CHO

RWAC

JA

CHORWACJA MNietypowe ukształtowanie powierzchni oraz położenie zarówno w strefie adriatyckiego wybrzeża, jak i w obszarze kontynentalnym sprawiają, że jest to kraj bardzo zróżnicowany pod względem przyrodniczym. Chorwacja to również niezwykłe skupisko zabytków dokumentujących 2000 lat historii, przyjaźni ludzie, fascynujący folklor, przepiękne parki narodowe i kilkaset niezwykle urokliwych wysp. Większość zabytków pochodzi z czasów weneckich, chociaż dzieje licznych ośrodków sięgają okresu rzymskiego i średniowiecza. Warto również pamiętać o chorwackiej kuchni, która odznacza się niespotykanymi bukietami smaków i aromatów i konsystencji.

Intuicyjne mapyAtrakcje turystyczneInformacje praktyczne

Intuicyjne ma

py

Atra

kcje turystyczneInfo

rma

cje pra

ktyczne

ISBN 978-83-7845-236-2

Cen

a d

eta

liC

zna

21,9

5 zł

(w

ty

m 5

% V

at

)

CHO

RWAC

JA

Chorwacja to kraj niezwy-kłych krajobra-zów – można tu zobaczyć śródziemno-morskie plaże, egzotyczną roślinność, lazurowe morze, wysokie góry, malownicze wodospady i setki wysp.

PoleCAmy tAkże

Marcin Jaskulski

Intuicyjne mapyAtrakcje turystyczneInformacje praktyczne

CHORWACJA

Wydanie I  © Copyright for the text, cover and layout by Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.Warszawa 2013

Tekst: Marcin Jaskulski

Redakcja: Ewa Ressel, korekta: zespół wydawnictwa SBM

Mapy: AMART Media

Projekt okładki i makiety: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN

Skład: Jacek Bronowski

Zdjęcia:© Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl: s. 3–9, 11–14, 18, 20–26, 30–37, 38-1, 39, 49g, 41–46, 50, 54–55, 56-1, 56-2, 56-3, 56-4, 56-5, 56-6, 56-7, 56-9, 57–60, 62–65, 67–69, 71, 73–81, 82-1, 82-2, 82-5, 82-6, 82-7, 82-10, 83–84, 89–90, 92, 94, 95g, 98–105, 106-1, 106-2, 106-3, 106-4, 106-5, 106-7, 107–119, 121–122, 128, 130-1, 130-2, 130-3, 130-5, 131, 133, 135, 137g, 139, 142, 144-1, 144-4, 144-9, 144-10, 145, 148–149, 151–153Fotolia.com: © perfectmatch (28); © sinuswelle (38-5); © Dario Bajurin (47, 120); © Deymos (53); © mirkofotori (70); © cpt.daddy (82-3); © LianeM (82-8, 106-8); © dziewul (91); © Nino Pavisic (106-9); © Cropictures.com (123); © xbrchx (124); © Valery Shanin (125); © anshar73 (130-6); © Darios (130-7); © Nikolai Sorokin (132, 141g); © Evgeniya Moroz (137d); © tbagaric (141d)Shutterstock.com: © Alexey Stiop (1g, 144-3); © Caminoel (1d); © Josef Bosak (38-2, 48d); © Zvonimir Atletic (38-3, 144-7); © Renato Pejkovic (38-8); © ivavrb (48g); © oriontrail (49g, 51); © Croato (49d); © Phant (61); © photoflorenzo (66); © travelpeter (72); © Einherjar (82-4); © mina (85, 86g); © xbrchx (87d, 96); © Fotoksa (88); © lero (93); © Igor Plotnikov (95d); © LianeM (97d); © Anna Ewa Bieniek (130-9); © hektoR (130-10); © Igor Karasi (134, 144-5), © Aleksandar Todorovic (144-2); © Michail Kabakovitch (144-6); © OPIS Zagreb (146d, 150)Flickr.com: © vladimirlosinsky (CC BY 2.0) | flickr.com/photos/vladimirlosinsky/2386315399 (86d)Wikimedia.org: © romana (CC-BY-SA-2.0) | www.wikimedia.org/.../File:Obojeniprogramlive.jpg (10g); © Silverije (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Vitezovi zelingradski, Čakovec 2012. - postrojba.JPG (10d); © Gpavic (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Papuk mt.jpg (38-4); © Modzzak (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Ilok-Festung-Apr09.JPG (38-6); © Frka (CC-BY-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Tvrđava SB.jpg (38-7); © Belirac (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Bizovacke toplice-(20100727)-Aquapolis-putokaz.jpg (38-9); © Mazbln (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Vukovar Town museum.JPG (38-10); © Tórizs István (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:6tyuk.jpg (52); © Modzzak (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Vela Draga 2008 Valley, Northwest Croatia.JPG (56-10); © Rootmaker (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Burg Ogulin.jpg (82-9); © Croq (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Beli, Cres, Croatia.JPG (97g); © Adam Zivner (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Vodice-Landscape.JPG (106-6); © Joadl (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Starigrad Paklenica 2.JPG (106-10); © PJL (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Akar 1.jpg (127); © col_ford (CC-BY-2.0) | www.wikimedia.org/.../File:Lavender fields.jpg (130-4); © Honza Beran (CC-BY-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Sumartin cape.jpg (130-8); © Ivan T. (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Kaštel Gomilica (Kaštilac), 2011-12-13.jpg (140); © Jaganjac (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Zalazak.jpg (146g); domena publiczna (pozostałe)Zdjęcia na okładce: © Alexey Stiop | Shutterstock.com (front, Hvar); © Caminoel | Shutterstock.com (front, Dubrownik); © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl (tył i skrzydełka, 10 zdjęć); © Nikolai Sorokin | Fotolia.com (miniaturka, Mljet); © Chippewa (CC-BY-SA-2.0) | www.wikimedia.org/.../File:Jelsa hvar.jpg (miniaturka, Hvar); © Mazbln (CC-BY-SA-2.0) | www.wikimedia.org/.../File:Vukovar Town museum.JPG (miniaturka, Vukovar)

Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.ul. Sułkowskiego 2/2, 01-602 Warszawa

Historia ............................................... 5Święta, imprezy i festiwale .............. 9Kultura i sztuka ................................. 13Religia ................................................. 15Słynni Chorwaci ................................. 17Geografia............................................ 21Flora i fauna ....................................... 24Kuchnia .............................................. 27Zakupy ................................................ 31Informator ......................................... 33Słowniczek ......................................... 36

Zagrzeb i Slawonia ........ 39Zagrzeb ............................................ 41Slavonski Brod ................................ 48Đakovo ............................................ 49Bizovac ............................................ 49Osijek .............................................. 50Vukovar ........................................... 52Ilok ................................................... 53Informacje turystyczne ................. 54

Istria ................................ 57Novigrad ......................................... 59Poreč ................................................ 60Vrsar ................................................ 62Rovinj .............................................. 64Fažana ............................................. 66Buzet i okolice ................................ 67Hum ................................................. 68Opatija ............................................ 69Lovran i okolice .............................. 70Labin ................................................ 71Rabac i okolice ............................... 71Umag i okolice ................................ 73Motovun .......................................... 74Pazin i okolice ................................. 75Pula i okolice .................................. 77Informacje turystyczne ................. 80

Kvarner i wyspy ............. 83Vrbovsko ......................................... 85Ogulin .............................................. 85Slunj i okolice ................................. 87Jeziora Plitwickie............................ 89Rijeka ............................................... 91Kraljevica ........................................ 93Wyspa Krk ....................................... 94Wyspa Cres ..................................... 96Cirkvenica ....................................... 98Novi Vinodolski i okolice ............... 98

Senj ................................................ 100Jablanac i okolice ......................... 100Wyspa Pag ..................................... 102Informacje turystyczne ............... 104

Dalmacja Północna ...... 107Zadar ............................................. 109Starigrad-Paklenica ..................... 113Park Narodowy Paklenica .......... 113Maslenica ...................................... 114Sukošan ......................................... 115Skradin i okolice ........................... 115Park Narodowy Krka ................... 116Nin ................................................. 118Sv. Filip i Jakov .............................. 119Biograd na Moru .......................... 119Vodice ............................................ 120Szybenik ........................................ 121Primošten i okolice ...................... 123Obrovac i okolice ......................... 124Knin i okolice ................................ 125Vrlika i okolice .............................. 125Drniš i okolice ............................... 126Sinj ................................................. 127Informacje turystyczne ............... 128

