Budżet państwa

Janina Godłów-Legiędź

Uniwersytet Łódzki

Określenie i ochrona praw własności Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego

i wewnętrznego Utrzymanie wymiaru sprawiedliwości Kształtowanie i utrzymywanie systemu

oświaty, Kształtowanie systemu pieniężnego

Stabilizowanie gospodarki, Ochrona środowiska naturalnego, Działania na rzecz ochrony konsumentów, Przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji, Regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników, Kształtowanie systemu ochrony zdrowia, Kształtowanie systemu zabezpieczenia społecznego

Instytucjonalno-prawna Zapewnienie stabilnego pieniądza Poprawianie efektywności rynku (stabilizacja

koniunktury, przeciwdziałanie monopolizacji) Redystrybucyjna

Państwo gospodarki planowej

Państwo gospodarki rynkowej

Regulowana gospodarka rynkowaModel samoregulacyjny

(wolnorynkowy):USA, Wlk. Brytania, Kanada

Rola państwa w gospodarce

Typ IJaponia

„Azjatyckie tygrysy”

Typ II Państwo dobrobytu

Model socjaldemokratyczny:kraje skandynawskie:

Szwecja, Dania, Norwegia

Społeczna gospodarka

rynkowaNiemcy, Austria

Konstytucja Polityka pieniężna Polityka fiskalna Polityka społeczna

Art. 216. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób

określony w ustawie. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych,

w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartościrocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

Art. 219. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego

szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

Art. 227. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu

wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

Plan finansowy zawierający zestawienie dochodów i wydatków państwa związanych z realizacją polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.

WYDATKI

Wydatki związane z obroną narodową, administracją i wymiarem sprawiedliwości;

Wydatki na cele społeczne: oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia społeczne;

Wydatki związane z interwencją państwa w gospodarkę

Obsługa długu publicznego

DOCHODY

Podatki Cła Dochody z

prywatyzowanych przedsiębiorstw

Opłaty skarbowe, sądowe.

Podatki to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa.

Z punktu widzenia przedmiotu opodatkowania podatki dzielimy na dochodowe (np. PIT), konsumpcyjne (np. VAT) i majątkowe (np. od spadków).

Podatki bezpośrednie i pośrednie. Podatki bezpośrednie (nakładane na dochody i majątek) i pośrednie (zawarte w cenie nabywanych dóbr i usług). W przypadku podatku bezpośredniego podatnik bezpośrednio rozlicza się z budżetem państwa. Podatki pośrednie płacone są za pośrednictwem sprzedawcy. Ciężar tych podatków jest w części, bądź w całości przerzucany na konsumentów.

Podatki powinny być sprawiedliwe i dostosowane do możliwości podatnika

Wysokość podatków powinna być z góry określona

Sposób płatności prosty i wygodny Niskie koszty poboru.

LINIOWY

czyli proporcjonalny

Np. 18 % od podstawy opodatkowania, niezależnie od wysokości dochodu.

Oznacza to , że podatek rośnie proporcjonalnie do dochodu.

PROGRESYWNY

Podstawa podatku

Podatek wynosi

Ponad Do

85 528 PLN

18% minus kwota zmniejszająca podatek

556 zł 02 gr

85 528 PLN

14.839 zł 02 gr + 32%nadwyżki ponad 85.528 zł

Stopa opodatkowania rośnie, gdy dochód

przekracza tzw. progi dochodowe.

Od 1 stycznia 2017 jest wyliczana według reguły zależnej od podstawy obliczenia podatku i wynosi:

1 188 zł – dla podstawy nieprzekraczającej kwoty 6 600 zł;

dla podstawy wyższej od 6 600 zł i nieprzekraczającej kwoty 11 000 zł :1 188 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 631,98 zł ×

(podstawa – 6 600 zł) ÷ 4 400 zł;

556,02 zł – dla podstawy wyższej od 11 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł;

dla podstawy wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty 127 000 zł :556,02 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru: 556,02 zł ×

(podstawa – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł.

