scenariusze lekcji metodyczny

O D S Ł O N I Ć T W A R Z C H R Y S T U S A

Szukam waS Poradnik metodyczny

do nauki religii dla klasy I gimnazjum

Wydawnictwo WAM • Księża JezuiciKraków 2011

© Wydawnictwo WAM, 2011

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika nr AZ-31-01/10-KR-1/11 zgodnego z programem nauczania nr AZ-3-01/10

Recenzenciks. prof. dr hab. Roman Murawski SDB, ks. prof. dr hab. Piotr Tomasik

Redakcjaks. Władysław Kubik SJ (kierownik zespołu),Teresa Czarnecka, ks. Grzegorz Łuszczak SJ

AutorzyTeresa Czarnecka, Mariusz Gajewski SJ, Małgorzata Juda-Mieloch

ks. Władysław Kubik SJ, ks. Grzegorz Łuszczak SJ, Maria Poniewierska

Współautorzyks. Krzysztof Biel SJ, Agnieszka Dekert, Anna Duka, ks. Stanisław Tabiś SJ

Projekt okładki, opracowanie graficzne, łamanieTomasz Mieloch

Płyta w formacie CDStudio INIGO

NIHIL OBSTATProwincja Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego,

ks. Wojciech Ziółek, prowincjał.Kraków, 10 sierpnia 2011 r., l.dz. 184/2011.

ISBN 978-83-7505-810-9

WYDAWNICTWO WAMul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków

tel. 12 62 93 200 • faks 12 42 95 003e-mail: [email protected]

www.wydawnictwowam.pl

DZIAŁ HANDLOWYtel. 12 62 93 254-255 • faks 12 43 03 210e-mail: [email protected]

KSIĘGARNIA INTERNETOWAtel. 12 62 93 260, 12 62 93 446-447, faks 12 62 93 261

e.wydawnictwowam.pl

Drukarnia Wydawnictwa WAMul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków

wprowadzenie do poradnika metodycznego

Obecna seria podręczników Wydawnictwa WAM do nauki religii w gimnazjum pt. „Odsłonić twarz Chrystusa” nawiązuje swoją formą i proponowanymi me-todami pracy do serii podręczników o takim samym tytule, które znalazły już swoje miejsce w naszych szkołach.

Podręczniki zostały napisane na bazie nowej Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce oraz nowego Programu nauczania religii rzymsko-katolickiej w przedszkolach i szkołach (z 2010 r.). W związku z tym zawierają one nowe treści, których nie było w poprzednich podręcznikach. Poszerzenie dotyczy historii zbawienia Starego Testamentu (uczniowie poznają lepiej nie-które postacie i ich znaczenie tak historyczne, jak i dla chrześcijan dzisiejszych czasów), historii Kościoła powszechnego (w Europie i Polsce) oraz postaci świę-tych, szczególnie polskich.

Wszystkie zagadnienia zostały ściśle skorelowane z Podstawą programową kształcenia ogólnego, która już obowiązuje w gimnazjum. Treści katechez w do-tychczasowych podręcznikach wykraczały niekiedy poza te ramy, a stopień ich trudności mógł zniechęcać przeciętnego ucznia nowego gimnazjum. W związku z tym obecne podręczniki zostały dostosowane do obniżonego wieku uczniów. Niezmienione pozostały ogólne założenie serii, forma podręczników i poradni-ka metodycznego. Ten ostatni przybrał postać jednej książki zamiast dotychcza-sowych kilku zeszytów. Jest to odpowiedź na postulaty katechetów dotyczące zarówno formy, jak i ceny poradnika.

Poradnik metodycznyNiniejszy Poradnik metodyczny do nauki religii dla klasy 1 gimnazjum ma służyć katechecie jako pomoc w realizacji zadania nauczania religii w szkole i w ko-rzystaniu wraz z uczniem z podręcznika ucznia pt. „Szukam was”. Poprzez katechezę chcemy uświadomić uczniom – z wszystkimi konsekwencjami tej świadomości – że „człowiek nie może zrozumieć siebie i świata bez Jezusa Chry-stusa”1. Dopiero osobiste zaangażowanie w relację z Chrystusem otwiera czło-wieka na źródło prawdziwego rozwoju. Nie da się tego osiągnąć bez modlitwy i katechezy opartej na Biblii jako objawionym słowie Bożym. Warto zauważyć, że na przykład na języku polskim dzieci zapoznają się z tekstami biblijnymi i religijnymi dziełami sztuki, nie zajmują się jednak zawartymi w nich treściami

1 bł. Jan Paweł II, Przemówienie na placu Zwycięstwa w Warszawie, 2 czerwca 1978 r.

4

objawionymi. Stąd bierze się zasadnicza różnica między katechezą a innymi lek-cjami, nawet jeśli są to lekcje wychowawcze. Na katechezie musi być miejsce na przygotowanie do modlitwy, modlitwę wspólną i osobistą oraz na rozważanie słowa Bożego.

Specyfika katechezy zmusza także do zastanowienia się, jak planować kate-chezę pod względem metodycznym. Znamy tradycyjny podział metod naucza-nia na: podające, problemowe, eksponujące i oparte na działaniu. W zasadzie każda z nich ma zastosowanie na katechezie. Jednak i pod tym względem ist-nieje różnica między metodami stosowanymi w nauczaniu większości przed-miotów szkolnych a przydatnymi do katechizowania. Wynika ona ze specyfiki celu, do którego zmierzamy. Cel ogólny to budowanie więzi z Bogiem, wpro-wadzanie „w pełnię życia chrześcijańskiego. Zadaniem katechezy jest doprowa-dzenie człowieka nie tylko do spotkania z Jezusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości (DOK 80)”2. Natomiast cel szczegółowy kryje się w tym, co zamierzamy osiągnąć podczas konkretnej katechezy. Istotną sprawą decydującą o wyborze metody dydaktycznej jest także znajomość grupy, z którą będziemy pracować, młodzieży, z którą się spotkamy. Ważne bowiem jest, co uczniowie naprawdę pomyślą i jak naprawdę zareagują na nasze działania, a nie to, co chcemy, żeby myśleli, i jak my chcemy, żeby reagowali. Częstym błędem katechetów jest myślenie życzeniowe, nie liczące się z realiami. W przygoto-waniu „Poradnika metodycznego” staraliśmy się mieć te wszystkie sprawy na uwadze.

Na załączonej płycie znajduje się krótkie wprowadzenie dla katechety, w którym zawarte zostały podstawowe informacje metodyczne na temat po-ruszanych w jednostce zagadnień, jak i szczegółowego celu danej jednostki te-matycznej. Na początku podane są materiały i pomoce, jakie będą przydatne podczas prowadzenia lekcji. Następnie katecheta otrzymuje dokładny Scena-riusz katechezy, który jest propozycją sposobu przeprowadzenia określonej ka-techezy. Nie chcemy jednak w ten sposób ograniczać inwencji katechety, lecz jedynie przyjść mu z pomocą i ułatwić poprawne skorzystanie z podręcznika ucznia z serii „Odsłonić twarz Chrystusa”.

Podręcznik ucznia i poradnik metodyczny zostały opracowane przez zespół katechetów, nauczycieli i teologów w oparciu o ich wieloletnie doświadczenia w pracy z młodzieżą. Obecne wydanie uwzględnia także uwagi katechetów ze-brane w ciągu kilku lat pracy z tą serią w gimnazjach.

