3 JK13 JANUSZ ANUSIEWICZ, ANNA DĄBROWSKA, MICHAEL FLEISCHER, Językowy obraz świata i kultura
Bzyk polski LUSTRA WIATAsklep.wsip.pl/uploads/litb/1965_litb.pdf · 2013. 8. 8. · ¥ WIATA jBzyk...
Transcript of Bzyk polski LUSTRA WIATAsklep.wsip.pl/uploads/litb/1965_litb.pdf · 2013. 8. 8. · ¥ WIATA jBzyk...
LUSTRA ŚWIATAjęzyk polski
z a k r e s p o d s t a w o w y i r o z s z e r z o n yl i c e u m i t e c h n i k u m
PODRĘCZNIK część 2
Język polskiw ćwiczeniachonlineOferta:sklep.wsip.pl
Autorzy: Witold Bobiński, Anna Janus-Sitarz, Maciej Pabisek
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii rzeczoznawców:dr hab. Anny Cegieły, dr hab. Małgorzaty Święcickiej, dr. hab. Piotra Zbróga.
Zakres kształcenia: podstawowy i rozszerzony. Etap edukacyjny: IV. Typ szkoły: szkoły ponadgimnazjalne. Rok dopuszczenia: 2012.
Numer ewidencyjny w wykazie wspólny dla tradycyjnej i elektronicznej formy podręcznika: 541/2/2012
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.Warszawa 2013
Wydanie I
ISBN 978-83-02-12870-7
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Anna Rossa (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny), Renata Faron-Radzka (redaktor merytoryczny), Agnieszka Fedorowicz (redaktor merytoryczny) Redakcja językowa: Anna Wlaźnik, Rozalia Słodczyk, Agnieszka CzerepowickaRedakcja techniczna: Iwona BiałkowskaProjekt okładki: Katarzyna TrzeszczkowskaProjekt graficzny i opracowanie graficzne: Katarzyna TrzeszczkowskaFotoedycja: Natalia MarszałekSkład i łamanie: Iwona Białkowska
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowePodręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i tele-fonach z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96Tel.: 22 576 25 00Infolinia: 801 220 555www.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
S p i s t r e ś c i | 3
Jak korzystać z podręcznika 8
RENESANS 10PIERWSZE SPOJRZENIE Oś czasu 12Odrodzenie – przekraczanie granic przestrzeni, czasu, nowa wizja świata i człowieka 14Myśliciele i uczeni renesansu 17DZIEŁA I ARCYDZIEŁA – ZWIERCIADŁA R Z EC Z YWI STOŚC I :
�������������� � ������� �������������� ��� (fragmenty) 18LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Michał Anioł Stworzenie Adama 20W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Paul Oskar Kristeller Renesansowa koncepcja godności (fragmenty) 21
��������������� ����������������2290.∙134.∙267.
Sztuka renesansu 26LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Kobieta w sztuce renesansu 30W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Julian Przyboś Daleka, co noc bliższa 31Rafał Wojaczek *** [dla Ciebie piszę miłość…] 31
�������������� ������(fragmenty) 32LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Łukasz Górnicki Dworzanin polski (fragmenty) 37W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Janusz Pelc Literatura popularna i elitarna w czasach renesansu (fragmenty) 38Dekameron w adaptacjach filmowych 39
�� ������������ �������40Teatr elżbietański i dramat szekspirowski 45LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTU K
John Singer Sargent Ellen Terry jako lady Makbet 46W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Andrzej Maria Marczewski Polski Makbet XXI wieku (fragmenty) 47
�������������� �����48Pieśń XXV
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Horacy Pieśń I, 11 50Bolesław Leśmian Boże, pełen w niebie chwały 51W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Jan Twardowski Świat 52Bóg jest matematyką (rozmowa z prof. Michałem Hellerem; fragmenty) 52
Pieśń IX 54LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego (fragmenty) 56
lektura do przeczytania w całości
8
ytania
S p i s t r e ś c i | 3
spis treści
4 | S p i s t r e ś c i
spis treściW LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Herbert nieznany. Rozmowy (fragmenty) 57Pieśń V 58
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Władysław Broniewski Bagnet na broń 61W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Patriotyzm w sztuce współczesnej 62
