1

12 lutego 2011 roku w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Toruńskiej odbyła się

ogólnopolska konferencja instruktorska pod hasłem: „Tam, gdzie nie jeżdżą tramwaje”, organizowana

przez Centralną Szkołę Instruktorską ZHP przy współudziale Wydziału ds. wspierania nauczycieli oraz

Zespołu Kadry Kształcącej Hufca Toruń. W spotkaniu poświęconym harcerstwu na wsi i w małych

miastach uczestniczyło 39 osób z 9 chorągwi. Komendantem konferencji była hm. Lucyna

Czechowska.

Cele konferencji:

a) wymiana doświadczeń i tzw. dobrych praktyk pomiędzy instruktorami pracującymi w środowiskach

wiejskich i małych miast,

b) zebranie materiału na temat specyfiki potrzeb kształceniowych takich środowisk harcerskich,

c) wypracowanie programu pozyskiwania kadry spośród osób dorosłych, w tym opracowanie standardów

kursów przewodnikowskich dla nauczycieli i kleryków.

Konferencja nie miała na celu bezpośredniego szkolenia osób dorosłych do funkcji drużynowych.

Ramowy program konferencji:

9.30-10.00 Rejestracja uczestników konferencji

10.00-10.05 Rozpoczęcie konferencji

10.05-10.45 Referaty wprowadzające do tematu: - Harcerstwo na wsi i w małych miastach w liczbach (na podstawie danych statystycznych) - Harcerstwo a szkoła. Partnerzy w wychowaniu - Prawdziwe przypadki z życia wiejskiej drużyny harcerskiej

10.45-17.00 KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST 10.45-13.15 Instruktor/drużynowy w środowiskach

wiejskich i małomiasteczkowych MODUŁ NAUCZYCIELE MODUŁ KLERYCY

Dotychczasowe doświadczenia w kształceniu nauczycieli do funkcji drużynowych

Klerycy i księża jako potencjalni drużynowi w środowiskach wsi i małych miast

13.15-14.00 Obiad

14.00-17.00 Specyfika pracy w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych

Wypracowanie programu pozyskiwania kadry z grona nauczycieli

Wypracowanie programu pozyskiwania kadry związanej z Kościołem Katolickim

17.00-18.00 Wspólne podsumowanie konferencji

18.00-19.00 Msza święta

2

Koncepcja programowa modułów:

Konferencja została przeprowadzona w formie warsztatowej, zakładającej jak najaktywniejszy udział

uczestników. Program konferencji był podzielony na moduły, które odbywały się równolegle.

KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK skierowany był do wszystkich instruktorów pracujących na co dzień w

środowiskach wiejskich i małych miast lub z nimi (drużynowych, szczepowych, namiestników), w tym

nauczycieli już pełniących funkcje instruktorskie.

Moderator modułu KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK: phm. Kamila Kolaska

KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST skierowany był w pierwszej kolejności do

chorągwianych szkół instruktorskich, chorągwianych i hufcowych zespołów kadry kształcącej oraz

wszystkich innych instruktorów zaangażowanych w kształcenie zarówno dorosłych, jak i młodzieży ze

środowisk wiejskich i małych miast. Ponadto, uczestnikami modułu KLERYCY byli także harcerscy

kapelani oraz członkowie harcerskich kręgów kleryckich.

Moderatorzy modułu NAUCZYCIELE: hm. Jolanta Szadkowska, hm. Lucyna Szypulska-Kamyk

Moderatorzy modułu KLERYCY: hm. Lucyna Czechowska, ks. pwd. Marcin Staniszewski

Referaty wprowadzające:

Moduły warsztatowe poprzedziły trzy referaty wprowadzające do tematu.

HARCERSTWO NA WSI I W MAŁYCH MIASTACH W LICZBACH, opracowany na podstawie danych

statystycznych z systemu ewidencji ESHD, miał na celu przedstawienie porównania drużyn miejskich i

wiejskich pod względem ilości, stosunku jednostek koedukacyjnych do dysedukacyjnych oraz płci i wieku

drużynowych. Załącznik nr 1.

Prelegent: pwd. Anna Bielawiec-Osińska

HARCERSTWO A SZKOŁA. PARTNERZY W WYCHOWANIU skupiony wokół prawnych ram współpracy

ZHP i MEN, elementów Harcerskiego Systemu Wychowawczego zawartych w podstawie programowej

kolejnych etapów edukacyjnych oraz możliwości jakie stwarza przed nauczycielem podjęcie się funkcji

harcerskiego drużynowego. Załączniki nr 2 i 3.

Prelegent: hm. Lucyna Szypulska-Kamyk

PRAWDZIWE PRZYPADKI Z ŻYCIA WIEJSKIEJ DRUŻYNY HARCERSKIEJ był relacją drużynowej 51

DSH „Pomarańczarnia” (51 Szczep Harcerski "Pomarańczowy" ze Zdziechowy) z niezwykłego harcerskiego

wyzwania – wyprawy nad brzeg oceanu dla odnowienia Przyrzeczenia Harcerskiego, jakiego podjęło się

jedno ze środowisk wiejskich naszego kraju.

Prelegent: pwd. Katarzyna Zaremba

3

I Wnioski z modułu KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK:

Moduł KIERMASZ DOBRYCH PRAKTYK cieszył się największym zainteresowaniem uczestników konferencji

– wzięło w nim udział 16 osób. Moduł wypracował wiele wniosków, w tym zestawienie kwestii, z jakimi

na wsi jest harcerstwu łatwiej/trudniej niż w mieście, zbiór problemów, na jakie instruktorzy na wsi

mogą natrafić oraz przede wszystkim typowe problemy wraz z przykładowymi sposobami na radzenie

sobie z nimi.

PROBLEMY INSTRUKTORÓW NA WSI I W MAŁYCH MIASTACH:

Aby móc pomóc środowiskom harcerskim pracującym na wsi i w małych miastach trzeba położyć nacisk

na kadrę – zrozumieć, jakie problemy spotykają instruktorów i próbować im przeciwdziałać.

PROBLEMY TYPOWE DLA WSZYSTKICH INSTRUKTORÓW

ZHP (TAKŻE TYCH DZIAŁAJĄCYCH NA WSI):

PROBLEMY TYPOWE DLA INSTRUKTORÓW PRACUJĄCYCH

NA WSI

PROBLEMY ZWIĄZANE Z GODZENIEM PRZEZ INSTRUKTORA RÓŻNYCH RÓL SPOŁECZNYCH

- jeśli instruktor jest studentem to w czasie ferii wypada mu sesja; - w klasach maturalnych brak czasu (bo korepetycje); - ciężkie wybory: rodzina- dziecko czy drużyna?; - brak wsparcia w najbliższym środowisku: rodzice, partner, znajomi, współpracownicy; - za dużo obowiązków; - praca/studia w weekendy, a gdzie czas na biwaki?.

- godzenie funkcji wychowawcy klasy z funkcją drużynowego bywa problematyczne; - studiowanie w miastach oddalonych od środowiska działania drużyny.

PROBLEMY ZWIĄZANE Z RODZICAMI, SZKOŁĄ DZIAŁANIA

- uprzedzenia ze strony środowiska; - nieprzychylność dyrekcji szkoły.

- szkoła nie jest przychyla instruktorom pochodzącym spoza niej; - rodzice dzieci często nie mają zaufania do młodych drużynowych, a wszyscy starsi wyjeżdżają na studia poza środowisko działania drużyny;

PROBLEMY Z HARCERSKĄ STRUKTURĄ

- biurokracja (dużo wypełniania papierów, załatwiania).

- hufiec bardziej współpracuje z instruktorami z miasta niż ze wsi; - brak wsparcia ze strony Komendy Hufca, która z reguły jest daleko i nie rozumie z jakimi problemami borykają się instruktorzy środowisk wiejskich; - brak w Hufcu polityki wspierającej integrację drużyn miejskich i wiejskich; - brak odpowiednich, dostosowanych dla potrzeb instruktorów ze wsi kursów drużynowych.

