Strona 1/8

KONFERENCJA NAUKOWA

(Post)Dziedzictwo kulturowe Europy Środkowej.

„Polski Atlas Etnograficzny – opracowanie naukowe,

elektroniczny katalog danych, publikacja zasobów w

sieci Internet, etap I” (podsumowanie projektu)

CIESZYN, 22 listopada 2017

Streszczenia wystąpień

Strona 2 z 8

Część 1: sesja plenarna (Sala Konferencyjna)

9.10-9.35 „POLSKI ATLAS ETNOGRAfiCZNY – OPRACOWANIE NAUKOWE, ELEKTRONICZNY KATALOG DANYCH, PUBLIKACJA ZASOBÓW W SIECI INTERNET, ETAP I” - GŁÓWNE CELE, ZAŁOŻENIA I WYNIKI BADAWCZE DR AGNIESZKA PIEŃCZAK UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH WYDZIAŁ ETNOLOGII I NAUK O EDUKACJI INSTYTUT ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ MGR JOANNA KOŹMIŃSKA POLSKI INSTYTUT ANTROPOLOGII W WARSZAWIE UNIWERSYTET WARSZAWSKI W cieszyńskim Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego funkcjonuje jedyny w Polsce ośrodek badań atlasowych - Pracownia Polskiego Atlasu Etnograficznego. Od 2014 na Wydziale wspólnie z Polskim Instytutem Antropologii realizowany jest projekt badawczy, dotyczący opracowania spójnej, syntetycznej, cyfrowej kilkunastotysięcznej kolekcji atlasowej, obejmującej mapy, dokumentację fotograficzną oraz unikatowe ankiety z zielnikami. To pionierskie przedsięwzięcie mające na celu wzbogacenie dziedzictwa narodowego o unikatową, szerzej nieznaną dokumentację etnograficzną z kilku ostatnich dekad, obrazującą kulturę wsi polskiej z II połowy XX wieku. W swoim wystąpieniu prelegentki zwrócą uwagę na cele, założenia projektu oraz jego dotychczasowe wyniki badawcze, prezentowane głównie na specjalnej platformie cyfrowej www.archiwumpae.us.edu.pl. Projekt zostanie ukończony w styczniu 2018 roku.

9.35.-9.50 ZNACZENIE POLSKIEGO ATLASU ETNOGRAFICZNEGO DLA ŚWIATOWEJ ETNOBOTANIKI DR HAB. PROF. UR ŁUKASZ ŁUCZAJ UNIWERSYTET RZESZOWSKI INSTYTUT BIOTECHNOLOGII

Polski Atlas Etnograficzny jest skarbem od lat niedocenianym przez polską etnologię. Badania nad zbieractwem i użytkowaniem roślin prowadzone w ramach PAE są niezwykle cennym wkładem do rozwoju światowej etnobotaniki. Już mapa przedwojennego atlasu pod redakcją K. Moszyńskiego i J. Klimaszewskiej poświęcona była roślinom święconym w wigilię Św. Jana. Pierwsze kwestionariusze powojenne także poświęcone były roślinom (nr 1-2, z r. 1948 dzikim roślinom jadalnym, nr 3-4, z r. 1949 roślinom leczniczym). Etnobiologia obecna była także w późniejszych kwestionariuszach - i w dużym kwestionariuszu nr 6 z lat 1964-69, jak i w osobnych kwestionariuszach poświęconych zbieractwu grzybów i owoców. Z punktu widzenia światowej etnobotaniki najcenniejsze są kwestionariusze nr 2 i 4, gdyż zawierają zwykle okazy zielnikowe pozwalające na identyfikację gatunków. Jest to jeden z niewielu przypadków połączenia badań etnograficznych i dokumentacji zielnikowej w tamtym okresie w całej europejskiej etnobotanice. Wyniki tych badań są bardzo interesujące. Zanotowano w nich wiele ciekawych roślin jadalnych, np. osokę aloesowatą używaną na pokarm tylko w centralnej Polsce i nigdzie indziej na świecie. Jest to też przypuszczalnie pierwszy na świecie przypadek tak szerokiego zastosowania kartografii w etnobotanice.