https://www.ksiega-podatkowa.pl/kalkulator-podatkowy?gclid=Cj0KCQjwqsHWBRDsARIsALPWMENaLghkO8DePZPaL3AaPiEueBvQADHVwcAjgLAFCPvbY4m_VM47bIgaAojGEALw_wcB

Rodzaj dochodu

Kwota (mln zł)

Procent dochodów budżetu

Podatkowe 273 138 86,8

Dochody jednostekBudżetowych i inne dochodyniepodatkowe

24 045

7,6

Dywidendy z

tyt. udziałów

SP i wpłaty z

zysku PP

2 420 0,8

Wpłaty z zysku

NBP7 907 2,5

Rodzaj podatku Procent dochodów budżetu

VAT 40,2

Akcyza 20,9

PIT 15,3

CIT 8,4

Od gier 0,4

Rodzaj wydatku Kwota (mln zł) Udział w wydatkach ogółem (%)

Dotacje subwencjew tym do FUS

do FER

1945754484816373

53,9

12,44,5

Wydatki bieżące jednostek budżetowych

66164 18,3

Obsługa długu publicznego

32056 8,9

Wpłaty do UE 19168 5,3

Wydatki ogółem 321 345 100

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2017, GUS, s. 644.

Saldo budżetu - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami przedsiębiorstwa, samorządu, państwa w danym roku budżetowym.

Deficyt budżetowy - wydatki przewyższają dochody.

Deficyt sektora finansów publicznych (general government deficit) jest wynikiem stanu finansów na szczeblu centralnym, funduszy zabezpieczenia społecznego i instytucji samorządowych.

ZMNIEJSZANIE

ograniczanie wydatków

zwiększenie dochodów budżetowych poprzez lepszą ściągalność podatków bądź ich podniesienie

FINANSOWANIE

zaciąganie kredytów bankowych,

emisja papierów wartościowych np. obligacji.,

zaciąganie pożyczek u innych państw lub w międzynarodowych instytucjach finansowych np. Bank światowy

zwiększenie podaży pieniądza

http://wyborcza.biz/Waluty/1,111132,14467860,Rzad_przyjal_projekt_nowelizacji_budzetu_na_2013_r_.html

Dług publiczny, dług państwowy, suma nie spłaconych przez rząd lub in. związki publicznoprawne zobowiązań zarówno wobec wierzycieli krajowych, jak i zagranicznych.

Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na sfinansowanie których emitowane są papiery wartościowe (np. obligacje, bony skarbowe) lub zaciągane kredyty i pożyczki.

ZEGAR DŁUGU

6.10.2010

Dług 745 mld zł Odsetki rocznie 35 mld Dług publiczny per capita

19 614 zł Odsetki per capita 934 zł6.06.2011 Dług 843 mld Odsetki 38 mld Dług per capita 22 133 zł Odsetki per capita 1 004 zł Kwota podatków ogółem

107 mld, per capita 10 273

13.04.2018

1 034, 964 mld Zob:

http://www.dlugpubliczny.org.pl/

http://bezpieczneinwestowanie.blogspot.com/2011/06/polski-dug-publiczny-aktualizacja.html

Relacja długu EDP do PKB w 2017 r. wyniosła 50,6%

(na podstawie wstępnego szacunku PKB opublikowanego przez GUS 28 II 2018 r.)

i spadła w porównaniu z 2016 r. o 3,6 pp. https://www.finanse.mf.gov.pl/zadluzenie-sektora-finansow-publicznych

http://www.finanse.mf.gov.pl/web/wp/zadluzenie-skarbu-panstwa

Artykuł 86 ustawy o finansach publicznych określa tzw. progi ostrożnościowe.

W przypadku, gdy relacja długu publicznego w stosunku do PKB: jest większa od 50%, ale nie większa od 55%, to relacja deficytu budżetu

państwa do dochodu w budżecie państwa uchwalanym na następny rok nie może przekroczyć analogicznej relacji z roku bieżącego (uchylony)[2].

jest większa od 55%, ale mniejsza od 60%, to a) w projekcie budżetu na kolejny rok:

nie przewiduje się istnienia deficytu budżetowego państwa lub uchwala się budżet zapewniający spadek relacji długu publicznego do PKB w stosunku do roku bieżącego

nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej

waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku budżetowym

wyklucza się możliwość udzielania z budżetu państwa nowych pożyczek i kredytów

ogranicza się wzrost wydatków wielu instytucji państwowych, takich jak: Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Kancelaria Prezydenta RP, Trybunał Konstytucyjny, Najwyższa Izba Kontroli, Sąd Najwyższy.

