NR 7 (10) LIPIEC 2015 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Lipiec

Przysowia ludowe Gdy w lipcu wieci soce, to plae s gorce. Lipcowe deszcze dla chopa kleszcze, a jak pogoda- wiksza swoboda. Upay lipcowe wr mrozy styczniowe. W lipcowym skwarze - w Polsce jak na Saharze.

W lipcu upay, stycze mrony cay. W lipiec upay, wrzesie doskonay. Miesic lipiec musi przypiec i ostatki mki wypiec. Gdy si pajk w lipcu przechodzi, ze sob deszcz przywodzi,

gdy sw pajczyn psuje, blisk burz czuje. Lipcowa pogoda, dla chopw niwna swoboda. Kiedy lipiec daje deszcze, dugie lato bdzie jeszcze. Gdy lipiec z deszczem, zima bdzie z wiatrem. Czego lipiec i sierpie nie dowarzy, tego wrzesie nie usmay.

Wydarzenia w Polsce - 1 lipca 1569 zawarta zostaa unia polsko-litewska, tym samym powstaa Rzeczpospolita Obojga Narodw. Wsplne pastwo Polakw i Litwinw trwao przez ponad dwa wieki a do czasu, kiedy znikno z mapy Europy po rozbiorach w 1795 roku.

- 1455 wojna trzynastoletnia: wojska krzyackie zdobyy Knipaw.

- 1520 wojna pruska: zaoga krzyacka w Braniewie dokonaa niespodziewanego wypadu na szaniec oblegajcych miasto wojsk polskich, ktre straciy 120 zacinych. - 1792 wojna polsko-rosyjska: zwycistwo wojsk rosyjskich w bitwie pod Wojszkami.

- 1831 powstanie listopadowe: zwycistwo powstacw w II bitwie pod Miskiem Mazowieckim. - 1844 rozpoczto budow Dworca Wiedeskiego w Warszawie.

-1893 we Wrocawiu uruchomiono pierwsz lini tramwaju elektrycznego.

SZCZEBRZESZYN

2

CHRZSZCZ NR 3 (7) CHRZSZCZ NR 7 (10)

- 1898 grekokatolikw na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim uznano za wyznawcw prawosawia. - 1915 I wojna wiatowa: zwycistwo wojsk niemieckich nad rosyjskimi w II bitwie przasnyskiej.

- 1920 wojna polsko-bolszewicka: oddziay polskie po walkach z Litwinami i bolszewikami zostay wycofane z Wilna.

- 1943 w Koodnie w powiecie krzemienieckim oddziay UPA zamordoway 496 osb, w tym prawie 300 dzieci.

- 1961 Sejm PRL przyj ustaw wprowadzajc uytkowanie wieczyste. - 1969 w Olsztynie oddano do uytku maszt radiowo-telewizyjny, obecnie najwyszy obiekt budowlany w Polsce (358,55 m).

Co lubi lipiec...?

Uwielbia gorce plae iskier snopem zotym sypie i kpie si w modrej wodzie tak jak wczasowicze...

Wpisuje si w ycie zapachem kwitncych lip, czy penych turystw ulic, gdy promienieje soce...

ni si upojnym latem apczywy na pogod lipiec, ktrego poncy rumieniec jest dla relaksu miodem...

Aleksandra Baltissen

Dzie wyzwolenia miasta Szczebrzeszyna wspomina

pk Marian Bronikowski ps.

,,Grzmot

,, Ocalae nie po to, aby y, masz mao czasu, trzeba da wiadectwo ( Z. Herbert )

,, Wyuczyli Ci syneczku, ziemi twej na pami, Gdy jej cieki powycina elaznymi zami. Odchowali Ci w ciemnoci, odkarmili bochnem trwg. Przemierzye po omacku najwstydliwsze z ludzkich drg. (K.K.Baczyski)

W dalszym cigu syszelimy artyleri, warkot samolotw bombowych, grzechot karabinw maszynowych istne pieko. Nasze patrole zmieniay si bez przerwy. Dookoa naszego obozu minierzy zaoyli pole minowe jako zason przed ewentualnym wejciem Niemcw. Wszyscy zadawalimy sobie jedno pytanie Jak bdzie wygldao przebicie si przez front? Bylimy rozlokowani ,,pod nosem niekoczcego si wa taborw niemieckich. Ile tysicy ju przeszo, a ile jeszcze przejdzie? Do tej pory nie zapuszczali si na nasz cian lasu, ale gdy nastpi odwrt wojsk liniowych, jednostek zmotoryzowanych, artylerii, broni pancernej obawialimy si, e po prostu nas rozdepcz. Nagle wszystko ucicho. Nastaa dziwna i niezrozumiaa cisza. Okazao si, e Niemcy zrobili daleki odskok, natomiast sowieci nie pojawili si i w ten sposb powsta szeroki pas midzy walczcymi stronami.

,,Podkowa natychmiast wykorzysta t sytuacj i da rozkaz likwidacji obozu i wymarszu do Szczebrzeszyna. Przed wschodem soca, po raz pierwszy od tylu lat, oddzia wyszed z ukrycia. Wszyscy onierze maszerowali tryumfalnie, w gbokim podnieceniu, z piersi wypenion dum i przeogromnym szczciem. Jeden z moich kolegw Zdzisaw St. Brzeniak ps. ,,Artur zanotowa w swoim pamitniku: ,,Oddzia prowadzi ,,Grzmot (Marian Bronikowski), ktry przeobrazi si w chorego, niosc biao czerwon flag polsk. Po drodze ten dugi w wojska i furmanek budzi w zagrodach picych, ktrzy wstawali, nie wierzc wasnym oczom, patrzyli i pozdrawiali maszerujcych, wypatrujc bliskich i znajomych. Okoo 5 rano oddzia osign Szczebrzeszyn. Ju wtedy bylimy pierwszymi, ktrzy zajli to miasto. Tak spontanicznego przyjcia swoich chopcw z biao czerwonymi opaskami nie mona sobie wyobrazi. Ludzie na wp ubrani wybiegali caymi rodzinami, krzyczc co si w piersiach. Wznosili okrzyki na chwa nasz i Polski, klkali w rowach, wycigajc rce do Boga, dzikujc za ocalenie, wybawienie i zakoczenie tej udrki. Dzieci rzucay nam kwiaty pod nogi, niczym na procesji Boego Ciaa. Dziewczyny obdarowyway nas kwiatami, ktre wtykay w czci mundurw, choby w dziurki od guzikw, nie szczdzc przy tym causw. Nie musz chyba przekonywa, e idc z flag biao czerwon na czele oddziau, byem szczeglnie wyrniony. Wygldaem jak ywy, kroczcy bukiet kwiatw, spod ktrego wyglda niewielki onierzyk, chyba najmodszy onierz oddziau. Flaga , o ktrej mowa, bya wetknita w tumik mojego RKM.