9.50.-10.05 ETNOGRAFICKÝ ATLAS SLOVENSKA. MOŽNOSTI INTERPRETÁCIE NA PRÍKLADE KULINÁRNEJ

KULTÚRY PHDR. RASTISLAVA STOLIČNÁ, DRSC. BRATISLAVA (SLOVENSKO) Referentka, słowacka badaczka stosująca od dawna metodę etnogeograficzną, przedstawi wybrane aspekty pożywienia ludowego pojawiające się na łamach Etnografickeho Atlasu Slovenska, omawiając je w kontekście interpretacyjnym.

Strona 3 z 8

10.05-10.20 SUGESTIE I WYTYCZNE DO „ATLASU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO WSI W POLSCE”. DR HAB. EM. PROF. UŚ ZYGMUNT KŁODNICKI CIESZYN DR AGNIESZKA PIEŃCZAK UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH WYDZIAŁ ETNOLOGII I NAUK O EDUKACJI INSTYTUT ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ Wystąpienie poświęcone będzie koncepcji pionierskiego projektu pt. Atlas dziedzictwa kulturowego wsi w Polsce. W Cieszynie podjęto prace nad przygotowaniem jednego lub paru tomów Atlasu dziedzictwa kulturowego wsi polskiej w postaci map z krótkimi komentarzami w języku polskim i angielskim lub niemieckim. Trafią do niego te mapy PAE, które bądź mają swoje odpowiedniki w innych atlasach europejskich, bądź przedstawiają szczególnie charakterystyczne cechy kultury polskiej wsi. Wymagają one jednak sprawdzenia w oparciu o materiały z badań, co spowalnia tempo prac. Autorzy projektu skupią się na przedstawieniu celu projektu, tematyki map, techniki kartograficznej, kompozycji oraz innych zagadnień o charakterze ogólnym związanych z opracowaniem Atlasu.

10.20–10.35 ATLAS POLSKICH STROJÓW LUDOWYCH JAKO PRZYKŁAD DOKUMENTACJI, UPOWSZECHNIANIA I

KREOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO DR HAB. ANNA WERONIKA BRZEZIŃSKA UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU WYDZIAŁ HISTORYCZNY INSTYTUT ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ DR MARIOLA TYMOCHOWICZ UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE INSTYTUT KULTUROZNAWSTWA Atlas Polskich Strojów Ludowych to jedna z serii wydawniczych Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego powstała w 1949 roku. Celem utworzenia Atlasu było zestawienie powtarzających się typów ubioru oraz wyznaczenie czasu i miejsca ich występowania. Wszystkie zeszyty Atlasu zostały pogrupowane według następujących regionów: Pomorze, Wielkopolska, Śląsk, Mazowsze i Sieradzkie, Małopolska. Funkcję redaktorów naczelnych pełnili kolejno dr Józef Gajek, dr Janusz Kamocki oraz prof. dr hab. Barbara Bazielich. Do roku 2015 ukazało się drukiem 47 zeszytów, w tym dwa zeszyty specjalne. W referacie omówione zostaną następujące problemy: (1) sposoby dokumentacji i prezentowania materiałów historycznych oraz terenowych dotyczących strojów ludowych; (2) kierunki upowszechniania wiedzy z zakresu strojów ludowych za pomocą kolejnych zeszytów APSL oraz możliwości ich zastosowania w działaniach edukacyjnych, w tym w internecie; (3) współczesne problemy metodologiczne z zakresu upowszechniania wiedzy dot. strojów ludowych. Podstawą będzie doświadczenie Redakcji APSL z lat 2012-2016 związane z realizacją projektu badawczego NPRH, w ramach którego zostały przeprowadzone badania terenowe dot. współczesnego stanu rękodzieła oraz wydano 5 zeszytów poświęconych regionalnym odmianom strojów ludowych i 2 numery specjalne.

10.35-10.50 ZASTOSOWANIE METODY MAPOWANIA POZNAWCZEGO W ANTROPOLOGICZNYCH BADANIACH

KRAJOBRAZU KULTUROWEGO DR HAB. ELŻBIETA SZOT-RADZISZEWSKA POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA W KIELCACH W wystąpieniu zostanie ukazana metoda mapowania poznawczego (mental maps) zaadaptowana do potrzeb badań etnologicznych/antropologicznych oraz sposób konstruowania map mentalnych w oparciu o wywiady etnograficzne.

