Camus Albert - Obcy(1)

8/14/2019 Camus Albert - Obcy(1)

1/63

ALBERT CAMUS

OBCY

CZI

Dzisiaj umara mama. Albo wczoraj, nie wiem. Dostaem depeszz przytuku:

Matka zmara. Pogrzeb jutro. Wyrazy wspczucia. Niewiele z tego wynika. To

stao sibymoe wczoraj.

Przytuek dla starcw jest w Marengo, osiemdziesit kilometrw od Algieru.

Wsidw autobus o drugiej godzinie i przyjadpo poudniu. W ten sposb bdmg

nocczuwaprzy zwokach i wrcijutro wieczorem. Poprosiem szefa o dwa dni

zwolnienia, w takich okolicznociach nie mgmi odmwi. Ale nie wygldana

zadowolonego. Nawet mu powiedziaem: To nie moja wina. Nie odpowiedzia.

Pomylaem wic, e nie powinienem bymu tego mwi. Zresztnie miaem sizczego tumaczy. To raczej jemu wypadao zoymi kondolencje. Ale zapewne

zrobi to pojutrze, gdy mnie zobaczy w aobie. Na razie jest trochtak, jakby mama

wcale nie umara. Po pogrzebie, przeciwnie, sprawa bdzie zaatwiona i wszystko

przybierze formy bardziej oficjalne.

Pojechaem autobusem o drugiej. Byo bardzo gorco. Zjadem, jak zwykle, w

restauracji u Celestyna. Wszyscy mi wspczuli, a Celestyn powiedzia: Ma sitylko

jednmatk. Kiedy wychodziem, odprowadzili mnie do drzwi. Byem nieco

roztargniony, poniewamusiaem jeszcze wstpido Emanuela, eby poyczy


2/63

czarny krawat i opaskz krepy. Straciwuja przed kilku miesicami.

Biegem, eby sinie spnina autobus. Ten popiech i bieganina, a ponadto

koysanie, zapach paliwa, odblask szosy i nieba, zapewne wszystko razem, wprawi y

mnie w drzemk. Spaem przez prawie cadrog. Obudziem siwsparty o jakiego

oficera, ktry umiechasido mnie i spyta, czy jadz daleka. Powiedziaem: Tak,

eby przecirozmow.

Przytuek ley o dwa kilometry od miasta. Zrobiem tdrogpiechot.

Chciaem zaraz zobaczymam. Ale dozorca powiedzia, e powinienem odwiedzi

dyrektora. Poniewabyzajty, czekaem troch. Dozorca przez cay czas codo

mnie mwi; wreszcie zobaczyem dyrektora: przyjmnie w swoim gabinecie. Jest to

may staruszek z LegiHonorow. Przyjrzami siswymi jasnymi oczkami. Potem

ucisnmi do, ktrprzytrzymatak dugo, e nie bardzo wiedziaem, jak j

wycofa. Zajrzado kartoteki i powiedzia: Pani Meursault przybya tu trzy lata

temu. Pan byjej jedynpodpor. Sdziem, e stawia mi jakiezarzuty, i zaczem

wyjania. Ale przerwami: Pan nie musi siusprawiedliwia, moje drogie dziecko.

Czytaem kartotekpaskiej matki. Pan nie mgzaspokoijej potrzeb. Musiaa mie

pielgniark. Pana pobory sskromne. Zwaywszy to wszystko, tutaj byo jej lepiej.

Powiedziaem: Tak, panie dyrektorze. Doda: Wie pan, miaa tu przyjaci, ludzi

w jej wieku. Moga dzieliz nimi zainteresowania dla spraw z dawnych lat. Pan jestmody, nudno by jej byo z panem.

To prawda. Kiedy mama bya w domu, spdzaa czas w milczeniu, wodzc za

mnoczami. W pierwszych dniach pobytu w przytuku czsto pakaa. Ale to bya

sprawa przyzwyczaje. Po paru miesicach pakaaby, gdyby jodebraz przytuku.

Tez racji przyzwyczaje. Trochdlatego w ostatnim roku prawie tu nie

przyjedaem. A rwnieze wzgldu na stratniedzieli, nie liczc trudw

zwizanych z dojciem do autobusu, kupnem biletw i dwoma godzinami jazdy.

Dyrektor jeszcze comwi. Ale jugo prawie nie suchaem. Potem

powiedzia: Sdz, e chce pan zobaczymatk. Podniosem sibez sowa, a on

pierwszy skierowasiku drzwiom. Na schodach wyjani: Przenielimy jdo

maej kostnicy. eby oszczdziinnych. Za kadym razem, kiedy ktryz

pensjonariuszy umiera, reszta jest przez dwa, trzy dni bardzo zdenerwowana. To

utrudnia prac. Przechodzilimy przez dziedziniec, gdzie wielu starcw rozmawiao

w maych grupkach. Gdy mijalimy ich - milkli. Ale za naszymi plecami rozmowy

rozpoczynay sina nowo. Mona by rzec - stumione skrzeczenie papug. Przed


3/63

drzwiami maego budynku dyrektor opucimnie: Zostawiam pana, panie Meursault.

Jestem do pana dyspozycji u siebie w biurze. Pogrzeb zostaustalony na dziesit

godzinrano. Sdzilimy, e umoliwi to panu czuwanie w nocy przy zmarej.

Jeszcze sowo: zdaje si, e paska matka czsto mwia do swoich wsptowarzyszy,

e pragnie miepogrzeb religijny. Biorna siebie zaatwienie wszystkiego, co trzeba.

Ale chciaem pana o tym powiadomi. Podzikowaem mu. Mama, nie bdc

ateistk, nigdy za ycia nie mylaa o religii.

Wszedem. Salka bya bardzo jasna, pobielona wapnem, pokryta szklanym

dachem. Umeblowanie skadao siz krzesei kozw. Dwa z nich, porodku,

podpieray trumnz zamknitym wiekiem. Widabyo tylko byszczce ruby, do

poowy wkrcone, odstajce od desek zacignitych na kolor orzecha. Obok trumny

siedziaa pielgniarka, Arabka, w biaym kitlu i jaskrawej chustce na gowie.

W tym momencie zjawisiza moimi plecami dozorca. Musiabiec. Zacina

sitroch: Trumna zostaa zamknita, ale ja odrubujwieko, eby pan mgj

zobaczy. Zbliasijudo trumny, kiedy go zatrzymaem. Powiedzia: Nie chce

pan? Odpowiedziaem: Nie. Umilk, a ja zmieszaem si, poniewaczuem, e nie

powinienem bytego powiedzie. Po chwili spojrzana mnie i spyta: Dlaczego?,

ale bez wyrzutu, jakby sitylko informowa. Odrzekem: Nie wiem. Wtedy krcc

swe biae wsy owiadczynie patrzc na mnie: Rozumiem. Miaadne,jasnoniebieskie oczy i rowcer. Podami krzeso i sam usiadza mn, nieco w

tyle. Pielgniarka wstaa i skierowaa siku wyjciu. Dozorca powiedzia: Ma

szankra. Poniewanie zrozumiaem, spojrzaem na pielgniarki zobaczyem, e

poniej oczu owijajbanda, ktry biegwokgowy. Na wysokoci nosa banda

leapasko. W jej twarzy widabyo tylko biel tego bandaa.

Kiedy wysza, dozorca odezwasi: Zostawipana samego. Nie wiem, jaki

gest wykonaem, ale nie wyszedi staza mn. Jego obecnoza moimi plecami

krpowaa mnie. Izbwypeniao pikne wiato pnego popoudnia. Dwa szerszenie

brzczay, obijajc sio szklany dach. Czuem, jak ogarnia mnie senno. Nie

odwracajc si, powiedziaem do dozorcy: Od dawna pan tu jest? Odpowiedzia

natychmiast: Pilat, jak gdyby od pocztku czekana moje pytanie.

Potem rozgadasina dobre. Zdziwiby sibardzo, gdyby mu kiedy

powiedziano, e skoczy jako dozorca przytuku w Marengo. Miaszedziesit

cztery lata i byparyaninem. W tym momencie przerwaem: Ach, pan nie jest

std? Potem przypomniaem sobie, e nim mnie zaprowadzido dyrektora,


4/63

opowiadami o mamie. Powiedzia, e trzeba jpochowabardzo szybko, gdyna

rwninie jest gorco, zwaszcza w tej okolicy. Wyznami wtedy, e mieszkaw

Paryu i e trudno mu o tym zapomnie. W Paryu zostaje siprzy zmarym przez

trzy, a nawet cztery dni. Tu nie ma czasu, czowiek nie uwiadomisobie jeszcze, co

sistao, a jutrzeba biec za karawanem. Jego ona odezwaa siwwczas:

Przesta, to nie stematy dla pana. Stary poczerwieniai zaczsi

usprawiedliwia. Przerwaem mu mwic: Alenie, alenie. Uwaaem, e to, co

powiedzia, byo suszne i interesujce.

W kostnicy powiadomimnie, e do przytuku dostasijako ndzarz.

Poniewajednak czusiw peni si, zaproponowa, e bdzie dozorc. Zwrciem

mu uwag, e w kocu jest jednak pensjonariuszem. Powiedzia, e nie. Juprzedtem

zastanowimnie ton, jakim mwioni, tamci, rzadziej starzy, opowiadajc o

pensjonariuszach, z ktrych wielu nie miao wicej lat nion. Ale, oczywicie,

zachodzia rnica: on bydozorci miaw pewnym sensie wadznad nimi.

W tym momencie wesza pielgniarka. Zmierzch zapadgwatownie. Noc

szybko gstniaa nad szklanym dachem. Dozorca przekrcikontakt, nagy wybuch

wiata olepimnie. Zaprosimnie do refektarza na obiad. Ale nie byem godny.

Zaofiarowasiwic, e przyniesie filiankkawy z mlekiem. Poniewabardzo lubi

kawz mlekiem, zgodziem si, powrcipo chwili z tac. Wypiem. Potem miaemochotzapali. Zawahaem sijednak, gdynie wiedziaem, czy mogto zrobiprzy

mamie. Zastanowiem si: to nie miao najmniejszego znaczenia. Poczstowaem

dozorcpapierosem i zapalilimy.

W pewnej chwili powiedziami: Wie pan, przyjaciele paskiej matki przyjd

take czuwaprzy niej. Taki jest zwyczaj. Bdmusiaprzygotowadla nich krzesa

i czarnkaw. Spytaem, czy mona zgasijednz lamp. Odblask wiata na biaych

cianach mczymnie. Powiedzia, e to niemoliwe. Instalacja jest skonstruowana w

ten sposb: wszystkie albo adna. Przestaem zwracana niego uwag. Wychodzi,

wraca, rozmieszczakrzesa. Na jednym z nich ustawiwokdzbanka do kawy stos

filianek. Potem usiadnaprzeciw mnie, po drugiej stronie mamy. Pielgniarka

znajdowaa situ rwnie, w gbi, odwrcona plecami. Nie widziaem, co robi. Ale

po ruchu ramion mogem przypuszcza, e robi na drutach. Panowaagodny spokj,

kawa rozgrzaa mnie, przez otwarte drzwi wchodzizapach nocy i kwiatw.

Przypuszczam, e sitrochzdrzemnem.

Obudzimnie szelest. Gdy otworzyem oczy, izba wydaa mi sijeszcze


5/63

bardziej lnica biaoci. Wokmnie nie byo ani skrawka cienia i kady przedmiot,

kade zaamanie rysowao siz ostroci, ktra rania wzrok. Wanie w tym

momencie weszli przyjaciele mamy. Byo ich z dziesicioro, sunli milczc, w

olepiajcym wietle. Usiedli, ani jedno krzeso nie skrzypno. Widziaem ich tak,

jak jeszcze nigdy nikogo nie udao mi sizobaczy, nie umknmi aden szczegich

twarzy czy ubrania. A przecienie syszaem ich i z trudem przyszo mi uwierzyw

ich realno. Prawie wszystkie kobiety nosiy fartuchy, troki opasujce talie jeszcze

bardziej wypychay do przodu ich wzdte brzuchy. Nie zauwayem nigdy dotd, do

jakiego stopnia stare kobiety mogbybrzuchate. Mczyni, prawie wszyscy, byli

bardzo chudzi i trzymali laski. Uderzyo mnie, e w ich twarzach nie widziaem oczu,

jedynie matowe lnienie w zagbieniu zmarszczek. Kiedy usiedli, wikszoz nich

zacza mi siprzygldai potrzsaz zakopotaniem gowami; ich wargi zostay

cakowicie wchonite przez bezzbne usta, totenie wiedziaem, czy mnie

pozdrawiaj, czy tylko wstrzsa nimi starcze drenie. Sdz, e raczej pozdrawiali

mnie. I wanie wtedy spostrzegem, e wszyscy oni, kiwajc gowami, siedz

naprzeciw mnie, wokdozorcy. Przez chwildoznaem zabawnego uczucia, e byli

tu, aby mnie sdzi.

Nieco pniej jedna z kobiet zacza paka. Siedziaa w drugim rzdzie,

zasonita przez ktrze swych towarzyszek, nie widziaem jej dobrze. Pakaawydajc krtkie, miarowe okrzyki; mylaem, e nigdy nie skoczy. Reszta jakby

tego w ogle nie syszaa. Siedzieli pochyleni, ponurzy i milczcy. Patrzyli na trumn

lub na swe laski, na cokolwiek bdzreszti zdawali siniczego poza tym nie

dostrzega. Kobieta cigle pakaa. Bardzo mnie to dziwio, poniewawcale jej nie

znaem. Wolabym tego nie sucha. Ale nie miaem nic powiedzie. Dozorca

pochylisiku niej, coszepn, a ona potrzsna gow, wybekotaa jakiesowa i

zawodzia dalej, tak samo monotonnie. Dozorca przenissiwic na mojstron.

