Acta Universitatis Lodziensis. „Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” 20 / 2013

GLOTTODYDAKTYKA – MEDIA – KOMUNIKACJA. KSZTAŁTOWANIE

KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ

pod red. I. Dembowskiej-Wosik i E. Pałuszyńskiej

***

Acta Universitatis Lodziensis. “Studies in Teaching Polish to Foreigners” No. 20 / 2013

GLOTTODIDACTICS – MEDIA – COMMUNICATION. DEVELOPING THE

COMMUNICATIVE COMPETENCE

edited by: I. Dembowska-Wosik and E. Pałuszyńska

STRESZCZENIA

***

SUMMARIES

ZAGADNIENIA OGÓLNE

***

GENERAL ISSUES

1. Grażyna Zarzycka, Dyskurs glottodydaktyczny na łamach „Kształcenia Polonistycznego

Cudzoziemców” w latach 1987–2013

Słowa kluczowe: nauczanie języka polskiego jako obcego (jpjo), wspólnota dyskursywna,

dyskurs glottodydaktyczny, „Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”

W części I artykułu zdefiniowano pojęcia: wspólnoty dyskursywnej oraz wspólnoty

dyskursywnej glottodydaktyków polonistycznych. Zwrócono uwagę na cele i mechanizmy

komunikacji wewnątrz tej grupy, środki przekazu (gatunki mowy), rytuały związane z

przyjmowaniem i wykluczaniem członków tej wspólnoty. W części II artykułu wyrażono

opinię, że czasopismo naukowe jest narzędziem spajającym dyskursywną wspólnotę

naukową (akademicką), stymulującym jej rozwój. Proces krzepnięcia glottodydaktycznej

wspólnoty dyskursywnej zilustrowano, ukazując dyskurs naukowy toczący się na łamach

„Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenia Polonistycznego Cudzoziemców”, najstarszego

w Polsce forum naukowego, podejmującego zagadnienia nauczania jpjo.

The characteristics of a scientific discourse conducted in “Studies in teaching Polish to

foreigners” in 1987-2013

Keywords: teaching Polish as a foreign language, discourse community, scientific discourse

on teaching Polish as a foreign language, “Studies in Teaching Polish to Foreigners”

In the first part of the article, the author defines discourse community and characterizes the

discourse community of teachers of Polish as a foreign language. She considers the goals and

communication mechanisms within this group, the means of communication (speech genres)

and the rituals of including and excluding the community members. In the second part of the

article, the author expressed the opinion that a scientific periodical is a tool which unites the

scientific (academic) community and stimulates its development. She illustrates the process

of shaping the discourse community of teachers of Polish as a foreign language with

scientific discourse in „Acta Universitatis Lodziensis. Studies in Teaching Polish to

Foreigners”.

***

2. Bożena Ostromęcka-Frączak, Rola leksyki w kształtowaniu kompetencji

komunikacyjnej cudzoziemców (na materiale języka polskiego i słoweńskiego)

Słowa kluczowe: kompetencja komunikacyjna, kompetencja leksykalna, kompetencja

semantyczna, słownik minimum, aproksymaty

Autorka pokazuje rolę leksyki w nabywaniu kompetencji komunikacyjnej przez

cudzoziemców. Zwraca uwagę na „fałszywych przyjaciół”, których udział w słownictwie

minimum jest znaczny. Dla języka polskiego i słoweńskiego waha się on w granicach 10%, a

jeśliby pominąć internacjonalizmy i leksykę stanowiącą dziedzictwo prasłowiańskie, to

udział ten wzrósłby do 24‒ 25%. Badaczka przytacza przykłady, w których aproksymaty

powodują zakłócenie komunikacji, prowadzą do nieporozumienia lub są źródłem komizmu

językowego. Kształcąc kompetencję komunikacyjną cudzoziemców, należy zwrócić uwagę

również na kolokacje leksykalne. Każdy język ma słowa, dla których nie istnieją proste

ekwiwalenty w innych językach. Często wyrażają one pojęcia właściwe wyłącznie danej

kulturze i zbiorowemu doświadczeniu ludzi mówiących danym językiem. Należą do nich

tzw. etnologizmy, historyzmy i kulturyzmy, których można uczyć jedynie opisowo.

The role of vocabulary in developing the communicative competence in foreigners (in

Polish and Slovene)

Keywords: communicative competence, lexical competence, semantic competence, false

friends, minimum vocabulary.

The author shows the role of vocabulary in the process of developing the communicative

competence in foreigners. She takes notice of “false friends”, which constitute a fair amount

of the basic vocabulary. For Polish and Slovene this amount oscillates around 10%. If

international words and the vocabulary inherited from the Proto–Slavic language were not

taken into account, this amount would rise to 24–25%. The researcher gives examples of how

false friends cause interference in communication, misunderstandings, or humor. In the

process of developing the communicative competence in foreigners, one must also pay

attention to collocations. Every language includes words that are non-existent in other

languages. These words often express ideas specific to the given culture and the collective

experience of the people who speak the given language. Among these, we can find the so

called ethnologisms, historisms, and culturisms, which can only be taught through

description.

***

3. Piotr Garncarek, Czy potrzebujemy nowej definicji języka dla potrzeb

glottodydaktycznych?

Słowa kluczowe: glottodydaktyka, język, lingwistyka, filozofia, antropologia, etnografia,

wiedza o kulturze

W artykule zakładam, że glottodydaktyka nie jest domeną językoznawczą. To powód, dla

którego potrzebujemy poszukać nowej, niezależnej od językoznawstwa definicji nauczanego

języka, określanego filozoficznie, kulturowo, antropologicznie i etnograficznie. Podany w

wątpliwość jest tutaj pogląd, że nauczanie języka ojczystego jako obcego może być

traktowane jako zwyczajna praktyka glottodydaktyczna. Przestrzeń kulturowa takiego

nauczania jest bowiem czymś więcej, niż tylko aktywnym tłem. Wynika ona z naszej

świadomości, lokuje się w naszej podświadomości i egzemplifikuje na różne sposoby fakt

naszej narodowej, kulturowej i językowej przynależności.

Do we need a new definition of the language in glottodidactics?

Keywords: glottodidactics, language, linguistics, philosophy, anthropology, etnography,

knowledge about culture

In the article, I assume that glottodidactics in not a linguistic domain. This is the reason why

we need to search for a new definition of the language being taught, which would be

independent from linguistics. The language should be defined through philosophy,

anthropology and ethnography. I question the belief that teaching one‟s native language as

foreign can be treated as standard glottodidactic practice, since the cultural space of such

teaching is something more than active background. It arises from our consciousness, it

locates in our subconsciousness and it exemplifies in multiple ways where we belong

nationally, culturally and linguistically.

KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI JĘZYKOWYCH: GRAMATYKA, FONETYKA,

LEKSYKA

***

DEVELOPING LANGUAGE COMPETENCES: GRAMMAR, PHONETICS,

VOCABULARY

4. Wiesław Tomasz Stefańczyk, Uwagi na temat gramatyki onomastycznej (na przykładzie

wybranych toponimów obcych i polskich)

Słowa kluczowe: toponim, liczba, rodzaj, przypadek, nieodmienność

Artykuł przedstawia prawidłowości w zakresie podstawowych kategorii fleksyjnych

(tj. rodzaju, liczby i przypadka) obcych i polskich toponimów. Materiał źródłowy stanowią

nazwy państw świata i ich stolic, największe miasta świata oraz największe miasta Polski. Z

badań wynika, że rodzaj męski mają zasadniczo toponimy o wygłosie spółgłoskowym, rodzaj

żeński – nazwy własne zakończone na -a, natomiast rodzaj nijaki – leksemy z wygłosowymi

samogłoskami: -e, -i//-y, -o oraz -u. Zdecydowana większość toponimów ma postać liczby

pojedynczej, jedynie niewielka ich część to formy plurale tantum, o czym decydują czynniki

semantyczne, np. Stany Zjednoczone, Komory bądź historyczne, np.: Węgry, Niemcy.

Toponimy rodzaju męskiego odmieniają się według paradygmatu deklinacji męskiej, przy

czym nazwy obce mają w D. lp. na ogół końcówkę -u, natomiast nazwy polskie najczęściej

zakończenie -a. Leksemy rodzaju żeńskiego odmieniają się według wzorca deklinacji

męskiej, natomiast toponimy rodzaju nijakiego są w ponad 90% nieodmienne.

Remarks on onomastic grammar (on the example of selected foreign and Polish toponyms)

Keywords: toponym, number, gender, case, uninflected word

The paper discusses regularities in the field of basic inflectional categories, i.e. those of

gender, number and case of Polish and foreign toponyms. The source material is constituted

by names of the countries of the world and their capital cities, as well as largest world and

largest Polish cities. The analysis demonstrates that masculine gender is principally taken by

toponyms with a consonant in the word-final position, feminine – by proper names ending in

-a, whereas neuter – by lexemes with word-final vowels -e, -i/-y, -o as well as -u. By far the

greatest number of toponyms have a singular form, only a small fraction of them are pluralia

tantum, which is mainly determined by semantic factors, less frequently by historical ones.

