! i bardzo si pomyli. A moe to niespodziewane zaproszenie do udziau pord szczupej elity znakomitoci - w misji Wszechwiata rozpalio jego wyobrani i obudzio w nim entuzjazm, z czego nawet nie zdawa sobie sprawy. Bya jeszcze jedna moliwo. Cigle pamita, po tylu latach, jakim rozczarowaniem w oczach ludzi stao si poprzednie zblienie, w roku 19851986. Teraz nadarzaa si okazja dla niego ostatnia, a pierwsza dla ludzkoci do powetowania strat i rozczarowa. W dwudziestym wieku jedynie przeloty sond umoliwiay obserwacj obiektu z bliska. Tym razem ma doj do prawdziwego ldowania, nie mniej pionierskiego anieli pierwsze kroki Armstronga i Aldrina na Ksiycu.

Doktor Heywood Floyd, weteran misji do Jowisza z lat 2010-2015, ulatywa myl ku upiornemu przybyszowi, ktry znowu wraca z gbin kosmosu, przypieszajc z sekundy na sekund wraz ze zblianiem si do okranego Soca. Pomidzy orbitami Ziemi i Wenus najsynniejsza ze wszystkich komet spotka si z nie ukoczonym jeszcze teraz liniowcem kosmicznym Wszechwiat podczas dziewiczego lotu tego statku. Nie ustalono jeszcze dokadnie punktu rendez-vous, ale Floyd podj ju decyzj. Halley lec do ciebie szepn. 2. Ujrzana po raz pierwszy Nieprawd jest, e trzeba opuci Ziemi, by w peni doceni pikno niebios. Rozgwiedone niebo ogldane ze szczytu wysokiej gry w bezchmurn noc, z dala od sztucznych rde wiata, nawet w kosmosie nie moe wyda si wspanialsze. Cho gwiazdy ogldane poza atmosfer sprawiaj wraenie janiejszych, oko ludzkie nie jest w stanie oceni rnicy; aden za pokad obserwacyjny nie zastpi jednego spojrzenia na przejmujcy widok poowy gwiezdnej sfery. Heywood Floyd by wicej ni zadowolony ze swego prywatnego punktu obserwacyjnego, zwaszcza gdy cz mieszkalna wolno obracajcego si kosmicznego szpitala pozostawaa w cieniu. W prostoktnym polu widzenia oglda wwczas gwiazdy, planety, mgawice, a czasami przymiewajcego wszystko swym blaskiem Lucyfera, nowego rywala Soca. Mniej wicej dziesi minut przed rozpoczciem swojej sztucznej nocy Floyd wycza wszystkie wiata w kabinie nawet rezerwowe czerwone lampki, by przywykn do zupenych ciemnoci. Troch pno w swym yciu inyniera kosmicznego nauczy si docenia przyjemnoci wynikajce z przygldania si niebu nie uzbrojonym okiem astronoma, lecz potrafi ju rozpozna prawie kad konstelacj, nawet jeli widzia tylko may jej wycinek.

Niemal kadej nocy owego maja, gdy kometa przelatywaa wewntrz orbity Marsa, sprawdza jej pozycj na mapach gwiezdnych. Co prawda atwo mona j byo dostrzec za pomoc dobrej lornetki, ale Floyd uparcie wzbrania si przed siganiem po sprzt optyczny; prowadzi ze sob ma gr, sprawdzajc, jak jego starzejcy si wzrok sprosta wyzwaniu. Dwaj astronomowie z obserwatorium w Mauna Kea twierdzili, e ju im si udao dostrzec komet goym okiem, ale nikt temu nie wierzy; podobne rewelacje zgaszane przez pacjentw Pasteura traktowano z jeszcze wiksz rezerw. Na dzi przewidywano co najmniej szst wielko, moe wic mu si poszczci Wytyczy lini od Gammy do Epsilonu i spojrza w kierunku wierzchoka wyimaginowanego, opartego na niej trjkta rwnobocznego zupenie tak, jakby dziki wysikowi woli mg przenikn wzrokiem cay Ukad Soneczny. I zobaczy j! Tak samo, gdy j widzia po raz pierwszy przed siedemdziesiciu szeciu laty, niezbyt rzucaa si w oczy, ale nie mona jej byo pomyli z niczym innym. Jeliby nie wiedzia, gdzie patrze, zapewne by jej nie zauway albo zlekceway jako odleg mgawic. Goym okiem widzia jedynie maleki, idealnie okrgy punkcik mgy; mimo wysiku renic nie by w stanie dostrzec zarysu ogona. Lecz maa flotylla prbnikw, eskortujcych komet od miesicy, odnotowaa ju pierwsze wybuchy gazowo- -pyowe, ktre niedugo stworz janiejcy ogon pord gwiazd, zwrcony w kierunku dokadnie przeciwnym do Soca twrcy owego ciaa niebieskiego. Heywood Floyd, jak niemal wszyscy mieszkacy Ziemi, obserwowa transformacj zimnego, ciemnego nie, niemal czarnego jdra zbliajcego si do wewntrznej czci Ukadu Sonecznego. Po siedemdziesiciu latach zamroenia skomplikowana mieszanina wody, amoniaku i innych substancji zaczynaa topnie i wrze. Latajca gra, ksztatem i rozmiarami przypominajca z grubsza wysp Manhattan, co pidziesit trzy godziny obracaa si na kosmicznym ronie; gdy ciepo Soca przedostao si przez izolacj zmarzliny, skroplone gazy sprawiay, e

kometa Halleya zacza si zachowywa jak przeciekajcy kocio parowy. Strumienie pary wodnej przemieszanej z pyem i piekieln ambrozj zwizkw organicznych wybuchay z przynajmniej szeciu maych kraterw; najwikszy z nich rozmiarami zbliony do boiska pikarskiego wybucha regularnie na dwie godziny przed lokalnym witem. Wyglda identycznie jak ziemski gejzer, tote od razu nazwano go Stary Wierny*.

Old Faithful nazwa najbardziej znanego gejzeru w amerykaskim Parku Narodowym Yellowstone (przyp. tum.).

Floyd fantazjowa ju, e stoi na krawdzi krateru, czekajc na wschd Soca ponad ciemnym, zwichrowanym krajobrazem komety, ktry zna doskonale dziki zdjciom z kosmosu. Niestety, w kontrakcie nie byo ani sowa o pasaerach opuszczajcych statek po jego wyldowaniu na Halleyu. Przywilej ten zosta zarezerwowany dla zaogi i personelu naukowego. Z drugiej strony, may druczek nie zawiera niczego, co absolutnie wzbraniaoby wyjcia! Niele si namcz, eby mnie od tego odwie pomyla Heywood Floyd. Z pewnoci dam sobie jeszcze rad w skafandrze. A jeli nie Przypomnia sobie przeczytane niegdy sowa kogo ze zwiedzajcych Tad Mahal: Gotw bybym jutro umrze za taki monument jak ten. Floyd z radoci przenisby ycie na komet Halleya. 3. Nowy pocztek Pomijajc nawet ten enujcy wypadek, jaki mu si zdarzy, powrt na Ziemi nie byby dla niego atwy. Pierwszy szok przey zaraz po rewitalizacji, kiedy doktor Rudenko wybudzia go z dugiego snu. Obok niej falowaa sylwetka Waltera Curnowa i chocia Floyd nie doszed jeszcze cakiem do siebie, wiedzia ju, e co byo nie

tak; powitania po przebudzeniu wyday mu si nieco przesadne i niezbyt dobrze maskoway skrywane napicie. Dopiero gdy odzyska peni wiadomoci, poinformowali go, e doktora Chandry nie ma ju wrd ywych. Gdzie w okolicach Marsa po prostu wyzion ducha tak dyskretnie, e nawet monitory nie potrafiy dokadnie okreli czasu jego mierci. Pozostawione w kosmosie ciao Chandry podyo wasnym torem po orbicie Leonowa, aby pniej pochony je soneczne ognie. Przyczyna mierci pozostaa nie znana, lecz Maks Brajlowski wyrazi pewien pogld, ktrego mimo jego nienaukowoci nie odwaya si kwestionowa nawet doktor Rudenko. Nie mg y bez Hala. Walter Curnow, tak, wanie Walter, dorzuci kolejn myl: Ciekawe, jak Hal to przyjmie. Przez cay czas co przecie nasuchuje naszych komunikatw. Dowie si prdzej czy pniej. A teraz Waltera te nie byo wrd ywych, podobnie jak caej reszty oprcz maej eni. Floyd nie widzia jej od dwudziestu lat, lecz co roku dostawa od niej kartk przed Gwiazdk. Ostatnia wci jeszcze wisiaa przypita nad biurkiem. Przedstawiaa trojk cignc przez kopne rosyjskie niegi sanie pene prezentw, a zaprzg obserwoway z wygldu bardzo wygodniae wilki. Czterdzieci pi lat! A czasem wydawao si, e Leonow dopiero wczoraj powrci na ziemsk orbit ku radoci caego rodzaju ludzkiego. Radoci dziwnie wyciszonej penej szacunku, lecz pozbawionej entuzjazmu. Wyprawa na Jowisza zakoczya si zbyt duym sukcesem: otworzya puszk Pandory, ktrej zawartoci dotd w peni nie poznano. Gdy na Ksiycu odkryto czarny Monolit nazwany Anomali Magnetyczn Tycho Jeden wiedziaa o tym jedynie garstka wtajemniczonych. Dopiero po zakoczonej niepowodzeniem misji Discovery wiat dowiedzia si, e przed czterema milionami lat przez Ukad Soneczny przemieszczay si inteligentne istoty, ktre zostawiy swoj wizytwk. Wiadomo okazaa si

rewelacj, cho trudno by j uzna za niespodziank. Czego w tym rodzaju wyczekiwano od dziesicioleci. A wszystko to zdarzyo si na dugo przed powstaniem gatunku ludzkiego. Na orbitujcym wok Jowisza Discovery doszo do serii tajemniczych wypadkw, nie istniay jednak dowody, i moe chodzi o co wicej ni zwyk awari urzdze statku. Filozoficzne konsekwencje istnienia AMT-1 byy ogromne, gdy jednak rozwayo si rzecz od strony praktycznej, ludzie nadal pozostawali samotni we Wszechwiecie. A potem wszystko si zmienio. Okazao si, e w odlegoci zaledwie kilku minut wietlnych czyli o rzut kamieniem, jeli uwzgldni rozmiary kosmosu istnieje inteligencja, ktra dla wasnych niepojtych celw potrafi stworzy gwiazd, potrafi take zniszczy planet tysic razy wiksz od Ziemi. Jeszcze bardziej zowrbne znaczenie mia fakt, e inteligencja owa doskonale zdaje sobie spraw z istnienia ludzi, co udowodnia ostatnim komunikatem nadanym przez Discovery z ksiycw Jowisza tu przed zniszczeniem statku przez piekielne ognie rodzcego si Lucyfera: WSZYSTKIE WIATY S WASZE OPRCZ EUROPY NIE PRBUJCIE TAM LDOWA Wspaniaa nowa gwiazda, ktra zlikwidowaa noc na Ziemi - pominwszy kilka miesicy w roku, kiedy orbitowaa za Socem przyniosa ludziom nadziej, a jednoczenie napenia ich strachem. Napenia strachem nieznane bowiem, zwaszcza w poczeniu z domnieman wszechmoc, zawsze budzi takie pierwotne uczucia. Przyniosa nadziej ze wzgldu na przemiany, ktre jej powstanie wymusio w polityce globalnej. Czsto mawiao si, e jedyn rzecz, jaka moe jeszcze zjednoczy ludzko, jest zagroenie z kosmosu. Nikt nie mia pojcia, czy Lucyfer stanowi takie zagroenie, z pewnoci jednak sta si wyzwaniem dla ludzi. A to jak miao si okaza wystarczyo. Heywood Floyd obserwowa przemiany geopolityczne ze swojego Szpitala im. Pasteura czujc si zupenie tak, jakby sam by obcym przybyszem z kosmosu. Pocztkowo nie mia zamiaru zostawa na Pasteurze, chcia wrci

na Ziemi po zakoczeniu leczenia. Ale ku zdumieniu oraz irytacji lekarzy jego terapia zdawaa si nie mie koca. Patrzc na to z perspektywy spokojnej staroci, Floyd zrozumia, dlaczego jego koci nie chciay si zrasta. Bya to jego wina podwiadomie nie pragn wrci na Ziemi: nie mia nic do roboty na olepiajco jasnym, bkitnobiaym globie wypeniajcym jego niebo. Byway chwile, gdy wietnie rozumia, dlaczego Chandra straci ch do ycia. Na skutek czystego przypadku nie lecia przed laty ze swoj pierwsz on do Europy. Marion zgina wtedy w katastrofie lotniczej, a jej wspomnienie wydawao si teraz czci innego ycia, ktre mogo w ogle nie nalee do Floyda. Dwie crki, ktre mia z Marion, stay si przyjaznymi nieznajomymi z wasnymi rodzinami. Caroline straci natomiast z wasnej winy, cho tak naprawd nie dano mu wyboru. Nigdy nie potrafia zrozumie (a czy on sam potrafi?), dlaczego porzuci wspaniay dom, ktry wsplnie stworzyli, by uda si na dobrowolne wygnanie w zimn pustk kosmosu, daleko od Soca. Cho ju w poowie trwania tej misji zdawa sobie spraw, i Caroline nie bdzie czeka, ywi rozpaczliw nadziej, e Chris, ich syn, wybaczy mu w przyszoci. Lecz nie dane mu byo nawet i to; syn pozostawa zbyt dugo bez ojca. Zanim Floyd wrci na Ziemi, Chris znalaz sobie nowego tat w osobie partnera Caroline, ktry zaj u jej boku miejsce nieszczsnego astronauty. Poczucie wyobcowania stao si wszechogarniajce; wydawao mu si, e nigdy sobie z tym nie poradzi, ale poradzi na swj sposb. Jego ciao podstpnie weszo w spisek z pragnieniami, ktrych sobie nawet nie uwiadamia. Kiedy po przewlekej rekonwalescencji wysano go w kocu na Ziemi, jego organizm zareagowa natychmiast tak alarmujcymi symptomami czym, co nasuwao podejrzenia o martwic koci e po paru dniach musia wrci na orbit. I zosta tam na dobre jeli nie liczy kilku wypraw na Ksiyc w peni przystosowany do ycia w reimie, od grawitacji zerowej do jednej szstej normalnego cienia, narzuconym przez powoli obracajcy si szpital.

