Chemioterapia: zachowanie dobrego

samopoczucia w czasie trwania leczenia

Usługi świadczone na rzecz pacjentów onkologicznych

Informacje dla pacjentów i członków ich rodzin

Niniejsza ulotka stanowi uzupełnienie informacji przekazanych Państwu przez lekarza

Przydatne numery telefonów dla pacjentów onkologicznych:

Aby uzyskać ogólne informacje na temat chemioterapii, prosimy zadzwonić pod numer 0116 258 6107 (od poniedziałku do piątku, między 08:00 a 18:00).

Jeżeli w czasie trwania chemioterapii Państwa samopoczucie znacznie się pogorszy, prosimy skontaktować się z numerem awaryjnym 0808 178 2212.

Przydatne numery telefonów dla pacjentów hematologicznych:

Dzienny Ośrodek Opieki Osborne 0116 258 5263

(od poniedziałku do piątku,

między 08:00 a 16:00)

Oddział 41 (24-godzinny) 0116 258 6832

Jeżeli w czasie trwania chemioterapii Państwa samopoczucie znacznie się pogorszy, prosimy skontaktować się z numerem awaryjnym 0808 178 2212.

2

Ważne informacje

Prosimy niezwłocznie zadzwonić pod numer telefonu awaryjnego, jeżeli zaobserwują Państwo:

gorączkę (37.5°C lub wyżej);

obniżenie ciepłoty ciała (poniżej 36°C);

niewyjaśnione siniaki lub krwawienia;

ból w obrębie jamy ustnej (szczególnie w sytuacji, gdy ma on wpływ na Państwa zdolność przyjmowania pokarmów lub płynów);

nudności / wymioty, które uniemożliwiają przyjmowanie płynów;

biegunkę: jeżeli doświadczą Państwo epizodów biegunki, które są dla Państwa nietypowe.

3

Spis treści

Wprowadzenie 6

Na czym polega chemioterapia? 6

Badania kliniczne 7

W jaki sposób prowadzona jest chemioterapia? 7/8

Jak często podawane są chemioterapeutyki? 8

Gdzie prowadzona będzie chemioterapia? 9

Wywiad środowiskowy 9

Udzielenie zgody na chemioterapię 10

Jak długo muszę pozostać w szpitalu? 10

Czy w czasie trwania terapii mogę przyjmować gości? 11

Badania krwi 12

Kiedy i gdzie należy poddać się badaniom krwi? 13

Czy konieczne będzie przeprowadzenie innych badań? 13

Pierwsza terapia chemiczna 14

Ustalenie terminu spotkania z lekarzem 14

Czy będę odczuwać skutki uboczne terapii? 15

Infekcje 16/17

Nudności i wymioty 17/18

Trudności przy spożywaniu pokarmów i płynów 18

Utrata włosów 19/20

Zaparcia i biegunki 20

Ból w obrębie jamy ustnej 21

Zmęczenie 21

Zmiany skórne 22

Płodność i antykoncepcja 22/23

4

Spis treści

Pozostałe skutki uboczne 23

Szczepienie 24

Terminy wizyt 25

Co stanie się po zakończeniu pierwszego cyklu leczenia? 25

Parking i transport szpitalny 26

Rozpoznanie członków zespołu 26

Wolontariusze 27

Codzienne życie 28/29

Porady finansowe 30

Uczucia 30

Z kim mogę porozmawiać? 31

Procedura składania skarg i zażaleń 32

Przydatne dane kontaktowe 33

Pytania 34/35

5

Wprowadzenie

Jeżeli Państwo, lub członek Państwa rodziny, ma rozpocząć leczenie chemiczne, może nasuwać się wiele różnych pytań.

Niniejsza ulotka ma udzielić odpowiedzi na niektóre z tych pytań, a także zapewnić Państwu ogólne informacje na temat leczenia. Państwa lekarz lub pielęgniarka odpowiedzą na bardziej złożone pytania lub wyjaśnią wszelkie zagadnienia, jakich nie mogli Państwo w pełni zrozumieć.

Zauważą Państwo, że w ulotce stosowany jest termin ‘Państwa lekarz’. Mówimy tu o lekarzu onkologu lub hematologu, lub członkach ich zespołów, pracującym w szpitalu Leicester Royal Infirmary, a nie Państwa lekarzu rodzinnym.

Na czym polega chemioterapia?

Chemioterapia polega na zastosowaniu środków farmakologicznych mających na celu zniszczenie lub kontrolowanie komórek rakowych. Leki transportowane są przez krwiobieg i mogą dotrzeć do komórek rakowych znajdujących się w różnych częściach ciała. Chociaż wszystkie chemioterapeutyki upośledzają zdolność komórek rakowych do podziału i rozmnażania, każe z nich robi to w nieco odmienny sposób. W związku z tym pacjenci często otrzymują kombinację leków.

Istnieje wiele różnych rodzajów chemioterapeutyków, podawanych w różnym czasie i w inny sposób. Czas trwania leczenia różni się w zależności od zastosowanej chemioterapii, ale prosimy mieć na uwadze, że lekarz ustali taki reżim leczenia, jaki jego zdaniem będzie dla Państwa najodpowiedniejszy.

Chemioterapia może być stosowana samodzielnie lub w kombinacji z leczeniem operacyjnym i/lub radiologicznym.

Każda dawka chemioterapii jest dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, z uwzględnieniem jego wzrostu i wagi.

Chemioterapeutyki są przygotowywane na zamówienie, ale większość z nich nie może zostać wykonana i wydana dopóki nie otrzymamy wyników Państwa badań krwi.

6

Badania kliniczne

Zanim rozpoczną Państwo chemioterapię, mogą Państwo otrzymać propozycję wzięcia udziału w badaniach klinicznych. W takiej sytuacji otrzymają Państwo oddzielną ulotkę informacyjną poświęconą badaniom klinicznym i spotkają się Państwo z zespołem prowadzącym badania, którzy opowiedzą o jego przebiegu. Udział w badaniach klinicznych zależy wyłącznie od Państwa. Jeżeli nie są Państwo zainteresowani udziałem w badaniach klinicznych, lekarz omówi z Państwem standardowe opcje leczenia. W przypadku, gdy z różnych powodów nie są Państwo w stanie uczestniczyć w badaniach, w dowolnej chwili mogą Państwo wycofać się z udziału.

W jaki sposób prowadzona jest chemioterapia?