Usiadobok. Po duszej chwili owiadczynie patrzc na mnie: Bya bardzo

przywizana do paskiej matki. Powiedziaa, e matka bya tutaj jej jedyn

przyjaciki e teraz nie ma junikogo.

Siedzielimy tak przez duszchwil. Westchnienia i szlochy kobiety staway

sicoraz rzadsze. Raz po raz pocigaa nosem. Wreszcie ucicha. Nie chciao mi si

juspa, ale byem bardzo zmczony i bolamnie krzy. Teraz z kolei sprawiao mi

przykromilczenie tych ludzi. Od czasu do czasu s yszaem tylko dziwny odgos i

nie mogem zrozumie, skd on pochodzi. W kocu odgadem: to niektrzy ze


6/63

starcw ssali wntrze swych policzkw wydajc przy tym dziwaczne mlaskanie. Byli

tak dalece pogreni w mylach, e robili to bezwiednie. Odniosem nawet wraenie,

e ta zmara, leca pomidzy nimi, nic w ich oczach nie znaczy. Ale teraz sdz, e

to byo faszywe wraenie.

Wypilimy wszyscy kawpodanprzez dozorc. Potem junic nie pamitam.

Noc mina. Przypominam sobie, e kiedy na chwilotworzyem oczy, starcy spali

wsparci o siebie i tylko jeden, z brodna doniach wpitych w lask, wpatrywasiwe

mnie, jak gdyby czekajc na moje przebudzenie. Potem znowu usnem. Obudziem

si, poniewacoraz bardziej bolamnie krzy. Dziesnusipo szybach dachu.

Pniej jeden ze starcw zbudzisii zaczkaszle. Pludo duej kraciastej chustki,

kade splunicie wyrywaz siebie z trudem. Obudziinnych i dozorca powiedzia, e

powinni jupj. Wstali. Po penym niewygd czuwaniu mieli twarze jak z popiou.

Wychodzc, ku memu wielkiemu zdziwieniu, kady ucisnmi rk- jak gdyby ta

noc, w czasie ktrej nie zamienilimy sowa, nawizaa midzy nami zayo.

Byem zmczony. Dozorca zaprowadzimnie do siebie, gdzie mogem si

trochodwiey. Wypiem znowu kawz mlekiem, bya bardzo dobra. Kiedy

wyszedem, dziebyjuw peni. Nad wzgrzami, dzielcymi Marengo od morza,

czerwienio siniebo. Wiatr przelatujc nad nimi, przynosizapach soli. Zapowiada

sipikny dzie. Od dawna nie wyjedaem na wiei czuem, jakprzyjemnosprawiby mi spacer, gdyby nie ta sprawa z mam.

Czekaem na dziedzicu, pod platanem. Wdychaem zapach wieej ziemi i

junie byem senny. Pomylaem o kolegach z biura. O tej godzinie wstawali, by i

do pracy; dla mnie to bya zawsze najtrudniejsza godzina. Zastanawiaem sijeszcze

trochnad tymi sprawami, ale przerwami dzwonek, ktry zadwiczawewntrz

budynku. Za oknami powstajakirumor, potem wszystko ucicho. Soce na niebie

wspio sijunieco wyej, zaczo ogrzewami stopy. Dozorca przeszedprzez

podwrze i powiedzia, e dyrektor mnie wzywa. Poszedem do jego gabinetu. Dami

do podpisu szereg dokumentw. Spostrzegem, e byubrany na czarno i mia

spodnie w prki. Wzisuchawkdo rki i zwrcisido mnie: Funkcjonariusze

pogrzebowi sjuna miejscu. Kaim zamkntrumn. Czy chce pan przedtem

zobaczymatkpo raz ostatni? Powiedziaem: Nie. Zlecido telefonu ciszajc

gos: Figeac, powiedz ludziom, e mogjui.

Nastpnie powiedzia, e wemie udziaw pogrzebie; podzikowaem mu.

Usiadza biurkiem skrzyowawszy krtkie nki. Oznajmimi, e bdziemy tylko ja,


7/63

on oraz jedna z pielgniarek. Pensjonariuszom z zasady zabrania sichodzina

pogrzeby. Pozwala im sitylko czuwaprzy zwokach. Ze wzgldw

humanitarnych - zauway. Ale w tym wypadku udzielizezwolenia na udziaw

pogrzebie staremu przyjacielowi mamy: Tomaszowi Perez. Tu dyrektor umiechn

si. Powiedzia: Pan rozumie - to byo uczucie nieco dziecinne. Ale on i paska

matka nigdy sinie rozstawali. W przytuku artowano z nich, mwiono do Pereza:

Perez miasi. Sprawiao im to przyjemno. Faktem jest, e mierpani

Meursault bardzo nim wstrzsna. Nie sdz, ipowinienem byodmwimu

pozwolenia. Ale za poradnaszego lekarza zabroniem mu czuwawczoraj.

Siedzielimy dodugo w milczeniu. Dyrektor wstai patrzyprzez okno. W

pewnym momencie powiedzia: Oto i proboszcz z Marengo. Popieszysi.

Uprzedzimnie, e do kocioa, ktry znajduje siw samym miasteczku, jest okoo

trzech kwadransw drogi. Wyszlimy. Przed kostnicstaproboszcz i dwch

ministrantw. Jeden z nich trzymakadzielnic, ksidz pochylisiku niemu, by

wyregulowadugosrebrnego acuszka.. Kiedy podeszlimy, ksidz wyprostowa

si. Zwrcisido mnie mwic: Mj synu, i dodaparsw. Wszeddo wntrza,

ja za nim.

Spostrzegem od pierwszego rzutu oka, e ruby zostay wkrcone w trumni

e w kostnicy znajduje siczterech czarno ubranych mczyzn. Usyszaemjednoczenie, e dyrektor mwi do mnie, ikarawan czeka na drodze i e ksidz

rozpoczswe mody. Od tego momentu wszystko poszo bardzo szybko. Mczyni

zbliyli siz sukiennpachtdo trumny. Ksidz, jego asysta, dyrektor i ja

wyszlimy. Przed drzwiami staa pani, ktrej nie znaem. Pan Meursault -

powiedziadyrektor. Nie dosyszaem nazwiska tej pani, domyliem sijednak, e

jest to wydelegowana pielgniarka. Skonia bez umiechu swojdug, kocist

twarz. Potem ustawilimy siw szeregu, aby przepuciciao. Idc za tragarzami,

wyszlimy z przytuku. Przed bramczekakarawan. Lakierowany, poduny i

lnicy - przywodzina myl pirnik. Obok niego stamistrz ceremonii, may

czowieczek w miesznym stroju, oraz jakistaruszek w nienaturalnej pozie.

Domyliem si, e to pan Perez. Nosigarnitur, ktrego spodnie fadoway sinad

butami w harmonijk, mikki kapelusz o okrgej gwce i szerokim rondzie (zdj

go, gdy trumna mina drzwi) i czarnmuszk, zbyt mado koszuli o duym, biaym

konierzu. Pod nosem, naszpikowanym wgrami, dray mu wargi. Spomidzy jego

biaych, dorzadkich wosw wystaway dziwne uszy, odstajce i postrzpione na


8/63

brzegach, ktrych krwawoczerwony kolor przy bladej twarzy zwrcimojuwag.

Mistrz ceremonii wskazanam miejsca. Na przedzie szedproboszcz, potem

karawan. Wokniego czterech ludzi. Z tyu dyrektor i ja; wydelegowana

pielgniarka i pan Perez zamykali pochd.

Niebo byo jubardzo soneczne. Zaczynao ciynad ziemii upawzmaga

sigwatownie. Nie wiem dlaczego, czekalimy dodugo, zanim kondukt ruszyw

drog. W ciemnym ubraniu byo mi gorco. Staruszek, ktry nakrygow, znowu

zdjkapelusz. Przypatrywaem mu si, zwrcony nieco w jego stron, podczas gdy

dyrektor opowiadami o nim. Mwi, e mama i pan Perez chodzili czsto wieczorem

w towarzystwie pielgniarki na spacer, ado miasteczka. Spojrzaem na pola

cignce siwok. Patrzc poprzez rzdy cyprysw, ktre wiody ku wzgrzom

bliskim nieba, na tziemirudi zielon, na domki rzadkie i wyranie narysowane -

zrozumiaem mam. Wieczory w tej okolicy musiay bymelancholijnym

wytchnieniem. Dzisiaj przelewajce sisoce wprawio ten pejzaw drenie,

czynic go nieludzkim i przygnbiajcym.

Ruszylimy. Wwczas zauwayem, e Perez lekko utyka. Karawan powoli

nabieraszybkoci i stary zaczzostawaw tyle. Jeden z ludzi otaczajcych karawan

rwniedasiwyprzedzii szedteraz w jednym rzdzie ze mn. Byem zdumiony

szybkoci, z jaksoce pio sipo niebie. Uwiadomiem sobie, e juod dawnapola rozbrzmiewajbrzczeniem owadw i szelestem traw. Pot ciekami po

policzkach. Poniewanie miaem kapelusza, wachlowaem sichusteczk. Grabarz

powiedziaco, czego nie dosyszaem. Jednoczenie wycieraczaszkchustk, ktr

trzymaw lewej rce, prawuchylajc czapk. Spytaem go: Co? Powtrzy

wskazujc na niebo: Pray. Powiedziaem: Tak. Nieco pniej spyta: Przed

nami to paska matka? Znowu powiedziaem: Tak. - Bya justara?

Odpowiedziaem: Tak sobie, poniewanie znaem dokadnie jej wieku. Umilk

wreszcie. Odwrciem sii zobaczyem starego Pereza jakiepidziesit metrw za

nami. Spieszysibardzo, wymachiwakapeluszem, ktry trzymaw rku.

Spojrzaem take na dyrektora. Szedz dugodnoci, bez jednego niepotrzebnego

gestu, na czole perlio mu sikilka kropli potu, ale ich nie ciera.

Wydao mi si, e kondukt idzie nieco szybciej. Wokcigle te same

wiecce, zalane socem pola. Blask nieba bynie do zniesienia. W pewnej chwili

weszlimy na odcinek drogi, ktry niedawno naprawiono. Asfalt popkaw socu.

Stopy zagbiay siw nim odsaniajc poyskliwy misz. Skrzany kapelusz


9/63

wonicy, widoczny ponad karawanem, zdawasibyulepiony z tej czarnej mazi.

Czuem sizagubiony midzy bladobkitnym niebem i monotonitych barw: lepk

czernirozdeptanej smoy, matowczerniubra, poyskliwczernikarawanu.

Zapach skry i ajna koskiego, ktry szedod karawanu, lakieru i kadzida,

zmczenie po nieprzespanej nocy - wszystko razem - zmcio mi wzrok i myli.

Odwrciem siraz jeszcze: wydao mi si, e Perez zostabardzo daleko, zagubiony

w kbach aru, potem znikmi zupenie. Poszukaem go wzrokiem i zobaczyem, e

zboczyz drogi i idzie na przeaj polami. Zauwayem take, e szosa zakrca przede

mn. Zrozumiaem wic, e Perez, ktry znaokolic, skraca sobie drog, by nas

dogoni. Na zakrcie zrwnasiz nami. Potem zgubilimy go. Znowu poszedna

przeaj polami, powtarzao sito kilkakrotnie. Czuem, jak krew wali mi w skroniach.

Wszystko odbyo sinastpnie tak popiesznie, pewnie i po prostu, e nic

prawie nie zapamitaem. Jedno tylko: kiedy wchodzilimy do miasteczka,

wydelegowana pielgniarka odezwaa sido mnie. Miaa dziwny gos, ktry nie

pasowado jej twarzy, gos melodyjny i wibrujcy. Powiedziaa: Idc powoli

ryzykuje siudar. Ale idc zbyt szybko, czowiek sipoci i w kociele chwytaj

dreszcze. Miaa racj. Nie byo wyjcia. Zachowaem jeszcze parobrazw z tego

dnia: na przykad twarz Pereza, gdy po raz ostatni spotkasiz nami koo wsi.

Wielkie zy zdenerwowania i zmczenia zaleway mu policzki. Ale z powoduzmarszczek nie spyway. Rozleway si, czyy ze sobtworzc na zniszczonej

twarzy lnice szkliwo. I jeszcze koci, wieniacy na chodnikach, czerwone

geranium na grobach cmentarza, omdlenie Pereza (powiedziaby: poamany

pajacyk), ziemia koloru krwi spadajca na trumnmamy, biay misz korzeni, ktre

siz ziemimieszay, znowu ludzie, gosy, wie, czekanie przed kawiarni,

bezustanny warkot motoru i rado, gdy autobus wjechaw pltaninwiateAlgieru

i kiedy pomylaem, e niedugo sipooi bdspaprzez dwanacie godzin.

Obudziwszy sizrozumiaem, dlaczego mj szef mianiezadowolonmin,

gdy zwrciem sido niego o dwa dni zwolnienia: dzijest sobota. Zapomniaem o

niej, e tak powiem, ale wstajc uwiadomiem to sobie. Mj szef pomyla

oczywicie, e dziki temu, wraz z niedzielbdmiacztery dni urlopu i nie mogo

mu to sprawiprzyjemnoci. Lecz po pierwsze to nie moja wina, e mamgrzebano

wczoraj, a nie dzisiaj, a po drugie wolnsoboti niedzielmiabym w kadym

wypadku. Mimo to rozumiaem oczywicie mego szefa.

Wstaem z trudem, poniewabyem zmczony wczorajszym dniem. Przy


10/63

goleniu zastanawiaem si, co bdrobi, i zdecydowaem pjsiwykpa.