Metoda ta umożliwia strukturyzację przestrzeni zurbanizowanych, czyli identyfikację, opis, określenie lokalizacji przestrzennej oraz wartościowanie stałych elementów o walorach archetypicznych, tworzących strukturę krajobrazu kulturowego. Antropologiczne mapy mentalne uwzględniają aspekt historyczny, legendowy, mityczny

Strona 4 z 8

miejsc, pokazują też emocjonalne relacje łączące je z ludźmi oraz pozwalają na „zapis” informacji, znaczeń i sensów zakodowanych w krajobrazie kulturowym. Krajobraz kulturowy ujęty przez autorkę w perspektywie antropologicznej rozumiany jest jako „tekst kulturowy”, znak pamięci i tożsamości danego regionu, czy miejscowości przechowujący świadectwo działalności minionych pokoleń zakodowane w przestrzeni. Kształtowany jest w oparciu o pamięć wspólnoty, a jego elementy są dla mieszkańców znaczące, zrozumiałe, powiązane ze sobą i mają często charakter archetypiczny. Autorka omawia tez funkcje harmonijnego krajobrazu kulturowego oraz jego emocjonalny wymiar, którego poszukuje w kulturowych uwarunkowaniach nadawania szczególnych znaczeń elementom tworzącym jego strukturę. Przedstawione wyniki badań antropologicznych prowadzą do systemowego rozpoznania wielokierunkowych relacji oraz bezpośrednich związków łączących lokalne społeczności z zamieszkiwanym środowiskiem, a tym samym do jego harmonijnego kształtowania i ochrony.

11.15-11.30 KULTÚRNE DEDIČSTVO AK SÚČASŤ KULTÚRNEHO POTENCIÁLU PHDR., LADISLAV LENOVSKÝ, PHD. UNIVERZITA SV. CYRILA A METODA FILOZOFICKÁ FAKULTA KATEDRA ETNOLÓGIE A MIMOEURÓPSKYCH ŠTÚDII TRNAVA (SLOVENSKO) Kultúrne dedičstvo je významným prostriedkom identifikácie každého spoločenstva. Ako kultúrny kapitál je nástrojom ekonomického, spoločenského, emocionálneho, či vedomostného profitu. Obsah a štruktúra kultúrneho dedičstva môžu byť pre každé spoločenstvo špecifické, rovnako ako miera a spôsoby jeho využívania. Kultúrne dedičstvo spolu s kultúrnymi organizáciami a inštitúciami, podujatiami, infraštruktúrou a ľudskými zdrojmi tvorí kultúrny potenciál. Kultúrny potenciál predstavujú také kultúrne prvky, komplexy a javy, ktoré sú využívané alebo využiteľné ako kultúrny kapitál k profitu. Etnológia a kulturológia identifikujú a definujú kultúrne dedičstvo ako kultúrny potenciál. Manažment kultúrneho dedičstva v rámci aplikovanej etnológie a kulturológie je následne nástrojom tvorby kultúrneho kapitálu, ktorý slúži na rozvoj spoločenstva/lokality/územia. Hľadanie „nového využitia“/funkcií významne prispieva k zachovávaniu kultúrneho dedičstva aj kultúrnej identity jeho nositeľov.

11.30-11.45 REVITALIZÁCIA, POPULARIZÁCIA A OCHRANA KULTÚRNEHO DEDIČSTVA NEMECKEJ MENŠINY NA

SLOVENSKU. (NA PRÍKLADE ŠPECIFICKEJ SKUPINY NEMECKÝCH DREVORUBAČOV NA ZÁPADNOM

SLOVENSKU AKO UNIKÁTNEJ SÚČASTI SLOVENSKÉHO A EURÓPSKEHO KULTÚRNEHO DEDIČSTVA) DOC., KATARÍNA SLOBODOVÁ NOVÁKOVÁ , PHD. UNIVERZITA SV. CYRILA A METODA FILOZOFICKÁ FAKULTA KATEDRA ETNOLÓGIE A MIMOEURÓPSKYCH ŠTÚDII TRNAVA (SLOVENSKO) Príspevok predstavuje záchranný výskum jedinečnej špecifickej nemeckej minority horských drevorubačov nazývaných Huncokári, žijúcej na západnom Slovensku, izolovane v horskom prostredí, so zakonzervovanou kultúrou a vlastným jazykom. Táto skupina nebola vzhľadom na politickú situáciu a nepriznané práva menšinám v 2.polovici 20.storočia na Slovensku doteraz predmetom žiadnych systematických výskumov a vedeckého záujmu. Vďaka izolovanosti a špecifickému socio-profesnému zaradeniu si uchovali jedinečné prejavy hmotnej, duchovnej a sociálnej kultúry a vlastný unikátny jazyk. Cieľom je predstavenie možností zdokumentovania a záchrany tohto jazyka a kultúry, ich revitalizácia a popularizácia. Keďže žijú v skupine poslední traja native speakers, výskum jazyka a jeho dokumentácia sú pre nás kľúčové. Má ambíciu predstaviť odraz lokálnych tradícii tejto skupiny v súčasnosti, podpora hodnôt dvojjazyčnosti a multikulturality v spoločnosti, a prezentácia tejto kultúry ako špecifickej súčasti kultúrneho dedičstva Slovenska a Európy.