Dalmacja Środkowa ..... 131Omiš .............................................. 132Baška Voda ................................... 133Makarska i okolice ....................... 133Wyspa Brač ................................... 134Split ................................................ 135Wyspa Hvar ................................... 137Trogir ............................................. 138Kaštela .......................................... 139Klis ................................................. 140Imotski i okolice ........................... 141Informacje turystyczne ............... 142

Dalmacja Południowa .. 145Wyspa Mljet .................................. 146Dubrownik .................................... 147Wyspa Lastovo ............................. 149Wyspa Korčula .............................. 150Półwysep Pelješac ........................ 151Informacje turystyczne ............... 152

Mapa Chorwacji............................... 154Indeks ............................................... 160

SPIS TREŚCI

CHORWaCJa TO KRaJ NIeZWyKły ZaRóWNO POD WZGLę-DeM KRaJOBRaZOWyM, JaK I  KULTUROWyM. NIeTyPOWe UKSZTałTOWaNIe POWIeRZCHNI ORaZ POłOżeNIe ZaRóW-NO W STReFIe aDRIaTyCKIeGO WyBRZeża, JaK I W OBSZa-RZe KONTyNeNTaLNyM SPRaWIaJą, że MOżNa TU ZNaLeźć ŚRóDZIeMNOMORSKIe PLaże, eGZOTyCZNą ROŚLINNOŚć I LaZUROWe MORZe, a TaKże NIZINNe LaSy, PODOBNe DO POLSKICH. CHORWaCJa TO RóWNIeż NIeZWyKłe SKUPISKO ZaByTKóW DOKUMeNTUJąCyCH 2000 LaT HISTORII, PRZyJaź-NI LUDZIe, FaSCyNUJąCy FOLKLOR, PRZePIęKNe PaRKI NaRO-DOWe I KILKaSeT NIeZWyKLe UROKLIWyCH WySP.

Chorwacja

HistoriaPoczątek chorwackiej cywilizacji dali Ilirowie. Pierwszym miastem rzymskim na tych tere-nach była założona w II w. p.n.e. Salona, kolonia w okolicy współczesnego Splitu. Do okresów na-silonej romanizacji należały rządy cesarza Okta-wiana augusta, a następnie panowanie Bizan-cjum i czasy legendarnego cesarza Dioklecjana. Ten nadmiernie ambitny władca wprowadził wiele zmian w systemie sprawowania władzy i organizacji państwa. Pamiątką po nim jest naj-ważniejszy zabytek kraju – pałac w Splicie.

6

HISTO

RIA

Powstanie Królestwa Chorwatów

W IV w. n.e. cesarstwo bizantyjskie za-częło słabnąć. Korzystali z tego Wizy-goci, Awarowie, Hunowie i Longobar-dowie, których najazdy doprowadziły do podziału państwa. Chorwacja sta-ła się częścią cesarstwa zachodnio-rzymskiego i pozostawała pod jego wpływem do VI w., kiedy powstała Chorwacja Dalmatyńska i Chorwacja Panońska. Przez kolejne dwa wieki oba rejony były nękane przez Awa-rów, Słowian, Franków, Ostrogotów, a także przez wojska papieskie i Bi-zancjum. Przełomem stało się przej-ście pod władzę Karola Wielkiego i chrzest Chorwacji w 800 r.

Po rozpadzie imperium frankoń-skiego urośli w siłę Wenecjanie i Wę-grzy, którzy dokonując w X w. agresji na Bałkanach, doprowadzili do po-wstania Królestwa Chorwatów. Pa-nowanie chorwackich królów zakoń-czyło się w 1102 r., po półtora wieku

rozwoju, uwalniania się spod obcych wpływów i umacniania chrześcijań-stwa (do czego przyczyniło się na-wiązanie unii personalnej z Węgra-mi). W 1204 r. utworzono kupiecką Republikę Dubrownicką, podlegającą Wenecji i Węgrom, rządzoną przez węgierskich królów do początku XV w.