Pojechaem tramwajem do kpieliska koo portu. Tam zanurzyem siw basenie

portowym. Byo duo modziey. W wodzie natrafiem na dawnmaszynistkz

mojego biura, MariCardana, na ktrmiaem kiedyochot. Myl, e ona na mnie

take. Ale niedugo potem zmienia posadi zabrako nam czasu. Pomogem jej wej

na boj, dotknem przy tym lekko jej piersi. Byem jeszcze w wodzie, kiedy ona

leaa jupasko na boi. Odwrcia sido mnie. Wosy spaday jej na oczy, miaa

si. Podcignem siobok niej na boj. Byo przyjemnie, odchyliem gowdo tyu i

niby artem pooyem na jej brzuchu. Nic nie powiedziaa, zostaem wic w tej

pozycji. Przed oczami miaem niebo, byo bkitne i zote. Pod karkiem czuem

agodnie ttnicy brzuch Marii. Leelimy dugo na boi, na pupieni. Kiedy soce

stao sizbyt silne, zsuna sido wody, ja za ni. Dogoniem j, objem wp

ramieniem i popynlimy razem. Cigle simiaa. Gdymy siwycierali na brzegu,

powiedziaa: Jestem bardziej brzowa nity. Spytaem, czy chciaaby pjdzi

wieczorem do kina. Znowu sizamiaa i odrzeka, e ma ochotobejrzefilm z

Fernandelem. Kiedy jubylimy ubrani, zrobia bardzo zdziwionminna widok

mego czarnego krawatu i spytaa, czy jestem w aobie. Wyjaniem jej, e mama

umara. Poniewachciaa wiedzie, kiedy to sistao, odpowiedziaem: Wczoraj.

Cofna sio krok, ale nie uczynia adnej uwagi. Miaem ochotpowiedziejej, eto nie moja wina, lecz powstrzymaa mnie myl, e mwiem to jumojemu szefowi.

To nic nie znaczyo. Tak czy inaczej - jest sizawsze trochwinnym.

Wieczorem Maria o wszystkim zapomniaa. Film bymiejscami komiczny, ale

doprawdy zbyt gupi. Jej udo stykao siz moim. Pieciem jej piersi. Pod koniec

seansu pocaowaem j, ale jakoniezrcznie. Po kinie przysza do mnie.

Kiedy siobudziem, Maria juwysza. Mwia, e musi ido ciotki.

Pomylaem, e jest niedziela, i zrobio mi sismutno: nie lubiniedzieli.

Odwrciem sina drugi bok. Poczuem na poduszce zapach soli, pozostawiy go

wosy Marii, i spaem do dziesitej. Potem do poudnia paliem papierosy cigle

lec. Nie chciaem zjeobiadu jak zwykle u Celestyna, poniewaz pewnoci

wypytywaliby mnie, a ja tego nie lubi. Usmayem jajka i zjadem wprost z patelni,

bez chleba, bo mi go zbrako, a nie miaem ochoty schodzii kupowa.

Po niadaniu nudziem sitroch, ac po mieszkaniu. Byo wygodne, kiedy

bya tu mama. Teraz jest dla mnie za due, musiaem przeniedo mego pokoju stz

jadalni. Mieszkam tylko w tej izbie midzy krzesami wyplatanymi somi trochju


11/63

zapadymi, szafz pokym lustrem, toaletki mosinym kiem. Reszta

pozostaje w zaniedbaniu. Nieco pniej, eby zajsiczymkolwiek, zaczem

czytajakstargazet. Wyciem z niej reklamsoli Kruszena i wkleiem do

starego zeszytu, gdzie zbieram rzeczy, ktre mnie w prasie ubawiy. Umyem rce i w

kocu usadowiem sina balkonie.

Mj pokj wychodzi na gwnulicprzedmiecia. Byo pikne popoudnie.

Jednak jezdnia bya jeszcze lepka, a nieliczni przechodnie pieszyli si. Najpierw

wysza na spacer rodzina, dwch chopcw w marynarskich ubrankach, spodenki

poniej kolan, nieco skrpowani w tych sztywnych strojach, oraz dziewczynka z

du, rowkokardi w czarnych lakierkach. Za nimi matka, ogromna w sukni z

brzowego jedwabiu, i ojciec, may, wty czowieczek, ktrego znaem z widzenia.

Miasomkowy kapelusz, muszk, w rku nislask. Widzc go obok ony

zrozumiaem, dlaczego w dzielnicy mwio nim, e jest wytworny. Nieco pniej

szli modzi ludzie z przedmiecia, wosy wypomadowane, czerwone krawaty, zbyt

wcite marynarki, haftowana chusteczka w kieszonce, pbuciki z kwadratowymi

nosami. Myle szli do kin w rdmieciu. Dlatego wyszli tak wczenie, spieszyli

sido tramwaju, miejc sibardzo gono.

Po nich ulica powoli opustoszaa. Sdz, e seanse jusirozpoczy. Na

ulicy zostali tylko sklepikarze i koty. Niebo, ponad fikusami obrzeajcymi ulice,byo jasne, ale bez blasku. Na chodniku na wprost mnie handlarz tytoniem wynis

krzeso, ustawije przed swymi drzwiami i usiadokrakiem, pooyobie rce na

oparciu. Tramwaje, przed chwilprzepenione, byy juprawie puste. W maej

kawiarni Pod Pierrotem, obok sklepu z tytoniem, kelner zamiatatrociny w pustej

sali. Bya naprawdniedziela.

Odwrciem moje krzeso i ustawiem je podobnie jak handlarz tytoniu,

poniewauznaem, e tak jest wygodniej. Wypaliem dwa papierosy, wszedem na

powrt, eby wzikawaek czekolady, wrciem i zjadem go przy oknie. W chwil

potem niebo pociemniao, sdziem, e bdziemy mieli letniburz. Tymczasem

zaczo sipowoli rozjania. Ale przepywajce chmury zostawiy na ulicy jak

gdyby obietnicdeszczu, czynic jbardziej mroczn. Dugo przygldaem siniebu.

O pitej z haasem nadjechay tramwaje. Przywoziy ze stadionw

podmiejskich gromady widzw, uczepionych stopni i buforw. Nastpne tramwaje

przywiozy zawodnikw, ktrych poznawaem po maych walizeczkach. Ryczeli i

piewali co siw pucach, e ich klub jest nie do pobicia. Wielu dawao mi znaki. A


12/63

jeden nawet krzykn: Dalimy im. Potwierdziem tak skinieniem gowy.

Poczwszy od tej chwili zaczy napywaauta.

Dzieprzesunsiznowu troch. Niebo, ponad dachami, stao siczerwone i

z nadchodzcym wieczorem ulice oywiy si. Spacerowicze powracali po trochu.

Pord innych rozpoznaem wytwornego pana. Dzieci pakay albo daway si

cign. Prawie natychmiast dzielnicowe kina wyrzuciy na ulice falwidzw. Wrd

nich modzi ludzie mieli ruchy bardziej nizwykle zdecydowane, pomylaem, e

musieli ogldafilm awanturniczy. Ci, ktrzy wracali z kin w rdmieciu, przybyli

nieco pniej. Byli bardziej skupieni. Ich miech brzmiateraz rzadziej, robili

wraenie zmczonych i zamylonych. Zostawali na ulicy, przechadzajc sipo

przeciwlegym chodniku. Mode dziewczta z dzielnicy, z odkrytymi gowami,

trzymay sipod rce. Chopcy tak siustawiali, eby przeciim drog, rzucali

arciki, a one miay sii odwracay gowy. Te, ktre znaem, kiway do mnie.

Lampy uliczne zapaliy sinagle i od razu zblady pierwsze gwiazdy, ktre

wystpiy z nadejciem nocy. Poczuem, e od tego przygldania sichodnikom

nabitym ludmi i wiatami zmczyy mi sioczy. Mokry bruk zalniw wietle lamp,

tramwaje w regularnych odstpach rzucay odblask na poyskliwe wosy, umiech,

srebrnbransoletk. Niedugo potem gdy tramwaje jedziy jurzadziej, a noc, ponad

drzewami i lampami, staa sizupenie czarna, dzielnica zacza niepostrzeeniepustoszei wreszcie pierwszy kot przeszedpowoli przez znowu bezludnulica.

Pomylaem wtedy, e trzeba zjeobiad. Bolaa mnie trochszyja od dugiego

opierania sio krzeso. Zszedem kupichleb i makaron, przyrzdziem wszystko i

zjadem stojc. Chciaem wypalipapierosa w oknie, ale powietrze ochodzio sii

byo mi trochzimno. Zamknem okno i wracajc zobaczyem w lustrze skrawek

stou, na ktrym spirytusowa lampa ssiadowaa z kawakami chleba. Pomylaem, e

mina niedziela, jeszcze jedna z rzdu, e mama jest jupochowana, e wrcdo

pracy i e w gruncie rzeczy nic sinie zmienio.

Dzisiaj w biurze duo pracowaem. Szef bymiy. Spyta, czy nie zmczyem

sizbytnio, on tebyciekaw wieku mamy. Powiedziaem, eby sinie pomyli,

okoo szedziesitki, nie wiem dlaczego, przyjto z ulgi uznasprawza

skoczon.

Na moim stole nagromadzisistos cedu, musiaem je wszystkie sprawdzi.

Nim wyszedem z biura na obiad, umyem rce. W poudnie bardzo lubitchwil.

Wieczorem sprawia mi to mniejszprzyjemno, gdyrcznik, ktrego siuywa,


13/63

jest cakiem wilgotny: suycay dzie. Pewnego dnia zwrciem na to uwag

szefowi. Powiedzia, e to oczywicie przykre, ale e przeciejest to szczegbez

znaczenia. Wyszedem z Emanuelem, ktry pracuje w ekspedycji, nieco pniej ni

zwykle, o wpdo pierwszej. Z biura widamorze, stalimy chwilpatrzc na statki

w jarzcym siod soca porcie. W tym momencie z hukiem motoru i acuchw

nadjechaa ciarwka. Emanuel spyta: Pojedziemy?; puciem sibiegiem.

Ciarwka mina nas, rzucilimy siw pogo. Pogryem siw haasie i kurzu.

Nic junie widziaem, czuem tylko niepohamowany pd pord dwigw i maszyn,

na horyzoncie wiroway maszty, a bliej kaduby okrtw, wzduktrych bieglimy.

Pierwszy schwyciem za klapi skoczyem w biegu. Potem pomogem usadowisi

Emanuelowi. Z trudem apalimy powietrze, ciarwka skakaa w kurzu i socu na

nierwnym bruku wybrzea. Emanuel miasido utraty tchu.

Zajechalimy do Celestyna zlani potem. Bytam jak zwykle - gruby, z biaymi

wsami i w fartuchu. Spytamnie: No co, jakosobie radzisz? Powiedziaem, e tak

i e jestem bardzo godny. Szybko zjadem i wypiem kaw. Potem wrciem do

siebie i zdrzemnem sitroch, poniewaprzy obiedzie wypiem za duo wina. Po

przebudzeniu chciao mi sipali. Byo jupno, biegem, eby zapatramwaj.

Pracowaem cae popoudnie. W biurze panowawielki upa. Wyszedszy wieczorem,

byem szczliwy, e wracam powoli idc bulwarem. Niebo byo zielone, czuem sizadowolony. Mimo to wrciem prosto do domu, bo chciaem sobie ugotowa

kartofli.

Wchodzc potrciem na ciemnych schodach starego Salamano, mego ssiada

z pitra. Byze swym psem. Od omiu lat widuje siich razem. Spaniel ma jak

chorobskry, r, jak sdz; straciprawie casieri pokryty jest plamami i

brunatnymi strupami. Na skutek dugiego wspycia, sami we dwch w maym

pokoiku, stary Salamano upodobnisiw kocu do niego. Ma czerwonawe strupy na

twarzy, wosy te i rzadkie. Pies natomiast przejod pana zgarbionpostaw, pysk

podany do przodu, wycignitszyj. Wygldajna istoty jednej rasy, a przecie

nienawidzsi. Dwa razy dziennie, o jedenastej i o szstej stary wyprowadza psa na

spacer. Od omiu lat nie zmienili marszruty. Mona ich zobaczyidcych ulicLyon,

pies cignie czowieka, dopki stary Salamano nie potknie si. Wwczas zaczyna bi

psa i ajago. Pies czoga size strachu i pozwala siwlec. Teraz stary go cignie.

Potem pies zapomina, znowu zaczyna wlec swego pana i znowu jest bity i lony.

Wreszcie stajobaj na chodniku i patrzna siebie - pies ze strachem, czowiek z


14/63

nienawici. Tak jest kadego dnia. Kiedy pies chce siwysiusia, stary nie daje mu

na to czasu, cignie go, a spaniel zostawia za sobstrukdrobnych kropelek. Jeli

pies zrobi przypadkiem w pokoju, znowu jest bity. Trwa to od omiu lat. Celestyn

mwi zawsze, e to jest aosne, ale w gruncie rzeczy nikt nie moe tego wiedzie

na pewno. Kiedy go spotkaem na schodach, Salamano byt akurat w trakcie ajania

psa. Mwi: ajdaku! cierwo!, pies skowycza. Powiedziaem: Dobry wieczr,

ale stary kldalej. Wwczas zapytaem, co mu pies zrobi. Nie odpowiedzia. Mwi

wci: ajdaku! cierwo! Domylaem si, e stoi pochylony nad psem

poprawiajc coprzy obroy. Odezwaem sigoniej. Wtedy nie odwracajc si

odpowiedziaz tumionwciekoci: Jeszcze tu sterczy. Potem wyszedcignc

zwierz, ktre skowyczao sunc na czterech apach.