Strona 5 z 8

11.45-12.00 OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POMORSKICH SUBREGIONÓW MGR JUDYTA KRÓL UNIWERSYTET GDAŃSKI W wystąpieniu zostanie przybliżona kwestia ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego mniej znanych w percepcji społecznej regionów Kociewia i Borów Tucholskich. Referentka przybliży tematykę odrębnej od sąsiednich Kaszub obrzędowości tych terenów, folklor i inne artefakty kulturowe oraz omówi rolę instytucji i stowarzyszeń promujących ideę regionalizmu kociewskiego i borowiackiego w utrwalaniu tożsamości kulturowej na tych terenach.

12.00-12.15 DOKUMENTACJA, OCHRONA ORAZ POPULARYZACJA MATERIALNEGO I NIEMATERIALNEGO

DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ZAGŁĘBIA DĄBROWSKIEGO MGR DOBRAWA SKONIECZNA-GAWLIK MUZEUM SATURN W CZELADZI W wystąpieniu poruszona zostanie kwestia pogranicza małopolsko-śląskiego w świetle materiałów archiwalnych (w tym Polskiego Atlasu Etnograficznego) i współczesnych procesów dokumentujących przejawy materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Omówione zostaną działania podejmowane w celu dokumentowania zjawisk kulturowych oraz ich późniejszego wykorzystania do celów naukowych i popularyzatorskich.

12.15-12.30 O KONCEPCJI LEKSYKONU KULINARIÓW ŚLĄSKICH DR HAB. DOROTA ŚWITAŁA-TRYBEK INSTYTUT POLONISTYKI I KULTUROZNAWSTWA UNIWERSYTET OPOLSKI DR HAB. LIDIA PRZYMUSZAŁA INSTYTUT POLONISTYKI I KULTUROZNAWSTWA UNIWERSYTET OPOLSKI Na Śląsku język oraz śląska kuchnia są podstawowymi wyróżnikami śląskiej grupy etnicznej, wyznacznikami tożsamości kulturowej oraz znakiem kulturowej identyfikacji. Wobec powyższego zrodził się pomysł, by na kulinaria spojrzeć z dwóch perspektyw: kulturowej i językoznawczej. Kulinaria, jako składnik szeroko pojmowanej kultury, są bowiem także istotnym elementem systemu językowego. Pełniąc ważną kulturotwórczą rolę w życiu człowieka, zajmują również adekwatne do ich rangi miejsce w strukturze semantycznej języka. Leksykon ma gromadzić w jednym miejscu nazwy potraw, nie tylko te funkcjonujące do dziś i utrwalone w powszechnej świadomości Ślązaków, ale także ma archiwizować słownictwo kulinarne odchodzące w zapomnienie.

12.30-12.45 WESELNE WIDOWISKA OBRZĘDOWE Z WIELKOPOLSKI. FOLKLORYZACJA JAKO PRZYKŁAD

OCHRONY NIEMATERIALNEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MGR KAROLINA DZIUBATA UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU WYDZIAŁ HISTORYCZNY INSTYTUT ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ WYDZIAŁOWE STUDIUM DOKTORANCKIE Folkloryzacja weselnych obrzędów tradycyjnych i wykorzystanie ich w warunkach scenicznych jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym i może być jedną z form ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Referentka chciałabym przedstawi własny pomysł na zbadanie procesu folkloryzacji - czyli przemiany z elementu tradycyjnego w folkloryzm - na przykładzie działalności zespołów folklorystycznych z terenu Wielkopolski w kontekście ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Zwróci też uwagę na mechanizm folkloryzacji, jej wpływ na sposoby

Strona 6 z 8

odtwarzania i zarządzania niematerialnym dziedzictwem kulturowym, wykorzystywania go do celów promocyjnych i wizerunkowych oraz problem utowarowienia niematerialnego dziedzictwa kulturowego i włączania go w sieć globalnego przemysłu kulturowego, w tym również kwestie związane z jego własnością. Wystąpienie przygotowano w oparciu o projekt rozprawy doktorskiej oraz wstępne badania terenowe.