Nie by odludkiem wrcz przeciwnie. Nawet podczas rekonwalescencji dyktowa raporty, zeznawa przed nie koczcym si acuchem komisji, udziela rozlicznych wywiadw. Sta si sawn osobistoci, co go cieszyo niezmiernie dopki trwao. Pomogo zablini si wewntrznym ranom. Pierwsza pena dekada od roku 2020 do 2030 mina tak szybko, e teraz nie potrafi nawet sobie przypomnie, co byo w niej najwaniejsze. Zdarzay si zwyke kryzysy, wybuchay skandale, dochodzio do katastrof szczeglnie utkwio mu w pamici wielkie trzsienie ziemi w Kalifornii, ktrego nastpstwa obserwowa z pen przeraenia fascynacj na ekranach monitorw stacji. Przy najsilniejszym powikszeniu i sprzyjajcych warunkach pogodowych wida byo nawet pojedynczych ludzi; lecz ich niebiaski punkt obserwacyjny uniemoliwia utosamienie si z rozmazanymi punkcikami w niewyobraalnej panice uciekajcymi z poncych miast. Dopiero kamery naziemne potrafiy unaoczni im cay koszmar rozgrywajcych si scen. Podczas tamtej dekady polityczne pyty tektoniczne przesuway si czego rezultatw miano dowiadczy dopiero pniej - rwnie nieubaganie jak geologiczne, cho w odmiennym sensie: jak gdyby czas zacz si cofa. Na pocztku bowiem Ziemia bya tylko jednym superkontynentem, owa Pangea jednak w cigu eonw ulegaa podziaowi, a jego czci odsuway si od siebie na zawsze. Podobnie rzecz si miaa z gatunkiem ludzkim, ktry wyksztaci niezliczone plemiona i narody teraz znw zlewajce si w jedn cao, zatracajce powoli odwieczne rnice kulturowe i lingwistyczne. Pojawienie si Lucyfera przypieszyo w proces, lecz zacz si on dziesitki lat wczeniej wraz z nadejciem epoki napdu odrzutowego, ktra wywoaa eksplozj wiatowej turystyki. Mniej wicej w tym samym czasie i nie by to, rzecz jasna, przypadek satelity i wiatowody zrewolucjonizoway dziedzin komunikacji. Wraz z historycznym zniesieniem opat za rozmowy midzymiastowe i midzynarodowe co nastpio 31 grudnia 2000 roku kady kontakt telefoniczny sta si poczeniem

lokalnym, a ludzko powitaa nowe millennium przeksztaceniem si w jedn wielk, rozplotkowan rodzin. I podobnie jak w wikszoci rodzin, nie zawsze udawao jej si y w pokoju, lecz ktnie nie zagraay ju istnieniu caej planety. Podczas drugiej i ostatniej wojny nuklearnej uyto w walce tyle samo bomb, ile w czasie pierwszej: dokadnie dwie. I chocia ich moc bya wiksza, mier ponioso znacznie mniej osb, jako e obydwie zrzucono na sabo zaludnione tereny regiony wydobycia ropy naftowej. W tym momencie Wielka Trjka Chiny, Stany Zjednoczone i Zwizek Sowiecki - reagujc z podziwu godn szybkoci i mdroci, zamkna szczelnym kordonem strefy walki, co trwao a do osignicia porozumienia przez wyniszczone, walczce ze sob strony. Przed rozpoczciem dekady 2020-2030 nie do pomylenia by wybuch wojny pomidzy Wielkimi Mocarstwami, a przynajmniej jego prawdopodobiestwo byo tak nike jak moliwo wybuchu zbrojnego konfliktu midzy Stanami Zjednoczonymi a Kanad sto lat wczeniej. Ludzko nie zawdziczaa tego niestety gbokim przemianom w swojej naturze czy innemu pojedynczemu czynnikowi dziaao tu zwyke przedkadanie ycia ponad mier. Istniejca machina pokojowa i odpowiednie instytucje nie narodziy si w wikszoci ze wiadomych, zaplanowanych akcji: zanim politycy zdali sobie spraw, co si dzieje, wszystko byo ju na swoim miejscu i nawet niele funkcjonowao. aden m stanu, aden idealista o najgbszych przekonaniach nie stworzy ruchu Zakadnikw Pokoju; sam w termin pojawi si w momencie, gdy kto zauway, e w dowolnie wybranym okresie setki tysicy Rosjan przebywaj w Stanach Zjednoczonych, a p miliona Amerykanw znajduje si w Zwizku Sowieckim, przy czym w wikszoci s to turyci oddajcy si najczciej ulubionemu narzekaniu na tutejsz instalacj wodnokanalizacyjn. Co wicej, w obydwu grupach dopatrzono si nieproporcjonalnie wysokiej liczby osobistoci znanych w yciu publicznym synw i crek bogactwa, przywilejw i potgi politycznej.

Ale gdyby nawet komu bardzo na tym zaleao, zaplanowanie wojny na du skal byo niemoliwe. Z pocztkiem lat dziewidziesitych nastaa era powszechnej gasnosti, kiedy przedsibiorcze koncerny informacyjne zaczy wystrzeliwa satelity fotograficzne podobne do tych, ktrymi wojsko posugiwao si ju od trzydziestu lat. Pentagon i Kreml wpady we wcieko, ale jake miayby walczy z Reuterem, Associated Press czy nigdy nie zasypiajcymi, czynnymi przez ca dob kamerami Serwisu Wiadomoci Orbitalnych. Do roku 2060 wiat nie do koca si rozbroi, zosta jednak skutecznie spacyfikowany; pidziesit gowic nuklearnych, pozostaych z poprzedniej epoki, znajdowao si pod midzynarodow kontrol. Wikszo krajw przy sprzeciwie tylko dwunastu wybraa na prezydenta caej planety popularnego monarch Edwarda VIII. Kraje pozostajce w opozycji rniy si midzy sob wielkoci i znaczeniem: bya wrd nich i uparcie neutralna Szwajcaria (ktra jednak z otwartymi ramionami gocia w swych restauracjach i hotelach przedstawicieli nowej biurokracji), i Malwiny, fanatycznie bronice swej niepodlegoci przed zakusami zarwno Brytyjczykw, jak i Argentyczykw. Rozpad olbrzymiego pasoytniczego kompleksu wojskowo- -zbrojeniowego da w efekcie nie majce precedensu ale czasem naprawd niezdrowe przypieszenie wiatowego rozwoju gospodarczego. Surowce i ludzkie talenty nie znikay ju, pochaniane przez militarn czarn dziur, ktra wykorzystywaa je do wasnych destrukcyjnych celw. Teraz byy skupiane na usuwaniu wielowiekowych szkd i zaniedba, na przebudowie wiata. A take tworzeniu nowych. Ludzko po raz pierwszy w swej historii znalaza moralny ekwiwalent wojny, stana przed wyzwaniami, ktre pochaniay nadmiar jej energii i oby tak ju pozostao na nieogarnione tysiclecia. 4. Potentat Kiedy urodzi si William Tsung, nazwano go najdroszym dzieckiem w wiecie; przysugiwa mu w tytu przez dwa lata do czasu narodzin jego

siostry. Od tej pory ona staa si depozytariuszk chlubnego miana, i to na zawsze, odkd bowiem zniesiono Prawa Rodzinne, nikt nie mg go jej odebra. Ojciec obojga dzieci, legendarny sir Lawrence, urodzi si w czasach, gdy w Chinach zostaa ponownie wprowadzona surowa zasada: Jedna rodzina, jedno dziecko; jego pokolenie stao si materiaem do nie koczcych si studiw psychologicznych i socjologicznych. Nie majc ani braci, ani sistr a w wielu przypadkach rwnie ani ciotek, ani wujw ludzie z tej generacji byli unikatami w caej ziemskiej historii. Trudno stwierdzi, czy to dziki prnoci, czy moe rozgazieniu chiskich rodzin dzieci tamtych dziwnych czasw unikny w jaki sposb gbszych urazw. Oczywicie, caa ta nienormalna sytuacja musiaa odcisn na nich swe pitno, a sir Lawrence uczyni wszystko i jeszcze troch by powetowa sobie samotno swego dziecistwa. Gdy w roku 2022 urodzio si jego drugie dziecko, wszed w ycie system licencjonowania liczby potomkw. Teraz mona byo mie tyle dzieci, ile dusza zapragnie jednake pod warunkiem wniesienia odpowiedniej opaty. (Pozostali jeszcze przy yciu komunici Starej Gwardii nie byli jedynymi, ktrzy uwaali cay ten plan za przeraajcy, wszystkich oponentw jednak przegosowali pragmatycy, ktrym przypada wikszo w raczkujcym Kongresie Chiskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej.) Pierwsze i drugie dziecko byy zwolnione od opaty. Trzecie kosztowao milion soli. Czwarte dwa miliony. Pite cztery miliony. I tak dalej. A przy tym wszyscy beztrosko ignorowali fakt, e w Republice Ludowej przynajmniej teoretycznie nie powinno by kapitalistw. Mody pan Tsung (a dziao si to w latach, kiedy jeszcze nikomu si nie nio, e krl Edward nada mu Komandori Rycerza Imperium Brytyjskiego) nie dawa po sobie pozna, e mgby w ogle nosi si z jakimi planami; gdy urodzio si jego pite dziecko, wci pozostawa zaledwie ubogim milionerem. Ale mia wwczas dopiero czterdzieci lat, kiedy za kupno

Hongkongu nie naruszyo jego kapitau w takim stopniu, jak si obawia, pan Tsung doszed do wniosku, e ma w garci jeszcze sporo drobnych. Tak gosi legenda, ale jak w wikszoci opowiastek o sir Lawrensie, trudno w niej prawd oddzieli od fantazji. Z pewnoci wrd kamstw naley umieci plotk, jakoby pierwszej czci fortuny dorobi si na wydaniu synnych pirackich dzie zebranych Biblioteki Kongresu (w istocie mieszczcych si w komputerze wielkoci pudeka na buty). Cae zamieszanie wok pniejszej pozaziemskiej operacji Moduu Pamici Molekularnej powstao by moe wskutek tego, e Stany Zjednoczone zaniechay podpisania tak zwanego Ukadu Ksiycowego. Cho sir Lawrence nie by multitrylionerem, stworzony przeze kompleks korporacji ustawi go w rzdzie potg finansowych w skali caej Ziemi wcale niemae osignicie jak na syna skromnego sprzedawcy kaset wideo, urodzonego w regionie wci nazywanym Nowymi Terytoriami. Pan Tsung prawdopodobnie nawet nie zauway wydatkowania kwoty omiu milionw za szste dziecko, a nawet trzydziestu dwch milionw za dziecko sme. Szedziesit cztery miliony, ktre musia wpaci jako zaliczk na dziewite malestwo, wzbudziy jednak zainteresowanie wiatowej opinii publicznej, a po przyjciu na wiat dziesitego dziecka warto zakadw, jakie robiono w zwizku z dalszymi planami pana Tsunga, znacznie przewyszaa sum dwustu pidziesiciu szeciu milionw, ktr musiaby zapaci za kolejnego potomka. W tym momencie jednak zabraa gos lady Jasmine kobieta czca w sobie najlepsze cechy jedwabiu i stali, przemieszane w idealnych proporcjach - stwierdzajc, e dynastia Tsung ju odpowiednio jest ugruntowana. Sir Lawrence zupenie przypadkowo (jeli w interesach mona mwi o przypadku) zwiza si z przemysem kosmicznym. Wczeniej prowadzi, rzecz jasna, rozlege interesy na morzach i w transporcie lotniczym, ktrymi przewanie zajmowao si jego piciu synw wraz ze wsppracownikami. Prawdziw mioci sir Lawrence'a byy mass media gazety (zaledwie