Akurat w tym momencie wszedmj drugi ssiad z klatki schodowej. W

dzielnicy mwi si, e yje z kobiet. Jednake zapytany o zawd - jest

magazynierem. Na ognie lubiano go. Ale on czsto zagaduje do mnie i czasem

wstpuje na chwil, poniewasucham go uwanie. Sdz, e to, co mwi, jest

interesujce. Zresztnie mam adnego powodu, eby z nim nie rozmawia. Nazywa

siRajmund Sints. Jest niewysoki, barczysty, z nosem boksera. Ubrany zawsze

bardzo starannie. On take, mwic o Salamano, powiedzia: Czyto nie jest

aosne! Spyta, czy to nie budzi we mnie obrzydzenia, odpowiedziaem, e nie.Weszlimy na gri jumiaem go poegna, kiedy powiedzia: Mam u

siebie krwawkiszki wino. Moe przeksi pan ze mn. Pomylaem, e uwolni

mnie to od gotowania, i zgodziem si. On take ma tylko jeden pokj i kuchnibez

okna. Nad kiem wisiabiaorowy stiukowy anio, zdjcia sawnych

sportsmenw oraz dwie czy trzy fotografie nagich kobiet. Pokj bybrudny, ko

rozgrzebane. Najpierw zapalinaftowlamp, a potem wyjz kieszeni wtpliwej

czystoci opatrunek i owinnim prawrk. Spytaem, co mu siprzydarzyo.

Powiedzia, e pobisiz jednym typem, ktry sigo czepia.

Pan rozumie, panie Meursault, to nie to, ebym ja byzy, ja jestem prdki.

Tamten mi powiedzia: Powiedziaem mu: Odpowiedzia, e nie jestem

mczyzn. Wic wysiadem i powiedziaem: Wtedy zaadowaem mu cios.

Upad. Zaczem go podnosi. Ale on kopnmnie z ziemi parrazy, wic

przygniotem go kolanem i wymierzyem mu dwa sierpowe. Krew zalaa mu twarz.

Spytaem, czy ma do. Powiedzia: Przez cay czas Sints zakadaopatrunek.

Siedziaem na ku. Powiedzia: Sam pan widzi, e nie ja go szukaem. To on mi


15/63


16/63

gwar przedmiecia. Rajmund cigndalej. Mczyo go, e miajeszcze sabodo

tego stosunku. Lecz chciajukara. Z pocztku myla, eby jsprowadzido

hotelu, wywoaskandal i wezwaobyczajwk, eby jej dali ksieczk. W

zwizku z tym zwrcisido przyjaci, ktrych miaw tej brany. Nic nie

wywszyli. Zawsze tak jest, jak sido tego biorzawodowcy. Powiedziaim to, a oni

zaproponowali mu, e jnaznacz. Ale nie o to mu chodzio. Musiasi

zastanowi. Przedtem chciamnie o cozapyta. Lecz nim mnie o to zapyta, ciekaw

jest, co sdzo tej historii. Odpowiedziaem, e nic nie sdz, ale e to jest ciekawa

historia. Spyta, czy myl, e kryje siw tym jakieoszukastwo; tak, mylaem, e

kryo siw tym jakieoszukastwo; czy sdz, e naley jukarai co bym zrobina

jego miejscu? Powiedziaem, e tego nigdy nie mona przewidzie, ale rozumiem, e

chce jukara. Wypiem jeszcze trochwina, a on zapalipapierosa i odkrymi swj

plan: chciado niej napisalist, ktry by dajej kopniaka, a jednoczenie po ktrym

zaczaby aowa. Potem, biedy ona wrci, przepi siz ni, a w kocowym

momencie napluje jej w twarz i wyrzuci za drzwi. Zauwayem, e w ten sposb

zostanie naprawdukarana. Ale Rajmund powiedzia, e nie potrafi napisatak, jak

trzeba, wic pomylao mnie, czy ja bym tego nie zredagowa. Poniewanie

odezwaem sisowem, spyta, czy nie sprawioby mi kopotu napisaten list zaraz.

Odpowiedziaem, e nie.Znowu wypiszklankwina i wsta. Odsuntalerze i resztki krwawej kiszki.

Wytarstarannie lecna stole cerat. Z szufladki nocnego stolika wyjkartk

kratkowanego papieru, tkopert, niewielkobsadkz czerwonego drzewa oraz

kwadratowy kaamarz z fioletowym atramentem. Kiedy powiedziami nazwisko tej

kobiety, zrozumiaem, e jest Mauretank. Napisaem list. Robiem to trochna

chybitrafi, ale pilnie staraem si, eby Rajmund byzadowolony, poniewanie

miaem adnego powodu, eby mu nie sprawisatysfakcji. Potem odczytaem list na

gos. Suchapalc i kiwajc gow. Po czym poprosi, ebym przeczytaraz jeszcze.

Bybardzo zadowolony. Powiedzia: Wiedziaem, e znasz ycie. Zrazu nie

zauwayem, e mwi mi ty. Uderzyo mnie to dopiero, kiedy owiadczy: Teraz

jesteprawdziwym kumplem. Powtrzyto zdanie, a ja powiedziaem: Tak. Byo

mi zupenie wszystko jedno, czy bdjego kumplem, czy nie, ale on sprawia

wraenie, jakby mu rzeczywicie na tym zaleao. Zakleikoperti wypilimy reszt

wina. Potem przez jakiczas palilimy w milczeniu. Na dworze panowaa cisza -

usyszelimy, jak sunie przejedajce auto. Powiedziaem: Jest jupno.


17/63


18/63

usyszelimy szuranie podeszew i pazurw po drewnianych stopniach schodw a

potem: cierwo, ajdaku; wyszli na ulic. Opowiedziaem Marii historistarego,

miaa si. Miaa na sobie jednz moich pidam, podwina nieco jej rkawy. Kiedy

simiaa, znw jej zapragnem. W chwilpotem spytaa, czy jkocham.

Odpowiedziaem, e to nie ma adnego znaczenia, ale sdz, e nie. Zrobia smutn

min. Jednak przygotowujc obiad zacza znowu, bez adnego powodu, miasiw

taki sposb, e juciskaem. Wanie w tym momencie w pokoju Rajmunda

wybucha gona sprzeczka.

Usyszelimy najpierw krzykliwy gos kobiety, a potem Rajmunda, ktry

mwi: Obraziamnie, obraziamnie, ja cinauczmnie obraa. Kilka guchych

uderzei kobieta zacza wytak okropnie, e schody natychmiast zapeniy si

ludmi. Kobieta cigle krzyczaa, a Rajmund cigle wali. Maria powiedziaa, e to

jest straszne, nic nie odpowiedziaem. Poprosia, ebym poszedpo policjanta,

powiedziaem, e nie lubipolicjantw. Jednak przyszedjeden z nich, sprowadzony

przez lokatora z drugiego pitra, ktry byhydraulikiem. Zastukado drzwi i

wszystko ucicho. Zastukamocniej, po chwili kobieta zacza paka, Rajmund

otworzy. Miaw ustach papierosa, zrobiniewinnmin. Dziewczyna rzucia sido

drzwi i owiadczya policjantowi, e Rajmund jpobi. Twoje nazwisko? - spyta

policjant. Rajmund powiedzia. Wyjmij papierosa z ust, jak do mnie mwisz -zawoapolicjant. Rajmund zawahasi, spojrzana mnie i zacignsipapierosem.

W tym momencie policjant z caych siuderzygo w twarz mocno i ciko. Papieros

upadparmetrw dalej. Rajmund zmienisina twarzy, ale na razie nie

odpowiedzia, a po chwili spytapokornym gosem, czy moe podnieniedopaek.

Policjant owiadczy, e moe, i dorzuci: A na drugi raz bdziesz wiedzia, e

policjant nie jest malowanlal. Dziewczyna pakaa przez cay czas i powtarzaa w

kko: Pobimnie. To alfons. - Proszpana - zapytaRajmund - czy to jest zgodne

z prawem nazywaczowieka alfonsem? Ale policjant kazamu zamknmord.

Wtedy Rajmund odwrcisido dziewczyny i powiedzia: Poczekaj, maa, jeszcze

sispotkamy. Policjant poradzimu, eby juz tym skoczy, dziewczyna moe

odej, a on niech zostanie w pokoju i czeka, ago wezwdo komisariatu. Doda

jeszcze, e Rajmund powinien siwstydzi- upisido tego stopnia, e acay

dygoce. W tym momencie Rajmund wyjani: Nie jestem pijany, panie policjancie.

Ale poniewastojprzed panem, wic dygoc, to jest silniejsze ode mnie. Zamkn

drzwi i wszyscy sirozeszli. Maria i ja skoczylimy przygotowywaobiad. Nie


19/63

miaa apetytu, zjadem prawie wszystko sam. Wysza o pierwszej, a ja zdrzemnem

sitroch.

O trzeciej ktozapukado drzwi i wszedRajmund. Leaem nadal. Usiadna

brzegu ka. Chwilmilcza, spytaem, jak potoczya sijego sprawa. Opowiedzia,

e zrobito, co chcia, ale e ona daa mu w twarz, wic wtedy jzbi. Resztsam

widziaem. Odrzekem, e prawdopodobnie zostaa juteraz ukarana, powinien wic

byzadowolony. On rwniebytego zdania i zauway, e mimo interwencji

policjanta nic nie zmieni faktu, e dostaa za swoje. Doda, e dobrze zna policjantw

i wie, jak sido nich zabiera. Po czym spyta, czy spodziewaem si, e on odpowie

na policzek wymierzony mu przez policjanta. Odparem, e nie spodziewaem si

niczego, a poza tym nie lubipolicjantw. Rajmund miabardzo zadowolonmin.

Spyta, czy chciabym z nim wyj. Wstaem i zaczem siczesa. Powiedzia, e

trzeba, ebym byjego wiadkiem. Dla mnie to nie miao znaczenia, nie wiedziaem

tylko, co powinienem powiedzie. Zdaniem Rajmunda, wystarczyo stwierdzi, e

dziewczyna go obrazia. Zgodziem sizostajego wiadkiem.

Wyszlimy i Rajmund postawimi koniak. Potem chciazagrapartibilardu,

przegraem zasuenie. Nastpnie miaochotpjdo burdelu, ale ja sprzeciwiem

si, poniewanie lubitego. Wrcilimy wic powoli do domu, mwimi, jak bardzo

jest zadowolony z tego, e ukaraswkochank. Bydla mnie bardzo miy ipomylaem, e spdzilimy przyjemne chwile.

Z daleka dostrzegem na progu sieni starego Salamano, wygldajako

niespokojnie. Kiedymy sizbliyli, zobaczyem, e nie byo przy nim psa. Rozglda

sina wszystkie strony, obracawkoo, wpatrywasiw sie, starajc siprzenikn

jej ciemno, mamrotasowa bez zwizku i od nowa przeszukiwaulice swymi

maymi czerwonymi oczkami. Kiedy Rajmund spytago, co sistao, nie od razu

odpowiedzia. Posyszaem, jak szepta: ajdak, cierwo, i znowu zaczsimiota.

Spytaem, gdzie jest pies. Odpowiedziaszorstko, e uciek. A potem nagle zacz

mwipynnie i szybko: Zaprowadziem go, jak zawsze, na Pole wicze. Wok

bud jarmarcznych byo duo ludzi. Zatrzymaem si, eby obejrzeLe Roi de

l'evasion. A kiedy miaem wraca, jugo nie byo. Oczywicie, od dawna chciaem

mu kupimniejszobro. Ale nigdy bym nie uwierzy, e to cierwo moe uciec w

ten sposb.

Wtedy Rajmund zaczmu tumaczy, e pies mgsitylko zabkai wrci.

Zaczprzytaczahistorie o psach, ktre przebiegay tysice kilometrw, by odnale


20/63

swego pana. Mimo to stary robiwraenie coraz bardziej zdenerwowanego. Ale

zabiormi go, rozumiecie. Gdyby go chojeszcze ktoprzygarn! Ale to jest

niemoliwe, u wszystkich budzi wstrt tymi strupami. Zabiorgo policjanci, to

pewne. Powiedziaem mu wic, e powinien pjdo hycla, zwrcmu go po

uiszczeniu pewnych opat. Spyta, czy te opaty swysokie. Nie wiedziaem.

Wwczas wpadw zo. Pacipienidze za to cierwo. Niech go szlag trafi. I

zaczkl. Rajmund zamiasii zniknw sieni. Poszedem za nim, poegnalimy

sina podecie naszego pitra. W chwilpotem usyszaem kroki starego, zapukado

moich drzwi. Kiedy otworzyem, zatrzymasichwilna progu, a potem powiedzia:

Niech mi pan daruje, niech mi pan daruje. Poprosiem, eby wszed, nie chcia.

Wpatrywasiw czubki swych butw, jego pokryte strupami donie dray. Nie

patrzc na mnie spyta: Nie mogmi go zabra, niech pan powie, panie Meursault.

Zwrcmi go. Bo co by size mnstao? Powiedziaem mu, e hycel przez trzy dni

trzyma psy do dyspozycji ich wacicieli, a potem moe robiz nimi, co mu sitylko

podoba. Spojrzana mnie w milczeniu. Potem powiedzia: Dobranoc. Zamkn

drzwi do swego pokoju; syszaem, jak chodzi tam i z powrotem. Zatrzeszczao ko.

Przez przepierzenie przenikny ciche, dziwaczne odgosy, zrozumiaem, e pacze.

Nie wiem dlaczego, pomylaem o mamie. Ale jutro musiaem wczenie wsta. Nie

byem godny, pooyem sispabez kolacji.Rajmund zatelefonowado biura. Powiedziami, e jeden z jego przyjaci

(opowiadamu o mnie) zaprasza mnie na niedzieldo swego domku pod Algierem.

Odpowiedziaem, e pojechabym z ochot, ale przyrzekem mojej przyjacice, e

spdzimy ten dzierazem. Rajmund powiedzianatychmiast, e zaprasza jrwnie.

ona jego przyjaciela bardzo siucieszy, e nie bdzie sama jedna w mskim

towarzystwie.

