BULL - norwegianred.com · badanie w Wielkiej Brytanii wykazało, że około 50 procent z 10 tys....

GenoBULLetin 2-2015 1

BULLetin2–2015

BREEDING FOR BET TER LIVES>>>

GenoBULLetin 2-2015 32 GenoBULLetin 2-2015

BULLetin

SPIS TREŚCI2/2015

PRODUCENTGeno Global Ltd. Storhamargata 44, N-2317 Hamar, Norway

DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY:Tor-Arne Sletmoen tel: +47 992 72 865 e-mail: [email protected]

ZDJĘCIE OKŁADKI:Norwegian Red cow in the sunset in Gimsøysand, Northern Norway. Photo: Kjersti Kløften

PROJEKT GRAFICZNY: GRØSET ™

www.groset.no

WITAMY

4 Stado mieszańców z rasą czerwoną norweską zdobywa główną nagrodę w Wielkiej Brytanii

6 Lepsze możliwości rejestracji i kontroli zdrowia racic

8 Właściciel gospodarstwa o+rganicznego z Idaho zachwycony rasą czerwoną norweską

10 Rasa norweska czerwona za granicą: od Irlandii aż po Izrael

11 Potencjalne korzyści genetyczne w kontekście ocenianych cech budowy

12 Legendarny Braut i jego synowie

14 Większa odporność na choroby u rasy czerwonej norweskiej

16 Zdrowsze cielęta rasy czerwonej norweskiej

EDYTORChief Editor:Rasmus Lang-Ree e-mail: [email protected]

WYDAWCAGenoStorhamargata 44, N-2317 Hamar, Norway tel: +47 950 20 600e-mail: [email protected]

Wielu hodowców bydła mlecznego w Europie boryka się w tej chwili z problemami finansowymi związanymi z niskimi cenami mleka. System kwotowy przestał obowiązywać 1 kwietnia 2015 roku, co przełożyło się na wzrost produkcji mleka w wielu regionach i krajach. Na świecie produkuje się w tej chwili spore nadwyżki mleka i nabiału.

Tak w skrócie można opisać obecną sytuację. Nie ulega wątpliwości, że sektor mleczarski jest pogrążony w chaosie i uległ gwałtownym przemianom w zaledwie kilka miesięcy. Nikt nie potrafi w tej chwili określić, co może się wydarzyć w najbliższym czasie.

Jednak pytania pozostają: Kiedy odzyskamy równowagę na tym rynku? Kiedy ceny wrócą do „normalnego” poziomu? I co hodowca bydła mlecznego może zrobić, żeby prowadzić działalność bez strat?

Wielu hodowców deklaruje, że wycofają się z tej branży w ciągu najbliższych kilku lat. Niedawno przeprowadzone badanie w Wielkiej Brytanii wykazało, że około 50 procent z 10 tys. producentów mleka w tym kraju zrezygnuje z tej działalności.

Jednak dla tych, którzy zdecydują się pozostać przy hodowli bydła mlecznego, zaplecze genetyczne będzie mieć krytyczne znaczenie. Bazując na wynikach badań międzynarodowych, badań terenowych w gospodarstwach itp., można stwierdzić, że branża hodowli bydła mlecznego musi ruszyć w kierunku krzyżowania – podobnie jak zrobił to sektor hodowli świń i drobiu 40 lat temu.

W schematach krzyżowania będzie trzeba uwzględnić rasy komplementarne, aby móc zmaksymalizować dochód przy możliwie najmniejszych nakładach. Liczy się ostateczny zysk netto.

Rasa czerwona norweska to jedyna rasa na świecie, która wykazuje dobre tendencje genetyczne w kontekście poprawy cech płodności i zdrowia, jednocześnie zapewniając bardzo dobrą wydajność mleczną. Równie ważne są także inne korzyści, takie jak długowieczność tej rasy, łatwość cielenia oraz bezrożność.

Hodowcy oceniają mieszańce z rasą czerwoną norweską jako przynoszące wyższe zyski oraz łatwiejsze w hodowli niż czystej krwi Holsztyny. Z tego względu w każdym poważnym schemacie krzyżowania ras w celu uzyskania najbardziej rentownego połączenia cech należy uwzględnić rasę holsztyńską i czerwoną norweską.

To moment, kiedy możesz nabrać rozpędu! Nie strać tej szansy!

Tor-Arne Sletmoen

DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY GENO GLOBAL

Hodowla dla lepszego życia

Zdjęcie: Anders S. Kroken

WYŁĄCZNY DYSTRYBUTORPH KONRAD 18-400 Łomża, ul. Poligonowa 28c tel. +48 (86) 215 11 15 wew. 21 e-mail: [email protected]

www.phkonrad.com.pl

R A PO R T

Karen Wrightbrytyjska dziennikarka

[email protected]

Hodowca z hrabstwa Staffordshire Arthur Palmer pokonał w tym roku mocną konkurencję w postaci 300 stad ubiegających się o kwalifikację.

Głównym celem pana Artura prowadzącego hodowlę stada liczącego 400 krów jest maksymalizacja użycia paszy i osiągnięcie wysokiej wydajności z – jak sam hodowca to określa – prostego i nieskomplikowanego systemu mlecznego. A jego krowy z pewnością dobrze się spisują.

Średnio stado produkuje 10,063 kg mleka zawierającego 4,02% tłuszczu i 3,26% białka. Liczba komórek somatycznych wynosi 171 000/ml, a okres międzywycieleniowy trwa 402 dni. Wskaźnik brakowania jest niski dla stada i wynosi około 15% dzięki długiej żywotności krów mieszańców.

System ten jest oparty na cieleniu grupowym oraz intensywnym wypasie. – Wdrażamy system intensywny zimą oraz nowozelandzki na wiosnę. Jest to zgodne również z naszą umową na dostarczanie mleka, która sprzyja produkcji w okresie jesień/zima.

Do 2006 roku stado to składało się w 100% z bydła rasy holsztyńskiej i prowadzone było pod kątem

wydajności, ale pan Arthur chciał mieć krowy lepiej dostosowane do jego prostego, opartego na wypasie systemu, zdolnego do wydajnego przetwarzania paszy. W związku z tym obecnie stado składa się w 30% z mieszańców.

– Po raz pierwszy wykorzystaliśmy materiał genetyczny rasy czerwonej skandynawskiej w 2007 roku – mówi Arthur Palmer. – Teraz mamy 34 mieszańce w stadzie. Podobały nam się, ale nie zwracaliśmy na nie większej uwagi, ponieważ nie stwarzały problemów z zapaleniem wymienia czy kulawizną.

Od momentu trzeciej laktacji zaczęliśmy naprawdę doceniać ich siłę – one po prostu produkowały mleko i zgodnie z naszą dokumentacją ulegały zapłodnieniu trzy tygodnie wcześniej niż krowy rasy holsztyńskiej. Również podobało nam się, że nie traciły bardzo na masie podczas wczesnej laktacji i miały bardziej płaską krzywą laktacji.

Utrzymując liczbę mieszańców w stadzie czystej krwi Holsztynów, Arthur Palmer zdał sobie sprawę, że nieco mniejsza wydajność mleczna mieszańców rekompensowana była ich dobrym zdrowiem, płodnością i ogólną łatwością w hodowli.

– Im bardziej przyglądaliśmy się liczbom, tym bardziej byliśmy przekonani o zaletach materiału genetycznego tej skandynawskiej rasy. Dlatego więc, gdy firma Geno rozpoczęła promowanie rasy czerwonej norweskiej, opierając się na naszym doświadczeniu z krowami, które już były w stadzie, zdecydowaliśmy się skorzystać z ich oferty.