kilka, ktre jeszcze wydawano), ksiki, magazyny (na papierze i elektroniczne), a przede wszystkim globalne sieci telewizyjne. W pewnym momencie swojego ycia kupi wspaniay stary hotel Na Pwyspie, ktry dla chiskiego chopca z biednej rodziny stanowi ongi symbol potgi i bogactwa, po czym zamieni go we wasn rezydencj i kwater gwn. Otoczy piknym rozlegym parkiem, pozbywajc si okolicznych wielkich centrw handlowych przez zepchnicie ich pod ziemi. Jego nowo powstaa Laser Excavation Corporation zarobia przy okazji fortun i swym postpowaniem daa przykad wielu miastom. Ktrego dnia, gdy podziwia nie majcy sobie rwnych krajobraz miasta po drugiej stronie portu, doszed do wniosku, e trzeba w nim jeszcze wprowadzi pewne korekty. Widok z niszych piter hotelu od lat przesania duy budynek, przypominajcy wgniecion pik golfow. Sir Lawrence postanowi pozby si tej budowli. Dyrektor Planetarium w Hongkongu powszechnie uwaanego za jedno z piciu najlepszych w wiecie by innego zdania na ten temat, niebawem wic sir Lawrence z przyjemnoci pozna czowieka, ktrego nie dao si kupi za adn cen. Panowie zaprzyjanili si, a w odpowiednim dniu doktor Hessens tein urzdzi specjalny pokaz z okazji szedziesitych urodzin sir Lawrence'a. Dyrektor planetarium nie mia wwczas pojcia, e przyczyni si do zmiany historii Ukadu Sonecznego. 5. Wprost z lodu Po upywie ponad stu lat od roku 1924, kiedy Zeiss zbudowa w Jenie prototyp optycznego projektora planetarnego, na wiecie wci dziaao kilka instrumentw tego typu, wiszcych dramatycznie nad gowami ciekawej widoku gwiazd publicznoci. Planetarium w Hongkongu ju przed kilkudziesiciu laty pozbyo si urzdze optycznych trzeciej generacji i zainstalowao znacznie wszechstronniejszy system elektroniczny. Caa potna kopua bya w zasadzie gigantycznym ekranem telewizyjnym, na

ktry skaday si tysice mniejszych paneli wywietlajcych dowolne obrazy. Program majcy uwietni urodziny sir Lawrence'a rozpoczyna si od zoenia hodu nieznanemu wynalazcy rakiety, ktry skonstruowa j w trzynastym wieku gdzie w Chinach. Dalsze pi minut zaj krtki rys historyczny, w ktrym pionierskie dokonania Rosjan, Niemcw i Amerykanw znalazy si w tle opisu kariery Hsue-Shen Tsiena. Naley wybaczy rodakom chiskiego badacza szczeglnie tym, ktrzy zgromadzili si w planetarium z okazji urodzin sir Lawrence'a e tak bardzo podkrelali rol Tsiena w historii rozwoju rakiet i stawiali go na rwni z wynalazcami tej miary co Goddard, von Braun czy Korolew. Przed laty mieli z pewnoci powody do oburzenia, gdy Tsien ktry pomaga zakada synne Laboratorium Napdw Odrzutowych i by pierwszym profesorem Fundacji Goddarda na CalTech zosta aresztowany pod zmylonymi zarzutami w momencie, kiedy postanowi wrci do ojczyzny. W programie pado zaledwie kilka sw o wystrzeleniu pierwszego chiskiego satelity, ktrego w 1970 roku wyniosa na orbit rakieta Dugi Marsz; stao si tak moe dlatego, i w owym czasie Amerykanie spacerowali ju po Ksiycu. Ca kocwk dwudziestego wieku zbyto kilkoma minutami, by podj nastpnie szczegow opowie w roku 2007, kiedy potajemnie a jednak na oczach caego wiata zosta skonstruowany statek kosmiczny Tsien. Narrator nie wychwala specjalnie chiskiej pomysowoci, dziki ktrej domniemana stacja kosmiczna nagle wystrzelia z orbity i przyprawiajc o konsternacj inne wiatowe potgi - ruszya jako statek kosmiczny ku Jowiszowi, co warto zaznaczy: przed rosyjsko-amerykask misj statku Kosmonauta Aleksiej Leonow. Caa historia zakoczya si tak dramatycznie, e nie trzeba byo jej ubarwia. Niestety, nie dao si jej zilustrowa autentycznym materiaem wizualnym: program wykorzystywa wic w duym stopniu efekty specjalne i ciekawe rekonstrukcje powstae w wyniku pniejszych bada fotograficznych,

prowadzonych z duej odlegoci. Zaoga Tsiena w czasie krtkiego pobytu na zamarznitej powierzchni Europy bya nazbyt zajta, by krci telewizyjne filmy dokumentalne lub choby rozstawi zdalnie sterowane kamery. Niemniej jednak sowa wtedy wypowiedziane w znacznym stopniu odtwarzay tragizm owego pierwszego ldowania na ksiycu Jowisza. Komentarz, ktry przekazywa Heywood Flo yd ze znajdujcego si w pobliu Leonowa, doskonale zilustrowa przebieg wydarze na Europie pokazywanej w planetarium na caej powierzchni ekranu:

Patrz na ni przez najsilniejszy teleskop, jakim dysponuje nasz statek. Przy takim powikszeniu Europa jest dziesiciokrotnie wiksza ni Ksiyc ogldany goym okiem z Ziemi. A widok rzeczywicie jest niesamowity. Powierzchnia tego ksiyca Jowisza ma kolor rowy, z kilkoma brzowymi plamami. Pokryta jest skomplikowan sieci linii, rozbiegajcych si we wszelkich kierunkach. Przypomina to zdjcie z ksiki medycznej, ukazujce yy i arterie. Niektre z tych linii cign si setkami, moe nawet tysicami kilometrw. Przywodzi to na myl iluzoryczne kanay, ktre Percival Lowell i inni astronomowie z pocztkw dwudziestego wieku widzieli na Marsie. Kanay Europy nie s jednak iluzj, cho oczywicie powstay w sposb naturalny. Co wicej, zawieraj wod, wprawdzie pod postaci lodu. Niemal cay ksiyc pokrywa ocean, ktrego gboko wynosi przecitnie pidziesit kilometrw. Europa znajduje si bardzo daleko od Soca, tote temperatura na jej powierzchni waha si w granicach stu pidziesiciu stopni poniej zera. Mona by si wic spodziewa, e tamtejszy ocean to jedna brya lodu. W rzeczywistoci jest inaczej, poniewa wewntrzne pywy Europy wytwarzaj znaczne iloci ciepa. S to te same siy, ktre wywouj erupcje wulkaniczne na pobliskim Io.

Ld na powierzchni Europy bez przerwy topi si, amie i ponownie zamarza, tworzc szczeliny i szpary podobne do tych, ktre spotykamy w ziemskich regionach polarnych. To wanie t skomplikowan siatk szczelin widz przez teleskop. Wikszo z nich jest ciemna i prawdopodobnie bardzo stara, by moe liczy sobie miliony lat. Niektre jednak s nienobiae - to nowe szczeliny, powstae cakiem niedawno. Ld na nich ma zaledwie kilka centymetrw gruboci. Tsien wyldowa tu obok jednej z biaych szczelin o dugoci tysica piciuset kilometrw, ktr nazwano Wielkim Kanaem. Chiczycy prawdopodobnie zamierzaj przepompowa wod stamtd do swoich zbiornikw paliwa, dziki czemu bd mogli zbada system satelitw Jowisza i powrci na Ziemi. Zadanie, jakiego si podjli, z pewnoci nie jest atwe, lecz mona sdzi, e wiedz, co robi. Obecnie wiemy ju, dlaczego podjli takie ryzyko i dlaczego roszcz sobie prawa do Europy. Maj zamiar przeksztaci j w stacj paliwow, ktra moe si sta kluczem do przestrzeni zewntrznych, poza Ukadem Sonecznym

I nie powiodo im si pomyla sir Lawrence, sadowic si wygodniej w luksusowym fotelu stojcym teraz poniej obrazu spkanego, porysowanego bruzdami dysku, ktry wisia na sztucznym niebie. Oceany Europy byy wci niedostpne dla ludzi z przyczyn, ktre skrywaa mga tajemnicy. Co wicej, stay si niewidoczne. Odkd Jowisz zamieni si w soce, obydwa wewntrzne jego ksiyce znikny, przesonite chmur pary wydobywajcej si z ich wntrza. Sir Lawrence patrzy na tak Europ, jak wygldaa ona w roku 2010, a nie obecnie. W tamtych czasach by jeszcze chopcem, lecz wci pamita poczucie dumy, jakim napawa go fakt, e jego rodacy mimo fatalnej polityki przywdcw kraju wylduj jako pierwsi na dziewiczym wiecie.

Owego ldowania nie zarejestrowaa adna kamera, ale rekonstrukcja wydarze bya doskonaa. Naprawd zdawao mu si, e widzi nieszczsny statek opadajcy w ciszy z atramentowoczarnego nieba ku lodowemu krajobrazowi Europy, po to by osi obok bezbarwnego pasa wieo zamarznitej wody, czyli tak zwanego Wielkiego Kanau. Wszyscy wiedzieli, co stao si pniej, i cakiem rozsdnie nikt nie prbowa odtwarza tej sceny na ekranie. Pod kopu planetarium Europa po prostu rozpywaa si w czerni, a zamiast niej ukazywao si zdjcie znane kademu Chiczykowi, tak jak portret Gagarina znany jest wszystkim Rosjanom. Na pierwszej fotografii pokazano Ruperta Changa w dniu uzyskania absolutorium w 1989 roku. By wtedy gorliwym, modym studentem, nie rnicym si od milionw innych i zupenie niewiadomym swojego miejsca w historii, od ktrego dzieliy go jeszcze dwie dekady. Na tle ciszonej muzyki komentator przedstawi pokrtce najwaniejsze wydarzenia z kariery doktora Changa a do momentu, gdy uzyska nominacj na oficera naukowego misji statku Tsien. Zdjcia byy przemieszane, niekiedy bardzo stare, i dopiero ostatnie ukazywao Changa tu przed odlotem. Sir Lawrence by wdziczny za pmrok panujcy w planetarium, inaczej zarwno przyjaciele, jak i wrogowie zdziwiliby si widzc zy w jego oczach, gdy sucha wiadomoci skierowanej przez doktora Changa do nadlatujcego Leonowa. Nieszczsny Chang do koca nie wiedzia, czy kto go w ogle syszy:

wiem, e jest pan na pokadzie Leonowa zostao mi mao czasu staram si nakierowa anten nadajnika z mojego skafandra tam, gdzie chyba przekaza t informacj na Ziemi. Tsien zosta zniszczony trzy godziny temu. Jestem jedyn osob, ktra przeya. Uywam nadajnika w

skafandrze, nie mam pojcia, czy ma wystarczajcy zasig, ale to moja jedyna szansa. Prosz sucha uwanie. NA EUROPIE ISTNIEJE YCIE . Powtarzam: NA EUROPIE ISTNIEJE YCIE wkrtce po pnocy czasu miejscowego. Pompowalimy ostronie i zbiorniki napenione byy prawie do poowy. Doktor Lee i ja wyszlimy sprawdzi izolacj wy. Tsien stoi sta okoo trzydziestu metrw od brzegu Wielkiego Kanau. Rury biegy prosto od statku, przez ld, do kanau. Ld bardzo cienki, niebezpiecznie po nim chodzi. Ciepe prdy gbinowe bez adnych problemw, pi kilowatw owietlenia wczonego na statku. Co piknego, jak choinka owietlajca ld dookoa. Wspaniae kolory. Lee pierwszy to zobaczy wielkie, potne cielsko wyaniajce si z gbin. Najpierw mylelimy, e to awica ryb, bo byo za due jak na jeden organizm, a potem ld zacz si kruszy pod jego ciarem. jak olbrzymie macki wyschnitego morszczynu pezajce po ziemi. Lee pobieg do statku po kamer, ja zostaem i meldowaem o sytuacji przez radio. To stworzenie poruszao si tak powoli, e z atwoci mogem je wyprzedzi. Nie baem si, chocia wszyscy bylimy podekscytowani. Wydawao mi si, e rozpoznaj to stworzenie: kiedy widziaem zdjcia uprawy wodorostw w Kalifornii, ale okazao si, e nie miaem racji wida byo, e ma powane kopoty z przetrwaniem w temperaturze o sto pidziesit stopni niszej od temperatury jego normalnego otoczenia. Sunc naprzd zamarzao na kamie, odpaday od niego kawaki przypominajce szko, lecz cigle podao w kierunku statku, jak czarna fala przypywu, wolniej i wolniej. Byem tak zaskoczony tym wszystkim, e nie mogem logicznie myle, nie miaem pojcia, co zamierza wspinajc si na statek i budujc jednoczenie co w rodzaju lodowego tunelu. Moe miaa to by osona przed zimnem, co takiego jak korytarze, ktre buduj termity dla ochrony przed socem. tony lodu na statku. Najpierw zamay si anteny radiowe, pniej zobaczyem, e wsporniki ldownicze zaczynaj pka, a wszystko to dziao si bardzo powoli, niczym we nie. Dopiero gdy statek zacz si