Część druga: obrady w sekcjach

Sekcja pierwsza: Dziedzictwo kulturowe pogranicza - kontynuacja czy zmiana?

(Sala Konferencyjna) 14.00-14.15 WSPÓŁCZESNE KONTEKSTY FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA NA ŚLĄSKU CIESZYŃSKIM DR HAB. GRZEGORZ STUDNICKI UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH WYDZIAŁ ETNOLOGII I NAUK O EDUKACJI INSTYTUT ETNOLOGII I ANTROPOLOGII KULTUROWEJ Dziedzictwo kulturowe (materialne, jak i nie materialne) stanowi integralna część zbiorowej tożsamości. To jak jest ono definiowane i co z ogromnego aglomeratu wiedzy i praktyk oraz przedmiotów kojarzonych z przeszłością zostanie do niego zaliczane podlega nieustannym interpretacjom. Odniesieniem do tego procesu jest teraźniejszość – to ona określa kontekst dla funkcjonowania dziedzictwa oraz jego wykorzystania. Jeśli „coś” zostanie zdefiniowane przez jakąś grupę jako dziedzictwo, to wówczas owe „coś” zostaje objęte praktykami mającymi je chronić, ale także ukazywać jako ważne (m.in. w wymiarze symbolicznym). Referat jest próbą przyjrzenia się działaniom podejmowanym przez lokalne stowarzyszenia celem ochrony tego, co ich zdaniem składa się na dziedzictwo, mającego charakter pogranicza kulturowego/narodowego Śląska Cieszyńskiego.

14.15-14.30 SKRZYNIE WIANNE - METODYKA BADAŃ ANTROPOLOGA I HISTORYKA SZTUKI MGR MARIA DZIAŁO UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI W KRAKOWIE W wystąpieniu zostaną przedstawione wyniki badań terenowych przeprowadzonych na pograniczu Lubelszczyzny i Podkarpacia (w powiecie biłgorajskim oraz w powiecie lubaczowskim) w latach 2013-2017, dotyczących skrzyń wiannych - materialnego dziedzictwa kulturowego, które dla wielu badaczy wydaje się być już dziedzictwem zdecydowanie utraconym, zapomnianym lub po prostu zniszczonym. Ogromna ilość zgromadzonego materiału - ponad 200 skrzyń wiannych zinwentaryzowanych w domach prywatnych - zdecydowanie przeczy temu przekonaniu. Pierwszym celem przeprowadzonych badań było usystematyzowanie wiadomości dotyczących produkcji skrzyń wiannych w XIX i 1. poł. XX wieku na Lubelszczyźnie i Podkarpaciu. Drugim - zagadnienia współczesnych adaptacji skrzyń wiannych i problematyka dziedzictwa. Na terenie tym nastawienie do zachowanych skrzyń wiannych obrazuje się w dwóch, skrajnie odmiennych tendencjach. Z jednej strony skrzynie zostały zaadaptowane do nowych funkcji, głównie w budynkach gospodarczych (np. na przechowywanie paszy dla zwierząt, czy skrzynie przerobione na kurnik lub wędzarnię wędlin), a z drugiej strony pojawiła się tendencja zupełnie odwrotna: skrzynie stały się dla ich właścicieli symbolem dziedzictwa minionej epoki, więzi rodzinnych lub zapisem bolesnych wspomnień z okresu wojny. Właściciele przekazują skrzynie oraz związane z nimi historie z pokolenia na pokolenie, pokazują czynione ręką przodków napisy, a nieraz ściągają je ze strychów i po własnoręcznym „odnowieniu” farbami olejnymi stawiają w najbardziej eksponowanym miejscu domu, łącząc tradycję z nowoczesnym wystrojem. Referentka przedstawia sposoby dokumentowania tych dzieł sztuki ludowej w dwojaki sposób: okiem historyka sztuki poprzez szczegółową inwentaryzację i analizę stylistyczną oraz okiem antropologa poprzez wywiad i wnikliwą obserwację.