PROBLEMY ZE STOSOWANIEM METODY HARCERSKIEJ W PRAKTYCE

- zbyt mało środków finansowych na działalność drużyny; - brak chęci do pracy społecznej w harcerstwie (wypalenie się) wielu osób;

- brak starszych, doświadczonych instruktorów, którzy mogli by wspierać młodych radą i doświadczeniem; - pełnienie funkcji bez

4

- nieumiejętność planowania własnego czasu; - niedojrzałość młodych instruktorów.

odpowiedniego przygotowania do niej; - brak ciągu wychowawczego (często w jednej drużynie są dzieci ze wszystkich 4 grup wiekowych bo jest tylko jedna drużyna w okolicy); - ciężko znaleźć i wychować następcę; - kształcenie młodej kadry przez młodzież (przydali by się doświadczeni ludzie, a nie tylko kształceniowcy-teoretycy); - brak osób w wieku umożliwiającym dołączenie do kadry (każda osoba powyżej 16 lat ma już funkcję: przybocznego, zastępowego); - prowadzenie drużyny w innej miejscowości (często z dużej odległości); - dojazdy do szkoły utrudniają prowadzenie regularnych zbiórek; - brak drużyn nieprzetartego szlaku.

KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI JEST ŁATWIEJ/TRUDNIEJ NIŻ W MIEŚCIE:

Kluczem do efektywnego działania i wspierania działania harcerstwa na wsi i małych miastach jest

zrozumienie, iż nie jest ono gorsze, a inne od harcerstwa w wielkich miastach. Można wymienić

zarówno sprawy, z którymi instruktorom ze takich środowisk łatwiej jest sobie poradzić, jak i te, które są

na wsiach dużo trudniejsze. Wypracowany podczas modułu zestaw takich „kwestii” zamieszczony jest

poniżej.

KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI JEST ŁATWIEJ NIŻ W MIEŚCIE

KWESTIE Z JAKIMI HARCERSTWU NA WSI JEST TRUDNIEJ NIŻ W MIEŚCIE

NASTAWIENIE DZIECI + dzieciaki są chętne do wstępowania do harcerstwa, na nabory przychodzi sporo osób

- trudność z zaakceptowaniem harcerzy przez rówieśników (zasada, że harcerz nie pije i nie pali nie jest popularna wśród młodzieży, która żyjąc w małej społeczności może wywierać i często wywiera na harcerzy presję)

+ należeć do harcerstwa to „coś” (dzieci chętniej chodzą w mundurze itp.)

- młodzież nie chce wstępować, bo woli palić, imprezować, nie chce wymagać od siebie (harcerstwo jest za trudne, łatwiej być w kole turystycznym itp.)

+ harcerstwo wzbudza ambicje, młodzi ludzie chcą dalej się uczyć, a nie zostawać na wsi i żyć tak jak ich rodzice, dziadkowie

- dzieci zaczynają się sprzeciwiać rodzicom, bo poznają inne ideały niż te, w których dotąd się wychowywały (np. rodzice chcą by dziecko zostało na gospodarstwie, a ono chce się dalej uczyć by być „kimś lepszym”)

+ młodzież na wsi podobno jest mniej zepsuta niż w mieście (ale niestety i to się zmienia)

- młodzież jest bardziej podatna na wszelkie wpływy

+ harcerki są aktywne w drużynie, szkole i parafii - te same osoby maja sporo obowiązków, często nie dają rady, muszą z czegoś zrezygnować

+ dzieci podchodzą bardziej poważnie do harcerstwa i są zdolne do poświęceń (przyjeżdżają/przychodzą na zbiórki nawet kilka

- nie ma problemu z zachęceniem do harcerstwa dzieci w wieku zuchowym i harcerskim, ale im dalej tym trudniej (szczególnie, iż szkoły

5

kilometrów) kolejnych poziomów edukacji często są w różnych miejscowościach)

+ będąc w kadrze jest się „kimś” (dzieciaki są uległe na działanie autorytetu drużynowego)

+ młodzi ludzie są przyzwyczajeni do trudności, poświęcenia, wysiłku, słowności

NASTAWIENIE RODZICÓW

- rodzice traktują harcerstwo jak zabawę i gdy dzieci idą do liceum każą im „się wypisywać”, bo szkoda czasu

- rodzice sprzeciwiają się zbytniemu „edukowaniu” dzieci, wobec których mieli już swoje plany

- rodzice za bardzo wyręczają dzieci, ma się czasami wrażenie, że rodzicom bardziej zależy niż dzieciom,

NASTAWIENIE SOJUSZNIKÓW (SZKÓŁ, PARAFII ITP.) I ŚRODOWISKA DZIAŁANIA

+ łatwiej jest uzyskać miejsce na harcówkę

- ludzie uważają, ze tylko to, co prowadzą nauczyciele jest dobre, nie rozumieją jak młodzież może wychowywać dzieci? Przecież to „gówniarze”!

+ szkoły, parafie na ogół są bardzo przychylne i chcą by na ich terenie działały drużyny

- teraz jest także na wsi spora konkurencja kół, klubów zainteresowania, w których tyle się nie wymaga co w harcerstwie

+ gminy pomagają finansowo (np. załatwiając darmowy transport na obóz)

- dużo osób odchodzi, bo harcerstwo jest dla nich za drogie (zakup munduru, koszt wyjazdów)

+ Koło Przyjaciół Harcerstwa – pomaga w naprawach, przejazdach, interesuje się co się z dziećmi dzieje

- rzadko działa KPH

- na wsi każdy wszystko o Tobie wie, będąc instruktorem stajesz się osobą publiczną

NASTAWIENIE WŁADZ HARCERSKICH

- małe zaangażowanie i pomoc władz odgórnych: Chorągwi, Związku (brakuje instruktorów, którzy by przyjeżdżali i pomagali)

- nie ma lokalnych instruktorów, brak kadr pod Hufce

INNE CZYNNIKI + tworzenie tradycji harcerskich - drużyny działają krótko, nie ma ciągłości

+ otwartość i szczerość mieszkańców wsi, która wpływa na lepsze wyniki harcerskiej pracy wychowawczej

- brak środków finansowych na działalność na wsi (wyjazdy są drogie i wiele osób nie jest na nie w stanie pojechać, trudno zrobić obóz)

+ większość zbiórek jest w lesie, w terenie - rzadko zbiórki odbywają się w miastach

+ „Na wsi kultura chrześcijańska jest bardziej żywa i aktywniej kultywowana i to ułatwia przekazanie im pewnych wartości, które są zawarte w idei harcerskiej”

- ciężko jest zorganizować obóz, bo w czasie wakacji dzieci z gospodarstw pomagają swoim rodzicom podczas żniw i wykopek

+ jest trudno, ale wyniki pracy instruktorskiej są bardzo widoczne

- brakuje kadry, co ktoś nadaje się do kadry to wyjeżdża ze wsi do dużego miasta na studia lub idzie do pracy i nie ma czasu

+ młodzi ludzie mają szanse być wodzami, zarządzać, zyskują dobrą praktykę

- wiele harcerek ze wsi nie posiada munduru, co może powodować, że mogą czuć się biedniejsze, gorsze

+ dla polskiej młodzieży wiejskiej harcerstwo często bywa jedyną szansą na wyjście poza rutynę codziennych obowiązków w gospodarstwach

- trudności w pozyskaniu sprzętu na biwak, obóz

6

domowych, poznanie ludzi, świata

+ harcerstwo to często jedna z nielicznych możliwości rozrywki, częstszego, pozaszkolnego kontaktu z rówieśnikami

+ dla młodych jest to etap w życiu, dzięki harcerstwu odnajdują się w społeczności lokalnej

TYPOWE PROBLEMY ŚRODOWISK WIEJSKICH ORAZ SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI:

TYPOWE PROBLEMY ŚRODOWISK WIEJSKICH

SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z NIMI

1. Drużynowi wyjeżdżają na studia lub są pochłonięci przygotowaniem do matury

a) racjonalne planowanie rozwoju kadry (wychowanie następcy) b) hufiec powinien stwarzać możliwości do dalszego rozwoju byłych drużynowych

2. Brak wsparcia „we własnym środowisku” (rodzina, znajomi, gmina)

a) nie zamykanie świata harcerskiego na bliskie nam osoby b) warto rozmawiać i szukać kompromisu c) „nie wstydźmy się i róbmy to co kochamy” d) warto przełamywać stereotypy dotyczące harcerstwa

3. Biurokracja a) biurokracje trzeba zaakceptować (trzeba znać konsekwencje nie przestrzegania lub „obchodzenia” przepisów) b) warto wyznaczyć osoby, które są ekspertami w tej dziedzinie

4. Dojazdy do szkoły (miejsca zbiórek) a) dofinansowanie transportu przez gminę, dyrektora szkoły b) dyżury rodziców

5. Harcerstwo a praca zawodowa instruktora?

a) opiekun jest zwolniony z opłaty lub płaci mniej

6. Problemy z rodzicami a) podstawa to bezpośredni kontakt z rodzicem, aby rodzic znał drużynowego: - dzień otwarty dla rodziców na obozie (np. udział rodziców w zajęciach) - organizacja rajdu/biwaku dla rodziców - pokazanie planu pracy drużyny