W ten sposób mniej więcej trzy lata później stado to składa się z 35 jałówek, które po raz pierwszy wycieliły się po buhajach Hojem i Braut firmy Geno oraz kolejnych 85 jałówek po buhajach Val, Ruud i Ravn, których termin wycielenia przypada na tę jesień. – Mamy również 70 jednorocznych jałówek po buhaju

Somarka. W stadzie obecnych jest nadal kilka oryginalnych mieszańców. Arthur ma kilka krów w szóstej laktacji, które nadal dają ponad 10 000 kg.

Hodowca uważa, że krowy mieszańce naprawdę pasują do jego systemu, gdyż produkują mleko bez żadnych problemów. Płodność jest zdecydowanie lepsza, zwłaszcza, że pierwsza ruja występuje kilka dni wcześniej, a wskaźnik zacielenia jest wyższy. Obecnie 52% krów jest zapładnianych do 100. dnia laktacji. Okres użytkowania również uległ wydłużeniu.

– Obecnie wskaźnik brakowania naszych krów mieszańców wynosi 5% – dodaje. – To jest bardzo niska wartość, ale staramy się utworzyć stado złożone w 100% z krzyżówek i o wskaźniku brakowania wynoszącym około 15%. Próbujemy obecnie trzystopniowego krzyżowania z rasą Flekvieh, żeby zobaczyć jak to bydło sprawdzi się w naszym systemie.

Jałówki są hodowane tak, by cieliły się w wieku poniżej 2 lat w ramach nisko kosztowego systemu. Zastępczyni Arthura, Sally Lea, odpowiada za odchów cieląt. – Przygotowujemy cielęta do dobrego startu, a następnie w wieku pięciu lub sześciu miesięcy wypuszczamy je na pastwisko. Po wprowadzeniu do stada mlecznego przechodzą do zamkniętych pomieszczeń.

Inseminujemy krowy nasieniem buhajów przez pierwszych sześć tygodni okresu inseminacji, aby mieć pewność, że zyskamy konkretną grupę jałówek, które będą się cielić na początku cielenia grupowego. Cielenie rozpoczyna się w sierpniu i większość krów cieli się do października.

Krowy są przenoszone do zamkniętych boksów pod koniec września i żywione w systemie TMR z koncentratem w dojarniach. Arthur razem ze swoim głównym hodowcą Leszkiem oraz pracownikami Eddie’m i Danem przeprowadzają dwa razy dziennie udój w dojarni 30:60.

Wypęd odbywa się zwykle w połowie lutego, a także pod koniec marca następuje przerwa w żywieniu paszą buforową ze względu na intensywny wzrost trawy. Zarządzanie wypasem może być trudne w przypadku 400 krów, jednak zainwestowaliśmy w ponad trzy kilometry drogi do pastwiska, tak aby krowy mogły bez trudu tam dotrzeć – dodaje Arthur. – Poza tym dokładnie monitorujemy trawę. Sally co tydzień dokonuje pomiarów miernikiem wysokości, aby obliczyć profil klinowy wypasu.

Ponadto stosujemy regularne dosiewy nowoczesnymi mieszankami bardzo słodkich traw. Nowe dosiewy zwykle zapewniają dodatkowe dwa litry na krowę dziennie w porównaniu ze starymi łąkami.

Zarządzanie cechami zdrowotnymi i dobrostanem stada ma priorytetowe znaczenie dla Arthura, który sprzedaje mleko w ramach

umowy z Tesco. Krowy poddawane są ocenie motorycznej, po to by wykryć zwierzęta z problemami i co miesiąc wykonywana jest korekcja racic. Stado jest poddawane rutynowym szczepieniom przeciwko IBR, BVD i leptospirozie. Cielęta przechodzą badania przesiewowe pod kątem BVD za pomocą systemu Tag and Test, a krowy są kontrolowane pod kątem choroby Johnego za pomocą Herdwise service NMR.

Aby wspomóc hodowców w trudnym okresie cielenia, w sierpniu i wrześniu w gospodarstwie obecny jest student weterynarii z uniwersytetu w Nottingham.

Patrząc w przyszłość, Arthur planuje co najmniej utrzymać obecną wydajność lub zwiększyć wydajność z paszy ponad obecny poziom 4000 litrów. Okres odchowu cieląt zostanie skrócony do 16 tygodni w ciągu następnych kilku lat.

– Tak długo jak przywiązujemy wagę do szczegółów, uczymy się na naszych błędach i próbujemy poprawić nasze zarządzanie na każdym obszarze, wykazując co roku postęp, mam pewność, że możemy kontynuować rozwój. Krowy mieszańce odegrają w tym procesie ważną rolę.


Stado mieszańców z rasą czerwoną norweską zdobywa główną nagrodę w Wielkiej Brytanii

Arthur Palmer i Sally Lea odbierają złoty puchar od przewodniczącego NMR, Philipa Kirkhama (po lewej) i prezesa RABDF, Davida Leavera (po prawej). Zdjęcie: Mike Norton

Finalista Gold Cup 2015 Arthur Palmer z Sally Lea wraz z hodowcą młodych zwierząt Sally Lea. Zdjęcie: Karen Wright

Mieszańce rady czerwonej norweskiej i holsztyńskiej w gospodarstwie Oulton House Farm. Zdjęcie: Karen Wright

Po raz pierwszy stado mieszańców z rasą czerwoną norweską dostało się do finału sześciu najlepszych stad podczas krajowych zawodów o złoty puchar dla najlepszego stada w Wielkiej Brytanii zorganizowanych przez National Milk Records (NMR) i The Royal Association of British Dairy Farmers (RABDF).

H O DO W L A

Cecilie Ødegårdnaukowiec pracujący

dla [email protected]

Od września 2014 roku indeks ogólnej wartości hodowlanej TMI dla rasy czerwonej norweskiej uwzględnia krzywe racice, stany zapalne racic i choroby racic wywołane ochwatem. Najpierw cechy zdrowotności racicy były uwzględniane w indeksie nóg i kopyt, jednak od czerwca 2015 roku racice stanowią oddzielny subindeks o wadze 4% w TMI. W październiku 2014 roku 20 wykwalifikowanym specjalistom korekcji racic zaoferowano dostęp do elektronicznego systemu rejestracji (poprzez przenośne terminale), który umożliwia rejestrowanie stanu racic bezpośrednio w centralnej bazie danych podczas zabiegu korekcji. Te dwa zdarzenia umożliwią lepszą rejestrację oraz kontrolę zdrowia racic krów rasy czerwonej norweskiej.

Lepsze możliwości rejestracjiJak pokazano na rys. 1, liczba krów, u których zarejestrowano stan racic oraz krów posiadających udokumentowane zdrowie racic rośnie. Jednakże liczba stad, w których odnotowano kondycję racic wyniosła około 2800 w ciągu ostatnich lat. Oznacza to, że hodowcy rejestrują zdrowie racic większej liczby osobników w stadzie lub/i liczebność ich stad wzrosła. Pomimo większej liczby zarejestrowanych danych buhaje podczas swojej pierwszej oficjalnej oceny wciąż mają niewiele córek, u których odnotowano stan racic. Aby poprawić dokładność danych hodowlanych dotyczących zdrowia racic, należy jeszcze bardziej zwiększyć częstotliwość rejestracji tej cechy, zwłaszcza pośród najmłodszych buhajów.