���������������������64Tren IX∙Tren X∙Tren XI∙Tren XIX albo Sen (fragmenty)
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Cnota w filozofii i sztuce 70Motyw snu w sztuce renesansu 72W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Czesław Miłosz Jasności promieniste 73Jan Twardowski W niebie 73Bolesław Miciński Podróże do piekieł (fragmenty) 74Tadeusz Gadacz O umiejętności życia (fragmenty) 75
�������������� ����������� �� (fragmenty) 76Psalm 91∙Psalm 115
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Zygmunt Krasiński Psalmy przyszłości (Psalm nadziei, fragmenty) 79W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Anna Świderkówna Poetyckość Księgi Psalmów (fragmenty) 80Przekłady i parafrazy Psalmu 1 81
��������� �������!"��� �������82Sonet I. O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego ∙Sonet IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem ∙Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
Życie ludzkie jako żeglowanie 86W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Czesław Miłosz Do mojej natury 87
#!���������$%�"��� �������88LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Jan Kochanowski Odprawa posłów greckich (fragment) 92Niccollo Machiavelli Książę (fragmenty) 93W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Wojciech Jagielski Igrzyska w krainie makabry (fragmenty) 94Artur Domosławski Kapuściński non-fiction (fragmenty) 95
J ĘZYK LUSTREM KULTURY
Uważne czytanie 96Piotr Skarga Kazania sejmowe (fragmenty) 96Redakcja tekstu 99Etymologia 99Kryteria poprawności językowej 100
N IE TYLKO DO MATURY
Głosy o epoce 102
6
lektura do przeczytania w całości
S p i s t r e ś c i | 5
W historii nie ma okresów mniej ciekawych (rozmowa z prof. Stefanem Swieżawskim; fragmenty) 102Andrzej Borowski Odnowiony obraz renesansu (fragmenty) 104
Renesans (mapa myśli) 105Mój projekt 106Umiem – poznaję więcej 107Warto poznać 109Antologia wybranych tekstów 110
BAROK 116PIERWSZE SPOJRZENIE :
Oś czasu 118Kultura epoki kontrastów 120Styl barokowy w rzeźbie i architekturze 122
DZIEŁA I ARCYDZIEŁA – ZWIERCIADŁA R Z EC Z YWI STOŚC I :
����&�������������!� ������ ���! 126Niestatek∙Niestatek II∙O swej pannie∙Desperacyja∙Do panny∙Do jednej
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTU K
Anna Nikliborcowa Literatura Francji feudalnej (fragmenty) 130W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Jan Twardowski Poczekaj 132Zygmunt Waliszewski Wyspa miłości 133
'���� �(�)������� ������ ���! 134Krótkość żywota∙Do Anny∙Marność
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTU K
Blaise Pascal Myśli (fragmenty) 137Zbigniew Morsztyn Emblema 47 138Michelangelo Merisi da Caravaggio Św. Hieronim 139Taniec śmierci 140W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Jarosław Marek Rymkiewicz Wiersze Daniela Naborowskiego sławnego czasu swego poety (fragmenty) 141
Sa�$� *����������"����������� �#�� (fragmenty) 142LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Kobieta w malarstwie Rubensa 144W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Wisława Szymborska Kobiety Rubensa 145Sztuka interpretacji – rzeźba barokowa 146
����+��!����������� ��$%���i (fragmenty) 148LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Jan III Sobieski Listy do Marysieńki (fragmenty) 153Kultura sarmacka 154Franciszek Dionizy Kniaźnin Do wąsów 156W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Jacek Kaczmarski Dobre rady pana ojca 157Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk (fragmenty) 158
����������� ������ ���!�160Kto mocniejszy, ten lepszy (fragmenty)∙Zbytki polskie (fragmenty)∙Niech śpi pijany
6 | S p i s t r e ś c i
spis treściLUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Polacy w karykaturze 163W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Ernest Bryll *** [Śpi świat pijany…] 164Dorota Masłowska Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną (fragment) 165
��,$� ����+������������������ ����$��#�������&'���������� (fragmenty) 166