przewraca, zrozumiaem, o co chodzi temu stworzeniu, niestety, byo ju za pno. Moglimy ocali i statek, i siebie, gdybymy wyczyli te wszystkie wiata Prawdopodobnie jest to stworzenie fototropiczne, ktrego cykl biologiczny jest uzaleniony od soca filtrowanego przez ld. Moglimy te je zwabi jak m lecc do wiecy. Nasze reflektory byy janiejsze ni wszystko, co do tej pory widziaa Europa A potem statek si podda. Widziaem pknity kadub, z ktrego wyparowaa atmosfera zmieniajc si w chmur wilgotnego niegu. wiata zgasy. Zostao tylko jedno, zawieszone na kablu kilka metrw nad ziemi. Nie wiem, co dziao si pniej. Nastpn rzecz, jak pamitam, jest to, e stoj pod lamp obok wraku statku, a wok pada nieg. Widziaem wyranie swoje lady. Musiaem biec. Mina chyba minuta, moe dwie Rolina, mylaem o tym jak o rolinie, pozostawaa nieruchoma. Zastanawiaem si, czy katastrofa statku jej nie uszkodzia. Wok leay odamane fragmenty tego czego, kawaki gruboci, powiedzmy, mskiego ramienia, podobne do poamanych gazi. Po chwili gwny trzon zacz si porusza. Odsuwa si od kaduba statku i zmierza w moim kierunku. Wtedy ostatecznie przekonaem si, e to stworzenie reaguje na wiato. Staem dokadnie pod tysicwatow lamp, ktra wanie przestaa si koysa. Wyobracie sobie db albo jeszcze lepiej: figowiec, ze wszystkimi gaziami i korzeniami, spaszczony przez si cienia, pezajcy po ziemi. W odlegoci piciu metrw od wiata to co zaczo si rozciga, a do momentu gdy uformowao zamknity krg wok mnie. Prawdopodobnie bya to granica jego tolerancji, punkt, w ktrym fototropizm zamienia si we wasne przeciwiestwo. Przez kilka minut nic si nie dziao. Przypuszczaem, e to wreszcie zamarzo, stao si martwe. I wanie wtedy zobaczyem due pki tworzce si na ramionach tego czego. Wygldao to jak film poklatkowy rozwijajcego si kwiatu.

Naprawd mylaem, e s to kwiaty, przy czym kady z nich mia wielko ludzkiej gowy. Wok peno byo delikatnych, kolorowych, rozwijajcych si tkanek. Przyszo mi do gowy, e nikt i nic nie widziao jeszcze takich barw. Nie istniay, dopki na ten wiat nie przywielimy wiata, sprawcy wszystkich naszych nieszcz. Czuki, prciki falujce delikatnie Podszedem do ywej ciany, ktra mnie otaczaa. Widziaem wszystko bardzo dokadnie. Ani wtedy, ani w adnym momencie wczeniej nie obawiaem si tego stworzenia. Byem przekonany, e nie miao zych zamiarw, jeli w ogle posiadao jak wiadomo. Widziaem dziesitki duych kwiatw w rnych stadiach rozwijania si. Przypominay motyle wydobywajce si z poczwarek z wymitymi skrzydami, bardzo sabe. Byem coraz bliszy odkrycia prawdy. Ale one zamarzay, umierajc niemal w chwili narodzin. Odpaday jeden po drugim od gwnego pnia, szamoczc si przez kilka sekund niczym wyjta z wody ryba. Na koniec odkryem wreszcie, czym byy naprawd. To nie byy patki, byy to petwy. Lub ich odpowiedniki. Okres larwalny stworzenie to spdzao pywajc w morzu. Przez wiksz cz ycia byo przyczepione do morskiego dna i tam wypuszczao ruchome nowe pdy w poszukiwaniu wolnego terytorium. Tak samo robi ziemskie korale. Uklknem, aby przyjrze si z bliska temu maemu stworzonku. Pikne ubarwienie znikao, wszystko stawao si brunatne. Niektre z patkw-petw odpaday, zamarzajc w zetkniciu z podoem. Ale stworzonko wci jeszcze si ruszao, starao si mnie omin, gdy si zbliaem. Zastanawiaem si, jak wyczuo moj obecno. I wtedy dostrzegem, e te niby prciki maj na czubkach jasnoniebieskie plamki. Wyglday jak malekie gwiadziste szafiry albo niebieskie oczy maa przegrzebka, wiadome wiata, ale niezdolne do tworzenia obrazw. Gdy tak staem, jasny bkit znika, szafiry przesaniaa mga. Teraz byy to zwyke kamienie

Doktorze Floyd, czy ktokolwiek odbierajcy t transmisj, nie zostao mi wiele czasu. Jowisz wkrtce zasoni mj nadajnik, ale ju prawie skoczyem. Wiedziaem, co musz zrobi. Kabel tej tysicwatowej lampy zsun si prawie do ziemi. Pocignem kilka razy, wiato sypno iskrami i zgaso. Zastanawiam si, czy nie jest za pno. Przez kilka minut nic si nie dziao. Podszedem wic do ciany spltanych ramion i kopnem je. Powoli stworzenie zaczo si rozpltywa i przesuwa w stron kanau. Byo cakiem widno, tak e widziaem wszystko bardzo dokadnie. Na niebie wieci Ganimedes i Callisto. Jowisz by olbrzymim, cienkim pksiycem. Na nocnej stronie Europy dostrzegem zorz wywoan wzajemnym wpywem Jowisza i Io. Nie musiaem uywa reflektora umieszczonego na hemie skafandra. Poszedem za stworzeniem a do wody, kopic je od czasu do czasu, gdy zwalniao, i czujc, jak ld kruszy mi si pod stopami Zbliajc si do kanau nabierao si i energii, jak gdyby czuo, e wraca do domu. Zastanawiaem si, czy przetrwa, by mc ponownie zakwitn. Znikno pod powierzchni, zostawiajc na ldzie kilka martwych larw. Odsonity fragment wody burzy si przez kilka minut, po czym znw pokrya go ochronna warstwa lodu. Wrciem do statku, by zbada, czy co ocalao; wol o tym nie mwi. Mam tylko dwie proby, doktorze. Kiedy uczeni bd opracowywa systematyk tych stworze, chciabym, aby nazwano je moim nazwiskiem. I druga proba. Gdy tu przyleci nastpny statek, niech zabierze nasze prochy do Chin. Jowisz za kilka minut przesoni nadajnik. Chciabym wiedzie, czy kto mnie odbiera. W kadym razie powtrz t transmisj, jeli tylko bdzie to moliwe. Mam nadziej, e mj skafander wytrzyma jeszcze troch. Mwi profesor Chang z Europy. Melduj o katastrofie statku kosmicznego Tsien. Wyldowalimy przy Wielkim Kanale i ustawilimy nasze pompy na krawdzi lodu

Gos zanik nagle, powrci na chwil, a potem umilk na dobre, zaguszony szumami. Profesor Chang nie nada ju adnej wiadomoci, lecz to, co udao mu si powiedzie, wystarczyo, by rozbudzi kosmiczne ambicje Lawrence'a Tsunga. 6. Zieleni si Ganimedes Rolf van der Berg by waciwym czowiekiem na waciwym miejscu i we waciwym czasie; aden inny ukad nie przynisby takich efektw. Oczywicie, w ten sposb powstaje wiele rnych historii. By waciwym czowiekiem, gdy pochodzi z drugiego pokolenia uchodcw afrykanerskich, a ponadto skoczy geologi. Te dwa czynniki okazay si jednakowo wane. By na waciwym miejscu, poniewa jego talent ujawni si w peni dopiero na najwikszym z jowiszowych ksiycw trzecim, liczc od najbliszego w sekwencji: Io, Europa, Ganimedes, Callisto. Jeli chodzi o czas, to nie mia on a tak istotnego znaczenia w tym wypadku, informacje z Ganimedesa bowiem tykay w bankach informacji niczym bomba zegarowa przynajmniej od dziesiciu lat. Van der Berg natkn si na nie dopiero w roku 2057, lecz nawet wtedy potrzebowa jeszcze caych dwunastu miesicy, by przekona samego siebie, e nie oszala. By ju rok 2059, kiedy po cichu skonfiskowa oryginalne raporty, by nikt nie zdoa powtrzy jego odkrycia. Dopiero wtedy mg si spokojnie zastanowi nad gwnym problemem: co robi dalej? Wszystko zaczo si, jak to czsto bywa, od trywialnej niemal obserwacji z dziedziny nie zwizanej bezporednio z zajciami van der Berga, ktrego praca jako czonka Planetarnej Inynieryjnej Grupy Roboczej polegaa na badaniu i katalogowaniu zasobw naturalnych Ganimedesa, z ca wic pewnoci nie powinna bya dotyczy zakazanego satelity orbitujcego po ssiedzku. Lecz Europa okazaa si zagadk, ktrej nie byo mona dugo ignorowa, szczeglnie jeli pracowao si tu obok. Co siedem dni w tajemniczy

ksiyc przesuwa si midzy Ganimedesem a minisocem, ktre niegdy byo Jowiszem, wywoujc zamienia trwajce nawet do dwunastu minut. W najbliszym pooeniu Europa bya nieco mniejsza od Ksiyca towarzyszcego Ziemi, a na przeciwlegym kracu orbity kurczya si do czwartej czci tych rozmiarw. Zamienia czsto byway bardzo widowiskowe. Tu przed wejciem pomidzy Ganimedesa a Lucyfera Europa stawaa si zowrogim, czarnym dyskiem w obwdce szkaratnego ognia, ktry by niczym innym, jak tylko wiatem nowego soca zaamujcym si w atmosferze dziki niemu powstaej. Nie mina nawet poowa ludzkiego ycia od chwili pierwszego ldowania, a Europa ju staa si zupenie innym globem. Pokrywa lodu na pkuli zawsze skierowanej w stron Lucyfera ulega stopieniu, tworzc drugi ocean w Ukadzie Sonecznym. Przez dziesi lat morze pienio si i wrzao, uciekajc do otaczajcej je prni, a wreszcie ustalia si atmosferyczna rwnowaga. Obecnie Europa miaa cienk, lecz przydatn niestety, nie dla ludzi pokryw atmosferyczn, zoon z pary wodnej, siarkowodoru, dwutlenkw wgla i siarki, azotu i przernych gazw rzadkich. Cho nocna strona - nie byo to zreszt zbyt trafne okrelenie nadal bya pokryta wiecznym lodem, to na drugiej pkuli satelity, na obszarze wielkoci Afryki, panowa znony, umiarkowany klimat, woda znajdowaa si w stanie pynnym i powstao nawet kilka oddalonych od siebie wysp. Wszystko to i niewiele wicej zarejestroway teleskopy orbitujce wok Ziemi. Gdy w roku 2028 wyruszya do ksiycw Jowisza pierwsza ekspedycja na du skal, Europ przesaniaa stale utrzymujca si warstwa chmur. Ostrone badania radarowe potwierdziy znane ju wczeniej fakty: na jednej stronie tego ksiyca nie byo nic prcz gadkiej powierzchni oceanu, na drugiej nic poza rwnie gadk pokryw lodu. Europ wci uwaano za najmniej wart nieruchomo w caym Ukadzie Sonecznym.