Lepsze możliwości rejestracji i kontroli zdrowia racic

Ustandaryzowane systemy do rejestracji zdrowia racic zaczynają pojawiać się w wielu krajach. Wartości hodowlane dotyczące zdrowia racic są dostępne dla wszystkich buhajów racy czerwonej norweskiej. Zdjęcie: Rasmus Lang-Ree

Ze względu na wprowadzenie nowego elektronicznego systemu rejestracji oczekuje się, że liczba zarejestrowanych osobników wzrośnie. Ponadto informacje te będą szybciej dostępne.

Więcej chorób racicElektroniczny system rejestracji został przyjęty na wzór innych krajów skandynawskich i dostosowany do warunków norweskich. Przeprowadzono harmonizację chorób racic w krajach skandynawskich, rozszerzając liczbę rejestrowanych jednostek z dziewięciu do 19 (choroby są wymienione na rys. 2). Ponadto teraz istnieje możliwość rejestrowania nogi dotkniętej chorobą racicy, nasilenia stanu chorobowego i niezbędnych wizyt kontrolnych. Rejestrowanie nowych chorób racic jest wciąż rzadkością, jednak jeśli liczba rejestrowanych osobników wzrośnie i będzie można ocenić rozmiary powszechności chorób, będzie również możliwe ich uwzględnienie w indeksie zdrowia racic.

Rejestracja poprzez terminaleOd momentu przekazania 20 specjalistom korekcji racic terminali liczba zarejestrowanych danych dotyczących zdrowia racic z tych terminali sięgała około 3500 na miesiąc. W sumie w okresie od października 2014 r. do lutego 2015 roku poprzez terminale do rejestru wpłynęło 18 tysięcy wpisów. Z tej liczby około połowa wskazywała na obecność choroby racic (druga połowa nie wykazywała stanów chorobowych). Częstotliwość występowania chorób racic odnotowanych w rejestrowanych przypadkach została przedstawiona na rys. 2. Dane pokazują największe wartości dla chorób takich jak krzywe racice, erozja piętki, krwiaki podeszwy i wzdłuż linii białej, co potwierdza częstotliwość występowania tych chorób we wcześniejszych latach.

Wykwalifikowani specjaliści korekcji racicAby móc uzyskać świadectwo wykwalifikowanego specjalisty korekcji racic w Norwegii, należy wziąć udział w kursie obejmującym diagnozowanie i leczenie chorób racic oraz metody korekcji racic. Ze wszystkich zabiegów korekcji racic przeprowadzonych przez wykwalifikowanych specjalistów w okresie od października 2014 do lutego 2015 70% zostało odnotowanych poprzez nowe terminale. Rys. 3 pokazuje liczbę wpisów dotyczących zdrowia racic miesięcznie wprowadzonych przez wykwalifikowanych specjalistów korekcji racic w tych samych miesiącach w 2013/2014 r. i 2014/2015 r. Jak widać na rysunku liczba wpisów jest wyższa w 2014/2015 roku, co częściowo można wyjaśnić wprowadzeniem elektronicznego systemu rejestracji. Liczba wpisów na temat zdrowia racic dokonanych przez wykwalifikowanych specjalistów cały czas rośnie, natomiast liczba wpisów pochodzące od innych specjalistów korekcji racic i hodowców maleje (rys. 4). Dzięki nowemu systemowi rejestracji tendencja ta prawdopodobnie się utrzyma. Planuje się wyposażenie wszystkich wykwalifikowanych specjalistów korekcji racic w terminale do rejestracji, co będzie ogromnym ułatwieniem do zwiększenia liczebności danych na temat zdrowia racic i przyczyni się do lepszej oceny genetycznej tej cechy.

Kolejne usprawnieniaWiększa liczba danych spowoduje, że korzystniejsze będzie ocenianie konkretnych chorób racic niż całej ich grupy. Indywidualna ocena chorób połączona z dokładniejszymi informacjami na temat zdrowia racic córek młodych buhajów korzystnie wpłynie na ocenę genetyczną chorób racic u rasy czerwonej norweskiej.

Num

ber

Per

cent

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Professional claw Other claw Farmers Other persons trimmers trimmers

October November December January

Records Cows

100000

80000

60000

40000

20000

0

Per

cent

12

10

8

6

4

2

0

10000

8000

6000

4000

2000

0

70

60

50

40

30

20

10

0

Lamen

ess

Corks

crew cl

aw

Heel h

orn e

rosio

n

Interd

igital

derm

atitis

Interd

igital

phle

gmon

Sole ul

cer

Hemor

rhag

e of s

ole

Chronic

lamini

tis

Digital

derm

atitis

Wart

grow

th

Interd

igital

hype

rplas

ia

Toe u

lcer

Double

sole

Asymmetr

ic cla

ws

Overg

rown c

laws

Scisso

r claw

s

Hock l

esion

Whit

e line

fissu

re

Whit

e line

absc

ess

2013/2014

2013 2014

2014/2015

Num

ber

Per

cent

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014



Records Cows

100000

80000

60000

40000

20000

0

Per

cent

12

10

8

6

4

2

0

10000

8000

6000

4000

2000

0

70

60

50

40

30

20

10

0

Lamen

ess

Corks

crew cl

aw

Heel h

orn e

rosio

n

Interd

igital

derm

atitis

Interd

igital

phle

gmon

Sole ul

cer

Hemor

rhag

e of s

ole

Chronic

lamini

tis

Digital

derm

atitis

Wart

grow

th

Interd

igital

hype

rplas

ia

Toe u

lcer

Double

sole

Asymmetr

ic cla

ws

Overg

rown c

laws

Scisso

r claw

s

Hock l

esion

Whit

e line

fissu

re

Whit

e line

absc

ess

2013/2014

2013 2014

2014/2015

Num

ber

Per

cent

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014



Records Cows

100000

80000

60000

40000

20000

0

Per

cent

12

10

8

6

4

2

0

10000

8000

6000

4000

2000

0

70

60

50

40

30

20

10

0

Lamen

ess

Corks

crew cl

aw

Heel h

orn e

rosio

n

Interd

igital

derm

atitis

Interd

igital

phle

gmon

Sole ul

cer

Hemor

rhag

e of s

ole

Chronic

lamini

tis

Digital

derm

atitis

Wart

grow

th

Interd

igital

hype

rplas

ia

Toe u

lcer

Double

sole

Asymmetr

ic cla

ws

Overg

rown c

laws

Scisso

r claw

s

Hock l

esion

Whit

e line

fissu

re

Whit

e line

absc

ess

2013/2014

2013 2014

2014/2015

Num

ber

Per

cent

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014



Records Cows

100000

80000

60000

40000

20000

0

Per

cent

12

10

8

6

4

2

0

10000

8000

6000

4000

2000

0

70

60

50

40

30

20

10

0

Lamen

ess

Corks

crew cl

aw

Heel h

orn e

rosio

n

Interd

igital

derm

atitis

Interd

igital

phle

gmon

Sole ul

cer

Hemor

rhag

e of s

ole

Chronic

lamini

tis

Digital

derm

atitis

Wart

grow

th

Interd

igital

hype

rplas

ia

Toe u

lcer

Double

sole

Asymmetr

ic cla

ws

Overg

rown c

laws

Scisso

r claw

s

Hock l

esion

Whit

e line

fissu

re

Whit

e line

absc

ess

2013/2014

2013 2014

2014/2015

Rys. 1. Liczba wpisów na temat zdrowia racic i krów z chorobami racic w skali roku

Rys. 2. Częstotliwość występowania chorób racic w procentach na tle wszystkich wpisów na temat zdrowia racic pochodzących z systemu elektronicznego

Rys. 3. Liczba wpisów na temat zdrowia racic wprowadzonych przez wykwalifikowanych specjalistów korekcji racic

Rys. 4. Rozkład wpisów na temat zdrowia racic wprowadzanych przez różne grupy specjalistów

R A PO R T

Joan CooperAnalityk Danych

i Specjalista ds. [email protected]

Zdjęcia: Nichole Allen-Griggs

Uważam, że krowy mleczne w rentownych gospodarstwach mlecznych w przyszłości będą z pewnością mieć geny rasy czerwonej norweskiej.