Chciaem od razu przerwatrozmow, poniewawiem, e szef nie lubi,

kiedy do nas telefonujz miasta. Ale Rajmund prosi, ebym go wysucha,

powiedzia, e to zaproszenie mgby mi przekazawieczorem, chciajednak

zawiadomimnie o innej sprawie. Przez cay dziechodzia za nim grupa Arabw,

wrd ktrych bybrat jego dawnej kochanki. Jeli zobaczysz go koo domu,

wracajc wieczorem, ostrzemnie. Powiedziaem, e naturalnie, zrobito.

Niedugo potem zawezwamnie szef, zrazu zdenerwowaem si, poniewa

sdziem, e powie mi, ebym mniej telefonowa, a wicej pracowa. Ale to wcale nie

chodzio o to. Owiadczy, e chce ze mnporozmawiae pewnym, bardzo jeszcze


21/63

lunym, projekcie. Ciekaw bymego pogldu na tspraw. Miazamiar zaoyw

Paryu biuro, ktre by bezporednio na miejscu zaatwiao interesy z wielkimi

firmami, i chciawiedzie, czy ja bybym skonny tam pojecha. To pozwolioby mi

zamieszkaw Paryu, a jednoczenie podrowaprzez pewnczroku. Pan jest

mody i sdz, e taki tryb ycia powinien sipanu spodoba. Powiedziaem, e tak,

ale e w gruncie rzeczy jest mi wszystko jedno. Spytamnie wwczas, czy nie

interesowaaby mnie odmiana ycia. Odpowiedziaem, e ycia nie zmienia sinigdy

i e, tak czy inaczej, kade ma tsamwarto, a moje ycie tutaj odpowiada mi

zupenie. Mianiezadowolonmin, powiedzia, e nigdy nie odpowiadam wprost, e

nie posiadam ambicji i e to jest fatalne w interesach. Wrciem do pracy. Oczywicie

wolabym nie cigajego niezadowolenia, ale nie rozumiem, z jakiej racji miabym

odmieniaswoje ycie. Zastanowiwszy sidobrze, wcale nie jestem nieszczliwy.

Kiedy byem studentem, miaem duo tego rodzaju ambicji. Ale kiedy musiaem

zrezygnowaze studiw, bardzo szybko zrozumiaem, e te rzeczy nie maj

prawdziwego znaczenia.

Tego wieczoru przysza po mnie Maria i spytaa, czy chcsiz nioeni.

Powiedziaem, e mnie jest wszystko jedno, ale e moemy sipobra, jeli ona chce

tego. Wobec tego chciaa wiedzie, czy jkocham. Odpowiedziaem jej to samo, co

juraz kiedymwiem, e to nie ma adnego znaczenia, ale e na pewno nie kochamjej. Dlaczego wic chcesz size mnoeni? - powiedziaa. Wyjaniem jej, e to

nie jest wane i jeli ona tego pragnie, to moemy sipobra. A zreszt, to ona sobie

tego yczy, ja ograniczam sitylko do powiedzenia: Tak. Wwczas zauwaya, e

maestwo jest rzeczpowan. Odpowiedziaem: Nie. Umilka na chwili

spogldaa na mnie w ciszy. Potem zacza mwi. Chciaa po prostu wiedzie, czy

przyjbym takpropozycjod innej kobiety, z ktrczyoby mnie to samo co z ni.

Powiedziaem: Oczywicie. Wtedy gono zastanowia si, czy mnie kocha; co do

mnie, nie mogem na ten temat nic wiedzie. Po chwili milczenia, ktre znw

zapado, szepna, e jestem dziwny i e pewno dlatego mnie kocha, ale bymoe

pewnego dnia zacznbudziw niej wstrt, z tych samych powodw. Poniewa

milczaem, nie majc nic do dodania, uja mnie, miejc si, pod rki owiadczya,

e chce wyjza mnie za m. Odpowiedziaem, e pobierzemy si, kiedy tylko

zechce. Po czym opowiedziaem jej o propozycji szefa, a Maria owiadczya, e

chciaaby poznaPary. Dowiedziaa siwwczas ode mnie, e mieszkaem tam

przez jakiczas, i spytaa, jak tam jest. Powiedziaem: Jest brudno. Sgobie i


22/63

ciemne podwrza. Ludzie majbiaskr.

Potem spacerujc przeszlimy przez gwne ulice miasta. Kobiety byy

pikne, spytaem Marii, czy to dostrzega. Powiedziaa, e tak i e mnie rozumie. Po

czym rozmowa urwaa sina moment. Jednak chciaem, eby ze mnzostaa, i

powiedziaem jej, e moglibymy zjerazem obiad u Celestyna. Miaa na to wielk

ochot, ale miaa codo roboty. Bylimy jukoo mego domu, powiedziaem jej: Do

widzenia. Przyjrzaa mi si: Nie chcesz wiedzie, co mam do roboty? Bardzo

chciaem wiedzie, ale nie pomylaem o tym, i pewnie dlatego miaa minpen

wyrzutu. Widzc jednak moje zakopotanie, zamiaa siznowu i przysuna siku

mnie caym ciaem, eby mi podausta.

Poszedem na obiad do Celestyna. Juzaczem je, kiedy wesza niska,

dziwna kobieta; spytaa, czy moe usiprzy moim stole. Zgodziem sioczywicie.

Miaa szybkie, porywcze ruchy i byszczce oczy w twarzy maej, podobnej do

jabka. Zrzucia akiet, usiada i zacza gorczkowo studiowakart. Zawoaa

Celestyna, po czym gosem zwizym i piesznym zamwia od razu wszystkie dania.

Oczekujc na przystawk, otworzya torebk, wyja z niej kartkpapieru i owek,

zrobia z gry rachunek, wycigna z kieszonki pienidze, odliczya akurat tyle, ile

sinaleao, wczywszy napiwek, i pooya je przed sob. W tym momencie

przyniesiono przystawk, ktrpochona w mgnieniu oka. Czekajc na nastpnedanie znowu wycigna z torebki niebieski owek i magazyn z tygodniowym

programem radia. Zakrelaa bardzo starannie, jednpo drugiej, prawie wszystkie

audycje. Poniewamagazyn miaprawie dwanacie stron, skrupulatnie wykonywaa

tczynnow trakcie caego posiku. Skoczyem juje, a ona cigle jeszcze

zakrelaa, tak samo pilnie. Potem wstaa, woya akiet tym samym dokadnym

ruchem automatu i wysza. Poniewanie miaem nic do roboty, wstaem rwniei

poszedem za ni. Uplasowaa sina skraju chodnika i suna naprzd niewiarygodnie

szybko i pewnie, nie odwracajc siani nie zbaczajc. W kocu straciem jz oczu i

zawrciem. Pomylaem, e bya dziwna, ale szybko o niej zapomniaem.

Przed mymi drzwiami znalazem starego Salamano. Wpuciem go do rodka,

powiadomimnie, e jego pies jest stracony, poniewanie ma go u hycla.

Funkcjonariusze powiedzieli mu, e bymoe zostaprzejechany. Spyta, czy nie

mona by sidowiedzieo tym w komisariacie. Wyjanili, e tam nie notujtego

typu wypadkw, poniewazdarzajsikadego dnia. Powiedziaem staremu, e

mgby wziinnego psa, ale on susznie zauway, e byprzywizany do tego,


23/63

ktry zgin.

Przycupnem na ku, a Salamano usiadna krzele przy stole. By

zwrcony twarzku mnie, rce trzymana kolanach. Nie zdjswego starego

kapelusza. Mamrotajakieurywki zdapod pokymi wsami. Nudzimnie troch,

ale nie miaem nic do roboty i nie chciao mi sispa. eby wic copowiedzie,

zaczem go rozpytywao psa. Powiedzia, e wzigo po mierci ony. Oenisi

dopno. Za modu miaochotwstpido teatru: w puku grywaw wojskowych

wodewilach. Ale w kocu zaczpracowana kolei i nie auje tego, poniewama

teraz maemerytur. Nie byszczliwy z on, ale, oglnie biorc, bardzo sido

niej przywiza. Kiedy umara, poczusibardzo samotny. Wtedy poprosi

przyjaciela z warsztatu, eby mu dapieska, to bywanie ten, bardzo modziutki.

Trzeba go byo karmibutelkze smoczkiem. Ale poniewapies yje krcej ni

czowiek, skoczyo sina tym, e obaj byli starzy. Miazy charakter - powiedzia

Salamano. - Od czasu do czasu dochodzio do awantur. A jednak to bydobry pies.

Powiedziaem, e byadnej rasy. Salamano ucieszysi. A przeciepan go nie zna

przed chorob. Najadniejszmiawanie sier. Kadego wieczoru i kadego

ranka, odkd pies dostatej choroby skry, Salamano nacierago maci. Ale uwaa,

e jego prawdziwchorobbya staro, a ze staroci nie mona wyleczy.

W tym momencie ziewnem i stary oznajmi, e juwychodzi. Powiedziaem,e moe zosta, e zmartwio mnie to, co stao siz jego psem: podzikowami.

Powiedzia, e mama bardzo lubia jego psa. Mwic o niej nazywaj: Paska

biedna matka. Wyraziprzypuszczenie, e muszbybardzo nieszczliwy, odkd

mama umara; nie odezwaem si. Powiedziawic szybko i zmieszany, iwie, e w

dzielnicy faszywie mnie osdzono, poniewaoddaem matkdo przytuku, ale on

mnie zna i wie, e bardzo kochaem mam. Odpowiedziaem, sam nie wiem dlaczego,

e dotychczas nie wiedziaem, ile mnie sdzono z tego powodu; przytuek

wydawami sirzecznaturaln, poniewanie miaem dosypienidzy, eby

zapewnimamie opiek. Zreszt- dodaem - juod dawna nie miaa mi nic do

powiedzenia i nudzia sibdc zupenie sama. Tak - powiedzia- a w przytuku

przynajmniej zawiera siprzyjanie. Potem zaczsitumaczy. Chciaispa.

Jego ycie zmienio siobecnie i nie bardzo wiedzia, co z sobpocz. Pierwszy raz,

odkd go znaem, jakby ukradkiem wycigndo mnie rk. Poczuem strupy na jego

skrze. Umiechnsilekko i wychodzc powiedzia: Mam nadziej, e psy nie

bdszczekay tej nocy. Zawsze myl, e to mj.


24/63

W niedzielz trudem siobudziem, Maria musiaa mnpotrzsai woana

mnie. Poniewachcielimy sijak najwczeniej wykpa, nie zjedlimy niadania.

Czuem sicakiem pusty i trochbolaa mnie gowa. Papieros miagorzki smak.

Maria kpia ze mnie i powiedziaa, e mam grobowmin. Woya sukienkz

biaego ptna i rozpucia wosy. Powiedziaem jej, e jest pikna, rozemiaa siz

zadowoleniem.

Schodzc zastukalimy do drzwi Rajmunda. Odpowiedzia, e zaraz zejdzie.

Na ulicy wskutek zmczenia, a rwniei dlatego e nie odsonilimy rolet, dzie

peen jusoca spadna mnie jak uderzenie w twarz. Maria skakaa z radoci i

mwia bez przerwy, jak jest piknie. Poczuem silepiej i stwierdziem, e jestem

godny. Powiedziaem o tym Marii, pokazaa mi swceratowtorb, woya do niej

nasze kostiumy kpielowe i rcznik. Pozostao mi wic tylko czeka; usyszelimy,

jak Rajmund zamyka drzwi. Miagranatowe spodnie i biakoszulz krtkimi

rkawami. Ale woytake somkowy kapelusz, co rozmieszyo Mari. Jego

ramiona byy bardzo biae i pokryte czarnymi woskami. Budzio to we mnie lekki

wstrt. Gwizdaschodzc i wygldana bardzo zadowolonego. Powiedzia: Cze

stary, a do niej zwrcisi: Panno Mario.

Poprzedniego dnia bylimy w komisariacie, gdzie zawiadczyem, e

dziewczyna ubliya Rajmundowi. Zostazwolniony z upomnieniem. Niesprawdzono moich zezna. Teraz, przed drzwiami, porozmawialimy o tym z

Rajmundem, potem postanowilimy jechaautobusem. Plaa nie bya daleko, ale

autobusem zajedziemy prdzej. Rajmund przypuszcza, e jego znajomi bdradzi z

naszego wczesnego przyjazdu. Mielimy jupj, kiedy nagle Rajmund dami znak,

ebym spojrzaprzed siebie. Zobaczyem grupArabw, stali wsparci plecami o

witrynsklepu z tytoniem. Patrzyli na nas w milczeniu, po swojemu, zupenie

jakbymy byli kamieniami lub uschnitymi drzewami. Rajmund, wyranie

zakopotany, powiedzia, e ten drugi od 1ewej to jego facet. Doda, e przecieteraz

to juskoczona sprawa. Maria nie bardzo moga sizorientowai spytaa, o co

chodzi. Powiedziaem jej, e to sArabi, ktrzy majcodo Rajmunda. Chciaa,

ebymy natychmiast odeszli. Rajmund zachowatwarz i powiedziaze miechem, e

trzeba sispieszy.

Poszlimy w kierunku przystanku autobusowego, ktry bytrochdalej, i

Rajmund oznajmi, e Arabowie nie idza nami. Odwrciem si, stali tam gdzie

przedtem i patrzyli tak samo obojtnie na miejsce, z ktregomy odeszli. Wsiedlimy


25/63


26/63

Mari. Woda bya zimna i pywanie sprawiao mi przyjemno. Oddalilimy siwe

dwjk, czujc zgodnonaszych ruchw i naszej radoci.