Podręcznik uczniaTreści, które uczeń pozna przy pomocy podręcznika, nie mają charakteru

wiedzy akademickiej. Praca z podręcznikiem ma przede wszystkim pomóc uczniowi w zdobywaniu umiejętności krytycznego myślenia i wyciągania wnio-

2 Konferencja Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy Kościoła Katolickiego w Pol-sce, Kraków 2010, s. 9.

5 Wprowadzenie do poradnika metodycznego

sków, a także w rozszerzaniu i porządkowaniu swojego poglądu na świat i życie w świetle wiary Kościoła katolickiego – czyli pomóc w kształtowaniu dojrzało-ści chrześcijańskiej. Poradnik metodyczny z kolei ma służyć pomocą katechecie w osiągnięciu wspomnianych celów.

Niezmienione pozostały struktura jednostki lekcyjnej i metody.Schemat każdej jednostki tematycznej obejmuje:• teksty przedstawiające temat. Są to urywki Pisma Świętego i dokumen-

tów Kościoła, opowiadania, fragmenty interesujących dzieł literackich (prozy i poezji) oraz teologicznych, a także schematy i mapy myśli porządkujące treści danej katechezy;

• ilustracje: zdjęcia dzieł sztuki, zdjęcia z życia we współczesnym świecie oraz żarty rysunkowe, które zawsze ściśle nawiązują do treści katechezy, uzupełniając ją;

• „Pytania i zadania”: propozycje różnorodnych ćwiczeń (ustnych i pisem-nych), których wykonanie prowadzi uczniów do samodzielnego zrozumienia tekstów biblijnych, treści religijnych oraz zrozumienia świata i siebie; ćwiczenia te zostały na przepracowane i dostosowane do nowej Podstawy kształcenia ogól-nego;

• pytania problemowe i tzw. pytania kluczowe – zebrane pod hasłem „Jak sądzisz?”;

• rozważania i modlitwy związane z tematem, odnoszące się do życia osobi-stego i wspólnotowego młodych ludzi – zamieszczone pod tytułem „Refleksja i modlitwa”;

• praktyczne zastosowanie nowych wiadomości w formie wskazówek dla uczniów pragnących pogłębiać swoją przyjaźń z Jezusem, pomocne w pracy nad sobą i swoim rozwojem duchowym – ujęte pod hasłem „Jeśli chcesz…”

• synteza treści każdej jednostki w formie notatki w rubryce „Masz wiado-mość!”

• słownik zawierający objaśnienia nowych pojęć.Układ treści i zadań sprzyja zdobywaniu przez uczniów umiejętności, które

są niezbędne podczas egzaminu gimnazjalnego i następnych etapów nauczania, m.in. analizy i interpretacji tekstów literackich (w tym lektur szkolnych), dzieł malarskich, czytania ze zrozumieniem, różnych form wypowiedzi ustnych i pi-semnych. Taka korelacja, nie tylko treściowa, ale i dydaktyczna, jest postulowa-na zarówno w nowej Podstawie programowej katechezy, jak i w nowym Programie nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach.

Proponowany przez nas podręcznik ucznia spełnia równocześnie wymogi dy-daktyczne języka polskiego. Autorzy starają się mówić o sprawach religijnych językiem prostym, zrozumiałym, nie nadużywając terminów teologicznych lub zawsze je wyjaśniając. Tam, gdzie autorom szczególnie zależy na budowaniu relacji między Bogiem a uczniem, nie unikają nawet pewnej inkulturacji, która jest niezbędna, by młody człowiek zrozumiał, że Bogu zależy na ludziach ta-kich, jakimi są.

6

Strona graficzna podręcznika ucznia nawiązuje do bliskiej uczniom formy stron internetowych: ikonki i okienka porządkują treści i sprzyjają znajdowaniu potrzebnych informacji. Podręcznik zawiera również wiele zdjęć, reprodukcji dzieł sztuki, map, plakatów, które nie tylko ułatwiają zapamiętanie treści, ale też poszerzają wiedzę o kulturze i uczą wrażliwości na piękno. Komiksowe rysunki nawiązujące do sytuacji znanych młodzieży z życia codziennego są znakomitą ilustracją treści katechez w żartobliwej formie.

Pragniemy podkreślić szczególny rodzaj korelacji Poradnika z podręcznikiem ucznia. Poradnik zgodnie z intencją zespołu redakcyjnego ma być szczególnym rodzajem pomocy, która ma ułatwić katechecie prowadzenie uczniów do doj-rzałej wiary. Dlatego podręcznik dla klasy I gimnazjum nosi tytuł Szukam was. Ma on uświadamiać uczniom, że Bóg pierwszy wychodzi na spotkanie z nami i czeka cierpliwie na naszą odpowiedź na Jego bezinteresowną miłość. Z kolei tytuł całej serii podręczników dla trzech klas brzmi Odsłonić twarz Chrystu-sa. Mamy bowiem nadzieję, że zaproponowane w podręcznikach treści i pra-ca ucznia stworzą szansę coraz lepszego odkrywania przez niego prawdziwego Oblicza Chrystusa, które go zafascynuje i skłoni do pogłębienia przyjaźni z Je-zusem Chrystusem. Projekt graficzny strona okładki wskazuje na prawdę, że Chrystus jest obecny w każdym człowieku.

Katecheza wstępnadlaczego chodzę na religię?

wprowadzenie dla katechety znajduje się na załączonej płycie.

Materiały i pomoce:• karteczki do przeprowadzenia ankiety;• kartki z wymaganiami i kryteriami ocen (katecheta znajdzie je na końcu po-

radnika – „Materiały do wydruku”),• podręcznik.

ScenariuSz katechezyPo przedstawieniu się katecheta wprowadza zaproponowaną w podręcznika na stro-nie 5 scenkę i przeprowadza ankietę. Jeśli to możliwe, warto przygotować scenkę przed lekcją. W związku z tym, że uczniowie i katecheta dopiero się poznają, można chętnym dać teksty tuż przed lekcją albo na początku katechezy zapytać, kto lubi recytować i już występował na scenie. Potrzebne są trzy osoby. Jeśli z jakichś przyczyn trudno jest prze-prowadzić scenkę, można zaproponować, by ktoś z uczniów przeczytał ją z podręcznika, lub każdy uczeń czyta jej tekst w ciszy. Tekst może przeczytać także sam katecheta, jeśli sądzi, że uczniowie będą słuchać uważnie. Należy jednak pamiętać, że każda aktywność uczniów podczas katechezy sprzyja ich zaangażowaniu.

Część wstępna katechezyUczniowie przedstawiają scenkę lub czytają tekst pt. „Dlaczego chodzę na religię?” (pod-ręcznik s. 5). Jeśli jest to inscenizacja, katecheta kończy ją wyraźną informacją, że „akto-rzy” już „wrócili do siebie” – nie są „Moniką, Krzyśkiem i Andrzejem”, tylko sobą, w swojej klasie. Jest to tzw. „odczarowanie roli”, bardzo potrzebne do tego, by zapobiec „przeno-szeniu ról” na rzeczywiste osoby.

Część zasadnicza katechezyKatecheta zadaje uczniom pytania (zadanie 1. i 2.). Uczniowie przedstawiają różne moż-liwe motywacje uczęszczania na religię. Zadania mają pobudzić uczniów do zastano-wienia się nad ich własnymi motywami uczęszczania na lekcje religii.

ZADANIE 1.