http://dailysignal.com/2012/01/01/chart-of-the-week-u-s-presidents-ranked-by-budget-deficits/

Źródło: Eurostat

2007 2014 2017

UE 57.5 86.5 84,1

Strefa euro 64.9 91.8 89,5

Niemcy 63.7 74.6 66,9

Wielka Brytania 41.9 87.4 88,0

Grecja 103.1 179,0 176,2

Hiszpania 35.6 100.4 100,4

Portugalia 68.4 130.6 130,5

Włochy 99,8 131,8 134,7

Polska 44,2 50,2 54,0

Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=teina225&plugin=1

Dług UE jako % PKB

Dług USA jako %PKB

Redystrybucja dochodów

MNOŻNIK

AD =C + I + G Mnożnik wydatków

rządowych Mnożnik podatkowy

EFEKT WYPYCHANIA

Deficyt emisja obligacjiwzrost stopy%droższe kredytymniejsze prywatne inwestycje i mniejsza konsumpcja prywatna

Korzystnie oprocentowane obligacje konkurują z inwestycjami w kapitał trwały

Stopa %IPoziom cen

Ilość pieniądza wielkość produkcji

4

3

AD*

AD**

AD

Rynek pieniądza Zmiana zagregowanego

popytu

TAK, PONIEWAŻ

występują cykliczne wahania koniunktury;

spadek koniunktury oznacza zmniejszenie dochodów, zatrudnienia i spadek popytu;

dzięki odpowiedniej polityce możemy stabilizować zaagregowany popyt i tym samym koniunkturę

TO NIE TAKIE PROSTE

Skutki polityki pieniężnej i budżetowej są odroczone w czasie

Prognozowanie jest niedokładne, brak wiarygodnych informacji

Skutki stabilizacji są często odwrotne do zamierzeń, chcąc stabilizować można pogłębiać wahania

Najważniejsze nie szkodzić.

STAŁE ZASADY, BO UZNANIOWOŚĆ

może narażać gospodarkę na polityczny cykl koniunkturalny i kształtowanie wysokich oczekiwań inflacyjnych i nieustanny wzrost inflacji

MILTON FRIEDMAN

polityka monetarna oparta na zasadzie stałej stopy wzrostu podaży pieniądza, zgodnej z długookresową stopą wzrostu gospodarczego wyeliminuje podstawowe źródło niestabilności gospodarczej, czyli wahania podaży pieniądza.

monetary rule należy nadać rangę prawa konstytucyjnego.

Niespójność w czasie – różnica między polityką optymalną ex ante i ex post.

Niespójna w czasie polityka osłabia wiarygodność zapowiadanych posunięć i w efekcie przyczynia się do zwiększenia niepewności.

Najlepsza jest polityka oparta na zaufaniu i zasadach.

Fluktuacje gospodarcze są efektem czynników realnych {głównie postępu technicznego}. Wysiłki stabilizacyjne są kosztowne i nieskuteczne.

Ale konsekwentne stosowanie zasad oznacza brak elastyczności

Włodzimierz Cimoszewicz

o swojej słynnej wypowiedzi z czasów powodzi 1997 roku, kiedy pełnił funkcję premiera na pytanie o ewentualne odszkodowania od rządu odparł: „Trzeba było się ubezpieczyć".” Zaraz potem dodałem, że rząd oczywiście pomocy udzieli, ale tę część wypowiedzi już ucięto”.

ARGUMENTY ZA RÓWNOWAGĄ

Deficyty prowadzą do długu, który pociąga za sobą koszty i może tworzyć ryzyko bankructwa, jest obciążeniem przyszłych pokoleń

Zmniejszenie oszczędności i inwestycji

ARGUMENTY ZA DEFICYTEM

Konieczność finansowania wojen

Recesja Ważna jest nie tyle

bezwzględna wielkość długu, co stosunek długu do dochodu narodowego