7. Brak funduszy, trudności z uzyskaniem dofinansowań (prawie wszystkie działania zależą od naszych nakładów finansowych)

a) szukanie sojuszników: - wsparcie rodziców - współpraca: z parafią, wójtem, leśniczym, fundacjami b) akcje zarobkowe (pakowanie zakupów hipermarkecie, akcja 1%, pomoc przy organizacji festynów np. sprzedaż ciast, akcja znicz, sprzedaż kartek bożonarodzeniowych i wielkanocnych) c) pisanie projektów (młodzież w działaniu, wyrównywanie szans) d) poszukiwanie sponsorów (np. współpraca z PKP- darmowe przejazdy za noszenie koszulek podczas wyjazdu, e) korzystanie z pomocy np. Caritas (darmowe obiady podczas biwaku, rajdu), MOPS f) udział w kampaniach np. profilaktyka antyalkoholowa tzw. „kapslowe”

8. Hufiec współpracuje z instruktorami z miasta

a) zbiórka instruktorów raz w miesiącu b) nie można zapomnieć o samorozwoju (konferencje, zloty, kursu doszkalające)

9. Nieprzychylność dyrektorów szkół a) wysyłanie kartek do dyrekcji ze wszelkich wyjazdów b) pomoc przy organizacji np. apelu, festynu

7

c) promowanie szkoły na zewnątrz (pomoc przy organizacji drzwi otwartych) d) utrzymywanie stałych kontaktów z dyrektorem (dostarczanie planu pracy drużyny) e) musimy pamiętać: „Każde działanie to dwustronna współpraca”

10. Problemy z kształceniem harcerzy, brak doświadczonych instruktorów, zbyt mało praktyki na kursach

a) szkolenia, kursy b) nawiązanie kontaktu z instruktorami z innej chorągwi c) reforma kształcenia w ZHP

8

I Wnioski z modułu KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST – NAUCZYCIELE

Moduł NAUCZYCIELE pomimo, iż był najmniej liczny (7 osób) zdołał wypracować wskazania do standardu

kursu przewodnikowskiego dla nauczycieli oraz generalne wnioski w kontekście sposobów pozyskiwania

nauczycieli do pracy w ZHP.

WNIOSKI ODNOŚNIE SPOSOBÓW POZYSKIWANIA NAUCZYCIELI DO PRACY W ZHP:

1. W małych miejscowościach do 5 tys. mieszkańców oraz na wsiach konieczne jest pozyskiwanie

nauczycieli do funkcji drużynowych lub ewentualnie opiekunów gromad i drużyn.

2. Należy opracować w hufcach system pozyskiwania nauczycieli, przygotowania ich do pełnienia

funkcji oraz dalszego wspierania w działaniu. Konieczna jest przy tym współpraca komendanta hufca z

dyrektorami szkół oraz stworzenie pozytywnego klimatu, wsparcia, zachęty z poziomu kuratoriów i

MEN. Wskazane jest również docieranie w społecznościach lokalnych do ludzi aktywnych,

społeczników zainteresowanych pracą z dziećmi i młodzieżą.

3. Hufce powinny otrzymać wsparcie poprzez specjalnie opracowany standard kursu

przewodnikowskiego dla nauczycieli, uregulowania GK ZHP z MEN, ale same powinny je wdrażać oraz

projektować własne działania na swoim terenie w zależności od zdiagnozowanych potrzeb. Szczególnie

ważna jest tu współpraca z samorządami lokalnymi jako organami prowadzącymi szkół i przedszkoli.

4. Hufce powinny promować działalność wolontariacką drużynowych, instruktorów, a w tym

nauczycieli poprzez m.in. prasę i telewizję lokalną, nagrody w porozumieniu z dyrektorami szkół,

zaliczenie działań w ramach godzin „karcianych” nauczycieli, włączanie do planów rozwoju zawodowego.

5. W celu uniknięcia porzucania drużyn po ukończeniu stażu oraz mając na uwadze właściwą jakość

pracy metodą harcerską, konieczne jest podpisywanie z nauczycielami umów wolontariackich i

opisów funkcji (np. w konsultacji i za zgodą czy po porozumieniu z dyrektorem szkoły).

6. Konieczne jest wprowadzenie na wyższe uczelnie pedagogiczne zajęć z zakresu metody i

metodyk harcerskich. Wsparciem mogą być również warsztaty organizowane przez centra

doskonalenia nauczycieli oraz HZKK czy CHZKK. Konieczne jest wydawanie podwójnych dyplomów i

zaświadczeń: harcerskich i państwowych. Stąd konieczność współpracy z lokalnymi ośrodkami

doskonalenia nauczycieli i podpisanie stosownych umów.

7. Należy wesprzeć dyrektorów szkół w pozyskaniu wiedzy na temat harcerstwa poprzez dotarcie

przez organy i portale dla dyrektorów np. „Dyrektor szkoły”. Należy opracować poradnik dla dyrektorów

szkół (harcerstwo w pigułce).

8. Należy zachęcać rodziców do wsparcia działań harcerskich i zaangażowania się w działalność

gromad i drużyn. Proponuje się przygotowywanie warsztatów i krótkich form dla rodziców w

środowiskach.

9. Należy przełożyć język harcerski na język pedagogiki ogólnej lub ogólnie zrozumiały dla osób

niezrzeszonych.

10. System pozyskiwania nauczycieli powinien układać się w ciąg: pozyskiwanie, przeszkolenie, próba

instruktorska, wsparcie i kształcenie ustawiczne, satysfakcjonowanie.

11. Przy okazji wdrażania nowej propozycji programowej (robocza nazwa „regiony”), należy wzmocnić

9

lub odtworzyć struktury wsparcia drużynowych, w tym nauczycieli poprzez właściwe namiestnictwa i

kręgi instruktorskie.

12. Proponuje się przygotowywanie nauczycieli do pełnienia funkcji drużynowego lub opiekuna

drużyny, co wymaga innego sposobu ich przygotowania merytorycznego.

WSKAZANIA DO STANDARDU KURSU PRZEWODNIKOWSKIEGO DLA NAUCZYCIELI:

Kolorem czerwonym zaznaczono modyfikacje i uzupełnienia, zaś kolorem zielonym i przekreśleniem –

treści zbędne.

KURS PRZEWODNIKOWSKI DLA NAUCZYCIELI

I. CEL KURSU

Celem kursu jest przygotowanie członka ZHP do bycia instruktorem ZHP.

II. WYMAGANE TREŚCI ORAZ ZAMIERZENIA

TREŚCI Zamierzenia

Po kursie uczestnik będzie:

Podstawy wychowawcze (Informacyjnie + materiały)

„Podstawy wychowawcze ZHP” - znał dokument „Podstawy wychowawcze ZHP”

Cele, rola, misja ZHP, znaczenie harcerstwa w społeczeństwie (dla rodziny, szkoły, najbliższego środowiska, miasta...),

Kultywowanie tradycji i historii w systemie wychowawczym ZHP

- znał misję i cele działania ZHP, umiał przekładać je na działanie gromady/drużyny,

- miał świadomość kształtowania swoją postawą wizerunku ZHP, - potrafił wykorzystać historię i tradycję harcerską do działań

wychowawczych w ZHP, rozumie związane z tym szanse i zagrożenia,

Wiedza o ZHP

Statut ZHP – co to za dokument i jak jest zbudowany, struktura organizacji i miejsce w niej drużynowego i drużyny oraz prawa i obowiązki instruktora. (Informacja odnośnie Statutu w materiałach, szczegółowe omówienie Struktury organizacyjnej)

- potrafił korzystać ze Statutu ZHP, - zna strukturę ZHP, - wiedział, jaka jest rola instruktora w organizacji, jego prawa i obowiązki,

Podstawowe regulaminy – dotyczące mundurów, odznak i oznak, musztry i ceremoniału harcerskiego. (Szczegółowe zajęcia)

- znał zasady obowiązujące członków ZHP wynikające z regulaminu mundurowego,

- potrafi stosować zasady musztry i ceremoniału harcerskiego w pracy drużyny,

Ruch skautowy na świecie, podstawowe informacje o WOSM i WAGGGS.