Sean Mallett, hodowca bydła mlecznego, Harmony Organic Dairy

Sean Mallett wraz ze swoją żoną Staci są właścicielami rentownego gospodarstwa organicznego Harmony Organic Dairy LLC w Twin Falls w stanie Idaho, gdzie hodują 1450 krów. Sean Mallett jest bardzo zadowolony z cech genetycznych rasy czerwonej norweskiej, a swoją opinię opiera na dokumentacji ponad 1000 krzyżówek z tą rasą. Tak oto opowiada o swoich doświadczeniach:– Harmony Organic powstała jako gospodarstwo hodowlane oparte na wypasie, którego wyroby miały spełniać standardy produktów organicznych. Moja rodzina prowadziła ogromną (w pewnym momencie mieliśmy nawet 10 tysięcy krów) hodowlę na zasadach konwencjonalnych przez 23 lata, zanim w 2007 roku przeszliśmy na zasady produkcji organicznej. Stosujemy wszystkie zasady produkcji organicznej, między innymi dotyczące leczenia, niestosowania hormonów oraz wypasu zwierząt na pastwiskach przez co najmniej 120 dni w roku.Nasze stado składa się w tej chwili w 50% z mieszańców rasy czerwonej norweskiej i holsztyńskiej, w 25% z czystej krwi Holsztynów oraz w 25% z mieszańców rasy czerwonej norweskiej i krzyżówki holsztyńskiej z rasą Jersey. Doimy 1450 krów 3 razy za pomocą podwójnych równoległych dojni 26 i samodzielnie wychowujemy

nasze stado 1300 młodych – mówi Sean.

Pyt. Od jak dawna stosuje Pan nasienie rasy czerwonej

norweskiej?Od 2009 roku. Szukaliśmy trzeciej rasy do połączenia z naszymi krzyżówkami 2-rasowymi Holsztynów i rasy Jersey. Wyeliminowaliśmy rasę Jersey i teraz ponownie hodujemy albo rasę czerwoną norweską, albo holsztyńską ze względu na ich rozmiary. 3/4 stada to rasa czerwona norweska, która wygląda naprawdę dobrze.

Pyt. Jakie są najważniejsze korzyści płynące z hodowli

rasy czerwonej norweskiej?Wydajność żywieniowa od urodzenia aż po laktację (dość ważna sprawa, ponieważ pasza organiczna jest bardzo droga), mniejsze rozmiary, doskonałe wymiona, cechy zdrowotne, świetna płodność i dobra wydajność mleczna z wysoką suchą masą mleka.

Pyt. Jak wypadają krzyżówki rasy czerwonej norweskiej

w porównaniu z innymi rasami w kontekście wydajności? Nie przeprowadzamy pomiarów na poszczególnych rasach. Roczna średnia w moim stadzie wynosi 30 kg mleka dziennie, 3,75% tłuszczu i 3,3% białka,

a rasa czerwona norweska dogania holsztyńską. Roczna średnia w naszym stadzie wynosi 9525 kg i należymy do 10% najlepszych stad organicznych (średnia dla amerykańskich stad organicznych wynosi około 6804 kg).

Pyt. Jak wypadają krzyżówki rasy czerwonej norweskiej

w porównaniu z innymi rasami w kontekście płodności? Tutaj są dane z Dairy Comp 305 zebrane w ciągu ostatnich 12 miesięcy (wspólne dla jałówek i krów): ■■ Wskaźnik poczęć dla nasienia buhajów rasy czerwonej norweskiej wynosi: 48% przy 2,08 inseminacjach na poczęcie dla 1187 krów. Rasa holsztyńska ma wskaźnik na poziomie 37,6%: przy 2,66 inseminacjach na poczęcie dla 1 340 krów 55% ciąż (krowy mleczne i zasuszone). Krzyżówki z rasą czerwoną norweską mają 10% wyższy wskaźnik zacieleń niż rasa holsztyńska i 5% wyższy niż krzyżówki z rasą Jersey.

■■ Średnia dni otwartych wynosi 125■■ Średni okres międzywycieleniowy wynosi 13,2 miesiące (403 dni)

■■ <2% stada mlecznego bez jakichkolwiek objawów rui lub przeoczonej rui na 100 dni laktacji

Pyt. Proszę porównać cechy zdrowotne, liczbę martwych

urodzeń oraz trudności podczas porodu mieszańców rasy czerwonej norweskiej i krów czystej rasy.Leczymy rasę czerwoną norweską wszelkimi lekarstwami dopuszczonymi w hodowli organicznej dużo rzadziej niż wszystkie pozostałe rasy w naszym stadzie od urodzenia i w trakcie okresu laktacji. Nawet jako cielęta młode z krzyżówek z rasą czerwoną norweską nie zapadały na zapalenie spojówek tak często jak czyste Holsztyny w ciągu ostatnich pięciu lat.Nie odnotowaliśmy żadnych problemów z martwymi urodzeniami ani trudności przy porodzie. Zdarzyło się kilka martwych urodzeń, ale było to głównie spowodowane porą roku. Ogólnie nie ma żadnych problemów z cieleniem się u rasy norweskiej czerwonej.

Pyt. Jak krowy mieszańce rasy czerwonej norweskiej

powracają do zdrowia po wycieleniu?Doskonale! Są najmniej problematycznymi zwierzętami, z jakimi do tej pory miałem do czynienia.

Pyt. Czy zdarzały się problemy wynikające z temperamentu

tych zwierząt?Nie mieliśmy absolutnie żadnych problemów z temperamentem. W rzeczywistości większość mieszańców rasy czerwonej norweskiej ma najlepszy temperament ze wszystkich naszych zwierząt. Oprócz wczesnego okresu, kiedy cielęta są bardzo narwane i ciekawskie – czyli takie, jakie powinny być młode, ponieważ mają wrodzony instynkt gwarantujący im przeżycie.

Pyt. Jak mieszańce rasy czerwonej norweskiej dają sobie radę

ze stresem związanym z upałem?Kiedy temperatura wzrasta powyżej 37,8°C, jedynie krowy i jałówki rasy czerwonej norweskiej jedzą i piją i/lub się pasą. Holsztyny i krzyżówki Holsztynów z rasą Jersey wszystkie wtedy leżą. Tak samo dzieje się w przypadku najchłodniejszych dni w roku, kiedy temperatura spada do -17,8°C.

Pyt. Czy rasa czerwona norweska wpasowuje się wymiarami

i typem w rodzaj zwierzęcia, który Pan chętnie hoduje?Tak. Lubię, gdy dorosłe osobniki ważą ok. 570 kg w przeciwieństwie do Holsztynów olbrzymów, które ważą 680 kg i jedzą ok. 30 kg suchej paszy dziennie. Szacuję, że krzyżówki rasy czerwonej norweskiej zjadają 21–22 kg suchej paszy dziennie.