Wszystko zmienio si dziesi lat pniej: na starym satelicie nastpiy drastyczne zmiany. Wyonia si pojedyncza gra, niemal tak wysoka jak Mount Everest, przebijajc uprzednio ld w strefie mroku. Przypuszczano, e odpowiedzialno za wyrzucenie tak wielkiej masy materii ku niebu spada na dziaalno wulkaniczn podobn tej, jaka bez ustanku targaa pobliskim Io. Mogo to by rwnie spowodowane ogromnym przepywem ciepa z Lucyfera. Wyjanienie byo do proste, lecz omijao pewne problemy. Gra Zeusa miaa bowiem ksztat nieregularnej piramidy, a nie zwykego wulkanicznego stoka, poza tym radary nie wykryy adnego wypywu lawy. Do kiepskiej jakoci zdjcia zrobione z Ganimedesa podczas chwilowego braku zachmurzenia wskazyway na lodow struktur gry, co nie odrniaoby jej od reszty krajobrazu. Bez wzgldu na budow powstanie Gry Zeusa miao wielki wpyw na wiat, w ktrym wyrosa, gdy cakowicie zmienio dotychczasowy ukad pyww lodowca po nocnej stronie. Pewien chadzajcy wasnymi ciekami naukowiec wysun teori, e Gra Zeusa jest kosmiczn gr lodow czci komety, ktra spada na Europ; zniszczona w ten sposb powierzchnia Callisto stanowia wietny dowd, e bombardowania takie czsto zdarzay si w zamierzchej przeszoci. Owa teoria nie zyskaa popularnoci na Ganimedesie, ktrego przyszli kolonici mieli i bez niej a nadto problemw. Wszyscy odetchnli z ulg, gdy van der Berg obali j stwierdzajc, e masa lodowa o takich rozmiarach musiaaby przy uderzeniu rozpa si na wiele czci, a gdyby nawet tak si nie stao, to przyciganie Europy cho bardzo skromne doprowadzioby niebawem do takich samych skutkw. Pomiary radarowe co prawda wykazyway, e Gra Zeusa powoli si zapada, to jednak jej ksztat nie ulega adnej zmianie. Ld nie wchodzi wic w rachub. Cay problem mona by rozwiza wysyajc pojedynczy prbnik przez chmury Europy, ale przecie cay ten ksiyc by objty zakazem wstpu, nie zachcajcym do dziaania. WSZYSTKIE WIATY S WASZE OPRCZ EUROPY

NIE PRBUJCIE TAM LDOWA Nie zapomniano ostatniej wiadomoci, ktr przekaza tu przed zniszczeniem statek kosmiczny Discovery, wci jednak trway dyskusje nad jej interpretacj. Czy ldowania odnosz si do zrobotyzowanych prbnikw, czy tylko do statkw z ludzk zaog? A co z bliskimi przelotami z ludmi lub bez ludzi? Co z balonami wysyanymi w grne warstwy atmosfery? Naukowcy niecierpliwili si, chcc dowie swoich racji, a opinia publiczna bya tym wszystkim bardzo wzburzona. Nie wolno przecie lekceway potgi, ktra zniszczya najwiksz planet Ukadu Sonecznego. Poza tym min wieki, zanim w peni zbada si i wyeksploatuje Io, Ganimedesa, Callisto i dziesitki mniejszych ksiycw. Europa moe poczeka. Van der Berga napominano nie raz i nie dwa, by nie traci cennego czasu na badania nie suce adnym praktycznym celom. Zwaszcza e na Ganimedesie byo tyle do zrobienia! (Skd wzi wgiel, fosfor, azotany potrzebne hydroponicznym farmom? Czy nie zawali si Skarpa Barnarda? Czy we Frygii utrzymuje si niebezpieczestwo kolejnych obsuni ziemi? I tak dalej, i tym podobne) Geolog nie na darmo jednak odziedziczy po burskich przodkach upr i wytrwao, tote pracujc nad innymi projektami, wci spoglda przez rami na Europ. Pewnego dnia wichura rozwiaa na kilka godzin chmury skrywajce Gr Zeusa na nocnej stronie 7. Przejcie Wyzbywam si wszystkiego, co miaem W jakich pokadach pamici dokopa si tego wersu? Heywood Floyd zamkn oczy i skoncentrowa si na przeszoci. Z pewnoci zdanie to pochodzio z jakiego wiersza a przecie, odkd skoczy college, nie czytywa poezji. Podczas studiw rwnie zaliczy jedynie krtkie seminarium literackie.

Bez dodatkowych wskazwek komputer stacji bdzie musia si namczy, moe nawet straci wicej ni dziesi minut, zanim w caej literaturze anglojzycznej odnajdzie te sowa. Poza tym oznaczaoby to poddanie si i oszukiwanie samego siebie (nie wspominajc o kosztach), Floyd wic postanowi przyj intelektualne wyzwanie. Oczywicie ta jedna linijka pochodzia z wiersza o wojnie. Ale o ktrej wojnie? W dwudziestym wieku byo ich tyle Wci jeszcze przedziera si przez mgy niepamici, gdy przybyli gocie, poruszajcy si bez wysiku i z naturalnym wdzikiem ludzi od dawna przywykych do jednej szstej ziemskiego cienia. Towarzystwo w Szpitalu im. Pasteura pozostawao pod silnym wpywem fenomenu, ktry nazywano ,,stratyfikacj centryfugi. Niektrzy bowiem nigdy nie opuszczali rejonu zero g w okolicach Piasty podczas gdy inni, szczeglnie ci, ktrzy liczyli si z szybkim powrotem na Ziemi, woleli przebywa w prawie normalnych warunkach na krawdzi olbrzymiego, wolno obracajcego si dysku. George i Jerry byli teraz najstarszymi i najlepszymi przyjacimi Floyda a mogo to dziwi, poniewa czyo ich tak niewiele. Patrzc wstecz na szachownic swego ycia dwa maestwa, trzy oficjalne kontrakty, dwa nieoficjalne, troje dzieci Heywood czsto zazdroci przyjacioom stabilizacji, trwaych zwizkw i wielu innych rzeczy, w tym tak zwanych siostrzecw z Ziemi i Ksiyca, ktrzy odwiedzali ich co jaki czas. Czy ktry z was chocia pomyla kiedy o rozwodzie? - zapyta kiedy z ironi. George jego nieomal akrobatyczny i nadzwyczajny talent dyrygencki by w znacznym stopniu przyczyn popularnoci, jak znw cieszya si klasyczna muzyka orkiestrowa jak zwykle nie da si zbi z tropu. O rozwodzie nigdy odpar natychmiast. O morderstwie czsto. Oczywicie sprawa zaraz by wysza na jaw dorzuci Jerry. Sebastian wypaplaby wszystko na policji.

Sebastian by pikn, gadajc papug, ktr sprowadzono na stacj po dugich i cikich bojach z wadzami szpitala. Potrafi nie tylko mwi, umia te wypiewa pierwsze takty koncertu skrzypcowego Sibeliusa, koncertu, dziki ktremu Jerry wspierany przez Antonio Stradivariusa zrobi przed pwieczem oszaamiajc karier. Nadszed czas, by poegna si z Georgem, Jerrym i Sebastianem moe na kilka tygodni, a moe na zawsze Floyd mia ju za sob ca tur poegna, bdcych w zasadzie przyjciami, ktre mocno nadweryy skromne zapasy wina na stacji. Oprcz tego spotkania wszystko byo zapite ju na ostatni guzik. Archie jeden z pierwszych, ale wci znakomicie si sprawujcy automat komunikacyjny zosta zaprogramowany przez Floyda w taki sposb, by po przesortowaniu nadchodzcej korespondencji wysya odpowiedzi lub przekazywa sprawy pilne i osobiste na pokad Wszechwiata. Po raz pierwszy od bardzo wielu lat nie dane bdzie Heywoodowi komunikowa si na zawoanie z kadym, kogo sobie akurat przypomni, z drugiej jednak strony odpocznie od rozmw niechcianych. Po kilku dniach podry statek znajdzie si w takiej odlegoci od Ziemi, e rozmowy w czasie rzeczywistym oka si niemoliwe i trzeba je bdzie nagrywa lub przesya teletekstem. Mylelimy, e jeste naszym przyjacielem zacz oskarycielskim tonem George. Zrobie nam gupi kawa mianujc nas wykonawcami twojej woli, tym bardziej e nic nam nie zostawiasz. Moe czeka was niespodzianka umiechn si Floyd. Tak czy inaczej, Archie zajmie si szczegami. Chciabym tylko, ebycie od czasu do czasu sprawdzali poczt, bo gdyby Archie czego nie zrozumia Jeli on nie zrozumie, to nie licz na nas. Czy my si znamy na konferencjach naukowych i tego rodzaju bzdurach? Wszystko bdzie dobrze. Przypilnujcie jeszcze, eby sprztaczki nie zrobiy tu za wielkiego baaganu podczas mojej nieobecnoci, a gdybym nie wrci,

wiecie, gdzie szuka tych paru osobistych drobiazgw, ktre trzeba przekaza rodzinie. Rodzina! Jeli yje si tak dugo jak Floyd, to rodzina oprcz przyjemnoci staje si rwnie rdem utrapie. Miny szedziesit trzy lata szedziesit trzy! od mierci Marion w katastrofie lotniczej. Floyd boryka si teraz z niejasnym poczuciem winy, gdy nie pamita nawet rozpaczy, ktra musiaa nim wwczas targa. To znaczy potrafi przywoa syntez tamtych odczu, ale nie autentyczne wspomnienie. Kim byliby dla siebie, jeli Marion wci by jeszcze ya? Miaaby tylko sto lat A dwie mae dziewczynki, ktre tak bardzo kocha, stay si teraz miymi, siwymi nieznajomymi, dobiegay siedemdziesitki, miay wasne dzieci i wnuki! Podczas ostatniego obrachunku w tej gazi rodziny byo ich dziewicioro; bez pomocy Archiego nigdy by nie spamita ich imion. One jednak pamitay o nim przynajmniej podczas wit cho wynikao to raczej z obowizku ni z mioci. Drugie maestwo przesonio wspomnienia pierwszego, niczym powtrnie zapisany redniowieczny palimpsest. Lecz i ono skoczyo si przed pidziesiciu laty, gdzie pomidzy Ziemi a Jowiszem. Floyd mia nadziej, e pogodzi si z on i synem, ale w okresie ceremonii powitalnych po powrocie Leonowa spotka si z nimi tylko raz, i to na krtko, potem za wypadek uczyni z niego wygnaca na Pasteurze. Tamto spotkanie nie skoczyo si dobrze, podobnie jak i drugie zorganizowane znacznym kosztem i po wielu staraniach na pokadzie szpitala kosmicznego w tym samym pokoju, w ktrym mieszka obecnie. Chris mia wtedy dwadziecia lat i wanie si oeni a jeli wwczas cokolwiek jeszcze czyo Floyda z Caroline, by to brak uznania dla jego wybranki. Helena okazaa si jednak wspania on i matk dla Chrisa II, ktry przyszed na wiat zaledwie miesic po zalubinach rodzicw. A gdy zostaa

mod wdow jak tyle kobiet po katastrofie Kopernika nie stracia gowy, zapewniajc dziecku prawdziwy dom. Na ironi zakrawa fakt, e zarwno Chris I, jak i Chris II stracili ojcw przez kosmos, cho kady na inny sposb. Floyd, ktry jedynie na krtko powrci do swego omioletniego syna, by dla niego kim zupenie obcym; Chris II zna swojego tat przynajmniej przez pierwsze dziesi lat ycia, po czym straci go na zawsze. A gdzie si teraz podziewa Chris junior? Ani Caroline, ani Helena zostay zreszt najlepszymi przyjacikami nie miay pojcia, czy by na Ziemi, czy w przestrzeni kosmicznej. Postpowanie takie stao si typowe dla wnuczka Floyda, ktry tylko z pierwszej wizyty na Ksiycu przysa wszystkim pocztwki ze stemplem Bazy na Klawiuszu. Kartka, ktr otrzyma Floyd, wci wisiaa na widocznym miejscu nad jego biurkiem. Chris II mia poczucie humoru jak si okazao i zna histori. Przysa dziadkowi synne zdjcie Monolitu z Tycho grujcego nad grup otaczajcych go ludzi w skafandrach kosmicznych. Fotografi zrobiono ponad p wieku temu. Oprcz Floyda nikt z uwiecznionych na zdjciu ju nie y, a sam Monolit nie sta na Ksiycu. W roku 2006, po dugich dyskusjach przetransportowano go na Ziemi i ustawiono niczym tajemnicze odbicie gwnego budynku na Placu Narodw Zjednoczonych. Chodzio o przypomnienie ludziom, e nie s osamotnieni w kosmosie; po upywie piciu lat nikomu nie trzeba byo tego przypomina wystarczyo podnie oczy ku niebu i spojrze na Lucyfera. Floydowi dray palce czasami jego prawa do zdawaa si mie wasn wol gdy odpina pocztwk od ciany i wsuwa j do kieszeni. Kartka ta bya jedn z niewielu rzeczy osobistych, jakie zabiera na pokad Wszechwiata. Wrcisz za dwadziecia pi dni. Nawet nie zauwaymy twojej nieobecnoci stwierdzi Jerry. A tak na marginesie, czy to prawda, e leci z wami Dmitrij?

Ten may Kozak? skrzywi si George. W 2022 dyrygowaem jego II symfoni. Czy to nie wtedy pierwsze skrzypce rzygny podczas largo? Nie to by Mahler, a nie Michajowicz. I nie pierwsze skrzypce, a blacha, nikt wic nie zauway oprcz, rzecz jasna, nieszczsnego tubisty, ktry musia nazajutrz sprzeda instrument. Wymylasz to wszystko! Oczywicie. Ale przeka temu staremu ajdakowi moje uciski i przypomnij mu wieczr, ktry spdzilimy w Wiedniu. Kogo jeszcze macie na pokadzie? Syszaem straszliwe plotki o bandzie dziennikarzy powiedzia z niepokojem Jerry. Przesada, zapewniam ci. Sir Lawrence dokonywa wyboru osobicie, kierujc si nasz inteligencj, dowcipem, urod, charyzm i wieloma innymi cechami, ktre s niezbdne w kosmosie. Sowem, stanowicie ozdob. Jeli ju o tym mowa, to powiem wam, e wszyscy musielimy podpisa bardzo przykry dokument prawny zdejmujcy z Linii Kosmicznych Tsunga ca odpowiedzialno za wszelkie moliwe nieszczcia. Przy okazji: mj egzemplarz jest tutaj, w tej teczce. Zarobimy co na tym? zapyta z nadziej w gosie George. Raczej nie. Moi prawnicy powiedzieli mi, e ten wistek jest nie do ruszenia. Tsung odpowiada tylko za to, e przewiezie mnie na Halleya i z powrotem oraz da mi je, pi, oddycha i popatrze sobie przez okno. A czego spodziewa si w zamian? Kiedy wrc, mam postara si rozreklamowa przysze wycieczki, pokaza si kilka razy w telewizji, napisa par artykuw niewiele, jak na wypraw ycia. Aha podczas lotu mam zabawia innych pasaerw i vice versa. Jak? piewem i tacem?