Krzysiek uczęszcza na religię, bo rodzice mu każą.Monika chce dowiedzieć się czegoś interesującego.Andrzej chce lepiej rozumieć siebie jako osobę wierzącą.

8

ZADANIE 2.

Uczniowie mogą przychodzić na lekcję religii:– bo uważają pogłębianie wiary za swój obowiązek chrześcijański, uważają, że to zbliży ich do Boga, do Jezusa Chrystusa,– chcą mieć na świadectwie stopień z religii, żeby móc przyjąć bierzmowa-nie i wziąć kiedyś ślub kościelny,– chcą mieć na świadectwie stopień z religii, żeby podwyższyć sobie średnią ocen,– chcą być z całą klasą na lekcji, a nie gdzieś poza nią, osobno,– inne (uczniowie mogą podać własne, jeszcze nie wymienione powody i motywy).

Przeprowadzenie ankiety. Katecheta rozdaje karteczki i wyjaśnia zasady ankiety.Proszę, abyście odpowiedzieli na pytania anonimowo, to znaczy bez umiesz-

czania na kartce swojego imienia i nazwiska. Chcę, aby wasze odpowiedzi były absolutnie szczere. Żeby to ułatwić, proszę, byście nikomu z klasy nie poka-zywali swoich odpowiedzi ani nie dzielili się nimi. Jeśli ktoś chce podzielić się z innymi swoimi odpowiedziami, może to zrobić na przerwie, a nie teraz.

Proszę teraz o uwagę. Będę zadawać pytania, a wy piszcie tylko numer pyta-nia i odpowiedź.

W odpowiedzi na pierwsze pytanie wystarczy wybrać imię: za chwilę wyja-śnię, o co chodzi.

Na drugie pytanie odpowiecie: „tak”, „nie” lub „czasami”.Na trzecie i czwarte trzeba odpowiedzieć, podając przybliżony czas (termin).Pierwsze pytanie brzmi: Czy przyszedłem na religię z takiego samego powo-

du, jak Krzysiek, Monika czy Andrzej? Wystarczy podać imię. Jeśli ktoś przy-szedł z jeszcze innego powodu, proszę, by napisał imię tej osoby ze scenki, któ-rej poglądy są mu najbliższe, i dodał kilka słów swojego komentarza.

Katecheta pisze na tablicy numery pytań i odpowiedzi do wyboru:1. Krzysiek, Monika lub Andrzej;Drugie pytanie: Czy chodzisz w niedzielę na Mszę świętą?2. Tak, nie lub czasami.Trzecie pytanie: Kiedy ostatni raz przyjąłeś Komunię Świętą?3. Napisz, kiedy.Czwarte pytanie: Kiedy ostatni raz spowiadałeś się?4. Napisz, kiedy.Katecheta zbiera karteczki i miesza je. Następnie przeprowadza szybkie liczenie od-

powiedzi na pierwsze pytanie (pozostałe odpowiedzi są tylko do jego wiadomości) – wyznacza osoby, które zapisują na tablicy, ile razy padnie imię, które katecheta odczy-tuje z kartki.

Następnie katecheta krótko komentuje wyniki ankiety. Podajemy przykładowy ko-mentarz, odpowiedni do sytuacji, w której kilka osób dzieli postawę Krzyśka i Moniki.

Witam tych, którzy przyszli na katechezę z przekonania, i tych, którzy przy-szli z ciekawości. Mam nadzieję, że się nawzajem na sobie nie zawiedziemy,

9Katecheza wstępna. Dlaczego chodzę na religię?

choć pewnie doświadczenia będą różne. Witam także tych, którzy przyszli ze względu na rodziców. Mam prośbę, byście uszanowali potrzeby pozostałych uczniów, nie przeszkadzali nam w pracy i starali się wyciągnąć z tych lekcji jakąś korzyść dla siebie. Postaram się, by katechezy uczyły was stawiania pytań i szukania odpowiedzi. Poza ważniejszymi celami mam także i ten, by pomóc wam przygotować się do egzaminu końcowego za 3 lata. Jak? To zobaczycie „w praniu”. Myślę, że dzięki różnorodności, o której świadczy przeprowadzona właśnie ankieta, nauczycie się także szacunku dla poglądów innych niż własne.

modlitwaWszystkich teraz proszę o chwilę skupienia. Najlepiej usiądźcie wygodnie,

ręce możecie położyć na ławce. Zamknijcie oczy. Odpowiedzcie sobie na jeszcze jedno pytanie, ale w myślach, nie okazując na zewnątrz, co myślicie:

– Czy wierzę, że tu, wśród nas, w sposób zupełnie inny, niż jesteśmy sobie w stanie wyobrazić, jest obecny Bóg, Żywa Obecność, bardziej żywa niż nasza tu obecność, źródło naszego życia?

Po chwili ciszy katecheta wzywa młodzież do wspólnej modlitwy. Warto już na pierw-szej lekcji wprowadzić zwyczaj zapalania na czas modlitwy świecy. Można także dopiero uczniów do tego przygotować, np. zapytać, czy ktoś może przynieść świecznik, który nadaje się do przenoszenia z klasy do klasy (w wielu szkołach lekcje religii odbywają się w różnych salach).

Jeśli wierzysz, że On tu jest – spróbuj w myślach powiedzieć Mu: Wierzę. Jeśli wątpisz, możesz prosić o uczciwość w poszukiwaniach – może chciałbyś uwierzyć… Jeśli nie wierzysz, zachowaj szacunek dla przekonań innych.

Wszyscy wstańcie. Także niewierzących proszę, by w czasie, gdy się modlimy, stali i zachowywali ciszę.

Wszyscy wstają i po chwili skupienia zapowiadamy modlitwę „Ojcze nasz”. Prosimy, by wszyscy zatrzymali się na chwilę osobistej refleksji po słowach: „Święć się imię Twoje, przyjdź Królestwo Twoje, bądź wola twoja jako w niebie, tak i na ziemi”.

Zwróćmy się do Tego, w którego Obecność wierzymy, a może pragniemy wierzyć. Powiedzmy Mu w myślach o swoich nadziejach i obawach związanych z nową szkołą: „Ojcze nasz…”.

PodsumowaniePo modlitwie zwracamy uwagę uczniów na tekst pod hasłem: „Jeśli chcesz…” (podręcz-nik, s. 5).

Bogu zależy na każdym z nas. On w pewnym sensie „stawia na nas” i cier-pliwie czeka. W podręczniku umieszczone są teksty, które mogą pomóc w pod-jęciu drogi do Niego. Są one przeznaczone dla wszystkich, ale ich tytuł „Jeśli chcesz…” ma nam uświadomić, że Bóg do niczego nas nie zmusza. Prawdziwa przyjaźń i miłość są wolnym wyborem, nie przymusem, a Bóg pragnie naszej wolnej odpowiedzi. Mówi do nas: Jeśli chcesz. Więc jeśli chcesz, przeczytaj i wykonaj. Chętnym radzę założyć osobisty zeszyt, tzw. zeszyt „Myśli”, w któ-

10

rym będą mogli zapisywać swoje „myśli do Boga i o Bogu”, np. modlitwy, refleksje, postanowienia. Nie będziecie go pokazywać nikomu, nawet mnie, katechecie, chyba że ktoś sam zechce zapoznać mnie z jego treścią.

informacje organizacyjneKatecheta informuje uczniów, co będzie potrzebne na katechezie: podręcznik, czasa-mi Pismo Święte – najlepiej Starego i Nowego Testamentu, zeszyt. Warto, by uczniowie przygotowali kartki bloku rysunkowego w teczkach biurowych (na prace plastyczne), do których będą mogli także zbierać przydatne wycinki gazet, ciekawe zdjęcia i wydruki z Internetu.