Pyt. Czy może Pan wyjaśnić, na czym polega system

intensywnego zarządzania wypasem MIG?Krowy pasą się na padoku o wielkości 1,2 do 2,4 hektarów przez 12–24 godzin, zanim zostaną przeniesione do kolejnej sekcji. Na tym samym padoku krowy mogą zostać wypasane dopiero po 30 dniach. W sezonie wypasu 2500 krów i jałówek pasie się na 384 hektarach różnych pastwisk – porośniętych życicą, koniczyną, stokłosami, kostrzewą, babką zwyczajną, cykorią i lucerną siewną.

Pyt. Które byki rasy czerwonej norweskiej są Pana

faworytami?Numer 1 to RUUD (10624) – 53% wskaźnik poczęć, 100 córek, doskonała wydajność mleczna. Numer 2 to HAGA II (10278) – 56% wskaźnik poczęć, 25 córek, piękne zwierzęta.

Pyt. Co opowiada Pan innym hodowcom na temat

stosowania rasy czerwonej norweskiej?Rasa czerwona norweska jest bardzo odporna, silna, wydajna i płodna, to zwierzęta łatwe w hodowli, które żyją i są użytkowanie przez wiele lat. Na początku dobrze jest zdecydować się na tę rasę w przypadku co najmniej 1/3 całego potrzebnego nasienia, w przeciwnym razie człowiek będzie sobie wyrzucał, że się nie zdecydował na więcej. Ja rozpocząłem od 100 dawek nasienia w 2009 roku i kiedy zobaczyłem cielęta, w ciągu kilku następnych dni zamówiłem więcej. Nie będziesz żałować decyzji przejścia na hodowlę rasy czerwonej norweskiej, możesz jedynie żałować, że nie zdecydowałeś się wcześniej.

Pyt. Czy poza hodowlą ma Pan jeszcze czas na jakieś inne

zajęcia na świeżym powietrzu? Oczywiście. Jesteśmy bardzo aktywną, 5-osobową rodziną – chodzimy po górach, jeździmy rowerami – zwykłymi i górskimi, pływamy kajakiem, uprawiamy paddleboarding, jeździmy na nartach i na snowboardzie. Jestem wiceprzewodniczącym WODPA (Stowarzyszenia producentów organicznego nabiału na zachodzie kraju) i reprezentuję Idaho i WODPA w Radzie doradczej rolników przy stowarzyszeniu handlu organicznego.

Pyt.Jak Pana wykształcenie w zakresie logistyki przydaje

się w Pana codziennej pracy?Wydajna hodowla bydła mlecznego ma wiele wspólnego z logistyką, od początku aż do końca... Hodowla, wypas, zarządzanie krowami, karmienie krów, kupowanie paszy, zarządzanie terminowe zapasami i ludźmi. Wielokrotnie analizowałem hodowlę bydła mlecznego z czysto produkcyjnej perspektywy, korzystając z mojej wiedzy w zakresie logistyki... Mamy 1450 jednostek produkcyjnych (krów), a każda z nich ma indywidualny, „kobiecy” charakter. Nie lubią zmian i chcą być szczęśliwe, mieć wygodę, być utrzymywane w dobrym stanie (zdrowe), mieć paliwo (dobrą paszę i wodę) i produkują mleko codziennie przez cały rok bez przerw na wakacje czy święta, cały czas wydajnie pracują, korzystając z zasobów, co w efekcie przynosi zysk. To właśnie jest logistyka.

Pyt. Czy są jakieś inne plusy lub minusy hodowania rasy

czerwonej norweskiej?Bardzo się cieszę, że zacząłem hodować rasę czerwoną norweską w moim stadzie. Uważam, że krowy mleczne w rentownych gospodarstwach mlecznych w przyszłości będą z pewnością mieć geny rasy czerwonej norweskiej. Nasza przyszłość wiąże się przede wszystkim z wydajnym wykorzystaniem zasobów – okazało się, że rasa czerwona norweska pomogła gospodarstwu Harmony Organic Dairy osiągnąć ten cel.


Właściciel gospodarstwa ekologicznego z Idaho zachwycony rasą czerwoną norweską

– Rasa czerwona norweska jest

bardzo odporna, silna, wydajna

i płodna, to zwierzęta łatwe

w hodowli, które żyją i są użytkowane

przez wiele lat – mówi hodowca

Sean Mallett.

Zdjęcie: Nichole Allen-Griggs

Hodowcy oceniają mieszańce z rasą czerwoną norweską jako przynoszące wyższe zyski oraz łatwiejsze w hodowli niż czystej krwi Holsztyny. W ramach trwającego w tej chwili projektu badawczego uwzględniającego dane zbierane z wielu krajów oceniana jest hodowla mieszańców rasy czerwonej norweskiej na całym świecie.

Projekt uwzględnia dane pochodzące z różnych krajów, które są analizowane i porównywane z danymi dotyczącymi hodowli czystej krwi Holsztynów. Dane zostaną połączone i przeanalizowane pod kątem krajów, z których pochodzą, aby sprawdzić, czy środowisko ma wpływ na wydajność mieszańców.

Dane z IrlandiiW Irlandii w wyniku importu setek jałówek NR na początku drugiego tysiąclecia hoduje się obecnie czystej krwi krowy rasy czerwonej norweskiej (NR) oraz mieszańce z rasą czerwoną norweską (NRX). Dane na temat stad bydła mlecznego zostały przekazane przez Irlandzką Federację Hodowców Bydła (Irish Cattle Breeding Federation, ICBF). Zebrane dane dotyczyły tylko stad uwzględniających przynajmniej 30 krów NR lub NRX. Po dokonaniu edycji przygotowano trzy zestawy danych pochodzących z 53–67 stad, gdzie dane rejestrowano w latach 2001–2014. 75% mieszańców było F1, czyli w 50% rasy holsztyńskiej i w 50% rasy czerwonej norweskiej. Do celów uproszczenia analizy uwzględniono tylko takie krzyżówki. Po zakończeniu edycji danych w bazie znalazły się informacje dotyczące w sumie 1534 osobników NR, 2884 osobników NRX i 32 873 Holsztynów (HO).

Niższa liczba komórek somatycznych i krótsze okresy międzywycielenioweMieszańce rasy czerwonej norweskiej wykazywały podobne wyniki dotyczące wydajności mlecznej jak w poprzednich badaniach. Krowy

NR i NRX wykazywały znacząco niższą liczbę komórek somatycznych niż Holsztyny. Ponadto krowy rasy czerwonej norweskiej miały krótsze okresy międzywycieleniowe niż mieszańce NRX i czystej krwi HO. W Irlandii krótki okres międzywycieleniowy ma krytyczne znaczenie, gdyż w tym kraju czas cielenia się wpływa znacząco na wydajne wykorzystanie paszy.