CHRZSZCZ NR 7 (10)

3

W Szczebrzeszynie, na rozkaz ,,Podkowy, naleao zatkn flag na Ratuszu. Zrobiem to przy udziale ,,migy, ktry zameldowa ,,Podkowie wykonanie zadania, a ja dopdzaem swj pluton, ktry min Szczebrzeszyn i maszerowa w stron Zamocia. Kiedy doczyem do oddziau przed Klemensowem, pluton zalega tyralier wzdu szosy, na ktrej pojawiy si wojska radzieckie. Po rozmowie i wyjanieniach dowdcw podnielimy si i zawrcilimy do Szczebrzeszyna. Tam zakwaterowalimy si w jednej ze szk. Tak si zoyo, e w tym dniu przypada mi suba podoficera dyurnego. Oficerem dyurnym by ,,Vir. Po rozlokowaniu si wielu onierzy udao si do swoich domw, aby si przywita z rodzin. Ja nie mogem, poniewa miaem sub. Do tego ,,Vir poprosi mnie o zastpstwo, gdy musia wyj (mia dziewczyn). Zostaem wic oficerem i podoficerem dyurnym. Tymczasem do Szczebrzeszyna wkroczyy nastpne oddziay, zatrzsienie wojska. Co i rusz wyskakiway niemieckie wozy bojowe, uciekajce na zachd. Przy dwikach salw karabinw odbyway si pogrzeby wieo zabitych onierzy. Gorliwi wyapywali volksdeutchw do robt porzdkowych. Przyprowadzali dziewczyny, ktre pono ,,puszczay si z Niemcami i golili im gowy. Strzelali Niemcy i strzelali nasi na wiwat.

,,Podkowa cigle kursowa midzy Zwierzycem, a Szczebrzeszynem, rzucajc mi jakie polecenia, ktrych nie mogem zrealizowa. onierze rozeszli si do swoich rodzin. Tum gapiw i ciekawskich przeszkadza w utrzymaniu porzdku. Cigle przychodzili goce do ,,Podkowy, ktrego nie byo. Caa ta sytuacja przerosa moje siy i moliwoci. Narobiem wiele gupstw, np. zamknem mojego koleg Feliksa Wsiur z Brodw tylko dlatego, e strzela i robi haas. Nie panowaem nad caoci, chocia bardzo chciaem. Nastpny dzie miaem wolny i odwiedziem rodzin. Ogarno nas ogromne szczcie i rado, gdy wszyscy przeylimy. Po powrocie do obozu dostaem zadanie dostarczenia kilku furmanek, ktrymi mielimy pojecha do Zamocia na defilad. Wziem wiec kilku onierzy, z ktrymi obskoczylimy ssiednie wioski. W czasie wykonywania zadania dowiedziaem si, e w Zamociu sowieci rozbroili nasze oddziay. onierzy uciekinierw przybywao coraz wicej. Namawiano mnie do zaniechania zadania. Zadanie

wykonaem, jednak furmanki zamiast zawie nas na defilad, musiay odwie nasz bro sowietom.

W obozie zastaem wielkie poruszenie. miertelnie blady strach na twarzach onierzy. Przyszed rozkaz stawienia si na placu przed budynkiem gimnazjalnym w penym rynsztunku. ,,Podkowa osobicie wypaci nam ostatni od. By pamitny dzie 30 lipca 1944 roku. Ustawilimy si w czworoboku. Pierwsza staa nasza kompania. Przemawia dowdca puku mjr ,,Wacaw (Jan Pstrocki). Nastpnie odczytano odezw generaa Berlinga. Stosownie do zarzdzenia mielimy dwie drogi: albo wstpi w szeregi jego armii, albo rozbroi si. Bylimy onierzami Polskiego Rzdu na Emigracji w Londynie a nie jakiej tam Wandy Wasilewskiej. Nasze haso brzmiao: ,,Bg, Honor i Ojczyzna i zostalimy wierni temu przykazaniu. Dlatego gono wyrazilimy swj sprzeciw: ,,Precz ze zdrajcami. W asycie dwch oficerw radzieckich i berlingowca nastpia demobilizacja. Pierwszy zoy bro ,,Podkowa. Zoy j tak, e drzazgi posypay si z kolby. Za jego przykadem posza najpierw nasza kompania, a potem pozostae. Dwaj sowieci i berlingowiec w milczeniu przygldali si, jak onierze, patrzc na nich z nienawici, amali i niszczyli swoj bro. Czulimy ogromny al w sercu, zy stany w oczach a w gowie wielka pustka. Kady zadawa sobie pytanie czy o tak rzeczywisto walczylimy? Co teraz bdzie z Polsk i z nami? Tak zakoczya si epopeja bohaterskich lenych onierzy.

Pomniki szczebrzeskiej kultury

Kada miejscowo naszego kraju to maa Ojczyzna dla jej mieszkacw. Te mae Ojczyzny posiadaj histori, ktr tworz, przez upywajcy czas, ludzie, wiadectwem tej twrczej przeszoci s trwae, istniejce materialne wiadectwa potocznie nazywane pomnikami historii. W Szczebrzeszynie nale do nich: Grodzisko wraz z resztkami wiey straniczej, stare budowle a wrd nich: XIX- wieczny ratusz i budynki szk, a przede wszystkim witynie, zwizane z wierzeniami: katolickie kocioy, synagoga, koci unicki nazywany przez mieszkacw cerkwi oraz zabytkowe cmentarze.

Parafia w. Mikoaja w Szczebrzeszynie jest jedn z najstarszych parafii na terenie diecezji zamojsko lubaczowskiej. Moe nieco starsza od niej jest parafia w Lubaczowie.

Badania naukowe prowadzone w latach 80-tych na

wzgrzu zamkowym i w wityni na terenie kocioa przedunickiego ujawniy, e Szczebrzeszyn ju w okresie piastowskim by znaczcym orodkiem religii rzymskokatolickiej na ziemiach midzy Wieprzem

4

CHRZSZCZ NR 7 (10)

a Bugiem, a wic na terenach, ktre przez wieki byy miejscem ekspansji ze strony Rusi.