Na penym morzu pooylimy sina wznak, soce zgarniao z mojej twarzy,

zwrconej ku niebu, ostatnie welony wody, ktra ciekaa mi do ust. Zobaczylimy,

e Masson wrcina pla, eby wycignsina socu. Z daleka wydawasi

olbrzymi. Maria chciaa, ebymy popynli razem. Przesunem sido tyu i objem

jwp, posuwaa siruchem ramion, pomagaem jej bijc nogami. Drobny szmer

rozbijanej wody sunza nami tego ranka ado momentu, kiedy poczuem si

zmczony. Wtedy puciem Marii zawrciem, pynem miarowo, gboko

oddychajc. Na play rozcignem sina brzuchu obok Massona, twarz ukryem w

piasku. Powiedziaem mu, e dobrze byo; bytego samego zdania. Niedugo potem

przysza Maria. Odwrciem si, eby na nipopatrze, kiedy nadchodzia. Bya caa

oblepiona sonwod, wosy odrzucia do tyu. Wycigna siu mego boku, rami

przy ramieniu, ar jej ciaa i ar soca wprawiy mnie w madrzemk.

Maria potrzsna mni powiedziaa, e Masson wrcijudo domu, trzeba

ina obiad. Natychmiast sipodniosem, bo byem godny, ale Maria powiedziaa,

e od rana nie pocaowaem jej ani razu. To prawda, a przeciemiaem na to ochot.

Choddo wody - powiedziaa. Pobieglimy; uniosy nas pierwsze mae fale.

Odpynlimy kawaek, przywara do mnie. Czuem jej nogi splecione z moimi izapragnem jej.

Kiedy wrcilimy, Masson junas woa. Powiedziaem, e jestem bardzo

godny, a on zaraz owiadczyonie, e mu sispodobaem. Chleb bysmaczny,

zjadem szybko swojporcjryby. Potem byo miso z frytkami. Jedlimy wszyscy w

milczeniu. Masson czsto popijawino i dolewami bez przerwy. Przy kawie troch

ciya mi gowa i duo paliem. Masson, Rajmund i ja rozwaalimy, czyby nie

spdzisierpnia na play, prowadzc wsplne gospodarstwo. Nagle Maria

powiedziaa: Czy wiecie, ktra godzina? Jest wpdo dwunastej. Bylimy

zdumieni, ale Masson odezwasi, e zjedlimy obiad bardzo wczenie, i to jest

zrozumiae, bo godzina posiku to ta godzina, kiedy jest sigodnym. Nie wiem

dlaczego, to tak bardzo rozmieszyo Mari. Sdz, e trochza duo wypia. Potem

Masson spytamnie, czy chcsiz nim przejpo play. Moja ona zawsze

odpoczywa po obiedzie. Ja tego nie lubi. Muszpospacerowa. Zawsze jej mwi,

e to lepsze dla zdrowia. Ale, mimo wszystko, to jej rzecz. Maria owiadczya, e

zostanie, aby pomc pani Masson w zmywaniu. Maa paryaneczka powiedziaa, e


27/63

do tego trzeba wypdzimczyzn z domu. Wyszlimy wszyscy trzej.

Soce padao na piasek prawie pionowo, jego odblask na morzu bynie do

zniesienia. Na play nie byo junikogo. Na skraju paskowzgrza, w domkach

zwisajcych nad morzem, sychabyo brzk talerzy i sztucw. Trudno byo

oddychawrd aru bijcego z ziemi pokrytej rozpalonymi kamieniami. Na

pocztku Rajmund i Masson rozmawiali o sprawach i ludziach, ktrych nie znaem.

Zrozumiaem, e znali siod dawna i e nawet w pewnym okresie razem mieszkali.

Skierowalimy siku wodzie i szlimy wzdumorza. Kilkakrotnie maa fala, dusza

od innych, podpywaa i moczya nam pcienne pantofle. Nie mylaem o niczym,

poniewasoce nad mojodkrytgowna wpmnie upio.

W tym momencie Rajmund powiedziado Massona co, czego nie

dosyszaem. Rwnoczenie zobaczyem na samym kocu play, bardzo daleko od

nas, dwch Arabw w kombinezonach, ktrzy szli w naszstron. Spojrzaem na

Rajmunda, powiedzia: To on. Szlimy dalej. Masson spyta, jak oni mogli przyj

za nami atu. Pomylaem, e mogli nas widzie, jak wsiadalimy do autobusu z

plaowtorb, ale nic nie powiedziaem.

Arabowie posuwali siz wolna, byli teraz juznacznie bliej. Nie

zwolnilimy tempa, ale Rajmund powiedzia: Jeli bdzie awantura, ty, Masson,

bierz tego drugiego. Ja zajmsimoim facetem. Jeli nadejdzie jeszcze jeden, bdziedla ciebie, Meursault. Powiedziaem: Tak, a Masson woyrce do kieszeni.

Rozgrzany piasek wydawami siteraz czerwony. Rwnym krokiem zblialimy si

do Arabw. Dystans midzy nami zmniejszasiregularnie. Kiedy bylimy o par

krokw jedni od drugich. Arabowie stanli. Masson i ja zwolnilimy kroku. Rajmund

szedprosto na swego faceta. Nie dosyszaem, co mu powiedzia, ale wydao mi si,

e tamten zrobiruch, jakby go chciauderzygow. Wtedy Rajmund uderzypo raz

pierwszy i zaraz zawoaMassona. Masson zbliysido tego, ktrego mu

wyznaczono, i uderzygo dwukrotnie, z caych si. Arab rozpaszczysiw wodzie,

twarzdo dna, leatak przez parsekund, wokjego gowy wypyway na

powierzchnibbelki powietrza. Przez ten czas Rajmund take wymierzycios i ten

drugi miatwarz we krwi. Rajmund odwrcisido mnie i powiedzia: Zobaczysz,

jak go urzdz. Krzyknem: Uwaga, on ma n, ale Rajmund miajurozpatane

ramii pokiereszowane usta.

Masson skoczynaprzd. Ale drugi Arab jusipodnisi stanza tamtym,

uzbrojonym. Nie mielimy siporuszy. Cofali sipowoli, nie spuszczajc z nas


28/63

wzroku i trzymajc nas na dystans tym noem. Kiedy zobaczyli, e odlegojest ju

wystarczajca, zaczli bardzo szybko ucieka, podczas gdy my stalimy w socu jak

przygwodeni, Rajmund ciskaramiociekajce krwi.

Masson od razu powiedzia, e jest doktor, ktry spdza tutaj kadniedziel.

Rajmund chciaido niego natychmiast. Ale jak tylko zaczynamwi, krew z rany

tworzya mu w ustach bbelki. Podtrzymujc go wrcilimy do domu, najszybciej jak

byo mona. Tam Rajmund powiedzia, e jego rany spowierzchowne i e zdoa

dojdo doktora. Wyszli z Massonem, a ja zostaem, eby wyjanikobietom, co

zaszo. Pani Masson pakaa, a Maria bya bardzo blada. Mnie osobicie byo przykro

im to wyjania. W kocu umilkem i paliem papierosa patrzc na morze.

O wpdo drugiej wrciRajmund razem z Massonem. Miaobandaowane

ramii plaster w kciku ust. Doktor powiedziamu, e to drobiazg, ale Rajmund by

bardzo ponury. Masson usiowago rozmieszy. Ale on dalej nie odzywasi. Kiedy

powiedzia, e schodzi na pla, spytaem go, dokd chce i. Odpowiedzia, e chce

zaczerpnpowietrza. Masson i ja powiedzielimy, e pjdziemy z nim razem. Wtedy

rozzocisii zwymylanas. Masson uzna, e nie trzeba mu sisprzeciwia. Ale ja

mimo to poszedem za nim.

Dugo szlimy pla. Soce byo teraz miadce. Rozpryskiwao siw

kawaeczki na morzu i piasku. Odniosem wraenie, e Rajmund wie, dokd idzie, alez pewnocimyliem si. Na skraju play doszlimy wreszcie do maego rdeka,

ktre za wielkskasczyo sipo piasku. Tam zastalimy naszych dwch Arabw.

Leeli w swych zatuszczonych kombinezonach. Sprawiali wraenie cakiem

spokojnych, a nawet zadowolonych. Nasze nadejcie niczego nie zmienio. Ten, ktry

ugodziRajmunda, przygldamu sibez sowa. Drugi dmuchaw niewielktrzcini,

patrzc na nas ktem oka, powtarzabez przerwy trzy nuty, ktre dobywaze swego

instrumentu.

Przez cay ten czas byo tylko soce i cisza, szmer strumyka i te trzy nutki.

Potem Rajmund signdo kieszeni po rewolwer, ale tamten ani drgn, patrzyli

cigle na siebie. Zauwayem, e ten, ktry gra, ma bardzo szeroko rozstawione

palce u ng. Nie spuszczajc oka ze swego przeciwnika Rajmund zapyta:

Wykoczygo? Pomylaem, e jeli powiem: Nie, zniecierpliwi sii na pewno

strzeli. Powiedziaem wic tylko: Jeszcze sido ciebie nie odezwa. Byoby brzydko

zabigo w ten sposb. Znw sychabyo lekki szmer wody i flet w sercu ciszy i

aru. Potem Rajmund powiedzia: Wic nawymylam mu, a jak odpowie, wykocz


29/63


30/63

odchylisiw ty, ale nie wycignrki z kieszeni. Byem od niego dodaleko,

jakiedziesimetrw. Chwilami odgadywaem jego spojrzenie spod przymknitych

powiek. Ale czciej jego obraz taczymi przed oczami w rozarzonym powietrzu.

Szum fal byjeszcze bardziej powolny i leniwy jak w poudnie. To byo to samo

soce, to samo wiato, na tym samym piasku, ktry cignsii tutaj. Juod dwch

godzin dzienie posuwasinaprzd, od dwch godzin zarzucikotwicw oceanie

wrzcego metalu. Na horyzoncie przesunsimay parowiec, odgadem go po

czarnej plamce na skraju mego pola widzenia, poniewanie przestawaem patrzena

Araba.

Pomylaem, e wystarczy, ebym wykonapobrt, i wszystko siskoczy.

Ale z tyu nacieraa na mnie ttnica socem plaa. Zrobiem parkrokw w

kierunku rdeka. Arab nie poruszysi. Mimo wszystko byjeszcze dodaleko.

Prawdopodobnie wskutek cienia, ktry mu padana twarz - wyglda, jakby si

umiecha. Czekaem. Oparzelizna soneczna signa jumoich policzkw, czuem,

jak na brwiach zbierajmi sikrople potu. To byo to samo soce co w dniu

pogrzebu mamy i jak wtedy najbardziej bolao mnie czoo, a wszystkie ttna waliy

naraz pod skr. To z racji tej oparzelizny, ktrej nie mogem juduej znosi,

zrobiem krok naprzd. Wiedziaem, e to jest gupie, e nie uwolnisiod soca

przesuwajc sio krok. Ale zrobiem ten krok, tylko jeden krok naprzd. Tym razemArab, nie wstajc, wycignni pokazami go w socu. Jak duga iskrzca si

klinga, wiato wytryso ze stali i dotkno mi czoa. W tej samej chwili pot,

nagromadzony na brwiach, spynmi nagle na powieki i pokryje gstym, ciepym

woalem. Pod tzasonz ez i soli moje oczy zaniewidziay. Czuem jutylko obuchy

soca na czole i nieco zatarty, wietlisty miecz dobywajcy siz noa, ktry by

cigle przede mn. Ta ognista szpada przebijaa mi rzsy i rania obolae oczy. I

wanie wtedy wszystko sizakoysao. Morze przynioso gorcy, ciki podmuch.

Wydao mi si, e niebo pko wzdui wszerz, by lunogniem. Caa moja istota

sprya si, zacisnem rkna rewolwerze. Spust ustpi, dotknem gadkiej

wypukoci kolby i wanie wtedy, w tym trzasku suchym i zarazem oguszajcym,

wszystko sizaczo. Strzsnem pot i soce. Zrozumiaem, e zburzyem

rwnowagdnia, niezwykciszplay, na ktrej byem szczliwy. Wic strzeliem

jeszcze cztery razy do bezwadnego ciaa, kule zagbiay siw nim niedostrzegalnie.

I byy to jak gdyby cztery krtkie uderzenia, ktrymi zastukaem do wrt

nieszczcia.


31/63

CZII

Natychmiast po moim aresztowaniu byem wielokrotnie przesuchiwany. Ale

ograniczano sido sprawdzenia danych tosamoci, co nie trwao dugo. Za

pierwszym razem w komisariacie moja sprawa zdawaa sinie interesowanikogo.

Ale w osiem dni pniej, przeciwnie, sdzia ledczy spogldana mnie z ciekawoci.

Lecz na pocztku spytamnie tylko o nazwisko i adres, mj zawd, dati miejsce

urodzenia. Potem chciawiedzie, czy wybraem jusobie adwokata. Przyznaem si,

e nie, i zaczem wypytywago, czy to jest konieczne. Dlaczego? - powiedzia.

Odpowiedziaem, e uwaam mojsprawza bardzo prost. Umiechnsimwic:

Jak kto uwaa. Jednake jest takie prawo. Jeli pan sam nie wybierze adwokata,

przydzielimy go z urzdu. Poczytaem to za wielkwygod, isprawiedliwozajmuje sitakimi drobiazgami. Powiedziaem mu to. Zgodzisize mni doda, e

prawo jest dobrze pomylane.

Z pocztku nie traktowaem go powanie. Przyjmnie w pokoju z

zapuszczonymi storami, na biurku staa tylko jedna lampa owietlajc fotel, na

ktrym mnie posadzi, podczas gdy sam pozostaw cieniu. Czytaem jupodobny

opis w ktrejz ksiek i wszystko wydao mi siinscenizacj. Lecz po naszej

rozmowie przyjrzaem mu sii zobaczyem wysokiego mczyzno delikatnych

rysach, ciemnoniebieskich, gboko osadzonych oczach; miadugie siwe wsy i

obfit, prawie biaczupryn. Wydami sibardzo rozsdny i na ogbiorc

sympatyczny, pomimo nerwowych tikw znieksztacajcych usta. Wychodzc

chciaem ucisnmu rk, ale w porprzypomniaem sobie, e zabiem czowieka.