Przynależność do skautingu. (Informacja w materiałach)

- miał świadomość przynależności harcerstwa do ruchu skautowego, - miał podstawową wiedzę na temat organizacji skautowych, do których

należy ZHP,

ZHP a szkoła - wiedział jak zorganizować współpracę gromady/drużyny ze szkołą, - znał różnice pomiędzy prowadzeniem zajęć dodatkowych, a prowadzeniem drużyny, - znał rolę instruktora – nauczyciela w szkole, - znał najważniejsze dokumenty regulujące współpracę pomiędzy ZHP a MEN,

Metoda harcerska

Elementy i cechy metody - znał elementy i cechy metody harcerskiej,

Rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży

- znał rozwój psychofizyczny, potrafił przełożyć go na pracę metodą harcerską na poszczególnych etapach tego rozwoju,

Metodyki grup wiekowych - znał główne założenia poszczególnych metodyk, - potrafił określić zastosowanie poszczególnych instrumentów

metodycznych,

Ciąg wychowawczy - szczepy - rozumiał znaczenie ciągu wychowawczego w procesie wychowania w ZHP;

10

- wiedział jak praca w szczepach wspiera funkcjonowanie ciągu wychowawczego;

System zastępowych, praca z funkcyjnymi

- znał rolę oraz zadania zastępowego i przybocznego, - znał sposób funkcjonowania małej grupy w drużynie, - umiał zaplanować kształcenie w drużynie,

Instruktor - wychowawca

Instruktor jako wychowawca i opiekun

- rozumiał treść Zobowiązania Instruktorskiego, - poznał system stopni harcerskich - umiał ułożyć próbę harcerską dla podopiecznych - umiał zaplanować i przygotować Przyrzeczenie Harcerskie zgodnie

z obrzędowością środowiska

Stopnie instruktorskie i praca w ZHP - wiedział, jakie uprawnienia państwowe wiążą się z rolą drużynowego,

- rozumiał, jak może połączyć awans zawodowy z rolą drużynowego, - potrafił zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie

instruktorskie, - rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się

Planowanie własnego rozwoju Stopnie instruktorskie, stopnie

harc., uprawnienia i odznaki Godzenie różnych ról społecznych

- potrafił wyznaczyć sobie cele życiowe - umiał zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie instruktorskie,

stopnie harcerskie, uprawnienia i odznaki - rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się

Warsztat pracy instruktora Literatura i media Formy doskonalące

- wiedział, gdzie szukać informacji o ważnych sprawach Związku, - umiał wzbogacić swój warsztat pracy korzystając z dostępnych

środków,

Bezpieczeństwo

Odpowiedzialność instruktora (drużynowego)

Podstawy prawne działalności instruktora (w zakresie prawa państwowego i Związkowego),

Zasady bezpieczeństwa podczas imprez i biwaków,

Zasady higieny pracy.

- znał konsekwencje odpowiedzialności prawnej za podopiecznych - znał podstawy prawne działalności gromady/drużyny i

drużynowego, umiał znaleźć potrzebne mu w tym zakresie informacje

- umiał znaleźć przepisy dotyczące organizacji imprez, biwaków, obozu

- umiał zorganizować bezpieczne zajęcia dla swoich podopiecznych, przewidzieć potencjalne sytuacje niebezpieczne dla zdrowia oraz życia,

- umiał zachować się podczas wypadku - znał zasady higieny pracy z dziećmi i młodzieżą.

Podstawy planowania pracy

Planowanie krótko- i długoterminowe (tylko pokazać różnice między planowaniem w szkole i harcerstwie oraz zapoznać z nomenklaturą harcerską)

- rozumiał potrzebę planowania, a szczególnie planowania pracy drużyny - znał zasady planowania (analiza sytuacji z uwzględnieniem potrzeb,

definiowanie celów, budowanie zadań, zasady organizacji czasu, ocena)

- potrafił wyznaczyć cele i zamierzenia oraz na ich podstawie zaplanować pracę.

Umiejętności interpersonalne zbędne

Komunikacja - znał czynniki wpływające na proces komunikowania się - umiał zachować się asertywnie, - umiał udzielić informacji zwrotnej i przyjąć krytykę

Funkcjonowanie w grupie Bycie liderem Umiejętność budowania grupy Rozwiązywanie konfliktów

- umiał zdefiniować rolę instruktora – jako lidera - wiedział, jakie cechy i umiejętności wyróżniają lidera - wiedział jakie procesy zachodzą w grupie - wiedział, jakie jest znaczenie konfliktu w grupie - umiał radzić sobie z podstawowymi sytuacjami konfliktowymi

Motywowanie - rozumiał potrzebę motywowania, - potrafił przeprowadzić rozmowę motywującą, - wiedział, z jakich instrumentów metodycznych może skorzystać

jako drużynowy w motywowaniu swoich podopiecznych,

Hufiec jako wspólnota (omawiane razem ze strukturą)

Współtworzenie wspólnoty hufcowej przez jednostki organizacyjne i kadrę

Funkcjonowanie w zespole instruktorskim lub wędrowniczym

Namiestnictwo

- wiedział, na czym polega rola drużyn oraz kadry w budowie wspólnoty hufcowej,

- potrafił współdziałać w grupie instruktorów przy realizacji zadań, - wiedział, jakie zespoły instruktorskie mogą mu udzielić wsparcia, - znał rolę namiestnictwa,

Sojusznicy gromady /drużyny

Kontakt z rodzicami i dyrekcjami szkół – pozyskiwanie sojuszników; Ruch Przyjaciół Harcerstwa; promocja drużyny i harcerstwa w środowisku

- wiedział, gdzie szukać sojuszników w pracy wychowawczej, - był świadomy roli rodziców jako najważniejszych partnerów w

wychowaniu ich dzieci, - potrafił przeprowadzić spotkanie z rodzicami, - wiedział, jak pozyskać sojuszników w szkole, na osiedlu, w

11

Znaczenie dobrej promocji dla działalności drużyny

Formy promowania drużyny

środowisku działania, - rozumiał rolę i znał formy promocji harcerstwa w środowisku lokalnym, - znał drogę służbową w kontaktach z sojusznikami,

Dokumentacja

Instrukcja gromady i drużyny Książka pracy drużyny w tym ESHD Zasady prowadzenia korespondencji Dokumentacja finansowo-gospodarcza (Drużyna – gdzie ją zarejestrować)

- rozumiał zasadność prowadzenia dokumentacji w drużynie, - wiedział jak może korzystać z Elektronicznego Systemu Harcerskich

Danych - znał zasady i organizację działania gromady i drużyny, - potrafił dopełnić formalności związanych z założeniem drużyny, - potrafił prowadzić dokumentację drużyny (książkę pracy,

korespondencję), - potrafił prowadzić dokumentację finansowo-gospodarczą drużyny, - znał zasady ochrony danych osobowych,

Finanse i gospodarka drużyny

Przepisy finansowe dotyczące drużyny – regulamin wydany przez GK, stosowanie przepisów w konkretnym hufcu,

Akcje zarobkowe – aspekty prawne, pomysły na akcje zarobkowe dla różnych grup wiekowych,

Składka członkowska – znaczenie wychowawcze,

Wychowanie gospodarcze,

- rozumiał przepisy znajdujące się w obowiązujących regulaminach dotyczących działalności finansowej drużyny,

- potrafił prowadzić finanse drużyny w sposób wymagany w danym hufcu, - potrafił znaleźć dla swojej środowiska harcerskiego odpowiedni sposób

prowadzenia akcji zarobkowej, - potrafił pracować ze składką członkowską: znał cel jej zbierania, potrafił

używać jej jako instrumentu do wychowania gospodarczego w drużynach, zna sposoby zbierania składki,

- potrafił prowadzić w drużynie wychowanie gospodarcze,

Program

Harcerskie formy pracy Wyjazdowe formy pracy podczas

roku szkolnego oraz HAL i HAZ

- znał harcerskie formy pracy oraz umiał dobrać je do poszczególnych grup wiekowych, - umiał zaplanować i przygotować grę terenową,

- znał regulaminy i przepisy BHP obowiązujące na koloniach/obozach, - znał podstawowe zasady organizacji wypoczynku dzieci i

młodzieży podczas roku szkolnego oraz HAL i HAZ.

Propozycje programowe ZHP - znał aktualne propozycje programowe Głównej Kwatery oraz swojej chorągwi/hufca, - umiał dobrać propozycje programowe do potrzeb własnej drużyny,

Techniki harcerskie - znał i potrafił zastosować podstawowe techniki harcerskie,

Zasady dobrej zbiórki - znał zasady dobrej zbiórki,

Obrzędowość, harcerski styl, piosenki i pląsy

- umiał zbudować obrzędowość drużyny, - znał najpopularniejsze piosenki harcerskie i pląsy, - rozumiał co oznacza „harcerski styl”.