Pierwszy koci pod wezwaniem Matki Boej (Upienia), nie wykluczone, e parafialny, istnia w Szczebrzeszynie ju w 1194 r. i mimo schizmy wschodniej pozosta dalej w cznoci z Rzymem. Po rozwiniciu si schizmy na Rusi Czerwonej, koci przeszed w rce prawosawnych, ktrzy uciekajc przed najazdami Tatarw, znajdowali schronienie i osiedlali si w Szczebrzeszynie. Katolicy Szczebrzeszyna w II poowie XII wieku wybudowali sobie nowy koci drewniany pod wezwaniem Matki Boej zwanej pniej Szczebrzesk lub Grodoczerwiesk. Kult Matki Boej Szczebrzeskiej trwa do dugo i zosta zapomniany w czasach szerzcego si kalwinizmu, ktrego opiekunami byli w XVI wieku Grkowie, wczeni waciciele miasta. Pierwszy waciciel Szczebrzeszyna Dymitr z Goraja doceniajc rol Kocioa i duchowiestwa katolickiego w utrwalaniu pastwowoci polskiej na terenach wschodnich, ktre przyczy do Polski Kazimierz Wielki, przystpi do odbudowy administracji kocioa aciskiego. W 1394 r. po spaleniu si kocioa pod wezwaniem Matki Boej Szczebrzeskiej, ufundowa nowy koci w. Mikoaja. Mimo powstania nowej wityni katoliccy mieszkacy woci szczebrzeskiej nie mieli zapewnionej penej opieki duszpasterskiej. Wynikao to m.in. z tego, e Szczebrzeszyn nalea do diecezji chemskiej powstaej okoo 1359 r., a jej pierwsi biskupi mao troszczyli si o rozwj sieci parafialnej i rozwj skutecznego duszpasterstwa diecezjalnego. Dlatego Dymitr z

Goraja, waciciel Szczebrzeszyna, dobrze rozumiejcy rol kocioa dla rozwoju ycia duchowego, umysowego i gospodarczego mieszkacw tych ziem, jego ona Beata oraz Janusz ze danowa, Mikoaj z Latyczyna i Zbyszko z Targowisk, 13 I 1389 r. zwrcili si z prob o wczenie powiatu szczebrzeskiego do archidiecezji halickiej i utworzenie parafii szczebrzeskiej.

Wysuwajc tak propozycj, zwracali uwag arcybiskupa na zaniedbania duszpasterskie

katolikw zamieszkujcych te ziemie i na brak pracy apostolskiej wrd tamtejszych Rusinw, ktrzy wyznawali bd skaniali si w stron prawosawia. Mimo znacznego oddalenia woci szczebrzeskiej od granic archidiecezji halickiej, proba zostaa speniona. W 1398 r. w kociele w. Mikoaja zostaa erygowana, przez przybyego do Szczebrzeszyna abp. katolickiego Jakuba Strzemi, aciska parafia szczebrzeska.

Arcybiskup wzi j pod swoj jurysdykcj. Pierwszym proboszczem parafii zosta Jan, zwany Rektorem. Parafia obejmowaa prawie cay powiat szczebrzeski. Byy to nastpujce miejscowoci: Biaobrzegi, Bodaczw, Bortatycze, Brd Stary i Wooski,, Deszkowice, Herza, Kulikw, Kosobudy, Michalw, Niedzieliska, Nielisz, Poskie, Powaka, Rozopy, Siedliska, Suw. Toplcza,, Wielcza, Zawodzie, Zojec, urawnica i rebce. Istnienie parafii przyczyniao si do odzyskiwania i utrwalania tosamoci narodowej mieszkajcej tam ludnoci, poddawanej rusyfikacji po zabraniu tych ziem Polsce. Pomocn rol w realizacji tej misji speniaa dziaajca przy kociele szkoa parafialna. Przez kilkanacie lat parafia naleaa do archidiecezji halickiej, a w latach 1409 1411 sprawowa nad ni jurysdykcj biskup wodzimierski. Dopiero za rzdw biskupa Jana Biskupca (1417 -1452) parafia

szczebrzeska znalaza si w diecezji chemskiej i pozostaa w niej prawie do koca XVIII wieku. Przez kilka lat proboszczowie Szczebrzeszyna penili funkcj oficjaw biskupa chemskiego, sprawujc w jego imieniu wadz sdownicz nad duchownymi z poudniowej czci diecezji. Na los wity Szczebrzeszyna miay wpyw: sytuacja polityczna w kraju oraz wola wacicieli miasta. W 1570 r. wbrew katolikom, decyzj wczesnego waciciela miasta Andrzeja Grki, zwolennika reformacji, koci w. Mikoaja zosta zabrany katolikom i zamieniony na zbr kalwiski. W 1583 r. w czasie poaru zamku i czci miasta zniszczeniu uleg rwnie i koci. Dziesi lat pniej w 1593 r. Jan Zamoyski, jako dziedzic miasta Szczebrzeszyna , obj w posiadanie wszystkie woci do niego nalece. Uzyska te od krla Zygmunta potwierdzenie erekcji parafii i uposaenia kocioa. Kiedy w 1594 r. Zamoyski za zgod biskupa chemskiego Jerzego Zamoyskiego i papiea Klemensa VII ufundowa kolegiat, przyczy probostwo szczebrzeskie do funduszw jej dziekana infuata. Od tego czasu dziekani infuaci kolegiaty zamojskiej byli proboszczami szczebrzeskimi, a do odczenia si probostwa od funduszu dziekana zamojskiego, co nastpio po II wojnie wiatowej. Pierwszym dziekanem kolegiaty zosta proboszcz ks. Mikoaj Kilicki, praat lwowski, oficja chemski, ktry wasnym nakadem, w miejscu spalonego w 1583 r. drewnianego kocioa, wznis nowy, murowany. Wybudowany w latach 1610 1620, nosi rwnie imi w. Mikoaja. Midzy rokiem 1644 a 1648 koci ten zosta spalony przez Tatarw. Pozostay tylko mury. Ostatecznie odbudowa i odnowi go w 1688 r. proboszcz ks. Jan Unikowski, a na nowo konsekrowa Mikoaj Szczerski biskup sufragan chemski.