Strona 7 z 8

14.30-14.45 ZIELNIKI ELIZY ORZESZKOWEJ JAKO DZIEDZICTWO KULTUROWE POGRANICZA

DR KATARZYNA KONCZEWSKA BADACZ NIEZALEŻNY GRODNO (BIAŁORUŚ) Elizę Orzeszkową, znaną przede wszystkim jako pisarkę, możemy nazwać jednym z prekursorów etnobotaniki w Polsce. Reagując na odezwę Józefa Rostafińskiego o zbieranie nazw i sposobów użytkowania roślin w całej Polsce, nie tylko zaczęła podczas pobytów w miejscowościach nadniemeńskich gromadzić materiał i wiedzę botaniczną zarówno od polskiej szlachty zaściankowej, jak i białoruskich chłopów, ale także napisała własną odezwę do gospodyń litewskich, zachęcając do gromadzenia materiałów w swoich miejscowościach. Zainteresowania pisarki nie ograniczyły się do zwykłego zbierania ziół, ponieważ rozumiała, że rośliny i ich rola w ludowym systemie wiedzy o świecie stanowią ważny element obrazu kultury. Tak więc jej Zielniki są nie tylko wartościowym zbiorem roślin nadniemeńskich, ale także cennym źródłem wiedzy o kulturze pogranicza, zarówno szlacheckiej, jak i chłopskiej. Zwracał na to uwagę Józef Jodkowski, XX-wieczny badacz historii Grodzieńszczyzny, podkreślając, że Orzeszkowa „wiele uwagi poświęcała roślinom krajowym” i kulturze. Referentka ukaże Zielniki nie tylko jako zbiory botaniczne, lecz również dziedzictwo kultury pogranicza - nie tylko utraconej, ale i zachowanej, czego jest świadkiem, prowadząc w tychże miejscowościach nadniemeńskich badania terenowe. Przedstawi ona także współczesny stan zachowania poświadczonych przez pisarkę fitonimów gwarowych.

14.45-15.00 ŁEMKOWIE - DZIEDZICTWO UTRACONE CZY KONTYNUOWANE? MGR INŻ. ANNA WITKIEWICZ POLITECHNIKA WROCŁAWSKA Łemkowie zamieszkiwali obszar Środkowych Karpat i stanowili odrębną społeczność charakteryzującą się własną, wykrystalizowaną kulturą, językiem i poczuciem przynależności społecznej. Zamieszkiwane ziemie traktowali jako swoją ojczyznę, na którą składały się zarówno życie duchowe, kulturowe jak i tradycje. W ramach akcji „Wisła” Łemkowie wraz z ludnością uznaną za ukraińską, zostali przesiedleni na tereny Ziem Odzyskanych. W wyniku działań przesiedleńczych zakończyły się interakcje zachodzące pomiędzy ludźmi a krajobrazem, takie jak przepływ energii, materii czy informacji i przeniosły się wraz z wysiedlaną ludnością. Tematyka drażliwej historii okołowojennego sąsiedztwa polsko-ukraińskiego oraz losów przesiedleńców, przez lata nie była podejmowana w badaniach. Nadal odczuwalny jest brak publikacji, które przybliżyłyby losy i wskazały na wpływ osiedleńców na nowo zamieszkały krajobraz. Z tego powodu na wybranych przykładach wsi Dolnego Śląska podjęto próbę przeanalizowania ile z idei i tradycji łemkowskich zostało przeniesionych na teren wtórnie przez nich zamieszkały. Referat przybliża wyniki badań zmierzających do określenia czy możliwe jest odnalezienie różnorodnych elementów dziedzictwa Łemków, zwłaszcza w krajobrazie kulturowym.

Sekcja druga: Strategie i działania instytucji promujących dziedzictwo kulturowe (sala 09)

14.00-14.15 MÚZEUM A JEHO AKTUÁLNE STRATÉGIE V OBLASTI PROPAGÁCIE KULTÚRNEHO DEDIČSTVA MGR.ADAM UHNÁK UNIVERZITA SV. CYRILA A METODA Filozofická fakulta Katedra etnológie a mimoeurópskych štúdii TRNAVA (SLOVENSKO)

Strona 8 z 8

Múzeum sa pod vplyvom súčasných trendov modernej spoločnosti transformuje z pôvodného konceptu tvorenia, spracovávania a prezentovania zbierkového fondu na inštitúciu s výrazným edukačným charakterom. Muzeálne stratégie prinášajú koncepty zážitkového turizmu, ktoré sú výsledkom najmä spoločenského dopytu, a tým múzeum nadobúda ďalšie významy v oblasti zachovávania a propagácie kultúrneho dedičstva. Predkladaný príspevok analyzuje konkrétne muzeálne koncepty na Slovensku a snaží sa objasniť ich opodstatnenie v aktuálnej spoločenskej situácii.

14.15-14.30 DZIAŁANIA IZBY REGIONALNEJ IMIENIA ADAMA SIKORY MK PZKO JABŁONKÓW NA RZECZ

ODKRYWANIA, OCHRONY I ZACHOWANIA, INTERPRETACJI ORAZ PROMOCJI ZASOBÓW DZIEDZICTWA

KULTUROWEGO NA ŚLĄSKU CIESZYŃSKIM I GÓRNYCH KISUCACH MGR LESZEK RICHTER IZBA REGIONALNA IM. ADAMA SIKORY MIEJSCOWEGO KOŁA PZKO W JABŁONKOWIE (REPUBLIKA CZESKA) SEKCJA LUDOZNAWCZA ZARZĄDU GŁÓWNEGO PZKO W REPUBLICE CZESKIEJ W CZESKIM CIESZYNIE W wystąpieniu zostaną omówione konkretne działania/projekty takie, jak: „Szikowne Gorolski Rynce” (13 zrealizowanych edycji warsztatów rzemiosła i technik rękodzielniczych, odbywających się w ramach Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych „Gorolski Święto”), „Szlak Tradycji” (ułatwia dotarcie do niezwykłych miejsc i ludzi na Śląsku Cieszyńskim oraz Górnych Kisucach, tworzących z pasją niepowtarzalne wyroby według tradycyjnych technik i metod), „Marka regionalna „Górolsko Swoboda produkt regionalny®” (wdrażanie systemu znakowania miejscowych produktów w Beskidzie Śląskim, Morawsko - Śląskim i Kisuckim, na czesko-polsko-słowackim pograniczu).

14.30-14.45 MŁYNY MIEJSKIE ZIEMI PSZCZYŃSKIEJ – STAN ZACHOWANIA I MOŻLIWE FORMY OCHRONY MGR PAWEŁ ROSZAK-KWIATEK MUZEUM "GÓRNOŚLĄSKI PARK ETNOGRAFICZNY W CHORZOWIE" Na terenie ziemi pszczyńskiej znajdują się murowane młyny miejskie, które przez całe dekady były bardzo ważnymi punktami w życiu codziennym mieszkańców. Obecnie większość z nich jest nieczynna oraz popada w ruinę. Referat będzie próbą znalezienia odpowiedzi, czy jest możliwe ocalenie tych znaków dziedzictwa kulturowego od zapomnienia, oraz jeżeli tak, to jakie działania należałoby w związku z tym podjąć.

14.45-15.00 EWANGELIKALIA W ZBIORACH POLSKICH – PRÓBA TYPOLOGIZACJI MGR ANNA SEEMAN-MAJOREK CHRZEŚCIJAŃSKA AKADEMIA TEOLOGICZNA W WARSZAWIE W wystąpieniu podjęto problematykę spuścizny protestantyzmu w Polsce i protestanckich zbiorów zachowanych w różnych placówkach (nie tylko muzealnych) w kraju. Referantka nakreśla zasób ewangelickich artefaktów gromadzonych w różny sposób w różnej formie i w różnym czasie tworząc tym samym wstępną typologię reformacyjnego dziedzictwa. Wszelkie obiekty wchodzące w skład szeroko rozumianej protestanckiej schedy nazywa w uproszczeniu ewangelikaliami. Spektrum przedmiotów jest bardzo szerokie, począwszy od tradycyjnych placówek muzealnych przez budynki sakralne, dzieła sztuki, zabytki techniki, dokumenty życia społecznego po cmentarze na wirtualnych kolekcjach dokumentów audiowizualnych i zdigitalizowanych aktach urzędowych skończywszy. Przytoczone w tekście przykłady nie wyczerpują zagadnienia, a jedynie ascetycznie wskazują na ogrom i bogactwo spadku jaki otrzymaliśmy w darze po reformacyjnym ruchu zapoczątkowanym przez augustiańskiego mnicha, Marcina Lutra.