Chemioterapeutyki mogą być podawane na wiele różnych sposobów, w zależności od rodzaju choroby nowotworowej i wybranych leków. Do najczęściej stosowanych metod należą:

Zastrzyk dożylny (iniekcja dożylna) lub kroplówka (infuzja dożylna): cienka igła (tzw. kaniula) zostaje wprowadzona do żyły – zazwyczaj w grzbietowej części dłoni. Leki podawane są przez pielęgniarkę, a sam zastrzyk nie jest bardziej bolesny niż inne zastrzyki lub pobrania krwi. Jeżeli w czasie wykonywania iniekcji odczuwają Państwo ból lub dyskomfort, prosimy niezwłocznie powiadomić o tym pielęgniarkę.

Pompa infuzyjna: pompy infuzyjne mają na celu wprowadzanie do krwiobiegu takiej samej dawki leku przez kilka godzin lub dni.

W przypadku niektórych rodzajów terapii, pacjenci mogą udać się do domu wyposażeni w pompę ambulatoryjną; pozwoli ona ograniczyć czas spędzony w szpitalu. Pompy są niewielkie i w razie konieczności otrzymają Państwo ulotkę na ich temat.

Doustnie: niektóre chemioterapeutyki są dostępne w postaci tabletek, kapsułek i płynów. Niezwykle ważne jest, aby zamknęli Państwo pełen cykl leczenia, a także przyjmowali leki zgodnie z zaleceniami.

7

W jaki sposób prowadzona jest chemioterapia? (cd.)

Czasami, w przypadku pacjentów, którym chemioterapeutyki podawane są przez kilka dni lub u których dostęp do żył jest utrudniony, stosowane są inne metody:

Cewnik centralny (określany czasami jako cewnik Hickmana): rurka wprowadzona do żyły na klatce piersiowej w znieczuleniu miejscowym. Cewnik centralny może służyć do podawania leków i pobierania krwi, i może być pozostawiony na cały czas trwania leczenia. Ogranicza to potrzebę stosowania igieł. Cewnik może pozostać w miejscu przez wiele miesięcy.

Cewnik centralny wprowadzany obwodowo: jest to również cewnik centralny, ale wprowadzany do żyły w ramieniu. Ten rodzaj cewnika także wprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym i może być pozostawiony na czas trwania leczenia.

Jak często podawane są chemioterapeutyki?

Częstotliwość podawania chemioterapeutyków zależy od rodzaju choroby nowotworowej, opracowanej metody leczenia oraz reakcji organizmu na podawane leki.

W większości przypadków, po zakończonym leczeniu chemicznym następuje okres odpoczynku, który może potrwać od jednego do sześciu tygodni, w zależności od stosowanej metody leczenia. Pozwoli to na odpoczynek od doświadczania skutków ubocznych leczenia.

Czas między kolejnymi terapiami określa się mianem ‘cyklu’.

Zakończenie wszystkich cykli niezbędnych do leczenia choroby nowotworowej może potrwać nawet kilka miesięcy.

Po zamknięciu kilku kolejnych cykli leczenia mogą Państwo zostać poddani różnym badaniom, aby sprawdzić, czy nowotwór zareagował na leczenie. Lekarz udzieli Państwu wszelkich informacji na ten temat.

8

Gdzie prowadzona będzie chemioterapia?

Chemioterapia prowadzona jest na Oddziale Chemioterapii, w Dziennym Ośrodku Opieki Osborne lub w ramach pobytu na oddziale szpitalnym. Lekarz lub pielęgniarka wyjaśnią Państwu, na czym będzie polegało leczenie, zanim się ono rozpocznie, i poinformują Państwa, czy konieczna będzie hospitalizacja, czy też możliwe okaże się podawanie leków ambulatoryjnie.

Wywiad środowiskowy

Zanim rozpocznie się Państwa leczenie, przeprowadzone zostanie spotkanie z pielęgniarką chemioterapeutyczną. Rozmowa może potrwać dwie godziny. W czasie trwania spotkania otrzymają Państwo informacje na temat terminu rozpoczęcia pierwszego cyklu chemioterapii, a także ustne i pisemne informacje na temat leczenia. W miarę możliwości spotkanie to odbędzie się minimum 48 godzin przed rozpoczęciem terapii.

W spotkaniu będą uczestniczyć także inni pacjenci, którzy zaczynają leczenie chemiczne, ale będą Państwo mieć zapewnioną możliwość zadania pytań na osobności.

9

Udzielenie zgody na chemioterapię

Zgodnie z prawem mogą Państwo wstrzymać zgodę przed rozpoczęciem leczenia, a tym samym odmówić udziału w terapii.

Powinni Państwo otrzymać wyczerpujące informacje, w zrozumiałej dla Państwa formie, na temat proponowanego leczenia, alternatywnych terapii i znaczącego ryzyka.

Muszą Państwo mieć zapewnioną możliwość podjęcia decyzji w sprawie udziału w leczeniu i wycofania zgody w dowolnym czasie.

Naszym celem jest niesienie Państwu pomocy. Wyjaśnimy, na czym polega leczenie, i przedstawimy alternatywne metody leczenia. Mogą Państwo zadawać pytania lub zwrócić się o dalsze porady.

Mogą Państwo poprosić krewnego lub przyjaciela o obecność.

Szkolenia przewidziane dla członków personelu medycznego mają kluczowe znaczenie dla utrzymania i poprawy jakości usług świadczonych na rzecz pacjenta. Państwa leczenie może być szansą na przeprowadzenie takiego szkolenia. Oczywiście, mają Państwo pełne prawo odmówić udziału w szkoleniu – nie będzie to miało żadnego wpływu na Państwa opiekę i leczenie.

Jak długo muszę pozostać w szpitalu?

Chemioterapia jest bardzo złożoną metodą leczenie i musi być administrowana przez wyspecjalizowane pielęgniarki. W większości przypadków chemioterapeutyki podawane są od jednej do sześciu godzin. Większość pacjentów poddawanych leczeniu chemicznemu spędza na Oddziale Chemioterapii znaczną część dnia.

10

Czy w czasie trwania terapii mogę przyjmować gości?

Pracownicy szpitala są zobligowani do przestrzegania określonych przepisów, w tym także ustaw, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów, osób odwiedzających i członków personelu, m.in.:

procedury obowiązujące w szpitalu;

zasady BHP;

przepisy przeciwpożarowe;

przepisy budowlane.

W związku z powyższym jesteśmy zmuszeni ograniczyć ilość osób, przyjaciół lub krewnych, towarzyszących Państwu w szpitalu. Jeżeli takie jest Państwa życzenie, do szpitala może przyjść jeden przyjaciel lub jeden krewny. Przyjaciele lub krewni mogą przez krótką chwilę zobaczyć się z Państwem w czasie trwania terapii.