5

CHRZSZCZ NR 7 (10)

Nowi waciciele miasta Jan i Tomasz Zamoyscy byli przeciwnikami reformacji, tote po zwycistwie kocioa nad reformacj wypdzili innowiercw ze Szczebrzeszyna. Znaczenie duchownych katolickich w

yciu politycznym spoeczestwa zaczo ponownie wzrasta. Duchowni szczebrzeskiej parafii w. Mikoaja od dawna uczestniczyli w yciu politycznym kraju. Kroniki wspominaj o Walentym Herburcie, proboszczu szczebrzeskim, ktry zosta biskupem i jako pose Krlestwa Polskiego uczestniczy w obradach soboru w Trydencie. Oddziaywanie Szczebrzeszyna jako orodka katolicyzmu wzroso jeszcze bardziej po sprowadzeniu do miasta zakonu franciszkanw, dla ktrych okoo 1404 r. wybudowano drewniany klasztor wraz z kocioem pod wezwaniem w. Trjcy. Klasztor po spaleniu przez Tatarw w kocu XVI wieku odbudowany zosta ju jako murowany w latach 1610 1638, z fundacji Zamoyskich. W okresie rozbiorw mieszkacy Szczebrzeszyna dowiadczyli licznych przeladowa i upokorze. Nard polski nigdy nie pogodzi si z utrat niepodlegoci. Przez cay okres zniewolenia prbowa podnie si z upadku, ratowa kultur, chroni wiar ojcw, przygotowywa si do walki o wolno. W tych dziaaniach zawsze byli obecni ksia katoliccy ze Szczebrzeszyna. Koci katolicki otrzyma pomoc w umacnianiu de niepodlegociowych i krzewieniu idei humanistycznych wrd mieszkacw Szczebrzeszyna i okolic niosa j w XIX wieku Szkoa Wojewdzka im. Zamoyskich, przeniesiona z Zamocia do Szczebrzeszyna w 1811 r. Szkoa miaa charakter prywatny i utrzymywana bya przez Zamoyskich. Podlegaa wycznie zarzdzeniom kuratora. Funkcj t penili kolejni ordynaci. Z ich woli rektorami Szkoy im. Zamoyskich byli szczebrzescy proboszczowie.

Pierwszym rektorem zosta Micha Siekierzyski, wielce uczony m, posiadajcy najszlachetniejsze cnoty obywatelskie, gorcy patriota. Dziki jego pracy szkoa od pocztku reprezentowaa wysoki poziom nauczania. Wkrtce staa si kuni patriotycznego wychowania modziey i miejscem wystpie przeciw reimowi carskiemu. Uczniowie szkoy brali udzia we wszystkich spiskach politycznych i powstaniach narodowych XIX

wieku. Wielu jej absolwentw zostao ksimi. Midzy innymi Marceli Teraszkiewicz biskup chemski obrzdku greckokatolickiego, Dominik Skrobiski, Apolinary Loporoski wikariusz i kasjer powstaczego zarzdu miasta Szczebrzeszyna i okolicy w 1863 r., ks. Marcin Padziski wsporganizator powstania styczniowego w Szczebrzeszynie,

ktry przywiz manifest CKN nakazujcy wybuch powstania w nocy 22 stycznia 1863 r.; take ks. Mikoaj Kulaszyski wikariusz zamojskiej kolegiaty, duszpasterz zamojskich zesacw. Za udzia w zorganizowaniu powstania w Zamociu i okolicy oraz za udzielan powstacom pomoc w 1864 r. aresztowano go i skazano na doywotnie zesanie na Sybir. W wyniku usilnych stara ksiy z diecezji lubelskiej, po 25 latach upokorze, chorb, cierpie, nie zamany, wierny idei zamojskich szk, w 1889 r. powrci do Galicji.

C.d.n.

Aleksander Przysada

Fundacja rozwija si

Dziaajca od padziernika 2014 roku w naszym miecie i gminie Fundacja Szczebrzeszyn Kultur pozyskaa rodki na realizacj projektu Silni lokalnie- chtni do dziaania w ramach programu Lubelskie Lokalnie- Mikrodotacje FIO, finansowanego ze rodkw Programu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Operatorem programu jest Fundacja

Fundusz Lokalny Ziemi Bigorajskiej. Pozyskane rodki przeznaczono na zakup sprztu komputerowego oraz cyfrowego aparatu

fotograficznego.

Cakowita warto projektu wynosi 4670 z. Otrzymana dotacja, to 4200z. Finansowy wkad wasny zapewnili darczycy- przedsibiorcy z gminy Szczebrzeszyn.

Koordynator projektu

Najwiksze bdy w dziejach wiata Polski ksi sprowadzi do kraju

zaciekego wroga Jak zbudowalimy potg Niemiec Ksi Konrad Mazowiecki mia wszelkie szanse , aby zapisa si w historii naszego kraju jako dzielny wojownik i zrczny polityk. Szczeglnie zasuy si w umacnianiu wschodnich rubiey swego ksistwa przed nawa pogaskich Prusw i Jadwingw oraz w prowadzeniu misji chrystianizacyjnych.

6

CHRZSZCZ NR 7 (10)

Niestety, wobec nikych skutkw organizowanych przez siebie wypraw ,,krzyowych przeciwko walecznym plemionom Konrad podj w roku

1226 decyzj, ktra okazaa si fatalna dla dalszych losw Mazowsza i caej Polski.

Kilkanacie miesicy pniej na ksicy dwr do Pocka zawitali pierwsi rycerze z czarnymi krzyami na biaych paszczach przedstawiciele Zakonu Szpitala Najwitszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Zostali wanie wygnani z Wgier, gdzie usiowali zaoy wasne pastwo. Zaproszenie ze strony Konrada okazao si dla nich niespodziewanym umiechem losu. Ukad wydawa si jasny i uczciwy. Krzyacy otrzymali w dzieraw ziemi na pograniczu Mazowsza, a w zamian zobowizali si do ochrony granic ksistwa i zbrojnego wsparcia misji chrystianizacyjnych.