Przedromański kościół św. Krzyża w Ninie (IX w.)

7 Chorwacja

HISTO

RIA

Okres turecki i habsburskiPoczątek XV w. zaznaczył się panowa-niem Turków osmańskich, co zaowoco-wało m.in. rozbudową twierdz. W XVI w. w Europie umacniała się także władza Habsburgów. Potężna dynastia prze-jęła rządy na Węgrzech, tym samym zagarniając część państwa chorwa-ckiego. Od 1525 r. Turcja rosła w siłę, pokonała wojska habsburskie pod Mohaczem i zajęła pozostałe tereny Chorwacji, a także Slawonię. Po bi-twie pod Lepanto Chorwacja stała się częścią Cesarstwa Austrii. W XVII w. w wyniku tłumienia tureckiej potęgi również pozostałe ziemie chorwackie trafiły pod władzę Habsburgów. Przy-czyniła się do tego m.in. słynna bitwa pod Wiedniem. Okres od końca XVII do początku XIX w. to czas niepoko-jów i zmian sytuacji politycznej przy systematycznym wzroście domina-cji austriackiej – do najważniejszych wydarzeń w regionie zalicza się oku-pację i likwidację republiki weneckiej

oraz wkroczenie Napoleona do Re-publiki Dubrownickiej.

Okres napoleoński i Wiosna Ludów

Prowincje Iliryjskie ponownie znalazły się pod egidą Austrii w 1817 r. XIX w. był okresem budzenia się świado-mości narodowej południowych Sło-wian. Pomimo częściowej autonomii w Chorwacji silnie zaznaczyła się wios-na ludów. Jednym z jej przejawów było powstanie, które – mimo że stłumio-ne – doprowadziło do zniesienia pań-szczyzny i zjednoczenia Chorwacji ze Slawonią. Uzyskane korzyści sprawi-ły, że podczas powstań węgierskich Chorwaci opowiedzieli się po stro-nie austriackiej. W okresie od 1904 do 1918 r. powstała Chorwacka Lu-dowa Partia Chłopska, powołano Ko-mitet Jugosłowiański oraz podpisano deklarację o zjednoczeniu Chorwa-cji z Serbią i utworzeniu niezależne-go królestwa południowych Słowian.

Twierdza Nehaj (1558 r.) na wzgórzu nad miastem Senj

8

HISTO

RIA

Ukoronowaniem tego ciągu wydarzeń było powstanie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, po serii wy-stąpień narodowowyzwoleńczych prze-kształconego w Królestwo Jugosławii.

II wojna światowaKolejnym ważnym okresem w dziejach Chorwacji była II wojna światowa. Po-czątkowo kraj pozostawał pod wielo-narodową okupacją, ale opowiedzenie się po stronie faszystowskich Niemiec doprowadziło w 1941 r. do wybuchu powstania pod przywództwem Ante Pavelicia. Do władzy doszła faszystow-ska organizacja Ustaša, która stworzy-ła Niepodległe Państwo Chorwackie, gdzie prowadzono typową dla nazi-zmu politykę ludobójstwa i  czysto-ści rasy. Kres tym działaniom położy-ło w 1945 r. przejęcie rządów przez Radę Wyzwolenia Narodowego Chor-wacji i przekształcenie kraju w jedną z sześciu republik jugosłowiańskich.

Okres powojennyW 1945 r. powstała Socjalistyczna Fe-deralna Republika Jugosławii, na któ-rej czele stanął Josip Broz Tito, przy-wódca Komunistycznej Partii Jugosła-wii. Ugrupowanie to przez długi czas wywierało istotny wpływ na państwo oraz rodzaj przeprowadzanych re-form. Poszczególne republiki rozwijały się nierównomiernie, dzięki czemu pod koniec lat 60. XX w. Chorwa-cja znacznie przodowała pod wzglę-dem gospodarczym. Taki stan rozbu-dził potrzebę uniezależnienia się od władz centralnych i doprowadził do protestów publicznych określanych jako chorwacka wiosna. Niestety,

zamiast autonomii opór przyniósł jeszcze większe naciski. Większą nie-zależność przyznała Chorwacji do-piero konstytucja z 1974 r. Po śmierci Tity nastąpił kolejny okres niepoko-jów związanych z domaganiem się prawa do samostanowienia.

