Biuletyn metodyczny
Transcript of Biuletyn metodyczny
-
ZESP SZKIM.UNICEF w RZESZOWIE
Czowiek - najlepsza inwestycjaProjekt wspfinansowany przez Unie Europejsk w ramach
Europejskiego Funduszu Spoecznego. Priorytet III - Wysoka jako systemu owiatyDziaanie 3.3 - Poprawa jakoci ksztacenia. Okres realizacji projektu od 02.11.2009 do 28.02.2014 r.
BIULETYN METODYCZNY
-
BIULETYNMETODYCZNY
-
BIULETYNMETODYCZNY
-
7
9
14
19
24
29
38
44
50
57
Spis treci:
59
60
65
67
69
73
74
80
84
90
95
99
100
106
5
113
2. Wspomagajca rola terapii EEG Biofeedback w uczeniu si dzieci i modzieyze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Gry dydaktyczne na lekcjach matematyki przez zabaw do wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.o specjalnych potrzebach edukacyjnych Metoda Tomatisa w ksztaceniu procesw poznawczych w pracy z dziemi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Aktywizujce metody nauczania na lekcjach matematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Metody interaktywne w nauczaniu matematyki w szkole podstawowej . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Nauczanie matematyki poprzez dowiadczenia empiryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Projekt edukacyjny w praktyce szkolnej przymus czy satysfakcja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Zaburzenia integracji sensorycznej, a problemy z nauk matematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Przykady konspektw lekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Szkoa Podstawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Gimnazjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Zasadnicza Szkoa Zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Ocena skutecznoci dziaa realizowanych w ramach projektu Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli - opracowanie i pilotaowe wdroenie innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej w Zespole Szk Specjalnych im. UNICEF w Rzeszowie w latach 2009-2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
7
9
14
19
24
29
38
44
50
57
Spis treci:
59
60
65
67
69
73
74
80
84
90
95
99
100
106
5
113
2. Wspomagajca rola terapii EEG Biofeedback w uczeniu si dzieci i modzieyze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Gry dydaktyczne na lekcjach matematyki przez zabaw do wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.o specjalnych potrzebach edukacyjnych Metoda Tomatisa w ksztaceniu procesw poznawczych w pracy z dziemi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Aktywizujce metody nauczania na lekcjach matematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Metody interaktywne w nauczaniu matematyki w szkole podstawowej . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Nauczanie matematyki poprzez dowiadczenia empiryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Projekt edukacyjny w praktyce szkolnej przymus czy satysfakcja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Zaburzenia integracji sensorycznej, a problemy z nauk matematyki . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Przykady konspektw lekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1 Szkoa Podstawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2 Gimnazjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3 Zasadnicza Szkoa Zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konspekt 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Ocena skutecznoci dziaa realizowanych w ramach projektu Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli - opracowanie i pilotaowe wdroenie innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej w Zespole Szk Specjalnych im. UNICEF w Rzeszowie w latach 2009-2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
7
1. Wstp.
Projekt Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe wdroenie
innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej by realizowany w ramach
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki Priorytet III. Wysoka jako systemu owiaty; Dziaanie
3.3. Poprawa jakoci ksztacenia; Poddziaanie 3.3.4. Modernizacja treci i metod ksztacenia
projekty konkursowe. Wniosek o dofinansowanie projektu zosta zoony w ramach konkursu nr
2/POKL/3.3.4/09 ogoszonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Dziaania przewidziane
w projekcie realizowane byy w okresie od 2 listopada 2009 do 28 lutego 2014 r.
Poprawa jakoci ksztacenia uczniw o specjalnych potrzebach edukacyjnych by gwnym
powodem podjcia wysiku nad dostosowaniem treci i metod nauczania matematyki w szkole
podstawowej, gimnazjum i zasadniczej szkole zawodowej w Zespole Szk im. UNICEF w Rzeszowie.
Pierwszym etapem byo opracowanie trzech innowacyjnych programw nauczania a nastpnie ich
wdroenie. W tym celu dla nauczycieli zorganizowano szkolenie z innowacji pedagogicznych,
a nastpnie dokonano analizy potrzeb edukacyjnych uczniw w celu dostosowania metod i treci
nauczania. Wany elementem w realizacji projektu byo wykorzystanie najpierw do diagnozy
uczniw, a nastpnie do rehabilitacji nowoczesnych metod terapii tj. trening uwagi suchowej
Tomatisa, Biofeedback, integracja sensoryczna.
Wdraanie innowacyjnych programw nauczania matematyki w szkole podstawowej
w klasach IV-VI, gimnazjum i zasadniczej szkole zawodowej odbywao si w cigu trzech lat
szkolnych 2010/2011, 2011/2012, 2012/2013. Uczniowie biorcy udzia w projekcie na lekcjach
matematyki korzystali z interaktywnych programw edukacyjnych i nowoczesnych pomocy
dydaktycznych, ktre zostay zakupione w ramach projektu. Specjalistyczne gabinety
terapeutyczne zostay doposaone w niezbdne materiay, wyposaenie dodatkowe oraz sprzt do
wicze.
Niniejsza publikacja powstaa jako rezultat projektu, ktra zawiera opis przykadowych
metod nauczania matematyki w szkole podstawowej, gimnazjum i zasadniczej szkoy zawodowej
dla uczniw o specjalnych potrzebach edukacyjnych wraz z przykadowymi konspektami lekcji.
Przedstawia take innowacyjne metody terapeutyczne, ktre byy wykorzystywane w procesie
dydaktycznym jako metody wspierajce.
-
7
1. Wstp.
Projekt Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe wdroenie
innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej by realizowany w ramach
Programu Operacyjnego Kapita Ludzki Priorytet III. Wysoka jako systemu owiaty; Dziaanie
3.3. Poprawa jakoci ksztacenia; Poddziaanie 3.3.4. Modernizacja treci i metod ksztacenia
projekty konkursowe. Wniosek o dofinansowanie projektu zosta zoony w ramach konkursu nr
2/POKL/3.3.4/09 ogoszonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Dziaania przewidziane
w projekcie realizowane byy w okresie od 2 listopada 2009 do 28 lutego 2014 r.
Poprawa jakoci ksztacenia uczniw o specjalnych potrzebach edukacyjnych by gwnym
powodem podjcia wysiku nad dostosowaniem treci i metod nauczania matematyki w szkole
podstawowej, gimnazjum i zasadniczej szkole zawodowej w Zespole Szk im. UNICEF w Rzeszowie.
Pierwszym etapem byo opracowanie trzech innowacyjnych programw nauczania a nastpnie ich
wdroenie. W tym celu dla nauczycieli zorganizowano szkolenie z innowacji pedagogicznych,
a nastpnie dokonano analizy potrzeb edukacyjnych uczniw w celu dostosowania metod i treci
nauczania. Wany elementem w realizacji projektu byo wykorzystanie najpierw do diagnozy
uczniw, a nastpnie do rehabilitacji nowoczesnych metod terapii tj. trening uwagi suchowej
Tomatisa, Biofeedback, integracja sensoryczna.
Wdraanie innowacyjnych programw nauczania matematyki w szkole podstawowej
w klasach IV-VI, gimnazjum i zasadniczej szkole zawodowej odbywao si w cigu trzech lat
szkolnych 2010/2011, 2011/2012, 2012/2013. Uczniowie biorcy udzia w projekcie na lekcjach
matematyki korzystali z interaktywnych programw edukacyjnych i nowoczesnych pomocy
dydaktycznych, ktre zostay zakupione w ramach projektu. Specjalistyczne gabinety
terapeutyczne zostay doposaone w niezbdne materiay, wyposaenie dodatkowe oraz sprzt do
wicze.
Niniejsza publikacja powstaa jako rezultat projektu, ktra zawiera opis przykadowych
metod nauczania matematyki w szkole podstawowej, gimnazjum i zasadniczej szkoy zawodowej
dla uczniw o specjalnych potrzebach edukacyjnych wraz z przykadowymi konspektami lekcji.
Przedstawia take innowacyjne metody terapeutyczne, ktre byy wykorzystywane w procesie
dydaktycznym jako metody wspierajce.
-
8
Nauczyciele w swojej pracy dydaktycznej coraz czciej spotykaj si z uczniami przejawiajcymi
rnego rodzaju trudnoci w uczeniu si. Przyczyn tych problemw od dawna upatruje si w trzech
gwnych obszarach tj. W uwarunkowaniach rodowiskowych, dydaktyczno-wychowawczych oraz
tkwicych w samych uczniach. Powoduj one, e ucze nie potrafi przyswoi sobie wiedzy
i umiejtnoci przewidzianych w programach nauczania, co prowadzi do pojawienia si
niepowodze szkolnych. Organizujc proces terapeutyczny dla dzieci przejawiajcych problemy
w uczeniu si poszukujemy rnych metod i form pracy opartych na najnowszych zdobyczach
techniki. Do takich wanie metod mona zaliczy terapi EEG Biofeedback, ktra uwzgldniajc
plastyczno ukadu nerwowego dzieci oraz zwizane z tym moliwoci kompensacyjne,
skutecznie w procesie treningowym minimalizuje bd usuwa przyczyny trudnoci w uczeniu si
tkwice w orodkowym ukadzie nerwowym.
Biofeedback (ang. biologiczne sprzenie zwrotne) to dostarczanie czowiekowi informacji
zwrotnej (feedback) o zmianach jego stanu fizjologicznego, dziki czemu moe on nauczy si
wiadomie modyfikowa funkcje, ktre normalnie s kontrolowane poza jego wiadomoci;
np. fale mzgowe, opr elektryczny skry (GSR), napicie mini itp.
EEG Biofeedback to metoda, ktra oparta jest na czynnoci bioelektrycznej orodkowego
ukadu nerwowego. Mzg przez cae ycie czowieka produkuje saby prd elektryczny, za pomoc
ktrego, jako organ nadzorujcy komunikuje si i zawiaduje wszystkimi ukadami narzdw
w organizmie. Prd wytwarzany w mzgu mona mierzy i zapisywa w diagnostycznym aparacie
EEG elektroencefalografie (elektor elektryczno, encefalo mzg, graf zapisywa).
Z zapisu elektroencefalograficznego mona uzyska wiele informacji o stanie fizjologicznym
(czuwanie, senno, sen) czy emocjonalnym czowieka (napicie psychiczne, relaks), bowiem cz
si one ze szczeglnymi wzorcami bioelektrycznymi mzgu.
Czynno bioelektryczna mzgu zmienia si w zalenoci od wieku, samopoczucia, jak
rwnie w zalenoci od rnych czynnikw wewntrznych i zewntrznych. Wzorzec ten ulega
zmianom w czasie czuwania, sennoci, zmczenia, snu, relaksu, pobudzenia, emocji, koncentracji
uwagi, uczenia si, twrczoci, a take w przebiegu rnych zaburze pracy mzgu.
W EEG wyrnia si nastpujce pasma fal:
- Delta (0,5-4 Hz) s najpowolniejszymi ze wszystkich fal mzgowych. Najczciej kojarzone
z gbokim snem, pewne czstoci w pamie Delta wywouj uwolnienie Ludzkiego Hormonu
Wzrostu, tak zbawiennego dla uzdrawiania i regeneracji. Fale Delta s te obrazem
patologicznym, charakteryzujcym uszkodzenia mzgu (np. guzy). Pojawiaj si rwnie przy
intensywnym wysiku umysowym.
2. Wspomagajca rola terapii EEG Biofeedbackw uczeniu si dzieci i modzieyze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Autor:Barbara Wes
9
-
8
Nauczyciele w swojej pracy dydaktycznej coraz czciej spotykaj si z uczniami przejawiajcymi
rnego rodzaju trudnoci w uczeniu si. Przyczyn tych problemw od dawna upatruje si w trzech
gwnych obszarach tj. W uwarunkowaniach rodowiskowych, dydaktyczno-wychowawczych oraz
tkwicych w samych uczniach. Powoduj one, e ucze nie potrafi przyswoi sobie wiedzy
i umiejtnoci przewidzianych w programach nauczania, co prowadzi do pojawienia si
niepowodze szkolnych. Organizujc proces terapeutyczny dla dzieci przejawiajcych problemy
w uczeniu si poszukujemy rnych metod i form pracy opartych na najnowszych zdobyczach
techniki. Do takich wanie metod mona zaliczy terapi EEG Biofeedback, ktra uwzgldniajc
plastyczno ukadu nerwowego dzieci oraz zwizane z tym moliwoci kompensacyjne,
skutecznie w procesie treningowym minimalizuje bd usuwa przyczyny trudnoci w uczeniu si
tkwice w orodkowym ukadzie nerwowym.
Biofeedback (ang. biologiczne sprzenie zwrotne) to dostarczanie czowiekowi informacji
zwrotnej (feedback) o zmianach jego stanu fizjologicznego, dziki czemu moe on nauczy si
wiadomie modyfikowa funkcje, ktre normalnie s kontrolowane poza jego wiadomoci;
np. fale mzgowe, opr elektryczny skry (GSR), napicie mini itp.
EEG Biofeedback to metoda, ktra oparta jest na czynnoci bioelektrycznej orodkowego
ukadu nerwowego. Mzg przez cae ycie czowieka produkuje saby prd elektryczny, za pomoc
ktrego, jako organ nadzorujcy komunikuje si i zawiaduje wszystkimi ukadami narzdw
w organizmie. Prd wytwarzany w mzgu mona mierzy i zapisywa w diagnostycznym aparacie
EEG elektroencefalografie (elektor elektryczno, encefalo mzg, graf zapisywa).
Z zapisu elektroencefalograficznego mona uzyska wiele informacji o stanie fizjologicznym
(czuwanie, senno, sen) czy emocjonalnym czowieka (napicie psychiczne, relaks), bowiem cz
si one ze szczeglnymi wzorcami bioelektrycznymi mzgu.
Czynno bioelektryczna mzgu zmienia si w zalenoci od wieku, samopoczucia, jak
rwnie w zalenoci od rnych czynnikw wewntrznych i zewntrznych. Wzorzec ten ulega
zmianom w czasie czuwania, sennoci, zmczenia, snu, relaksu, pobudzenia, emocji, koncentracji
uwagi, uczenia si, twrczoci, a take w przebiegu rnych zaburze pracy mzgu.
W EEG wyrnia si nastpujce pasma fal:
- Delta (0,5-4 Hz) s najpowolniejszymi ze wszystkich fal mzgowych. Najczciej kojarzone
z gbokim snem, pewne czstoci w pamie Delta wywouj uwolnienie Ludzkiego Hormonu
Wzrostu, tak zbawiennego dla uzdrawiania i regeneracji. Fale Delta s te obrazem
patologicznym, charakteryzujcym uszkodzenia mzgu (np. guzy). Pojawiaj si rwnie przy
intensywnym wysiku umysowym.
2. Wspomagajca rola terapii EEG Biofeedbackw uczeniu si dzieci i modzieyze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Autor:Barbara Wes
9
-
- Theta (4-8 Hz) s identyfikowane jako brama do nauki i pamici, zwikszaj kreatywno, proces
uczenia si. Theta redukuje stres, budzi intuicj i inne pozazmysowe percepcje. Moe ulepsza
koncentracj, zdolno ogniskowania uwagi. Na og nadmiar fal Theta (paty czoowe)
powoduje dekoncentracj i problemy w skupieniu uwagi (ADD, ADHD). Jest te charakterystyczny
dla depresji, zamknitych uszkodze gowy oraz epilepsji. Patologiczny nadmiar Thety obrazuje
piczk (coma) typu theta.
- Alfa (8-12 Hz) wystpuj w stanach gbokiego relaksu, fizycznej ciszy przy zachowaniu
czujnoci. Czstotliwo Alfa jest obszarem twrczym, w ktrym wystpuje wizualizacja
i pozytywne mylenie.
- SMR (12 15 Hz) to rytm sensomotoryczny, czuciowo-ruchowy (nazywany rwnie niska Beta).
Stan odprenia, przy zachowaniu zewntrznej uwagi. Niskie wartoci SMR mog odzwierciedla
ADD brak zogniskowanej uwagi.
- Beta1 (15 18 Hz) to stan w ktrym umys jest skupiony, czujny. Pracuje z pen uwag. Wykonuje
zadania szybko i atwo, a nowe pomysy i rozwizania problemw byskawicznie rodz si
w umyle.
- Beta 2 (18-35 Hz) to fale zwizane ze stanami poruszenia, zdenerwowania, irytacji, ekscytacji,
a take pobudzenia. Towarzysz tremie, oraz odczuciom strachu i lku.
- Gamma (pow. 35 Hz) s jedyn grup czstotliwoci, znalezion w kadej czci mzgu. Dlatego
przyjmuje si, e kiedy mzg musi rwnoczenie przerobi informacj w rnych jego czciach,
to uywa pasma ok. 40 Hz. Uwaa si wic, e odpowiadaj one za najbardziej wydajn prac
umysow i twrcz. Wystpuj rwnie w stanach skrajnych przey i emocji.
Metoda EEG Biofeedback pomaga trenowanemu (wykorzystujc wspomniane sprzenie zwrotne)
zmienia stany psychiczne, ktre s odpowiedzialne za zapis EEG. Uczy czowieka jak kierowa
czynnoci bioelektryczn swojego mzgu, zwikszajc wystpowanie podanych i hamujc
wystpowanie niepodanych fal. Treningi prowadz stopniowo do harmonizacji i wikszej
stabilizacji czynnoci mzgu oraz do poprawy wzorca bioelektrycznego (EEG) mzgu w przypadku
jego zaburzenia.
Systematyczne treningi przyczyniaj si do przezwyciania trudnoci w uczeniu si,
poniewa prowadz do usprawnienia procesw poznawczych m.in. koncentracji uwagi, pamici,
mylenia, jak te organizacji i planowania poczyna, zwikszenia potencjau twrczego,
odpowiedniej struktury snu, ktra daje peny wypoczynek i regeneracj.
Zestaw EEG Biofeedback skada si z 2 monitorw (jeden dla dziecka, drugi dla terapeuty),
komputera oraz gowicy poczonej z adapterem za pomoc przewodu wiatowodowego.
Gdy dziecko poddawane jest treningowi, do jego gowy przymocowane s elektrody
(czujniki), za pomoc ktrych odbierane s sygnay bioelektryczne. Ze wzgldu na ich niewielkie
natenie (tysic razy sabsze ni potencjay elektryczne serca) s nastpnie wzmacniane
w gowicy EEG. Z gowicy przechodz do komputera, gdzie ulegaj dalszej obrbce i wzmocnieniu
tak, aby mona je nastpnie zarejestrowa w postaci krzywej (jakociowe EEG) i sklasyfikowa
10
statystycznie w poszczeglne pasma czstotliwoci (ilociowe EEG). Do systemu doczona jest
przystawka do sprzenia zwrotnego, ktra pozwala trenowanemu w graficznie prostej formie
wideogry przedstawi sta i natychmiastow informacj o stanie jego czynnoci bioelektrycznej
mzgu tak, aby mg si nauczy j regulowa.
Osoba, ktra poddawana jest treningowi siedzi w fotelu w pozycji plecej. Przed sob na
monitorze widzi wideogr. S to np. jadce auto, zginajca si yeczka, so lub robot. Trenowany
za pomoc siy swojego mzgu i woli (bez uycia myszki, klawiatury czy joysticka) wprawia gr
w ruch.
Gdy gra si udaje trenujcy dostaje w nagrod punkty. W ten sposb otrzymuje sprzenie
zwrotne i w procesie uczenia mzg zapamituje jakie wytwarza czstotliwoci pasm fal
mzgowych. Jeli natomiast osoba trenowana zdekoncentruje si, jej mzg zacznie wysya fale
niepodane, wtedy nie punktuje i gra zatrzymuje si.
Terapeuta natomiast na swoim monitorze widzi wykresy fal mzgowych oraz ich ilociow
dominacj, dziki czemu moe zauway, ktre fale dominuj, a ktre s zbyt sabe. Wie zatem
co naley wycisza, a co intensyfikowa.
Trenujcy wideogr moe odbiera w sposb wzrokowy (obraz), suchowy (sygnay
dwikowe) lub dotykowy (podoenie pod rk gonikw). Niepenosprawno obejmujca
deficyty w obrbie analizatora wzrokowego lub suchowego nie stanowi przeszkody w korzystaniu
z terapii.
Za pomoc EEG Biofeedback dziecko samo uczy si (za pomoc sprzenia zwrotnego), jak
jego wasny mzg powinien odpowiednio pracowa przy minimalnym zuyciu energii,
wykorzystujc wszystkie moliwoci funkcji poznawczych i optymalizujc koncentracj uwagi,
pami, twrczo, organizacj i planowanie swoich poczyna, itp.
Kady trening skada si z minimum 10 rund po 3 minuty - po kadej jest krtka 20
sekundowa przerwa na relaks. W zalenoci od powagi i rodzaju zaburzenia z ktrym zgasza si
ucze, liczba treningw wynosi od 10 do wielokrotnoci liczby 10. Terapeuta ustala rodzaj treningu
i jego przybliony czas trwania. Protokoy treningowe opracowywane s indywidualnie dla kadego
ucznia.
Do Polski metoda EEG Biofeedback trafia po raz pierwszy w 1989 roku. Natomiast EEG
Instytut, majcy swoj siedzib w Warszawie, propaguje j od 1999 roku, wprowadzajc t metod
m.in. do szpitali, przychodni i gabinetw. W 2005r. z inicjatywy EEG Instytut powstaje Polskie
Towarzystwo Biofeedbacku i psychofizjologii stosowanej.
W 2006 roku, dziki projektowi EEG Instytutu zrealizowano projekt Ministerstwa Edukacji
Narodowej wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej i Europejskiego Funduszu
Spoecznego. W jego wyniku 230 systemw EEG Biofeedback zostaje wprowadzonych
do Orodkw Szkolno-Wychowawczych, Szk Specjalnych oraz szk z oddziaami integracyjnymi
na terenie caego kraju. Jednym z odbiorcw tej pomocy jest Zesp Szk Specjalnych im. UNICEF
w Rzeszowie.
11
-
- Theta (4-8 Hz) s identyfikowane jako brama do nauki i pamici, zwikszaj kreatywno, proces
uczenia si. Theta redukuje stres, budzi intuicj i inne pozazmysowe percepcje. Moe ulepsza
koncentracj, zdolno ogniskowania uwagi. Na og nadmiar fal Theta (paty czoowe)
powoduje dekoncentracj i problemy w skupieniu uwagi (ADD, ADHD). Jest te charakterystyczny
dla depresji, zamknitych uszkodze gowy oraz epilepsji. Patologiczny nadmiar Thety obrazuje
piczk (coma) typu theta.
- Alfa (8-12 Hz) wystpuj w stanach gbokiego relaksu, fizycznej ciszy przy zachowaniu
czujnoci. Czstotliwo Alfa jest obszarem twrczym, w ktrym wystpuje wizualizacja
i pozytywne mylenie.
- SMR (12 15 Hz) to rytm sensomotoryczny, czuciowo-ruchowy (nazywany rwnie niska Beta).
Stan odprenia, przy zachowaniu zewntrznej uwagi. Niskie wartoci SMR mog odzwierciedla
ADD brak zogniskowanej uwagi.
- Beta1 (15 18 Hz) to stan w ktrym umys jest skupiony, czujny. Pracuje z pen uwag. Wykonuje
zadania szybko i atwo, a nowe pomysy i rozwizania problemw byskawicznie rodz si
w umyle.
- Beta 2 (18-35 Hz) to fale zwizane ze stanami poruszenia, zdenerwowania, irytacji, ekscytacji,
a take pobudzenia. Towarzysz tremie, oraz odczuciom strachu i lku.
- Gamma (pow. 35 Hz) s jedyn grup czstotliwoci, znalezion w kadej czci mzgu. Dlatego
przyjmuje si, e kiedy mzg musi rwnoczenie przerobi informacj w rnych jego czciach,
to uywa pasma ok. 40 Hz. Uwaa si wic, e odpowiadaj one za najbardziej wydajn prac
umysow i twrcz. Wystpuj rwnie w stanach skrajnych przey i emocji.
Metoda EEG Biofeedback pomaga trenowanemu (wykorzystujc wspomniane sprzenie zwrotne)
zmienia stany psychiczne, ktre s odpowiedzialne za zapis EEG. Uczy czowieka jak kierowa
czynnoci bioelektryczn swojego mzgu, zwikszajc wystpowanie podanych i hamujc
wystpowanie niepodanych fal. Treningi prowadz stopniowo do harmonizacji i wikszej
stabilizacji czynnoci mzgu oraz do poprawy wzorca bioelektrycznego (EEG) mzgu w przypadku
jego zaburzenia.
Systematyczne treningi przyczyniaj si do przezwyciania trudnoci w uczeniu si,
poniewa prowadz do usprawnienia procesw poznawczych m.in. koncentracji uwagi, pamici,
mylenia, jak te organizacji i planowania poczyna, zwikszenia potencjau twrczego,
odpowiedniej struktury snu, ktra daje peny wypoczynek i regeneracj.
Zestaw EEG Biofeedback skada si z 2 monitorw (jeden dla dziecka, drugi dla terapeuty),
komputera oraz gowicy poczonej z adapterem za pomoc przewodu wiatowodowego.
Gdy dziecko poddawane jest treningowi, do jego gowy przymocowane s elektrody
(czujniki), za pomoc ktrych odbierane s sygnay bioelektryczne. Ze wzgldu na ich niewielkie
natenie (tysic razy sabsze ni potencjay elektryczne serca) s nastpnie wzmacniane
w gowicy EEG. Z gowicy przechodz do komputera, gdzie ulegaj dalszej obrbce i wzmocnieniu
tak, aby mona je nastpnie zarejestrowa w postaci krzywej (jakociowe EEG) i sklasyfikowa
10
statystycznie w poszczeglne pasma czstotliwoci (ilociowe EEG). Do systemu doczona jest
przystawka do sprzenia zwrotnego, ktra pozwala trenowanemu w graficznie prostej formie
wideogry przedstawi sta i natychmiastow informacj o stanie jego czynnoci bioelektrycznej
mzgu tak, aby mg si nauczy j regulowa.
Osoba, ktra poddawana jest treningowi siedzi w fotelu w pozycji plecej. Przed sob na
monitorze widzi wideogr. S to np. jadce auto, zginajca si yeczka, so lub robot. Trenowany
za pomoc siy swojego mzgu i woli (bez uycia myszki, klawiatury czy joysticka) wprawia gr
w ruch.
Gdy gra si udaje trenujcy dostaje w nagrod punkty. W ten sposb otrzymuje sprzenie
zwrotne i w procesie uczenia mzg zapamituje jakie wytwarza czstotliwoci pasm fal
mzgowych. Jeli natomiast osoba trenowana zdekoncentruje si, jej mzg zacznie wysya fale
niepodane, wtedy nie punktuje i gra zatrzymuje si.
Terapeuta natomiast na swoim monitorze widzi wykresy fal mzgowych oraz ich ilociow
dominacj, dziki czemu moe zauway, ktre fale dominuj, a ktre s zbyt sabe. Wie zatem
co naley wycisza, a co intensyfikowa.
Trenujcy wideogr moe odbiera w sposb wzrokowy (obraz), suchowy (sygnay
dwikowe) lub dotykowy (podoenie pod rk gonikw). Niepenosprawno obejmujca
deficyty w obrbie analizatora wzrokowego lub suchowego nie stanowi przeszkody w korzystaniu
z terapii.
Za pomoc EEG Biofeedback dziecko samo uczy si (za pomoc sprzenia zwrotnego), jak
jego wasny mzg powinien odpowiednio pracowa przy minimalnym zuyciu energii,
wykorzystujc wszystkie moliwoci funkcji poznawczych i optymalizujc koncentracj uwagi,
pami, twrczo, organizacj i planowanie swoich poczyna, itp.
Kady trening skada si z minimum 10 rund po 3 minuty - po kadej jest krtka 20
sekundowa przerwa na relaks. W zalenoci od powagi i rodzaju zaburzenia z ktrym zgasza si
ucze, liczba treningw wynosi od 10 do wielokrotnoci liczby 10. Terapeuta ustala rodzaj treningu
i jego przybliony czas trwania. Protokoy treningowe opracowywane s indywidualnie dla kadego
ucznia.
Do Polski metoda EEG Biofeedback trafia po raz pierwszy w 1989 roku. Natomiast EEG
Instytut, majcy swoj siedzib w Warszawie, propaguje j od 1999 roku, wprowadzajc t metod
m.in. do szpitali, przychodni i gabinetw. W 2005r. z inicjatywy EEG Instytut powstaje Polskie
Towarzystwo Biofeedbacku i psychofizjologii stosowanej.
W 2006 roku, dziki projektowi EEG Instytutu zrealizowano projekt Ministerstwa Edukacji
Narodowej wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej i Europejskiego Funduszu
Spoecznego. W jego wyniku 230 systemw EEG Biofeedback zostaje wprowadzonych
do Orodkw Szkolno-Wychowawczych, Szk Specjalnych oraz szk z oddziaami integracyjnymi
na terenie caego kraju. Jednym z odbiorcw tej pomocy jest Zesp Szk Specjalnych im. UNICEF
w Rzeszowie.
11
-
W naszej placwce terapi obejmuje si gwnie uczniw z upoledzeniem umysowym
w stopniu lekkim, w wieku od 7 do 24 roku ycia. Zajcia prowadzone s indywidualnie,
w wymiarze jednej godziny tygodniowo dla kadego ucznia, przez cay rok szkolny. U uczniw
uczestniczcych w zajciach terapeutycznych najczciej diagnozowanymi trudnociami s:
- nadpobudliwo psychoruchowa,
- bierno i zahamowanie aktywnoci,
- agresja (sowna i fizyczna),
- zaburzenia w obrbie procesw poznawczych m.in. koncentracji uwagi, pamici, mylenia,
- trudnoci w uczeniu si (czytanie, pisanie, liczenie).
W roku szkolnym 2009/2010 terapia EEG Biofeedback zostaa wczona do realizowanego w naszej
szkole projektu Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe
wdroenie innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej. Celem oglnym
projektu bya poprawa jakoci ksztacenia uczniw z upoledzeniem umysowym w stopniu
lekkim, poprzez modyfikacj i wdroenie programw nauczania z przedmiotu matematyka
w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole zawodowej.
Jednym z celw szczegowych byo upowszechnienie informacji na temat moliwoci
wykorzystania nowoczesnych metod diagnozy i terapii ucznia niepenosprawnego tj. EEG
Biofeedback, TOMATIS, Integracja Sensoryczna. Zakadano rwnie, e prowadzone w ramach
projektu zajcia terapeutyczne przyczyni si do podniesienia efektywnoci i jakoci ksztacenia
z zakresu matematyki poprzez m.in. wzrost koncentracji uwagi u uczniw objtych w/w terapiami.
Realizacja tych zamierze pozwoliaby te w szerszym zakresie wykorzysta pozyskany przez szko
sprzt terapeutyczny.
W czasie trwania projektu zrealizowano dodatkowo (poza ramowym planem nauczania)
3x360 godz. terapii EEG Biofeedback, z ktrych skorzystao 12 uczniw. Przeprowadzone badania
testowe wskazuj, e poziom koncentracji uwagi u uczniw korzystajcych z terapii wzrs o 31%.
Instytut EEG opracowa dwa testy badajce moliwoci w zakresie koncentracji uwagi,
ktrym bada si osob przed rozpoczciem oraz po zakoczeniu terapii. Na podstawie otrzymanych
wynikw, porwnujc pomiar pocztkowy z pomiarem kocowym, wnioskuje si o tym jak proces
treningowy wpyn na moliwoci w zakresie koncentracji uwagi.
Naley przy tym doda, i sam trening jak i dokonywanie pomiarw odbywa si zawsze
w warunkach laboratoryjnych: podczas zaj w gabinecie znajduje si tylko osoba trenujca
i terapeuta, panuje cisza, przyjazna atmosfera pozbawiona napi, dopyw bodcw
rozpraszajcych jest znacznie zminimalizowany. Osignity w takich warunkach poziom
koncentracji trudno utrzyma podczas pracy w zespole klasowym, a szczeglnie kiedy dochodzi
sytuacja stresowa np. rozwizanie trudnego zadania matematycznego czy te sprawdzian
wiadomoci. Dlatego przeprowadzono wrd nauczycieli i rodzicw ankiet nt. moliwoci uczniw
w zakresie koncentracji uwagi, przed rozpoczciem i po zakoczeniu dziaa projektowych. Analiza
danych z ankiet potwierdza wzrost koncentracji uwagi u uczniw.
12
Terapia EEG Biofeedback w Polsce funkcjonuje od ponad 10 lat. Jest coraz powszechniej
stosowana w rnych dziedzinach ycia. Zanim trafia jako jedna z metod terapii pedagogicznej
do szk i poradni psychologiczno-pedagogicznych, bya (i jest nadal) z powodzeniem stosowana
przez grupy spoeczne i zawodowe, ktrych codzienne funkcjonowanie wymaga zwikszonej
koncentracji uwagi, skutecznego dziaania w stresie, szybkiego podejmowania trafnych decyzji itp.
Z metody korzystaj wic w coraz szerszym zakresie m.in. biznesmeni, aktorzy, sportowcy, piloci
lotniczy.
Dotychczas nikt w naszym kraju nie przeprowadzi naukowych bada, ktre wskazywayby
konkretne i mierzalne efekty dziaania treningw EEG Biofeedback. Jednak coraz szersze
zastosowanie tej metody w rnych dziedzinach ycia moe by potwierdzeniem jej skutecznoci.
wiadcz o tym liczne pozytywne opinie terapeutw, pacjentw, rodzicw, nauczycieli oraz
rodowisk korzystajcych z tej terapii.
Bibliografia:1. Pakszys Michaela, Materiay szkoleniowe do terapii EEG Biofeedback, EEG Instytut, Warszawa 2007, 2008.2. Thompson Michael, Thompson Lidia, Neurofeedback. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji psychofizjologii stosowanej, Wydawnictwo
Biomed Neurotechnologie, Wrocaw 2012.3. Walsh Kevin, Darby David, Neuropsychologia kliniczna Walsha, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp. z o.o., Gdask 2008.
13
-
W naszej placwce terapi obejmuje si gwnie uczniw z upoledzeniem umysowym
w stopniu lekkim, w wieku od 7 do 24 roku ycia. Zajcia prowadzone s indywidualnie,
w wymiarze jednej godziny tygodniowo dla kadego ucznia, przez cay rok szkolny. U uczniw
uczestniczcych w zajciach terapeutycznych najczciej diagnozowanymi trudnociami s:
- nadpobudliwo psychoruchowa,
- bierno i zahamowanie aktywnoci,
- agresja (sowna i fizyczna),
- zaburzenia w obrbie procesw poznawczych m.in. koncentracji uwagi, pamici, mylenia,
- trudnoci w uczeniu si (czytanie, pisanie, liczenie).
W roku szkolnym 2009/2010 terapia EEG Biofeedback zostaa wczona do realizowanego w naszej
szkole projektu Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe
wdroenie innowacji programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej. Celem oglnym
projektu bya poprawa jakoci ksztacenia uczniw z upoledzeniem umysowym w stopniu
lekkim, poprzez modyfikacj i wdroenie programw nauczania z przedmiotu matematyka
w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole zawodowej.
Jednym z celw szczegowych byo upowszechnienie informacji na temat moliwoci
wykorzystania nowoczesnych metod diagnozy i terapii ucznia niepenosprawnego tj. EEG
Biofeedback, TOMATIS, Integracja Sensoryczna. Zakadano rwnie, e prowadzone w ramach
projektu zajcia terapeutyczne przyczyni si do podniesienia efektywnoci i jakoci ksztacenia
z zakresu matematyki poprzez m.in. wzrost koncentracji uwagi u uczniw objtych w/w terapiami.
Realizacja tych zamierze pozwoliaby te w szerszym zakresie wykorzysta pozyskany przez szko
sprzt terapeutyczny.
W czasie trwania projektu zrealizowano dodatkowo (poza ramowym planem nauczania)
3x360 godz. terapii EEG Biofeedback, z ktrych skorzystao 12 uczniw. Przeprowadzone badania
testowe wskazuj, e poziom koncentracji uwagi u uczniw korzystajcych z terapii wzrs o 31%.
Instytut EEG opracowa dwa testy badajce moliwoci w zakresie koncentracji uwagi,
ktrym bada si osob przed rozpoczciem oraz po zakoczeniu terapii. Na podstawie otrzymanych
wynikw, porwnujc pomiar pocztkowy z pomiarem kocowym, wnioskuje si o tym jak proces
treningowy wpyn na moliwoci w zakresie koncentracji uwagi.
Naley przy tym doda, i sam trening jak i dokonywanie pomiarw odbywa si zawsze
w warunkach laboratoryjnych: podczas zaj w gabinecie znajduje si tylko osoba trenujca
i terapeuta, panuje cisza, przyjazna atmosfera pozbawiona napi, dopyw bodcw
rozpraszajcych jest znacznie zminimalizowany. Osignity w takich warunkach poziom
koncentracji trudno utrzyma podczas pracy w zespole klasowym, a szczeglnie kiedy dochodzi
sytuacja stresowa np. rozwizanie trudnego zadania matematycznego czy te sprawdzian
wiadomoci. Dlatego przeprowadzono wrd nauczycieli i rodzicw ankiet nt. moliwoci uczniw
w zakresie koncentracji uwagi, przed rozpoczciem i po zakoczeniu dziaa projektowych. Analiza
danych z ankiet potwierdza wzrost koncentracji uwagi u uczniw.
12
Terapia EEG Biofeedback w Polsce funkcjonuje od ponad 10 lat. Jest coraz powszechniej
stosowana w rnych dziedzinach ycia. Zanim trafia jako jedna z metod terapii pedagogicznej
do szk i poradni psychologiczno-pedagogicznych, bya (i jest nadal) z powodzeniem stosowana
przez grupy spoeczne i zawodowe, ktrych codzienne funkcjonowanie wymaga zwikszonej
koncentracji uwagi, skutecznego dziaania w stresie, szybkiego podejmowania trafnych decyzji itp.
Z metody korzystaj wic w coraz szerszym zakresie m.in. biznesmeni, aktorzy, sportowcy, piloci
lotniczy.
Dotychczas nikt w naszym kraju nie przeprowadzi naukowych bada, ktre wskazywayby
konkretne i mierzalne efekty dziaania treningw EEG Biofeedback. Jednak coraz szersze
zastosowanie tej metody w rnych dziedzinach ycia moe by potwierdzeniem jej skutecznoci.
wiadcz o tym liczne pozytywne opinie terapeutw, pacjentw, rodzicw, nauczycieli oraz
rodowisk korzystajcych z tej terapii.
Bibliografia:1. Pakszys Michaela, Materiay szkoleniowe do terapii EEG Biofeedback, EEG Instytut, Warszawa 2007, 2008.2. Thompson Michael, Thompson Lidia, Neurofeedback. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji psychofizjologii stosowanej, Wydawnictwo
Biomed Neurotechnologie, Wrocaw 2012.3. Walsh Kevin, Darby David, Neuropsychologia kliniczna Walsha, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp. z o.o., Gdask 2008.
13
-
3. Gry dydaktyczne na lekcjachmatematyki przez zabaw do wiedzy.
Realizujc projekt matematyczny Matematyka inaczej w duej mierze skupilimy si
na wykorzystaniu gier dydaktycznych jako jednej z metod aktywizujcych.
W literaturze moemy spotka rne definicje gier i zabaw:
- Zabawa dydaktyczna to zabawa, ktra bazuje na podstawowej funkcji psychiki dziecka,
na potrzebie zabawy wywiera wiadomie wpyw na jego czynnoci umysowe (E. Talarczyk, Zbir
gier i zabaw matematycznych, Warszawa 1985).
- Zabawa dydaktyczna to taka zabawa, ktra prowadzi z reguy do rozwizania jakiego
zaoonego w niej zadania. Natomiast gra dydaktyczna to odmiana zabawy polegajca
na respektowaniu ustalonych cile regu i wymagajca wysiku mylowego (W. Oko, Sownik
pedagogiczny, PWN, Warszawa 1975).
Uczniowie z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim krtko i sabo koncentruj si
na treciach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia. Dominuje u nich mylenie
konkretnoobrazowe nad abstrakcyjnym myleniem pojciowosownym. Upoledzone jest
abstrahowanie, uoglnianie, porwnywanie oraz rozumowanie przyczynowo-skutkowe,
wnioskowanie i tworzenie poj. Kady z nas wie, jak wane s to cechy w nauczaniu nie tylko
matematyki. Dlatego tez matematyka czsto sprawia trudnoci uczniom. Konsekwencj moe by
niech do przedmiotu. Uczniowie czsto nie podejmuj dziaania mwic nie potrafi, nie
rozumiem, i tak tego nie zrobi. Brak wiary we wasne moliwoci u kadego wzbudza niech
do wysiku. Dlatego te, jak najczciej stwarzajmy przyjazn atmosfer do nauki, chwalmy kade
osignicie ucznia, nagradzajmy je, pozwlmy rwnie na samoocen co poszo mi dobrze a nad
czym musz jeszcze popracowa.
Jeli wzbudzimy zainteresowanie uczniw i ich zaangaowanie, to poow sukcesu mamy za
sob. Poniewa umys nie moe skupia si na wszystkim, mao interesujce, nudne
i emocjonalnie monotonne lekcje po prostu nie zostan zapamitane(Gordon Dryden, Jeannette
Vos, Rewolucja w uczeniu).
Ze wzgldu na wan rol jak odkrywa matematyka w nauczaniu poszukuje si rnych
form zainteresowania uczniw tym przedmiotem. Jedn z takich form s gry i zabawy. Dzieci
od najmodszych lat z przyjemnoci korzystaj z gier i zabaw, ktre s zawsze dla nich zajciem
atrakcyjnym. Gry i zabawy matematyczne rozluniaj atmosfer, rozadowuj stres i napicie,
stwarzaj przyjazny nastrj i atmosfer do nauki. Lekcje, na ktrych uczniom wydaje si,
Powiedz mi a zapomn. Poka a zapamitam. Pozwl dziaa a zrozumiem.Konfucjusz
Autor:Jadwiga Greszta
14
e si bawi sprawiaj, e matematyka zaczyna si im dobrze kojarzy, nie wspominajc ju
o najwaniejszym osigniciu nabyciu konkretnej umiejtnoci.
Oywiajc swoj lekcj, miejmy na uwadze rwnie myl Lawrencea J. Cohena (psychologa
dziecicego i terapeuty przez zabaw):
Umys chonie lepiej, jeli go zasila rnymi bodcami. Dzieci wicej wycign, kiedy im si
pozwoli rysowa, majsterkowa, piewa i gra ni wycznie sucha, pisa i czyta. Tak trzeba
postpowa nie tylko na specjalnych zajciach rysunku czy muzyki, ale na kadych zajciach
na matematyce i na historii.
Gry s uwaane za bardzo przyjemn i wysoce skuteczn metod przyswajania wiedzy. Moemy
wykorzystywa je na kadym etapie szkolnym. Uczniowie poprzez gr ucz si przestrzegania
regu, sposobw komunikowania, rozwizywania sytuacji problemowych.
Dobierajc starannie gry, wprowadzamy uczniw w tajniki matematyzowania rozmaitych sytuacji.
Wane s tu rwnie dowiadczenia logiczne i matematyczne, ktre dzieci gromadz w czasie
konstruowania i rozgrywania gier, s to np.:
- szeregowanie elementw wedug przyjtego kryterium i analizowanie uoonych ju szeregw,
- grupowanie przedmiotw w okrelony sposb,
- skadanie caoci z czci i rozkadanie caoci na czci,
- wyszukiwanie powtarzajcych si prawidowoci,
- porwnywanie zbiorw dla ustalenia rwnolicznoci,
- wyznaczanie wyniku sum, rnic, iloczynw i ilorazw.
Wszystko to sprzyja intensywnemu rozwojowi inteligencji operacyjnej, tak wanej dla odnoszenia
sukcesw w matematyce.
Jeszcze bardziej skutecznym sposobem nauki ni sama gra jest samodzielne stworzenie jej przez
uczniw, a potem wsplne rozgrywanie gry. Po zakoczeniu dziau programowego jako
podsumowanie, moemy przygotowa wskazwki, materiay do wykorzystania przez uczniw.
Takimi grami mog by domina matematyczne o rnej tematyce np.: klasyfikacja czworoktw,
kty i ich rodzaje, pola powierzchni i obwody figur paskich, potgi o wykadnikach naturalnych,
pierwiastki drugiego i trzeciego stopnia. Gr zawsze mona poczy z zadaniami zamknitymi
lub otwartymi o danej tematyce. Dopasowujc czci domina, poprzedzajmy t czynno
obliczeniami, moe by to praca w parach lub wikszej grupie uczniw. Inwencja zaley od nas,
nauczycieli. Kad gr moemy wykorzysta na wiele sposobw. Zacznijmy tylko, a pomysy same
wpadn nam do gowy.
15
-
3. Gry dydaktyczne na lekcjachmatematyki przez zabaw do wiedzy.
Realizujc projekt matematyczny Matematyka inaczej w duej mierze skupilimy si
na wykorzystaniu gier dydaktycznych jako jednej z metod aktywizujcych.
W literaturze moemy spotka rne definicje gier i zabaw:
- Zabawa dydaktyczna to zabawa, ktra bazuje na podstawowej funkcji psychiki dziecka,
na potrzebie zabawy wywiera wiadomie wpyw na jego czynnoci umysowe (E. Talarczyk, Zbir
gier i zabaw matematycznych, Warszawa 1985).
- Zabawa dydaktyczna to taka zabawa, ktra prowadzi z reguy do rozwizania jakiego
zaoonego w niej zadania. Natomiast gra dydaktyczna to odmiana zabawy polegajca
na respektowaniu ustalonych cile regu i wymagajca wysiku mylowego (W. Oko, Sownik
pedagogiczny, PWN, Warszawa 1975).
Uczniowie z upoledzeniem umysowym w stopniu lekkim krtko i sabo koncentruj si
na treciach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia. Dominuje u nich mylenie
konkretnoobrazowe nad abstrakcyjnym myleniem pojciowosownym. Upoledzone jest
abstrahowanie, uoglnianie, porwnywanie oraz rozumowanie przyczynowo-skutkowe,
wnioskowanie i tworzenie poj. Kady z nas wie, jak wane s to cechy w nauczaniu nie tylko
matematyki. Dlatego tez matematyka czsto sprawia trudnoci uczniom. Konsekwencj moe by
niech do przedmiotu. Uczniowie czsto nie podejmuj dziaania mwic nie potrafi, nie
rozumiem, i tak tego nie zrobi. Brak wiary we wasne moliwoci u kadego wzbudza niech
do wysiku. Dlatego te, jak najczciej stwarzajmy przyjazn atmosfer do nauki, chwalmy kade
osignicie ucznia, nagradzajmy je, pozwlmy rwnie na samoocen co poszo mi dobrze a nad
czym musz jeszcze popracowa.
Jeli wzbudzimy zainteresowanie uczniw i ich zaangaowanie, to poow sukcesu mamy za
sob. Poniewa umys nie moe skupia si na wszystkim, mao interesujce, nudne
i emocjonalnie monotonne lekcje po prostu nie zostan zapamitane(Gordon Dryden, Jeannette
Vos, Rewolucja w uczeniu).
Ze wzgldu na wan rol jak odkrywa matematyka w nauczaniu poszukuje si rnych
form zainteresowania uczniw tym przedmiotem. Jedn z takich form s gry i zabawy. Dzieci
od najmodszych lat z przyjemnoci korzystaj z gier i zabaw, ktre s zawsze dla nich zajciem
atrakcyjnym. Gry i zabawy matematyczne rozluniaj atmosfer, rozadowuj stres i napicie,
stwarzaj przyjazny nastrj i atmosfer do nauki. Lekcje, na ktrych uczniom wydaje si,
Powiedz mi a zapomn. Poka a zapamitam. Pozwl dziaa a zrozumiem.Konfucjusz
Autor:Jadwiga Greszta
14
e si bawi sprawiaj, e matematyka zaczyna si im dobrze kojarzy, nie wspominajc ju
o najwaniejszym osigniciu nabyciu konkretnej umiejtnoci.
Oywiajc swoj lekcj, miejmy na uwadze rwnie myl Lawrencea J. Cohena (psychologa
dziecicego i terapeuty przez zabaw):
Umys chonie lepiej, jeli go zasila rnymi bodcami. Dzieci wicej wycign, kiedy im si
pozwoli rysowa, majsterkowa, piewa i gra ni wycznie sucha, pisa i czyta. Tak trzeba
postpowa nie tylko na specjalnych zajciach rysunku czy muzyki, ale na kadych zajciach
na matematyce i na historii.
Gry s uwaane za bardzo przyjemn i wysoce skuteczn metod przyswajania wiedzy. Moemy
wykorzystywa je na kadym etapie szkolnym. Uczniowie poprzez gr ucz si przestrzegania
regu, sposobw komunikowania, rozwizywania sytuacji problemowych.
Dobierajc starannie gry, wprowadzamy uczniw w tajniki matematyzowania rozmaitych sytuacji.
Wane s tu rwnie dowiadczenia logiczne i matematyczne, ktre dzieci gromadz w czasie
konstruowania i rozgrywania gier, s to np.:
- szeregowanie elementw wedug przyjtego kryterium i analizowanie uoonych ju szeregw,
- grupowanie przedmiotw w okrelony sposb,
- skadanie caoci z czci i rozkadanie caoci na czci,
- wyszukiwanie powtarzajcych si prawidowoci,
- porwnywanie zbiorw dla ustalenia rwnolicznoci,
- wyznaczanie wyniku sum, rnic, iloczynw i ilorazw.
Wszystko to sprzyja intensywnemu rozwojowi inteligencji operacyjnej, tak wanej dla odnoszenia
sukcesw w matematyce.
Jeszcze bardziej skutecznym sposobem nauki ni sama gra jest samodzielne stworzenie jej przez
uczniw, a potem wsplne rozgrywanie gry. Po zakoczeniu dziau programowego jako
podsumowanie, moemy przygotowa wskazwki, materiay do wykorzystania przez uczniw.
Takimi grami mog by domina matematyczne o rnej tematyce np.: klasyfikacja czworoktw,
kty i ich rodzaje, pola powierzchni i obwody figur paskich, potgi o wykadnikach naturalnych,
pierwiastki drugiego i trzeciego stopnia. Gr zawsze mona poczy z zadaniami zamknitymi
lub otwartymi o danej tematyce. Dopasowujc czci domina, poprzedzajmy t czynno
obliczeniami, moe by to praca w parach lub wikszej grupie uczniw. Inwencja zaley od nas,
nauczycieli. Kad gr moemy wykorzysta na wiele sposobw. Zacznijmy tylko, a pomysy same
wpadn nam do gowy.
15
-
Ponadto pracujc w ten sposb moemy wpywa na wiele zmysw jednoczenie.
Uczniowie s zaangaowani czynnie, zapamituj na duej - Piramida zapamitywania Dale'a.
Rysunek 3.1. Stoek Dale'a.
W tabeli na kolejnej stronie przedstawiam propozycje tematw lekcyjnych z wykorzystaniem gier
dydaktycznych.
16
Tabela 2.1.
17
-
Ponadto pracujc w ten sposb moemy wpywa na wiele zmysw jednoczenie.
Uczniowie s zaangaowani czynnie, zapamituj na duej - Piramida zapamitywania Dale'a.
Rysunek 3.1. Stoek Dale'a.
W tabeli na kolejnej stronie przedstawiam propozycje tematw lekcyjnych z wykorzystaniem gier
dydaktycznych.
16
Tabela 2.1.
17
-
W Zespole Szk Specjalnych im. UNICEF od 2012r. organizowany jest Wojewdzki Turniej Rummikub
Szkolnictwa Specjalnego, z wykorzystaniem gry Rummikub. Proponowana gra jest wietnym
narzdziem do pracy z uczniami na zajciach pozalekcyjnych. Uczy pracy zespoowej, logicznego
mylenia, daje moliwo wyboru, podejmowania wasnej decyzji co jest bardzo wane
dla uczniw z upoledzeniem w stopniu lekkim.
Zachcajmy uczniw do korzystania z gier, wykorzystujmy je na rnych poziomach
edukacyjnych. Jest to dobra metoda pracy zarwno na lekcjach wiczeniowych
jak i powtrzeniowych. Z dowiadczenia wiadomo, e uczniowie chtnie pracuj w ten sposb.
ycz wielu pomysw na wykorzystanie gier dydaktycznych zarwno podczas lekcji
jak rwnie poza nimi.
Bibliografia:1. Breaux Annette, Todd Whitaker, Jak to robi najlepsi nauczyciele, Warszawa 20112. Dryden Gordon, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Zysk i S-ka, Pozna 20033. Gruszczyk E. Kolczyska, E.Zieliska, Dziecica matematyka, WSiP, Warszawa 19974. Gruszczyk E. Kolczyska, K.Dobosz, E.Zieliska, Jak naucza dzieci sztuki konstruowania gier?, WSiP, Warszawa 19965. Merrill Harmin, Duch klasy, Warszawa 20086. Mikrut, J.Wyczesany, Elementy metodyki nauczania pocztkowego dzieci upoledzonych umysowo Wydawnictwo WSP, Krakw 19987. Oko W., Sownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 19758. Talarczyk E., Zbir gier i zabaw matematycznych, Warszawa 1985
18
4. Metoda Tomatisa w ksztaceniu proceswpoznawczych w pracy z dziemio specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc Metody Tomatisa oparta jest na pracach
francuskiego otolaryngologa i foniatry Alfreda Tomatisa. W literaturze przedmiotu metoda ta znana
jest rwnie jako trening uwagi suchowej, stymulacja suchowa lub trening audio-psycho-
lingwistyczny.
Podstawowym jej celem jest usprawnienie funkcji suchowych przez co nastpuje poprawa
koncentracji, jakoci uczenia si, zdolnoci jzykowych, komunikacyjnych, zwikszenie
kreatywnoci oraz poprawa jakoci zachowa spoecznych.
Metoda Tomatisa okazaa si bardzo skuteczna w terapii dzieci z problemami szkolnymi typu:
- zaburzenia uwagi,
- mowy, koncentracji,
- dysleksja,
- trudnoci z czytaniem i pisaniem,
- konieczno powtarzania polece,
- ubogie sownictwo,
- niewyrane pismo,
- mylenie strony prawej i lewej,
- bdna interpretacja pyta,
- mczliwo,
- nadwraliwo emocjonalna,
- stany depresyjne,
- brak wiary w siebie.
Zastosowanie tej metody przynioso rwnie zadowalajce efekty w przypadku dzieci
z problemami koordynacji sensomotorycznej.
Rozwinita i opracowana przez A. Tomatisa metoda stymulacji suchowej opiera si na wielu
zaoeniach teoretycznych dotyczcych rozmaitych funkcji ucha i ich powiza z gosem.
Istotne funkcje ucha wykraczaj daleko poza zwyke syszenie. Ogromnie wan rol jak
spenia ucho, to rola nadzorcza i przekanikowa. Cz ucha wewntrznego funkcjonuje jako
swoisty kontroler zmysu rwnowagi, koordynacji ruchowej oraz napicia miniowego.
To od niego zaley prawidowy rozwj orientacji przestrzennej.
Tomatis udowodni, e ucho ludzkie posiadajc zwizek z caym ciaem ze wzgldu
na poczenia nerwowe ma swj udzia niemal we wszystkim co odczuwamy. Wpywa na nasz
nastrj, poziom energii, na to jak postrzegamy otoczenie, jak reagujemy, jak si zachowujemy itp.
Autor:Jolanta Pazin
19
-
W Zespole Szk Specjalnych im. UNICEF od 2012r. organizowany jest Wojewdzki Turniej Rummikub
Szkolnictwa Specjalnego, z wykorzystaniem gry Rummikub. Proponowana gra jest wietnym
narzdziem do pracy z uczniami na zajciach pozalekcyjnych. Uczy pracy zespoowej, logicznego
mylenia, daje moliwo wyboru, podejmowania wasnej decyzji co jest bardzo wane
dla uczniw z upoledzeniem w stopniu lekkim.
Zachcajmy uczniw do korzystania z gier, wykorzystujmy je na rnych poziomach
edukacyjnych. Jest to dobra metoda pracy zarwno na lekcjach wiczeniowych
jak i powtrzeniowych. Z dowiadczenia wiadomo, e uczniowie chtnie pracuj w ten sposb.
ycz wielu pomysw na wykorzystanie gier dydaktycznych zarwno podczas lekcji
jak rwnie poza nimi.
Bibliografia:1. Breaux Annette, Todd Whitaker, Jak to robi najlepsi nauczyciele, Warszawa 20112. Dryden Gordon, Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu, Zysk i S-ka, Pozna 20033. Gruszczyk E. Kolczyska, E.Zieliska, Dziecica matematyka, WSiP, Warszawa 19974. Gruszczyk E. Kolczyska, K.Dobosz, E.Zieliska, Jak naucza dzieci sztuki konstruowania gier?, WSiP, Warszawa 19965. Merrill Harmin, Duch klasy, Warszawa 20086. Mikrut, J.Wyczesany, Elementy metodyki nauczania pocztkowego dzieci upoledzonych umysowo Wydawnictwo WSP, Krakw 19987. Oko W., Sownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 19758. Talarczyk E., Zbir gier i zabaw matematycznych, Warszawa 1985
18
4. Metoda Tomatisa w ksztaceniu proceswpoznawczych w pracy z dziemio specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc Metody Tomatisa oparta jest na pracach
francuskiego otolaryngologa i foniatry Alfreda Tomatisa. W literaturze przedmiotu metoda ta znana
jest rwnie jako trening uwagi suchowej, stymulacja suchowa lub trening audio-psycho-
lingwistyczny.
Podstawowym jej celem jest usprawnienie funkcji suchowych przez co nastpuje poprawa
koncentracji, jakoci uczenia si, zdolnoci jzykowych, komunikacyjnych, zwikszenie
kreatywnoci oraz poprawa jakoci zachowa spoecznych.
Metoda Tomatisa okazaa si bardzo skuteczna w terapii dzieci z problemami szkolnymi typu:
- zaburzenia uwagi,
- mowy, koncentracji,
- dysleksja,
- trudnoci z czytaniem i pisaniem,
- konieczno powtarzania polece,
- ubogie sownictwo,
- niewyrane pismo,
- mylenie strony prawej i lewej,
- bdna interpretacja pyta,
- mczliwo,
- nadwraliwo emocjonalna,
- stany depresyjne,
- brak wiary w siebie.
Zastosowanie tej metody przynioso rwnie zadowalajce efekty w przypadku dzieci
z problemami koordynacji sensomotorycznej.
Rozwinita i opracowana przez A. Tomatisa metoda stymulacji suchowej opiera si na wielu
zaoeniach teoretycznych dotyczcych rozmaitych funkcji ucha i ich powiza z gosem.
Istotne funkcje ucha wykraczaj daleko poza zwyke syszenie. Ogromnie wan rol jak
spenia ucho, to rola nadzorcza i przekanikowa. Cz ucha wewntrznego funkcjonuje jako
swoisty kontroler zmysu rwnowagi, koordynacji ruchowej oraz napicia miniowego.
To od niego zaley prawidowy rozwj orientacji przestrzennej.
Tomatis udowodni, e ucho ludzkie posiadajc zwizek z caym ciaem ze wzgldu
na poczenia nerwowe ma swj udzia niemal we wszystkim co odczuwamy. Wpywa na nasz
nastrj, poziom energii, na to jak postrzegamy otoczenie, jak reagujemy, jak si zachowujemy itp.
Autor:Jolanta Pazin
19
-
Jest w pewnym sensie dynamem dostarczajcym energii naszemu mzgowi.
Alfred Tomatis powiedzia: Ucho nie jest stworzone wycznie do suchania. Ucho stworzone
jest do pobudzania mzgu i ciaa.
Suchanie pewnego rodzaju dwikw dziaa pobudzajco na mzg. Tomatis uwaa,
i szczeglnie korzystne dla naszego organizmu s dwiki zawierajce w swoim widmie duo
skadowych o wysokiej czstotliwoci, poniewa takie dwiki dostarczaj mzgowi najwicej
energii, uaktywniaj pami, likwiduj zmczenie, przypieszaj procesy zwizane z uczeniem si.
Dwiki te s czsto okrelane mianem dwikw pobudzajcych.
Tomatis zauway, e gdy nasz mzg jest dobrze naadowany, to koncentracja, organizacja,
zapamitywanie, nauka, nawet przez duszy okres czasu, przychodz prawie bez wysiku.
Suchanie odpowiedniej muzyki ma rwnie wpyw na przyswajanie sobie umiejtnoci czytania,
pisania, a nawet na postaw ciaa, koordynacj ruchw i stany emocjonalne.
Wan rol w ksztaceniu uwagi, spostrzegawczoci, pamici oraz umiejtnoci
analizowania, syntetyzowania i porwnywania odgrywa aktywne suchanie. Poczenie suchania
muzyki z ruchem rozwija orientacj przestrzenn, ksztaci si umiejtno kontroli ruchu
i koordynacj wzrokowo-ruchow. Poprzez werbalizacj wyobrae powstaych pod wpywem
suchania muzyki rozwija si umiejtno mowy, pisania, czytania, wzbogaca si te sownictwo.
W latach 1972-1992 przeprowadzono wiele bada, ktre wykazay, e suchanie muzyki
wspomaga czytanie, nauk jzykw obcych, matematyk, poprawia samoocen, kreatywno,
rozwija zdolnoci percepcyjno-motoryczne, psychosomatyczne oraz kompetencje spoeczne.
Klasyczna muzyka wzmacnia pami, wyobrani przestrzenn, rozumowanie, logik.
Badania wykazuj, e suchanie muzyki instrumentalnej we wczesnym dziecistwie wspiera
rozwj zdolnoci matematycznych. Muzyka ulepsza i utrwala proces zapamitywania, poniewa
stymuluje ukad limbiczny, ktry jest emocjonalnym centrum mzgu i ma cisy zwizek z uczeniem
si.
Trening uwagi suchowej w formie opracowanej przez Tomatisa, ma na celu wywiczenie
i usprawnienie zdolnoci suchania w sposb efektywny i zorganizowany.
Polega na systematycznym odsuchiwaniu zaplanowanego stosownie do diagnozy
programu muzycznego. Wykorzystywana jest gwnie muzyka instrumentalna zaczerpnita
z utworw Mozarta i muzyka wokalna z choraw gregoriaskich. W wikszoci jest to materia
wstpnie przetworzony; tzn. np. wstpnie przefiltrowany, wzbogacony w pewne pasma
czstotliwoci lub skondensowany.
Dalsza obrbka materiau suchowego dokonywana jest przy pomocy tzw. elektronicznego
ucha, ktre jest modelem ucha ludzkiego. Elektroniczne ucho umoliwia wiczenie
mechanizmw akomodacyjnych ucha rodkowego. Tej mikrogimnastyce mini ucha rodkowego
suy funkcja opniania, wyprzedzania, bramkowania oraz balans i filtrowanie. Materia
dwikowy podawany jest przez specjalne suchawki, gdzie dwiki przekazywane s drog
powietrzn i drog kostn. Program stymulacji obejmuje zazwyczaj od 60 do 120 seansw
20
przeprowadzonych w trzech sesjach.
Wan rol w procesie suchania odgrywa tzw. lateralizacja suchowa. Prawe ucho sucha
w nieco inny sposb ni ucho lewe. Wynika to z faktu, i prawa i lewa pkula naszego mzgu
zawiaduj innymi umiejtnociami. Lewa pkula nazywana jest racjonaln. W niej znajduj si
orodki mowy. Prawa pkula jest zwana emocjonaln i niewerbaln. Odpowiada za ujmowanie
poj caociowo, wyobrani przestrzenn, percepcj muzyki oraz za procesy emocjonalne.
Wedug Tomatisa prawidow, fizjologiczn lateralizacj jest lateralizacja prawouszna.
U osb, u ktrych stwierdza si zaburzenia uwagi suchowej i lateralizacji suchowej, istnieje
moliwo ich poprawienia poprzez wywiczenie ucha.
Terapia w pozytywny sposb oddziaywuje na sfery; suchow, psychiczn, lingwistyczn
(jzykow) poprawiajc jako komunikowania si z otoczeniem. Wpywa na popraw koncentracji
uwagi. Po zastosowaniu w terapii Metody Tomatisa u dzieci, zapamitywanie jest szybsze
i trwalsze, uczenie si jest skuteczniejsze.
Metoda Tomatisa to metoda usprawniania czynnego suchania. Osoba objta terapi
za pomoc Metody Tomatisa uczy si sucha aktywnie, aby by wiadomym odbieranych
bodcw suchowych, popenianych bdw oraz przyjmowa prawidowe wzorce podawane przez
terapeut.
W 2007 roku Zesp Szk Specjalnych im. UNICEF w Rzeszowie otrzyma nowe urzdzenie
terapeutyczne do prowadzenia terapii Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc metody
Tomatisa. Sprzt zosta przekazany przez MEN w ramach projektu Zakup nowoczesnego sprztu
uatwiajcego ksztacenie uczniw ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Od listopada 2009 roku do lutego 2014 roku w placwce by realizowany projekt edukacyjny
Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe wdroenie innowacji
programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej. Celem projektu bya poprawa
poziomu funkcjonowania intelektualnego i spoecznego uczniw ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi wykorzystujc nowoczesne metody diagnozy i terapii ucznia niepenosprawnego tj.
midzy innymi Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc Metody Tomatisa.
Terapia Metod Tomatisa skierowana bya do dzieci i modziey, u ktrych zostay
zdiagnozowane:
- nadpobudliwo psychoruchowa, w tym ADHD,
- deficyty w sferze funkcji poznawczych, m.in.: dysleksja, dysgrafia, dysortografia,
- zaburzenia w rozwoju mowy,
- zaburzenia gosu,
- autyzm,
- problemy szkolne.
21
-
Jest w pewnym sensie dynamem dostarczajcym energii naszemu mzgowi.
Alfred Tomatis powiedzia: Ucho nie jest stworzone wycznie do suchania. Ucho stworzone
jest do pobudzania mzgu i ciaa.
Suchanie pewnego rodzaju dwikw dziaa pobudzajco na mzg. Tomatis uwaa,
i szczeglnie korzystne dla naszego organizmu s dwiki zawierajce w swoim widmie duo
skadowych o wysokiej czstotliwoci, poniewa takie dwiki dostarczaj mzgowi najwicej
energii, uaktywniaj pami, likwiduj zmczenie, przypieszaj procesy zwizane z uczeniem si.
Dwiki te s czsto okrelane mianem dwikw pobudzajcych.
Tomatis zauway, e gdy nasz mzg jest dobrze naadowany, to koncentracja, organizacja,
zapamitywanie, nauka, nawet przez duszy okres czasu, przychodz prawie bez wysiku.
Suchanie odpowiedniej muzyki ma rwnie wpyw na przyswajanie sobie umiejtnoci czytania,
pisania, a nawet na postaw ciaa, koordynacj ruchw i stany emocjonalne.
Wan rol w ksztaceniu uwagi, spostrzegawczoci, pamici oraz umiejtnoci
analizowania, syntetyzowania i porwnywania odgrywa aktywne suchanie. Poczenie suchania
muzyki z ruchem rozwija orientacj przestrzenn, ksztaci si umiejtno kontroli ruchu
i koordynacj wzrokowo-ruchow. Poprzez werbalizacj wyobrae powstaych pod wpywem
suchania muzyki rozwija si umiejtno mowy, pisania, czytania, wzbogaca si te sownictwo.
W latach 1972-1992 przeprowadzono wiele bada, ktre wykazay, e suchanie muzyki
wspomaga czytanie, nauk jzykw obcych, matematyk, poprawia samoocen, kreatywno,
rozwija zdolnoci percepcyjno-motoryczne, psychosomatyczne oraz kompetencje spoeczne.
Klasyczna muzyka wzmacnia pami, wyobrani przestrzenn, rozumowanie, logik.
Badania wykazuj, e suchanie muzyki instrumentalnej we wczesnym dziecistwie wspiera
rozwj zdolnoci matematycznych. Muzyka ulepsza i utrwala proces zapamitywania, poniewa
stymuluje ukad limbiczny, ktry jest emocjonalnym centrum mzgu i ma cisy zwizek z uczeniem
si.
Trening uwagi suchowej w formie opracowanej przez Tomatisa, ma na celu wywiczenie
i usprawnienie zdolnoci suchania w sposb efektywny i zorganizowany.
Polega na systematycznym odsuchiwaniu zaplanowanego stosownie do diagnozy
programu muzycznego. Wykorzystywana jest gwnie muzyka instrumentalna zaczerpnita
z utworw Mozarta i muzyka wokalna z choraw gregoriaskich. W wikszoci jest to materia
wstpnie przetworzony; tzn. np. wstpnie przefiltrowany, wzbogacony w pewne pasma
czstotliwoci lub skondensowany.
Dalsza obrbka materiau suchowego dokonywana jest przy pomocy tzw. elektronicznego
ucha, ktre jest modelem ucha ludzkiego. Elektroniczne ucho umoliwia wiczenie
mechanizmw akomodacyjnych ucha rodkowego. Tej mikrogimnastyce mini ucha rodkowego
suy funkcja opniania, wyprzedzania, bramkowania oraz balans i filtrowanie. Materia
dwikowy podawany jest przez specjalne suchawki, gdzie dwiki przekazywane s drog
powietrzn i drog kostn. Program stymulacji obejmuje zazwyczaj od 60 do 120 seansw
20
przeprowadzonych w trzech sesjach.
Wan rol w procesie suchania odgrywa tzw. lateralizacja suchowa. Prawe ucho sucha
w nieco inny sposb ni ucho lewe. Wynika to z faktu, i prawa i lewa pkula naszego mzgu
zawiaduj innymi umiejtnociami. Lewa pkula nazywana jest racjonaln. W niej znajduj si
orodki mowy. Prawa pkula jest zwana emocjonaln i niewerbaln. Odpowiada za ujmowanie
poj caociowo, wyobrani przestrzenn, percepcj muzyki oraz za procesy emocjonalne.
Wedug Tomatisa prawidow, fizjologiczn lateralizacj jest lateralizacja prawouszna.
U osb, u ktrych stwierdza si zaburzenia uwagi suchowej i lateralizacji suchowej, istnieje
moliwo ich poprawienia poprzez wywiczenie ucha.
Terapia w pozytywny sposb oddziaywuje na sfery; suchow, psychiczn, lingwistyczn
(jzykow) poprawiajc jako komunikowania si z otoczeniem. Wpywa na popraw koncentracji
uwagi. Po zastosowaniu w terapii Metody Tomatisa u dzieci, zapamitywanie jest szybsze
i trwalsze, uczenie si jest skuteczniejsze.
Metoda Tomatisa to metoda usprawniania czynnego suchania. Osoba objta terapi
za pomoc Metody Tomatisa uczy si sucha aktywnie, aby by wiadomym odbieranych
bodcw suchowych, popenianych bdw oraz przyjmowa prawidowe wzorce podawane przez
terapeut.
W 2007 roku Zesp Szk Specjalnych im. UNICEF w Rzeszowie otrzyma nowe urzdzenie
terapeutyczne do prowadzenia terapii Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc metody
Tomatisa. Sprzt zosta przekazany przez MEN w ramach projektu Zakup nowoczesnego sprztu
uatwiajcego ksztacenie uczniw ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Od listopada 2009 roku do lutego 2014 roku w placwce by realizowany projekt edukacyjny
Matematyka inaczej dla uczniw i nauczycieli opracowanie i pilotaowe wdroenie innowacji
programowej do nauczania matematyki w szkole specjalnej. Celem projektu bya poprawa
poziomu funkcjonowania intelektualnego i spoecznego uczniw ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi wykorzystujc nowoczesne metody diagnozy i terapii ucznia niepenosprawnego tj.
midzy innymi Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc Metody Tomatisa.
Terapia Metod Tomatisa skierowana bya do dzieci i modziey, u ktrych zostay
zdiagnozowane:
- nadpobudliwo psychoruchowa, w tym ADHD,
- deficyty w sferze funkcji poznawczych, m.in.: dysleksja, dysgrafia, dysortografia,
- zaburzenia w rozwoju mowy,
- zaburzenia gosu,
- autyzm,
- problemy szkolne.
21
-
Zajciami terapii Metod Tomatisa objci byli uczniowie niepenosprawni klas Szkoy Podstawowej,
Gimnazjum oraz Zasadniczej Szkoy Zawodowej uczszczajcy do Zespou Szk Specjalnych
im. UNICEF w Rzeszowie.
Na podstawie informacji uzyskanych z analizy dokumentacji uczniw, z wywiadu
z rodzicami uczniw oraz przeprowadzonego Testu uwagi i lateralizacji suchowej Efekt
Tomatisa opracowano indywidualne programy terapeutyczne, ktre systematycznie byy
realizowane przez cay rok szkolny.
W terapii wzio udzia 13 uczniw z Szkoy Podstawowej, 13 uczniw z Gimnazjum
i 12 uczniw z Zasadniczej Szkoy Zawodowej. cznie w terapii uczestniczyo 38 uczniw.
W czasie sesji Treningu uwagi suchowej prowadzone byy zajcia stolikowe zgodnie
z zasadami terapii Tomatis. Uczniowie wiczyli dodatkowo inne zaburzone funkcje jak np. pami,
sprawno manualna itp. Rezultaty treningu byy sprawdzane kadorazowo w kolejnych badaniach
po zakoczeniu sesji. Przykadowe wykresy krzywych Testu uwagi i lateralizacji suchowej u ucznia
na pocztku oraz po trzech sesjach terapii znajduj si poniej.
22
Wykres 4.1. Idealna krzywa uwagi suchowej
Wykres 4.2. Test uwagi i lateralizacji suchowej pocztek terapii
Wykres 4.3. Test uwagi i lateralizacji suchowej badanie po trzech sesjach treningu Metod Tomatisa
Bibliografia1. Akademia nauki, Muzyka a mylenie, www.akn.pl 2. Boena Odowska-Szlachcic, Beata Mierzejewska, Wzrok i such zmysy wiodce w uczeniu si w aspekcie integracji sensoryczne,
Wyd. Harmonia, Gdask 20133. Centrum Terapii PROMITIS, Trening uwagi suchowej metoda prof. A. Tomatisa, www.centrum-terapii.pl/tomatis-warszawa4. Efekt Tomatisa - przewodnik po metodzie treningu suchowego, www.niegrzecznedzieci.org.pl/asperger/terapia/trening-suchowy-tomatisa5. Wasne materiay szkoleniowe, Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc metody Tomatisa, Instytut Fizjologii i Patologii Suchu,
Warszawa
23
Analizujc te wykresy krzywych w Tecie uwagi i lateralizacji suchowej przeprowadzonym
na pocztku i na kocu terapii zauwaa si korzystne zmiany w przebiegu krzywej kostnej i krzywej
powietrznej w obu uszach oraz w ich relacjach.
Zmiany w strefie i tzn. do 1000 Hz wiadcz o regulacji funkcji bdnika i niweluj problemy
z rwnowag ciaa, koordynacj ruchw i niepewnoci w obrbie duej motoryki. Wskazuj
rwnie na popraw w zakresie rozrniania stron lewa prawa oraz w orientacji w przestrzeni.
To rwnie wiczenie umysu praktycznego.
Zmiany w strefie II tzn. do 3000 Hz ukazuj popraw w pokonywaniu trudnoci szkolnych jak
np. problemy z czytaniem, pisaniem czy z koncentracj uwagi.
Zmiany w strefie III tzn. do 8000 Hz wskazuj na wzbudzenie wikszej kreatywnoci,
otwarcie si na wiat zewntrzny, wzrost energii i motywacji do dziaania, a otwarcie dyskryminacji
wiadczy o poprawie umiejtnoci czytania i zapamitywania treci.
Widoczny jest prawidowy kierunek zmian lateralizacja prawouszna. Na podstawie analizy
wykresw krzywych w Tecie uwagi i lateralizacji suchowej z przeprowadzonych kadorazowo
po sesji bada oraz zestawienia badania pocztkowego i kocowego wszystkich uczestnikw
terapii zauwaa si korzystn zmian w przebiegu krzywej kostnej i krzywej powietrznej w obu
uszach oraz w ich relacjach u wikszoci uczestnikw terapii. Rwnie uczniowie zauwayli dobre
strony uczestnictwa w zajciach. Potrafi lepiej skupi si na zajciach szkolnych, wyciszaj si.
Poprawia si percepcja suchowa.
Przebieg zmian zachodzcych w percepcji suchowej u poszczeglnych uczniw widoczny
jest na wykresach Testu uwagi i lateralizacji suchowej w poszczeglnych badaniach,
zamieszczonych w indywidualnych teczkach uczniw.
-
Zajciami terapii Metod Tomatisa objci byli uczniowie niepenosprawni klas Szkoy Podstawowej,
Gimnazjum oraz Zasadniczej Szkoy Zawodowej uczszczajcy do Zespou Szk Specjalnych
im. UNICEF w Rzeszowie.
Na podstawie informacji uzyskanych z analizy dokumentacji uczniw, z wywiadu
z rodzicami uczniw oraz przeprowadzonego Testu uwagi i lateralizacji suchowej Efekt
Tomatisa opracowano indywidualne programy terapeutyczne, ktre systematycznie byy
realizowane przez cay rok szkolny.
W terapii wzio udzia 13 uczniw z Szkoy Podstawowej, 13 uczniw z Gimnazjum
i 12 uczniw z Zasadniczej Szkoy Zawodowej. cznie w terapii uczestniczyo 38 uczniw.
W czasie sesji Treningu uwagi suchowej prowadzone byy zajcia stolikowe zgodnie
z zasadami terapii Tomatis. Uczniowie wiczyli dodatkowo inne zaburzone funkcje jak np. pami,
sprawno manualna itp. Rezultaty treningu byy sprawdzane kadorazowo w kolejnych badaniach
po zakoczeniu sesji. Przykadowe wykresy krzywych Testu uwagi i lateralizacji suchowej u ucznia
na pocztku oraz po trzech sesjach terapii znajduj si poniej.
22
Wykres 4.1. Idealna krzywa uwagi suchowej
Wykres 4.2. Test uwagi i lateralizacji suchowej pocztek terapii
Wykres 4.3. Test uwagi i lateralizacji suchowej badanie po trzech sesjach treningu Metod Tomatisa
Bibliografia1. Akademia nauki, Muzyka a mylenie, www.akn.pl 2. Boena Odowska-Szlachcic, Beata Mierzejewska, Wzrok i such zmysy wiodce w uczeniu si w aspekcie integracji sensoryczne,
Wyd. Harmonia, Gdask 20133. Centrum Terapii PROMITIS, Trening uwagi suchowej metoda prof. A. Tomatisa, www.centrum-terapii.pl/tomatis-warszawa4. Efekt Tomatisa - przewodnik po metodzie treningu suchowego, www.niegrzecznedzieci.org.pl/asperger/terapia/trening-suchowy-tomatisa5. Wasne materiay szkoleniowe, Stymulacja audio-psycho-lingwistyczna za pomoc metody Tomatisa, Instytut Fizjologii i Patologii Suchu,
Warszawa
23
Analizujc te wykresy krzywych w Tecie uwagi i lateralizacji suchowej przeprowadzonym
na pocztku i na kocu terapii zauwaa si korzystne zmiany w przebiegu krzywej kostnej i krzywej
powietrznej w obu uszach oraz w ich relacjach.
Zmiany w strefie i tzn. do 1000 Hz wiadcz o regulacji funkcji bdnika i niweluj problemy
z rwnowag ciaa, koordynacj ruchw i niepewnoci w obrbie duej motoryki. Wskazuj
rwnie na popraw w zakresie rozrniania stron lewa prawa oraz w orientacji w przestrzeni.
To rwnie wiczenie umysu praktycznego.
Zmiany w strefie II tzn. do 3000 Hz ukazuj popraw w pokonywaniu trudnoci szkolnych jak
np. problemy z czytaniem, pisaniem czy z koncentracj uwagi.
Zmiany w strefie III tzn. do 8000 Hz wskazuj na wzbudzenie wikszej kreatywnoci,
otwarcie si na wiat zewntrzny, wzrost energii i motywacji do dziaania, a otwarcie dyskryminacji
wiadczy o poprawie umiejtnoci czytania i zapamitywania treci.
Widoczny jest prawidowy kierunek zmian lateralizacja prawouszna. Na podstawie analizy
wykresw krzywych w Tecie uwagi i lateralizacji suchowej z przeprowadzonych kadorazowo
po sesji bada oraz zestawienia badania pocztkowego i kocowego wszystkich uczestnikw
terapii zauwaa si korzystn zmian w przebiegu krzywej kostnej i krzywej powietrznej w obu
uszach oraz w ich relacjach u wikszoci uczestnikw terapii. Rwnie uczniowie zauwayli dobre
strony uczestnictwa w zajciach. Potrafi lepiej skupi si na zajciach szkolnych, wyciszaj si.
Poprawia si percepcja suchowa.
Przebieg zmian zachodzcych w percepcji suchowej u poszczeglnych uczniw widoczny
jest na wykresach Testu uwagi i lateralizacji suchowej w poszczeglnych badaniach,
zamieszczonych w indywidualnych teczkach uczniw.
-
5. Aktywizujce metody nauczaniana lekcjach matematyki.
Autor:Irena Wooszyn
Metoda nauczania najoglniej rzecz biorc, to celowo i systematycznie stosowany sposb pracy
nauczyciela z uczniami, umoliwiajcy uczniom opanowanie wiedzy, nabycie umiejtnoci oraz
wykorzystanie jednych i drugich w praktyce.
Metody nauczania definiowane s i klasyfikowane na wiele sposobw. Jeli za kryterium
podziau przyjmiemy postaw nauczyciela i sposb uczenia si uczniw to metody nauczania
podzielimy na: podajce, problemowe, eksponujce, praktyczne i programowane (wg F. Szostek)
(Ilustracja nr 5.1).
Wrd nauczycieli matematyki od wielu lat propagowany by podzia metod nauczania na podajce,
poszukujce (problemowe), eksponujce i praktyczne (wg W. Nowak), ze szczegowym
wskazaniem podziau tych metod (Tabela nr 5.1). W ostatnim okresie temat aktywnoci uczniw
zosta odpowiednio wyeksponowany i wraz z problemem podmiotowoci ucznia sta si wanym
zagadnieniem dla kadego nauczyciela.
Aktywno ucznia jest dzi pojciem szeroko rozumianym. W nauczaniu matematyki
chodzioby o to, by aktywno umysowa (wewntrzna) bya pobudzana i wspomagana pewnymi
formami aktywnoci ruchowej (zewntrznej). Postawa ucznia, ktry dzi przesta by biernym
odbiorc wiedzy proponowanej przez szko, skania nas do poszukiwania metod zwikszajcych
czynny udzia uczcego si w zajciach dydaktycznych. Wiemy, e wanym czynnikiem
ksztatujcym stosunek do przedmiotu jest zaciekawienie ucznia, ktre pobudza go do twrczej
pracy.
Znajc rne style uczenia si i obserwujc uczniw, konieczno stosowania rnych metod
nauczania, w szczeglnoci metod aktywizujcych staje si oczywista. Rozrniamy tu pojcie
metod aktywizujcych jako metod nauczania, czyli sposobw organizowania przez nauczyciela
sytuacji dydaktycznych oraz pojcie metod aktywnych jako metod pracy ucznia, czyli dotyczcych
aktywnej postawy w trakcie procesu uczenia.
Zgodnie z zasadami wspczesnej dydaktyki zaleca si stosowanie metod czynnociowych,
poniewa dziaania praktyczne i przekazywanie wiedzy innym przyczynia si do zwikszenia
efektywnoci pracy ucznia.
Motto: To co usysz - zapomn, to co zobacz -zapamitam, a to co zrobi - bd umia zachca
do czstego stosowania aktywizujcych metod nauczania. Metody te nie tylko su lepszemu
i ciekawszemu poznawaniu matematyki, ale te osiganiu wymienionych w podstawie
programowej matematyki celw edukacyjnych zwizanych z wychowaniem. Zgodnie z tzw.
stokiem Dale'a ludzie najwicej pamitaj, a 90% tego, co robi (dziaaj).
24
Wybr metody nauczania uzaleniony jest niewtpliwie od wieku uczniw, treci nauczania
i ksztaconych umiejtnoci matematycznych, ale rwnie od celw dotyczcych ksztatowania
postaw uczniw (celw wychowawczych). Nie moemy ocenia dziaa nauczyciela dopty,
dopki nie wiemy jakie s jego cele (G. Polya Odkrycie matematyczne). Nauczajc metodami
aktywizujcymi nauczyciel peni rol przewodnika organizujcego sytuacje dydaktyczne,
sterujcego odkrywaniem przez ucznia wiedzy. Wiadomo natomiast, e kad metod, przy
odpowiedniej organizacji pracy uczniw mona w pewnym stopniu przeksztaci w metod
aktywizujc. Nawet wykad, ktrego czasem trudno unikn, stanie si metod aktywn, jeli
bdzie odpowiednio prowadzony, a po wykadzie nastpi metody aktywizujce dyskusja,
wiczenia utrwalajce, zastosowania praktyczne. Prostym zabiegiem jest odpowiednie skupienie
uwagi uczniw i zakoczenie wykadu poleceniem postaw pytania do wykadu koledze, grupie
i tu nastpi dyskusja. Podobnie mona spojrze np. na czytanie tekstu matematycznego, ktre
odpowiednio przygotowane i zakoczone dziaaniami uczniw moe by ksztaccym elementem
procesu dydaktycznego.
Poprzez odpowiedni dobr metod nauczania nauczyciel pobudza rozwj ucznia, wzbogaca
jego osobowo i zachca do dziaania. Powinno to wzbudza uczucia pozytywne zaciekawienie
i rado z odkrywania czego nowego. W klasie powinien by stworzony waciwy klimat czyli
wzajemne zaufanie, bezpieczestwo i akceptacja. Naley inspirowa ucznia do poszukiwania
rozwiza problemw i stymulowa aktywno poznawcz. Dobrym sposobem na to jest
odwoanie si do przey uczniw np. W yciu codziennym, wydarze na wycieczce, w szkole,
a take do literatury, filmu, muzyki czy obserwacji.
Aby uczniowie chtnie uczestniczyli w zajciach prowadzonych metodami aktywizujcymi,
potrzebne jest przygotowanie odpowiednich pomocy, rekwizytw i przyborw. W nauczaniu
aktywizujcym nauczyciel jest organizatorem pracy uczniw, towarzyszy im w rozwoju, jest
przykadem i twrc.
Na uwag zasuguje praca w grupach czy te praca w zespoach. Niewtpliwie w warunkach
pracy grupowej uczniowie maj wiksze szanse na mwienie, suchanie, argumentowanie
i dyskutowanie. atwiej wyzwala si ch dzielenia si wraeniami i nastpuje tzw. gone
mylenie. Wyzwolona w grupie dynamika zachowa wymaga od nauczyciela nakadania
na uczniw takich zada, ktre by ograniczay poziom haasu na tyle by nie przeszkadza on
w pracy. Niezbdne jest wprowadzenie dyscypliny pracy i staa kontrola jej przebiegu. W grupach
uczniowie dostosowuj tempo pracy do swoich moliwoci, zadania dla grup zwykle
s zrnicowane tak, aby uczniowie z trudnociami w uczeniu si matematyki rozwizywali
zadania dostosowane do swoich moliwoci. Na prac uczniw w takich grupach mona spojrze
jako na swoisty rodzaj pracy indywidualnej, gdzie ucze moe mie pewne wsparcie ze strony
kolegi, ale wsparcia tego udziela gwnie nauczyciel, ktremu atwiej wtedy czuwa nad jakoci
pracy grup. Ta forma pracy jest korzystna na lekcjach wiczeniowych i utrwalajcych. Natomiast
wczenie uczniw o maych zainteresowaniach matematycznych, w prac zespow wymaga
25
-
5. Aktywizujce metody nauczaniana lekcjach matematyki.
Autor:Irena Wooszyn
Metoda nauczania najoglniej rzecz biorc, to celowo i systematycznie stosowany sposb pracy
nauczyciela z uczniami, umoliwiajcy uczniom opanowanie wiedzy, nabycie umiejtnoci oraz
wykorzystanie jednych i drugich w praktyce.
Metody nauczania definiowane s i klasyfikowane na wiele sposobw. Jeli za kryterium
podziau przyjmiemy postaw nauczyciela i sposb uczenia si uczniw to metody nauczania
podzielimy na: podajce, problemowe, eksponujce, praktyczne i programowane (wg F. Szostek)
(Ilustracja nr 5.1).
Wrd nauczycieli matematyki od wielu lat propagowany by podzia metod nauczania na podajce,
poszukujce (problemowe), eksponujce i praktyczne (wg W. Nowak), ze szczegowym
wskazaniem podziau tych metod (Tabela nr 5.1). W ostatnim okresie temat aktywnoci uczniw
zosta odpowiednio wyeksponowany i wraz z problemem podmiotowoci ucznia sta si wanym
zagadnieniem dla kadego nauczyciela.
Aktywno ucznia jest dzi pojciem szeroko rozumianym. W nauczaniu matematyki
chodzioby o to, by aktywno umysowa (wewntrzna) bya pobudzana i wspomagana pewnymi
formami aktywnoci ruchowej (zewntrznej). Postawa ucznia, ktry dzi przesta by biernym
odbiorc wiedzy proponowanej przez szko, skania nas do poszukiwania metod zwikszajcych
czynny udzia uczcego si w zajciach dydaktycznych. Wiemy, e wanym czynnikiem
ksztatujcym stosunek do przedmiotu jest zaciekawienie ucznia, ktre pobudza go do twrczej
pracy.
Znajc rne style uczenia si i obserwujc uczniw, konieczno stosowania rnych metod
nauczania, w szczeglnoci metod aktywizujcych staje si oczywista. Rozrniamy tu pojcie
metod aktywizujcych jako metod nauczania, czyli sposobw organizowania przez nauczyciela
sytuacji dydaktycznych oraz pojcie metod aktywnych jako metod pracy ucznia, czyli dotyczcych
aktywnej postawy w trakcie procesu uczenia.
Zgodnie z zasadami wspczesnej dydaktyki zaleca si stosowanie metod czynnociowych,
poniewa dziaania praktyczne i przekazywanie wiedzy innym przyczynia si do zwikszenia
efektywnoci pracy ucznia.
Motto: To co usysz - zapomn, to co zobacz -zapamitam, a to co zrobi - bd umia zachca
do czstego stosowania aktywizujcych metod nauczania. Metody te nie tylko su lepszemu
i ciekawszemu poznawaniu matematyki, ale te osiganiu wymienionych w podstawie
programowej matematyki celw edukacyjnych zwizanych z wychowaniem. Zgodnie z tzw.
stokiem Dale'a ludzie najwicej pamitaj, a 90% tego, co robi (dziaaj).
24
Wybr metody nauczania uzaleniony jest niewtpliwie od wieku uczniw, treci nauczania
i ksztaconych umiejtnoci matematycznych, ale rwnie od celw dotyczcych ksztatowania
postaw uczniw (celw wychowawczych). Nie moemy ocenia dziaa nauczyciela dopty,
dopki nie wiemy jakie s jego cele (G. Polya Odkrycie matematyczne). Nauczajc metodami
aktywizujcymi nauczyciel peni rol przewodnika organizujcego sytuacje dydaktyczne,
sterujcego odkrywaniem przez ucznia wiedzy. Wiadomo natomiast, e kad metod, przy
odpowiedniej organizacji pracy uczniw mona w pewnym stopniu przeksztaci w metod
aktywizujc. Nawet wykad, ktrego czasem trudno unikn, stanie si metod aktywn, jeli
bdzie odpowiednio prowadzony, a po wykadzie nastpi metody aktywizujce dyskusja,
wiczenia utrwalajce, zastosowania praktyczne. Prostym zabiegiem jest odpowiednie skupienie
uwagi uczniw i zakoczenie wykadu poleceniem postaw pytania do wykadu koledze, grupie
i tu nastpi dyskusja. Podobnie mona spojrze np. na czytanie tekstu matematycznego, ktre
odpowiednio przygotowane i zakoczone dziaaniami uczniw moe by ksztaccym elementem
procesu dydaktycznego.
Poprzez odpowiedni dobr metod nauczania nauczyciel pobudza rozwj ucznia, wzbogaca
jego osobowo i zachca do dziaania. Powinno to wzbudza uczucia pozytywne zaciekawienie
i rado z odkrywania czego nowego. W klasie powinien by stworzony waciwy klimat czyli
wzajemne zaufanie, bezpieczestwo i akceptacja. Naley inspirowa ucznia do poszukiwania
rozwiza problemw i stymulowa aktywno poznawcz. Dobrym sposobem na to jest
odwoanie si do przey uczniw np. W yciu codziennym, wydarze na wycieczce, w szkole,
a take do literatury, filmu, muzyki czy obserwacji.
Aby uczniowie chtnie uczestniczyli w zajciach prowadzonych metodami aktywizujcymi,
potrzebne jest przygotowanie odpowiednich pomocy, rekwizytw i przyborw. W nauczaniu
aktywizujcym nauczyciel jest organizatorem pracy uczniw, towarzyszy im w rozwoju, jest
przykadem i twrc.
Na uwag zasuguje praca w grupach czy te praca w zespoach. Niewtpliwie w warunkach
pracy grupowej uczniowie maj wiksze szanse na mwienie, suchanie, argumentowanie
i dyskutowanie. atwiej wyzwala si ch dzielenia si wraeniami i nastpuje tzw. gone
mylenie. Wyzwolona w grupie dynamika zachowa wymaga od nauczyciela nakadania
na uczniw takich zada, ktre by ograniczay poziom haasu na tyle by nie przeszkadza on
w pracy. Niezbdne jest wprowadzenie dyscypliny pracy i staa kontrola jej przebiegu. W grupach
uczniowie dostosowuj tempo pracy do swoich moliwoci, zadania dla grup zwykle
s zrnicowane tak, aby uczniowie z trudnociami w uczeniu si matematyki rozwizywali
zadania dostosowane do swoich moliwoci. Na prac uczniw w takich grupach mona spojrze
jako na swoisty rodzaj pracy indywidualnej, gdzie ucze moe mie pewne wsparcie ze strony
kolegi, ale wsparcia tego udziela gwnie nauczyciel, ktremu atwiej wtedy czuwa nad jakoci
pracy grup. Ta forma pracy jest korzystna na lekcjach wiczeniowych i utrwalajcych. Natomiast
wczenie uczniw o maych zainteresowaniach matematycznych, w prac zespow wymaga
25
-
czujnoci nauczyciela i takiego ukierunkowania pracy grup by uczniowie lepsi nie zdominowali
pracy uczniw wolniej pracujcych i nie spowodowali ich biernoci. W pracy grupowej celowe moe
by przydzielenie uczniom pewnych rl, np. lider, sekretarz, sprawozdawca-prezenter. Jeden
z uczniw moe peni rol obserwatora pracy wszystkich grup, chocia praca ta odbywa s