Dodatkowe wnioski z badań w IrlandiiZarówno wśród krów NR, jak i mieszańców NRX rzadziej odnotowywano przypadki kulawizn oraz zapalenia wymienia niż wśród należących do tego samego stada Holsztynów. W Irlandii hodowcy oceniają temperament na skali od 1–5, gdzie 1 oznacza najgorszy temperament, a 5 najlepszy. Krowy rasy norweskiej mieszanej czystej krwi wykazywały nieco gorszy temperament niż HO i NRX. Dla wszystkich wymienionych powyżej cech oceniono heterozję. Ze względu na hodowlę obu ras rodziców w tym samym środowisku, Irlandia jest prawdopodobnie jedynym krajem, który będzie w stanie ocenić heterozję NRX. Wykazano minimalną heterozję. Pokazuje to, że ogólny poziom genetyczny ras rodziców ma większy wpływ na cechy krowy niż heterozja.Ogólnie rzecz ujmując, wyniki tego badania były zbliżone do wyników poprzednich badań przeprowadzonych na mieszańcach rasy czerwonej norweskiej i HO. Krzyżowanie z NR oferuje irlandzkim hodowcom możliwość zmniejszenia

GenoBULLetin 2-2015 11

H O DO W L A

Ellen Rinelldoktorantka

Norweski Uniwersytet Nauk Przyrodniczych

[email protected]

Norweskie wymagania dotyczące budowy krów zmieniły się ze względu na tendencję do hodowania większych stad, częstszego stosowania obór wolnostanowiskowych i zautomatyzowanych mechanizmów dojących oraz wzrostu wydajności. Na przykład zdrowe kopyta i nogi są ważniejsze w oborze wolnostanowiskowej, zawieszenie wymienia i umieszczenie strzyków jest ważniejsze w przypadku zautomatyzowanego mechanizmu dojącego, a wymię jest narażone na większe nadwyrężenie, jeśli wydajność mleczna jest wysoka.

Kilka regulacjiAby przystosować krowy do nowego otoczenia, w ciągu ostatnich kilku lat podjęto wiele środków zaradczych. Uwzględniono nowe cechy w indeksie, dostosowano oceny, poprawiła się jakość ocen, zmieniono modele statystyczne stosowane w ocenie genetycznej, a także dostosowano wagę cech w indeksie wymion i indeksie kopyt i nóg.

Więcej ocenianych krówAby dodatkowo zintensyfikować prace związane z oceną cech budowy rasy norweskiej czerwonej, w zeszłym roku na wiosnę oceniono więcej córek każdego buhaja. Teraz oceniane są również krowy podczas drugiej i trzeciej laktacji. Nadal jednak tylko krowy podczas pierwszej laktacji są uwzględniane w ocenie genetycznej, jednak liczba danych na temat starszych krów

wzrosła, stąd niedługo zostaną one również uwzględnione. W tej chwili w Norwegii stosuje się schemat hodowlany, w którym ocenia się od 120–130 córek na buhaja (14 000–15 000 krów rocznie). Ponadto ocenia się 100–150 córek podczas pierwszej laktacji na każdego najlepszego buhaja, tak aby jeszcze lepiej ocenić tendencje genetyczne. Wymaga się, aby przynajmniej trzy córki młodych buhajów były ocenione na stado przy każdej wizycie klasyfikatora, aby lepiej ocenić całe stado i jego warunki. W ciągu minionego półtora roku podczas tych wizyt klasyfikujących w sumie oceniono 8500 krów

podczas drugiej i trzeciej laktacji. Były to krowy, które oceniano już wcześniej oraz takie, dla których była to ich pierwsza ocena.

Większa korzyść genetyczna Informacje na temat starszych krów zapewnią firmie Geno podstawę do podjęcia decyzji, w jakim stopniu te same geny odpowiadają za poszczególne cechy podczas różnych laktacji. Jeśli ten związek będzie bardzo silny, wówczas być może będzie korzystnie uwzględnić je jako tę samą cechę i w ten sposób zwiększyć jej wiarygodność. Jednak, jeśli związek ten nie będzie tak silny, wówczas wartości hodowlane będą prawdopodobnie obliczane dla każdej laktacji oddzielnie. Wówczas buhaje mogą zdobywać inne notowania w zależności od laktacji, a te oceniane jako najlepsze będą musiały zdobywać oceny na podstawie indeksu zagregowanego.

10 GenoBULLetin 2-2015

Potencjalne korzyści genetyczne w kontekście ocenianych cech budowy

Oceny buhajów rasy czerwonej norweskiej bazują na wynikach uzyskiwanych przez wiele ich córek podczas pierwszej laktacji. Niedługo jednak również krowy podczas drugiej i trzeciej laktacji będą uwzględnione w tej ocenie genetycznej. Prawdopodobnie krok ten przyniesie korzyści genetyczne w kontekście badanych cech.

Rasa 305-dniowy udój mleka (l)

305-dniowa zawartość

tłuszczu (kg)

305-dniowa zawartość białka (kg)

Pierwsza inseminacja do poczęcia (dni)

HO 11,024 382 343 49

NRX 10,890 390 349 38

Różnice w % -1.22% +2% +2% -22%

Statystyki opisowe z Izraela: 54 349 Holsztynów i 6622 NRX

Rasa czerwona norweska za granicą:

od Irlandii aż po Izrael

HODOWLA

dr Leiv Sigbjørn Eikjenaukowiec pracujący dla [email protected]

lactation 1

HO NR NRX

lactation 2 lactation 3

3.1

3

2.9

2.8

2.7

2.6

2.5

2.4

2.3

lactation 1kg

fat protein

lactation 2 lactation 3

NR NRX HO NR NRX HO NR NRX HO

Rys. 2. Liczba komórek somatycznych u NR, NRX i HO w Irlandii

Rys. 1. 305-dniowa zawartość tłuszczu i białka (w kg) od 1534 NR, 2884 NRX i 32873 HO w Irlandii

NR = rasa norweska czerwona, NRX = mieszańce rasy norweskiej czerwonej, HO = rasa holsztyńska

Córka elitarnego buhaja rasy czerwonej norweskiej 11039 Skjelvan. Zdjęcie: Elisabeth Theodorsson

W rankingu producentów, krowy rasy Czerwonej Norweskiej są bardziej opłacalne i łatwiejsze w zarządzaniu niż czystej krwi Holsteiny. Trwający obecnie projekt badawczy z danych zebranych z różnych krajów bada wpływ krzyżowania z rasą Czerwoną Norweską na całym świecie.

liczby komórek somatycznych oraz poprawę zdrowia i płodności bez znaczącej utraty wydajności produkcyjnej zwierząt.

Informacje z IzraelaOtrzymaliśmy dane dotyczące 29 izraelskich stad uwzględniających zarówno NRX, jak i HO. Izrael importuje nasienie NR od 2005 roku. Dane uwzględniały wydajność mleczną oraz płodność, a także unikalne cechy zdrowotne takie jak gorączka mleczna, wypadanie macicy, aborcja, zapalenie macicy oraz ketoza.

R A PO R T

Hans StorlienDyrektor ds. Sprzedaży,

Geno [email protected]

Większość sprzedanych buhajów w HolandiiBraut (10177) nie jest już dostępny do rozpłodu w Norwegii, stąd jego przyszłe potomstwo będzie rodzić się w innych krajach. Sprzedaliśmy 368 000 dawek nasienia Brauta (10177) do 28 krajów. Na szczycie listy kupców znajduje się Holandia, dokąd sprzedaliśmy 78 133 dawki, poniżej znajdują się Stany Zjednoczone z 46 000 dawek, Anglia z 40 000 dawek i Włochy z 37 000 dawek. Wartość sprzedanego nasienia Brauta przekroczyła 1,2 mln USD na rynku eksportowym, podobnie dużo na rynku własnym w Norwegii. Według Hansa Kerkhofa z Xsires w Holandii, Braut stał się legendą w tym kraju. Jego nasienie jest najczęściej sprzedawane wśród nasienia 30–40 importowanych byków różnych ras czerwonych. Zasługi można tutaj przypisać w dużej mierze Xsires. Każdy

zna Brauta i w międzynarodowym konkursie byk ten został wybrany jako najlepszy rozpłodnik do krzyżówek. – W przypadku tego buhaja zawsze wiadomo, czego można się spodziewać – mówi Kerkhof. – Jeśli widziałeś jedną jego córkę, to jakbyś widział je wszystkie – dodaje. Braut (10177) nadal produkuje nasienie, w związku z czym można oczekiwać narodzin wielu kolejnych jego synów i córek. Pozostaje pytanie, jak długo będzie można użytkować tego buhaja.