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Kultura baroku w Hiszpanii 171Filozofia Kartezjusza 172W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Zbigniew Herbert O dwu nogach Pana Cogito 173
������������.�������� ������ 174LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Mit o Admecie i Alceste 176W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Marc Chagall Kuglarz 177
J ĘZYK LUSTREM KULTURY
Uważne czytanie 178Polak to kmiot (rozmowa z Markiem Kondratem; fragmenty) 178
Etykieta językowa 180Byle jaki świat bryków i gotowców 182Kradzież własności intelektualnej 183
N IE TYLKO DO MATURY
Głosy o epoce 184Zofia Karczewska-Markiewicz Calderón de la Barca (fragment) 184Czesław Hernas Barok (fragmenty) 184Michał Rożek Blaski i cienie baroku (fragmenty) 185Andrzej Borowski Barok (fragmenty) 185
Barok (mapa myśli) 187Mój projekt 188Umiem – poznaję więcej 189Warto poznać 191Antologia wybranych tekstów 192
OŚWIECENIE 196PIERWSZE SPOJRZENIE
Oś czasu 198Wiek rozumu 200Teatr Narodowy 203DZIEŁA I ARCYDZIEŁA – ZWIERCIADŁA RZEC Z YWI STOŚC I :
�� ����&�����(���#�� ��$�$ (fragmenty) 204Filozofia oświecenia 208LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Immanuel Kant Co to jest Oświecenie? (fragmenty) 210W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Wisława Szymborska Głos w sprawie pornografii 211
/,��!�������� ) ����� ���� 212Król jako mecenas sztuki 215
lektura do przeczytania w całości
S p i s t r e ś c i | 7
LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTU K
Adam Naruszewicz Balon 216Sztuka interpretacji – malarstwo 218Stanisław Staszic Przestrogi dla Polski (fragment) 220W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Czesław Miłosz Zaklęcie 221
/,��!�������� ����'�$�'� (fragmenty) 222LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTU K
Torquato Tasso Jerozolima wyzwolona (fragmenty) 225Ignacy Krasicki ��������Doświadczyńskiego przypadki (Przedmowa, fragmenty) 226W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Komedia slapstickowa 228Witold Gombrowicz Ferdydurke (fragmenty) 229
���������������"��� ��#��� 230Laura i Filon (fragmenty) 230Do Justyny. Tęskność na wiosnę 233Puławy 235LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Nicolas Lancret Huśtawka 236W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Konstanty Ildefons Gałczyński Teatrzyk „Zielona Gęś” ma zaszczyt przedstawić „Filona i Laurę i dobrze poinformowanego faceta” 237
����������0�� ��#��� 238LUSTRZANE ODBIC IA – D IALOGI SZTUK
Wobec powieści Lema 242W LUSTRZE WSPÓŁCZESNOŚCI
Teatr Robotyczny 244Marcin Świetlicki Korespondencja pośmiertna 245
JĘZYK LUSTREM KULTURY
Uważne czytanie 246Jarosław Marek Rymkiewicz Pospólstwo (fragmenty) 246
Mówiona i pisana odmiana polszczyzny 249Style funkcjonalne polszczyzny 250
NIE TYLKO DO MATURY
Głosy o epoce 254Janusz Tazbir Kultura szlachecka w Polsce: rozkwit – upadek – relikty (fragmenty) 254Polacy w przeddzień zaborów (rozmowa z prof. Andrzejem Chwalbą; fragmenty) 255
Oświecenie (mapa myśli) 256Mój projekt 258Umiem – poznaję więcej 259Warto poznać 262Antologia wybranych tekstów 263Słownik pojęć i terminów 268Indeks pojęć i terminów występujących w podręczniku 275Indeks autorów oraz utworów, dzieł plastycznych i filmowych 276
lektura do przeczytania w całości
8 | J a k k o r z y s t a ć z p o d r ę c z n i k a
Jak korzystać z podręcznikaPodręcznik został podzielony na rozdziały według epok literackich. W każdym rozdziale znajdują się trzy bloki:
Informacje ułatwiające i pogłębiające interpretację tekstu
Zanim przeczytasz…, czyli informacje wprowadzające w tematykę dzieła i zadania zachęcające do lektury
Teksty z epoki będące punktem wyjścia do analizy różnorodnych kontekstów, w tym dialogu sztuk
SPOJRZENIEPIERWSZE
ZWIERCIADŁA RZECZYWISTOŚCIDZIEŁA I ARCYDZIEŁA –
LUSTREM KULTURYJĘZYK
DO MATURYNIE TYLKO
1. 2. 3.literacko-kulturowy językowy powtórkowo-maturalny
Definicje ważnych pojęć i terminów
Atrakcyjne infografiki przybliżające wybrane zagadnienia
Pytania, polecenia i konteksty dotyczące tekstów z epoki.