Nie zaleca się przyprowadzania na Oddział Chemioterapii dzieci poniżej 16 roku życia. Jeżeli jednak okaże się to konieczne, prosimy omówić to z członkami personelu. Ponoszą Państwo odpowiedzialność za dziecko w czasie, kiedy przebywa ono w szpitalu.

11

Badania krwi

Badania krwi muszą zostać przeprowadzone przed każdym kolejnym cyklem chemioterapii. Niezwykle ważne jest, aby poddawali się Państwo badaniom krwi, ponieważ pozwalają one ocenić:

stopień funkcjonowania wątroby i nerek;

ilość krwinek czerwonych, białych i płytkowych we krwi.

Organizm ludzki produkuje krwinki czerwone, białe i płytkowe w szpiku kostnym. Chemioterapia może jednak oddziaływać na szpik, co może prowadzić do tymczasowego spadku produkcji komórek krwi.

Podanie chemioterapeutyków może zostać opóźnione, jeżeli od czasu ostatniego cyklu chemioterapii poziom komórek krwi nie powróci do normy. Leczenie jest najczęściej opóźniane o tydzień, ale czasami może to być dłuższy okres.

Krwinki białe: pomagają zwalczać infekcje. W czasie trwania leczenia chemicznego zazwyczaj dochodzi do ograniczenia liczby białych krwinek, co oznacza, że organizm jest bardziej podatny na infekcje (zostanie to szczegółowo omówione w dalszej części niniejszej ulotki). Komórki, na które najsilniej oddziałuje chemioterapia, to ‘neutrofile’, a ich obniżony poziom określa się mianem ‘neutropenii’.

Krwinki płytkowe: uczestniczą w procesach krzepnięcia krwi, dzięki czemu zapobiegają powstawaniu krwotoków. W przypadku, gdy dochodzi do obniżenia poziomu krwinek płytkowych, mogą Państwo zauważyć, że na skórze znacznie łatwiej powstają siniaki, dziąsła krwawią podczas mycia zębów, a w moczu i w kale obecna jest krew. Niezwykle ważne jest, aby informować pielęgniarkę lub lekarza o wszystkich siniakach lub krwotokach.

Krwinki czerwone: transportują tlen z płuc do wszystkich części ciała, a także nadają krwi jej czerwony kolor. Spadek liczby czerwonych krwinek określamy mianem anemii. Chemioterapia może prowadzić do łagodnej anemii, ale z czasem liczba czerwonych krwinek wraca do normy. W niektórych przypadkach konieczna może okazać się transfuzja krwi.

12

Kiedy i gdzie należy poddać się badaniom krwi?

Przed każdym kolejnym cyklem chemioterapii powinni Państwo ustalić termin spotkania z lekarzem rodzinnym, aby poddać się wymaganym badaniom krwi. Badania krwi powinny zostać przeprowadzone w dniu poprzedzającym dzień przyjęć w poradni, niezależnie od tego, czy mają Państwo spotkać się z lekarzem, czy też nie. Jeżeli nie wiedzą Państwo, kiedy w poradni odbywają się przyjęcia, prosimy zapytać o to pielęgniarkę. W przypadku, gdy przyjęcia odbywają się w poniedziałek, badania krwi powinny zostać przeprowadzone w piątek. Jeżeli termin wizyty przypada na dzień wolny od pracy, wizyta odbędzie się w innym czasie.

Czy konieczne będzie przeprowadzenie innych badań?

Przed rozpoczęciem leczenia mogli Państwo zostać poddani pewnym badaniom. Lekarz może postanowić o ich powtórzeniu lub zlecić inne badania w czasie trwania lub przed rozpoczęciem leczenia. Badania są rutynowe i zostaną Państwu dokładnie wyjaśnione. Mogą to być:

badanie rentgenowskie klatki piersiowej;

zbiórka dobowa moczu;

elektrokardiograf (monitorowanie pracy serca);

badanie CT (tomografia komputerowa);

badanie MRI (rezonans magnetyczny);

badanie USG;

aspiracja szpiku kostnego;

nakłucie lędźwiowe;

scyntygrafia kości;

echokardiogram (echo serca)

Niektóre z tych badań mogą pomóc lekarzowi ocenić, jaki rodzaj chemioterapii należy zaadministrować i czy organizm reaguje na leczenie. Wszelkie pytania na ich temat prosimy kierować do lekarza.

13

Pierwsza terapia chemiczna

W dniu, kiedy podawane będą chemioterapeutyki, mogą Państwo normalnie przyjmować pokarmy i płyny.

Jeden lub dwa dni przed rozpoczęciem leczenia spotkają się Państwo z lekarzem lub członkiem jego zespołu medycznego. Lekarz omówi z Państwem przebieg leczenia i udzieli odpowiedzi na wszelkie Państwa pytania. Kiedy lekarz potwierdzi, że wyniki Państwa badań krwi są satysfakcjonujące, stosowna recepta zostanie wysłana do apteki, która zajmie się przygotowaniem leków przed rozpoczęciem leczenia.

Pielęgniarka poprosi Państwa, kiedy leki będą gotowe do podania. Naszym celem jest rozpoczęcie terapii w ciągu 30 minut od chwili rozpoczęcia wizyty. Zanim leki zostaną podane, pielęgniarka wyjaśni Państwu, co się wydarzy. Ponadto, pielęgniarka udzieli Państwu odpowiedzi na wszelkie pytania.

Jeżeli terapia nie rozpoczęła się w ciągu 30 minut od chwili rozpoczęcia wizyty, prosimy wspomnieć o tym członkom personelu.

Jeżeli takie jest Państwa życzenie, mogą Państwo przynieść i korzystać z elektronicznych czytników, laptopów i tabletów, a także z telefonów komórkowych.

Uwaga: Szpitale uniwersyteckie należące do Leicester NHS Trust nie ponoszą odpowiedzialności za utratę lub zniszczenie przedmiotów osobistych.

Ustalenie terminu spotkania z lekarzem

Lekarz nie musi uczestniczyć w każdym spotkaniu, dlatego prosimy skontaktować się z nami z wyprzedzeniem, jeżeli będą Państwo chcieli porozmawiać z lekarzem.

14

Czy będę odczuwać skutki uboczne terapii?

Wiele osób poddawanych leczeniu chemicznemu odczuwa jedynie minimalne skutki uboczne i jest w stanie wieść normalne życie przez cały czas trwania terapii.

Wszystkie chemioterapeutyki mogą wywoływać skutki uboczne. Mogą one w znacznym stopniu różnić się w zależności od rodzaju leczenia i reakcji organizmu na podane leki. Każda ze stosowanych metod leczenia wywołuje różne reakcje organizmu.