WspółczesnośćZ punktu widzenia współczesnej hi-storii przełomem okazał się rok 1991. Odbyło się wówczas referendum w sprawie niepodległości Chorwacji, w wyniku którego 25 czerwca ogło-szono niepodległość kraju, a ponad-to wybuchła wojna z Serbami w Kraji-nie, Baranji i Slawonii, przez co na trzy miesiące po interwencji Wspólnoty Europejskiej niepodległość została za-wieszona. Armia jugosłowiańska była dowodzona przez Serbów. W czerw-cu wznowiono działania zbrojne – walki przeciągnęły się aż do grudnia, kiedy w wyniku negocjacji przy udziale WE wszystkie strony w pełni uznały niepodległość Chorwacji. Pomimo po-zornego zażegnania sporu i wprowa-dzenia wojsk ONZ i UNPROFOR kon-flikt militarny Chorwatów, Serbów,

Pomnik obrońców Vukovaru poległych podczas serbskiego oblężenia w 1991 r.

9 Chorwacja

HISTO

RIA

a później także Bośni i Hercegowiny trwał do 1995 r., a zakończyło go do-piero porozumienie w Dayton.

Sytuacja stabilizowała się przez kolejne lata, co doprowadziło do ko-rzystnych przeobrażeń politycznych

w  Chorwacji. Duże zasługi na tym polu położył Stjepan Mesić, opowia-dający się za zbliżeniem z Europą. Dzięki jego staraniom w lipcu 2013 r. Chorwacja stanie się członkiem Unii Europejskiej.

Ważne wydarzenia 1000–1 lat p.n.e. – Trakowie i Ilirowie pojawiają się na Półwyspie Bałkańskim

IV w. p.n.e. – zasiedlanie terenów Chorwacji przez Celtów i Greków

III–II w. p.n.e. – aneksja kolonii greckich i celtyckich przez Rzymian

I w. n.e. – powstanie Panonii i Dalmacji, rzymskich prowincji

285 – rządy Dioklecjana i budowa pałacu w Splicie

395 – rozpad cesarstwa rzymskiego i włączenie Chorwacji do strefy zachodniej pod egidą Rzymu

VI–VII w. – najazdy Awarów, Słowian, Franków, Ostrogotów na Półwysep Bałkański

614 – zasiedlanie terenów pomiędzy rzekami Save i Drave a Adriatykiem przez Chorwatów

800 – chrzest Chorwatów

925 – powstanie Królestwa Chorwacji pod rządami pierwszego króla Tomisława

1102–1301 – powstanie i funkcjonowanie wspólnoty chorwacko-węgierskiej

1409 – objęcie Dalmacji wpływami weneckimi

1526 – włączenie Chorwacji w skład Austro-Węgier

1809 – wojny napoleońskie, powołanie Dalmacji, Istrii i Słowenii

1848 – chorwacka wiosna ludów; powstanie Josipa Jelačicia

1918 – powstanie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców

1929 – przyjęcie nowej nazwy, Jugosławia

1941–1945 – okupacja Jugosławii przez Niemcy i Włochy. Działania eksterminacyjne faszystowskiej organizacji ustaszów, działania partyzantki pod wodzą Josipa Broz Tity

po 1945 – włączenie Chorwacji w skład Federacji Jugosławii

1967–1971 – chorwacka wiosna, publiczne protesty dotyczące suwerenności kraju

1990 – pierwsze wielopartyjne wybory

1991 – ogłoszenie niepodległości przez Chorwatów, wybuch wojny domowej

1992 – oficjalne uznanie Republiki Chorwacji przez Wspólnotę Europejską, przyjęcie do ONZ

1995 – pokojowe porozumienie w amerykańskim mieście Dayton, zakończenie działań wojennych w Bośni i Hercegowinie

2000 – zaprzysiężenie Stjepana Mesicia na prezydenta Republiki Chorwacji

10

ŚWIęTa

, ImPREzy I fESTIW

aLE

Zawody Big Wall Speed Climbing w Paklenicy

Styczeń–lutyOpatija – karnawał, liczne imprezy

uliczne z udziałem przebierańców w rogatych maskach wykonanych ze skóry; przełom stycznia i lutego.