III. WSKAŹNIKI ORGANIZACYJNE

1. Wymagania wobec uczestników:

minimalny wiek – co najmniej 16 lat (rocznikowo)

minimalna liczba uczestników – 10

zalecana wielkość maksymalna drużyny kursowej – 20

2. Wymagania wobec kadry:

komendant kursu – posiada odznakę kadry kształcącej,

komenda kursu (przygotowująca kurs i obecna podczas trwania kursu) – co najmniej w stopniu przewodnika,

liczba kadry (komendant i inni członkowie komendy) – minimum 1 osoba na 5 uczestników.

3. Inne sprawy organizacyjne

Wskazówki dotyczące sposobu organizacji kursu: w sposób ciągły (jeżeli brak takich możliwości – to weekendowo); wskazane jest

wykorzystanie wielu form pozwalających kursantom na prawdziwe „przeżycie” kursu. Podsumowanie kursu winno uwzględniać

przeprowadzenie indywidualnych rozmów instruktorskich.

Czas trwania kursu: minimum 5 dni (ewentualnie minimum trzy weekendy); ogółem minimum 45 h.

Wskazówki w sprawie e-learningu: zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.

Dyplomy:

- Kursanci, którzy spełnili warunki niezbędne do ukończenia kursu, otrzymują dyplom ukończenia kursu. Pozostali uczestnicy otrzymują

dyplom uczestnictwa w kursie (nie oznacza pozytywnego ukończenia kursu).

- Wystawiane są dwa dyplomy ukończenia: wewnętrzny (z nazewnictwem ZHP) i zewnętrzny (z nazewnictwem zrozumiałym poza

organizacją).

12

- Na dyplomach należy umieścić następujące dane: imię, nazwisko oraz numer PESEL kursanta, numer dyplomu, imię i nazwisko

komendanta kursu, numer jego OKK, nazwę zespołu organizującego kurs, treści i liczbę godzin trwania kursu z określeniem

procentowym liczby godzin zajęć zrealizowanych w e-learningu.

- Treści na dyplomie z sugerowaną liczbą godzin w blokach:

Dyplom wewnętrzny Dyplom zewnętrzny

KURS PRZEWODNIKOWSKI KURS WYCHOWAWCÓW HARCERSKICH

Podstawy wychowawcze – 1 h Wiedza o ZHP – 8 h Metoda harcerska – 7 h Instruktor – wychowawca – 8 h Bezpieczeństwo – 3 h Podstawy planowania pracy – 1 h Umiejętności interpersonalne – 10 h Hufiec jako wspólnota – 1 h Sojusznicy gromady/drużyny – 2 h Dokumentacja – 3 h Finanse i gospodarka drużyny – 3 h Program – 11 h

Podstawy wychowawcze ZHP Wiedza o ZHP Metoda wychowawcza ZHP Lider-wychowawca Zasady bezpieczeństwa w pracy z młodzieżą Podstawy planowania pracy Umiejętności interpersonalne Działanie struktur powiatowych ZHP Współpraca z podmiotami wspierającymi prace NGO w

środowisku działania Dokumentacja podstawowych jednostek ZHP Finanse i gospodarka podstawowych jednostek ZHP Letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzieży Program podstawowych jednostek ZHP

Razem – 45h

Sprawy formalne związane z organizacja kursu: kursy organizuje zespół na poziomie hufca, kadrę mianuje komendant hufca,

komendant kursu wydaje dyplomy (w tym zewnętrzne), komendant hufca publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs. Jeżeli

jest to kurs prowadzony przez zespół międzyhufcowy, to kadrę mianuje komendant chorągwi, komendant kursu wydaje dyplomy (w tym

zewnętrzne), komendant chorągwi publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs.

Dokumentacja: program kursu jest przed kursem zatwierdzany przez szefa HZKK lub MHZKK oraz przesyłany do wiadomości ChZKK;

po kursie trafia do archiwum hufca dokumentacja: program, ocena i podsumowanie kadry, ocena uczestników, konspekty zajęć, lista

uczestników z numerami dyplomów, zestawienie wpływów i wydatków.

4. Warunki ukończenia kursu:

aktywny udział uczestników we wszystkich zajęciach;

wykonanie dodatkowego zadania lub zadań zleconych przez komendę kursu.

5. Ewaluacja:

prowadzona przez uczestników: ocena całego kursu (opcjonalnie ocena każdych zajęć lub całego dnia);

prowadzona przez kadrę: podsumowanie całego kursu (łącznie z podsumowaniem ocen uczestników) w formie pisemnej jako ostatni

dokument kursowy;

wskazane jest przeprowadzenie dalszej ewaluacji po pół roku i po roku od daty przeprowadzenia kursu – badanie, jak wiedza zdobyta

na kursie jest wykorzystywana przez kursantów.

13

III Wnioski z modułu KSZTAŁCENIE NA RZECZ WSI I MAŁYCH MIAST – KLERYCY

Moduł KLERYCY zgromadził 11 osób. Owocem spotkania był katalog argumentów „za” i „przeciw”

pełnieniu przez młodych księży funkcji drużynowego, oraz zbiór pomysłów na niwelowanie argumentów

„przeciw”. Udało się także prześledzić pod kątem specyfiki kleryków standardy kursu

przewodnikowskiego i kursów drużynowych poszczególnych metodyk oraz ułożyć kompleksowy program

kształcenia kleryków skupionych w HKK do podjęcia się funkcji drużynowych w ZHP.

ARGUMENTY „ZA” I „PRZECIW” PEŁNIENIA FUNKCJI DRUŻYNOWEGO PRZEZ MŁODYCH KSIĘŻY

Zanim rozpocznie się rekrutowanie kadry spośród wyjątkowej grupy społecznej, jaką tworzą klerycy i

księża należy pochylić się nad ewentualnymi „za” i „przeciw” takiego rozwiązania. Poniższa tabelka

zawiera zbiór takich argumentów, wzbogaconych o pomysły na to, jak radzić sobie z potencjalnymi

minusami pracy harcerskiej księży.

ARGUMENTY „ZA” PEŁNIENIEM FUNKCJI DRUŻYNOWEGO PRZEZ MŁODYCH KSIĘŻY

PLUSY DLA JEDNOSTKI WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI

PLUSY DLA ORGANIZACJI WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI MŁODYCH KSIĘŻY

+ rozwój osobowości, otwartości na innych + wiedza i umiejętności:

przygotowanie pedagogiczne

zdobyte i potwierdzone uprawnienia

hobby

dostęp do specjalistów i instytucji

+ kształcenie samodyscypliny + duszpasterstwo – opieka i wychowanie duchowe i przygotowanie kadry do takich funkcji

+ nawiązywanie nowych znajomości, które mogą się później przydać także w pracy duszpasterskiej

+ znajomość środowiska działania i jego potrzeb pozwala na lepsze działanie istniejących i zakładanie nowych jednostek

+ możliwości dotarcia do młodzieży + wykorzystanie sprawdzonych metod duszpasterskich i przełożenie ich do organizacji (w ramach metody harcerskiej) i na odwrót

+ lepsza znajomość problemów młodzieży + środki trwałe, np. salki, pomieszczenia

+ pogłębienie tożsamości narodowej

+ kształcenie warsztatu pracy z młodzieżą

+ ciekawa forma spędzania czasu

+ okazja do poznawania świata

+ okazja do wymiany doświadczeń

ZAGROŻENIA DLA JEDNOSTEK WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI ORAZ KONTRARGUMENTY

1. Zaniedbanie pracy z innymi grupami działającymi przy parafii

a) grafik b) działanie systemem zastępowym – ksiądz nie musi być zawsze obecny

2. Ciągłe wyjazdy, nieobecność w duszpasterstwie a) dobra kadra w drużynie, praca z przybocznymi

3. Ksiądz powinien być dla wszystkich – dlaczego ma wyróżnić jedną grupę (organizację)

a) wszystko zależy od postawy księdza

4. Przeciągające się zbiórki, zabierające księdzu czas potrzebny do przygotowania się do porannej mszy

a) przestrzeganie rygoru czasowego b) ćwiczenie samodyscypliny

5. Zmiany parafii – kto przejmie drużynę po wyjeździe księdza?

a) kształcenie następcy od początku istnienia drużyny b) współpraca ze szkołą, jakimś nauczycielem, który w razie czego pomoże zachować ciągłość w