C, mam zamiar odczyta zachwyconej tym publicznoci niektre ustpy z moich pamitnikw. Ale chyba nie uda mi si wygra konkurencji z zawodowcami. Czy wiecie, e leci z nami Yva Merlin? Co?! Udao im si wycign j z tej celi przy Park Avenue? Ma chyba ze sto par lat Uuups, przepraszam, zapomniaem si. Co ty! Ma tylko siedemdziesit lat, plus minus pi. Zapomnij o minusie. Kiedy grali Napoleona, sikaem jeszcze w pieluchy. Nastpia duga przerwa, podczas ktrej kady wspomina to synne dzieo. Niektrzy krytycy utrzymywali, e najlepsz rol Yvy Merlin (gdy urodzia si w Cardiff, w Poudniowej Walii, nazywaa si Evelyn Miles) bya Scarlett O'Hara, lecz szeroka publiczno wci utosamiaa j z Jzefin. Niemal przed pwieczem kontrowersyjna filmowa opowie epicka Davida Griffina zachwycia Francuzw, a rozwcieczya Brytyjczykw. Teraz ju obydwie strony zgadzay si, e reyser odrobin przesadzi manipulujc prawd historyczn, co szczeglnie dotyczyo widowiskowej sekwencji kocowej, czyli koronacji Napoleona w Westminster Abbey. Sir Lawrence zadba o wszystko rzuci z rozrzewnieniem George. Kilka ciepych sw naley si rwnie mnie. Jej ojciec by astronomem i swego czasu pracowa pod moim kierownictwem, a Yva zawsze interesowaa si nauk. Tak wic nawet nie musiaem jej specjalnie przekonywa przez wideofon Heywood Floyd nie musia dodawa, e podobnie jak znaczny odsetek ludzkiego gatunku zakocha si w Yvie od czasu jej wystpw w stacji telewizyjnej GWTV Mark II. Rzecz jasna mwi dalej sir Lawrence by zachwycony, ale i tak musiaem go przekonywa, e Yv czy z astronomi co wicej ni przypadkowy zwizek. W przeciwnym razie wycieczka mogaby okaza si towarzysk katastrof.

Co przypomina mi zacz George wycigajc zza plecw may pakiecik, ktry bez powodzenia chowa tam do tej pory e mamy dla ciebie drobny prezent. Mog go teraz otworzy? Uwaasz, e powinnimy mu pozwoli? spyta zaniepokojony Jerry. W takim razie na pewno otworz rzuci Floyd, rozsupujc jasnozielon wstk i odpakowujc paczuszk. W rodku znalaz adnie oprawiony obrazek. Cho Floyd nie zna si na sztuce, widzia go ju wczeniej; zaiste, nie mona go byo zapomnie! Na skleconej byle jak tratwie miotanej przez fale toczya si gromada pnagich rozbitkw, z ktrych niektrzy konali, a inni wymachiwali rozpaczliwie w stron statku widocznego na horyzoncie. Niej znajdowa si tytu obrazu i nazwisko autora: TRATWA MEDUZY (Thodore Gricault, 1791-1824) Jeszcze niej Floyd zauway dopisek pochodzcy spod rki albo George'a, albo Jerry'ego: Dosta si tam, to ledwie poowa zabawy. Jestecie dwjk skurczybykw, ale kocham was z caego serca powiedzia Heywood, ciskajc ich obu. Na ekranie Archiego rozjarzy si napis: UWAGA. Czas zatem rusza w drog. Przyjaciele odeszli w ciszy wymowniejszej ni sowa. Heywood Floyd po raz ostatni rozejrza si po maej kabinie, ktra bya jego wszechwiatem niemal przez poow ycia. I nagle przypomnia sobie zakoczenie wiersza: Jestem szczliwy szczliwy odchodzc 8. Gwiezdna flotylla Sir Lawrence Tsung nie by czowiekiem sentymentalnym. Sta si kosmopolit i patriotyzm nie znaczy dla niego wiele, cho w czasach studenckich paradowa z doczepionym koskim ogonem, ktre z dum nosio si podczas Trzeciej Rewolucji Kulturalnej. Mimo to wizyta w

planetarium gdzie odtworzono mu katastrof statku kosmicznego Tsien poruszya go do gbi i spowodowaa, e wiele energii i czasu powici przestrzeni kosmicznej. Wkrtce sir Lawrence zacz spdza weekendy na Ksiycu i mianowa swego przedostatniego syna, Charlesa (tego, ktry kosztowa go trzydzieci dwa miliony soli), wiceprezydentem Astrofrachtu Tsunga. Nowa korporacja dysponowaa tylko dwiema katapultowymi, napdzanymi wodorem rakietami o ciarze wasnym poniej tysica ton. Sprzt by nieco przestarzay, ale pozwoli Charlesowi nabra dowiadczenia w prowadzeniu firmy kosmicznej, dowiadczenia, ktre stanie si sir Lawrence by o tym przekonany niezbdne w nadchodzcych latach. W kocu bowiem naprawd rozpoczynaa si Epoka Kosmiczna. Pidziesit kilka lat dzielio pierwszy przelot braci Wright od powstania taniego, masowego transportu lotniczego; upyno grubo ponad sto lat, nim ludzko przygotowaa si do stawienia czoa trudnym wyzwaniom Ukadu Sonecznego. Gdy w latach pidziesitych minionego stulecia Luis Alvarez odkry syntez katalizowan mionowo, jego prac potraktowano jako podniecajc ciekawostk laboratoryjn, o wycznie teoretycznym znaczeniu. Sam Alvarez podobnie jak wielki lord Rutherford, ktry sceptycznie odnosi si do wykorzystania w przyszoci energii atomowej powtpiewa, czy zimna synteza nuklearna znajdzie kiedykolwiek praktyczne zastosowanie. Dopiero w roku 2040 niespodziewane i cakiem przypadkowe wyprodukowanie na skal przemysow pierwiastkw mionowo-wodorowych otworzyo nowy rozdzia w ludzkiej historii podobnie jak odkrycie neutronu zapocztkowao Epok Atomow. Obecnie mona byo budowa mae, przenone elektrownie jdrowe z minimalnymi zabezpieczeniami. Konwencjonalna synteza nuklearna pochona ju takie nakady, e z pocztku wielkie wiatowe koncerny elektryczne nie byy zainteresowane nowoci, natomiast od razu przyja si ona w dziedzinie bada kosmicznych; wynalazek w mona jedynie

porwna z wczeniejsz o sto lat rewolucj odrzutow w transporcie lotniczym. Statki kosmiczne nie ograniczane ju zasobami energii mogy teraz osiga znacznie wiksz prdko: czas przelotw w Ukadzie Sonecznym mierzyo si tygodniami, a nie jak dawniej miesicami czy nawet latami. Lecz napd mionowy wci pozostawa urzdzeniem dziaajcym na zasadzie reakcji, ktrej przebieg w rakietach nowego typu nie rni si zasadniczo od tego, jaki wykorzystywano w statkach napdzanych chemicznie; chcc uzyska reakcj, trzeba byo mie pyn do jej przeprowadzenia. A najtaszym, najczystszym i najwygodniejszym ze wszystkich pynw jest zwyka woda. W Pacyficznym Porcie Kosmicznym nie brakowao tej substancji. Sprawy miay si nieco inaczej na kolejnym etapie podry, na Ksiycu. Misje Surveyora, Apolla i uny nie odkryy ani ladu wody na naszym satelicie. Jeli na Ksiycu kiedykolwiek bya woda, to miliony lat bombardowania meteorytami sprawiy, e w postaci pary ucieka w prni. Tak przynajmniej twierdzili selenolodzy. Okazao si, e nie mieli racji, ju kiedy Galileusz skierowa na Ksiyc swj pierwszy teleskop. Niektre gry ksiycowe przez kilka godzin po wicie lni tak jasno, jakby okryway je czapy niegu. Najsynniejsza z nich to krater Arystarch, ktrego krawd co zaobserwowa ju William Hershel, ojciec wspczesnej astronomii emanuje tak wiele wiata podczas ksiycowej nocy, e gr uwaano za aktywny wulkan. Oczywicie Hershel i wszyscy inni pomylili si. Lnic krawd na Arystarchu tworzya cienka, pprzezroczysta warstwa odbijajcego ziemskie wiato lodu, ktry uleg kondensacji podczas trzystu godzin mronych ciemnoci. Odkrycie olbrzymich pokadw lodu poniej Doliny Schrotera w krtym kanionie biorcym swj pocztek przy Arystarchu byo ostatnim czynnikiem w rwnaniu, ktre miao zmieni ekonomi lotw kosmicznych. Ksiyc sta si kolejn stacj paliwow umieszczon w najbardziej kluczowym, niezastpionym miejscu wysoko na zewntrznych krawdziach

ziemskiego pola grawitacyjnego, tam gdzie rozpoczyna si dugi marsz ku planetom. Kosmos, pierwszy statek z flotylli Tsunga, przewozi towary i pasaerw na trasie Ziemia-Ksiyc-Mars. Dziki wielu umowom z przernymi organizacjami i rzdami testowano w nim pozostajcy wci w fazie eksperymentalnej napd mionowy. Zbudowano go w dokach Imbrium i wyposaono w cig pozwalajcy unie si z Ksiyca bez adunku. Statek mia bowiem lata z orbity na orbit i w przyszoci nie dotkn powierzchni adnego wiata. Sir Lawrence ktry jak zwykle wykaza doskonae wyczucie potrzeb reklamy zaaranowa rozpoczcie dziewiczego lotu Kosmosu w Dniu Sputnika, czyli 4 padziernika 2057 roku. Dwa lata pniej do Kosmosu doczy siostrzany statek Galaktyka, ktry mia obsugiwa tras Ziemia-Jowisz. Drugi pojazd kosmiczny wyposaono w cig pozwalajcy na ldowanie i start z powierzchni ksiycw Jowisza, cho odbyo si to kosztem powierzchni frachtowej. Gdyby zasza potrzeba, Galaktyka mogaby nawet wrci do macierzystej stoczni na Ksiycu w celu dokonania napraw. By to z pewnoci najszybszy statek zbudowany przez czowieka: spalajc ca mas paliwa w jednym orgazmie przypieszenia, Galaktyka osignaby prdko tysica kilometrw na sekund, co by jej pozwolio na przelot z Ziemi do Jowisza w czasie jednego tygodnia, a do najbliszej gwiazdy w okresie nie duszym ni dziesi tysicy lat. Trzeci statek flotylli duma i rado sir Lawrence'a ucielenia wszystko, czego nauczono si podczas budowy i eksploatacji jego dwch starszych sistr. Wszechwiat nie mia by jednak frachtowcem. Zaprojektowano go jako pasaerski liniowiec pierwszy w historii kosmicznych szlakw latajcy a do Saturna klejnot Ukadu Sonecznego. Sir Lawrence planowa bardzo spektakularny dziewiczy przelot, lecz opnienia wywoane strajkiem dokerw z Ksiycowego Zreformowanego Zwizku Zawodowego Pracownikw Przemysu Cikiego spowodoway zmian terminarza. Zostao niewiele czasu na testy i uzyskanie certyfikatu