Rijeka – obchody karnawałowe w Ri-jece to wielkie wydarzenie o cha-rakterze międzynarodowym, roz-poczynające się 23 I  wyborem królowej karnawału. Przez miesiąc odbywa się szereg imprez ulicz-nych zakończonych paradą kar-nawałową. Jednym z ważniejszych elementów zabawy jest parada dziecięca. Karnawał w Rijece to tak-że doskonała okazja do skosztowa-nia lokalnych specjałów.

Dubrownik – dzień św. Błażeja, pa-trona miasta (2 II).

Kraljevica – ostatkowy bal maskowy (wtorek przed środą popielcową).

marzecMali Ston – Dzień Ostryg (19 III).Korčula – procesja welkanocna.

KwiecieńKornati Cup – największe chorwa-

ckie regaty organizowane na trasie

Murter–Biograd–Proversa–Piske-ra–Murter; zawodom towarzyszą imprezy kulturalne i mnóstwo oka-zji do degustowania chorwackich przysmaków i win (przełom kwiet-nia i maja).

Korčula – turniej rycerski z okazji dnia św. Wincentego.

majPark Narodowy Paklenica – Big Wall

Speed Climbing, rywalizacja we wspinaczce klasycznej.

Święta, imprezy i festiwale

Mieszkańcy Chorwacji są niezwykle przywiąza-ni do swojej kultury regionalnej. Taki związek owocuje szeregiem wydarzeń łączących za-bawowe szaleństwo z ludowymi zwyczajami. Najwięcej imprez odbywa się w wakacje.

Chorwackie rycerstwo przed turniejem

T-Mobile INmusic Festival w Zagrzebiu

11 Chorwacja

ŚWIęTa

, ImPREzy I fESTIW

aLE

Sveta Helena – międzynarodowy turniej rycerski wokół zamku i ka-plicy św. Heleny.

Osijek – Spotkanie Teatrów Lalko-wych (1 V).

Rab – turniej rycerski (9 V).Osijek – Festiwal Muzyki Chorwackiej

(koniec miesiąca).

CzerwiecZagrzeb – T-Mobile INmusic Festival,

festiwal muzyki rockowej, heavy-metalowej, hip-hopowej, reggae, folkowej, elektronicznej i  innych; impreza uważana jest za jeden z 20 najlepszych letnich festiwali europejskich (koniec miesiąca).

Szybenik – Międzynarodowy Festiwal Dziecięcy, konkursy, prezentacje i warsztaty artystyczne dla dzieci.

Split – Festiwal Muzyki Ludowej.Omiš – Festiwal Harmonii Dalmatyń-

skiej, dawne pieśni ludowe.Pula – Festiwal Operowy (całe lato).

Lipiec–sierpieńDubrownik – Festiwal Letni, najstar-

szy festiwal artystyczny obejmują-cy wiele imprez z dziedziny muzyki klasycznej, teatru, opery i baletu; koncerty i spektakle odbywają się w  letnie noce na ulicach, w par-kach, twierdzach Lovrijenac i Re-velin, a także we wnętrzach Atrium Pałacu Rektorów (10 VII–25 VIII).

Makarska – Lato Kulturalne; trady-cyjna muzyka w wykonaniu lokal -

12

ŚWIęTa

, ImPREzy I fESTIW

aLE

nych zespołów; jedną z imprez jest Noc Kalelargi na dawnej głównej ulicy miasta; okazja do skosztowa-nia tradycyjnych słodyczy i domo-wych alkoholi.

Zadar – Lato Kulturalne; cykl imprez obejmujących ważne festiwale sztuki klasycznej i nowoczesnej, oraz muzyki, m.in. Letni Festiwal Teatralny „Zadar Snova”, Festi-wal Muzyki Współczesnej, festiwal uliczny KalelargArt i Zitra zonata – Letni Festiwal Teatralny Organów Morskich (całe lato).

Dubrownik – Surfing Freestyle, mi-strzostwa kraju w surfingu.

Wyspa Rab – Raber Fiera; tydzień średniowieczny na wyspie Rab.