14

jednostce

6. Brak miejsca do przeprowadzania zbiórek (w małych parafiach)

a) salka b) szkoła c) remiza d) GOK e) MDK

ZAGROŻENIA DLA ORGANIZACJI WYNIKAJĄCE Z PRZYNALEŻNOŚCI KSIĘŻY ORAZ KONTRARGUMENTY

1. Wyznaniowy charakter drużynowego w organizacji nie wyznaniowej

a) wychowanie duchowe jest ponad wyznaniami b) dobrowolna przynależność do organizacji oraz konkretnej jednostki

2. Małe doświadczenie praktyczne księdza – drużynowego

a) zdobycie umiejętności praktycznych podczas kursów b) zdobycie umiejętności praktycznych poprzez współpracę KKH z drużynami świeckimi

3. Zmiany parafii – kto przejmie drużynę po wyjeździe księdza?

a) wychowywanie następcy od początku działania drużyny b) bieżące kształcenie kadry

4. Brak czasu w weekendy a) prowadzenie zbiorek w tygodniu b) organizowanie dwudniowych biwaków (piątek - sobota) c) organizowanie biwaków z innymi jednostkami, których opiekunowie będą mogli przejąć obowiązki drużynowego – księdza w niedzielę

5. Dystans młodzieży do księdza a) ksiądz podczas zbiórek powinien mieć na sobie mundur, a nie sutannę b) otwartość względem młodych ludzi c) przełamywanie stereotypów i schematów związanych z księżmi

6. Problem godzenia różnych ruchów a) stworzenie grafiku działania różnych organizacji b) podział czasu pomiędzy organizacje c) nawiązanie współpracy między organizacjami d) stworzenie drużyny przy szkole, a nie przy parafii przez księdza

PROGRAM PRZYGOTOWANIA KLERYKÓW DO PEŁNIENIA FUNKCJI DRUŻYNOWYCH:

Celem programu jest przygotowanie kleryków skupionych w harcerskich kręgach kleryckich do pełnienia

funkcji drużynowego każdego pionu wiekowego (poza zuchowym) funkcjonującego w ZHP.

POTRZEBA SPOŁECZNA I KORZYŚCI WYPŁYWAJĄCE Z PROPONOWANEGO ROZWIĄZANIA:

Ponieważ gro młodych księży na pierwszą parafię trafia na wieś, gdzie dostaje za zadanie pracować z

ministrantami/scholą/KSM, a harcerstwo na wsiach i w małych miastach jest wysoce sfeminizowane

CSI pragnie zaproponować program, który przyniesie wymierne korzyści przyszłej posłudze kleryków -

harcerzy oraz Organizacji.

W wyniku wdrożenia programu wszyscy mogą zyskać:

kręgi - wsparcie metodyczne poprzez kursy organizowane specjalnie dla ich członków,

klerycy - umiejętności pracy metodą harcerską z młodzieżą,

ZHP – odpowiedzialną i przeszkoloną kadrę wychowawczą.

15

ZAŁOŻENIA PROGRAMU:

Program podzielony jest na część stacjonarną, odbywająca się w ramach zbiórek kręgu w ciągu każdego

roku harcerskiego i część wyjazdową, realizowaną podczas HAL na corocznych obozach kleryków i

kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP.

1. W ramach części stacjonarnej realizowane są modułowo wymagania kursów drużynowych:

harcerskich, starszoharcerskich i wędrowniczych (z naciskiem na SH i W).

2. Moduły odbywają się podczas zbiórek kręgów i prowadzone są przez kształceniowców (z kręgu, jeśli

takowy ich posiada lub z najbliższego ZKK).

3. Moduły kursów drużynowych nie powinny przekraczać 50% wszystkich organizowanych w seminarium

zbiórek harcerskich. Najlepiej, aby odbywały się w terminach lżejszych od nauki i nie obłożonych

nadzwyczajnymi obowiązkami w ramach posługi kleryckiej.

4. Poza dostosowaniem miejsca i czasu do specyfiki uczestników zajęcia nie powinny stracić swojego

kursowego charakteru (wraz z zadaniami kursowymi, weryfikacją wiedzy, elementami praktycznymi).

5. Moduły dotyczyć mogą albo kolejno każdej z metodyk albo poszczególnych elementów metody

harcerskiej w odniesieniu do wszystkich grup wiekowych. Cykl trzech metodyk powinien się zamknąć w

2 latach (akademickich).

6. Część wyjazdowa obejmuje wymagania kursu przewodnikowskiego i realizowana jest podczas HAL

na corocznych obozach kleryków i kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP.

7. Wskazane jest, żeby klerycy zdobywali zarówno stopnie harcerskie, jak i instruktorskie od momentu

wejścia do kręgu, tak, aby po wyjściu z seminarium każdy z nich był przynajmniej przewodnikiem.

8. W przypadku kleryków, którzy nie należą do kręgu kleryckiego, a chcą się przygotować do pełnienia

funkcji instruktorskich w ZHP powyższy program poprzedzony jest krótką formą wyjazdową (biwakową)

na której będzie możliwość zapoznania się z HSW oraz praktyką harcerskiego stylu życia (namioty,

ogniska itp.).

PROMOCJA PROGRAMU:

1. Kapelan ZHP na zlocie rektorów – promocja

2. Spotkania z klerykami, w których seminariach nie działają kręgi

3. Zaproszenia kierowane do wszystkich seminariów

4. Krótka forma promująca ZHP dla kleryków niezrzeszonych

5. Promocja kontynuacji działalności harcerskiej harcerzy i instruktorów po wejściu do seminariów

6. Zakładanie kręgów, a nie działanie, jako pojedyncze osoby

7. Współpraca kapelanów z duszpasterzami

WSPÓŁPRACA KRĘGÓW KLERYCKICH Z HUFCAMI I CHORĄGWIAMI:

1. Założeniem była współpraca kręgów kleryckich z chorągwiami i tak powinno od formalnej strony

zostać

16

2. Współpraca z hufcami od strony harcerskiej tam, gdzie seminarium działa w mieście siedziby hufca lub

w pobliżu (a do siedziby chorągwi jest dużo dalej)

3. W chorągwiach łatwiej jest zorganizować kształcenie kręgów

4. Problemem jest zdobywanie BOKK przez księży i kleryków, bo kursy są w weekendy

WSKAZANIA DLA STANDARDU KURSU PRZEWODNIKOWSIEGO DLA KLERYKÓW:

Kolorem czerwonym zaznaczono modyfikacje i uzupełnienia, zaś kolorem zielonym i przekreśleniem –

treści zbędne.

KURS PRZEWODNIKOWSKI DLA KLERYKÓW

I. CEL KURSU

Celem kursu jest przygotowanie kleryków skupionych w harcerskich kręgach kleryckich do bycia instruktorem ZHP oraz pełnienia funkcji

drużynowego po skończeniu studiów.

II. WYMAGANE TREŚCI ORAZ ZAMIERZENIA

TREŚCI Zamierzenia Po kursie uczestnik będzie:

Podstawy wychowawcze

„Podstawy wychowawcze ZHP” - znał dokument „Podstawy wychowawcze ZHP”,

Cele, rola, misja ZHP, znaczenie harcerstwa w społeczeństwie (dla rodziny, szkoły, najbliższego środowiska, miasta...)