Prosimy mieć na uwadze, że większość doświadczanych skutków ubocznych ma charakter przejściowych i stopniowo zanika. Niektóre skutki uboczne mogę być jednak długotrwałe.

Przed rozpoczęciem leczenia, lekarz lub pielęgniarka wyjaśni Państwu wszelkie skutki uboczne, jakich mogą Państwo doświadczyć, a także udzielą informacji, jak skutecznie sobie z nimi radzić.

Jeżeli doświadczają Państwo utrzymujących się skutków ubocznych, prosimy je zgłosić i zasięgnąć pomocy szpitalnej.

Jeżeli będą Państwo zmagać się z odczuwanymi skutkami ubocznymi, prosimy porozmawiać na ten temat z lekarzem lub pielęgniarką. Istnieje szereg środków farmakologicznych, które pozwalają na ich skuteczne kontrolowanie.

15

Infekcje

Do najniebezpieczniejszych skutków ubocznych chemioterapii należą infekcje. Chemioterapeutyki wpływają na zdolność organizmu do obrony przed infekcjami (neutropenii). Drobne schorzenia mogą przerodzić się w zagrażające życiu choroby, które wymagają nagłej hospitalizacji.

Jeżeli dojdzie do pogorszenia samopoczucia i/lub pojawi się gorączka (powyżej 37.5°C), lub temperatura ciała spadnie poniżej 36°C – prosimy niezwłocznie zadzwonić pod nasz 24-godzinny numer alarmowy.

U niektórych pacjentów infekcja nie powoduje znacznego wzrostu temperatury ciała. Bardzo ważne jest, aby zadzwonili Państwo pod numer alarmowy, jeżeli źle się poczują, także wtedy, gdy temperatura ciała pozostanie w normie.

Właściwe dane kontaktowe znajdą Państwo na początku ulotki. Informacje te znajdą Państwo także na karcie lub w książce wizytowej.

W jaki sposób mogą Państwo zminimalizować ryzyko infekcji:

Prosimy myć ręce mydłem i wodą przed przygotowaniem posiłków, przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety.

Należy unikać kontaktów z osobami zmagającymi się z infekcją, np. przeziębieniem, bólem gardła, grypą, biegunką, wymiotami, świnką lub ospą wietrzną.

Podczas prac ogrodowych lub sprzątania po zwierzętach, należy zakładać rękawice ochronne.

Prosimy skonsultować się z lekarzem zanim poddadzą się Państwo szczepieniu lub zabiegowi stomatologicznemu.

Prosimy unikać skaleczeń lub zadrapań, ponieważ mogą one prowadzić do infekcji. Jeżeli dojdzie do skaleczenia lub zadrapania, prosimy szybko je opatrzyć i utrzymywać w czystości.

Należy unikać spożywania przeterminowanych produktów.

Po zakończonej kąpieli lub prysznicu należy dokładnie się wytrzeć, zwracając szczególną uwagę na wszelkie załamania skóry, tj. okolice pachwin i pach, a także pod piersiami. Prosimy również sprawdzać skórę, czy nie pojawiły się na niej plamki lub krostki.

16

Infekcje (cd.)

Zaleca się stosowanie maszynek elektrycznych zamiast zwykłych ostrzy. W ten sposób unikną Państwo powstawania niewielkich skaleczeń, jakie mogą otworzyć zarazkom drogę do organizmu.

Prosimy myć zęby po każdym posiłku i przed snem. Jeżeli noszą Państwo protezę zębową, należy ją wyjąć, umyć, a następnie wypłukać usta. Zalecamy suszenie szczoteczki na wolnym powietrzu zamiast trzymać ją w woreczku lub w osłonce.

Należy przyjmować 2 - 3 litry wody dziennie, ponieważ pozwoli to nawilżyć błonę śluzową jamy ustnej i zminimalizuje ryzyko infekcji.

Produkty spożywcze i napoje bogate w witaminę C (w tym także pomarańcze i soki owocowe) i witaminę E, jak np. pełnoziarniste płatki śniadaniowe, jajka (ugotowane ‘na twardo’) oraz oleje roślinne, są równie pomocne w zwalczaniu infekcji.

Niezwykle ważne jest, aby w miarę możliwości wieść normalne życie. Prosimy nie rezygnować z wykonywania codziennych czynności, jak np. robienia zakupów.

Nudności i wymioty

Nie wszystkie leki wywołują nudności i wymioty, ale niektóre z nich sprawią, że będą Państwo odczuwać mdłości (nudności) i/lub wymiotować. Jeżeli pojawią się u Państwa takie dolegliwości, stanie się to zazwyczaj w ciągu kilku minut od przyjęcia chemioterapeutyków, ale także po upływie kilku godzin lub dni. Zanim podane zostaną chemioterapeutyki, otrzymają Państwo także leki przeciwwymiotne w postaci tabletek. Zapas leków zabiorą Państwo także do domu. Środki przeciwwymiotne mogą być podane w postaci płynnej, jeżeli zajdzie taka konieczność. Jeżeli leki te okażą się nieskuteczne, prosimy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Na rynku dostępnych jest kilka różnych leków przeciwwymiotnych, dlatego możliwe będzie znalezienie leków odpowiadających Państwa potrzebom.

17

Nudności i wymioty (cd.)

Oto kilka wskazówek pozwalających uniknąć nudności i wymiotów:

Należy przyjmować leki przeciwwymiotne zgodnie z zaleceniami; nie należy czekać aż pojawią się nudności (brak skuteczności).

Nie należy jeść lub przygotowywać posiłków, mając nudności.

Zanim wstaną Państwo z łóżka, zaleca się zjedzenie krakersa lub biszkopta. Niektóre osoby chwalą sobie jedzenie ciasteczek imbirowych.

W przypadku niektórych osób pomocne okazuje się noszenie ’Sea-Bands®’.

Trudności przy spożywaniu pokarmów i płynów

Chemioterapia może powodować utratę apetytu lub zmiany smaku. Niezwykle ważne jest, aby przyjmowali Państwo pokarmy, w małych ilościach i często, nawet wtedy, gdy nie mają Państwo ochoty na jedzenie.

Przez cały czas trwania chemioterapii konieczne jest przyjmowanie dużych ilości płynów. Zalecamy Państwu spożywanie przynajmniej dwóch litrów (około czterech pint) płynów dziennie. Może się to okazać łatwiejsze do wykonania, jeżeli będą Państwo spożywać niewielkie ilości płynów regularnie, przez cały dzień

Jeżeli nie mają Państwo apetytu, prosimy powiedzieć o tym lekarzowi lub pielęgniarce, ponieważ mogą oni udzielić Państwu cennych porad i przygotować skierowanie do dietetyka, jeżeli okaże się to konieczne.