Split – Lato Kulturalne.Korčula – Postrana, czyli Taniec z Mie-

czami z  okazji dnia św. Rocha (16 VIII).

Varaždin – Špancirfest; 10 dni zaba-wy ulicznej z przebierańcami i wy-stępami (przełom VIII i IX).

Labin – Labiński Letni Festiwal po-święcony muzyce klasycznej i  lu-dowej (cały miesiąc).

WrzesieńIstria – Święto Trufli.Zagrzeb – zawody lekkoatletyczne.Kropivnica – festiwal renesansowy.Poreč – Giostra, festiwal historyczny.Varazdin – wieczory barokowe.Sisak – Noc Celtów i festiwal histo-

ryczny.

PaździernikGospić – Jesień w Lice, targi wyrobów

tradycyjnych i rolnych oraz wiele imprez kulturalno-artystycznych.

Ivanić Grad – Święto Dyni; targi i licz-ne atrakcje, takie jak przejażdż-ki powozem, na starych motocy-klach i na kucykach, warsztaty dla najmłodszych, przedstawienia tea-tralne i wystawy.

Marunada – uroczystość zakończe-nia zbioru kasztanów w Lovranie (pierwsza niedziela miesiąca).

Bela Nedeja, Kostav – święto wina (pierwsza niedziela miesiąca).

ListopadPula – Międzynarodowy Festiwal Mu-

zyczny (pierwsza połowa miesiąca).Zadar – dzień św. Chryzogona, jeź-

dziec w stroju świętego uroczyście wjeżdża konno do miasta (24 XI).

GrudzieńMali Lošinj – zawody w  rybołów-

stwie podwodnym (ostatni tydzień miesiąca).

Chorwacka orkiestra w Zadarze

13

KuLTu

Ra I SzTu

KaZabytki D

ubrownika w

pisane na Listę Światow

ego Dziedzictw

a UN

ESCO

14

KuLTu

Ra I SzTu

Ka

Kościół św. Donata w Zadarze

architekturaZnakomita większość chorwackich za-bytków pochodzi z czasów weneckich, chociaż dzieje licznych ośrodków się-gają okresu rzymskiego i średniowie-cza – stąd pozostałości bizantyjskich mozaik, ruiny świątyń czy średnio-wieczne ulice i domy. W rejonie wy-brzeża dalmatyńskiego wiele miast powstawało na przybrzeżnych wy-spach i mimo że dziś łączą je z lądem sztuczne nasypy, zabytki skupiają się na niewielkich skrawkach lądu wy-suniętych w morze. Wybitnym przy-kładem architektury przedromań-skiej jest kościół św. Donata w Za-darze, z  kolei świątynie romańskie zachowały się m.in. w Splicie, Trogirze i Dubrowniku. Czasy weneckie wią-zały się z szybkim rozwojem, a spro-wadzani specjaliści tworzyli architek-toniczne arcydzieła. Można je po-dziwiać głównie na wybrzeżu, z kolei

w centrum kraju dominował niezwy-kle dekoracyjny barok chorwacki. Sil-ne oddziaływanie kultury włoskiej, au-striackiej i tureckiej nie pozwoliło na

Kultura i sztukaW chorwackiej kulturze i sztuce silnie zazna-czają się liczne wpływy zewnętrzne, co wy-nika z burzliwej historii i ulegania potędze różnych imperiów europejskich. Da się to za-uważyć przede wszystkim w architekturze, obfitującej w pierwiastki weneckie i tureckie. Niektóre z najcenniejszych chorwackich bu-dowli, m.in. pałac Dioklecjana w Splicie, sta-re miasto w Dubrowniku, bazylika św. eufraz-jana w Poreču, rzymskie miasto w Trogirze i katedra św. Jakuba w Szybeniku zostały wpi-sane na Listę Światowego Dziedzictwa Przy-rodniczego i Kulturalnego UNeSCO.