Szybko okazao si, e aspiracje wielkiego mistrza Hermana Von Salza sigaj znacznie dalej. Konrad prbowa ratowa sytuacj i w 1235 roku odebra zakonowi wczeniejsze nadania, ale byo ju za pno. W rkach braci spod znaku czarnego krzya znajdowa si bowiem dokument oddajcy im na wasno nie tylko ziemi dobrzysk, ale take wszystkie terytoria zdobyte na pogaskich Prusach. Tak zwana Zota Bulla z Rimini powstaa rzekomo w 1226 roku i zawieraa podpis cesarza Fryderyka II. Cho byo to ewidentne faszerstwo, zostao wsparte sprytnymi zabiegami dyplomatycznymi na dworze

papieskim. W efekcie polski ksi musia zawrze niekorzystn ugod z Krzyakami. Uzyskali oni ,,legalizacj pobytu na pookupowanych ziemiach i otworzyli sobie drog do budowy niezalenego pastwa. Konsekwencje byy opakane. Zakon roznieci u granic Polski i Litwy wojenn poog, ktra trwaa prawie 300 lat. Przycicha wraz z likwidacj i odebraniem przez Zygmunta Starego hodu lennego. Ale Prusy byy ju wtedy silnym gospodarczo organizmem, ktry rs w potg,

w miar jak ku upadkowi chylia si Rzeczpospolita. W XVIII wieku Krlestwo Pruskie (poczywszy si wczeniej z Brandenburgi) toczyo zwyciskie wojny o lsk i wzio udzia w rozbiorach Polski. Kilkadziesit lat pniej Otto von Bismarck po zwycistwach nad Austri i Francj doprowadzi do zjednoczenia Niemiec. Bez Prus nie byoby zapewne obu wojen wiatowych, a take dzisiejszych silnych gospodarczo i politycznie Niemiec.

Przesdzia o tym pochopna decyzja mazowieckiego ksicia

Opracowano na podstawie wiat Wiedzy nr 5/2015.

Pytania i odpowiedzi Jak zbudowa najwikszy sterowiec na wiecie? Zadanie: skonstruowa statek powietrzny, ktry bdzie kuloodporny, zwrotny jak helikopter, przetransportuje

10 ton adunku i wylduje na kadym podou. Wynik: Airlander 10, sterowiec, ktry niebawem moe by wykorzystywany przez brytyjsk armi. Aby zbudowa zeppelina, ktry szerokoci 43 metrw i dugoci 92 metry przebije nawet samolot pasaerski typu A380, inynierowie korzystaj z najwikszego hangaru w Wielkiej Brytanii. Niepalny hel zapewnia

Airlanderowi niemal pionowy start, podczas gdy cztery

miga obracajce si w piercieniowych obudowach odpowiadaj za zwrotno i pozwalaj osign prdko 150 km/h. Dziki wytrzymaej dolnej czci konstrukcji statek powietrzny moe wyldowa prawie na kadym podou rwnie na lodzie, piasku czy wodzie.

Czy ciecz moe zatrzyma kul? Kevlar uchodzi za cudowny materia, ale ma te wady: gdy pocisk trafia w kamizelk, powstaj silne fale uderzeniowe i wgbienia, ktre mog powanie uszkodzi narzdy wewntrzne. Polscy naukowcy z Pastwowego Instytutu Technologii Bezpieczestwa Moratex wynaleli cieky materia, ktry likwiduje ten problem tzw. Shaer-Tickening Fluid. Skada si z proszku krzemionki oraz glikolu. Pod wpywem uderzenia czstki tego roztworu cinaj si zmieniaj lepko i zapieraj jedna za drug, przez co substancja nabiera waciwoci ciaa staego. W ten sposb osabia si uderzenia pocisku. Dlaczego budowano podziemne miasta?

Gwnie z powodu wojen. I tak na przykad ju od XIII wieku mieszkacy dolnolskiego Kodzka dryli pod kamienicami piwnice, ktre miay suy za magazyny. Poniewa centrum miasta ograniczone byo przez rzek, Kodzko rozrastao si w d, nawet na gboko 30 metrw. W czasie licznych najazdw mieszkacy czyli podziemne magazyny, do ktrych przeprowadzali si na duej.

CHRZSZCZ NR 7 (10)

7

Dlatego pod miastem powstay m.in. piekarnie czy pralnie. Pod ziemi rodziy si te dzieci. Czy w Afryce s jeszcze lodowce? Z ca pewnoci mona powiedzie, e Afryka nie synie za niegu i lodu. Jednak i tam mona znale lodowce. Pytanie tylko, jak dugo si one jeszcze utrzymaj. Na Kilimandaro biaa pokrywa ma czterokrotnie nisz grubo ni sto lat temu. Rwnie lodowce Gry Kenia oraz masywu Ruwenzori topniej powoli, lecz konsekwentnie. Szacuje si, e znikn najpniej w 2030 roku. Czy mona przewidzie trzsienia Ziemi? Trzsienia ziemi wystpuj przede wszystkim tam, gdzie spotykaj si dwie pyty kontynentalne. Na przykad pod Nepalem pyta indyjska wsuwa si pod euroazjatyck. W cigu stuleci narosy tutaj spore napicia. Trzsienie byo dla mieszkacw wielkim zaskoczeniem ale dla niektrych geofizykw zjawiskiem oczekiwanym. Roger Bilham

z Uniwersytetu Kolorado spodziewa si epicentrum trzsienia, a wic punktu, w ktrym nastpi wyadowanie skumulowanej energii, zaledwie kilka kilometrw na zachd. Himalaje nie s jednak jedynym zagroonym regionem na wiecie Ile lici potrzebuje do ycia jeden czowiek. To, co nazywamy wiosn, jest jednym z najbardziej niewiarygodnych cudw energetycznych naszej planety. W cigu kilku tygodni natura ponownie rozpociera gigantyczny agiel soneczny, ktry jest najpotniejsz elektrowni na wiecie. To miliardy lici przeksztacaj wiato w ycie. Pod wpywem promieni sonecznych licie z wody i dwutlenku wgla wytwarzaj cukier, a rolina zaczyna rosn. Produktem ubocznym tej przemiany jest tlen,

podstawa ycia dla bardziej zoonych organizmw. Aby powstao powietrze dla jednego czowieka potrzeba okoo 10 000 lici. Dobrze wiedzie, e np. pojedynczy buk w procesie przemiany energii

wpompowuje do atmosfery okoo 9 000 litrw tlenu dziennie to wystarczajca ilo dla piciu osb. Drzewo liciaste ma przecitnie 40 000 lici rozmieszczonych na tysicach poziomw.