Nazajutrz odwiedzimnie w wizieniu adwokat. Byniski i krpy, do

mody, ze starannie przylizanymi wosami. Mimo upau (siedziaem bez marynarki)

byw ciemnym ubraniu, sztywnym konierzyku i oryginalnym krawacie, w szerokie

biao-czarne pasy. Pooyna ku teczk, ktrtrzymapod pach, przedstawimi

sii powiedzia, e przestudiowamoje akta. Sprawa bya draliwa, ale nie wtpiw

powodzenie, jeli mu zaufam. Podzikowaem, a on powiedzia: Przejdmy do istoty

rzeczy.

Usiadna ku i owiadczy, e zostay zebrane informacje o moim yciu

osobistym. Wiedziano, e moja matka niedawno umara w przytuku.

Przeprowadzono wic wywiad w Marengo. Funkcjonariusze ledztwa dowiedzieli si

tam, e daem dowody nieczuoci w dniu pogrzebu mamy. Pan rozumie -


32/63

powiedziaadwokat - krpuje mnie pytapana o te sprawy. Ale to ma wielkie

znaczenie. I byoby wanym argumentem dla oskarenia, gdybym nie potrafiw tej

sprawie niczego wyjani. Chcia, ebym mu pomg. Spyta, czy cierpiaem tego

dnia. To pytanie bardzo mnie zdziwio i pomylaem, e czubym siogromnie

zawstydzony, gdybym musiaje komuzada. Jednake odpowiedziaem, e nieco

odwykem od stawiania sobie pytai trudno mi bdzie wyjanite sprawy.

Oczywicie, kochaem mam, ale to o niczym nie wiadczy. Wszystkie zdrowe istoty

yczyy sobie, mniej lub bardziej, mierci tych, ktrych kochay. Tu adwokat

przerwai zdawasibybardzo wzburzony. Kazami przyrzec, e nie powiem tego

ani na przesuchaniu, ani u sdziego ledczego. Jednake wyjaniem mu, e mam

taknatur- moje potrzeby fizyczne mcczsto moje uczucia. W dniu pogrzebu

mamy byem bardzo zmczony i senny. Tak, e nie zdawaem sobie sprawy z tego, co

sidziao. Jedyne, co mogpowiedziena pewno, to, e wolabym, eby mama nie

umara. Ale mj obroca sprawianadal wraenie niezadowolonego. Powiedzia: To

nie wystarcza.

Zastanowisi. Spyta, czy moe powiedzie, e I tego dnia zapanowaem nad

swymi uczuciami. Powiedziaem: Nie, bo to nieprawda. Spojrzana mnie jako

dziwnie - jak gdybym budziw nim lekki wstrt. Powiedziaprawie ze zoci, e

dyrektor i pracownicy przytuku bdw kadym razie przesuchani w charakterzewiadkw i e to moe przybradla mnie bardzo niemiy obrt. Zwrciem mu

uwag, e ta historia nie ma zwizku z mojspraw; odpowiedzia, e zaraz wida, i

nie miaem nigdy do czynienia ze sprawiedliwoci.

Odszedjakby zagniewany. Chciaem go zatrzymai wyjani, e potrzebuj

jego yczliwoci nie dlatego, by bylepiej bronionym, ale najprociej mwic - po

ludzku. Widziaem, e przede wszystkim wprawiam go w zakopotanie. Nie rozumia

mnie i byna mnie trochzy. Pragnem zapewnigo, e jestem taki jak wszyscy,

zupenie taki sam jak wszyscy. Lecz w gruncie rzeczy nie przyniosoby to wikszego

poytku, wic z lenistwa daem temu spokj.

Niedugo potem znowu zaprowadzono mnie do sdziego ledczego. Bya

druga po poudniu i tym razem jego gabinet zalany bywiatem, ktre zaledwie

tumia lekka zasona. Byo bardzo gorco. Prosi, ebym usiad, i owiadczy

ogromnie uprzejmie, e mj obroca wskutek nieprzewidzianych przeszkd nie

mgprzyj. Ale miaem prawo nie odpowiadana jego pytania, pki obroca nie

bdzie przy tym obecny. Odrzekem, e mogodpowiadasam. Nacisnpalcem


33/63

guzik na stole. Wszedmody protokolant i usadowisituza moimi plecami.

My obaj usiedlimy w fotelach. Przesuchanie rozpoczo si. Najpierw

powiedzia, e mwiono mu o mnie jako o czowieku zamknitym i milczcym,

chciawiedzie, co o tym sdz. Nie mam nic wanego do powiedzenia, wic

milcz. Umiechnsitak jak za pierwszym razem i uzna, e jest to najlepsze

wyjanienie, a potem dorzuci: Zreszt, to nie ma adnego znaczenia. Umilk,

przyjrzami sii raptownie wrciwszy do tematu mwibardzo szybko: Interesuje

mnie przede wszystkim paska osoba. Nie bardzo wiedzc, co chciaprzez to

wyrazi, nic nie odpowiedziaem. W paskim postpku spewne rzeczy, ktrych nie

pojmuj. Jestem pewien, e pan pomoe mi je zrozumie. Odparem, e wszystko

byo bardzo proste. Nakonimnie, ebym mu opisaten dzie. Opisaem wic znowu

to wszystko, o czym mu juraz mwiem: Rajmund, plaa, kpiel, awantura, znowu

plaa, rdeko, soce i pistrzaw z rewolweru. Po kadym zdaniu mwi: Tak

jest, tak jest. Kiedy doszedem do lecego ciaa, przytaknmwic: Dobrze.

Mczyo mnie powtarzanie tej samej historii, zdawao mi si, e nigdy w yciu nie

mwiem tak duo.

Po chwili milczenia wstai powiedzia, e chce mi pomc, e zainteresowaem

go i z pomocBoskbdzie mgcodla mnie zrobi. Ale przedtem chce mi jeszcze

zadakilka pyta. Bez adnego przejcia spyta, czy kochaem mam. Powiedziaem:Owszem, tak jak wszyscy, a urzdnik, ktry do tej pory stukamiarowo w maszyn,

musiapomyliklawisze, gdyzawahasii zaczod pocztku. Po czym sdzia,

znowu pozornie bez logicznego zwizku, spyta, czy oddaem tych pistrzaw

bezporednio jeden po drugim. Zastanowiem sii stwierdziem, e najpierw

strzeliem tylko raz, a w kilka sekund potem nastpne cztery razy. Wtedy powiedzia:

Dlaczego odczekapan chwilmidzy pierwszym a drugim strzaem? Raz jeszcze

zobaczyem czerwonplai poczuem na czole sonecznspiekot. Tym razem nic

nie odpowiedziaem. W ciszy, ktra nastpia, sdzia zdradzaoznaki podniecenia.

Usiad, zmierzwiwosy, oparokcie o biurko i pochylisiku mnie z dziwnym

wyrazem twarzy: Dlaczego, dlaczego strzelipan do lecego ciaa? Tu znowu nie

potrafiem odpowiedzie. Sdzia przesunrkpo czole i zmienionym gosem

powtrzypytanie: Dlaczego? Musi mi pan powiedzie. Dlaczego? Cigle

milczaem.

Nagle wsta, wielkimi krokami przeszedna koniec gabinetu i otworzy

szufladsegregatora. Wyjz niej srebrny krucyfiks; potrzsnnim zbliajc siku


34/63

mnie. Gosem kompletnie zmienionym, niemal drcym zawoa: Czy pan go

poznaje, tak, jego? Powiedziaem: Oczywicie. Wwczas zaczmwibardzo

szybko i namitnie, e on wierzy w Boga, i w jego przekonaniu aden czowiek nie

jest na tyle winien, by Pan Bg nie mgmu tego przebaczy, lecz trzeba, aby przez

swskruchstasijak dziecko o duszy nietknitej, gotowej do przyjcia

wszystkiego. Pochylisicay nad stoem. Wymachiwakrucyfiksem niemal nade

mn, Prawdmwic, nieuwanie ledziem jego wywd przede wszystkim dlatego,

e byo mi bardzo gorco i e w pokoju byy wielkie muchy, ktre siaday mi na

twarzy, a poza tym - trochsigo baem. Jednoczenie zdawaem sobie spraw, e to

jest mieszne, bo ostatecznie to ja byem zbrodniarzem. Tymczasem on cigndalej.

Zrozumiaem, mniej wicej, e jego zdaniem, bytylko jeden niejasny punkt w moich

zeznaniach - fakt, e odczekaem chwil, nim strzeliem po raz drugi. Wszystko inne

byo w zupenym porzdku, tego jednak nie rozumia.

Chciaem mu powiedzie, e nie ma racji obstajc przy tym, ten ostatni

szczegnie miaatak wielkiego znaczenia. Ale przerwami i stajc jakby na

bacznoupomniamnie po raz ostatni, pytajc, czy wierzw Boga.

Odpowiedziaem, e nie. Usiadoburzony. Powiedzia, e to niemoliwe, e wszyscy

ludzie wierzw Boga, nawet ci, ktrzy odwracajsiod jego oblicza. Jest tego

pewien i gdyby przyszo mu kiedyw to zwtpi, jego ycie nie miaoby jusensu.Czy pan chce - wykrzykn- eby moje ycie nie miao sensu? Byem zdania, e to

nie moja sprawa, i powiedziaem mu to. Ale on wycignjuponad stoem krucyfiks

i podsuwajc mi go pod oczy, krzyczanierozumnie: Ja, ja jestem chrzecijaninem. I

proszgo o darowanie wszystkich twoich win. Jak moesz nie wierzy, e cierpiaza

ciebie? Od razu spostrzegem, e mwi mi ty, ale miaem go judosy. Upa

wzmagasiz kadchwil. Jak zawsze, kiedy chciaem uwolnisiod kogo, kogo

suchaem z trudem, tak i teraz zrobiem potakujcmin. Ku memu zdumieniu

triumfowa: Widzisz, widzisz - mwi. - Prawda, e wierzysz i oddasz mu siw

opiek? Oczywicie odpowiedziaem raz jeszcze: Nie. Opadna fotel.

Sprawiawraenie bardzo zmczonego. Milczachwil, podczas gdy maszyna

podajca bez przerwy za naszym dialogiem cigna jeszcze ostatnie zdanie. Potem

przyjrzami siuwanie i trochsmutno. Wyszepta: Nie widziaem nigdy rwnie

zatwardziaej duszy jak paska. Zbrodniarze, ktrych przyprowadzano do mnie,

zawsze pakali przed tym wizerunkiem boleci. Chciaem odpowiedzie, e dziao

sitak, poniewato byli zbrodniarze. Ale pomylaem, e ja take byem jak oni. To


35/63

bya myl, do ktrej nie mogem siprzyzwyczai. Potem sdzia podnissi, jakby

mi dawaznak, e przesuchanie zostao skoczone. Spytamnie jeszcze tylko z tym

samym znuonym wyrazem twarzy, czy aujmego czynu. Zastanowiem sii

powiedziaem, e to, co odczuwam, jest raczej pewnprzykroci, a nie prawdziwym

alem. Odniosem wraenie, e mnie nie zrozumia. Ale tego dnia sprawy nie

posuny sijudalej.

Potem jeszcze wiele razy odwiedzaem sdziego, tylko juza kadym razem

w towarzystwie mego obrocy. Ograniczali sido precyzowania poszczeglnych

punktw moich poprzednich zezna. Albo tesdzia roztrzsaz adwokatem stopie

mego obcienia. Ale w gruncie rzeczy, w tych momentach wcale simnnie

zajmowano. W kadym razie ton przesuchaulegastopniowo zmianie. Wygldao

na to, e sdzia przestasimninteresowai e w pewien sposb zaklasyfikowa

mojspraw. Nie mwiwicej o Bogu i nigdy nie widziaem go tak wzburzonym jak

w tym pierwszym dniu. W rezultacie nasze stosunki stay sibardziej kordialne. Kilka

pyta, krtka rozmwka z moim obroci przesuchanie skoczone. Moja sprawa,

wedle okrelenia sdziego, sza swoim trybem. Czasem, gdy rozmowa miaa bardziej

oglny charakter - wczano mnie do niej. Zaczynaem swobodnie oddycha. Nikt w

tym czasie nie traktowamnie le. Wszystko byo tak zwyczajne, tak dobrze

uregulowane i prowadzone z takim umiarem, e ulegaem dziwnemu wraeniu, istaem siczonkiem rodziny. I mogpowiedzie, e po upywie jedenastu

miesicy ledztwa zdumiewao mnie prawie to, ijedynmojradocibyy owe

szczeglne chwile, gdy sdzia klepamnie po plecach odprowadzajc do drzwi swego

gabinetu i mwi: Na dzikoniec, panie Antychrycie. Po czym oddawano mnie w

rce andarmw.

Srzeczy, o ktrych nigdy nie lubiem mwi. Kiedy dostaem sido

wizienia, zrozumiaem po paru dniach, e nie bdlubimwio tym okresie

mojego ycia.

Pniej nie pojmowaem jutych oporw. W pierwszych dniach waciwie nie

byem w wizieniu: oczekiwaem niejasno jakiegonowego wydarzenia. Wszystko

zaczo sidopiero po pierwszej i jedynej wizycie Marii. Od dnia gdy otrzymaem jej

list (pisaa, e nie pozwalajjej wicej mnie odwiedza, poniewanie jest moj

on), od tego dnia poczuem, e w celi jestem u siebie i e moje ycie tutaj si

zatrzymao. W dniu mojego aresztowania zamknito mnie najpierw w izbie, w ktrej

byo juwielu zatrzymanych, przewanie Arabw. Na mj widok zaczli simia.