Kultywowanie tradycji i historii w systemie wychowawczym ZHP

- znał misję i cele działania ZHP, umiał przekładać je na działanie gromady/drużyny,

- miał świadomość kształtowania swoją postawą wizerunku ZHP, - potrafił wykorzystać historię i tradycję harcerską do działań

wychowawczych w ZHP, rozumie związane z tym szanse i zagrożenia,

Wiedza o ZHP

Statut ZHP – co to za dokument i jak jest zbudowany, struktura organizacji i miejsce w niej drużynowego i drużyny oraz prawa i obowiązki instruktora

- potrafił korzystać ze Statutu ZHP, - zna strukturę ZHP, (to wymaganie powinno być zrealizowane

bardzo szczegółowo) - wiedział, jaka jest rola instruktora w organizacji, jego prawa i obowiązki,

Podstawowe regulaminy – dotyczące mundurów, odznak i oznak, musztry i ceremoniału harcerskiego

- znał zasady obowiązujące członków ZHP wynikające z regulaminu mundurowego,

- potrafi stosować zasady musztry i ceremoniału harcerskiego w pracy drużyny, (bardzo ważne, aby zrobić to w praktyce i przećwiczyć np. przeprowadzanie apelu)

Ruch skautowy na świecie, podstawowe informacje o WOSM i WAGGGS

Przynależność do skautingu

- miał świadomość przynależności harcerstwa do ruchu skautowego, - miał podstawową wiedzę na temat światowych organizacji skautowych,

których członkiem jest ZHP, (może być w formie pokazu multimedialnego)

Metoda harcerska

Elementy i cechy metody - znał elementy i cechy metody harcerskiej, (duży nacisk na tematy związane z metodą)

Rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży

- znał rozwój psychofizyczny, potrafił przełożyć go na pracę metodą harcerską na poszczególnych etapach tego rozwoju, (skrócone na zasadzie przypomnienia wiedzy ze studiów lub w ogóle pominięte)

Metodyki grup wiekowych - znał główne założenia poszczególnych metodyk, - potrafił określić zastosowanie poszczególnych instrumentów

metodycznych,

Ciąg wychowawczy – szczepy, związki drużyn

- rozumiał znaczenie ciągu wychowawczego w procesie wychowania w ZHP;

- wiedział jak praca w szczepach i związkach drużyn wspiera funkcjonowanie ciągu wychowawczego;

17

Instruktor - wychowawca

Instruktor jako wychowawca i opiekun Rola osobistego przykładu instruktora

- rozumiał treść Zobowiązania Instruktorskiego, - potrafił określić, na czym polega rola i postawa instruktora: jako

opiekuna oraz jako wychowawcy (posługującego się metodą harcerską),

- umiał określić wzór osobowy instruktora ZHP, - wiedział, na czym polega osobisty przykład instruktora w skutecznym

stosowaniu metody, - potrafił określić słabe i mocne strony własnego charakteru w kontekście

„bycia instruktorem” i potrafił wyznaczyć zadania do pracy nad sobą,

Planowanie własnego rozwoju Stopnie instruktorskie, stopnie harc.,

uprawnienia i odznaki Godzenie różnych ról społecznych

- potrafił wyznaczyć sobie cele życiowe - umiał zaplanować swój rozwój w oparciu o stopnie instruktorskie,

stopnie harcerskie, uprawnienia i odznaki (duży nacisk na ten temat) - rozumiał potrzebę dalszego kształcenia się - wiedział, jakie szanse i zagrożenia wynikają z łączenia roli

drużynowego i księdza, znał praktyczne przykłady z działalności księży-drużynowych

Warsztat pracy instruktora Literatura i media Formy doskonalące

- wiedział, gdzie szukać informacji o ważnych sprawach Związku, - umiał wzbogacić swój warsztat pracy korzystając z dostępnych

środków,

Bezpieczeństwo (w formie e-learningu przed kursem, a na kursie tylko 1h podsumowania)

Odpowiedzialność instruktora (drużynowego)

Podstawy prawne działalności instruktora (w zakresie prawa państwowego i Związkowego)

Zasady bezpieczeństwa podczas imprez i biwaków

Zasady higieny pracy

- znał konsekwencje odpowiedzialności prawnej za podopiecznych, - znał podstawy prawne działalności gromady/drużyny i drużynowego,

umiał znaleźć potrzebne mu w tym zakresie informacje, - umiał znaleźć przepisy dotyczące organizacji imprez, biwaków, obozu, - umiał zorganizować bezpieczne zajęcia dla swoich podopiecznych,

przewidzieć potencjalne sytuacje niebezpieczne dla zdrowia oraz życia, - umiał zachować się podczas wypadku, - znał zasady higieny pracy z dziećmi i młodzieżą,

Podstawy planowania pracy

Planowanie krótko- i długoterminowe - rozumiał potrzebę planowania, a szczególnie planowania pracy drużyny - znał zasady planowania (analiza sytuacji z uwzględnieniem potrzeb,

definiowanie celów, budowanie zadań, zasady organizacji czasu, ocena), (na podstawie planu pracy drużyny, nie abstrakcyjnie)

- potrafił wyznaczyć cele i zamierzenia oraz na ich podstawie zaplanować pracę,

Umiejętności interpersonalne

Komunikacja (raczej skrótowo) - znał czynniki wpływające na proces komunikowania się, - umiał zachować się asertywnie, - umiał udzielić informacji zwrotnej i przyjąć krytykę,

Funkcjonowanie w grupie Bycie liderem Umiejętność budowania grupy Rozwiązywanie konfliktów (nacisk na

tę część umiejętności interpersonalnych)

- umiał zdefiniować rolę instruktora jako lidera, - wiedział, jakie cechy i umiejętności wyróżniają lidera, - wiedział, jakie procesy zachodzą w grupie, - wiedział, jakie jest znaczenie konfliktu w grupie, - umiał radzić sobie z podstawowymi sytuacjami konfliktowymi,

Motywowanie (nacisk na tę część umiejętności interpersonalnych)

- rozumiał potrzebę motywowania, - potrafił przeprowadzić rozmowę motywującą, - wiedział, z jakich instrumentów metodycznych może skorzystać jako

drużynowy w motywowaniu swoich podopiecznych,

Hufiec jako wspólnota

Współtworzenie wspólnoty hufcowej przez podstawowe jednostki organizacyjne i kadrę

Funkcjonowanie w zespole instruktorskim lub wędrowniczym

Namiestnictwo

- wiedział, na czym polega rola drużyn oraz kadry w budowie wspólnoty hufcowej,

- potrafił współdziałać w grupie instruktorów przy realizacji zadań, - wiedział, jakie zespoły instruktorskie mogą mu udzielić wsparcia, - znał rolę namiestnictwa,

Sojusznicy gromady /drużyny

Kontakt z rodzicami i dyrekcjami szkół – pozyskiwanie sojuszników; Ruch Przyjaciół Harcerstwa; promocja drużyny i harcerstwa w środowisku

Znaczenie dobrej promocji dla działalności drużyny

Formy promowania drużyny Współpraca ZHP z Kościołem

- wiedział, gdzie szukać sojuszników w pracy wychowawczej, - był świadomy roli rodziców jako najważniejszych partnerów w

wychowaniu ich dzieci, - potrafił przeprowadzić spotkanie z rodzicami i utrzymywać z nimi stały

kontakt, - wiedział, jak pozyskać sojuszników w szkole, na osiedlu, w środowisku

działania, - rozumiał rolę i znał formy promocji harcerstwa w środowisku lokalnym, - znał drogę służbową w kontaktach z sojusznikami, - wiedział na podstawie jakich zasad i porozumień współpracuje

ZHP z Kościołem Katolickim i umiał je stosować w pracy drużyny

18

Dokumentacja

Instrukcja gromady i drużyny Książka pracy drużyny w tym ESHD Zasady prowadzenia korespondencji Dokumentacja finansowo-gospodarcza

- rozumiał zasadność prowadzenia dokumentacji w drużynie, - wiedział, jak może korzystać z Elektronicznego Systemu Harcerskich

Danych, - znał zasady i organizację działania gromady i drużyny, - potrafił dopełnić formalności związanych z założeniem drużyny, - potrafił prowadzić dokumentację drużyny (książkę pracy,

korespondencję), (nacisk na pisanie rozkazów) - potrafił prowadzić dokumentację finansowo-gospodarczą drużyny, - znał zasady ochrony danych osobowych,

Finanse i gospodarka drużyny

Przepisy finansowe dotyczące drużyny – regulamin wydany przez GK, stosowanie przepisów w konkretnym hufcu,

Organizacja biwaku Akcje zarobkowe – prawne aspekty,

pomysły na akcje zarobkowe dla różnych grup wiekowych,

Składka członkowska – znaczenie wychowawcze,

Wychowanie gospodarcze,

- rozumiał przepisy znajdujące się w obowiązujących regulaminach dotyczących działalności finansowej drużyny,

- potrafił prowadzić finanse drużyny w sposób wymagany w danym hufcu w ZHP

- potrafił zorganizować biwak pod kątem finansowo-organizacyjnym - potrafił znaleźć dla swojej środowiska harcerskiego odpowiedni sposób

prowadzenia akcji zarobkowej, - potrafił pracować ze składką członkowską: znał cel jej zbierania, potrafił

używać jej jako instrumentu do wychowania gospodarczego w drużynach, znał sposoby zbierania składki,

- potrafił prowadzić w drużynie wychowanie gospodarcze,

HALi HAZ

Rola obozu w życiu drużyny Podstawowe zasady organizacji kolonii

zuchowej / obozu harcerskiego

- wiedział, jaką rolę pełni obóz w życiu drużyny, - znał regulaminy i przepisy BHP, obowiązujące na koloniach/obozach, - znał podstawowe zasady organizacji wypoczynku dzieci i

młodzieży. - umiał tworzyć program i fabułę drużyny na obozie.