Na podstawie wiat Wiedzy nr 7/2015 opracowa R.

Nieznane katastrofy, ktre zmieniy bieg dziejw

Jak maa epoka lodowcowa zniszczya cesarstwo Okoo roku 400 n.e. Rzym, imperium, przed ktrym dra cay wiat, utracio swj blask. Cesarstwo jest kolosem na glinianych nogach. Rzymskie garnizony

s wci obecne na granicy ze Szkocj oraz nad Nilem ale pozory myl. Legiony s zmczone ,

a moni skceni. Mino zaledwie 5 lat od rozpadu Cesarstwa Rzymskiego na dwie czci: zachodni i wschodni. Podzia ten po pocztek koca ktry nadejdzie wczeniej, ni ktokolwiek si spodziewa.

Ju w roku 410 germascy Wizygoci zdobywaj i pldruj Rzym. W tle tej wojny kryje si jednak co wicej sia potniejsza od czowieka. Cicha klska ywioowa, ktra zbia cesarstwo opuszczajcy sw ojczyzn Germanie to nie tyko wojownicy, ale cae wioski: dzieci, kobiety i starcy. Rodziny,

ktre dwigaj ze sob swj dobytek. Musz odej , poniewa ich pola wyschy. Ta wdrwka ludw jest ucieczk przed zmieniajcym si klimatem. Niedawne analizy koci cia odkrytych w Danii dowodz: ci ludzie przez wiele lat cierpieli z powodu

niedostatkw poywienia. Przyczyna? Nastpujce po sobie okresy ekstremalnej suszy i zimna. niwa nie przynosz plonw, szerz si choroby i gd. Dla Rzymu zmienia si to w katastrof. Przed najazdem barbarzycw maj ich chroni wielkie rzeki. Do ,,emigrantw umiecha si jednak szczcie. Tylko w 406 roku dziesitki tysicy pchanych godem Germanw wykorzystuje zamarznite rzeki, Ren oraz Dunaj, aby bezpiecznie przeprawi si na poudnie. A z kady rokiem pojawia si ich coraz wicej. Exodus przybiera na sile w zwizku z najazdem azjatyckich Hunw na wschd Europy. Podczas gdy na pnocy Gali pldruj Wandalowie, Longobardowie oraz Swebowie,

na wschodzie w granice cesarstwa wdzieraj si Wizygoci. Jako germascy sprzymierzecy w imperium szukaj ochrony przed Hunami. Ale cesarz odmawia im pomocy.

Wizygoci pod wodza krla Alaryka wyruszaj wic do Rzymu, ktry w roku 410 udaje si im zdoby i spldrowa. Zrewoltowani Germanie podaj dalej na zachd i osiedlaj si w ogarnitej wojenn poog Galii. Niewiele ponad p wieku pniej cesarstwo zachodnio rzymskie ostatecznie upada

CHRZSZCZ NR 7 (10)

8

Upadek cywilizacji Majw wskutek wywoanych przez siebie zmian klimatu.

John Lloyd Stephens jest brudny i spocony.

W ostatnich dniach prawie nie spa. Ale teraz jest pewien, e odkry co naprawd wyjtkowego. Podczas ekspedycji w 1839 roku

w rodkowoamerykaskiej dungli natrafia na piramid. Obok niej znajduje si akwedukt oraz witynia ozdobiona inskrypcjami. Niewtpliwie jest to dzieo zaawansowanej kultury nietknite od setek lat. Stephens jest ambasadorem USA w tym

rejonie i dobrze go zna.

Wikszo miejscowej ludnoci to yjcy w prostych warunkach analfabeci. Kim wic byli budowniczowie i gdzie zniknli? Stephens nie przypuszcza, e ruiny to lady pierwszej katastrofy klimatycznej, jak czowiek sam sobie zgotowa Kultura Majw istnieje ju przez okoo 3000 lat, gdy przeywa swoje apogeum w VI i VII wieku naszej ery. Ale 200 lat pniej zmienia si klimat i rozpoczyna si wyniszczajca susza. Czasami przez kilka lat prawie w ogle nie pada deszcz. Skutkami s nieurodzaj, gd oraz konflikty. W tym czasie imperium Majw zajmuje obszar wikszy ni dzisiejsza Polska, ludzie yj w metropoliach liczcych nawet 50 tysicy mieszkacw. Aby uzupeni braki ywnoci, Majowie robi to, co ludzko robi od dawien dawna karczuj lasy, by zwikszy obszary uprawne. Ale wanie to dziaanie okazuje si gwodziem do trumny, bo przypiesza klimatyczn katastrof. W wyniku intensywnej uprawy ziemia zostaje wyjaowiona. Ponadto wykarczowane powierzchnie odbijaj wicej wiata sonecznego. Dochodzi do efektu domina, ktry burzy delikatn rwnowag klimatu. Thomas Sever jedyny archeolog w NASA wyjania: wskutek wyrbu lasw temperatury wzrosy nawet o pi stopni Celsjusza w tym samym czasie ilo opadw zmniejszya si o jedn trzeci.

Konsekwencjami wywoanej w ten sposb stuletniej suszy o zasigu kontynentalnym s gd oraz zamieszki polityczne. Liczba ludnoci gwatownie spada metropolie zamieniaj si w miasta widma. Ostatecznie wywoane ,,na wasne yczenie zaamanie si klimatu doprowadza do upadku wysoko rozwinitej kultury, ktra korzysta z pisma, matematyki oraz sztuki inynierskiej. Cywilizacja Majw ju nigdy nie podniosa si z tego kryzysu i nie wrcia do budowania takich wspaniaych miast, jak to odkryte przez Johna Lloyda Stephensa.

Zaburzona rwnowaga. Wraz z postpem cywilizacyjnym Majw wzrastaa liczebno spoeczestwa. Naukowcy przypuszczaj, e pod

koniec IX wieku trzeba byo wyywi prawie 12 milionw ludzi.

Zobacz Roztocze Tak si rozgldam i nie wierz oczom, e tak jest piknie na naszym Roztoczu. S adne wioski, czyste, zadbane I pikne domy pobudowane. Jeszcze si trafi jaki wystpek, e pokrzywami jest zaronite, Dokoa domu i a do sieni, Lecz nie przeszkadza to gospodyni.