Kto zostanie następcą Brauta?Braut (10177) nie będzie żył wiecznie, stąd musimy zacząć szukać jego następcy. Czy da radę go znaleźć wśród jego już urodzonych synów? Istnieje spora możliwość, że tak! Dobrym kandydatem jest Gopollen (11078). Podczas ostatniej rundy ocen buhaj ten zdobył wynik 27 (TMI). To bardzo

dobry byk pod względem wielu cech i jest ceniony zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym. Ze względu na dobre wartości hodowlane pod względem wymion, nóg, temperamentu, wydajności mlecznej i cielenia, jesteśmy przekonani, że buhaj ten będzie dobrym następcą swego ojca.

Podobne odczucia mamy wobec nowego w ostatniej rundzie ocen buhaja Engera (11147). Buhaj ten uzyskał ocenę 24 (TMI) i wykazuje szczególnie dobre cechy pod względem wydajności mlecznej, zawartości masy suchej, mięsności, cielenia i wymion. Niestety wykazuje pewną niestabilność w produkcji nasienia, ale mamy nadzieję, że to się zmieni i że wkrótce będzie mógł produkować go wystarczająco wiele do użytku na rynku krajowym i międzynarodowym.


Legendarny Braut i jego synowie

Braut (10177) urodził się 23 sierpnia 2002 roku w miejscowości Torbjørg w gospodarstwie Omman Braut na południowym zachodzie Norwegii. Buhaj ten jest synem buhaja SRB Krejstada (6620), a jego dziadkiem ze strony matki jest Kjære (4843). Braut wziął udział w ocenie młodych buhajków w styczniu 2003 roku (badania fenotypu) i uzyskał dobre wyniki. Wyprodukował nasienie buhajka i dobrze poradził sobie w testach na potomstwo, zyskując pierwszą oficjalną ocenę na podstawie swych córek w marcu 2008 roku. W oparciu o cechy swych córek uzyskał całkowitą ocenę w indeksie TMI na poziomie 22 i został zakwalifikowany do grupy elitarnych buhajów w Norwegii.

Wielu synówZ czasem urodziło się wielu synów Brauta i 37 z nich zostało zakwalifikowanych do programu testującego potomstwo Geno. Do czerwca 2015 roku przeprowadzono ocenę dwudziestu siedmiu synów

Brauta, którzy uzyskali oceny na podstawie cech swoich córek: średni wynik TMI wyniósł 4,4 (rozpiętość wyników od -15 do 27). Trzech z jego synów nadal należy do grupy elitarnych buhajów.

Kjeldstad (11085) najbardziej przypomina swojego ojcaRing (11032) i Enger (11147) mają tego samego dziadka ze strony matki (Olstad, 5654), natomiast dziadkiem ze strony matki Gopollena (11078) jest szwedzki buhaj Peterslund, a Kjeldstada (11085) – Brenden (5694). Tylko jeden z tych synów (Ring, 11032) jest bezrogi, a cechę tę odziedziczył po Olstadzie (5654). To Kjeldstad (11085) najbardziej przypomina swojego ojca. Stwierdzenie to jest również prawdziwe w kontekście typu córek: Kjeldstad (11085) najbardziej przypomina Brauta w przypadku cech zewnętrznych i zachowania. Pozytywne cechy Brauta (10177) pojawiają się także w indeksie mięsności jego synów. Kjeldstad (11085) jest wyjątkowy

pod tym względem, zdobywając 140 punktów w indeksie mięsności.

Ring (11032) to byk, który prawdopodobnie najbardziej odróżnia się od pozostałych. Charakteryzuje się bardzo dobrym wynikiem pod względem występowania zapalenia wymienia. Braut (10177) wykazuje wynik 80 dla wycieku mleka, natomiast buhaje Gopollen (11078) i Enger (11147) uzyskały tutaj lepsze wyniki. Wśród synów, którzy nie mają jeszcze oficjalnej oceny na podstawie oceny córek, typujemy Rustehagena (11207) jako potencjalnie dobrego kandydata. Wstępny TMI wynosi 14, a jego mocne strony do dobra wydajność mleczna i mięsność, podobnie jak temperament i kopyta. Byk ten odbywa kwarantannę i niecierpliwie oczekujemy na jego ostateczne wyniki w lutym 2016 roku.

Elitarny buhaj rasy czerwonej norweskiej Braut (10177). Zdjęcie: Gunnar Klingwall

Syn Brauta, elitarny buhaj rasy czerwonej norweskiej Gopollen 11078. Zdjęcie: Jan Arve Kristiansen

Żaden buhaj w historii rasy czerwonej norweskiej nie był tak wartościowy jak Braut 10177. Byk ten skończył w sierpniu 2015 roku 13 lat i żaden byk rasy czerwonej norweskiej wcześniej nie sprzedał tak wiele nasienia. Zdjęcie: Lena Knutli

Pobór nasienia od Brauta 10177. Zdjęcie: Lena Knutli

Norwegia może poszczycić się najsłynniejszymi buhajami rozpłodowymi do krzyżówek hodowlanych na świecie. Braut (10177) zdobył wiele prestiżowych nagród, a jego nasienie sprzedano za ponad 1,2 mln dolarów na rynkach zewnętrznych.

ZD R O W IE

Bjørg HeringstadGeno i Norweski

Uniwersytet Nauk Przyrodniczych

[email protected]

Mamy długą tradycję selekcji cech pod kątem lepszego zdrowia krów w Norwegii. Konkretne cechy zdrowotne są uwzględniane w całkowitej ocenie w indeksie TMI dla rasy czerwonej norweskiej już od 35 lat. Kliniczne zapalenie wymiona to cecha, do której przywiązuje się największą wagę w programach hodowlanych. Ponadto w indeksie uwzględniona jest także cecha Inne choroby, tj. choroby inne niż zapalenie wymienia. Jak dotąd uwzględniała ona dane dotyczące takich chorób jak ketoza, gorączka mleczna oraz zatrzymanie łożyska – to trzy najczęstsze choroby po zapaleniu wymienia.

Zdrowsze krowy rasy czerwonej norweskiejObecnie krowy rasy czerwonej norweskiej są znacznie zdrowsze i mają lepsze geny pod względem odporności na choroby niż 25 lat temu. Całkowita liczba terapii weterynaryjnych na krowę rocznie zmniejszyła się z 1,3 w 1990 roku do poniżej 0,5 obecnie. Częstotliwość występowania ketozy znacząco zmalała od lat 80. XX w.

Większa płodność jako cel hodowlanyPłodność została uwzględniona w indeksie TMI w 1971 roku. Wartości dotyczące płodności oparte są

na wskaźniku niepowtarzalności unasienienia jałówek i krów podczas pierwszej laktacji. Genetyczna tendencja dotycząca płodności jest pozytywna u rasy norweskiej czerwonej, która wykazuje w tej chwili (2013) średni wskaźnik niepowtarzalności unasienienia po 56 dniach na poziomie 73,4%.