Techniki harcerskie

Terenoznawstwo Pionierka i zdobnictwo Przyrodoznawstwo

- potrafił posługiwać się różnymi rodzajami map, wyznaczać kierunki w terenie, posługiwać się kompasem/busolą,

- potrafił zbudować podstawowe urządzenia obozowe, wykonać totem i inne podstawowe elementy zdobnictwa obozowego,

- znał najpopularniejsze zioła oraz potrafił je odpowiednio wykorzystać

III. WSKAŹNIKI ORGANIZACYJNE

1. Wymagania wobec uczestników:

minimalny wiek - co najmniej 16 lat (rocznikowo)

minimalna liczba uczestników – 10

zalecana wielkość maksymalna drużyny kursowej – 20.

2. Wymagania wobec kadry:

komendant kursu – posiada odznakę kadry kształcącej;

kadra stała (przygotowująca kurs i obecna przez cały czas trwania kursu) – co najmniej przewodnicy;

liczba kadry stałej – minimum 2 osoby (minimum 1 osoba na 5 uczestników).

3. Inne sprawy organizacyjne

Wskazówki dotyczące sposobu organizacji kursu: w sposób ciągły podczas HAL na corocznych obozach kleryków i

kapelanów lub Letniej Akcji Szkoleniowej ZHP (jeżeli nie ma możliwości takiego zorganizowania - to weekendowo); wskazane jest

wykorzystanie możliwie wielu form dających kursantom możliwość prawdziwego „przeżycia” kursu. Konieczna jest organizacja

podsumowania formy z indywidualnymi rozmowami instruktorskimi.

Czas trwania kursu: minimum 6 7 dni (ewentualnie minimum trzy weekendy); minimum 59 h 62 h

Wskazówki do e-learningu: zajęcia w e-learningu nie powinny obejmować więcej niż 10% ogólnych treści kursu.

Dyplomy:

- Kursanci, którzy spełnili warunki ukończenia kursu otrzymują dyplom ukończenia kursu. Pozostali uczestnicy otrzymują dyplom

uczestnictwa w kursie (nie oznacza pozytywnego ukończenia kursu).

- Wystawiane są dwa dyplomy ukończenia: wewnętrzny (z nazewnictwem ZHP) i zewnętrzny (z nazewnictwem zrozumiałym poza

organizacją).

- Na dyplomach należy umieścić: imię, nazwisko oraz numer PESEL kursanta, numer dyplomu, imię i nazwisko komendanta kursu, jego

numer OKK, nazwę zespołu organizującego kurs, treści i liczbę godzin trwania kursu z określeniem procentowym liczby godzin zajęć

zrealizowanych w e-learningu.

- Treści na dyplomie z sugerowaną liczbą godzin w blokach:

19

Dyplom wewnętrzny Dyplom zewnętrzny

KURS PRZEWODNIKOWSKI KURS WYCHOWAWCÓW HARCERSKICH

Podstawy wychowawcze - 2 h Wiedza o ZHP - 3 h 5 h Metoda harcerska - 10 h Instruktor – wychowawca - 8 h 5 h Bezpieczeństwo - 3 h 1 h Podstawy planowania pracy - 6 h Umiejętności interpersonalne - 10 h Hufiec jako wspólnota - 4 h Sojusznicy gromady/drużyny - 2 h 4 h Dokumentacja - 2 h 3 h Finanse i gospodarka drużyny - 2 h 4 h HAL i HAZ - 2 h Techniki harcerskie 6 h

Podstawy wychowawcze ZHP Wiedza o ZHP Metoda wychowawcza ZHP Lider-wychowawca Zasady bezpieczeństwa w pracy z młodzieżą Podstawy planowania pracy Umiejętności interpersonalne Działanie struktur powiatowych ZHP Współpraca z podmiotami wspierającymi prace NGO w

środowisku działania Dokumentacja podstawowych jednostek ZHP Finanse i gospodarka podstawowych jednostek ZHP Letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzieży Praktyczne umiejętności obozowania w lesie

Razem – 54 h 62 h

Sprawy formalne związane z organizacja kursu: kursy organizuje zespół na poziomie hufca, kadrę mianuje komendant hufca,

komendant kursu wydaje dyplomy (w tym zewnętrzne), komendanta hufca publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs. Jeżeli

jest to kurs prowadzony przez zespół międzyhufcowy to kadrę mianuje komendant chorągwi, komendant kursu wydaje dyplomy (w tym

zewnętrzne), komendanta chorągwi publikuje w rozkazie listę osób, które ukończyły kurs.

Dokumentacja: program kursu jest przed kursem zatwierdzany u szefa HZKK lub MHZKK oraz przesyłany do wiadomości ChZKK;

dokumentacja po kursie trafia do archiwum hufca: program, ocena i podsumowanie kadry, ocena uczestników, konspekty zajęć, lista

uczestników z numerami dyplomów, zestawienie wpływów i wydatków.

4. Warunki ukończenia kursu:

aktywny udział we wszystkich zajęciach;

wykonanie dodatkowego zadania zadań zleconych przez komendę kursu.

5. Ewaluacja:

prowadzona przez uczestników: ocena całego kursu (opcjonalne ocena każdych zajęć lub całego dnia);

prowadzona przez kadrę: podsumowanie całego kursu (łącznie z podsumowaniem ocen uczestników) w formie pisemnej jako ostatni

dokument kursowy;

wskazane jest przeprowadzenie dalszej ewaluacji po pół roku i po roku – badanie jak wiedza zdobyta na kursie jest wykorzystywana

przez kursantów.

20

IV REKOMENDACJE KOMENDANTA KONFERENCJI ODNOŚNIE WSPIERANIA HARCERSTWA NA

WSIACH I W MAŁYCH MIASTACH

1. Organizowanie na poziomie chorągwi specjalnych kursów przewodnikowskich i kursów

drużynowych dla młodzieży z terenów wiejskich oraz/lub szkoleń, stanowiących „nakładkę” na

standardowe kursy przewodnikowskie i kursy drużynowych uwzględniających specyfikę harcerstwa na

wsi i w małych miastach.

2. Pozyskiwanie osób dorosłych (nauczycieli i księży) do pełnienia funkcji drużynowych na wsiach i w

małych miastach. Organizowanie dla nich osobnych kursów przewodnikowskich oraz w miarę możliwości

kursów drużynowych poszczególnych metodyk.

3. Angażowanie w kursy i szkolenia dla tej grupy kadry jak największej ilości instruktorów znających

specyfikę harcerstwa na wsi i w małych miastach z praktyki.

4. Organizowanie na poziomie hufców i chorągwi objazdowych szkoleń dla tej grupy kadry (łatwiej jest

przyjechać na wieś 2-3 kształceniowcom niż do miasta 10-15 uczestnikom ze wsi).

5. Organizowanie szkoleń i konferencji przygotowanych specjalnie dla tej grupy kadry od początku do

końca w systemie on-line oraz e-learningu. Organizowanie centralnych szkoleń z zakresu techniki

kształcenia on-line.

6. Stworzenie przy Głównej Kwaterze ZHP odpowiednich zespołów wspierających programowo-

metodycznie instruktorów-księży oraz ogólnie instruktorów z terenów wiejskich i małych miast.

7. Funkcjonowanie powyższych zespołów (oraz Zespołu ds. wspierania nauczycieli) kompleksowo,

zarówno w sferze programu, pracy z kadrą i kształcenia, jak i finansów oraz wizerunku.

8. Prowadzenie przez powyższe zespoły stron internetowych z myślą o potrzebach tych grup kadry, na

których publikowane byłyby: standardy kursów i przykłady autentycznie przeprowadzonych kursów,

szkoleń i konferencji; propozycje programowe przygotowane z myślą o harcerstwie wiejskim;

wskazówki odnośnie możliwości pozyskiwania środków na działalność harcerką na wsi ze specjalnych

funduszy państwowych i unijnych itp.

9. Utworzenie wokół tych stron internetowych społeczności, poprzez łatwo dostępną listę dyskusyjną

lub/i forum, newslettery itp. Stworzenie możliwości wymiany doświadczeń oraz wzajemnej pomocy.

10. Promocja wypracowanych wniosków oraz proponowanych rozwiązań w mediach harcerskich,

wypromowanie działalności nowych zespołów wewnątrz ZHP (tak, aby zainteresowani wiedzieli gdzie

mogą szukać pomocy).