18

Utrata włosów

Przyjmowanie niektórych chemioterapeutyków może prowadzić do osłabienia struktury włosów lub ich utraty. Stopień utraty włosów zależy od rodzaju i dawki podawanych chemioterapeutyków lub kombinacji leków chemicznych, a także indywidualnych uwarunkowań.

Włosy mogą zacząć wypadać po upływie od dziesięciu do czternastu dni od chwili rozpoczęcia leczenia. W przypadku niektórych pacjentów może to nastąpić później. Ponadto, mogą Państwo stracić włosy na innych częściach ciała. Utrata włosów jest tymczasowa – włosy zaczną odrastać po zakończeniu leczenia. W rzadkich przypadkach włosy odrastają zanim leczenie dobiegnie końca.

Mogą Państwo zauważyć, że odrastające włosy mają inną teksturę i kolor, a także być miększe i cieńsze lub grubsze i bardziej kręcone. Takie zmiany są tymczasowe i włosy powinny stopniowo powrócić do stanu sprzed chemioterapii.

Prosimy mieć na uwadze, że w czasie trwania leczenia chemicznego i przez około sześć miesięcy od jego zakończenia włosy nie powinny być poddawane zabiegowi trwałej ondulacji lub rozjaśnianiu.

Istnieje wiele produktów przeznaczonych do koloryzacji włosów, jakie bazują na ekstraktach roślinnych. Prosimy jednak poprosić fryzjera o sprawdzenie produktu na fragmencie skóry zanim zostanie on nałożony na całą głowę.

Jeżeli mają Państwo długie włosy i powiedziano Państwu, że dojdzie do utraty włosów, zaleca się skrócenie włosów, ponieważ ich ciężar może obciążać skórę głowy, prowadząc do szybszego ich wypadania i uczucia dyskomfortu.

Oto kilka przydatnych wskazówek:

Prosimy unikać środków do trwałej ondulacji i farb chemicznych;

Należy stosować łagodny szampon do częstego stosowania;

Włosy powinny być suszone naturalnie, a nie suszarką;

Zaleca się zakładanie na noc chustki lub apaszki.

19

Utrata włosów (cd.)

W przypadku niektórych pacjentów przyjmujących chemioterapeutyki stosowanie systemów mających na celu chłodzenie skóry głowy może zapobiegać wypadaniu włosów. Działanie tych systemów opiera się na tymczasowym ograniczeniu dopływu krwi i przyjmowanych leków do skóry głowy. Niestety, systemy chłodzące nie są skuteczne w przypadku wszystkich pacjentów, ponieważ blokują one działania tylko określonych chemioterapeutyków. Lekarz lub pielęgniarka udzieli Państwu informacji na ten temat.

W razie konieczności zapewnimy Państwu perukę. Prosimy pamiętać, że jest to usługa odpłatna, chyba, że otrzymują Państwo świadczenia, które upoważniają Państwa do otrzymania darmowej peruki. Prosimy wziąć pod rozwagę zakup peruki zanim dojdzie do utraty włosów. Więcej informacji udzieli Państwu pielęgniarka.

Niektórzy pacjenci rezygnują z peruki na rzecz kapeluszy lub chust. Duży wybór tych akcesoriów znajduje się w Centrum Informacji Macmillan usytuowanym przy recepcji w Budynku Osborne.

Zaparcia i biegunki

Niektóre chemioterapeutyki wywołują tymczasowe podrażnienia błony śluzowej układu pokarmowego, czego skutkiem są biegunki lub zaparcia. W przypadku pojawienia się biegunki prosimy spożywać duże ilości płynów, aby uzupełnić braki. Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką, jeżeli wystąpi biegunka. Mogą Państwo otrzymać leki kontrolujące te objawy. Głównym skutkiem ubocznym niektórych chemioterapeutyków jest biegunka, dlatego otrzymają Państwo informacje na temat skutecznych metod kontrolowania tych objawów. Może to wiązać się z koniecznością przyjmowania dodatkowych leków. Jeżeli biegunka jest następstwem terapii prowadzonej w oparciu o określone chemioterapeutyki, konieczne może okazać się zapewnienie leczenia szpitalnego, ponieważ jest to poważny stan.

20

Ból w obrębie jamy ustnej

Chemioterapia może prowadzić do pojawienia się bólu i czasami także owrzodzenia w obrębie błony śluzowej jemy ustnej i gardła. Jeżeli zaobserwują Państwo taki problem, prosimy zwrócić się do pielęgniarki lub farmaceuty o wskazanie odpowiedniego płynu do ust. Bardzo ważne jest, aby regularnie myli Państwo zęby miękką szczoteczką.

Owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej może być oznaką infekcji. Kluczowe znaczenie ma zatem kontrolowanie temperatury ciała i zgłoszenie się do lekarza lub pielęgniarki o radę.

Zanim poddadzą się Państwo zabiegowi stomatologicznemu, powinni Państwo poinformować swojego lekarza oraz powiedzieć dentyście, że otrzymują chemioterapeutyki. Być może zaistnieje konieczność opóźnienia wykonania zabiegu lub podanie antybiotyków.

Otrzymają Państwo oddzielną ulotkę informacyjną na temat utrzymywania odpowiedniego poziomu jamy ustnej – prosimy zapoznać się z jej treścią, aby otrzymać dalsze porady.

Zmęczenie

W opinii wielu osób jednym ze skutków ubocznych chemioterapii jest skrajne zmęczenie, które nie mija nawet po odpoczynku. Jest to całkiem typowe i bardzo ważne jest, aby unikali Państwo przemęczania się. Prosimy w miarę możliwości wykonywać drobne ćwiczenia i odpoczywać, kiedy tylko będą Państwo odczuwać taką potrzebę. Korzystne może okazać się zorganizowanie pomocy podczas wykonywania codziennych czynności.

21

Zmiany skórne

Niektóre chemioterapeutyki mogą wywoływać zmiany skórne. Mogą Państwo zauważyć, że skóra stała się sucha, nieznacznie przebarwiona w okolicy żył i wrażliwsza na działania promieni słonecznych. Prosimy unikać zbyt długiego kontaktu ze słońcem i stosować kremy ochronne (SPF 50 lub więcej).