Uczniowie zapoznają się z podręcznikiem, by zobaczyć m.in., gdzie mogą szukać materiału na sprawdziany, gdy np. ktoś opuści lekcję. Katecheta przedstawia zasady oceniania: prace klasowe, prace na lekcji, prace domowe, prace dodatkowe (na ocenę celującą). Wymagania przedmiotowe i kryteria ocen rozdajemy uczniom do wklejenia w zeszycie, nie dyktujemy ich (zob. „Materiały do wydruku” na załączonej płycie). Ważne jest, by rodzice zapoznali się z wymaganiami i potwierdzili to podpisem. Można podać informacje o planowanych kołach zainteresowań (np. biblijne, liturgiczne lub zespół muzyczny).

Zapis w zeszycieTemat: Dlaczego chodzę na religię?Uczniowie wklejają wymagania i kryteria ocen (do podpisu przez rodziców).

Materiały i pomoce na następną katechezę:• duży arkusz papieru do zapisu kontraktu oraz samoprzylepne karteczki lub

karteczki i magnesy,• przezrocze lub duża reprodukcja, przedstawiająca piękny zachód słońca,• świeca i pulpit z Pismem Świętym,• słowa pieśni: Będę śpiewał Tobie, Mocy moja, Ty, Panie, jesteś mą Nadzieją,

Tobie ufam i bać się nie będę („Materiały do wydruku”),• podręcznik.

Katecheza 2rozumiesz, co mówię?


Materiały i pomoce:• słownik języka polskiego,• podręcznik,• kartka z tekstem modlitwy na koniec lekcji („Materiały do wydruku”):

Panie, daj nam zdolność jasnego mówienia o Twoich sprawach. Prosimy Cię, abyśmy umieli porozumiewać się z rodzicami, rówieśnikami i innymi osobami.

ScenariuSz katechezy

Część wstępna katechezymodlitwaRozpoczniemy modlitwą. Proszę, by każdy z was w myślach powiedział Bogu, czego obawia się w nowej szkole i jakie wiąże z nią nadzieje.

Chwila ciszy. Jest to czas dla katechety, by pomodlił się w intencji swojej pracy w szkole i z tą klasą.

Prośmy Boga, byśmy w razie trudności nie tracili nadziei i zawsze podejmo-wali odważnie wyzwania: czy to dotyczące nauki, czy relacji z innym ludźmi. Pamiętajmy, że jedyne przegrane walki życiowe to te, których nie podejmujemy. Niech nasza prośba będzie wyrażona całym sercem, z mocą – by Bóg mógł nam dawać siłę na miarę naszej prośby: „Ojcze nasz…”

Katecheta prosi, by uczniowie w ciągu minuty po cichu przeczytali teksty I – IV. W po-leceniu używa słowa „tekst” (a nie „dialog”) i pyta, co te teksty łączy pod względem for-my (uczniowie sami mają określić, że chodzi o dialogi). Następnie katecheta pyta, czy jakieś słowa wymagają wyjaśnień – może nie wszyscy znają język angielski. Być może młodzież zapyta o znaczenie pytania: „We would like to try on that dress size 36?”. Można zapytać, czy ktoś bez znajomości angielskiego, wczytując się tylko w dialog, spróbo-wałby określić znaczenie tego pytania. Prawdopodobnie uczniowie domyślą się sensu dialogu i przetłumaczą tekst: „Czy mogę przymierzyć sukienkę w rozmiarze 36?”.

Teraz katecheta zadaje uczniom kolejne pytania.– Określcie tematy dialogów (o czym jest mowa?), rozmówców (kim są?

w jakim są wieku?) i okoliczności, w których rozmawiają (miejsce? czas? sytu-acja?). Na analizę dialogów mamy 3 minuty.

17Katecheza 2. Rozumiesz, co mówię?

Należy zwrócić uwagę, że na podstawie krótkich dialogów nie da się odpowiedzieć na wszystkie pytania. Stąd katecheta prosi o ustalenie prawdopodobnych danych. Moż-na tę część wstępną analizy tekstów przedstawić na tablicy w formie tabeli, ale nie jest to konieczne. Proponowane odpowiedzi:

tekst i tekst ii tekst iii tekst iVtemat sukienka nieokreślony dziewczyna uczestnictwo

we Mszy świętej

rozmówca i dziewczyna, która nie zna angielskiego

nieokreślona osoba

babcia rodzic

rozmówca ii Kasia, która zna angielski

nieokreślona osoba

wnuczek dorastający syn

miejsce sklep, za gra-nicą

nieokreślone u babci w domu

czas nieokreślony nieokreślony może odwiedzi-ny babci?

niedziela

Dokładne wykonanie tej analizy gwarantuje zrozumienie tekstów i właściwe wyko-nanie zadań 1-3.

opracowanie zadania 1. i 2.Znamy już świetnie cztery dialogi. Spróbujmy teraz je porównać i powiedz-

my, co je łączy.Jeśli uczniowie będą mieli problem z tak szerokim pytaniem otwartym, katecheta

przychodzi im z pomocą.Dialogi łączy to, że rozmówcy nie rozumieją się nawzajem. Określmy przy-

czynę nieporozumień między rozmówcami. Spróbujmy sformułować rady dla nich: co należałoby zrobić, by uniknąć niejasności w sytuacjach ukazanych w dialogach. Są to zadania 1. i 2. Wykonujemy je ustnie.

Jako ciekawostkę katecheta może podać informację o „fałszywych przyjaciołach” – zob. Tekst I w tabeli.

ZADANIE 1. I 2.

Przykładowe odpowiedzi (ustne) zawarte są w tabeli. Przyjmujemy odpo-wiedzi uczniów, nawet jeśli nie są sformułowane tak jak zaproponowane, wystarczy, że tylko oddają istotę sytuacji.

tekst i tekst ii tekst iii tekst iVPrzyczy-na niepo-rozumie-

nia

Jeden z rozmówców nie zna angielskiego. Słowo „dress” jest tzw. fał-szywym przyjacielem, co innego znaczy po polsku i po angielsku.

Rozmówcy w ogóle się nie słuchają i dlate-go nie nawiązują do swoich wy-powiedzi.

Wnuczek posługuje się potocznym związkiem fra-zeologicznym, który babcia rozumie dosłow-nie.

Syn wykorzystu-je to, że rodzic wyraził się potocznie.

Rozdział I. Ludzie pytają o Mnie18

rada Ucz się języków obcych.

W czasie roz-mowy uważnie słuchaj innych.

Podczas rozmo-wy bierz pod uwagę, z kim rozmawiasz, i staraj się swój język dosto-sować do tej osoby.

Dbaj o jasność swojej wypo-wiedzi tak, by nie były one wieloznaczne.

Z kolei katecheta prosi, by uczniowie sformułowali odpowiedź babci w dia-logu III tak, aby uniknąć nieporozumienia. Wnuk powinien był powiedzieć babci, że Natalia jest jego sympatią, np.:– Super! Wie babcia, mam sympatię, Natalię. To dziewczyna z mojej klasy.

Następnie katecheta zadaje uczniom pytanie (zadanie 3.), który z rozmówców celo-wo wprowadza nieporozumienie i po co to robi.