lektura do przeczytania w całości
Różnorodne konteksty, które pozwalają ukazać sposób wykorzystania danego motywu w kulturze
Pytania i polecenia do analizowanych tekstów kultury
Biogramy zawierające informacje na temat autorów analizowanych dzieł
C ZŁOWIEK I EPOKA W LUSTRZE L ITERATURY
Treści zakresu rozszerzonego pozwalające przygotować się do egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym
R
Odesłanie do elektronicznego zeszytu ćwiczeń (w przygotowaniu) na WSiPnet.pl
| 9
Odniesienia do treści z nauki o języku
ajjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjj s. xx
RENE 1.
�����12����!��3���4$��������%����$���� �������)��5�"6�*$�!����)! ����������!���� �789:;<=�3��!����/)��!������!��� ����� ������)����,�����������=�5�, �����������"�!�������$,� �!������ ������!)���5!�&���!���789>?<=����$,� �!!����� �@ ����5����, ������B����/����C���������"������,��%���������������� ���������!��=���4$������!!�����5������� ,� �����������!��!����%������"C��$5���1/2��C� �����)������� ��!�����/�� �����5!�!��������������� ��!��������$ �$�� ������� ,�����!���,��#�!�$C��������12���12/��C����!��3�������� $��������4$���!�����������!)���������������������� �!�����������!�C��� ������$�������������$�����������!��� ������������� �C���/�� ��=������5�������!��������=������� �!��� �,��$������������������5!���%�6����%"=�����=��!��=�����=����,����=��������C�������������D��������������������� ������%FC�*����!��$���3����!��������,�������������!�����$������������������G�����C�'�������������!�$������������� �7G�C�renaissance H����������I<�����������!���!��������3����5���� ����!�� ���������$�$�789:JK89::<C�������������������$���������� ������������������ �������!���3��!�����������!����5 ���%����������=������������!����������� �������)B=���$� =�
��!�����C�*�������3����, B�3���������$5��3�����'�$���$�$ 7��C humanus�H $����I<C�L��� ����$����������������M�K�������� ��O ���G��������������!�����!��!������������3�=������������� �� ��������������,������!����� ���������!����!%�=�����0�����������2����7�!���6������<� �!�������&����C�(�������������������5�=�5������L$����!M������������������������,�C�#�����������$����=��!% ��� �=���3�!��������, ����5!�$��$���!��G��!�$�B!������������5�"=����������$�������!�� ���� ������!�$����������!�B������=������! �����5��������
���� ��,���������"���������"�����7��� �<C�P����������������������������=���������=�����!����������������������������!�4$��� C������� �,������) �����������!�������������G�������3�����������4$���!�3������C�*�+��$�!��K��$�������!=��������!������������������!�!������%�� ��7���$����%F=����$�� =����� ������ ����� �,����,����!)$�5!��<�K��������������� �����$,� ����������!��� �,������������������������������������!���!���"�����%���"����C
2.
SPOJRZENIEPIERWSZE
10 | r e n e s a n s
3.
SA4.3. Leonardo
da Vinci, Dama z gronostajem (Damą z łasiczką), 1483–1485, Muzeum Czartoryskich, Kraków
2. Mapa świata w głowie błazna Oronteusa Finaeusa, (czytaj: fineusa) 1580–1590
1. Michał Anioł, Dawid, 1501–1504, Gallerie dell’Accademia (czytaj: galerie del akademia), Florencja
NS4. Katedra Santa Maria del Fiore, XIII–XVI w., Florencja
4.