Moga by kogo grzecznie poprosi, eby to zielsko kos wykosi, Bo jak si czowiek tak przypatruje, To adny wygld caej wsi psuje. Wszdzie s drogi usane szos. Ju teraz ludzie nie chodz boso I na Roztoczu to si zmienio Jest duo kwiatw, popatrze mio. Czyste przystanki, czyste ulice,

Moesz odwiedzi i Radecznic. Jest kilka sklepw, szpital, kaplica I sanktuarium ma Radecznica.

Tak si wydaje, e teren pusty, A tu bywaj due odpusty. To roztoczaska pikna kraina. Jed tylko zobacz do Szczebrzeszyna Wszdzie czyciutko i kwiatw duo: Tu pikne bratki, tam lilia z r, A jak ju bdziesz w tym Szczebrzeszynie Przysta, posuchaj jak chrzszcz brzmi w trzcinie.

Zapraszam wszystkich: pann, modzieca, Tu na Roztocze i do Zwierzyca, Jest tam park pikny, iglaste lasy Moesz si wybra tutaj na wczasy- Wszystko tu kupisz i ananasy Janina Gsior mieszkanka Gaju Gruszczaskiego.

9

Niedziela Dzisiaj przeywam wit Niedziel, rano em bya na Mszy w Kociele, a jak wrciam, zjadam niadanie troch wolnego i ogldanie - bo zakoczenie skoczkw skakania.

A dla Polakw to jest radocha, wielka wygrana Kamila Stocha.

Dwa zote krki, sukces zdobyty, Kul z Krysztau zdoby w Planicy.

A za radoci spywa do oczka, e znowu mamy takiego skoczka, e on wspaniay, kady to sysza, to jest nastpca Mistrza Maysza.

23. 03. 2014

Kwiaty 2 Przepiknie zakwity drzewa, sad biay jak ptno, gdyby jabonie nie kwity, byoby smutno. Kwitn czerenie, krzewy, liwy i grusze, gdyby wiosna nie przesza, smutn byaby dusza. Ju nadchodzi pikny miesic, co go si zwie majem,

i skowronek wypiewuje tym swoim zwyczajem. przelatuje nad polami, nad zielonym gajem.

A na polu ronie zboe, a w ogrdku kwiatki, Litani trzeba odmawia do Jezusa Matki. Trzeba j prosi o aski, eby nas nimi zalaa, a u Syna zdrowie, wiar i mio nam wybagaa.

Wdrwka rowerowa Przed nami wiat szeroki: lasy, pagrkw zbocze, ki i pola i to pikne Roztocze. Moesz wsi na rower i zwiedzi panoram, jak liczne jest Roztocze zieleni drzew ubrane.

A kiedy tak popatrzysz, a za si krci w oku, e rowerem dojedziesz do Czarnegostoku, i podziwiasz t wiosk co w drzewach si nurza, to mylisz sobie, by wstpi do Zaburza.

Gdy pobdziesz czas jaki w zaburskiej panoramie, posuchasz zespou Zaburzanek, jak piknie zesp piewa kady wie w okolicy - ze wszystkim, co zobaczy wracasz do Radecznicy. Janina Gsior Gaj Gruszczaski

Ze zbioru wierszy Blisko Boga i czowieka, Szczebrzeszyn 2015

Z miasta ROZPIEWANY CHRZSZCZ 2015

XVIII Festiwal Piosenki Rozpiewany Chrzszcz przeszed ju do historii. W estradowych zmaganiach wzio udzia ponad 100 uczestnikw. Jury nie miao atwego zadania rwnie dziki wysokiemu i wyrwnanemu poziomowi prezentowanemu przez wykonawcw. Niecodziennym podsumowaniem Festiwalu by wystp przewodniczcego jury Mariana Szewery, ktry podzieli si z uczestnikami kawakiem wasnej twrczoci. Niestety, z przyczyn losowych nie dojecha do nas Dariusz Tokarzewski z zespou VOX, ktrego koncert zaplanowalimy jako zwieczenie tej edycji konkursu. Stao si to pretekstem do zaproszenia grupy IGI BAND z Rzeszowa. Organizacyjnie i logistycznie

byo to przedsiwzicie nieatwe z uwagi na decyzj podjt w przeddzie planowanego wystpu. Muzycy zespou stanli jednak na wysokoci zadania i w sali widowiskowej MDK stworzyli atmosfer, ktra na dugo pozostanie w pamici szczebrzeszyskiej publicznoci.

MDK Szczebrzeszyn

CHRZSZCZ NR 7 (10)

CHRZSZCZ NR 7 (10)

10

35 lat Klubu Seniora - relacja

z uroczystoci jubileuszowych Czwartek 2 lipca by dniem szczeglnym w kalendarzu naszego Klubu Seniora. Zrzeszenie

w tym roku obchodzi 35. rocznic powstania i z tej okazji zorganizowao jubileuszow uroczysto. Gratulacje i upominki seniorom zoyli obecni na tej wyjtkowej gali wodarze miasta i regionu na czele ze Starost Zamojskim Henrykiem Matejem oraz Burmistrzem Szczebrzeszyna Marianem Mazurem.

Zaproszenie naszych starszakw przyjli take seniorzy z zaprzyjanionych Klubw z Dohobyczowa, Jzefowa, Krasnegostawu, Tarnogrodu i Zwierzyca. Po oficjalnych przemwieniach przyszed czas na autoprezentacj. Swoje talenty seniorzy odkryli, recytujc wiersze i piewajc piosenki wasnego autorstwa. Wrd wykonawcw prym wioda prezes szczebrzeszyskiego klubu Czesawa Siemko. Do taca przygrywaa Kapela ANTKI ze Szczebrzeszyna, dla ktrej by to debiutancki wystp przed publicznoci. Naszym seniorom yczymy dugich lat aktywnoci przeywanej w tak wspaniaej atmosferze.

MDK Szczebrzeszyn

Czesawa Siemko - prezes Klubu Seniora dzikuje w imieniu klubowiczw

wito Kwitncej Fasoli relacja W niedziel 5 lipca 2015r. ju po raz pity na placu przy remizie OSP w Boniu odbyo si wito Kwitncej Fasoli. Impreza rozpocza si prelekcj, ktr wygosi pan Karol Kopot z Lubelskiego Orodka Doradztwa Rolniczego w Koskowoli. Oficjalnego otwarcia jubileuszowego wita Kwitncej Fasoli dokonali Starosta Zamojski Henryk Matej oraz Burmistrz Szczebrzeszyna Marian Mazur.