ZADANIE 3.

Chodzi o syna z dialogu IV. Syn chce wprowadzić rodzica w błąd co do swojego uczestnictwa w niedzielnej Mszy świętej.

Katecheta prosi uczniów, by przeredagowali pytania rodzica, tak by uniemożliwić nieporozumienie, np.:

– Uczestniczyłeś dzisiaj we Mszy świętej?Krótkie podsumowanie tej części katechezyJęzyk jest często źródłem nieporozumień: zamierzonych lub mimowolnych. Mo-

żemy ich uniknąć na wiele sposobów, np. słuchając uważniej rozmówców, ucząc się języków obcych czy wyrażając się bardziej precyzyjnie, jednoznacznie. Szczególnie jasno starajmy się wyrażać nasze myśli, gdy dotyczą one spraw duchowych.

Część zasadnicza katechezyPrzejdźmy do kolejnych zadań, które pomogą nam dbać o precyzję wypowie-

dzi w sprawach wiary.

opracowanie zadania 4.Proponuję wykonać ustnie zadanie 4. Macie na nie 2 minuty.Katecheta sprawdza poprawność wykonania zadania.

ZADANIE 4.

być w kościele – uczestniczyć w Mszy świętejwierzyć – uznawać Jezusa Chrystusa za Zbawicielawziąć ze sobą ślub – zawrzeć sakrament małżeństwaiść do spowiedzi – przystąpić do sakramentu pokuty i pojednaniaiść na księdza – odkryć w sobie powołanie do kapłaństwa i je podjąćiść do Komunii – przyjąć Komunię Świętąodmawiać pacierz – modlić się

19Katecheza 2. Rozumiesz, co mówię?

opracowanie zadania 5.Teraz zwróćcie uwagę, że niejasności mogą się pojawić także w zapisie słów.Katecheta poleca wykonać dwa przykłady (dwie pary) z zadania 5., zapowiadając, że

dokończenie tego ćwiczenia będzie zadaniem domowym. W razie kłopotów z przykła-dami jeden z uczniów korzysta ze słownika języka polskiego, podając rozwiązanie kla-sie. Aby nie rozbijać graficznie tego ćwiczenia w zeszycie, polecamy odliczenie dodat-kowych 6 linijek na dokończenie zadania w domu. Zapowiadamy, że zadanie to trzeba wykonać ze szczególną dbałością, ponieważ sprawdzian będzie zawierał tekst z lukami do wpisania wielkich lub małych liter.

ZADANIE 5.

Biblia – zbiór świętych ksiąg chrześcijan i żydówbiblia – książka, którą ktoś traktuje jak świętość albo jak wyrocznię; także gruba księgaKościół – ogół wyznawców, wspólnotakościół – świątynia rzymskokatolickaBóg – w religiach monoteistycznych: Istota nadprzyrodzona, najwyższa, Stworzyciel światabóg – w religiach politeistycznych: istota lub jej wyobrażenie, zwierzę, ro-ślina lub rzecz, będące przedmiotem kultu; bożek, bożyszcze, bóstwo; także człowiek albo przedmiot bezkrytycznie uwielbiany, czczonyDuch Święty – trzecia Osoba Trójcy Świętejduch – energia psychiczna, właściwości psychiczne człowieka; umysł, świa-domość, myślenie, dusza; według wierzeń ludowych i spirytystów: zjawa, widmo, upiór, istota bezcielesna; także zapał, odwaga, męstwo, otucha, na-dziejaBaranek Boży – w liturgii i religii chrześcijańskiej: nazwa Jezusa Chrystusabaranek – młody baran; jagnię: także człowiek o łagodnym usposobieniu, potulny, albo białe chmurki pierzaste; białe grzebienie fal

Trzeba sprawdzić poprawność wykonania dwóch przykładów i przypomnieć o pozo-stawieniu miejsca na dokończenie tego zadania w domu.

Podsumowanieopracowanie zadania dodatkowegoZważywszy, że zadanie dodatkowe stanowi istotne podsumowanie katechezy, jeśli czas pozwoli, rozwiązujemy je wspólnie.

Na koniec zwróćmy uwagę, jak sprawa języka, sposobu wysławiania się zo-stała przedstawiona w Biblii. Proszę o przeczytanie dwóch fragmentów z Pisma Świętego, zamieszczonych w podręczniku (Syr 27, 5-6 oraz Mt 7, 21). Następ-nie ustalcie parami w ławkach, jakie są między tymi tekstami podobieństwa, a jakie różnice. Jeśli ktoś nie zapamięta mojego polecenia, może je znaleźć jako zadanie dodatkowe (podręcznik, s. 11).

Katecheta prosi wybraną parę uczniów o udzielenie odpowiedzi.

Rozdział I. Ludzie pytają o Mnie20

Jeśli wystarczy czasu, jeden z wniosków możemy zapisać w zeszytach. Jeśli będą kło-poty z tym zadaniem, lepiej poświęcić chwilę na pomoc w sformułowaniu wniosku, niż dyktować uczniom gotowe zdania.

ZADANIE DODATKOWE

Oba teksty Pisma Świętego (Syr 27, 5-6 oraz Mt 7, 21) mówią o języku ludzi: pierwszy o tym, że słowa człowieka świadczą o jego wnętrzu, drugi zaś o tym, że piękne słowa nie wystarczają – Pan Bóg oczekuje od nas pięknych czynów. Drugi fragment jest jakby rozwinięciem pierwszego.

dyskusja – „Jak sądzisz?”Przeczytajcie teraz „Jak sądzisz?”. Kto chce się wypowiedzieć?Pozwalamy na krótkie wypowiedzi. W podsumowaniu wyrażamy własne zdanie.

Warto zaznaczyć, że używanie, także pod wpływem emocji, wezwań typu: „Idź do dia-bła!”, „Jezus, Maria!”, „O, Matko Boska!”, może mieć różne przyczyny, może np. świadczyć o braku szacunku dla spraw religijnych, braku umiejętności panowania nad językiem; może też być spowodowane brakiem modlitwy – czyli zwyczaju świadomego używania imion świętych podczas modlitwy.

modlitwaProszę, wstańcie. Zwróćmy nasze myśli do Boga. Poprośmy Go, by pomagał

nam „dogadywać” się z tymi, na których nam zależy, oraz żebyśmy coraz lepiej rozumieli siebie, innych, życie i świat i nie czuli się zagubieni.

Powierzamy jednemu z uczniów przeczytanie z kartki przygotowanej modlitwy – jest to tekst z podręcznika (s. 11) przeredagowany tak, aby był w liczbie mnogiej.

Panie, daj nam zdolność jasnego mówienia o Twoich sprawach. Prosimy Cię, abyśmy umieli porozumiewać się z rodzicami, rówieśnikami i innymi osobami.

Zadanie domoweDokończyć wykonanie zadania 5. Przeczytać „Masz wiadomość!”.

Zapis w zeszycieTemat: Chodzę czy uczestniczę?Zadanie 5. i notatka z zadania dodatkowego.

Materiały i pomoce na następną katechezę:• Pismo Święte – Nowy Testament (jeden egzemplarz),• karteczki, na których uczniowie napiszą swoje pytania,• podręcznik,• plansza z podziałem nauk – zob. „Materiały do wydruku”.

Katecheza 7zrozumieć Pismo Święte – kontekst i znaczenie słowa


Materiały i pomoce:• podręcznik,• słownik ortograficzny.


Część wstępna katechezymodlitwaPo każdym pytaniu zostawiamy chwilę milczenia na zastanowienie.

Pomyśl, kiedy ostatnio nie rozumiałeś swoich kolegów, rodziców lub innych ludzi. Co wynikło z tego niezrozumienia? Żal? Konflikt? Rozgoryczenie? Pre-tensje?

A kiedy ty czułeś się niezrozumiany? Pomyśl, co było tego powodem? Ktoś nie wysłuchał cię do końca? A może ty wyraziłeś się nieprecyzyjnie?

Pomódlmy się o zrozumienie między ludźmi.„Ojcze nasz…”

Ludzie przeżywają sytuacje niezrozumienia między sobą. Podobnie często nie rozumieją słów Boga przekazanych w Piśmie Świętym: na przykład interpretują je dosłownie lub błędnie. Właściwe rozumienie słowa Bożego to jedna z pod-staw wiary!

Aby zrozumieć Biblię, trzeba pamiętać o kilku zasadach, które są pewnego rodzaju narzędziami otwierającymi przed nami sens biblijnego przekazu. Na dzisiejszej i na następnej katechezie poznamy te zasady.

Tę część lekcji katecheta powinien poświęcić na wyjaśnienie terminu „kontekst”, większość uczniów bowiem nie zna tego słowa. Nie chodzi tu o podanie definicji słow-nikowej, lecz o wytłumaczenie istoty zjawiska. Część wstępna katechezy powinna odbyć się przy zamkniętych książkach i zeszytach. Katecheta bardzo dużymi literami zapisuje na środku tablicy słowo „łudź”. Pyta, czy jest ono zapisane poprawnie. Zapewne więk-szość uczniów będzie twierdzić, że jest to pisownia niepoprawna. Wówczas katecheta pod spodem zapisuje słowo „łódź”, pytając, czy teraz jest to zapis poprawny. Następnie wyraz „łódź” obudowuje zdaniem, np.:

41Katecheza 7. Zrozumieć Pismo Święte – kontekst i znaczenie słowa

Nie łÓDŹ się, nie wygramy tego meczu.Katecheta pyta, czy uczniowie nadal twierdzą, że słowo „ łódź” zapisane jest popraw-

nie. Oczywiście w tym kontekście („łudź” jako tryb rozkazujący od czasownika „łudzić”) zapis jest niepoprawny. Tu można wybranego ucznia poprosić o sprawdzenie w słowni-ku ortograficznym tych zapisów. Katecheta wpisuje na tablicy dwa zdania, sygnalizując, że teraz będą już zapisane poprawnie.

Nie łUDŹ się, nie wygramy tego meczu.Na wakacjach moi rodzice wypożyczyli bardzo wygodną łÓDŹ żaglową.Uczniowie zapisują temat katechezy: „Zrozumieć Pismo Święte – kontekst i znaczenie

słowa” oraz dwa ostanie zdania z tablicy. Podkreślają na kolorowo wytłuszczone części zdań (czyli wszystko oprócz słowa „ŁUDŹ” i „ŁÓDŹ”) i prowadzą do nich strzałkę od słowa kontekst.

Uwaga: definicję wyrazu „kontekst” (część tekstu potrzebna do dokładnego rozumie-nia wyrazu lub wyrażenia, o które chodzi) należy podać uczniom tylko na ich wyraźną prośbę.

Część zasadnicza katechezyopracowanie zadania 1.

Wyjaśnijcie sytuację przedstawioną na pierwszym rysunku na s. 22. i po-wiedzcie, z czego wynika oburzenie parafian? Jaką można im dać radę?

ZADANIE 1.

Oburzenie słuchających wynika z tego, że przyjęli słowa księdza wyrwane z kontekstu. Słuchający za szybko wyciągnęli wnioski z tego, co słyszą. Trze-ba by im poradzić, by z uwagą, a przede wszystkim do końca wysłuchiwali komunikatów – by zapoznawali się z całością komunikatu.

Sytuacja przedstawiona na rysunku obrazuje niezrozumienie wynikające z wyrywania słów z kontekstu słownego, ale istnieje jeszcze inny kontekst. Jest to kontekst kulturowy. Żeby zobrazować, czym on jest, opowiem wam prawdzi-wą anegdotę przekazaną przez lektorkę języka polskiego. Otóż w czasie wakacji na wyższych uczelniach odbywa się kurs języka polskiego dla studentów obco-krajowców (często obywateli bardzo egzotycznych dla Europejczyka krajów), którzy postanowili studiować w Polsce. Po trzymiesięcznym kursie studenci chcieli podziękować swojej nauczycielce i kupili dla niej kwiaty. Jej zdziwienie było wielkie, kiedy otrzymała wiązankę z czarną wstążką i napisem: „Ostatnie pożegnanie”.

Katecheta prosi uczniów o komentarz do tego zdarzenia. Może być on zbyteczny, kie-dy klasa zareaguje śmiechem. Katecheta przypomina jeszcze pojęcie: kontekst kulturo-wy i zapowiada, że ma on ogromne znaczenie w dobrym rozumieniu wielu fragmentów Pisma Świętego.

opracowanie zadania 2.Katecheta czyta Ewangelię według św. Łukasza (10, 1-2a. 3-4) i prosi o odpowiedź na pytanie, jak klasa rozumie polecenie Jezusa skierowane do uczniów.

Rozdział II. Mówię do was42

Czy nie wydaje się wam ono zbyt wymagające?Po wysłuchaniu odpowiedzi katecheta proponuje przeczytanie tekstu „Zwyczaje

Wschodu” i ponawia pytanie o sensowność polecenia Jezusa.ZADANIE 2.

Polecenie Jezusa jest bardzo wymagające. Uczniowie mają chodzić bez pie-niędzy (trzos to woreczek na pieniądze), boso. Mają także zakaz witania się ze spotkanymi po drodze. Komentarz wyjaśnia kwestię zakazu witania się – według wschodnich zwyczajów były to bardzo długie, ceremonialne rozmo-wy, chociaż nie wnosiły nic nowego do relacji między spotkanymi ludźmi.

opracowanie zadania 3.Katecheta zapowiada, że zadanie 3 podsumowuje dwie poznane już zasady czytania Pisma Świętego i wprowadza trzecią.

Wyciągnijcie wspólnie wnioski z zadania 1. i 2. oraz z tekstu „Czy Mojżesz miał rogi?”. Sformułujcie zasady czytania tekstu biblijnego dotyczące kontekstu zdaniowego, kulturowego oraz znaczenia słowa.

Grupy prezentują wynik swojej pracy. Klasa zapisuje wspólną notatkę do zeszytu.ZADANIE 3.

Aby dobrze zrozumieć jakiś fragment Pisma Świętego, trzeba brać pod uwagę:– kontekst słowny, czyli tekst, który poprzedza i który następuje po tym fragmencie,– kontekst kulturowy, czyli zwyczaje starożytnego Wschodu, gdzie Biblia powstawała,– znaczenie słów oryginalnych, czyli jak najwierniejsze tłumaczenie.

Spójrzmy do podręcznika na stronę 22. Którą zasadę czytania Pisma Święte-go obrazuje drugi żart rysunkowy?

Katecheta oczekuje odpowiedzi, że chodzi o zasadę znajomości znaczenia słów, ale także o kontekst, w jakim one padają.