Masculine toponyms are declined according to the masculine paradigm, with foreign names

as a rule having -u in Gen. sg, and Polish ones having –a. Feminine lexemes are inflected

according to feminine paradigm, whereas neuter toponyms in 90% of cases remain

uninflected.

***

5. Maria Wtorkowska, Polski i słoweński diabeł nie taki straszny

Słowa kluczowe: glottodydaktyka polonistyczna, język polski jako obcy (JPJO), frazeologia

porównawcza

Artykuł poświęcony jest frazeologii porównawczej. Porównano w nim związki

frazeologiczne znajdujące się w podręczniku E. Rybickiej Nie taki diabeł straszny…

Podręcznik frazeologii dla obcokrajowców ze związkami wyrazowymi występującymi w

języku słoweńskim. Podstawą podziału materiału było kryterium formalno-znaczeniowe oraz

kulturowe – zbadano, które z tych związków mają taką samą, podobną, czy inną strukturę,

które znaczą to samo lub co innego i jaki jest ich zakres użycia w obu językach.

Polish and Slovene devil is not as black…

Keywords: teaching Polish as a foreign language, Polish as a foreign language, comparative

phraseology

The article deals with comparative phraseology. It compares phraseological units which can

be found in the textbook Nie taki diabeł straszny… Podręcznik frazeologii dla

obcokrajowców [The devil is not as black…Textbook of phraseology for foreigners] by E.

Rybicka with the corresponding Slovene phraseological units. The main criterion for the

division was that of formal and semantic correspondence, based on the semantics and the

structural form of the phraseological equivalent. We examined which of the phraseological

units have identical, similar or different structure, which carry the same or different meaning

and what is the scope of their usage in both languages. The comparative analysis

demonstrated three main types of equivalency – full, partial and substitutionary.

***

6. Grzegorz Rudziński, Łódzkie minimum leksykalne dla turysty

Słowa kluczowe: minimum leksykalne, glottodydaktyka, tekst w mieście

Celem pracy jest zarysowanie programu badań nad tekstami przestrzeni miejskiej. Bez

odbiorcy nie da się naukowo stwierdzić istnienia tekstu. W językoznawstwie jednak (inaczej

niż w fizyce) obserwator nie jest zredukowany do układu gromadzącego informację.

Odbiorca tekstu zawsze pełni rolę społeczną.

Turysta wobec tekstów przestrzeni miejskiej jest atrakcyjnym poznawczo modelem odbiorcy.

Jego stereotyp wyznaczają publikacje takie jak przewodniki, foldery turystyczne czy

rozmówki.

Analiza polskich opracowań, do których odnosi się pojęcie minimum leksykalnego,

wskazuje, że teksty przestrzeni miejskiej nie były znacząco brane pod uwagę ani przy

badaniach statystycznych, ani przy analizie użyteczności komunikacyjnej.

The minimum vocabulary for a tourist in Łódź

Keywords: minimum vocabulary, glottodidactics, text in the urban space

The aim of this article is to outline the research programme concerning texts present in the

urban space.

There is no way in science to certify the existence of a text without the text recipient. In

linguistics, however, (unlike in physics) the observer is not reduced to an abstractive collector

of information. They always have a social role: a tourist relating to urban space texts is a

recipient of particular interest for research.

The language stereotype of tourist is available by analysis of publications such as guidebooks

or phrasebooks for tourists.

The analysis of two Polish basic dictionaries indicates that texts coming from urban space

have not been taken into consideration neither in statistical nor in communicational

usefulness analysis.

***

7. Biernacka, Pojęcie kompetencji fonologicznej vel fonetycznej – rozważania

terminologiczne

Słowa kluczowe: kompetencja fonologiczna, nauczanie języka polskiego jako obcego

(JPJO), ESOKJ

Celem artykułu było sprecyzowanie pojęcia kompetencji fonologicznej na gruncie nauczania

języka polskiego jako obcego. Na przykładzie polszczyzny wyróżniono subskładniki

kompetencji fonologicznej, zwrócono uwagę na potrzebę stworzenia odpowiednich

programów nauczania, uwzględniających czynniki implikujące jej prawidłowy rozwój.

Analizie poddano także sam termin, wymieniany często z określeniami kompetencja

fonetyczna i sprawność fonetyczna, zbieżnymi aczkolwiek nietożsamymi (przedstawiono

argumenty za stosowaniem terminu wyróżnionego przez ESOKJ oraz odróżnianiem go

od pozostałych).

The phonological vel phonetic competence – terminological deliberations

Keywords: phonological competence, teaching Polish as a foreign language, CEFR

The aim of this article is to specify the term phonological competence with reference to

teaching Polish as a foreign language. The author identifies the subingredients of the

phonological competence, emphasizes the need to create suitable curricula, which would take

into consideration the correct development of the phonological competence. She also

analyzes the very term phonological competence, which is often used interchangeably with

the terms phonetic competence and general phonetic awareness and skills. The author

presents arguments for the use of the term phonological competence and emphasizes the need

to distinguish it from the other terms.

***

8. Krystyna Nikołajczuk, Kompetencja rodzimych użytkowników polszczyzny oraz

obcokrajowców (Ukraińców) w zakresie stosowania polskiej frazeologii temporalnej

Słowa kluczowe: związek frazeologiczny, frazeologia temporalna, interferencja, innowacja

frazeologiczna, znajomość frazeologii, język polski, język ukraiński

Artykuł poświęcony jest badaniom znajomości normy w zakresie polskiej frazeologii

temporalnej rodzimych użytkowników polszczyzny oraz Ukraińców uczących się tego

języka. Ujawniono, jakie odstępstwa od zawartej w słownikach normy frazeologicznej

wybranych związków temporalnych są najbardziej charakterystyczne dla polskojęzycznej

komunikacji osób ukraińskojęzycznych, native speakerów. Materiałem badawczym są

Korpusy tekstów języka polskiego oraz ankiety zawierające polskie związki frazeologiczne na

określenie pojęć czasowych.

The competence of native speakers of Polish and foreigners (Ukrainians) in using Polish

temporal phraseology

Keywords: phraseologism, temporal phraseology, interference, phraseological innovation,

the knowledge of phraseology, the Polish language, the Ukrainian language

The article is dedicated to the research of norm knowledge within Polish temporal

phraseology in both native speakers of Polish and Ukrainians learning Polish. It describes

which deviations from the norm of selected temporal phraseological items are the most

typical for the communication in Polish for both Ukrainians and native speakers of Polish.

The reaserch is based on the information from corpora of the Polish language and

questionnaires including Polish temporal phraseological units.

***

9. Anna Jaskólska, Onomatopoeia in interactions between advanced students of English.

A corpus based study

Keywords: onomatopoeia, lingua franca, corpus, vocal communication, interactional

distribution

The aim of this work is to present a pilot study investigating the distribution of phono-iconic

phenomena in interactions between learners of English. The study was based on Vienna-

Oxford International Corpus of English (VOICE) that contains transcripts of conversations

between advanced and experienced non-native users of English. The description of material

for analysis and methods of study was preceded by a short theoretical introduction to a range

of directions of research concerning vocal behaviour in language with special reference to

onomatopoeia. The article also provides brief and essential information on VOICE.

Zjawisko onomatopei w interakcjach między uczącymi się języka angielskiego. Badania

korpusowe

Słowa kluczowe: onomatopeja, lingua franca, korpus, komunikacja wokalna, dystrybucja

interakcyjna

Celem pracy jest przedstawienie studium pilotażowego badającego dystrybucję form fono-

ikonicznych w interakcjach pomiędzy uczniami języka angielskiego. Badanie

przeprowadzone zostało w oparciu o Wiedeńsko-Oxfordzki Międzynarodowy Korpus Języka

Angielskiego (Vienna-Oxford International Corpus of English), który zawiera transkrypcje

rozmów pomiędzy zaawansowanymi i doświadczonymi użytkownikami języka angielskiego

jako języka obcego. Opis materiału badawczego i metody postępowania poprzedzono

krótkim wprowadzeniem ukazującym kierunki badań nad zachowaniami wokalnymi w

języku, ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska onomatopei. Artykuł zawiera również

podstawowe informacje na temat korpusu VOICE.

***

10. Kamil Szafraniec, Nauczanie frazeologizmów w metodzie komunikacyjnej

Słowa kluczowe: glottodydaktyka, frazeologia, sprawność komunikacyjna, minimum

frazeologiczne

Streszczenie: Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na nauczanie tzw. leksyki obciążonej

kulturowo, do której zaliczyć można frazeologizmy. Ponieważ jednym z głównych celów

doskonalenia kompetencji komunikacyjnej jest zapoznawanie uczących się języka polskiego

również z leksyką używaną w sytuacjach nieoficjalnych, potocznych, należałoby zastanowić

się nad miejscem frazeologii w programach nauczania języka polskiego jako obcego (JPJO),

a także nad tym, w jaki sposób ustalić zbiór frazeologizmów niezbędny do efektywnej

komunikacji.