Choroby związane z płodnością mogą obniżyć płodność krów, wydłużyć okres międzywycieleniowy oraz mają znaczenie w kontekście ekonomicznym ze względu na dłuższe porody, wyższe koszty weterynaryjne oraz mniejszą wydajność produkcyjną. Oprócz

gorączki mlecznej i ketozy nowa wersja cechy „Inne choroby” uwzględnia również inne często występujące zaburzenia związane z płodnością: zatrzymanie łożyska, torbiele na jajnikach, zapalenie macicy i cichą ruję. Niektóre z chorób w grupie tej cechy występują częściej u starszych

krów (np. torbiele na jajnikach czy gorączka mleczna). W związku z powyższym wykorzystanie danych dotyczących wielu laktacji zebranych podczas ocen genetycznych może być korzystne. Badania wykazały, że możemy uzyskać dokładniejsze genomowe wartości hodowlane w przypadku

tych cech chorobowych, jeśli uwzględnimy dane z późniejszych laktacji.

Skorygowana zawartość i większa waga cechyDzięki uwzględnieniu nowych cech względna waga oceny „Inne choroby” w indeksie TMI dla rasy czerwonej norweskiej została w 2015 roku zwiększona z 2% do 4%.


na choroby u rasy czerwonej norweskiejGeno należy do pierwszych na świecie firm zajmujących się sztuczną inseminacją, które uwzględniły w swoich c e l a c h h o d o w l a n y c h najczęściej występujące zabur zenia p ł odności – zatrzymanie łożyska, torbiele na jajnikach, zapalenie macicy i cichą ruję.

Rasa czerwona norweska, znana z doskonałej płodności w Norwegii i na całym świecie, staje się również coraz bardziej popularna ze względu na cechy zdrowotne oraz odporność na choroby. Zdjęcie: Solveig Goplen

Większa odporność

ZD R O W IE

dr. Katrine Haugaardnaukowiec pracujący

dla [email protected]

Brak chorób u cieląt jest ważny, gdyż wpływa na ogólną kondycję tych zwierząt w przyszłości, finanse gospodarstwa hodowlanego, a także przyszłą wydajność. Niedawno przeprowadzane badania pokazują, że istnieje możliwość prowadzenia hodowli rasy czerwonej norweskiej pod kątem coraz lepszego zdrowia cieląt. Chore cielęta zwiększają zarówno koszty porodu, jak i produkcyjne ze względu na konieczność leczenia, a także mogą powodować utratę dochodu, jeśli dojdzie do zgonu. Dzięki zintensyfikowanemu rejestrowaniu danych dotyczących chorób wśród cieląt w Norweskim Systemie Rejestrowania Stad Bydła Mlecznego w ciągu ostatnich dziesięciu lat, teraz nadszedł czas na ocenę cech dziedzicznych oraz związków genetycznych pomiędzy śmiertelnością wśród cieląt a trzema chorobami młodego wieku tych zwierząt, czyli chorobą układu oddechowego, pokarmowego i zapaleniem stawów. Choroby te wybrano ze względu na częstotliwość ich występowania u cieląt rasy czerwonej norweskiej poniżej 180 dni życia. Istnieje niewiele badań opublikowanych wcześniej na temat chorób cieląt i są to pierwsze badania dotyczące dziedziczności takich chorób u rasy czerwonej norweskiej poza chorobą układu oddechowego opisaną wcześniej przez Heringstada i in. (2008).

Badania zakrojone na szeroką skalęW niniejszym badaniu uwzględniono dane dotyczące ponad 600 000 cieląt pochodzące z Norweskiego Systemu Rejestracji Bydła Mlecznego. Cielęta urodziły się w latach od 2004 do 2013 – uwzględniono zarówno buhajki, jak i jałówki. Do zdefiniowania cech użyto danych dotyczących zdrowia cieląt w ciągu pierwszych 180 dni ich życia. Ponieważ nie wszystkie stada gromadzą dane

zdrowotne na temat cieląt, analizy uwzględniały tylko stada i roczniki z przynajmniej jedną odnotowaną wizytą (uwzględniając dekornizację, która zostaje odnotowana jako zabieg zdrowotny). Analizowane cielęta były potomstwem buhajów rasy czerwonej norweskiej ze sztucznej inseminacji i uwzględniono tylko te, które pochodziły od byków, w przypadku których przeanalizowano co najmniej 50 sztuk potomstwa. W sumie w analizie wzięło udział 1320 buhajów; średnio przeanalizowano 640 sztuk potomstwa każdego buhaja. Choroby oceniano w systemie dwójkowym, gdzie ocena 1 za dowolną chorobę oznaczała, że cielę było leczone przynajmniej raz na daną chorobę w ciągu pierwszych 180 dni swojego życia, a 0 oznaczało, że cielę nie było leczone na tę chorobę. Śmiertelność była oceniana w kategoriach przeżyło lub zmarło w ciągu 180 dni. W przypadku cieląt sprzedanych ze stada pochodzenia przed ukończeniem 180 dni życia, nie odnotowano cechy śmiertelności. Występowanie chorób wykazano na poziomie 1,3% dla zapalenia stawów do 4,4% w przypadku śmiertelności. Występowanie chorób było około 3,5 razy wyższe w przypadku cieląt, które zmarły przed ukończeniem 180. dnia życia w porównaniu z wynikiem

dla całej analizowanej grupy. Dziedziczność oceniono na poziomie od 0,04 w przypadku śmiertelności do 0,09 dla chorób układu oddechowego. Dziedziczność tych cech jest zbliżona do dziedziczności pozostałych cech zdrowotnych. Najsilniejsze korelacje zauważono pomiędzy śmiertelnością a tymi trzema chorobami, około 0,60. Genetyczne korelacje pomiędzy tymi trzema chorobami były mniejsze, około 0,30.

Poprawa wielu cech zdrowotnychW oparciu o wyniki tego badania widać, że istnieje możliwość prowadzenia hodowli rasy czerwonej norweskiej pod kątem coraz lepszego zdrowia cieląt. Genetyczne korelacje były pozytywne i korzystne, wskazując że hodowanie pod kątem poprawy jednej z cech zdrowotnych może również oznaczać poprawę innych cech zdrowotnych. W przyszłości z pewnością zainteresujemy się wpływem chorób występujących u cieląt na ich zdrowie i wydajność w życiu dorosłym. Ponieważ informacje na temat chorób cieląt są dostępne w przypadku obu płci oraz dotyczą ich wczesnych miesięcy życia, potencjalnie można by wykorzystać te choroby jako wczesne wskaźniki chorób, które pojawią się w życiu dorosłym, oraz poznać genetyczne aspekty odporności na nie u dorosłych osobników.

16 GenoBULLetin 2-2015

Zdrowsze cielęta rasy czerwonej norweskiej

Niedawno przeprowadzane badania pokazują, że istnieje możliwość prowadzenia hodowli rasy czerwonej norweskiej pod kątem coraz lepszego zdrowia cieląt. Zdjęcie: Rasmus Lang-Ree

BULL - norwegianred.com · badanie w Wielkiej Brytanii wykazało, że około 50 procent z 10 tys....

Documents

Transcript of BULL - norwegianred.com · badanie w Wielkiej Brytanii wykazało, że około 50 procent z 10 tys....