Tradycyjnie w czasie imprezy zostay rozstrzygnite dwa konkursy: na najpikniejszy wieniec sobtkowy i konkurs kulinarny, w ktrym udzia wziy Koa Gospody Wiejskich z Bodaczowa, Wielczy Kolonii i Bonia. Na deskach sceny plenerowej zagray zespoy i kapele, wykonujc muzyk ludow i biesiadn, a cao zakoczya zabawa z zespoem No Name.

11

CHRZSZCZ NR 7 (10)

Nowoci wydawnicze Na lipiec Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie proponuje pastwu kolejne nowoci wydawnicze.

,, Dziewczyny z Syberii" tragedia zaczynaa si podobnie: walenie kolbami w drzwi, par chwil na spakowanie rzeczy, rozpacz, wagony bydlce. Tysice kilometrw podry w nieznane. Na Syberii czekay je niewolnicza praca, walka o ycie swoje i bliskich, gd, choroby i straszliwe mrozy. Sia charakteru, wizi rodzinne, wiara, a czasem niespodziewana agrowa mio pozwoliy kobietom przetrwa na nieludzkiej ziemi. Dowiadczyy niewyobraalnego cierpienia, jednak nic nie byo w stanie ich pokona. Niektre bohaterki tej ksiki nigdy nie opowiedziay bliskim o tym, co przeyy na Syberii. Anna Herbich pokazuje, jak naprawd wygldaa walka o przetrwanie na nieludzkiej ziemi. Pozwala

nam zobaczy dramat sowieckiego zesania kobiet cudem ocalonych z syberyjskiej katorgi.

Joanna Szwechowicz ,, Ostatnia wola" Pasjonujcy krymina retro w duchu mistrzyni gatunku, Agathy Christie. Gromadka dalekich krewnych

odcitych od wiata, poczonych wzajemn podejrzliwoci i zbrodni. Ksika dla smakoszy klasyki w nowej wybornej odsonie.

Zapraszamy

MGBP w Szczebrzeszynie

Peleton Gwiazd w Szczebrzeszynie W rod 8 lipca na rynku miejskim w Szczebrzeszynie gocia ekipa telewizyjna. Pretekstem do odwiedzin Chrzszczowego Grodu byy zdjcia do programu Wakacyjny Peleton Gwiazd, ktry bdzie emitowany w sierpniu w TVP1. Program jest realizowany w wojewdztwach: warmisko-mazurskim, witokrzyskim, podkarpackim, lubelskim i podlaskim. Kady z odcinkw to jeden etap rozgrywany w jednym z piciu wojewdztw. Oprcz Szczebrzeszyna sceny do lubelskiego odcinka krcone byy m. in. w Zamociu i Zwierzycu. Emisja planowana jest w TVP 1 na kady sierpniowy weekend.

Wakacyjny Peleton Gwiazd to program promujcy aktywny i zdrowy tryb ycia Polakw, czcy elementy show z aspektami turystycznymi. Gomi programu s celebryci, ktrzy przemieszczaj si na rowerach przez najpikniejsze zaktki wschodnich wojewdztw. Wrd gwiazd, ktre odwiedziy Szczebrzeszyn byy: Edyta Herbu, Joanna Jabczyska, Kabaret Skeczw Mczcych oraz prowadzcy Maciej Iwaski. Program jest elementem projektu promujcego szlak rowerowy Green Velo.

MDK Szczebrzeszyn

12

CHRZSZCZ NR 7 (10)

Papryka faszerowana ryem i misem Skadniki: 8 strkw misistej papryki, szklanki ryu, 25 dag mielonego misa wieprzowego lub 15 dag pokrojonej piersi kurczaka, 1 cebula,1 jajo kurze, sl, pieprz czarny mielony 1/2 szklanki mietany, 2 yki koncentratu pomidorowego, 2 3 yki masa lub oleju, natka pietruszki.

Wykonanie:

Papryki umy, ci grne czci wraz z szypukami, oczyci z gniazd nasiennych, wewntrz lekko posoli. Ry ugotowa, wymiesza z misem wieprzowym lub drobiowym i podsmaon na tuszczu cebul. Doda posiekan natk pietruszki, doprawi przyprawami. Przygotowanym farszem napeni papryki, ustawi pionowo w naczyniu do zapiekania, przykry odkrojonymi ,,czapeczkami. Podla tuszczem i niewielk iloci wody. Dusi pod przykryciem. Pod koniec przyrzdzania zala mietan wymieszan z keczupem lub koncentratem pomidorowym. Podawa na gorco, posypane zielon pietruszk, jako samodzielne danie. Smacznego!

Dajmy sobie i innym poy!

Czowiek brzmiaoby dumnie, gdyby nie rzdzili nim do liczni niekompetentni ludzie politycy.

*

Uywaj pasw bezpieczestwa dla wasnego interesu i przyszoci losu, a nie tylko dla zachowania przepisw.

*

Trudno jest czowiekowi osign co w pojedynk. Uczy si form podzikowa ludziom bliskim i dalszym to zadanie priorytetowe oraz owocujce przyjaniami i wsplnymi dziaaniami.

*

Warto pamita, e czowiek zawsze czego pragnie, boi si pracy, przyjani si z innymi, ale take lekceway innych i co moe ukrywa. Bd tolerancyjny i spolegliwy dla ludzi, a zyskasz na

autorytecie i opinii ludzi.

*

Miar czowieczestwa jest okazywanie szacunku wszystkiemu, co yje i tworzy rne wartoci spoeczne i materialne.

*

Niektrzy ludzie czuj si le, jeli nie maj przeciwnika swoich myli i dziaa, dlatego szukaj ludzi i instytucji do realizowania obmowy zoliwej. Zgoda ich denerwuje i w dodatku niszczy relacje

ludzkie.

*

Czowieku! Id czasem do przodu oraz innych miejsc z rozmachem, a nie kr si w kko I nie powtarzaj cigle to samo. Inaczej uczynisz swoje ycie mniej ciekawe, dla siebie i innych.

*

Czowiek ma gow i dwoje rk, i ng. Wszystkie one mog suy nauce, pracy, walce i yciu, albo im przeszkadza.

Czesaw Banach

Z ksiki Dajmy sobie i innym poy, Krakw 2011

Chrzszcz miesicznik informacyjny Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1

E-mail: sps@onet.eu www.chrzaszcz.com.pl Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj