BOOK OF ABSTRACTS · Polisemia w świetle starych i nowych koncepcji opisu j ęzyka i praktyk...

„Polisemia w języku i tłumaczeniu”

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

12-13 maja 2014

KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW

“Polysemy in Language and Translation”

Higher School of Labour Safety Management in Katowice

12-13 May 2014

BOOK OF ABSTRACTS

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach / Higher School of Labour Safety Management in Katowice

2

WYKŁADY PLENARNE / PLENARY LECTURES

Prof. Bogusław Bierwiaczonek Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

Lexical polysemy and its grammatical consequences

The presentation focuses on the process of polysemization of lexical units in English and its

morphosyntactic and grammatical consequences described within the framework of cognitive

grammar. Two kinds of extensions will be discussed: transcategorial and intracategorial extensions.

Two kinds of the major, transcategorial conversion will be analyzed: noun-to-verb and verb-to-noun

extensions. As for minor, intracategorial conversions, I shall focus on the developments of count-to-

uncount nouns, uncount-to-count nouns, proper-to-common nouns and action-to-common-nouns. In

addition, I will discuss the conversions of verbs from intransitive to transitive and complex transitive

and the way these processes are affected by grammatical constructions.

Prof. Francisco Gonzálvez-García University of Almería, Spain

Polysemy, coercion and the “subjective-transitive” construction in English This talk examines the role of polysemy and coercion (Michaelis 2011) in shaping the semantico-

pragmatic and discourse functional-properties of instances of depictive (i.e. non-resultative)

secondary predication (cf. Aarts 1992) in English. Following Goldberg (1995, 2006), and Gonzálvez-

García (2009, 2011) it is argued that the meaning of the NP V NP XPCOMP pattern, referred to here

as the ‘subjective-transitive’ construction, is the expression on the part of the subject/speaker of a

personal, direct, involvement towards the state of affairs or event encoded in the NP XPCOMP

sequence. Specifically, the overall meaning of the subjective-transitive construction can be further

modulated by at least four different types of verb classes, namely, (i) verbs of cognitive/sensory

perception (e.g. “find”, “see”), (ii) verbs of calling and communication (e.g. “call”, “acknowledge”),

(iii) verbs of causation/volition (e.g. “want”, “order”), and (iv) verbs of liking and preference (e.g.

“like”, “prefer”). At a higher level of delicacy, at least four main subtypes of constructions can be

discerned within this family of construction, namely, the ‘evaluative-subjective transitive


3

construction’ (e.g. “I find Angelina Jolie very pretty”), the ‘denominative-subjective transitive

construction’ (e.g. “They call me a Frankenstein”), the ‘generic-subjective transitive construction’

(e.g. “I like my tea hot”). At a higher level of delicacy, there is evidence for the existence of lower-

level configurations involving a reflexive pronoun in the object slot, a progressive aspect, an

imperative form, and a past form with a (default) counterfactual interpretation. Finally, attention will

be paid to how the constructionist analysis proposed here can provide a principled account of the

distinct yet related configurations in which a polysemous verb such as “find” can be found (e.g. “I

find it cool”, “I found myself alone and out of a job”, “Find me guilty!”, etc.).

References

Aarts, B. 1992. Small clauses in English: The nonverbal types. [Topics in English Linguistics 8]. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.

Goldberg, A. E. 1995. Constructions. A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago: Chicago University Press.

Goldberg, A. E. 2006. Constructions at Work: The Nature of Generalization in Language. New York: OUP.

Gonzálvez-García, F. 2009. The family of object-related depictives in English and Spanish: First steps towards a constructionist, usage-based analysis. Language Sciences 31, 663-723.

Gonzálvez-García, F. 2011. Metaphor and metonymy do not render coercion superfluous: Evidence from the subjective-transitive construction. Linguistics 49(6), 1305-1358.

Michaelis, L. A. 2011. Stative by construction. Linguistics 49: 1359-1400. Prof. Ewa Jędrzejko Uniwersytet Śląski, Katowice

Polisemia w świetle starych i nowych koncepcji opisu języka i praktyk leksykograficznych (wybrane problemy)

Celem referatu jest przypomnienie sposobów myślenia o polisemii w lingwistyce ostatniego

półwiecza, uwzględniając rozmaite teorie i paradygmaty (zwłaszcza strukturalno-generatywny

i kognitywno-kulturowy). Polisemia jako jedna z definicyjnych właściwości języków naturalnych, na

wiele sposobów wiążąca go z rzeczywistością i podmiotem mówiącym, a szerzej – z całą

przestrzenią dyskursywną, zanurzoną w kulturze, była dostrzegana od dawna, zarówno z

perspektywy praktycznej (leksykografia, glottodydaktyka), jak teoretycznej. W różnych jednak

okresach i w różnych paradygmatach lingwistyki postrzegano ją rozmaicie, na ogół wiążąc pojęcie

wieloznaczności ze sferą leksykonu (semantyka leksykalna, semiotyka języka i kultury). Zwykle

jednak ów problem zajmował peryferyczne miejsce zarówno w nurtach przed- jak


4

poststrukturalnych, a i w samym strukturalizmie; nie wypracowano więc spójnej teorii polisemii.

Także stosowane w jej opisie narzędzia, proponowane przez semantykę leksykalną (semantyki

składnikowe: metaleksykon semowy typu semantico primitives itp.), semantyki zdania (semantyka

generatywna, składnia semantyczna, model SENS TEKST, semantyki kognitywne) i ich

procedury eksplikacyjne z różnych powodów zdają się nadal niedoskonałe lub o ograniczonej

stosowalności – co mogło być jedną z przyczyn, dla których pogłębiona refleksja ten temat

polisemii i metod jej opisu została właściwie zarzucona. Dziś wszakże nie ulega wątpliwości, że

polisemia przenika cały system języka (nawet jeśli odrzuci się strukturalistyczne rozumienie

systemu) – znajdziemy ją wśród morfemów, leksemów, frazemów, zdań, także w odniesieniu do

tekstów (np. przysłowia). Dlatego warto do niej wrócić, uwzględniając zarówno dawne jak

współczesne ujęcia i nowe potrzeby (m.in. elektronicznej leksykografii wielojęzycznej, translacji

automatycznej itp.). To zaś oznacza także potrzebę przypomnienia i propozycji ujęć wcześniejszych,

w których szukać można także źródeł nowych inspiracji.

Prof. Andrzej Łyda Uniwersytet Śląski, Katowice

Is there an (interdisciplinary) academic lexis?

Among a number of discourse types, the area of academic discourse, whose borders are rather

difficult to delineate, has, in a sense, an exceptional status. Its uniqueness stems from the fact that

research on this type of discourse has been conducted along two tracks. On the one hand, research

oriented pedagogically has been motivated by a desire to carry out a ‘needs analysis’ for university

students and develop their linguistic competence, especially in the English language used for

academic communication. On the other hand, a somewhat ‘more scientific’ approach to academic

communication studies has evolved concurrently, examining the various genres as used by different

members of the academia. The thirty years’ history of academic discourse studies clearly indicates

that these two research perspectives have not only complemented each other but also motivated one

another. In my view, an excellent example of this is the research history on the so called academic

lexis. Academic lexis understood, first of all, as lexemes (monolexemes) and then as lexical clusters

(strings) is an element of academic discourse which is regarded as its unquestionable marker. In this

paper, while presenting the history of the research on academic lexis and analyzing the theoretical

strand with a strong pedagogical bias, I point out the problems associated with the delineation of


5

lexis most representative for interdisciplinary academic discourse. One of the reasons for the waning

initial enthusiasm of both theorists and practitioners has been the growing awareness of the fact that

the research often neglected the problem of homonymy and polysemy of academic lexis. The

methodologies used in the various studies, as well as the inefficient research tools may partly be to

blame here. The inclusion of corpus linguistics tools in the research has helped to conclude that the

meaning of words comprising ‘academic lexis’ is the resultant of a number of factors whose

academic genre factor and its disciplinary affiliation seem to play a crucial role. It is the relationship

between meaning on one hand and genre and (sub)discipline on the other that I concentrate on in this

paper, attempting to answer the question posed in the title.

Prof. Elżbieta Tabakowska Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Polysemy – the author’s dream, the translator’s nightmare

I will begin the presentation by proposing a definition of polysemy, as different from monosemy and

from such neighbouring phenomena as vagueness and ambiguity. Following a well known distinction

introduced by John Taylor (2003), it will be claimed that ambiguity – but not vagueness – actually

results from polysemy. Traditionally considered a handicap to communication, in Cognitive

Linguistics – as in literary theory – it is a rich and much used literary device. A brief discussion of its

role in translation (as practice and/or theory) will be followed by several case studies. As different

from standard discussions on the subject, I will focus on morphology and syntax as sources of

polysemy leading to ambiguity, discussing some problematic areas by means of examples taken

from an array of texts ranging from specialized to expository prose to poetry.


6

REFERATY W SEKCJACH / SESSION SPEAKERS

Yousuf B. AlBader University of Sheffield, United Kingdom

Polysemy in Kuwaiti Arabic Complex social changes have occurred throughout the eastern coast of the Arabian Peninsula in the

last sixty years. These changes have shaped the lexicon of the dialects spoken in that region, such as

Kuwaiti Arabic (KA). I intend to specifically discuss how the ordinary people’s habits of speech are

constantly changing in this speech community that resulted in the productivity of polysemy of four

verbs of motion in KA, viz. dašš ‘to enter’, xalla ‘to leave’, miša ‘to walk’, and rika ‘to run’. I am

looking at these verbs because we have evidence from the Kuwaiti dictionaries that these ones are

polysemous, and we also have evidence that rika is not and I want to look at the extent to which

polysemy is productive in semantic change.

1. aḥmad dašš ṣ-ṣaff ‘Aḥmad entered the classroom’

2. aḥmad miša lay l-baqqāla ‘Aḥmad walked to the grocery store’

3. aḥmad xalla ixta bil bēt ‘Aḥmad left his sister at home’

4. aḥmad rika waṛa l-ḥaṛāmi ‘Aḥmad ran after the thief’

These words can have other meanings that arise in use in specific contexts:

5. aḥmad dašš b-ġaybūba ‘Aḥmad fell into a coma’

6. aḥmad miša ma’a t-ta’līmāt ‘Aḥmad followed the instructions’

7. aḥmad xalla il-arnab yixtifī ‘Aḥmad made the rabbit disappear’

8. aḥmad rika fīni ‘Aḥmad took care of me’

The material was collected in Kuwait City from native speakers of KA. The corpus comprises 22

hours of spoken data, and the language level described is that of urban Kuwaitis speaking in relaxed

conversational circumstances. These recordings were mostly made in a social gathering place called

dīwāniyya.


7

Reima Sado Al-Jarf King Saud University in Riyadh, Saudi Arabia

English-Arabic student translators’ difficulties wi th polysemous words Students majoring in translation at my college take 18 translation courses, in which they practice

translating specialized texts from English into Arabic and vice versa. A sample of translation errors

was collected.

Analysis showed that students utilize different faulty strategies in translating polysemous

words, especially in source texts which have one-to-many equivalents (cooperate & collaborate;

,They tend to overgeneralizating the equivalent they know to all contexts (develop, system .(ان

base), not the one suitable for a particular context/domain (chemical plants). They resort to literal

translation, i.e., word for word translation. They use sound analogy in producing equivalents

(Corporation & cooperation). They overgeneralize the same equivalent to all contexts (develop,

system; memory; association), although each shade of meaning has a different equivalent.

Faulty translation of polysemous words may be due to inadequate L1 competence such as the

availability of different Arabic designations for ‘parliament’ and different designations used in

American and British English for ( � lack of proficiency in EFL, i.e. limited ;(وآ�� وزراة ا��ر�� ا��

vocabulary knowledge (technical & technological; commission & committee); unfamiliarity with

specialized meanings (chemical plants) and commonly used equivalents for ‘affairs; resources’; lack

of world knowledge (exchange programs; Rand Corporation) and others.

The study recommends that translation instructors develop students’ vocabulary knowledge,

word knowledge accuracy, schemata and world knowledge, metacognitive skills, i.e. thinking

processes while translating, word and context analysis skills, i.e. using semantic and structural

contextual clues; and identifying the domain in which the polysemous word is used.


8

Rafał Augustyn Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Polysemy in legal translation: A cognitive account Polysemy does not only refer to lexical items but also to other aspects of language and cognition. In

Cognitive Linguistics lexical items are held to be representations of cognitive categories stored in

human mind as mental concepts. However, each lexical item may provide access to a number of

different mental concepts. Since meaning is not given but construed on the basis of the stored mental

concepts and individual experience, the construal of meaning is highly subjective, influenced by

language and the conceptualisers themselves. Further, concepts are not stable but flexible and can

undergo some changes over time, which additionally contributes to the abundance of polysemy in

any natural language.

Polysemy is particularly problematic for translators, notably in case of specialised translation.

For instance, in case of translation of legal texts, the conventional meaning of certain lexical items

are juxtaposed with their specialised use, very frequently within the same text. For the translation to

be successful the translator has to, first, properly construe the (terminologically ambiguous) ST, and

then re-conceptualise it in such a manner that the TT-receiver’s conceptualisation of the TT is as

close as possible to that of the ST.

The paper attempts at accounting for the intricacies of the mental operations taking place

while the conceptualisation of polysemous lexical items unfolds in the translator’s mind using

Vyvyan Evans’s (2009) Lexical Concepts and Cognitive Models theory combined with the

Conceptual Integration Theory proposed by Gilles Fauconnier and Mark Turner (2002), and Ronald

W. Langacker’s (2008) Current Discourse Space.

References:

Evans, V. 2009. How Words Mean: Lexical Concepts, Cognitive Models and Meaning Construction. Oxford: Oxford University Press.

Fauconnier, G. & M. Turner. 2002. The Way We Think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities. New York: Basic Books.

Langacker, R. W. 2008. Cognitive Grammar. A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press.


9

Agata Brajerska-Mazur Katolicki Uniwersytet Lubelski

„Odpowiednie dać rzeczy słowo”: O przekładzie Norwidowskich technik semantycznych Norwid w tworzeniu wielostopniowej warstwy znaczeń ucieka się m.in. do gry słów, dochodzenia do

ich źródła, reinterpretacji pojęć, stwarzania napięć między nimi, wyszukiwania słów

wieloznacznych, stosowania techniki przemilczeń i niedopowiedzeń, tworzenia nowych znaczeń,

rozwarstwiania synonimów, użycia paradoksu, kontrastu semantycznego, paraboli, alegorii, symboli

i konceptu. Rozgranicza np. pojęcia: „skon” (które wywodzi od: „zgon = skon = s-konanie = do-

konanie”) i „śmierć”, co jest kluczowe dla zrozumienia utworu Spartakus. Poeta kumuluje również

słowa wieloznaczne, jak w zakończeniu wiersza Idee i prawda: „Prawda się razem dochodzi i

czeka!”. W ostatniej linijce tekstu występują dwa sprzężone ze sobą wyrazy wieloznaczne: „razem” i

„dochodzi”. „Razem” można zrozumieć na dwa sposoby — albo jako „wspólnie”, albo jako

„zarazem”. Także „dochodzi” posiada podwójne znaczenie: „dociekać”, ale i (w świetle całego

utworu, mówiącego o różnych drogach do prawdy) „zetknąć się”, „spotkać”. Tłumacz musi wziąć

pod uwagę także niedzisiejszy szyk Norwidowego zdania. Jak tego dokonać? Jak przełożyć tą jedną

linijk ę, by oddać wszystkie zawarte w niej sensy?!? Na to pytanie oraz na inne nasuwające się przy

przekładzie Norwidowych technik semantycznych, zawsze wprowadzających do utworów polisemię,

odpowiem w referacie zatytułowanym „Odpowiednie dać rzeczy słowo”.

Anita Buczek-Zawiła Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

Can we decipher the meaning of phonetically ambiguous expressions phonologically? English and Polish say ‘yes’

The possibility to assign more than one semantic interpretation to a given linguistic expression may

sometimes stem directly from the perceived identity of the incoming phonetic signal. While in the

vast majority of cases such instances of ambiguity are straightforwardly resolved through

interpretation of immediate lexical and grammatical context, one can envisage also the situations

when a given utterance is not of much help. An English utterance: “What /əneǺm/?” or the Polish

“Poszedł /zaȂiõ/” illustrate the case in point. Both can be interpreted, or rather multiply specified, in

more than one way: a name or an aim; za nią or z Anią. As becomes clear from the above examples,

the interest here is not primarily in instances of homophony per se, understood as phonetic identity of


10

two expressions otherwise different in spelling and meaning, but rather in those phonetic or

phonological mechanisms which can assist the message recipient in decoding the intended meaning.

Both English and Polish abound in examples of the sort mentioned above, yet, it appears the two

languages offer different means of resolving the problem cases, relating to the suprasegmental

properties of the two phonological systems: stress accents, juncture, segmental length in context. The

prevailing tendencies are going to be illustrated with numerous examples manifesting the relevant

phenomena.

Selected bibliography:

Crutenden, A. (2008) Gimson’s Pronunciation of English. London, Hodder Education. Demenko, G. (1999) Analiza cech suprasegmentalnych języka polskiego na potrzeby technologii

mowy. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM. Dukiewicz, L. and Sawicka, I. (1995) Gramatyka wpółczesnego języka polskiego. Fonetyka i

fonologia. Kraków, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. Fox, A. (2004) Prosodic features and Prosodic Structure. Oxford, Oxford University Press. Grodziński, E. (1992) “O różnych postaciach wieloznaczności (szkic semantyczny)”, Poradnik

Językowy z. 2, 90 – 97. Kelly, G. (2000) How to teach pronunciation. London, Longman. Wierzchowska, B. (1971) Wymowa Polska. Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw

Szkolnych. Wisniewski, M. (2001) Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego. Toruń,

Wydawnictwo UMK

Diego Burgos & Jordan Burner Wake Forest University, United States

Bridging the disparity between the lexicon of patients, healthcare providers, and interpreters

Most languages have their own dialects. Thus, for an interpreter, it is not enough to know the target

language. An interpreter should be aware of lexical variations and cultural differences between

language variants and dialects.

This is especially evident and problematic in the medical setting. An interpreter in a medical

center is faced with patients from all different countries and regions, backgrounds, and upbringings

on a day to day basis. No amount of learning or experience can completely prepare an interpreter for

the plethora of variations he or she will face within a language and a culture. In addition, there are

individual idealisms that may make a certain subject touchy or taboo for a patient, and they may skirt

around explaining their condition.


11

This set of factors can create problems while interpreting for doctors and patients because any

amount of time and effort spent trying to decipher what a patient intends to say is time lost in the

patient consultation, which affects health care services as a whole (e.g., diagnosis, prescriptions,

therapies, etc.). Additionally, if the true intention of the patient’s words is never found, then there

could be misinterpretation, which in a medical situation can be the difference in life or death.

The present study proposes that the disparity between the lexical resources used by the

patients, doctors, and/or interpreters used must be recognized as playing a central role in the success

of the healthcare experience for all involved, and can negatively affect the healthcare experience if

not valued. For instance, the patient may describe their condition using the expression ojo de

pescado, yet the interpreter is only familiar with the technical term verruga. The interpreter may then

interpret literally fish eye when the intended expression is wart.

Therefore, this study 1) characterizes resources and practices currently used by both

experienced and novice interpreters working in two medical centers when they have to work around

non-terminological variants and polysemy for medical concepts; 2) describes a methodology to build

a lexical resource that contributes to minimize the disparity between patient's, doctor's and/or

interpreter's lexical resources in medicine; and 3) provides a glossary sample to be used by

interpreters in a health care setting.

The results of this study show that, generally, novice interpreters tend to try to guess the

meaning of the non-terminological variants within an interpreted setting, whereas experienced

interpreters approach the same situation by asking the patient for clarification of meaning. This

experienced approach is more effective in bridging the disparity between the various participants in

an interpreted medical interaction.

Bartłomiej Cichosz Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa

Cognitive aspects of the English translation of Andrzej Sapkowski’s novels This paper is an attempt to analyse an English translation of one of The Witcher saga novels written

by a well known Polish fantasy writer Andrzej Sapkowski, focusing mainly on the correlation

between Polish archaisms and neologisms, and their English equivalents. I have decided to work on

Sapkowski’s writing because he is famous for his manipulation of language, experimentation with

Old Polish, or even introducing some new words or phrases. I have based my study on Mona Baker's

concept of adaptation that can be carried out in one of several ways: transcription of the original,


12

omission, expansion, exoticism, updating, situational equivalence, creation. I have found that the

English translation is often adjusted to the particular preferences of the target culture audience.

Moreover, the translation shows to what extent the process of translating requires not only linguistic

competence, but a detailed knowledge of the culture of the target reader as well.

Sabina Deditius Uniwersytet Śląski, Katowice

Polisemiczność jednostek leksykalnych w kontekście gier językowych nadawcy z odbiorcą Wiele ze współczesnych komunikatów stało się elementem gry językowej między nadawcą

a odbiorcą dzięki umiejętnemu wykorzystaniu relacji polisemicznych między leksemami. Na owych

relacjach często oparte są np. reklamy telewizyjne, dialogi wśród młodzieży, wystąpienia publiczne,

w których nadawca celowo przywołuje więcej znaczeń danego wyrazu, by podnieść atrakcyjność

tekstu, zachęcić odbiorcę do uczestnictwa w semantycznej grze lub przekonać odbiorców o swojej

racji. Dzięki umiejętnemu zderzaniu różnych znaczeń słów i ich przenikaniu się w trakcie całego

komunikatu, nadawca może uzyskać efekt humorystyczny, odgrywający ważną rolę perswazyjną.

Przedmiotem artykułu jest próba analizy relacji polisemicznych, w jakie wchodzą znaki

językowe. W artykule zajmiemy się relacjami polisemicznymi o różnym charakterze, tzw. polisemią

właściwą, która występuje w przypadku, gdy mamy do czynienia z jednoznacznością znakową

i odmiennością denotacyjną oraz zbliżonym zakresem pojęciowym oraz polisemami, w których

zakres pojęciowy jest efektem metaforyczno-metonimicznych mechanizmów językowych.

Marta Dobrowolska Uniwersytet Wrocławski

W poszukiwaniu prototypu. Polisemia czasowników bać się, obawiać się i martwić się Celem referatu jest przedstawienie wyników analizy polisemii czasowników bać się, obawiać się i

martwić się przeprowadzonej w kategoriach gramatyki kognitywnej (Langacker 2011). Jako

kryterium wyróżniania znaczeń każdego z leksemów przyjęliśmy charakterystykę uczestników

procesów, które są profilowane przez zdania zawierające dany czasownik. Następnie dla każdego z

czasowników zaproponowaliśmy model sieciowy ilustrujący powiązania między poszczególnymi

sensami.


13

Prototypowe znaczenia leksemów bać się i obawiać się mogą zostać uznane za zbliżone, tj.

profilujące podobny rodzaj sytuacji, natomiast jądro konceptualne czasownika martwić się wydaje

się oddalone od dwóch pozostałych. Gdy jednak przyjrzeć się wszystkim, również peryferyjnym,

sensom analizowanych czasowników, okazuje się, że w wielu typach zdań wszystkie trzy mogą być

w zasadzie stosowane zamiennie. Nasze zainteresowanie skupia się szczególnie na tych miejscach, w

którym poszczególne sensy czasowników zbliżają się ku sobie, a niekiedy nawet całkowicie się

zlewają. Stawiamy pytanie, czy zamiana czasowników w ramach zdań o schematach Bać się/

obawiać się/ martwić się o/ że/ czy… niesie ze sobą jakąś zmianę semantyczną, a jeśli tak, czym jest

ona motywowana.

Zjawisko polisemii wiąże się z dynamicznym napięciem między płynnością granic między

kategoriami (Lakoff 1987) a powiązaniem każdego sensu ze schematem, którego stanowi

konkretyzację. Za kluczowe w konstruowaniu odpowiedzi na wyżej wskazane pytanie uznaliśmy

zatem pojęcie prototypu, rozumiane jako najbardziej wyrazista konkretyzacja schematu. Wyłonienie

spośród licznych znaczeń danego czasownika prototypu pozwala na scharakteryzowanie swoistości

każdego sensu bez tracenia z oczu zjawiska przecinania się zakresów różnych kategorii

semantycznych.

Bibliografia:

Dubisz S., red., 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa. Bańko M., red., 2000, Inny słownik języka polskiego, Warszawa. Fauconnier G., Turner M., 2002, The Way We Think: Conceptual Blending and The Mind’s Hidden

Complexities, New York. Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., red., 1998, Gramatyka współczesnego języka

polskiego. Morfologia, Warszawa. Lakoff G., 1987, Women, Fire, and Dangerous Things. What Categories Reveal about the Mind,

Chicago. Langacker R., 2003, Model dynamiczny oparty na uzusie językowym, przeł. W. Kubiński, w:

Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E. Dąbrowska i W. Kubiński, Kraków, s. 30-117.

Langacker R., 2011, Gramatyka kognitywna: wprowadzenie, tłum. E. Tabakowska, M. Buchta, H. Kardela i in., Kraków.

Lewandowska-Tomaszczyk B., Dziwirek K., 2010, Complex Emotions and Grammatical Mismatches: A Contrastive Corpus-Based Study, Berlin.

Mikołajczuk A., 2012, Konceptualizacja wstydu w polszczyźnie (na tle porównawczym), w: Odkrywanie znaczeń w języku, A. Mikołajczuk i K. Waszakowa, Warszawa, s.124-145.

Rudzka-Ostyn B., 2000, Z rozważań nad kategorią przypadka, tłum. E. Tabakowska, Kraków. Wierzbicka A., 1995, Adjectives vs. Verbs: The Iconicity of Part-of-Speech Membership,

w: Syntactic Iconicity and Linguistic Freezes, red. Marge E. Landsberg, Berlin/New York, 223-245.

Wierzbicka A., 1999, Emotions Across Languages and Cultures: Diversity and Universals, Cambridge.


14

Siergiej Grinev-Griniewicz Uniwersytet w Białymstoku

Polysemy in language and thought

Though polysemy was known for more than 25 centuries, there is still much unknown about this

phenomenon. There are types of polysemy which are not yet sufficiently investigated. Generally

speaking we may divide polysemy into overt (open, explicit) and covert (hidden, implicit) types.

To the first category belong the cases of radiation, when the primary meaning stands in the

centre and the secondary meanings proceed out of it like rays and concatenation, when secondary

meanings of a word develop like a chain. To the same category we refer systematic (or regular)

polysemy, in which the relation between the senses is predictable in that any word of a particular

semantic class potentially has the same variety of meanings. In terminology we have terms having

broader and narrow meanings when the second meaning is the species of the first meaning. Such

polysemy with hyponymic relation between meanings may be called hyponymic. Finally there is

enantiosemy – polysemy in which one sense is the opposite of another. We may also divide

polysemy by the semantic device into metonymic and metaphoric types.

To the hidden polysemy belong interlingual polysemy (monosemic word having several

meanings in a different language) and diachronic polysemy (almost every old word used to have

several meanings).

We are going to discuss types and role of polysemy from the point of view of a) terminology

science; b) theory and practice of translation, c) dictionary making; d) evolution of human mentality;

e) cognition.

Michał Hrabia Uniwersytet Śląski, Katowice

Jechać czy jeździć? Wybrane problemy dezambiguizacji znaczeniowej francuskich czasowników ruchu. Opis w ramach ujęcia zorientowanego obiektowo dla celów tłumaczenia

automatycznego Głównym celem referatu jest przedstawienie podstawowych założeń ujęcia zorientowanego

obiektowo – metody opisu jednostek języka dla celów tłumaczenia automatycznego – oraz

zaprezentowanie wybranych problemów aplikacji tejże metody w odwieloznacznianiu francuskich

czasowników ruchu tłumaczonych na język polski przez formy czasu teraźniejszego czasowników

jechać/jeździć.


15

Ujęcie zorientowane obiektowo (fr. approche orientée objets) jest stosunkowo młodym

narzędziem opisu języka naturalnego, stworzonym przez prof. Wiesława Banysia w Instytucie

Języków Romańskich i Translatoryki Uniwersytetu Śląskiego. Centralnym pojęciem teorii jest klasa

obiektowa charakteryzowana przez zespół właściwych jej atrybutów i operacji, a głównym

postulatem - konieczność tworzenia komputerowych baz danych leksykalnych, zawierających nie

tylko informacje natury fonetycznej, morfologicznej czy składniowej, ale przede wszystkim –

leksykalno-semantycznej. Stąd też największa uwaga poświęcona jest płaszczyźnie semantycznej, a

przede wszystkim rozwiązaniu problemu polisemii, czego dokonuje się w procesie tzw.

dezambiguizacji znaczeniowej (fr. désambiguïsation).

Metody dezambiguizacji obiektowej mogą być również wykorzystywane do analizy różnic

semantycznych w parach aspektowych polskich czasowników, w tym do leksykograficznego

definiowania opozycji wewnątrzaspektowych typu semelfaktywny-iteratywny np. jechać-jeździć.

Jeżeli przyjmiemy bowiem założenie, że „dane słowo ma tyle znaczeń w języku źródłowym, ile

różnych tłumaczeń w języku docelowym”1 (Banyś, 2005: 59), rozwiązanie problemu

dwupostaciowości form niedokonanych słowiańskich czasowników ruchu w tłumaczeniu

automatycznym sprowadzać się będzie do odwieloznacznienia ich obcojęzycznych ekwiwalentów.

Podczas wystąpienia przedstawione zostaną wybrane schematy składniowo-semantyczne

francuskich czasowników ruchu (stanowiące jeden z formatów opisu w approche orientée objets).

Punktem wyjścia do każdego ze schematów będzie wnikliwa analiza konkretnych przykładów użycia

francuskich czasowników i ich przekładu na język polski.

Wybrane pozycje bibliograficzne:

Banyś W., 2002a, Bases de données lexicales électroniques – une approche orientée objets. Partie I : Questions de modularité, „Neophilologica” 15, 7-28.

Banyś W., 2002a, Bases de données lexicales électroniques – une approche orientée objets. Partie II : Questions de description, „Neophilologica” 15, 206-248.

Banyś W., 2005, Désambiguïsation des sens des mots et représentation lexicale du monde, „Neophilologica” 17, 57-76.

Chrupała A., 2007, Traduction assistée par ordinateur – espérances trompeuses ou réalité possible ? Description lexicographique du vocabulaire des sucreries en québécois selon l’approche orientée objets, „Neophilologica” 19, 7-23.

Hrabia M., 2011, Désambiguïsation des sens du prédicat adjectival „farouche” dans le cadre d’une approche orientée objets, „Neophilologica” 23, 150-167.

Kuszmider B., 1999, Aspect, temporalité et modalité en polonais et en français, Paris. Lipiński K., 2004, Mity przekładoznawstwa, Kraków.

1 « il y a autant de sens différents d’un mot dans la langue source que de traductions différentes dans la langue d’arrivée ».


16

Piernikarski C., 1972, Opozycje semantyczne czasowników typu „chodzić : iść”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 11, 53-65.

Stawnicka J., 2007, Aspekt – iteratywność – określniki kwantyfikacyjne, Katowice. Włodarczyk H., 1980, Czasowniki ruchu a kategoria aspektu w języku polskim, „Polonica” VI, 49-

56.

Roksana Kasperek Akademia im. Jana Długosza, Częstochowa

Polysemy in drug culture via cognitive operations on the basis of English-language films The aim of this presentation is to investigate some most commonly used expressions of drug

community in terms of polysemy. The lexicon selected for the analysis refers predominantly to

effects of drugs on human body and mind. The corpus of the study has been drawn from a wide

range of English-language films depicting modern drug culture. The analysis has been carried out

within the framework of the cognitive theory of polysemy, specifically in terms of the cognitive

sources of polysemy manifested in drug-related vocabulary. In particular, three main cognitive

processes resulting in polysemy have been presented: metonymy (e.g. speed, pukka, to have

something, ass), metaphor (e.g. jungle, peanut, to get high, trip, embalmer), and metaphtonymy (e.g.

stone, beat).

Adam Kiełbik Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

Morphological processes in J. Joyce's Finnegans Wake and its Polish translation The morphological processes are regarded as linguistic means of creating new words within the

language lexicon in accordance with certain rules. James Joyce, the author of Finnegans Wake, has

created and used in his work a huge variety of neologisms utilising such processes as affixation,

blending and compounding. The final effect creates an extraordinary novel, which is praised by some

and despised by others, mainly because of the complexity of words, which some of the readers find

hardly decipherable. There’s no denying that such a novel poses a challenge for any translator.

Krzysztof Bartnicki’s attempt to translate Finnegans Wake into Polish language was no exception.

My lecture will aim at recognising the components of words and analysing morphological processes

used during their formation, as well as comparing them to the Polish equivalents in Bartnicki’s

translation. It will try to explain some of the processes behind the linguistic decisions of the

translator, which help to clarify the meaning of the source language creations.


17

Krzysztof Kor żyk Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

Wieloznaczność i pragmatyczne mechanizmy precyzowania sensu Tekst przynosi omówienie wybranych, pragmatycznych mechanizmów precyzowania sensu

wyrażeń. Nawiązując do ustaleń z zakresu teorii czynności mowy oraz teorii relewancji dotyczących

interakcyjnego negocjowania sensu rozważam wpływ czynników kognitywnych i pozakognitywnych

na decyzje interlokutorów skutkujące przypisaniem potencjalnie wieloznacznym wyrażeniom

językowym określonej interpretacji semantycznej i pragmatycznej. Równocześnie, konstatacje

formułowane w toku wywodu służą ocenie użyteczności klasycznych, leksykalnie zorientowanych

koncepcji znaczenia w badaniach nad

realiami komunikacji językowej.

Mirosław Koziarski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Perspectives of multilingual lexicography and computing the degree of equivalence on the example of technical dictionaries

The following article is devoted to confronting selected problems of theoretical and applied

linguistics with respect to their implementation within the scope of lexicography and lexicology. The

main focus will be on the issues of managing parallel corpora, criteria of data selection

(Bogusławski, 2013), as well as the implications of applying the tertium comparationis method

(Bednarek, 1987; Bralewski 2012; Wierzchoń, 2006) in relation to technical bilingual dictionaries.

Furthermore, the process of designing and compiling a Corpus of Technical Dictionaries will

be described. The Corpus will comprise technical bilingual dictionaries providing equivalents

between the following languages: Polish, English, French, German and Czech. The main research

objectives of this project will be twofold.

Firstly, the typographic characteristics of each dictionary’s entries will be analyzed in order to

find an optimal way of data extraction and retrieval of its lost inherent structure in the process of

digitalization. Consequently, a selection of technical solutions elaborated to achieve that aim will be

discussed. The technical limitations of both hardware (i.e. book scanners) and software (i.e. Optical

Character Recognition programs) used for digitalization of the data in question will be taken into

account.


18

Secondly, an attempt will be made to find practical directives enabling the computation of the

degree of translational equivalence for given pairs of terms, as well as indicating potentially

polysemous ones. Ultimately, a model, which facilitates the automated matching of pairs of

equivalents for any two languages included in the previously defined set, will be proposed.

References:

Bednarek, A. (1987). Wykładniki leksykalne ekwiwalencji. Analiza semantyczna typu czyli. Toruń: Towarzystwo Nauk w Toruniu.

Bogusławski, A. (2013). Podstawy konfrontatywnej lingwistyki przekładowej. Łask: Oficyna Wydawnicza „Leksem”.

Bralewski, D. (2012). Od przekładu do słownika. Korpus równoległy w redakcji słowników tłumaczeniowych. Łask: Oficyna Wydawnicza „Leksem”.

Wierzchoń, P. (2006). Indeks a tergo jednostek przekładowych Wielkiego słownika rosyjsko-polskiego z kluczem polsko-rosyjskim. Porządek translatowy. Warszawa: Wydawnictwo TAKT.

Ewa Kucelman Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

Non-verbal uses of ‘like’ in Early Modern English Present-day non-verbal like is used as an adjective or adverb, as a lexical morpheme, as a functional

morpheme it functions as a preposition or a conjunction. Most recently like has acquired a new

function – as a discourse marker. The present study, based on the Helsinki Corpus of English Texts,

examines Early Modern English uses of like. The analysis shows that the process of

grammaticalization of like is quite a recent phenomenon and that the only non-lexical, or at least

quasi non-lexical applications of like first appeared late in the period and were limited to the

prepositional complement of the verb look. Also the adeverb uses of like are scarce, and rare as they

are, they still show a tendency to decline. As an adjective, like is used in different senses and

constructions, most of which can be related to the prototypical meaning – namely that of similarity.

And so, Early Modern English like means similar (to), in a similar manner, equal, corresponding,

having the role of and likely. Sometimes, constructions with like are ambiguous between those

meanings, thus difficult to interpret. Most of the abovementioned meanings can be related to a

number of characteristic constructions, some of which, such and the attributive premodifying like,

survive in the Present-day English, other such as like complemented by the preposition (un)to have

become obsolete.


19

Ewa Alicja Ligocka Wyższa Szkoła Medyczna, Białystok

Zjawisko polisemii i homonimii w angielskiej terminologii leksykologicznej Niniejszy artykuł powstał na podstawie mojej rozprawy doktorskiej „Problemy normalizacji

terminologii angielskiej (na przykładzie terminologii leksykologicznej)”, napisanej pod kierunkiem

naukowym prof. zw. dr hab. Siergieja Grineva-Griniewicza i obronionej na Wydziale Filologicznym

Uniwersytetu w Białymstoku w grudniu 2013 roku.

Trudność w rozróżnieniu polisemii od homonimii dotknęła badanego obszaru terminologii

leksykologicznej, mimo że wszystkie terminy zostały tak wybrane, aby spełniać kryteria

przynależności do terminologii leksykologicznej. Znaczące różnice semantyczne między leksemami

zwykle wskazują na terminy homonimiczne, gdyż jak pisze Cz. Lachur – cechą charakterystyczną

homonimii jest brak bezpośredniego związku znaczeniowego między znaczeniami identycznych pod

względem formy wyrazów [Lachur, 2004: 182].

Zjawisko praktycznie regularnej homonimii występuje w dwóch wydzielonych kategoriach

hiponimicznych: w kategoriach Obiektów i Procesów Leksykalnych. Pierwszy termin ma znaczenie

procesu leksykalnego i występuje w kategorii Procesów Leksykalnych, a drugi ma znaczenie

leksemu - wyniku tego procesu i należy do kategorii Obiektów Leksykalnych, podgrupa Leksemy.

Wyrazy polisemantyczne występują w tej samej kategorii Obiekty w grupie Leksemów i mają

wspólne cechy semantyczne, chociaż inne znaczenia. Oba terminy oznaczają leksemy, np. complex

word/1/ (structural type), oznacza ‘wyraz strukturalnie złożony’, drugi termin complex word/2/

(derivational structure), oznacza ‘derywat, wynik derywacji’. Pierwsze formy – to nazwy

strukturalnych typów leksemów, a drugie – nazwy etymologicznych typów leksemów.

Czasem polisemia jest świadectwem, że dane pojęcie nie jest dość dokładnie zbadane, np.

według T. McArthura [1992] niektórzy autorzy zaliczają cognitive meaning do denotacji, podczas

gdy inna grupa autorów uważa, że termin ten należy do referencji.

References:

Lachur Cz. Zarys językoznawstwa ogólnego. Uniwersytet Opolski. Opole. 2004. McArthur T. (ed.) The Oxford companion to the English language (OCEL). Oxford University Press.

Oxford, New York. 1992.


20

Karolina Lisczyk-Kubina Uniwersytet Śląski, Katowice

Polisemia czasowników w opisach leksykograficznych a badania semantyczne Przedmiotem mojego wystąpienia pragnę uczynić problem polisemii czasowników, (nadmiernie?)

rozbudowanej w opracowaniach leksykograficznych (zwłaszcza w odniesieniu do pojęć

podstawowych, np. zaczynać, kończyć, robić, mieć). Analiza semantyczna czasowników

niejednokrotnie pozwala bowiem na wysnucie wniosku, że wielość podhaseł, na jakie dzielone są

czasownikowe artykuły hasłowe, stanowi jedynie próbę uszczegółowienia ich znaczeń, nie wynika

zaś z samej wieloznaczności tych leksemów. Pytania, jakie sobie stawiam, to m.in. czy można

pogodzić wyniki analiz semantycznych z opisem leksykograficznym? Czy różnice w stopniu

rozczłonkowania struktury artykułu hasłowego, uwidaczniające się w różnych słownikach

współczesnego języka polskiego, wynikają z refleksji nad znaczeniem czasownika, czy też stanowią

konsekwencję przyjętego opisu leksykograficznego? Czym skutkuje rozbudowana polisemia w

słownikach?

Tezy mojego referatu stanowić będą wypadkową doświadczeń językoznawcy-semantyka i

leksykografa.

Kalina Łabuz Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielcach

Translating the Palio: an analysis of the translation from Italian to Polish The Palio of Siena is a horse race that is held twice each year, on July 2 and August 16. The Palio is

a folkloristic show, is the celebration of the seventeen contrada who fight among themselves not

only for the winning of a painted banner but also for the affirmation of their strength, greatness and

pride. The tourist that is present at the Palio might think that is a purely touristic show but it is not

true. The Palio is a magnificent festival which displays passions of people of Siena and to understand

that the tourist has a wide range of touristic guides which describe not only the history of the city, but

also the history, the tradition and the present form of the horse race. “A guide to the Palio” by Betti

Editrice is an accurate account of the festival and contains a rich description of the history and

tradition of the Palio. The language of the guide contains specific terms of different domains like

architecture, art, history or folklore. In the present study I tried to analyze the translation from Italian

to Polish of the above-mentioned guide and the problems the translator has to deal with.


21

Bożena Niećko-Bukowska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Charakterystyka znaczeń wyrażeń: tak naprawdę, na pewno i oczywiście Prawda, pewność, oczywistość to jedne z kluczowych wartości, które budują przekonanie o

słuszności ludzkich myśli, słów i działań. Celem referatu będzie przedstawienie wyników badań,

dotyczących znaczenia przypisywanego wyrażeniom: tak naprawdę, na pewno, oczywiście. Badania

przeprowadzono wśród studentów Wydziału Neofilologii UAM w roku akademickim 2012/13 na

liczbie 100 osób. Chodziło o dotarcie do wiedzy obiegowej, o zebranie danych, które pokażą

(potoczne) znaczenia przypisywane tym wyrażeniom oraz pomogą nakreślić zagadnienie

funkcjonowania pewności, prawdy i oczywistości z perspektywy rozumienia wskazanych wyrażeń.

Iwona Nowakowska-Kempna Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

Polisemia w łańcuchu derywacyjnym (na przykładzie bułgarskiego zemja/ zemen i polskiego ziemia/ ziemny/ ziemski)

Przyjmuję za R. Langackerem teorię konceptualizacji jako ustalenia znaczenia, podkreślając

dynamiczny charakter tego procesu. Konceptualizacja jako działanie poznawcze ukazuje dynamikę

tworzenia pojęcia, a utrwalone jednostki leksykalne stają się wzorcami czynności przetwarzania

w procesie ich używania w dyskursie. Dyskurs odsłania procesy konceptualizacji, one zaś pozwalają

ukazać różne znaczenia danej jednostki leksykalnej, tworząc siatkę zróżnicowanych znaczeń owej

jednostki, dających efekt polisemii. W polisemicznym modelu sieciowym różne elementy

semantyczne zmieniają swoją pozycję z centralnych na perfekcyjne i odwrotnie (np. ziemia

kwiatowa, ziemia kamienista, Jan bez Ziemi). Przykładem takiej jednostki leksykalnej jest bułg.

zemja i pol. ziemia, odsłaniające w dyskursie różne konceptualizacje: 1) ‘wierzchnia warstwa gruntu/

gleba’ (np. piędź, grudka ziemi); 2) ‘to, po czym się chodzi, wierzchnia warstwa gleby/ gruntu;

powierzchnia’ (rzucić coś o ziemię/ na ziemię, upaść na ziemię); 3) wydzielony obszar gruntu,

będący czyjąś własnością (2ha ziemi, zagon); 4) obszar zamieszkały przez grupę etniczną/ naród

(ziemia łowicka, polska ziemia); 5) terytorium, subregion, region (Ziemia Podhalańska/ Podhale); 6)

planeta Układu Słonecznego (Ziemia); 7) symbolicznie o terytorium narodowym (ziemia ojczysta,

ojczyzna); 8) ludzie zamieszkujący dane terytorium (idzie Ziemia Krakowska, za nią ustawia się

Ziemia Łęczycka); 9) łańcuch rozszerzeń metaforycznych (Ziemia Obiecana, Ziemia Urlo, ziemia


22

mlekiem i miodem płynąca, itp.). Na tym tle rozpatrywane będą kolokacje np. ziemia ogrodowa,

ziemia piaszczysta, ziemia uprawna, ziemia rodzinna odnoszące się do poszczególnych znaczeń.

Bogactwo znaczeniowe układające się w konstelację polisemiczną odsłaniają również dyskursy

o derywatach pol. ziemny/ ziemski, bułg. zemen w odniesieniu do poszczególnych znaczeń leksemu

ziemia/ zemja.

Joanna Podhorodecka Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

Polysemy in the non-finite complementation of the verbs like and love

Different senses of a polysemous verb correlate with distinctive grammatical behaviour and

distributional characteristics (Evans 2006: 349), such as the range of its complementation patterns.

Various forms of verbal complements are meaningful, as they signify different ways and degrees of

integration between the main verb and the complement event (Givon 1993: 2-3). The possibility of a

particular verb and complement combination depends on the compatibility of the verb’s meaning

with the schematic meaning of the construction. Some verbs are polysemous as they are compatible

with different types of complement clauses (Hamawand 2004: 452).

The aim of this study is to examine two such polysemous verbs, the positive attitude verbs

like and love, both of which can combine with either to-infinitive or –ing complement clauses. If the

two alternative complementation patterns indeed reflect the existence of separate senses of the verbs,

the distinction should also be visible in other aspects of the verbs’ usage. The study will use

correspondence analysis of corpus material to determine which semantic, syntactic and pragmatic

factors correlate with the two complementation patterns and whether these factors are statistically

significant enough to substantiate the division into two distinct senses.

References:

Evans, Vyvyan and Melanie Green. 2006. Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Givon, Talmy. 1993. English Grammar. A Function-based Introduction. Vol 2. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.

Hamawand, Zeki. 2004. ‘Determinants of complement clause variation in English’. English Studies 5. 451-464.


23

Joanna Podhorodecka & Anna Ścibior-Gajewska Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

What is like like – Polysemous senses and grammatical categories In the lexicographic tradition, the lexeme like has been classified possibly as each of the established

grammatical categories: a verb, a noun, an adjective, a preposition and a conjunction (Concise

Oxford Dictionary 1995). As for its semantics, the lexeme covers a range of polysemous meanings,

which can be grouped into two large sense clusters: one related to 'having a preference for, or

positive attitude towards sth', and the other – related to '(bearing) a similarity to sth'. What prompted

the present analysis is the observation that particular meanings of like do not display one-to-one

correspondence with particular grammatical categories, but overlap several categorial classes. Thus

the traditional categorization of the lexeme does not render the full picture of the word's actual usage.

Moreover, the most recent usages of the word, as a conjunction, a quotative complementizer and a

discourse marker, raise more questions. It does seem that changes in the meaning of like are

correlated with the syntactic scope of the word: the newer, more generalized meanings usually have a

more extended scope (Meehan 1991: 48-49). Therefore, the aim of this study is to examine the usage

of like in contemporary British and American English in order to establish how the polysemous

senses of the word correlate with syntactic and pragmatic aspects of its usage. The study relies on

corpus material; correspondence analysis by means of R statistical programming environment will be

used to isolate the significant factors.

References:

The Concise Oxford Dictionary of Current English 1995. Oxford: Clarendon Meehan, Teresa. 1991. ‘It’s like “What is happening in the evolution of like?”: A theory of

Grammaticalization’. In Ichihashi, Kumiko and Mary Sarah Linn (eds.) Kansas Working Papers in Linguistics 16.


24

Monika Porwoł Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu

Opening Pandora’s box: polysemy in the dental (texts) translation

In the present paper, the author will examine and exemplify polysemy from a cognitive linguistics

perspective in the context of dental texts translation. The main purpose here is to shed some light on

how non-professional translators choose the proper sense of polysemous words and expressions

pertaining to dentistry. When students perform a dictionary look-up of terms, such as: cavity, pulp,

filling, etc., they often deal with the problem of finding units with the same phonological form

corresponding to various meanings. What helps to select the right (intended reading of a polysemous

word) are the so called markers and/or indicators serving as disambiguation tools. In the present

work, therefore, a case study will be analyzed in order to envisage how non-professional translators

distinguish meanings from the context and which factors may be relevant for the sense selection.

References:

Anderson, Richard C. & Ortony, Andrew. (1975). “On Putting Apples into Bottles – A Problem of Polysemy”, Cognitive Polysemy, 7, 167-180.

Carrotte, Peter. (2004). “The modern concept of root canal treatment”, In: British Dental Journal, 197(4), August 28, 181-183.

Dolan, William, Vander Wende, Lucy & Richardson, Stephen. (2002). “Polysemy in a Broad-Coverage Natural Language Processing System”, In: Y. Ravin & B.T.S. Atkins (eds.). Polysemy. Theoretical and Computational Approaches. Oxford University Press, pp. 178-204.

Geeraerts, Dirk. (2010). Theories of Lexical Semantics. Oxford: Oxford University Press. Gibbs, Raymond W. Jr. (1994). The poetics of mind. Figurative thought, language, and

understanding. Cambridge University Press. Goddard, Cliff. (2002). “Polysemy: A Problem of Definition”, In: Y. Ravin & B.T.S. Atkins (eds.).

Polysemy. Theoretical and Computational Approaches. Oxford University Press, pp. 129-151.

Fillmore, Charles J. & Atkins, B.T.S. (2002). “Describing Polysemy: The Case of ‘Crawl’”, In: Y. Ravin & B.T.S. Atkins (eds.). Polysemy. Theoretical and Computational Approaches. Oxford University Press, 91-110.

Pethő, Gergely. (1999). “What is Polysemy? – A Survey of Current Research & Results”, 1-42. 193.6.132.75/honlap/whatispolysemy.pdf. (retrieved January 5, 2014).

Pustejovsky, James. (1995). The Generative Lexicon. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press. Pustejovsky, James & Boguraev, Branimir. (1996). Lexical Semantics. The Problem of Polysemy.

Oxford: Oxford University Press. Ravin, Yael & Leacock, Claudia. (eds.). (2002). Polysemy. Theoretical and Computational

Approaches. Oxford University Press. Saeed, John I. (3rd ed.). (2009). Semantics. Wiley-Blackwell. Schmidt, Goran. (2007). “Polysemy in translation”, In: Deane, Sharon, Goodwin-Anderson,

Elizabeth, Meng, Pei (ed.). Third International Postgraduate Conference in Translation and


25

Interpreting (TIPCITI). Edinburgh : University of Edinburgh and Heriot-Watt University, pp. 203-218.

Stevenson, Mark & Wilks, Yorick. (2002). “Large Vocabulary Word Sense Disambiguation”, In: Y. Ravin & B.T.S. Atkins (eds.). Polysemy. Theoretical and Computational Approaches. Oxford University Press, 161-177.

Torres, Hazel O. & Ehrlich, Ann. (1990). Modern Dental Assisting. Philadelphia/London/Sydney: W.B. Saunders Company.

Anna Riccio University of Naples “L’Orientale”, Italy

Verb patterns in French and Italian Medical Discourse

The aim of this study is to investigate the lexical meaning of verbs and their argument structure in

the French and Italian medical field, and to observe their equivalents in English. The attention

focuses on verbs that have a ‘specialized’ sense in the medical discourse, such as inibire/inhiber

‘inhibit’, accusare/accuser ‘to complain of’ or indurre/induire ‘induce’. These verbs are different

from terminological verbs, such as cheratinizzare/kératiniser ‘keratinize’ or liofilizzare/lyophiliser

‘lyophilize’, in that they have a lower rate of technicalness (cf. Serianni 2005), and are polysemous.

They usually corresponds to verbs used in general language that acquire a specific meaning in the

subject field (cf. Fillmore 1982: 124). The candidate-terms are extracted from the multilingual

parallel EMEA corpus (medical administrative texts).

The description of the verbs is based on the theoretical model of Frame Semantics

(Fillmore1977a-b, 1982, 1985; Fillmore and Atkins 1992) and on the FrameNet methodology

(Ruppenhofer et al. 2010). Each specialized verb evokes a semantic frame representing a sentence-

level scenario grouping together verbal forms that share similar syntactic and semantic valence

patterns both intra-linguistically and cross-linguistically. Different senses of a polysemous verb are

associated with different frames.

The lexicological findings of such a research could be useful for the developing of a

multilingual lexicographical resource covering the subject field of medicine (which could be useful

for translators, the teaching of specialized translation and terminology or technical writers (in an L2))

by using the semantic frames as “interlingual representations” in the organization of a multilingual

lexicon (Boas 2005).

References:

Boas, H. (2005). ‘Semantic Frames as Interlingual Representations for Multilingual Lexical Databases’. International Journal of Lexicography 18(4): 39-65.


26

Fillmore, C. (1977a). ‘Scenes-and-Frames Semantics, Linguistic Structures Processing’. In A. Zampolli (ed.), Fundamental Studies in Computer Science (59): 55-88. Fillmore, C. (1977b). ‘The Case for Case Reported’. In Cole, P & Sadock, J. (eds.), Syntax and

Semantics, Volume 8: Grammatical Relations. New York: Academic Press. Fillmore, C. (1982). ‘Frame Semantics’. In Linguistics in the Morning Calm, 111-137. Seoul:

Hanshin Publishing Co. Fillmore, C. (1985). ‘Frames and the Semantics of Understanding’. In Quaderni di Semantica 6(2):

222-254. Fillmore, C. & S. Atkins (1992). ‘Towards a Frame-based Lexicon: The semantics of RISK and its

Neighbors’. In A. Lehrer and E. Kittay (eds.), Frames, Fields, and Contrast: New Essays in Semantics and Lexical Organization. 75-102. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.

Ruppenhofer, J., M. Ellsworth, M. Petruck, C. Johnson & J. Scheffczyk (2010). FrameNet II: Extended Theory and Practice. ICSI Technical Report. Serianni L. (2005), Un treno di sintomi. I medici e le parole. Percorsi linguistici nel passato e nel

presente. Milano: Garzanti Libri s.p.a.

Agnieszka Solska Uniwersytet Śląski, Katowice

The interpretive mechanism(s) of ambiguity-based wordplay The focus of this paper is on puns, a type of word-play which relies for its effect on ambiguity in its

various guises encompassing homonymy and polysemy. The processing of puns seems to be

drastically different from the processing of other ambiguous verbalisations, whose addressee is

guided by the contextual clues towards selecting only one interpretation of the utterance. In contrast,

the comprehender of a pun is forced to establish distinct meanings of a single linguistically

ambiguous expression and ends up unable to choose between them. For instance, in (1) the

homonymous noun dough simultaneously means ‘batter’ and ‘money’, in (2) the polysemous noun

grass can be interpreted as both ‘lawn’ and ‘marihuana’.

(1) I used to be a baker but I didn’t make enough dough.

(2) (Sign on the lawn at a drug re-hab centre) ‘Keep Off The Grass’

The existence of such utterances raises a number of questions. How are the distinct meanings

activated? What is the interpretive route taken by the addressee in working these meanings out?

What is the actual range of the meanings involved? Is any of them totally abandoned? Do they ever

get integrated? Is there a difference in processing homonymy- and polysemy-based puns? In this

paper I will examine a number of models of utterance comprehension and attempt to evaluate their

potential for addressing these questions. The accounts to be examined include Giora’s (2002) Graded


27

Salience Hypothesis, Fauconnier’s (1997) Conceptual Blending Theory as well as Sperber and

Wilson’s (1986/1995) Relevance Theory.

References:

Giora, R. 2002. On Our Mind. Oxford: Oxford University Press Fauconnier, G. 1997. Mappings in Thought and Language. Cambridge University Press, Cambridge Sperber, D. and D. Wilson. 1986/1995. Relevance: Communication and Cognition. Oxford:

Blackwell. Solska, A. 2012. Relevance-theoretic comprehension procedure and processing multiple meanings in

paradigmatic puns. In: E. Wałaszewska & A. Piskorska (eds) Relevance Theory: More than Understanding. Newcastle-upon-Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 167-182.

Tatiana Szczygłowska Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała

Polysemous senses of the body part terms head, eye and nose motivated by cognitive processes: a corpus-driven analysis

The human body, owing to its centrality in our lives, provides an important conceptual structure in

terms of which we conceive of the world. Our experience of its distinct parts is clearly delineated in

our minds, thus we often map them onto other domains, making effective use of the extensional

properties their names entail. Indeed, the semantic potential of different body part names is partly

due to the fact that most of them refer to both function and appearance. For example, the head is the

seat of the brain and is thus used for thinking, yet it is also roughly round in shape and positioned at

the upper end of the body. These attributes are often mapped onto other objects, based mainly on

perceived similarity. As a result, taking the anatomical referent is the basic one, other apparently

related senses of the noun head are derived from it, as when mention is made of head of a pencil or

head of a household.

With a view to the above phenomena, the present study focuses on the patterns of meaning

extension underlying the polysemous senses of the body part terms HEAD, EYE and NOSE, attempting

to identify the cognitive mechanisms that motivate them. As shown by examples from an 8-million-

word corpus of The Economist, some of these patterns invoke either metaphorical or metonymic

relations, others involve both processes at a time. Yet, all seem to form a network of interrelated

senses derived from the core meaning of a given lexical item.


28

Selected references:

Aitchison, J. 2012. Words in the Mind: An Introduction to the Mental Lexicon. 4th ed. Wiley-Blackwell.

Andersen, E. S. 1978. Lexical Universals of Body-Part Terminology. In J. H. Greenberg (ed.) Universals of Human Language, Vol. 3: Word Structure, 335-368. Stanford: Stanford University Press.

Bartsch R. 2003. Generating Polysemy: Metaphor and Metonymy. In R. Dirven and R. Pörings (eds.) Metaphor and Metonymy in Comparison and Contrast, 49-74. Berlin and New York: Mouton De Gruyter.

Brown, C. H. 1976. General Principles of Human Anatomical Partonomy and Speculations on the Growth of Partonomic Nomenclature. American Ethnologist 3: 400-24.

Deignan, A., and L. Potter. 2004. A Corpus Study of Metaphors and Metonyms in English and Italian. Journal of Pragmatics 36: 1231-52.

Diez, O. I. 2008. Metaphor, Metonymy and Colour Terms: A Cognitive Analysis. In A. M. Hornero, M. J. Luzon and S. Murillo (eds) Corpus Linguistics: Applications for the Study of English, 197-214. Peter Lang.

Fangfang, W. 2010. The Metaphorical and Metonymical Expressions Including Face and Eye in Everyday Language. An unpublished student thesis, Kristianstad University College, Department of Teacher Education. Retrieved 25 Jan, 2014, from hkr.diva-portal.org/smash/get/.../FULLTEXT01.

Geeraerts,. 2002. The Interaction of Metaphor and Metonymy in Composite Expressions. In R. Driven and R. Pörings (eds.) Metaphor and Metonymy in Comparison and Contrast, 435-65. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.

Hilpert, M. 2006. Keeping an Eye on the Data: Metonymies and their Patterns. In A. Stefanowitsch and S. Th. Gries. (eds.) Corpus-based Approaches to Metaphor and Metonymy, 123-152. Berlin and New York: Mouton de Gruyter.

Kövecses, Z. 2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture and the Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses, Z. 2002. Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press. Levin, M., and H. Lindquist. 2007. Sticking One’s Nose in the Data: Evaluation in Phraseological

Sequences with Nose. ICAME Journal 31: 87-110. Nerlich, B., and Z. Todd, V. Herman, D.D. Clarke. 2003. Polysemy. Flexible Patterns of Meaning in

Mind and Language. Berlin and New York: Mouton de Gruyter. Radden, G. 2000. How Metonymic are Metaphors? In A. Barcelona (ed.) Metaphor and Metonymy at

the Crossroads. A Cognitive Perspective, 93-108. Berlin and New York: Mouton de Gruyter. Radić-Bojanić, B., and N. Silaški. 2012. Metaphoric and Metonymic Conceptualizations of the Head

– A Dictionary-Based Contrastive Analysis of English and Serbian. FACTA UNIVERSITATIS, Series: Linguistics and Literature 10(1): 29-39.

Siahaan, P. 2011. HEAD and EYE in German and Indonesian Figurative Uses. In G. Low, Z. Todd, A. Deignan and L.Cameron (eds.) Embodiment via Body Parts, 93-114. John Benjamins Publishing Company.


29

Artur Świątek Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

The perception of selected polysemous expressions by Polish students of English Philology The objective of this presentation will be the familiarization of potential listeners with the theoretical

background related to the phenomenon of polysemy and subsequent demonstration of the results of

the study conducted among Polish students of English Philology. The students were given a set of

selected polysemous expressions. Their task, during the imposed time limit, was to explain the

meaning of the expressions in question.

The idea of conducting such research originated from the long-term observations of the

researcher during classes of linguistics where the thorough comprehension of certain polysemous

structures and expressions turned out to be hindered due to insufficient exposure of the students to

this intriguing linguistic phenomenon.

It is evident that a single word form can be associated with several different meanings. Let us

take the word run. Its meaning in the verb phrase run a half marathon is clearly different from the

one it has in run some water, or, for that matter, in run on gasoline, run on empty, run a shop, run

late, run away from responsibilities, run in the family, run for President, and so on. This

phenomenon, described as polysemy, proliferates in natural languages, including English as well.

This is confirmed by the range of different senses (and/or uses) that any available source, e.g. any

dictionary will have listed under a considerable number of its entries.

It is believed that the presented number of polysemous expressions, analyzed and explained

by the subjects, will evoke an interesting source for scientific discourse.

References:

D.A Cruse (1995) : "Polysemy and related phenomena from a cognitive linguistic viewpoint". In Computational Lexical Semantics, Patrick Saint-Dizier & Evelyne Viegas eds. Studies in NLP. Cambridge University Press.

D.A. Cruse (1996) : "La signification des noms propres de pays en anglais" in Rémi-Giraud S. et Rétat P. (eds), Les mots de la nation, Lyon, Presses Universitaires de LYON, 93-102.

Frath Pierre (2001) : "Quelques considérations sur le verbe commencer..." Journal of French Language Studies, 2001 (forthcoming)

Ikeda S. (1995) : Essai d'unification des valeurs du verbe VOLER précédé d'une étude et d'une analyse des concepts, thèse de doctorat, Université de Paris IV.

Kleiber Georges (1999) : Problèmes de sémantique. La polysémie en questions. Presses universitaires du Septentrion.

Langacker R.W. (1984): "Active zones", Proceedings of the Annual Meeting of the Berkeley Linguistic Society, 10, 172-188.

Pustejovsky James (1991): The Generative Lexicon. Computational Linguistics 17(4).


30

Pustejovsky James (1993): "Type Coercion and Lexical Selection". In Semantics and the Lexicon. J. Pustejovsky ed., Kluwer Academic Publishers. Dordrecht. Pustejovsky James (1995): "Linguistic Constraints on Type Coercion". In Computational Lexical

Semantics, Patrick Saint-Dizier & Evelyne Viegas eds. Studies in NLP. Cambridge University Press.

Velardi Paola, Patienza Maria-Teresa & De Giovanetti Mario (1988) : « Conceptual Graphs for the Analysis and Generation of Sentences ». In IBM Journal of Research and Development 32(2) 251-267.


31

LIST OF PARTICIPANTS / UCZESTNICY KONFERENCJI Name / Nazwisko, imię Affiliation / Afiliacja e-mail address / adres e-mail

AlBader Yousuf B. University of Sheffield, UK [email protected]

AlDakheel Abrar M. University of Sheffield, UK [email protected]

Al-Jarf Reima Sado, prof. King Saud University in Riyadh, Saudi Arabia

[email protected]

Augustyn Rafał, dr Maria Curie-Skłodowska University in Lublin

[email protected]

Bierwiaczonek Bogusław, prof. Higher School of Labour Safety Management in Katowice

[email protected]

Brajerska-Mazur Agata, dr hab. The John Paul II Catholic University of Lublin

[email protected]

Buczek-Zawiła Anita, dr Pedagogical University of Kraków [email protected]

Burgos H. Diego A., MA Wake Forest University, US [email protected]

Cichosz Bartłomiej, BA University of Częstochowa [email protected]

Deditius Sabina, dr University of Silesia [email protected]

Dobrowolska Marta, MA University of Wrocław [email protected]

Gonzálvez-García Francisco, prof. University of Almería, Spain [email protected]

Grinev-Griniewicz Siergiej, prof. University of Bialystok [email protected]

Hrabia Michał, MA University of Silesia [email protected]

Jędrzejko Ewa, prof. University of Silesia [email protected]

Kasperek Roksana, BA University of Częstochowa [email protected]

Kiełbik Adam, BA University of Częstochowa [email protected]

Korżyk Krzysztof, dr Higher School of Labour Safety Management in Katowice

[email protected]

Koziarski Mirosław, MA Adam Mickiewicz University in Poznań

[email protected]

Kucelman Ewa, dr Pedagogical University of Cracow [email protected]

Ligocka Ewa Alicja, dr Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku

[email protected]

Lisczyk-Kubina Karolina, dr University of Silesia [email protected]

Łabuz Kalina, MA Jan Kochanowski University in Kielce

[email protected]

Łyda Andrzej, prof. University of Silesia [email protected]

Niećko-Bukowska Bożena, dr Adam Mickiewicz University in Poznań

[email protected]

Nowakowska-Kempna Iwona, prof. University of Częstochowa [email protected]

Podhorodecka Joanna, dr Pedagogical University of Kraków [email protected]


32

Porwoł Monika, dr Higher Vocational School in Racibórz

[email protected]

Riccio Anna, contract prof. University of Naples “L’Orientale”, Italy

[email protected]

Solska Agnieszka, dr University of Silesia [email protected]

Szczygłowska Tatiana, dr University of Bielsko-Biała [email protected]

Ścibior-Gajewska Anna, dr Pedagogical University of Kraków

[email protected]

Świątek Artur, dr Pedagogical University of Kraków

[email protected]

Tabakowska Elżbieta, prof. Jagiellonian University of Kraków

[email protected]

Organizers

Bielski Marek, dr Higher School of Labour Safety Management in Katowice

[email protected]

Paszenda Joanna, MA Higher School of Labour Safety Management in Katowice

[email protected]

Rojczyk Arkadiusz, dr Higher School of Labour Safety Management in Katowice

[email protected]

BOOK OF ABSTRACTS · Polisemia w świetle starych i nowych koncepcji opisu j ęzyka i praktyk...

Documents

Transcript of BOOK OF ABSTRACTS · Polisemia w świetle starych i nowych koncepcji opisu j ęzyka i praktyk...