36/63

Potem spytali, co zrobiem. Powiedziaem, e zabiem Araba. Umilkli. Ale w chwil

potem zapadwieczr. Objanili mi, jak trzeba rozoymat, na ktrej miaem spa.

Zwijajc jeden jej koniec mona byo zrobiwezgowie. Canoc pluskwy biegay mi

po twarzy. Po paru dniach umieszczono mnie samego w celi, gdzie spaem na

drewnianej pryczy. Miaem tam kibel i elaznmiednic. Wizienie leao w grze

miasta i przez mae okienko mogem widziemorze. Pewnego dnia, gdy staem

uczepiony krat, z twarzwycignitku wiatu, wszedstranik i powiedzia, e kto

przyszedmnie odwiedzi. Pomylaem, e to Maria. Rzeczywicie, to bya ona.

Idc do rozmwnicy minem dugi korytarz, potem schody, na koniec jeszcze

jeden korytarz. Wszedem do bardzo duej sali, owietlonej przez szerokie okno. Sal

przecinay wzdudue, wysokie kraty, dzielc jna trzy czci. Midzy dwiema

kratami rozcigaa siprzestrzeomiu do dziesiciu metrw, ktra dzielia

odwiedzajcych od winiw. Na wprost mnie zobaczyem Mari. Bya w sukience w

paski i miaa opalontwarz. Po mojej stronie znajdowao siz dziesiciu winiw,

przewanie Arabw. Mariotaczay Mauretanki, staa midzy dwiema

odwiedzajcymi: ma, czarno ubranstaruszko zacinitych ustach i grubkobiet

z odkrytgow, ktra mwia cobardzo gono, ywo gestykulujc. Z powodu

odlegoci midzy kratami odwiedzajcy i winiowie musieli prawie krzycze. Gdy

wszedem, zgiek gosw rozbrzmiewajcych wrd wysokich, nagich murw i ostrewiato, ktre pyno z nieba po szybach wlewajc sido sali, wszystko to razem

przyprawio mnie o rodzaj zawrotu gowy. Moja cela bya cichsza i ciemniejsza.

Dopiero po paru chwilach oswoiem siz tym. W kocu jednak dostrzegaem kad

twarz rysujcsiwyranie w penym wietle. Spostrzegem rwnie, e na skraju

korytarza, midzy dwiema kratami, siedziastranik. Wikszowiniw, Arabw,

podobnie jak ich rodziny, przykucna na wprost siebie. Ci nie krzyczeli. Mimo

wrzawy udawao im siporozumiewacichym gosem. Ich stumiony szept,

dobywajcy siz dou, stanowijakby nieustanny akompaniament dla rozmw

krzyujcych siponad ich gowami. Spostrzegem to wszystko bardzo szybko,

podchodzc do Marii. Przywara judo krat, miejc sido mnie catwarz. Wydaa

mi sibardzo pikna, ale nie umiaem jej tego powiedzie.

No - powiedziaa bardzo gono - no widzisz. Czy czujesz sidobrze, czy

masz wszystko, czego ci potrzeba? - Tak, wszystko.

Umilklimy. Maria umiechaa sicigle. Tga kobieta wrzeszczaa codo

mego ssiada, prawdopodobnie ma, rosego faceta o jasnych wosach i otwartym


37/63

spojrzeniu. Byto dalszy cig uprzednio rozpocztej rozmowy.

Janka nie chce go wzi - krzyczaa na cae gardo. Tak, tak - mwi

mczyzna. Powiedziaam jej, e go odbierzesz, jak wyjdziesz, ale ona nie chce go

wzi.

Maria krzykna ze swego miejsca, e Rajmund przesya mi pozdrowienia,

odpowiedziaem: Dzikuj. Ale zaguszymnie ssiad, ktry pyta: Czy on czuje

sidobrze? Jego ona rozemiaa simwic: Nigdy nie czusilepiej. Mj ssiad

z lewej, mody chopak o delikatnych rysach twarzy, nic nie mwi. Zauwayem, e

stana wprost maej staruszki i e oboje wpatrywali siw siebie w napiciu. Ale nie

mogem obserwowaich duej, poniewaMaria krzykna, e nie trzeba traci

nadziei. Powiedziaem: Tak. Jednoczenie patrzyem na nii miaem ochot

ucisnpoprzez suknijej ramiona. Miaem ochotdotkntej cienkiej tkaniny i

niezbyt dobrze wiedziaem, na co mgbym mienadziej, jeli nie na to. Ale Maria z

pewnocichciaa mi powiedzieto wanie, bo umiechaa sinadal. Widziaem ju

tylko blask jej zbw i mae fadki wokoczu. Znowu krzykna: Wyjdziesz i

pobierzemy si. Odpowiedziaem: Tak mylisz?, ale gwnie dlatego, eby co

powiedzie. Wtedy bardzo szybko i wcibardzo gono powiedziaa, e tak, e

zostanuniewinniony i e bdziemy sijeszcze razem kpa. Ale obok jakakobieta

wrzeszczaa, e zostawia koszyk w kancelarii. Wyliczaa, co do niego woya.Trzeba sprawdzi, bo wszystko drogo kosztuje. Mj drugi ssiad i jego matka cigle

patrzyli na siebie. W dole nie ustawaszept Arabw. wiato zdawao sipcznieza

oknami.

Czuem sitrochchory i miaem ochotodej. Haas mczymnie. Ale z

drugiej strony chciaem jeszcze korzystaz obecnoci Marii. Nie wiem, ile znowu

mino czasu. Maria mwia mi o swojej pracy i umiechaa sibez przerwy. Szepty,

krzyki, rozmowy krzyoway size sob. Jedynwysepkciszy stanowili ten mody

czowiek i ta staruszka, cigle w siebie wpatrzeni. Zaczto po trochu wyprowadza

Arabw. Prawie wszyscy umilkli, gdy pierwszy wyszed. Maa staruszka zbliya si

do krat i w tej samej chwili stranik daznak jej synowi. Powiedzia: Do widzenia,

mamo, a ona wsuna rkmidzy dwa prty i poegnaa go dugim, powolnym

skinieniem.

Gdy odchodzia, wszedjakimczyzna z kapeluszem w rku i zajjej

miejsce. Przyprowadzili jakiegowinia i zacza sioywiona rozmowa,

prowadzana pgosem, gdyw sali panowaa jucisza. Wywoali rwniemego


38/63

ssiada po prawej, jego ona, jakby nie dostrzegajc, e nie trzeba jukrzycze,

powiedziaa tak samo gono: Dbaj o siebie i bduwany. Potem przysza kolej na

mnie. Maria uczynia gest, jakby mnie chciaa obj. Nim wyszedem, obrciem si

raz jeszcze. Staa nieruchomo, z twarzprzycinitdo kraty, z tym samym

rozdzierajcym i kurczowym umiechem.

Niedugo potem napisaa do mnie. 1 od tego czasu zaczy site sprawy, o

ktrych nigdy nie lubiem mwi. Lecz w adnym razie nie trzeba przesadza, mnie

przychodzio to atwiej niinnym. W pocztkach mego uwizienia najcisze byo

wszake to, e miaem myli wolnego czowieka. Na przykad braa mnie ochota,

eby znalesina play i powoli wchodzido morza. Gdy tylko wyobraziem sobie

szum pierwszych fal pod moimi stopami, ulg, jaksprawiao mi zanurzenie ciaa w

wodzie, czuem natychmiast, jak bardzo ciasne byy mury wizienia. Ale to trwao

zaledwie kilka miesicy. Potem miaem jutylko myli winia. Oczekiwaem

codziennego spaceru, ktry odbywaem po dziedzicu lub odwiedzin mego obrocy.

Resztczasu zorganizowaem sobie bardzo dobrze. Czsto mylaem wwczas, e

gdyby zmuszono mnie do ycia w pniu uschnitego drzewa, gdzie jedynym moim

zajciem byoby ogldanie barwy nieba ponad mojgow, z czasem

przyzwyczaibym sii do tego. Czekabym na przelot ptakw lub na zderzanie si

chmur, tak jak tutaj czekaem na dziwaczne krawaty mego obrocy lub jak dawniej, wtamtym wiecie, cierpliwie wyczekiwaem soboty, by obejmowaciao Marii. A

przeciezastanowiwszy sidobrze, nie yem w uschnitym drzewie. Byli bardziej

nieszczliwi ode mnie. W kocu do wszystkiego mona siprzyzwyczai; bya to

dewiza mamy, ktrczsto powtarzaa.

Zresztzazwyczaj nie posuwaem siatak daleko. Pierwsze miesice byy

cikie. Ale wanie wysiek, na ktry musiaem sizdoby, pomgmi je przey.

Na przykad drczyo mnie pragnienie kobiety. To zrozumiae, byem mody. Nie

mylaem nigdy specjalnie o Marii. Ale tyle mylaem o kobiecie, o kobietach, o

wszystkich, ktre znaem, o wszystkich okolicznociach, w ktrych je kochaem, e

moja cela napeniaa siich twarzami i zaludniaa pragnieniami. Z jednej strony, to

mnie wytrcao z rwnowagi. Ale z drugiej, zabijao czas. Z czasem pozyskaem

sympatistarszego stranika, ktry w godzinach posikw towarzyszychopcu

kuchennemu. On pierwszy zaczmi mwio kobietach. Powiedzia, e to jest

pierwsza rzecz, na ktrskarsiinni. Powiedziaem, e ze mnjest tak samo i e

uwaam takie traktowanie za niesprawiedliwe. Alewanie po to wsadzono pana do


39/63

wizienia. - Jak to? - No tak, wolnoto wanie to. Pozbawiajpana wolnoci.

Nigdy nie pomylaem o tym. Uznaem, e ma racj: To prawda - powiedziaem -

gdzie byaby kara? - Tak, panie, pan rozumie te sprawy. Inni nie. Ale koczna

tym, e sami sprawiajsobie ulg. Potem stranik wyszed.

Bya tesprawa papierosw. Kiedy dostaem sido wizienia, odebrano mi

pasek, sznurowada do butw, krawat i wszystko, co miaem w kieszeniach, a

zwaszcza papierosy. Kiedy znalazem sijuw celi, zadaem, eby mi je

zwrcono. Ale odpowiedziano mi, e to jest wzbronione. Pierwsze dni byy bardzo

cikie. Bymoe to wanie przygnbio mnie najbardziej. Ssaem kawaki drzewa,

odrywaem je od mojej pryczy. Chodziem przez cay dziez nieustannymi

mdociami. Nie pojmowaem, dlaczego pozbawiono mnie rzeczy, ktra nie szkodzia

nikomu. Pniej zrozumiaem, e to rwniestanowio czkary. Ale wanie w tym

okresie odzwyczaiem siod palenia i ta kara nie bya judla mnie adnkar.

Pominwszy te przykroci, nie czuem sibardzo nieszczliwy. Cay problem

polegaznowu na zabijaniu czasu. Wreszcie od chwili gdy nauczyem siwspomina,

nie nudziem sijuwcale. Kilkakrotnie zabieraem sido mylenia o moim pokoju,

wyobraaem sobie, e wychodzz jednego jego kta, by dopowrci, wyliczywszy

w myli to wszystko, co napotkaem po drodze. Z pocztku odbywao sito bardzo

szybko. Ale za kadym nastpnym razem trwao nieco duej. Przypomniaem sobiekady mebel, a na kadym z nich kady stojcy przedmiot, i znowu osobno wszystkie

szczegy tego przedmiotu, kade pknicie, inkrustacje, wyszczerbiony brzeg, kolor

lub faktur. Jednoczenie staraem sinie opucinic z mego inwentarza. Tak e po

upywie kilku tygodni mogem spdzagodziny jedynie na wyliczaniu tego, co

znajdowao siw moim pokoju. W ten sposb im bardziej siw to zagbiaem, tym

wicej odnajdywaem w pamici rzeczy niezauwaonych lub zapomnianych.

Zrozumiaem wwczas, e czowiek, ktry przeytylko jeden, jedyny dzie, moe

bez trudu ysto lat w wizieniu. Miaby dosywspomnie, eby sinie nudzi. W

pewnym sensie to by nawet byo lepiej.

Byrwniesen. Na pocztku le spaem w nocy i zupenie nie mogem spa

w dzie. Powoli moje noce staway sicoraz lepsze i mogem sparwnieza dnia.

W ostatnich miesicach spaem od szesnastu do osiemnastu godzin dziennie.

Zostawao mi wic do zabicia szegodzin - wraz z posikami, potrzebami

naturalnymi, wspomnieniami i historiCzecha.

Midzy siennikiem a deskka znalazem bowiem stary kawaek gazety,


40/63

niemal przyklejony do materiau, poky i przetarty. Przynosiwiadomoo

zdarzeniu, ktrego pocztku brakowao, a ktre miao miejsce w Czechosowacji. Z

czeskiej wioski wyjechajakiczowiek, eby zrobimajtek. Po upywie dwudziestu

piciu lat, jubogaty, powrciz oni dzieckiem. Jego matka wraz z siostr

prowadziy zajazd w rodzinnej wsi. eby im sprawiniespodziank, zostawioni

dziecko w innej gospodzie, a sam udasido matki, ktra, gdy wszed, nie poznaa

go. Dla artu wpadna pomyswynajcia pokoju. Pokazaswoje pienidze. W nocy

matka i siostra zamordoway go siekier, okrady, a ciao wrzuciy do rzeki. Rano

przysza ona i, nie wiedzc o niczym, wyjania, kim bypodrny. Matka powiesia

si. Siostra rzucia do studni. Mogem tysice razy czytatopowie. Z jedne

Camus Albert - Obcy(1)

Documents

Transcript of Camus Albert - Obcy(1)