Podsumowaniedyskusja – „Jak sądzisz?”W tym miejscu można poświęcić trochę czasu na krótką dyskusję w oparciu o problem postawiony pod hasłem „Jak sądzisz?”:

Czy można dobrze interpretować Pismo Święte, polegając tylko na własnym rozumieniu tekstu?

Ważne jest jednak, aby katecheta podsumował dyskusję uczniów, wyrażając jedno-znacznie swoje zdanie (naukę Kościoła).

Słowo Boże może dotrzeć do każdego człowieka, nawet jeśli nie ma on przy-gotowania, ponieważ Bóg zna każdego i wie, co jest mu potrzebne. Człowiek otwarty na Jezusa Chrystusa może mieć intuicję i przez wiarę zrozumieć prze-słanie Ewangelii. Jednak to nie wystarczy. Bóg obdarzył człowieka rozumem i oczekuje, że ci, którzy są tego świadomi – jak na przykład wy, uczniowie

43Katecheza 7. Zrozumieć Pismo Święte – kontekst i znaczenie słowa

w szkole – zrobili wszystko, aby dobrze zrozumieć Pismo Święte. Dobrze, to znaczy w oparciu o autorytet Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, który auten-tycznie przedkłada i wyjaśnia słowo Boże.

modlitwaModlitwę rozpoczyna katecheta.

Bóg objawia się poprzez Pismo Święte. Pragnie każdemu z nas powiedzieć o swojej miłości. I chociaż Jego słowa przekazali ludzie żyjący dawno temu i da-leko stąd, możemy zrozumieć, co Bóg chciał przez nich nam przekazać.

Dalszą część modlitwy prowadzi kolejno dwóch uczniów (podręcznik, s. 23).

Zadanie domoweZadanie 4.Zadanie dodatkowe – dla chętnych.

ZADANIE 4.

Sformułowanie „ludzki język Boga” odnosi się do faktu, że autorami Pisma Świętego byli konkretni ludzie żyjący w konkretnych czasach. Używali więc określeń jasnych dla nich, nawiązywali też do zwyczajów, które wówczas nie musiały być komentowane, choć dziś nie zawsze są czytelne.ZADANIE DODATKOWE

Słowo „bracia” we fragmencie J 7, 2-7 Biblii Tysiąclecia ma odnośnik do słownika:„Brat – w języku biblijnym oznacza także kuzyna. W znaczeniu przeno-śnym: w ST – członek narodu wybranego, w NT chrześcijanin, członek Kościoła”.Jezus nie miał braci: wieloznaczność słowa „brat” w języku hebrajskim nie uprawnia do takiego wniosku.

Zapis w zeszycieTemat: Zrozumieć Pismo Święte – kontekst i znaczenie słowa.Zdania: Nie łUDŹ się, nie wygramy tego meczu.Na wakacjach moi rodzice wypożyczyli bardzo wygodną łÓDŹ żaglową.Notatka do zadania 3.

Materiały i pomoce na następną katechezę:• podręcznik,• kawałek białej szyby i witraż (może to być maleńki dekoracyjny element uży-

wany w domach do ozdobienia szyb, np. aniołek, owoc lub motyl).

Katecheza 12Samowola człowieka


Materiały i pomoce:• podręcznik,• ewentualnie Pismo Święte.


Część wstępna katechezymodlitwaKatecheta prosi uczniów o skupienie. Zapowiada, że biblijne opowiadania drugiego rozdziału Księgi Rodzaju o grzechu pierworodnym łatwo jest rozumieć zbyt dosłownie, podczas gdy są one obrazem trudnych prawd o więzi Boga z człowiekiem. Dlatego kate-cheta proponuje na początek modlitwę do Ducha Świętego o dar mądrości.

Uczniowie wstają. Po chwili katecheta wypowiada słowa modlitwy.Duchu Święty, obdarz nas mądrością, byśmy pojęli to, co może pomóc nam

rozwijać się zgodnie z naszymi ludzkimi możliwościami.Przyjdź, Duchu Święty!Napełnij serca Twoich wiernych i zapal w nich ogień Twojej miłości.

Można zaśpiewać znaną pieśń do Ducha Świętego.Następnie katecheta rozpoczyna od rozmowy o „łańcuchu” przyczynowym jakiegoś

zła popełnionego przez człowieka na przykładzie wypadku drogowego.Zdarzył się wypadek drogowy. Sprawca: kierowca był pod wpływem alko-

holu.Przyczyna jego choroby alkoholowej: sprawca pił, bo jego ojciec nie akcepto-

wał go, bił go i często był pijany (był alkoholikiem).Przyczyna, dlaczego ojciec taki był: nie mógł sobie poradzić w dorosłym ży-

ciu, nie potrafił znieść trudności w życiu rodzinnym, okazywać czułości, sam był z domu dziecka, bo rodzice zginęli na wojnie.

Czyli przyczyna pośrednia, to wojna, którą rozpętali faszyści pod przywódz-twem Hitlera.

Jak długo można by prowadzić ten łańcuch?

Rozdział III. Dałem wam wszystko66

Katecheta słucha wypowiedzi uczniów, nie komentując ich. Dodaje jednak, że mimo iż przyczyna pośrednia nie była zależna od sprawcy, nie przekreśla to jego odpowie-dzialności za czyn. Będzie o tym mowa na następnych katechezach.

Uczniowie podają inny przykład zła popełnionego przez człowieka i wymyślają „łań-cuch przyczyn”. Katecheta zwraca uwagę na to, by zdarzenie podane przez uczniów nie dotyczyło konkretnej, znanej osoby ze środowiska.

Część zasadnicza katechezyKtoś powiedział, że ten łańcuch prowadzi wstecz do pierwszych ludzi, bi-

blijnego Adama i Ewy oraz do ich grzechu pierworodnego. Co to jest grzech pierworodny?

Jeśli uczniowie przedstawią tylko biblijny obraz bez teologicznej interpretacji, kate-cheta podaje komentarz.

W Biblii mamy obraz grzechu pierworodnego. Obraz ten zawiera odpowiedź na pytanie, skąd na świecie jest zło. Podkreślam, że jest to obraz, który mówi, że przyczyną zła jest jakiś straszny grzech człowieka. Tego obrazu nie można interpretować dosłownie, ale trzeba zrozumieć jego sens.

Następnie wybrany uczeń czyta na głos tekst biblijny ze s. 34 (Rdz 2, 15-17; 3, 1-19). Można to czytanie przeprowadzić uroczyście, zaznaczając, że jest to obrazowa odpo-wiedź na pytanie, skąd pochodzi zło na świecie.

Katecheta wyjaśnia uczniom, że wąż jest symbolem, a więc w odróżnieniu od alegorii jest wieloznaczny. Wąż jest bowiem wrogiem człowieka (takie było doświadczenie no-madów na pustyni) i zarazem symbolem bożków kananejskich, którym oddawali cześć poganie na terenie Izraela. Pertraktacje z wężem oznaczały wejście w relacje z fałszy-wym bóstwem. Stwierdzenie „będziecie jak Bóg” jest pokusą uczynienia z człowieka bó-stwa. To także rodzaj bałwochwalstwa.

Uwaga: zadania 1. i 2. oraz druga część zadania 4. – są trudne i przeznaczone do wykonywania razem z katechetą. Katecheta wysłuchuje intuicyjnych – siłą rzeczy – interpretacji uczniów, koryguje je i uzupełnia. Natomiast zadanie 3., pierwszą część zadania 4. i zadanie 5. uczniowie mogą wykonywać samodzielnie.

opracowanie zadania 1. (razem z katechetą)Katecheta poleca, by uczniowie ustnie odpowiedzieli na pytania z zadania 1. Wszyscy wspólnie ustalają poprawne odpowiedzi i interpretacje. Warto w tym miejscu zadać py-tania ukierunkowujące właściwą interpretację.