15 Chorwacja

KuLTu

Ra I SzTu

Ka

Rzeźby w portalu katedry w Szybeniku

wytworzenie niepowtarzalnego stylu, a zachowane do dziś budowle stano-wią swoistą mieszankę elementów za-pożyczonych od sąsiadów. Oryginalny styl chorwacki zapoczątkował dopiero pod koniec XIX w. Ivan Meštrović oraz Viktor Kovačić. W latach 20. XX w. po-wstało wiele modernistycznych bu-dynków mieszkalnych według projek-tów Le Corbusiera.

malarstwo i rzeźbaPrzykłady pierwotnej sztuki chorwa-ckiej pochodzą zarówno z czasów ili-ryjskich, jak i rzymskich, ale pierwsze znaczące dzieła rzeźbiarskie i malar-skie datowane są na okres średnio-wiecza. XIII–XVI w. to okres rozwo-ju gotyckiej rzeźby, tworzonej m.in. przez Juraja Dalmatinaca. W XVI w. w architekturze i rzeźbie pojawiły się elementy renesansu, którego przed-stawicielami byli m.in. twórcy pałacu Divona w Dubrowniku – M. i P. An-drijiciowie. Powstała wówczas również

dubrownicka szkoła malarska, repre-zentowana przez M. Hamzicia i N. Bo-židarevicia. Barok zagościł w Chorwa-cji w XVIII w. – z tego okresu pocho-dzi dekorowana rzeźbami zabudowa miasta Varaždin i  kościół św. Kata-rzyny w Zagrzebiu. W XIX w. działali malarze portreciści – V. Karas, C. Me-dović, B. Čikoš-Sesija oraz rzeźbiarze – R. Frangeš i R. Valdec. Na początku XX w. dzięki młodym artystom nastą-pił powrót do romantyzmu, po I woj-nie światowej rozwinął się ekspresjo-nizm i kubizm, natomiast okres powo-jenny obfitował w pomniki i portrety. Do najznamienitszych twórców tych czasów należą A. Augustinčić, V. Ra-dauš i V. Bakić oraz K. Angeli-Radovani.

muzykaO chorwackiej muzyce można po-wiedzieć, że jest charakterystyczna i  łatwo rozpoznawalna. Podobnie jak w wielu innych kulturach twór-czość klasyczna i  ludowa rozwijały się odmiennym torem. Ta ostatnia wyróżnia się obfitością pierwiastków orientalnych, głównie tureckich, oraz unikatowymi cechami śpiewu, do których zalicza się sekundowe wie-logłosy, wąskie zakresy skali dźwię-ków, mikrointerwały czy tzw. ojkanie – śpiewanie tremolo zgłosek „voj, hoj, oj”. Pieśni ludowe charakteryzu-je niejednorodna rytmika, zmienne metrum oraz skale durowe, często dla postronnych słuchaczy sprawia-jące wrażenie bałaganu muzycznego. Ciekawe są również chorwackie tań-ce, głównie korowodowe, ale również w  parach z  towarzyszeniem fletu, oboju, bębnów i smyczkowych gusli.

Pomnik Jana Pawła II w Rijece

16

RELIGIa

Do czasu uzyskania niepodległości praktyki religijne ograniczały się do niewielkich ośrodków lokalnych, a tra-dycje kultywowano w  zamkniętym środowisku. Powstanie niepodległej Chorwacji pozwoliło na odbudowanie tej sfery życia, przywrócenie godności świątyń i ogólnokrajowe świętowanie uroczystości kościelnych. O Chorwa-tach mówi się, że są najbardziej schry-stianizowanym narodem w Europie. Ten fakt doceniły nawet władze Koś-cioła powszechnego, o czym świadczą trzy pielgrzymki Jana Pawła II.

Współcześni Chorwaci nie tylko re-gularnie uczęszczają do świątyń i pub-licznie obchodzą większość świąt re-ligijnych, ale również obnoszą się ze swoim przywiązaniem do wiary i re-ligijnością. Przejawia się to wszech-obecnymi symbolami katolickimi, na-wiązywaniem do wiary w  trudnych sytuacjach oraz pielgrzymowaniem. Najważniejszym miejscem kultu jest Marija Bistrica – sanktuarium maryjne porównywane do polskiej Częstocho-wy, ale chorwaccy katolicy pielgrzymu-ją też do leżącego na terenie Bośni

ReligiaChorwacja jest krajem, w którym religia od-grywa bardzo ważną rolę. Chorwaci wciąż po-zostają przywiązani do wiary pomimo wielu lat tępienia jej przez władze komunistyczne.