Teaching phraseology in the communicative method

Key words: glottodidactics, phraseology, communicative proficiency, minimum phraseology

The aim of this article is to address the problem of teaching vocabulary, which has a specific

cultural background, such as phraseology. Given the fact that one of the main means of

improving communicative competence is by teaching vocabulary which is used in unofficial,

colloquial situations, it is worth studying the question of how transparent phraseology is in

syllabuses of Polish as a foreign language and how to estimate the minimum phraseological

competence necessary for effective communication.

***

11. Paula Góralczyk, Słownictwo związane z rodziną (na materiale list haseł Haliny

Zgółkowej i serii podręczników Hurra!!!)

Słowa kluczowe: nauczanie języka polskiego jako obcego (jpjo), kompetencja

komunikacyjna podręczniki z serii HURRA!!!, pole leksykalno-semantyczne rodziny

W artykule przedstawiono słownictwo związane z rodziną, odnotowane przez Halinę

Zgółkową w trzech Listach haseł… do słowników, oraz skonfrontowano jego występowanie

w podręcznikach HURRA!!! PO POLSKU 1, 2 i 3. Okazało się, że pole leksykalno-

semantyczne rodziny nie ma bogatej reprezentacji w podręcznikach z serii HURRA!!!.

Przedstawiono również kilka definicji kompetencji komunikacyjnej oraz problemy związane

z nauczaniem słownictwa. Zwrócono uwagę na to, w jaki sposób tematy lekcji związane z

leksyką i semantyką rodzinną wpływają na nauczanie oraz nabywanie kompetencji

komunikacyjnej.

Family vocabulary (in Halina Zgółkowa’a lists and the Hurra!!! textbook series)

Keywords: teaching Polish as a foreign language, communicative competence, textbooks in

the HURRA!!! series, lexical-semantic field

The article discusses vocabulary connected with family. It examines the occurrence of this

vocabulary in Polish language teaching textbooks HURRA!!! PO POLSKU 1, 2 and 3. Some

attention was also paid to how the lesson topics connected with family influence the teaching

process and the process of developing the communication competence.

KSZTAŁTOWANIE KOMPETENCJI KULTUROWEJ. INTERFERENCJE KULTUROWE

***

DEVELOPING CULTURAL COMPETENCE. CULTURAL INTERFERENCES

12. Ałła Krawczuk, Struktury referujące z wyrazami pan / pani w polskojęzycznej prasie

na Ukrainie: grzeczność czy niegrzeczność?

Słowa kluczowe: grzeczność językowa, język polski na Ukrainie, polszczyzna prasowa,

honoryfikatywność, deprecjonowanie, zakłócenie komunikacyjne

W artykule analizuje się konstrukcje referujące (nieadresatywne), w których występują

wyrazy pan lub pani jako – teoretycznie rzecz ujmując – analityczne wykładniki

honoryfikatywności rzeczownika, typu pan prezes, pan (Zbigniew) Gołąb. Różne warianty

strukturalne tych konstrukcji stanowią wyraźną cechę tekstów informacyjnych prasy

polskojęzycznej ukazującej się obecnie na Ukrainie, np.: Ambasador RP na Ukrainie pan

Jacek Kluczkowski; Pan Mieczysław Maciejak, przewodniczący Stowarzyszenia; Pan Konsul

Generalny Wojciech Gałązka; Pan Janik – Konsul Generalny RP w Łucku; Pan Ambasador;

Pan Tomasz Janik; Pani Tymoszenko; Pani Julia. W tekstach narracyjnych polszczyzny

ogólnej wyrazy pan / pani w podobnych strukturach są zbędne, a czasami bywają wręcz

wyzyskiwane w tzw. schematach pozbawienia tytułu wprowadzających deprecjację (np.

Nowy minister zdrowia, pan Arłukowicz, wie, jak uzdrowić [...]). Badania wykazują, że w

prasowym dyskursie polonijnym – w odróżnieniu od ogólnopolskiego – konstrukcje

referujące z wyrazami pan / pani pełnią inne funkcje: potęgowanie grzeczności przejawiające

się w zwiększeniu szacunku wobec nazywanej osoby; wprowadzanie do przestrzeni

komunikacyjnej osobliwej atmosfery „polskości”; tworzenie iluzji obecności desygnatu w

sytuacji komunikacyjnej powodujące swoistą hybrydyzację gatunku prasowego. Jednakże

precyzyjne określenie funkcji analizowanych struktur w prasie polonijnej nie zawsze jest

możliwe, częste są bowiem niekonsekwencje w wyrażaniu „lokalnej nadgrzeczności”.

Stosowność tych swoistych struktur grzecznościowcyh może także być wątpliwa, jeśli w roli

odbiorcy komunikatu wystąpi rodzimy użytkownik polszczyzny w kraju. Zatem „zderzenie”

dyskursów prasy ogólnopolskiej i mniejszościowej pod względem analizowanego aspektu

etykiety językowej może skutkować zakłóceniami

Referential structures with words pan / pani in the Polish language press in Ukraine:

politeness or impoliteness

Key words: linguistic politeness, the Polish language in Ukraine, the press Polish language,

honorification, deprecation, communicative misunderstanding.

The author of the article analyses the referential structures (which are not used as forms of

address), including words pan or pani as (from the theoretical point of view) analytical forms

of noun honorification (as pan prezes, pan [Zbigniew] Gołąb). Different structural variants of

these constructions are characteristic of information texts in the Polish language press, which

comes out nowadays in Ukraine, for example: Ambasador RP na Ukrainie pan Jacek

Kluczkowski; Pan Mieczysław Maciejak, przewodniczący Stowarzyszenia; Pan Konsul

Generalny Wojciech Gałązka; Pan Janik – Konsul Generalny RP w Łucku; Pan Ambasador;

Pan Tomasz Janik; Pani Tymoszenko; Pani Julia. In the Polish narrative texts words pan /

pani in similar structures are unnecessary and sometimes even occur in so-called schemes of

title depriving in the meaning of deprecation (for example: Nowy minister zdrowia, pan

Arłukowicz, wie, jak uzdrowić [...]). The research shows that in the Polish community press

discourse, which is distinct from the Polish nationwide discourse, referential constructions

with words pan / pani are used in other functions: heightening of politeness manifested in the

increased respect for the mentioned person; introduction of peculiar atmosphere of

“polishness” to the communication area; creation of the illusion of the presence of the

designatum in the communicative situation causing specific hybridization of the press genre.

However, the precise definition of the functions of the structures in the Polish community

press is not always possible because of the frequent inconsistencies in the “local

overpoliteness” expression. The relevance of these specific polite structures may also be

questionable if in the role of the recipient of a message is native Polish language speaker

from Poland. Therefore, the “clash” of Polish nationwide and minority press discourses as

regards the analyzed aspect of the linguistic etiquette may lead communicative

misunderstanding, which are unintended by the sender, who represents the Polish community

in Ukraine.

***

13. Anna Dunin-Dudkowska, Gatunki testamentowe jako zwierciadło kultur. Rozważania

polsko-amerykańskie

Słowa kluczowe: gatunek, wzorzec gatunkowy, testament, kodycyl, oświadczenie o

pochówku, fundusz powierniczy, trust osoby żyjącej, testament życia, oświadczenie dawcy

organów

Gatunki wypowiedzi kształtowane są przez doświadczenia kulturowe danej społeczności i

odzwierciedlają jej ontologiczno-aksjologiczne interpretacje. Z porównania gatunków

testamentowych w Polsce i USA wynika, że w obu kulturach funkcjonują odmienne kolekcje

i wzorce gatunkowe testamentu i towarzyszących mu gatunków pokrewnych. Widoczne są

istotne różnice we wszystkich aspektach wzorca gatunkowego (strukturalne, pragmatyczne,

kognitywne i stylistyczne). O ich tożsamości gatunkowej decyduje głównie pragmatyka –

wola przekazania majątku określonym spadkobiercom. Amerykańskie gatunki

okołotestamentowe silniej eksponują wolność jednostki, pochwałę zaradności i wagę

indywidualnego sukcesu, a jednocześnie świadczą o bardziej praktycznym podejściu do

realizacji tej czynności prawnej.

Testamentary genres as a mirror of cultures Polish-American reflections

Key words: genre, genre pattern, last will, codicil, letter of instructions, trust fund, living

trust, living will, organ donor declaration

The genres of speech are shaped by cultural experiences of a given community and reflect its

ontological and axiological interpretations. As the comparison of the testamentary genres in

Poland and the US shows, there are distinct collections of genres and genre patterns in both

cultures. There are considerable differences in all aspects of genre patterns (structural,

pragmatic, cognitive and stylistic). The identity of the genres is determined mainly by their

pragmatics – the desire to transfer testator‟s property to his heirs. The American testamentary

genres strongly highlight individual freedom, praise the importance of resourcefulness and

individual success, and provide a more practical approach to implementation of that act.

***

14. Maria Magdalena Nowakowska, Polak i Polska w wybranych podręcznikach do nauki

języka polskiego jako obcego w konfrontacji z postrzeganiem tychże przez Słoweńców

Słowa kluczowe: język polski jako obcy (JPJO), stereotyp, podręcznik do nauczania języka

polskiego jako obcego, glottodydaktyka.

W artykule została przedstawiona konfrontacja obrazu Polski i Polaka, prezentowanego w

wybranych podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego, z obrazem tychże,

widzianym oczyma studentów lublańskiej polonistyki. Okazuje się, że prezentowany

wizerunek Polski i Polaka w podręcznikach jest nieprawdziwy, wyidealizowany, co wynikać

może z chęci ich pozytywnej prezentacji, zwłaszcza na tle krajów europejskich. Warto też

podkreślić, że jest on zgodny z wytycznymi programowymi Unii Europejskiej i

zdecydowanie różni się od studenckich wyobrażeń na temat Polski i Polaków, wynikających

z funkcjonowania stereotypów. Dlatego przy korzystaniu z takiego podręcznika ważna jest

rola nauczyciela, potrafiącego równoważyć dysproporcje między materiałem w nim

przedstawionym a tym zyskanym z innych źródeł.

Poles and Poland in selected Polish as a foreign language textbooks in comparison with

their perception by the Slovenes

Keywords: Polish as a foreign language, stereotype, textbooks in Polish as a foreign

language, glottodidactics

The article presents a comparison of the image of Poland and Poles as seen in selected

textbooks for learning Polish as a foreign language, with the image of them as seen by the

Polish philology students in Ljubljana. It seems that the presented image of Poland and Poles

in textbooks is false, idealized, which may result from the desire to be presented in a positive

manner, especially in comparison with other European countries. It should be emphasized

that it complies with programming guidelines of the European Union and is very different

from the students‟ perceptions regarding Poland and Poles, which results from stereotypes.

Therefore, when using such a textbook, the role of a teacher, who can balance the disparities

between the material from the textbook and material from other sources, is very important.

***

15. Marta Skura, Błędy wynikające z interferencji kulturowej popełniane przez Niemców

uczących się języka polskiego jako obcego

Słowa kluczowe: błąd, interferencja językowa, interferencja kulturowa

Punktem wyjścia jest stwierdzenie, że w trakcie nauki języka obcego dochodzi nie tylko do

interferencji językowej, lecz także do kulturowej. Ta druga rozumiana jest jako przenikanie

elementów zachowań i postaw z kultury rodzimej do wypowiedzi w języku obcym. Autorka

podaje przykłady błędów popełnionych w pracach pisemnych Niemców uczących się

polskiego jako obcego.

Errors made by German learners of Polish caused by cultural interference

Keywords: error, language interference, cultural interference

The starting point of the paper is the idea that in the process of foreign language learning,

there can occur not only language interference but also cultural interference. The latter can be

defined as transferring the elements of behaviors and attitudes from the native culture into the

utterances in a foreign language. The author gives examples of errors made in texts written by

German learners of Polish.

***

16. Helena Borysiewicz, Nauczyć prośby: zagadnienia interferencji językowo-kulturowej w

nauczaniu języka polskiego jako obcego w środowisku rosyjskojęzycznym

Słowa kluczowe: etykieta językowa, prośba, interferencja, środowisko słowiańskie

Artykuł opisuje szereg zagadnień związanych z nauczaniem gatunku prośby po polsku w

środowisku rosyjskojęzycznym. Autorka podkreśla, że mimo bliskości języków, duża liczba

pozornych podobieństw w zakresie wyrażania prośby w rzeczywistości okazuje się

różnicami: funkcjonalnie wyraz proszę wcale nie jest tożsamy ze swoim odpowiednikiem

słownikowym w języku rosyjskim. Jednocześnie autorka stwierdza, że istniejące podręczniki

języka polskiego jako obcego (jpjo) w sposób konsekwentny nauczają tylko jednego

sformułowania prośby, które – po dokładniejszej analizie – nie przedstawia się już

zasadniczo jako uniwersalne i neutralne. W końcowej części artykułu proponowane są różne

drogi do przyzwyciężenia zaistniałej tendencji i urozmaicenia kształtowanego u uczniów

zasobu formułek grzecznościowych z zakresu wyrażania prośby.

Teaching the Polish Polite Request Formulas to Russian-Speaking Students: the Issues of

the Mother Tongue Structural and Cultural Influence in Teaching Polish as a Second

Language

Keywords: language etiquette, request, interference, Slavic environment

The article deals with the issues of teaching the genre of the polite request to Russian-

speaking students. The author underlines that in spite of the fact that Polish and Russian are

rather close to each other while being the Slavonic languages, there still remains more

differences than similarities in this domain. For example, there is no absolute similarity

between the Polish proszę and the Russian прошу. The author analyzes the textbooks for

teaching Polish as a second language and arrives to the conclusion that most of them teach

only one type of the request formula, which proves to be not as neutral and universal as we

used to think. The final part of the article contains the author‟s suggestions concerning the

ways to introduce more diverse formulas of the Polish polite request to the material being

taught.

JĘZYK W MEDIACH

***

LANGUAGE IN THE MEDIA

17. Marta Pančikova, Teksty przedwyborczej propagandy politycznej

Słowa kluczowe: wybory, język polityki, nowomowa, komunikacja przedwyborcza, środki

językowe – formy gramatyczne i leksyka, słownictwo – ekspresywne, nowe, frazeologia

Wybory do Sejmu na Słowacji – porównanie z wyborami w Polsce; prace o języku polityki –

polskie, słowackie, czeskie i inne; dawna i dzisiejsza propaganda polityczna dotycząca

wyborów; środki propagacji (billboardy, TV, radio, prasa, przemówienia na spotkaniach

z wyborcami; teksty pisane i ustne; środki językowe – dobór słownictwa – metafory,

nadużycie pewnych wyrazów, powtórzenia, ekspresywizmy; porównanie słownictwa

polskiego i słowackiego; wykorzystywanie tekstów tego typu na zajęciach dydaktycznych.

Texts of pre-election political propaganda

Keywords: elections, the language of politics, newspeak, pre-election communication,

language means – grammatical forms and vocabulary, vocabulary – expressive vocabulary,

new vocabulary, phraseology

The parliamentary elections took place in Slovakia in March 2011 and in Poland in autumn

2011. The elections are connected with many propaganda materials, TV appearances,

newspaper articles, billboards, etc. In the article, we discussed the language of political texts.

We compared written texts in two close languages – Polish and Slovak. The issue of political

communication was addressed by many Polish linguists, e.g. Bralczyk described the language

of politicians of the previous regime. We were especially interested in the lexis: metaphors,

neologisms, syntax, etc. Towards the end of the article, we briefly mention the use of these

texts in the didactic process – in the course of translation.

***

18. Maria Witkowska-Gutkowska, Wpływ języka czeskiego na polszczyznę publikacji w

zaolziańskim „Głosie Ludu”

Słowa kluczowe: interferencje systemowe, bohemizmy, negatywne transfery składniowe

W „Głosie Ludu” pojawiają się interferencje systemowe języka czeskiego, np. Kilkaset

widzów przyszło dziś po południu obejrzeć [...] program (22.04.2012). Częściej jednak w

publikowanych tekstach ten sam typ połączeń składniowych jest zgodny z wzorcową normą

polszczyzny, np.: W tym momencie znajdowało się na nim [na dachu] kilkunastu strażaków.

(19.07.2010). Przykłady te świadczą o tym, że omówione bohemizmy składniowe nie

utrwaliły się w systemie polszczyzny ogólnej, używanej przez autorów publikowanych

tekstów, są natomiast przejawem negatywnych transferów, których pojawianie się jest

zapewne wynikiem zbyt dużego pośpiechu i niestarannej korekty publikacji.

The influence of the Czech language on the Polish texts published in Glos Ludu from

Zaolzie

Keywords: systematic interference, bohemisms, negative syntactic transfers

In Glos Ludu, we can observe interferences from the Czech language, e.g. Kilkaset widzów

przyszło dziś po południu obejrzeć [...] program (22.04.2012). More frequently, though,

phrases of the same type conform to the rules of standard Polish, e.g. W tym momencie

znajdowało się na nim [na dachu] kilkunastu strażaków. (19.07.2010). This proves that

syntax bohemisms are not established in the Polish language used by the authors of the

published texts. Instead, the mistakes result from negative transfer and are most probably

made through haste and careless proofreading.

***

19. Edyta Pałuszyńska, Analiza interakcyjna jako narzędzie opisu dyskursu medialnego

Słowa kluczowe: kompetencja dyskursywna, interakcja, dialog, sytuacja, medialny dyskurs

polityczny

Autorka upatruje w analizie interakcyjnej narzędzie opisu, które jest w stanie uchwycić

specyfikę konkretnego typu dyskursu. Interakcja konstytuuje komunikację i stanowi

podstawę odróżnienia głównych form mowy: monologu i dialogu. Jej istotą jest koordynacja,

współpraca, zestrajanie aktywności rozmówców i dynamiczne zmiany kontekstu. Elementem

interakcji jest również relacja interpersonalna, która podlega parametryzacji ze względu na

dwa kryteria: siłę i ustosunkowanie. Celem artykułu jest opis tych uwarunkowań interakcji,

które mają decydujący wpływ na jej przebieg w medialnym dyskursie politycznym. Z badań

wynika, że pod uwagę należy wziąć: publiczny charakter kontaktu (w opozycji do kontaktu

prywatnego), występowanie rozmówców w rolach społecznych oraz masowy charakter

komunikacji.

Interactional analysis as a tool in media discourse description

Keywords: discourse competence, interaction, dialog, situation, political discouse in the

mass media

The author presents the way inteactive analysis can be used as a means (mode, tool) of

discriminate various types of discourse. Ahe understands the interaction as the coordination

of the interlocutors, their cooperation and mutual adjustment in the process of dialog

construction. The aim of the article is to describe the most important interactional

conditionings in the political discourse in the mass media. According to the author‟s research,

these include the public character of the interaction, the social roles of the interlocutors and

the mass character of communication.

***

20. Miłosz Babecki, Analiza wizerunku języka polskiego jako obcego w środowisku

internetowym

Słowa kluczowe: język polski, wizerunek zakłócający, media posttelewizyjne, środowisko

internetowe, antymarketing

W procesie modelowania wizerunkowego język, tak jak i terytorium, zajmuje wyjątkowe

miejsce. Wyjątkowość wynika z faktu, że abstrakcję i towarzyszące jej wyobrażenia

sprowadza się do konkretu. Ukonkretniony twór podlega transformacjom. Czyni się z niego

produkt, który można polecać, rekomendować, reklamować, ujmować w ofertach

sprzedażowych. W niniejszym artykule autor konstatuje, że wizerunek języka polskiego –

„produktu” konkuruje w globalnej świadomości z innymi wizerunkami języków – innych

„produktów”. W proponowanym studium aspektowej analizie poddawane są charakterystyki i

właściwości wizerunku języka polskiego jako obcego (jpjo), modelowane przez młodych

Polaków w interakcjach z obcokrajowcami, utrwalane w serwisach społecznościowych w

postaci materiałów audiowizualnych. Zasadniczy wątek dotyczy przede wszystkim tych

zmiennych, które pozostają często poza rejestrem polszczyzny ogólnej, a w odbiorze

potocznym uchodzić mogą za atraktory przesądzające o popularności danego systemu

językowego.

Polish as a foreign language image analysis based on examples from online media sphere

Keywords: the Polish language, disturbing image, post television media, Internet

environment, anti-marketing

Taken as multifunctional tool, branding is nowadays ready to use not only for material

products or various services. Firstly used during the process of territorial marketing, it was

also claimed to be appropriate strategy to empower image of languages. This kind of concept

leads the theorists to the point when they need to transform their thinking about products.

According to this, this article should be also considered as a study in which the author

explains in what way Polish language came to be a product in the opinions of young Poles.

The essence of the study is dedicated to particular part of branding – parallel image, and

particular kind of medium – the Internet. The author gives examples of shaping the image of

Polish language in parallel style. In conclusion, he attempts to explain why internet users – so

called “vulgarians” – make Polish brand weaker by exposing vulgar, brutal and non-official

vocabulary – hate speech, why they search for names and phrases appropriate to express only

negative emotions and finally, why they teach it to foreigners.

***

21. Katarzyna Sitkowska, Polszczyzna z zagranicy w programach telewizyjnych

(kompetencja komunikacyjna celebrytów)

Słowa kluczowe: bilingwizm, interjęzyk, kompetencja komunikacyjna, kreowanie

wizerunku, język w telewizji

Artykuł dotyczy kompetencji komunikacyjnej osób występujących w polskiej telewizji, dla

których język polski nie jest językiem funkcjonalnie pierwszym. Ich sprawność językowa

została poddana analizie na czterech poziomach: systemowym, społecznym, sytuacyjnym i

pragmatycznym. W badaniach uwzględniono specyfikę komunikacji telewizyjnej. Część

analityczna pracy prowadzi do wniosków na temat znaczenia kompetencji komunikacyjnej

dla kreowania wizerunku osób występujących w telewizji.

How foreign celebrities speak Polish in the television programmes (interpersonal

competence)

Key words: bilingualism, interlanguage, communicative competence, image creation,

language in television

An increased number of foreign language speakers can be noticed in the television

programmes produced by the Polish television channels. There are also Polish people on

television for whom Polish language is not their mother tongue in the functional meaning for

various reasons (i.e. mixed families, emigration in childhood). As non-native speakers they

obviously make mistakes on different levels of verbal communication: systematic, situational,

social. The character of analyzed mistakes and the celebrities‟ attitude towards them reveal

that the poor language skills can be used by the celebrities as a means of the media image

creation.

***

22. Natalia Sosnowska, Rozszerzanie granic gatunku na przykładzie telewizyjnych

programów informacyjnych

Słowa kluczowe: gatunek, tekst, telewizja

Na przykładach z różnych stacji telewizyjnych (TVP 1, TVN, TV Trwam) zostały

przedstawione różnice wynikające ze zmian gatunkowych, wprowadzonych do głównego

wydania serwisu informacyjnego w ostatnich latach. Przeobrażenia te są na tyle głębokie, że

pojawia się pytanie, czy mamy jeszcze do czynienia z dziennikiem informacyjnym, czy też

na naszych oczach kształtuje się zupełnie inny gatunek. Zmienia się bowiem funkcja

wiadomości telewizyjnych i, co za ty idzie, typ relacji między nadawcą a odbiorcą programu.

Lustrem, w którym przemiany te są doskonale widoczne, jest język, ich źródłem zaś – kultura

konsumpcyjna.

Extending the borders of A genre on the example of TV news programmes

Key words: genre, text, television

The author presents the differences resulting from the genre changes which have been

introduced recently in the main news bulletins in various TV channels (TVP1, TVN, TV

Trwam). These transformations are so deep that the question arises whether we still deal with

news programmes or maybe in front of our eyes there emerges a new genre. The function of

TV news changes as well, which results in change of the relation between a sender and an

addressee of the programme. These changes are perfectly reflected in the mirror of the

language and their source is the culture of consumption.

***

23. Paulina Czarnek, Percepcja reportażu radiowego

Słowa kluczowe: radio, reportaż, percepcja, dziennikarstwo, sztuka

Reportaż radiowy to gatunek ksenochtoniczny, przeniesiony z gruntu literatury,

przystosowany do możliwości medium audialnego. Wielokrotnie szereg dyskusji budziła

kwestia jego statusu i pogranicznego charakteru. Badacze próbowali rozstrzygnąć, czy

reportaż jest tworem czysto dziennikarskim, publicystycznym, czy też należałoby go zaliczyć

do dzieł sztuki. Podejmuje on bowiem najczęściej ważne społecznie kwestie, ale

niejednokrotnie przedstawia je z wykorzystaniem środków artystycznego wyrazu. Artykuł

stanowi próbę zabrania głosu w tej sprawie ‒ uwzględnia nie tylko stanowiska badaczy, lecz

także opinie odbiorców. Pokazuje historyczne, społeczne i kulturowe aspekty ewolucji tego

gatunku, a także wyniki badań ankietowych, przeprowadzonych na reprezentatywnej grupie

słuchaczy, dotyczące procesu percepcji reportaży radiowych – jego przebiegu i skutków oraz

wpływu na kształtowanie kompetencji kulturowych, społecznych czy komunikacyjnych.

The perception of radio documentary

Keywords: radio, documentary, perception, journalism, art

The documentary is originally a literary genre. It has been adapted to the possibilities and the

specificity of the acoustic media. Frequently, it has evocated discussions connected with its

status and the character of its boundaries. Researchers tried to decide if it is a typically

journalistic or artistic creation. The documentary usually takes up socially important issues

but often shows them using artistic ways of presentation. This article points at different

aspects of this case using researchers‟ opinions and radio listeners as well as the historic,

social and cultural background of the development of this genre. The perception of radio

documentaries is also mentioned in order to show its influence on cultural, social and

communicative competence.

***

24. Mateusz Gaze, Komizm językowy w felietonach Tomasza Olbratowskiego, czyli o

tekstach nie dla wszystkich

Słowa kluczowe: komizm językowy, kompetencja komunikacyjna, wieloznaczność,

homonimia, neologizm, skrótowce, leksyka, felieton

Tomasz Olbratowski, dziennikarz radia RMF FM i autor felietonów w audycji Wstawaj,

szkoda DNiA, wykorzystuje różne zjawiska leksykalne, które służą budowaniu komizmu

językowego: wieloznaczność, homonimię, leksykę o ograniczonym zasięgu występowania,

neologizmy, skrótowce. Komizm językowy nie służy tylko rozbawieniu odbiorcy, a pełni

także funkcję oceniającą i wartościującą. Całościowa interpretacja omawianych felietonów

wymaga od czytelnika bardzo dużej kompetencji komunikacyjnej, a zarazem lektura ich

może przyczyniać się do poszerzenia tej kompetencji.

Linguistic humor in Tomasz Olbratowski’s radio segments – on texts not for anyone

Key words: language comism, communicative competence, ambiguity, homonymy,

neologism, acronyms, vocabulary, radio segments

Tomasz Olbratowski uses a variety of lexical phenomena: polysemy, homonymy, sociolects,

archaisms, neologisms, acronyms. He uses linguistic humor not only to entertain the listeners,

but also as a means of evaluation. The use of linguistic humor is one of the typical features of

radio segments. The interpretation of a radio segment requires well developed communicative

competence of the listener, but at the same time, reading these texts can improve the

communicative competence in both native speakers and language learners.

ROZWIJANIE KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ W PROCESIE KSZTAŁCENIA

JĘZYKOWEGO

***

DEVELOPING THE COMMUNICATIVE COMPETENCE IN THE PROCESS OF

LANGUAGE TEACHING

25. Grażyna Zarzycka, Sławomir Rudziński, Multimedialna gra „I SPY” w świetle

założeń podejścia zadaniowego do nauczania i uczenia się języków obcych

Słowa kluczowe: media elektroniczne, multimedialna gra edukacyjna I SPY, nauczanie

języka polskiego jako obcego (jpjo), podejście ludyczne, podejście zadaniowe

W artykule przedstawiono multimedialną grę dydaktyczną I SPY (poz. A2–B1),

przeznaczoną dla młodzieży uczącej się kilku europejskich języków obcych, w tym języka

polskiego. Polskojęzyczna wersja gry przygotowywana jest obecnie w ramach projektu

edukacyjnego, w którym uczestniczy Uniwersytet Łódzki. W części teoretycznej artykułu gra

została ukazana jako narzędzie umożliwiające realizację zasad podejścia ludycznego oraz

zadaniowego. W części głównej – analitycznej skoncentrowano się na określeniu

przydatności gry w zakresie skłaniania użytkowników języka do podejmowania działań

językowych wynikających z wcześniej postawionych zadań.

Multimedia game „I SPY” in the light of an action-oriented approach to teaching and

learning foreign languages’ assumptions

Keywords: electronic media, multimedia game, educational game, teaching and learning

foreign languages, Polish as a foreign language, ludic approach, an action-oriented approach

The multimedia educational game I SPY is addressed to the A2–B1 level learners of six

European languages: English, Dutch, Spanish, German, Romanian, and Polish. The game was

created by the international team with the participation of the University of Łódź School of

Polish for Foreigners. The authors of the article, and co-creators of Polish version of the

game as well, present the game as an effective tool for realization of the assumptions of the

ludic and action-oriented approaches to learning and teaching foreign languages. In the main,

analytical, part of the article, the authors concentrate on defining the effectiveness of the

game in making learners undertake the linguistic activities in order to perform various tasks

set in the game.

***

26. Jerzy Kowalewski, Od A do C – problemy z metodą komunikacyjną w nauczaniu

języka polskiego jako obcego poza Polską. Program kulturowy jako alternatywa dla

podejścia zadaniowego

Słowa kluczowe: metoda komunikacyjna, metoda zadaniowa, język polski jako obcy (jpjo),

program kulturowy

W artykule autor przedstawia problemy metody komunikacyjnej i zadaniowej w nauczaniu

jpjo, które definiuje na podstawie własnych badań (m.in. zawartości podręczników

komunikacyjnych do jpjo, testów komunikacyjnych uczniów szkół sobotnich na Ukrainie) i

obserwacji dydaktycznych oraz analizy książki I. Janowskiej Podejście zadaniowe do

nauczania i uczenia się języków obcych. Wskazuje na niedoskonałość tej metody. W drugiej

części artykułu wykazuje, że realizacja programu kulturowego w nauczaniu jpjo spełnia

kryteria podejścia zadaniowego i metody zadaniowej. Czyni to na przykładzie zadań

kulturowych, zrealizowanych przez studentów polonistyki lwowskiej w roku 2011.

From A To C – problems with the communicative language teaching method in teaching

Polish as a foreign language outside of Poland the Cultural programme as an alternative

to the task-based approach

Keywords: communicative competence, lexical competence, semantic competence, false

friends, minimum vocabulary

In the article, the author presents the problems of communicative language teaching and of a

task-based method of teaching Polish as a foreign language (jpjo). He defines the problems

basing on his own research (including the content of communicative textbooks for jpjo,

communication tests completed by the students of Saturday‟s schools in the Ukraine) as well

as based on observation of teaching and on the analysis of I. Janowska‟s book Task-based

approach towards teaching and learning foreign languages. The author indicates the defects

of the method. In the second part of the article he demonstrates that the implementation

of the cultural programme in jpjo teaching meets the criteria of the task-based approach and

of task-based method. He proves this based on the example of cultural tasks completed by the

students of Polish studies in Lviv in 2011.

***

27. Halina Kudlińska, Glottodydaktyczna wartość tekstu hybrydalnego w nauczaniu języka

obcego (na materiale języka rosyjskiego i polskiego)

Słowa kluczowe: tekst hybrydalny, demotywator, reklama społeczna, gra werbalno-wizualna,

język rosyjski i polski

Celem artykułu jest przedstawienie fenomenu tekstu hybrydalnego jako gatunku „nowej

kultury pisma” oraz jego roli w dydaktyce języka obcego, zwłaszcza w kształtowaniu

kompetencji komunikacyjnej. W tekście zostaną zaprezentowane takie odmiany gatunkowe

rosyjskich i (w mniejszym zakresie) polskich tekstów hybrydalnych, jak demotywatory i

reklama społeczna. Przeprowadzona analiza materiału egzemplifikacyjnego pozwoli na

ukazanie znaczącego potencjału dydaktycznego interesującej nas praktyki tekstualnej w

nauczaniu języków obcych.

Didactic value of a hybrid text in foreign language teaching: a survey based on Russian

and Polish language material

Keywords: Hybrid text, demotivator, social advertising, verbal-visual game, the Russian and

the Polish language

The subject of the analysis is hybrid (creolized, multicode) text as a genre belonging to the so

called new culture of writing, whose characteristic feature is the domination of visuality, of

pictorial representation in the production of texts. Nowadays, creolized texts exert significant

influence on textuality and on the cultural communication process in the young generation.

They also have a considerable educational value in the process of foreign language teaching.

The examination of selected sub-genres of Russian and Polish hybrid messages (demotivators

and public service ads) has proved the following: 1) creolized texts usually play the ludic and

the attractive (fascination) function; 2) despite their miniature, compact form they constitute

an integrated verbal-visual unit of expression of big semantic capacity; 3) information

arrangement (narrative structure) is built through a peculiar way of configuring verbal and

iconic signs, such that accounts for a whole cultural system of their potential references.

The textual category under scrutiny seems to comply with the model of “integrating

didactics”, which takes into account the holistic character of learning processes since it

enables the learners to fully engage in the didactic process and facilitates the forming of

linguistic knowledge as well as sociocultural and communicative competence.

***

28. Grażyna Balkowska, Teksty publicystyczne w programie kursu języka polskiego dla

grupy ekonomicznej

Słowa kluczowe: glottodydaktyka, polski język ekonomiczny dla cudzoziemców,

podręczniki do ekonomii dla cudzoziemców, teksty prasowe w glottodydaktyce, kryteria

doboru tekstów publicystycznych dla potrzeb glottodydaktyki, scenariusze lekcji z

publicystyką, kształtowanie sprawności receptywnych i produktywnych, stymulacja

motywacji w glottodydaktyce

Artykuł zawiera przegląd zawartości najnowszych podręczników do nauczania języka

biznesu i do studiowania ekonomii. Uzasadnia się w nim potrzebę włączania tekstów

prasowych do programu kursu językowego. Sformułowano kryteria doboru publikacji

prasowych: aktualność tematu, powiązanie z dyscypliną przyszłych studiów, odniesienie do

wiedzy studentów, do poziomu kompetencji językowych determinowanych przez:

słownictwo (terminy), stopień skomplikowania składni, realioznawstwo, przejrzystość

wywodu, sposób prowadzenia dyskursu. Określono pozytywne skutki wprowadzania tekstów

publicystycznych na lektorat: wzbogacenie wiedzy, rozwijanie poszczególnych sprawności

językowych, wzmocnienie relacji nauczyciel‒ student, wzrost motywacji, kształtowanie

niezależności intelektualnej studentów, wprowadzenie tekstów o zróżnicowanej stylistyce.

Opisano realizacje scenariuszy lektoratów z wykorzystaniem tekstów publicystycznych,

podkreślono możliwości zastosowania strategii uczenia się i technik nauczania.

Journalistic texts in polish language course curriculumfor economy group

Keywords: glottodidactics, Polish economic language for foreigners, economy textbooks for

foreigners, journalistic texts in teaching foreign languages, the criteria of text selection for

journalistic texts in glottodidactics, lesson plans with the use of journalistic texts, developing

receptive and productive skills, motivation stimulation in teaching foreign languages

The article includes the review of the newest handbooks used in teaching economy and Polish

in business. It justifies the need of including journalistic texts in the language course

program. It also proposes a set the criteria of texts selection: currentness of the topics,

connection with the area of future studies, making use of students' knowledge and language

skills determined by vocabulary, syntax complexity, reality knowledge, clarity of reasoning,

the manner of dispute. The article lists the positive effects of including journalistic texts.

They include the broadening of students' knowledge, the development of particular language

skills, the improvement in teacher-student relationship, the enhancement of motivation, and

the development of students` intellectual independence. The author describes different lesson

plans with the use of journalistic texts, at the same time stressing the possibility of

introducing various learning strategies and techniques.

***

29. Agnieszka Wolak, Media audiowizualne na lekcji języka obcego na przykładzie

reportażu telewizyjnego

Słowa kluczowe: nauczanie języków obcych, materiały audiowizualne, kompetencja

komunikacyjna, kompetencja kulturowa

W dobie mediów elektronicznych nasze życie zdominowane jest przez informacje

docierające do nas z różnych źródeł, takich jak telewizja, radio czy Internet. Przede

wszystkim powszechność tego ostatniego przyczynia się do szybszej wymiany informacji,

zbliża i ułatwia kontakt między przedstawicielami jednego lub różnych kręgów kulturowych.

Internet stanowi również bardzo bogate źródło obcojęzycznych przekazów telewizyjnych,

radiowych oraz filmów, które można wykorzystać w nauczaniu i uczeniu się języków

obcych. Ich stosowanie pozwala w pełniejszy sposób zaprezentować rzeczywistość językową

i kulturową rodzimych użytkowników. Wpływa również korzystnie na uczących się,

podnosząc ich motywację oraz uatrakcyjniając przebieg zajęć.

Audiovisual media in foreign language classroom on the example of a television

documentary

Keywords: foreign language teaching, audiovisual materials, communicative competence,

cultural competence

In the era of multimedia, our life is dominated by information, which we receive from

different kinds of sources such as television, radio or the Internet. The prevalence of the

Internet contributes to rapid exchange of information between representatives of the same or

different cultures. The Internet is also a rich source of television and radio broadcasts and

movies in foreign languages which can be used in teaching and learning foreign languages.

The use of these kinds of materials allows to show the linguistic and cultural reality of the

native speakers form a wide perspective. It influences the motivation of learners and makes

lessons more attractive.

***

30. Beata Grochala, Kompetencja komunikacyjna a gatunek – o relacji internetowej na

żywo

Słowa kluczowe: kompetencja komunikacyjna, kompetencja tekstowa, relacja internetowa na

żywo

Powszechnie znane określenia to kompetencja komunikacyjna, pragmatyczna,

socjolingwistyczna i to do nich odwołują się autorzy prac glottodydaktycznych. Zjawiskiem

nieco marginalizowanym jest kompetencja tekstowa. W artykule podjęto próbę określenia

wzajemnych relacji między wspomnianymi typami kompetencji, a także wskazano na

konkretne zjawisko glottodydaktyczne związane z kompetencją tekstową, jakim jest

przygotowanie studenta do percepcji/produkcji określonego gatunku. Jako przykładowy

gatunek wykorzystano internetową relację sportową na żywo.

Communicative competence and the genre – on online live broadcasts

Keywords: communicative competence, textual competence, online live coverage

The terms communicative competence, pragmatic competence and sociolinguistic

competence are widely known. The textual competence, on the other hand, is somewhat

marginalized by the specialists. The author of the article attempts to define the relations

between the aforementioned types of competence. She also points out to a process connected

to the textual competence, which is the process of preparing a student to perceive/produce a

certain genre. The online live sports coverage serves as an example of such a genre.

***

31. Maria Rółkowska, Prasa polskojęzyczna we Włoszech jako materiał dydaktyczny w

nauczaniu języka polskiego jako obcego i kultury polskiej

Słowa kluczowe: media, prasa polskojęzyczna, prasa polonijna, Polacy za granicą, nauczanie

języka polskiego jako obcego (jpjo), kultura polska

Celem artykułu jest ukazanie prasy polskojęzycznej we Włoszech – kwartalnika „Polonia

Włoska. Biuletyn Informacyjny” oraz pisma „Nasz Świat. Dwutygodnik Informacyjny dla

Polaków we Włoszech” – jako materiału dydaktycznego w nauczaniu jpjo i kultury polskiej,

poprzez przedstawienie języka, jakim pisane są teksty prasowe w obu analizowanych tytułach

oraz tematyki poruszanej w artykułach. Oba periodyki mogą służyć jako pomoc w nauce jpjo

– i to osobom na różnych poziomach znajomości języka: średnim i zaawansowanym, a

szerokie spektrum poruszanych tematów pozwala zapoznać się z zagadnieniami, które osoba

przystępująca do egzaminu z jpjo powinna znać, w tym szczególnie z elementami kultury

polskiej.

Polish-language press in Italy – as an educational material in teaching Polish as a foreign

language and Polish culture

Keywords: media, Polish language press, Polish press abroad, Poles abroad, teaching Polish

as a foreign language, Polish culture

The aim of the article is to present the Polish language press in Italy – the quarterly Polonia

Włoska. Biuletyn Informacyjny and the biweekly Nasz Świat. Dwutygodnik Informacyjny dla

Polaków we Włoszech – as educational materials in teaching Polish as a foreign language and

Polish culture. The author discusses the language of both magazines and the topics they

cover. Both periodicals can be used as an aid in learning Polish by people on different levels

of knowledge of the Polish language: intermediate and advanced. The wide spectrum of the

topics covered in the magazines enables the students to learn about the issues which should

be known to a person who wants to take the Polish language state examination, specially the

elements of Polish culture.

***

32. Dorota Wielkiewicz-Jałmużna, Nauczanie sprawności komunikacyjnych w grupach

ekonomicznych

Słowa kluczowe: sprawność, komunikacja, kompetencja, język, rozumienie, czytanie,

mówienie, pisanie, słuchanie, tekst, cudzoziemiec, interakcja, mediacja

Celem nauczania języka polskiego w grupach ekonomicznych jest przede wszystkim

rozwijanie kompetencji uczących się. Kluczowe znaczenie mają umiejętności receptywne

czyli rozumienie ze słuchu i czytanie. Istotne znaczenie ma również nauczanie sprawności

produktywnych to jest mówienia i pisania. Kolejnymi sprawnościami językowymi, które

uczniowie zdobywają pod nadzorem nauczyciela są: umiejętność interakcji i mediacji.

Teaching communications skills in economic groups

Keywords: skill, communication, competence, language, reading, speaking, writing,

listening, text, foreigner, interaction, mediation

The purpose of teaching Polish in economic groups is primarily to develop the learners‟

communicative competence. Receptive skills (listening and reading) are crucial. Teaching

also productive efficiency, that is speaking and writing, is also important. The ability of

interaction and mediation are another language skills, which students acquire under the

supervision of a teacher.

***

33. Natalia Tsai, Czarno na białym. Poezja konkretna na zajęciach językowych

Słowa kluczowe: poezja konkretna, poezja wizualna, odbiorca, interpretacja, alfabet,

literatura

Niniejszy artykuł poświęcony jest problemowi wykorzystania poezji konkretnej w

glottodydaktyce. Wydaje się bowiem, że wielu nauczycieli języków obcych nie docenia

potencjału drzemiącego w tego typu utworach. Mogą one tymczasem sprawdzić się w pracy

ze słuchaczami reprezentującymi różne kręgi kulturowe (wynika to m.in. z faktu, że

tendencja do nadawania wyrazom i tekstom form wizualnych inspirowanych realnymi

kształtami ma charakter uniwersalny). W tekście poruszony zostaje problem odbioru wierszy

konkretnych i tworzenia własnych tekstów nimi inspirowanych. Omówione są ponadto

korzyści wynikające z wprowadzenia takich utworów na zajęcia językowe. Całość zamyka

opis lekcji przeprowadzonej z cudzoziemcami uczącymi się polskiego w łódzkim Studium

Języka Polskiego dla Cudzoziemców (SJPdC).

In black and white. Concrete poetry in foreign language classroom

Keywords: concrete poetry, visual poetry, receiver, interpretation, alphabet, literature

This article is on the problem of usefulness of concrete poetry in TSL process. Most

educators seem not to be aware of the opportunities concrete poetry offers. This kind of text

should no longer be underestimated. Thanks to its universality, such visual forms can be a

very valuable teaching aid. The article discusses the questions of the reader‟s perception and

creative response. It presents the benefits of including concrete poems into the TSL process.

Towards the end of the article, the author shares her own experience as a Polish language

instructor.

***

34. Janusz Bomanowski, Autorskie propozycje wykorzystania mediów w nauczaniu języka

polskiego jako obcego

Słowa kluczowe: glottodydaktyka, nauczanie języka polskiego jako obcego (jpjo), nowa

strona dydaktyczna UŁ

Pierwsza część mojego tekstu to przegląd wypowiedzi na temat wykorzystania Internetu w

nauczaniu jpjo. Wypowiedzi te ukazały się w latach 2001–2012 w zbiorach materiałów z

trzech konferencji glottodydaktycznych (Cieszyn, IX 2001; Łódź, X 2008 i Warszawa, XI

2010). W przywołanych artykułach można było odnaleźć przydatną do dalszych rozważań

terminologię i wskazane tam problemy badawcze, a także przykłady zrealizowanych już

zastosowań Internetu w nauczaniu jpjo. Część druga to autorska propozycja stworzenia nowej

strony dydaktycznej Studium Języków Obcych dla Cudzoziemców (SJPdC), której twórcami

powinno być całe środowisko, cała społeczność UŁ.

Suggestions for using of the Internet in teaching Polish as foreign language

Keywords: glottodidactics, teaching Polish as a foreign, the new didactic website of the

University of Łódź

The first part of the paper is a survey of different statements about using of the Internet in

teaching Polish as foreign language. All of those statements were printed in the proceedings

from 3 glottodidactic conferences (Cieszyn, September 2001; Łódź, October 2008;

Warszawa, November 2010). A lot of useful terminology and research problems were shown

there, as well as few instances of accomplished up to date adaptations of the Internet teaching

Polish as foreign language. Second part of the paper contains the author‟s suggestion of

creating new website of SJPdC (the School of Polish for Foreigners), which should become

the result of teamwork of whole community of the University of Łódź.

***

35. Paweł Pałasz, Piosenka popularna jako materiał dydaktyczny oraz możliwość jej

wykorzystania na zajęciach lektoratowych z języka polskiego jako obcego

Słowa kluczowe: Kultura masowa w edukacji, muzyka popularna w edukacji, zasady wyboru

piosenek, rola muzyki w nauczaniu języka.

W artykule poruszana jest problematyka związana z nauczaniem języka polskiego za pomocą

muzyki popularnej. Omawia się sposoby wykorzystania wybranych utworów na zajęciach

językowych, zasady doboru odpowiedniego repertuaru oraz korzyści płynące

z wprowadzenia muzyki do procesu dydaktyczny. Wskazuje się także rolę piosenek jako

tekstów kultury w nauczaniu języka polskiego jako obcego (jpjo).

Zamieszczone w artykule tytuły piosenek są tylko wybranymi przez autora propozycjami i z

pewnością nie wyczerpują problematyki związanej z nauczaniem jpjo za pomocą muzyki

popularnej.

Pop music as teaching material and its possible uses in teaching and learning Polish as a

foreign language

Keywords: mass culture in education, pop songs in education, the selection of songs, the role

of pop songs in teaching foreign languages.

The article presents the issue of teaching Polish by the means of pop music. The author

shows how some pop songs can be used during the Polish classes and how to select the right

repertoire. He also presents the benefits of using pop music as a teaching material and the

role of pop songs as cultural texts in teaching Polish as a foreign language.

The songs presented in the article are only the author´s suggestions and they do not exhaust

the subject of teaching Polish as a foreign language by means of pop music.

***

36. Iwona Dembowska-Wosik, Obraz polskiej kultury ukryty w nazwach łódzkich ulic

Słowa kluczowe: lingwakultura, kultura lokalna w nauczaniu języka polskiego jako obcego

(jpjo), nazwy własne, nazwy ulic

Autorka analizuje nazwy ulic Łodzi z perspektywy glottodydaktycznej. Omawia, jakie

elementy polskiej kultury są obecne w miejskich nomina loci i na jaki obraz polskiej kultury

się składają. Proponuje także możliwe ich wykorzystanie w pracy z cudzoziemcami uczącymi

się języka polskiego jako obcego.

The image of the Polish culture reflected by the street names in the city of Lodz

Keywords: linguaculture, local culture in teaching Polish as a foreign language, proper

names, street names

The author analyzes street names in the city of Lodz. She discusses the elements of the Polish

culture which these names refer to and comments on the image of the Polish culture these

names create. She also presents how street names can be used in the process of teaching

Polish as a foreign language.

***

37. Aneta Strzelecka, Zagadki kryminalne na lekcji języka polskiego jako obcego w funkcji

tekstów rozwijających sprawność czytania ze zrozumieniem i kompetencję leksykalną

Słowa kluczowe: sprawność czytania, kompetencja leksykalna, praca z tekstem

W artykule omówiono rolę tekstów w rozwijaniu sprawności czytania ze zrozumieniem i

mówienia. Zaproponowano jeden tekst będący zagadką kryminalną. Do tekstu dołączono

przykładowe ćwiczenia, które mogą towarzyszyć czytaniu, by było ono bardziej efektywne.

Zaproponowano także ćwiczenia rozwijające kompetencję komunikacyjną oraz ćwiczenia

wzbogacające leksykę.

Criminal riddles in Polish as a foreign language classroom as texts developing the skill of

reading and lexical competence

Keywords: reading, lexical competence, text work

The author discusses the role of texts in developing reading and speaking skills. She uses

criminal fiction as an exemplary text and suggests some exercises, which are meant to help

develop the skill of reading, the lexical competence, and to increase vocabulary range.

***

38. Karolina Fastyn, Językowy świat polskiej polityki jako materiał dydaktyczny na lekcji

języka polskiego jako obcego

Słowa kluczowe: język polski jako obcy (jpjo), język polityki, kompetencja komunikacyjna,

komunikowanie perswazyjne

Teksty polityków, jako materiały autentyczne, mogą być wykorzystane do rozwijania

kompetencji komunikacyjnej. Praca z testami polityków wymaga od nauczyciela odwagi i

taktu, ponieważ są one niejednokrotnie przepełnione agresją i brutalnością. Często są to

wypowiedzi o charakterze perswazyjnym, służą więc do nauczania komunikowania

perswazyjnego. W oparciu o teksty polityków i schemat procesu perswazji uczący się mogą

samodzielnie stworzyć wypowiedź o charakterze perswazyjnym. Polityka jest częścią kultury

i tożsamości narodowej, zatem poznawanie języka polityki wspomaga rozwijanie

kompetencji socjokulturowej.

The language of politicians as teaching materials for the Polish as foreign language

Keywords: Polish as foreign language, the language of politics, communicative competence,

persuasive communication

The language of politicians, when used as authentic teaching material, can help to develop

communicative competence. Working with text of politicians requires the teacher to have

courage and tact, because the texts are often full of aggression. Frequently, they are also

persuasive speech, which can be used to teach persuasive communication. Based on the text

of politicians and the persuasion process schema, students can independently create

persuasive statements. Politics is a part of culture and national identity, thus learning the

language of politics supports the development of sociocultural competence.

***

39. Kamila Kubacka, Korekta nauczycielska a wypowiedź ustna studentów uczących się

języka polskiego jako obcego

Słowa kluczowe: korekta, autokorekta, błąd językowy

Referat podejmuje temat szczególnego typu komunikacji werbalnej lektorów uczących

języka polskiego jako obcego (jpjo) – ustnego poprawiania wypowiedzi studentów.

Konfrontuje różne teorie dydaktyczne mówiące o tym, kiedy i w jaki sposób dokonywać

korekty, kto jest za nią odpowiedzialny (lektor, student czy pozostali uczestnicy dyskursu) i

czy należy poprawiać wszystkie usterki, powstałe w wypowiedzi uczących się, czy tylko te,

które utrudniają bądź uniemożliwiają komunikację. Referat zawiera również analizę nagrań

dyskursu na lekcji jpjo w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców UŁ (SJPdC) ‒ na

podstawie badań własnych ‒ oraz ocenę wpływu korekty ustnej lektorów na wypowiedzi

studentów.

Teacher's correction and the speaking abilities of students learning Polish as a second

language

Keywords: correction, self-correction, language mistake

The paper focuses on the unique type of verbal communication of the teachers of Polish as a

foreign language (PFL) which is the correction of student‟s oral statements. The author

discusses various didactic theories which explain when and how the corrections should be

made, who is responsible for them (lecturer, student or the remaining participants of the

discourse) and which of the mistakes should be corrected: only those which make the

communication unable or all of them. The paper also includes the analysis of discourses that

were recorded during PFL lessons in School of Polish for Foreigners at the University of

Lodz (based on private recordings) as well as the analysis of the influence of teacher‟s

correction on student‟s speaking.

KRONIKA

***

THE CHRONICLE

Maria Witkowska-Gutkowska (30 IV 1948 – 22 XI 2013)