Jeżeli doszło u Państwa do utraty włosów, przypominamy o ochronie skóry głowy, uszach i karku przed działaniem słońca poprzez noszenie kapelusza. Prosimy niezwłocznie powiadomić lekarza, jeżeli zauważą Państwo pojawienie się wysypki.

Paznokcie mogą stać się łamliwe, przebarwione i wolniej rosnąć.

Jeżeli dłonie lub stopy staną się bolesne, lub na skórze pojawią się pęknięcia lub pęcherze, należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala.

Płodność i antykoncepcja

Kobiety

W wyniku przyjmowania chemioterapeutyków może dojść do zaburzeń cyklu menstruacyjnego lub pojawienia się objawów towarzyszących menopauzie, jak np. uderzeń gorąca, suchości skóry i suchości pochwy. Cykl menstruacyjny może ustabilizować się po upływie wielu miesięcy od zakończenia chemioterapii.

W przypadku pacjentek zbliżających się do menopauzy, zatrzymanie miesiączki może być nieodwracalne.

Niezwykle ważne jest, aby zapewnić, że w czasie trwania leczenia, lub w krótkim czasie od jego zakończenia, nie dojdzie do zapłodnienia, ponieważ chemioterapeutyki mogą mieć szkodliwy wpływ na płód. W związku z tym zaleca się stosowanie środków antykoncepcyjnych.

Prosimy poinformować lekarza lub lekarza rodzinnego, jeżeli planują Państwo ciążę, ponieważ niektóre leki stosowane w chemioterapii prowadzą do bezpłodności. Przed rozpoczęciem leczenia lekarz dokładnie omówi z Państwem ten problem. Prosimy także powiedzieć lekarzowi, jeżeli przyjmują Państwo środki antykoncepcyjne (lub planują zajście w ciążę), na wypadek, gdyby konieczna była ich zmiana.

22

Płodność i antykoncepcja (cd.)

Mężczyźni

Chemioterapia może prowadzić do bezpłodności. Jeżeli istnieje takie ryzyko, lekarz porozmawia z Państwem na ten temat i omówi możliwość pobrania spermy przed rozpoczęciem leczenia.

Na wczesnych etapach leczenia pacjenci nadal mogą był płodni, ale bardzo ważne jest, aby zapewnić, że w czasie trwania leczenia, lub przez pewien czas po jego zakończeniu, nie dojdzie do zapłodnienia, ponieważ chemioterapeutyki mogą mieć szkodliwy wpływ na płód. W związku z tym zaleca się stosowanie środków antykoncepcyjnych.

W razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości, prosimy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką.

Pozostałe skutki uboczne

Pacjenci poddawani chemioterapii mogą doświadczać także inne skutki uboczne, które nie zostały opisane powyżej. Towarzyszą one określonym chemioterapeutykom i zostaną omówione przez Państwa pielęgniarkę chemioterapeutyczną, jeżeli zaistnieje taka konieczność.

Wszelkie skutki uboczne towarzyszące chemioterapeutykom, jakie będą Państwu podawane w czasie trwania leczenia, zostaną szczegółowo omówione przed rozpoczęciem terapii. Ponadto, otrzymają Państwo ulotki informacyjne poświęcone wybranemu rodzajowi chemioterapii.

Prosimy zapoznać się z treścią tych ulotek, aby uzyskać szczegółowe informacje na temat leczenia.

23

Szczepienie

W czasie trwania chemioterapii nie mogą Państwo poddawać się szczepieniu za pomocą tzw. szczepionek ‘żywych’, np., szczepieniu przeciw półpaścowi. Prosimy skonsultować się z lekarzem w szpitalu, zanim poddadzą się Państwo szczepieniu.

Biorąc pod uwagę fakt, że chemioterapia upośledza funkcje ochronne organizmu, inne szczepionki mogą być nieskuteczne.

Szczepienie przeciw grypie

Przed rozpoczęciem leczenia lub w czasie jego trwania mogą Państwo poddać się szczepieniu przeciw grypie, ale prosimy mieć na uwadze następujące informacje:

Ministerstwo Zdrowia zaleca szczepienia dla osób, które z powodu choroby lub zastosowanej metodzie leczenia cierpią z powodu obniżonej odporności. Jeżeli są Państwo poddawani, lub w ostatnim czasie zakończyli, terapii onkologicznej, prosimy zwrócić się do lekarza rodzinnego lub pielęgniarki w poradni o szczepionkę. W przypadku, gdy w mają Państwo zostać poddani zabiegowi przeszczepu szpiku kości, lub taki zabieg przeprowadzono w ostatnim czasie, prosimy skonsultować się z członkami zespołu transplantacyjnego.

W jakim czasie szczepionka powinna zostać podana pacjentom poddawanym chemioterapii lub radioterapii?

Jeżeli mają Państwo być poddani leczeniu i nie otrzymali jeszcze szczepionki przeciw grypie, powinni Państwo przyjąć szczepionkę przynajmniej dwa tygodnie przed rozpoczęciem terapii. Dzięki temu Państwa organizm będzie miał czas na wytworzenie przeciwciał, co pomoże zabezpieczyć Państwa przed wirusem grypy. Jeżeli okaże się to niemożliwe, szczepienie powinno zostać przeprowadzone między kolejnymi cyklami chemioterapii. W czasie trwania chemioterapii Państwa organizm jest najbardziej narażony na infekcję po upływie od dziesięciu do czternastu dni od przyjęcia ostatniej dawki leków. Mając na uwadze, że skutki uboczne szczepionki przeciwgrypowej mogę przypominać objawy infekcji, zaleca się unikanie szczepienia w tym czasie.

Szczepienie może być prowadzone w czasie trwania radioterapii.

24

Terminy wizyt

Niezwykle ważne jest dotrzymywanie terminów wszystkich wizyt, aby kontynuować chemioterapię bez opóźnień. Prosimy upewnić się, że upewnią się Państwo, że przed opuszczeniem szpitala potwierdzą termin kolejnej wizyty. Jeżeli chcieliby Państwo omówić zmianę lub anulowanie wybranych wizyt, prosimy możliwie jak najszybciej nas o tym poinformować. Zmiana terminów leczenia możliwa jest tylko w określonych przypadkach.

Lekarz nie musi być obecny podczas każdej Państwa wizyty w szpitalu. Częstotliwość spotkań zależy od rodzaju chemioterapii, jakiej są Państwo poddawani. Jeżeli chcieliby Państwo porozmawiać z lekarzem w czasie, który nie został przewidziany w grafiku wizyt, prosimy możliwie jak najszybciej skontaktować się z nami w tej sprawie.

Co stanie się po zakończeniu pierwszego cyklu leczenia?