Lloyda co nastpio pod koniec roku 2060. Obecnie Wszechwiat by gotw do opuszczenia ziemskiej orbity. Powinno to nastpi niezwocznie, bo kometa Halleya nie bdzie przecie czeka, nawet na sir Lawrence'a Tsunga. 9. Gra Zeusa Satelita badawczy Europa VI znajdowa si na orbicie niemal od pitnastu lat, co znacznie wykraczao poza wyznaczone mu normy; w maym orodku naukowym na Ganimedesie toczyy si wic dysputy, czy zastpi zuyt maszyn nowym urzdzeniem. Na starym satelicie umieszczono zwyky zestaw instrumentw do gromadzenia danych oraz kompletnie nieprzydatny system przesyania obrazw, ktry dziaa wprawdzie bez zarzutu, ale pokazywa jedynie widok grnej warstwy chmur stale przesaniajcych Europ. Zapracowany zesp badawczy na Ganimedesie przeglda pobienie nagrania raz w tygodniu, po czym wysya nie opracowany materia na Ziemi. W sumie wszyscy byliby zadowoleni, gdyby Europa VI w kocu wyziona ducha i przestaa zasypywa Orodek w ssiedztwie gigabajtami nieciekawych informacji. W kocu jednak, po raz pierwszy od lat, satelita przesa co naprawd ekscytujcego. Orbita 71934 powiedzia zastpca gwnego astronoma, ktry skontaktowa si z van der Bergiem, zaraz gdy przejrza najnowszy zestaw danych. Co zblia si po nocnej stronie i zmierza wprost na Gr Zeusa. Jeszcze przez dziesi sekund nie bdzie nic wida. Ekran by jednolicie czarny, ale van der Berg wyobraa sobie zlodowaciay krajobraz przesuwajcy si pod pokryw chmur, poniej tysica kilometrw. Za kilka godzin zawieci tam odlege Soce, poniewa Europa obracaa si wok wasnej osi raz na siedem ziemskich dni. Nocn stron powinno si raczej nazwa stref zmroku, gdy byo tam do wiata, chocia brakowao ciepa. Mimo to przyja si pierwsza nazwa, chyba ze wzgldu

na pewien podtekst emocjonalny: na Europie wystpoway wschody Soca, nie zdarzay si natomiast wschody Lucyfera. I wanie zblia si wit, przypieszony tysickrotnie przez pdzc po orbicie sond. Smuga sabego wiata, wynurzajca si z ciemnoci horyzontu, podzielia ekran na dwie czci. Wybuch blasku by tak nagy, e van der Bergowi wydao si, i ma przed oczami atomow eksplozj. W uamku sekundy na monitorze zajaniay wszystkie barwy tczy, ktre zmieszay si potem w czyste, biae wiato. Soce wznioso si ponad gr, nastpnie zniko, gdy do obwodu automatycznie wczyy si filtry. To wszystko. Szkoda, e w tym momencie nie byo na subie operatora, ktry mgby skierowa kamer w d, by lepiej przyjrze si grze podczas przelotu. Wiedziaem, e chtnie zobaczy pan ten materia, cho zaprzecza on paskiej teorii. W jaki sposb? zapyta van der Berg, bardziej zdziwiony anieli poirytowany. Kiedy oglda si film w zwolnionym tempie, dokadnie wida to, o czym mwi. Te pikne tcze nie s one pochodzenia atmosferycznego stworzya je gra. Tylko ld moe da taki efekt. Albo szko, co nie wydaje si prawdopodobne. Ale nie jest wykluczone. Naturalne szko moe powsta podczas wybuchu wulkanu, z tym e jest zazwyczaj czarne Oczywicie, mam! Tak? Eee nie chciabym wysuwa kategorycznych twierdze musz najpierw przejrze materia. Ale stawiam na skalny kryszta przezroczysty kwarc. Mona z niego robi pikne pryzmaty i soczewki. Czy bd jeszcze jakie nagrania? Obawiam si, e nie. To by czysty przypadek: Soce, gra i kamera zgrane w odpowiednim czasie. Co takiego moe si powtrzy dopiero za tysic lat.

Jestem zobowizany, tak czy inaczej. Czy moe mi pan przysa kopi? Cho nie ma z tym popiechu, bo wanie wyjedam do Perrine na pomiary i bd mg przejrze materia dopiero po powrocie van der Berg zamia si krtko, przepraszajco. Jeli to naprawd jest skalny kryszta, byby wart fortun. Moe nawet starczyoby na wyrwnanie naszego deficytu budetowego Bya to czysta fantazja. Wszystkie cuda i skarby Europy pozostaway poza zasigiem rodzaju ludzkiego, co wyranie podkrela ostatni komunikat Discovery. Po pidziesiciu latach od jego nadania nikt nie cofn zakazu i nic nie wskazywao, by mia by cofnity kiedykolwiek. 10. Statek szalecw Przez pocztkowe czterdzieci osiem godzin podry Heywood Floyd nie mg si nadziwi wygodzie, rozmiarom i komfortowi pomieszcze pasaerskich Wszechwiata. Jednake wikszo goci zaproszonych na statek uwaaa to za co oczywistego. Jeli kto nigdy nie opuszcza Ziemi, teraz zapewne wyobraa sobie, e takie warunki spotyka si we wszystkich pojazdach kosmicznych. Floyd musia sobie przypomnie niektre wydarzenia z historii aeronautyki, by spojrze na rzecz ca z odpowiedniej perspektywy. Za swego ycia by wiadkiem, wicej uczestnikiem rewolucji, jaka dokonaa si w przestworzach wok planety, ktra teraz szybko znikaa za jego plecami. Starego, niezdarnego Leonowa dzielio od wymylnego Wszechwiata jedynie pidziesit lat. (Gdzie w gbi duszy nie potrafi w to uwierzy, ale trudno dyskutowa z arytmetyk). Pidziesit lat dzielio rwnie sukces braci Wright od pierwszego pasaerskiego odrzutowca. Na pocztku tamtego pwiecza nieustraszeni lotnicy w goglach przeskakiwali z pola na pole, siedzc w swoich maszynach na zwykych, targanych wiatrem krzesach. U koca tego samego okresu babcie drzemay spokojnie, przelatujc midzy kontynentami z szybkoci tysica kilometrw na godzin.

By moe nie powinien si dziwi luksusowi i elegancji wyposaenia swego apartamentu-kabiny ani rwnie temu, e mia stewarda do utrzymywania jej w porzdku i czystoci. W przydzielonej mu kabinie najbardziej go zaskoczyo olbrzymie okno i z pocztku odczuwa pewien niepokj, gdy pomyla o tonach napierajcego na nie cinienia nieubaganej i nigdy nie odpoczywajcej prni. Najwikszym zaskoczeniem cho powinien by na to przygotowany po przeczytaniu prospektw okazaa si obecno cienia. Wszechwiat by pierwszym w historii statkiem kosmicznym, ktry przemierza Ukad Soneczny stale przypieszajc z wyjtkiem kilku godzin w poowie rejsu, kiedy wykonywany by zwrot. Przy penych zbiornikach paliwa zaadowanych picioma tysicami ton wody na pokadzie liniowca utrzymywao si cienie wynoszce jedn dziesit g niezbyt due, ale dostateczne, by utrzyma przedmioty na miejscu. Szczeglnie wygodne byo to w czasie posikw, chocia niektrzy gocie musieli si przez kilka dni uczy, i nie naley zbyt gwatownie miesza zupy. Po czterdziestu omiu godzinach lotu zaoga i pasaerowie Wszechwiata podzielili si ju na cztery oddzielne kategorie. W skad arystokracji wchodzi kapitan Smith wraz ze swymi oficerami. Dalej znajdowali si gocie, potem zaoga podoficerowie i stewardzi i wreszcie palacze Tak nazw przyjo dla caej grupki piciu modych naukowcw pocztkowo artem, pniej jednak znacznie przyprawionym gorycz. Kiedy Floyd porwna ich ciasn, niewygodn kabin ze swoim apartamentem, doskonale wyczu, o co im chodzi, i wkrtce zacz przekazywa ich skargi kapitanowi. Uwzgldniajc wszystkie okolicznoci, naukowcy nie mogli wszake narzeka. W gorczce przygotowa przed odlotem do koca nie byo wiadomo, czy na pokadzie statku znajdzie si miejsce dla nich i dla ich sprztu. Teraz nie pozostawao im nic innego, jak czeka na rozstawienie instrumentw wok i na komecie podczas krytycznej fazy jej przelotu

tu przed okreniem Soca, po ktrym znowu oddali si ku najdalszym granicom Ukadu Sonecznego. Czonkowie zespou badawczego zdobd saw dziki tej wyprawie, o czym doskonale wiedzieli. Narzekali wic tylko w momentach wyczerpania lub zoci na niesprawne instrumenty, ale wwczas potrafili skary si na wszystko: od haasu systemu wentylacyjnego, przez kabin skaniajc do klaustrofobii, a po dziwne zapachy Nigdy nie skaryli si na jedzenie, ktre stwierdzono to jednogonie byo wyborne. W kadym razie lepsze zapewnia kapitan Smith ni to, ktre spoywa Darwin na pokadzie Beagle. Syszc te sowa, Victor Willis szepn: Skd on moe wiedzie? A jeli ju o tym mowa, to po powrocie do Anglii kapitan Beagle podern sobie gardo. Bya to wypowied typowa dla Victora, chyba najsynniejszego na caej planecie sprawozdawcy naukowego (w oczach fanw) lub popnaukowca (w oczach rwnie licznych przeciwnikw, ktrych zreszt trudno byoby nazwa wrogami, gdy podziw dla talentw Victora by powszechny i tylko niektrzy mieszali go z odrobin sceptycyzmu). Czsto parodiowano jego mikki, rodkowopacyficzny akcent i yw gestykulacj, a poza tym chwalono (lub oskarano) za spowodowanie powrotu mody na noszenie dugich brd. Tak bardzo zaronity mczyzna mawiali jego krytycy musi mie wiele do ukrycia. Spord szeciorga VIP-w podrujcych na pokadzie Wszechwiata Victor najbardziej rzuca si w oczy. Floyd, ktry nigdy nie traktowa powanie swojego statusu znakomitoci, okrela reszt tej grupy mianem Synnej Pitki. W owych czasach Yva Merlin bez obawy przed rozpoznaniem moga spacerowa po Park Avenue, moga te, jeli zechciaa (co zdarzao si nader rzadko), spokojnie opuszcza swj apartament na statku. Dmitrij Michajowicz zwraca natomiast uwag ku swej odwiecznej irytacji niskim wzrostem (dobre dziesi centymetrw poniej przecitnej), co by moe tumaczyo jego zamiowanie do orkiestr zoonych z tysica

instrumentw prawdziwych lub syntezowanych ale nie wpywao pozytywnie na jego publiczny wizerunek. Clifford Greenberg i Margaret M'Bala rwnie naleeli do kategorii zapoznanych saw, co pewnie zmieni si po ich powrocie na Ziemi. Pierwszy czowiek, ktry wyldowa na Merkurym, mia jedn z tych miych, lecz nie zwracajcych uwagi twarzy, ktre tak trudno jest zapamita. Co wicej, okres, kiedy jego lot zdominowa wszelkie informacje, od trzydziestu lat nalea ju do przeszoci. Natomiast twarz pani M'Bala podobnie jak oblicza wikszoci pisarzy, ktrzy uniknli uzalenienia od wywiadw telewizyjnych i rozdawania autografw pozostawaa nie znana wikszoci milionw czytelnikw jej ksiek. Dziea pani M'Bala stay si prawdziw sensacj w latach czterdziestych. Naukowe badania greckiego panteonu nie lduj zazwyczaj na listach bestsellerw, ale o sawie autorki zdecydowao umieszczenie postaci z odwiecznej, niewyczerpanej skarbnicy mitw we wspczesnym kontekcie epoki kosmicznej. Imiona, ktre sto lat wczeniej znali tylko astronomowie i mionicy jzykw klasycznych, stay si teraz powszechnym elementem ogldu wiata. Niemal codziennie nadchodziy wieci z Ganimedesa, Callisto, Io, Tytana, Japeta oraz mniej znanych wiatw, takich jak Carne, Pazifae, Hyperiona, Febe Jej ksiki cieszyyby si znacznie mniejszym powodzeniem, gdyby nie to, e skoncentrowaa si na skomplikowanym yciu rodzinnym Jowisza-Zeusa, ojca wszystkich bogw (i paru rzeczy oprcz nich). Natchnionym geniuszem mona te nazwa wydawc, ktry zmieni tytu jej pierwszej ksiki, Widok z Olimpu, na Boskie namitnoci. Zazdroni akademicy zazwyczaj okrelali to dzieo mianem Olimpijskiej chuci, aujc w gbi ducha, e sami nie wpadli na tak prosty pomys. Nic dziwnego, e to wanie Maggie M. jak nazywali j pasaerowie Wszechwiata pierwsza uya okrelenia Statek szalecw. Victor Willis natychmiast je podchwyci i wkrtce odkry jego intrygujcy kontekst historyczny. Niemal sto lat wczeniej Katherine Anne Porter* znalaza si

wraz z grup naukowcw i pisarzy na pokadzie oceanicznego liniowca, skd obserwowaa wystrzelenie Apolla 17, koczce pierwsz faz bada Ksiyca. Na wie o tym pani M'Bala odpowiedziaa znaczco: Zastanowi si, moe istotnie nadszed ju czas na trzeci wersj Statku Ale przekonam si o tym, rzecz jasna, dopiero po powrocie na Ziemi *Pisarka amerykaska, ktrej powie Statek szalecw (wyd. 1962) zyskaa saw jako alegoryczna wizja cywilizacji zmierzajcej ku upadkowi (przyp. tum.).

11. Kamstwo Upyno wiele miesicy, zanim Rolf van der Berg ponownie zwrci myli i energi ku Grze Zeusa. Uczestnicy podboju Ganimedesa mieli wicej pracy, ni mona byo wykona, a geolog caymi tygodniami nie wraca do swojej kwatery gwnej w bazie Dardanus, wyznaczajc obecnie tras projektowanej kolei jednoszynowej Gilgamesz-Ozyrys. Geografia trzeciego i najwikszego z jowiaskich ksiycw ulega drastycznym zmianom od chwili implozji planety i wci si zmieniaa. Nowe soce, ktre stopio lody Europy, nie przygrzewao tutaj tak potnie w kocu Ganimedes ley czterysta tysicy kilometrw dalej ale byo wystarczajco ciepe, by stworzy umiarkowany klimat porodku pkuli zawsze zwrconej w stron Lucyfera. Na satelicie powstay niedue, pytkie morza najwiksze dorwnywao obszarem ziemskiemu Morzu rdziemnemu usytuowane midzy czterdziestym stopniem pnocnej szerokoci geograficznej a czterdziestym szerokoci poudniowej. Mapy sporzdzone podczas dwudziestowiecznej misji Voyagera w wikszoci utraciy aktualno. Topica si wieczna zmarzlina i ruchy tektoniczne (cho niezbyt czste) wywoane tymi samymi siami pyww, ktre dziaay na

dwch wewntrznych ksiycach sprawiay, e nowy Ganimedes by istnym koszmarem dla kartografw. Ale z tych samych powodw satelita by rajem dla inynierw planetarnych. Oto bowiem otwiera si przed nimi wiat, ktry jako jedyny jeli pomin jaowego i znacznie mniej gocinnego Marsa zapewni ludziom warunki zblione do panujcych na Ziemi. Na Ganimedesie byo mnstwo wody, wszystkie biopierwiastki, a gdy wieci Lucyfer, klimat stawa si znoniejszy ni na wikszoci obszarw Ziemi. Najlepsze jednak okazao si to, e na Ganimedesie nie trzeba nosi caych skafandrw kosmicznych; atmosfera, cho w dalszym cigu nie nadawaa si do oddychania, zgstniaa na tyle, by ludziom wystarczay zwyke maski i butle tlenowe. Za kilkadziesit lat obiecywali mikrobiolodzy, nie prbujc zreszt okreli dokadnie terminu nawet i to stanie si niepotrzebne. Na powierzchni Ganimedesa rozwijay si ju bowiem szczepy produkujcych tlen bakterii. Pocztkowo wikszo z nich wymieraa, lecz w kocu cz si przyja, umoliwiajc powolne wznoszenie si krzywej na tablicy analizy atmosferycznej dumnie prezentowanej wszystkim gociom w Dardanusie. Van der Berg nie zaniedbywa przegldania danych z satelity badawczego Europa VI, majc nadziej na kolejne rozchmurzenie podczas orbitowania satelity nad Gr Zeusa. Wiedzia, e szansa jest niewielka, lecz dopki istniaa, nie podejmowa bada innymi metodami. Nie byo popiechu, poza tym na jego barkach spoczyway znacznie waniejsze zadania ni wyjanienie fenomenu, ktry moe okaza si czym bahym i nieciekawym. Potem Europa VI nagle ulega zniszczeniu z ca pewnoci wskutek zderzenia z meteorytem. Po powrocie na Ziemi Victor Willis wygupi si zdaniem wielu osb przeprowadzajc wywiad z tak zwanymi Euronautami, ktrzy zapenili luk po ubiegowiecznych entuzjastach UFO. Ot niektrzy z Euronautw wysuwali tez, i za zniszczenie satelity odpowiedzialne s wrogie istoty ze wiata, nad ktrym lata prbnik - zupenie przy tym nie przejmujc si, e sonda dziaaa nieprzerwanie przez pitnacie lat, czyli dwukrotnie duej, ni planowano. Na plus trzeba zapisa Victorowi

podkrelenie owej dugowiecznoci i ostr rozpraw z wszelkiego rodzaju kultowymi argumentami. Powszechnie jednak wyraano opini, e nie powinien by ich w ogle przedstawia szerokiej publicznoci. Dla van der Berga, ktry cieszy si, gdy koledzy nazywali go upartym Holendrem na co w peni zasugiwa katastrofa Europy VI staa si wyzwaniem, ktremu nie potrafi si oprze. Nie byo szans na zdobycie funduszy i wysanie kolejnego satelity, wszyscy bowiem z ulg przyjli nage zamilknicie gadatliwego i enujco dugowiecznego prbnika. Jaki wic mia wybr? Van der Berg rozwaa moliwoci. Poniewa by geologiem z zawodu, a nie astrofizykiem, upyno kilka dni, zanim uwiadomi sobie, e odpowied ley jak na doni, odkd znalaz si na Ganimedesie. Afrikaans naley do grupy jzykw najlepszych do przeklinania; nawet uprzejmoci potrafi wtedy rani uszy niewinnych suchaczy. Van der Berg wyywa si w ojczystej mowie przez dobre kilka minut, a potem skontaktowa si z Obserwatorium Tiamat usytuowanym dokadnie na rwniku, gdzie maleki, olepiajcy dysk Lucyfera wisia zawsze pionowo nad gow.

Astrofizycy, zajmujcy si najbardziej spektakularnymi okazami we Wszechwiecie, czsto gardz zwykymi geologami, ktrzy powicaj uwag, a czasem i ycie maym, nieciekawym obiektom takim jak planety. Jednake w tym odlegym zaktku, gdzie ludzie po raz kolejny zmagali si z Natur, wszyscy gotowi byli suy pomoc kademu, a doktor Wilkins wykaza nie tylko zainteresowanie, lecz i zrozumienie dla problemu van der Berga. Obserwatorium Tiamat zbudowano stawiajc mu jedno tylko zadanie, ktre w istocie byo gwnym powodem stworzenia bazy na Ganimedesie. Badania Lucyfera miay ogromne znaczenie nie tylko dla akademikw, parajcych si nauk czyst, lecz i dla inynierw nuklearnych, meteorologw,

oceanografw, nie wspominajc ju o mach stanu czy filozofach. Myl, e we Wszechwiecie ba, tu obok! egzystuj istoty zdolne planet przemieni w gwiazd, wydawaa si przeraajca i nocami spdzaa sen z powiek. Powszechnie zgadzano si, e ludzko powinna wiedzie wszystko na temat procesw zachodzcych na Jowiszu, ktre pewnego dnia trzeba bdzie skopiowa albo zapobiec im Od dziesiciu lat z gr obserwowano z Tiamat Lucyfera, wykorzystujc w tym celu wszystkie moliwe rodzaje instrumentw, zapisujc nieprzerwanie jego spektrum w caym pamie elektromagnetycznym i monitorujc powierzchni za pomoc radaru umieszczonego na skromnym, stumetrowym talerzu, ktry z kolei usytuowano w nieduym kraterze oduderzeniowym. Tak powiedzia doktor Wilkins czsto przypatrujemy si Europie i Io. Ale nasz promie jest na stae wymierzony w Lucyfera, obserwujemy wic obydwa ksiyce tylko przez kilka minut, w czasie ich przejcia przed gwiazd. Paska gra znajduje si od strony Soca, tote nie widzimy jej Zdaj sobie z tego spraw rzuci zniecierpliwiony van der Berg. Ale czy nie moglibycie troch przesun promienia, tak by wycelowa w Europ, zanim znajdzie si ona w jednej linii z Jowiszem? eby zobaczy pkul zwrcon ku Socu, wystarczyoby dziesi, moe dwadziecia stopni. Wystarczyby jeden stopie, by zgubi Lucyfera i zapa peny obraz Europy na drugim kracu orbity. Ale wtedy jest ona trzy razy dalej, co daje zaledwie jedn setn siy odbicia. Zreszt, kto wie? Moe to wystarczy? Sprbujemy. Prosz przesa mi dane co do czstotliwoci, polaryzacji, kopert nadawczych sowem, wszystko, co uzna pan za przydatne po konsultacjach z waszymi ludmi od zdalnych obserwacji. Ustawienie sieci zmiany fazy, ktra przesunie promie o kilka stopni, nie powinno trwa dugo. Nic wicej nie mog panu obieca ani powiedzie nigdy nie zastanawialimy si nad takim problemem, cho moe powinnimy A w ogle to czego pan oczekuje po tym eksperymencie? Przecie na Europie jest tylko ld i woda

Gdybym wiedzia odpar peen otuchy van der Berg nie prosibym pana o pomoc, prawda? Faktycznie A ja nie prosibym pana o peny przypis, z moim nazwiskiem, w opublikowanej pracy. Szkoda tylko, e W jest na kocu alfabetu Wyprzedza mnie pan tylko o jedn liter Ta rozmowa toczya si przed rokiem. Obserwacje z duej odlegoci okazay si nie do owocne, a przesunicie promienia na dzienn stron Europy tu przed koniunkcj byo trudniejsze, ni si spodziewano. Mimo wszystko napyny jakie informacje. Komputery przetrawiy je i van der Berg by pierwszym czowiekiem, ktry ujrza map mineraw Europy epoki postlucyferiaskiej. Jak susznie zauway doktor Wilkins, znajdoway si tam gwnie ld i woda, poprzecinane bazaltem przemieszanym z pokadami siarki. Tak mniej wicej wyglda cay ksiyc z wyjtkiem dwch anomalii. Jedna z nich wydawaa si tworem naukowej (a moe komputerowej) wyobrani: by to biegncy absolutnie prost lini fenomen dugoci dwch kilometrw, ktry nie odbija radarowego echa. Van der Berg zostawi t zagadk Wilkinsowi. Zajmowaa go wycznie Gra Zeusa. Okrelenie jej struktury zajo mu wiele czasu, poniewa tylko szaleniec lub kracowo zdeterminowany naukowiec mgby uwierzy, e co takiego jest moliwe. Nawet teraz, po sprawdzeniu wszystkich parametrw do granic perfekcji, van der Berg powtpiewa o zdrowiu swoich zmysw. I nie zastanawia si jeszcze nad kolejnym posuniciem. Kiedy zadzwoni do niego doktor Wilkins, ciekawy, czy jego nazwisko i sawa dotr do wszystkich bankw informacji, Rolf van der Berg mrukn, e wci analizuje wyniki. W kocu jednak musia jako pozby si natrta. Nic wielkiego rzuci atwowiernemu koledze. Jaka rzadka posta kwarcu Wci porwnuj j z prbkami z Ziemi. Po raz pierwszy okama wsppracownika i naukowca. Czu si z tym bardzo le. Ale czy mia wybr?

12. Oom Paul Rolf van der Berg nie widzia wuja Paula od dziesiciu lat i nic nie wskazywao, e ujrzy go kiedykolwiek. Mimo to stary naukowiec by mu bardzo bliski ostatni przedstawiciel swego pokolenia, pamitajcy i pielgnujcy (gdy tego chcia, co nie zdarzao si czsto) sposb ycia przodkw. Doktor Paul Kreuger oom Paul* dla rodziny i wikszoci przyjaci by zawsze tam, gdzie mg okaza si potrzebny, zawsze te suy rad i wiadomociami, jeeli nie osobicie, to za pomoc pocze radiowych pokonujcych czasem i p miliarda kilometrw. Jak wie niosa, nie dosta Nagrody Nobla za swj wkad w badania nad czstkami elementarnymi dziedzin, w ktrej po dwudziestowiecznych porzdkach znw zapanowa baagan z powodu potnych naciskw politycznych. Jeli to bya prawda, doktor Kreuger nikogo nie wini. Skromny i bezpretensjonalny, nie mia osobistych wrogw nawet wrd swarliwych i zwalczajcych si wzajemnie frakcji osiadych na wychodstwie ziomkw. Obdarzano go tak powszechnym szacunkiem, e nawet Stany Zjednoczone Poudniowej Afryki kilkakrotnie go zapraszay do ojczystego kraju, zawsze jednak grzecznie odmawia zoenia wizyty, i to nie dlatego jak wyjania e obawia si o swoje bezpieczestwo w Afryce Poudniowej, lecz ze wzgldu na strach przed nostalgi, ktra mogaby go zama.

*W jzyku afrikaans sowo oom oznacza wujek, lecz czsto bywa stosowane jako forma grzecznociowa wobec starszych mczyzn (przyp. tum.). Van der Berg podczas nagrywania wiadomoci dla wuja mimo e uywa martwego jzyka, ktrym obecnie posugiwao si nie wicej ni milion osb stara si by bardzo dyskretny, stosowa take zwroty i okrelenia znane

jedynie w bliskim rodzinnym krgu. Paul bez kopotu rozszyfrowa informacje od bratanka, ale nie mg potraktowa ich powanie. Obawia si, e Rolf zrobi z siebie gupca, postanowi wic przestrzec go w delikatny sposb. Dobrze si stao, e nie pieszy si z publikacj: ma przynajmniej tyle oleju w gowie, by nie trbi o tym na prawo i lewo Ale przypumy tylko przypumy e to prawda? Rzadkie siwe wosy uniosy si na potylicy Paula. Stano mu przed oczyma cae spektrum nowych moliwoci naukowych, finansowych, politycznych a im duej nad nimi