Po zakończeniu leczenia wyznaczone zostaną terminy regularnych spotkań z lekarzem specjalistą/lekarzem stażystą, który będzie monitorował czynione przez Państwa postępy.

W przypadku, gdy między kolejnymi spotkaniami doświadczą Państwo jakichkolwiek trudności, prosimy skontaktować się z lekarze rodzinnym lub członkami naszego zespołu lekarzy specjalistów, aby w razie konieczności możliwe było przyspieszenie terminu wizyty.

W razie pytań lub wątpliwości mogą Państwo skorzystać z pomocy pielęgniarek.

Przez sześć tygodni po zakończeniu leczenia prosimy dzwonić pod numer awaryjny, jeżeli Państwa samopoczucie ulegnie pogorszeniu. Po upływie sześciu tygodniu w takiej sytuacji należy kontaktować się z lekarzem rodzinnym.

25

Parking i transport szpitalny

Wszystkim pacjentom, którzy przyjmują chemioterapię ambulatoryjnie, zalecamy przybycie do szpitala odpowiednio wcześniej, aby móc zaparkować samochód, ponieważ na parkingu często tworzą się korki. Rozumiemy, że znalezienie miejsca może być czasami trudne, dlatego prosimy nie martwić się, jeżeli trochę spóźnią się Państwo na wizytę.

Jeżeli potrzebują Państwo więcej informacji na temat parkingu, prosimy kierować pytania do członków personelu.

Transport szpitalny może zostać zapewniony wyłącznie w sytuacji, gdy spełniają Państwo określone kryteria. Prosimy mieć na uwadze, że transport przeznaczony jest tylko dla pacjentów. Jeżeli potrzebują Państwo pomocy (np. są Państwo niewidomi, głusi lub niepełnosprawni), mogą Państwo zabrać ze sobą przyjaciela lub krewnego.

Rozpoznanie członków zespołu

Pielęgniarka zarządzająca: granatowy fartuch z czerwonymi lamówkami lub podobna tunika z granatowymi spodniami

Starsza pielęgniarka: granatowy fartuch z białymi lamówkami lub podobna tunika z granatowymi spodniami

Zastępca pielęgniarki zarządzającej: jasnoniebieski fartuch z granatowymi lamówkami lub podobna tunika z granatowymi spodniami

Starsza pielęgniarka chemioterapeutyczna: niebieski fartuch z białymi lamówkami lub podobna tunika z granatowymi spodniami

Wykwalifikowana pielęgniarka: jasnoniebieski fartuch z białymi lamówkami na kołnierzyku i rękawach lub podobna tunika z granatowymi spodniami

Asystent zdrowotny: szara tunika z granatowymi spodniami

Asystent kliniczny: turkusowa tunika z białymi lamówkami i granatowe spodnie

Personel domowy: tunika w szare paski z łososiowo-różowymi lamówkami i granatowe spodnie

Personel administracyjny: koordynatorzy i pracownicy recepcji nie noszą uniformów. Wszyscy nasi pracownicy noszą identyfikatory.

26

Wolontariusze szpitala University Hospitals of Leicester

Podczas swojego pobytu w szpitalu mogą Państwo poznać naszych wolontariuszy. Osoby te mogą służyć pomocą na wiele różnych sposobów. Wolontariusze mogą odwiedzać Państwa w czasie, kiedy przebywają Państwo na oddziale, zapewniając wsparcie praktyczne, jak choćby rozdawanie napojów, ale też psychiczne, słuchając i rozmawiając z Państwem. Niektórzy wolontariusze mogą wykonywać masaż, robić manicure lub czesać włosy.

Wolontariusze najczęściej ubrani są w turkusowe koszuli polo z napisem ‘UHL Volunteer’ na przodzie. Ponadto, zawsze będą oni mieli identyfikator ze zdjęciem, który identyfikuje ich jako wolontariuszy.

Gdyby byli Państwo zainteresowani uzyskaniem dalszych informacji na temat usług świadczonych przez wolontariuszy lub chcieliby skorzystać z pomocy wolontariusza, prosimy zadzwonić pod numer 0116 258 7211 lub zapytać o to członka personelu naszego oddziału.

Mogą Państwo także spotkać tzw. ‘partnera pacjenta’, który nie nosi uniformu, ale zawsze ma identyfikator.

27

Codzienne życie

Relacje międzyludzkie

Wsparcie ze strony najbliższych ma bardzo duże znaczenie w czasie trwania leczenia, dlatego prosimy nie odsuwać ich od siebie. Chociaż nawiązywanie relacji intymnych może okazać się trudne, prosimy dołożyć starań, aby w Państwa relacjach nadal gościło uczucie. Mogą Państwo spędzać czas z partnerem tylko się dotykając lub przytulając, jeżeli nie mają ochoty na współżycie. Nie należy niczego przyspieszać: po zakończeniu leczenia Państwa życie intymne powoli wróci do normy.

Z medycznego punktu widzenia nie ma powodu, dla którego powinni Państwo rezygnować z seksu w czasie trwania leczenia, chociaż mogą Państwo doświadczać pewnych trudności z kilku względów:

ogólne zmęczenie;

nudności;

zmiany w postrzeganiu swojego ciała;

brak pewności siebie;

odczuwanie lęku związanego z rakiem lub leczeniem.

Jest to całkowicie normalne i po zakończeniu leczenia powinno się ustabilizować.

Wiele kobiet może doświadczać suchości pochwy. Pomocne mogą okazać się środki nawilżające. Prosimy zapytać farmaceutę o radę.

Mężczyźni, którzy zostali poddani określonym zabiegom chirurgicznym, radioterapii lub chemioterapii, mogą mieć problemy z erekcją. Jeżeli po zakończeniu leczenia problem ten będzie się utrzymywał, prosimy powiadomić o tym lekarza.

Chemioterapeutyki są częściowo wydalane za pośrednictwem płynów ustrojowych, dlatego konieczne jest stosowanie prezerwatyw podczas odbywania stosunków płciowych. Zabezpiecza to partnera przed kontaktem z lekami chemioterapeutycznymi i jest skuteczną metodą zapobiegania ciąży.

28

Codzienne życie (cd.)

Czy w dalszym ciągu mogę pracować?

Wiele osób czuje się na tyle dobrze lub wykonuje taki zawód, że może nadal pracować, ale każdy pacjent jest inny. Nie obowiązują tu żadne zasady. Najlepiej porozmawiać o tym z lekarzem.

Czy mogę pojechać na wakacje?

Prosimy porozmawiać z lekarzem zanim zdecydują się Państwo zarezerwować wakacje, ponieważ konieczne może okazać się zaczekanie z wyjazdem do czasu zakończenia leczenia. Zazwyczaj możliwe jest odbycie krótkiego urlopu w Wielkiej Brytanii między kolejnymi cyklami chemioterapii, ale wyjazd poza granice kraju nie zawsze jest polecany.

Chemioterapeutyki działają jeszcze przez pewien czas po zakończeniu leczenia, dlatego warto jest zaczekać przynajmniej sześć tygodni od przyjęcia ostatniej dawki zanim zdecydują się Państwo na zagraniczny wyjazd. W czasie trwania leczenia mogą Państwo nie być w stanie poddać się szczepieniu wymaganemu w związku z podróżą lub szczepionki mogą okazać się nieskuteczne, co w znacznym stopniu narazi Państwa na ryzyko infekcji lub choroby. Jeżeli planują Państwo zagraniczną podróż, mogą Państwo odkryć, że standardowe polisy ubezpieczeniowe zawierają pewne klauzule wyłączenia, ponieważ zdiagnozowano u Państwa chorobę nowotworową lub są Państwo poddawani leczeniu.

Centrum Informacji Macmillan (dane kontaktowe znajdują się na odwrocie ulotki) może udzielić Państwu informacji na temat firm ubezpieczeniowych, które mogą zaoferować Państwu ubezpieczenie po przeprowadzeniu indywidualnej oceny.

29

Porady finansowe

Finanse mogą stanowić poważny problem, ponieważ chemioterapia jest długotrwałym procesem i może wpływać na Państwa zdolność do wykonywania obowiązków zawodowych.

Prosimy o kontakt z Macmillan / Zespołem Biura Porad Obywatelskich pod numerem 0300 456 8400, aby otrzymać wskazówki.

Uczucia

Chemioterapia może mieć ogromny wpływ na Państwa, Państwa rodzinę i Państwa życie. Każdy z nas reaguje w inny sposób – żaden z nich nie jest dobry lub zły. Niezwykle ważne jest, aby czuli się Państwo zdolni do rozmowy na temat swoich uczuć z lekarzem lub pielęgniarką.

Lęk przed nieznanym potęguje odczuwany strach, dlatego, jeżeli jest coś, co Państwa niepokoi lub czego Państwo nie zrozumieli, prosimy zadawać nam wszelkie pytania.

Zapisanie swoich przemyśleń może pomóc Państwu sformułować pytania, jakie chcieliby Państwo zadać lekarzowi lub pielęgniarce. Pomoże to Państwu także zapamiętać, aby takie pytania zadać.

30

Z kim mogę porozmawiać?

Mogą zdarzyć się takie dni, kiedy będą Państwo chcieli pozostać sam na sam ze swoimi myślami i uczuciami, ale może nadejść czas, kiedy zechcą Państwo podzielić się nimi z innymi osobami. Grupy wsparcia dla pacjentów mogą pomóc Państwu nawiązać kontakt z innymi osobami, które były, lub są, poddawane podobnej terapii. Rozmowa z nimi może okazać się bardzo pomocna.

Członkowie rodziny i przyjaciele mogą także chcieć pomóc, ale często jest im trudno zdobyć się na rozmowę z obawy, że Państwa urażą. Boją się, że powiedzą coś niestosownego, dlatego często po prostu nic nie mówią.

Jeżeli mogą Państwo zdobyć się na taką rozmowę, prosimy mówić o swoich uczuciach. W ten sposób można uniknąć nieporozumień, a osoby z Państwa otoczenia będą miały możliwość okazania wsparcia i miłości.

Jeżeli uważają Państwo, że chcieliby porozmawiać z osobą, która posiada specjalne kwalifikacje, aby świadczyć pomoc w zakresie radzenia sobie z chorobą, istnieją specjalnie wykwalifikowane pielęgniarki, zarówno w szpitalu, jak i w poradniach, z którymi mogą Państwo odbyć rozmowę. W przypadku, gdy mają Państwo trudności, aby w tej chwili poradzić sobie ze swoimi uczuciami, możemy skierować Państwa do specjalistycznego zespołu, który świadczy opiekę psychologiczną na rzecz pacjentów onkologicznych.

Mamy nadzieję, że informacje zawarte w niniejszej ulotce okazały się pomocne. Jeżeli Państwa zdaniem pominęliśmy jakiekolwiek zagadnienia lub są kwestie, które moglibyśmy szczegółowo opisać, prosimy nas o tym poinformować.

31

Procedura składania skarg i zażaleń

Jeżeli Państwo lub Państwa opiekunowie nie są usatysfakcjonowani poziomem opieki świadczonej na Państwa rzecz, prosimy powiedzieć o tym pielęgniarce zarządzającej oddziałem, na którym Państwo przebywali. Dołożymy wszelkich starań, aby udzielić odpowiedzi na Państwa pytania.

W przypadku, gdyby chcieli Państwo złożyć formalną skargę, prosimy skontaktować się z:

Zespół ds. Informacji i Kontaktów z Pacjentami (PILS)

Bezpłatny nr tel.: 0808 178 8337

Fax: 0116 258 8661

E-mail: pils@uhl-tr.nhs.uk

32

Przydatne dane kontaktowe

Cancer Information Centre

Osborne Building Leicester Royal Infirmary Leicester LE1 5WW

Tel.: 0116 258 6189 E-mail: cancerinfo@uhl-tr.nhs.uk Strona internetowa: www.leicestershospitals.nhs.uk/cancerinfo

Coping with Cancer

Helen Webb House 35 Westleigh Road Leicester LE3 0HH

Tel.: 0116 223 0055 Strona internetowa: www.c-w-c.org.uk

Zespól pielęgniarek rejonowych

Tel.: 0300 300 7777

Macmillan Cancer Support

Bezpłatny nr tel.: 0808 808 00 00 Strona internetowa: www.macmillan.org.uk

33

Pytania

Jeżeli mają Państwo jakiekolwiek pytania, prosimy zapisać je poniżej, aby pamiętać, o co chcą Państwo zapytać lekarza lub pielęgniarkę chemioterapeutyczną.

34

35

Info

rma

cje

dla

pa

cje

ntó

w o

nko

log

iczn

ych

Ulo

tka

in

form

acyjn

a n

a t

em

at

ch

em

iote

rap

ii W

yd

an

ie 1

0 –

gru

dzi

eń

20

15

r.

Ak

tua

liza

cja

20

17

r.

CA

N0

37

-12

15

If you would like this information in another language or format, please contact the service equality manager on 0116 250 2959.