• Jakie pytanie szatan zadaje najpierw? Czy rzeczywiście chce się czegoś do-wiedzieć od Ewy? Co mówi zaraz potem? Czy jego zachowanie jest logiczne (najpierw udaje niedoinformowanego, a potem mówi tak, jakby był lepiej po-informowany od człowieka)?

Najpierw wąż zadaje pytanie, które ma postawić Boga w złym świetle: „Czy rzeczywi-ście Bóg powiedział…”. Tym pytaniem szatan rozpoczyna rozmowę, wchodzi w relację z człowiekiem, który otwiera się na niego. Następne szatan, który w pierwszym pytaniu

67Katecheza 12. Samowola człowieka

udawał niedoinformowanego, atakuje wprost, udając kogoś, kto wie najlepiej i dzieli się informacją. Mówi, że Bóg kłamie („Na pewno nie umrzecie!…”) i podsuwa wytłuma-czenie: Bóg nie chce, by ludzie tak jak On znali dobro i zło. Szatan sugeruje, że człowiek może być jak Bóg.

• Jakie cechy owocu z drzewa poznania dobra i zła zauważyła Ewa?Owoc zakazany okazał się:– dobry (człowiek, który żył w bliskości z Bogiem, nie znał zła; teraz dostrzegł, że jest

w stanie je poznać; zakaz Boga miał uchronić człowieka przed złem, nad którym nie jest w stanie panować),

– rozkoszny (człowiek fascynuje się dobrem przemijającym, jakby było wieczne, i sta-wia je na pierwszym miejscu)

– „nadający się do zdobycia wiedzy” (człowiek poddał się pokusie pychy, uwierzył w to, że dzięki swojemu rozumowi ma nieograniczone możliwości).

Przy omawianiu słów szatana: „Ale wie Bóg, że gdy spożyjecie owoc z tego drzewa, otworzą się wam oczy i tak jak Bóg będziecie znali dobro i zło” katecheta wyjaśnia, że człowiek jako stworzenie ma swoje ograniczenia. Nie jest w stanie „być jak Bóg”, decy-dować o dobru i złu.

ZADANIE 1.

a. Szatan przekonał Ewę najpierw argumentem, że przekroczenie zakazu Bożego nie będzie miało złych skutków, lecz tylko dobre: człowiek zdobę-dzie wiedzę taką, jaką ma Stwórca, i będzie panować nad dobrem i złem na równi z Bogiem. Do przekroczenia zakazu ostatecznie skłoniło Ewę dostrze-żenie owocu jako dostępnego, „rozkosznego dla oczu” i „nadającego się do zdobycia wiedzy”.b. Adam usiłował ukryć się przed Bogiem. W rozmowie z Bogiem przerzu-cał winę na Ewę.c. Ewa obwiniała szatana.d. Pierwsi ludzie zaczęli się bać Boga, wstydzili się i kryli przed Nim, wsty-dzili się także siebie, kiedy poczuli, że są nadzy.

Warto by katecheta wyjaśnił, że chodzi o nagość w sensie wzajemnego widzenia sie-bie takimi, jakimi ludzie stali się po grzechu. Człowiek wstydzi się przed innymi swoich grzechów, ukrywa je na różne sposoby (np. wypierając się ich, usprawiedliwiając lub wmawiając sobie i innym, że to, co robi, nie jest złe). Człowiek „czysty”, wolny od grze-chu, nie boi się takiej „nagości”, czyli tego, że inni wiedzą o nim wszystko.

opracowanie zadania 2. (razem z katechetą)Należy podkreślić, że treści tego zadania są bardzo ważne i na pewno znajdą się na sprawdzianie.

Katecheta pyta uczniów, co znaczy słowo „prehistoria”. Potem poleca, by uczniowie sprawdzili w słowniku (s. 35), czym pojęcie „prehistoria biblijna” różni się od „prehistorii”. W razie potrzeby wyjaśnia, że prehistoria dotyczy dziejów człowieka do czasów poja-wienia się pisma. Badanie tych dziejów dokonuje się metodami archeologicznymi. Tak


jak nauki przyrodnicze, tak prehistoria nie odpowiada na pytanie: skąd w ogóle wziął się człowiek i po co istnieje. Natomiast prehistoria biblijna odpowiada na pytania religijne dotyczące sensu świata i życia, np. skąd w ogóle wziął się świat i człowiek, po co żyją ludzie, dlaczego na świecie jest nie tylko dobro, ale i zło. Prehistoria biblijna mówi o po-czątkach relacji Boga z człowiekiem, a zarazem o tym, dlaczego te relacje teraz są inne.

Katecheta poleca uczniom wykonanie zadania 2. – ale znowu omawia je razem z uczniami. Przy omawianiu znaczenia symbolu ogrodu katecheta zwraca uwagę, że człowiek w raju był wolny w jedności z Bogiem i czuł się bezpiecznie. Nie musiał się ukrywać. Grzech sprawił, że pierwsi ludzie przestali czuć się bezpiecznie. To zadanie uczniowie zapisują w zeszycie.

ZADANIE 2.

Rajski ogród symbolizuje życie zgodne z naturą, czyli wolą Boga: szczęśliwe i bezpieczne. Człowiek żył w harmonii z Bogiem, ludźmi i przyrodą. Roz-wijał się zgodnie z wolą Boga.Drzewo poznania dobra i zła oznaczało wiedzę o dobru i złu. Wiedzę, która jest dla człowieka niebezpieczna i niemożliwa do opanowania.Wąż symbolizuje szatana, który kusi człowieka fałszywą perspektywą prze-kroczenia tego, co dla człowieka możliwe.Cierń i oset to skutki grzechu, poznania dobra i zła: okazało się, że człowiek nie jest w stanie zapanować nad złem i ulega mu.

opracowanie zadania 3. i pierwszej części zadania 4.Polecamy, by uczniowie samodzielnie w zeszycie wykonali to zadanie, które jest częścio-wo podsumowaniem dotychczasowych treści katechezy. W ten sposób sprawdzimy, czy klasa dobrze zrozumiała temat grzechu pierworodnego.

ZADANIE 3.

a. „Usłyszałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się” – strach przed Bo-giem, brak poczucia bezpieczeństwa, poczucie winy. To świadczy o braku harmonii między ludźmi i Bogiem.b. „Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zja-dłem” – przerzucanie winy na innych, wzajemne oskarżanie, brak solidar-ności, zerwanie wspólnoty. To świadczy o braku harmonii między ludźmi.c. „Przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu: w trudzie będziesz zdo-bywał od niej pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia. Cierń i oset będzie ci ona rodziła” – człowiek będzie musiał z trudem zdobywać pożywienie, często walczyć z nieprzyjazną przyrodą. To świadczy o braku harmonii między ludźmi a przyrodą.d. „Bo prochem jesteś i w proch się obrócisz!” – człowiek, którego Bóg chronił przed śmiercią, gdy stracił przyjaźń z Bogiem, stał się śmiertelny.

Tekst „Boga nie ma?” mówi, że grzech pierworodny był katastrofą dla ludz-kości: było to zerwanie łączności z Bogiem. Po grzechu pierworodnym ludzie słabo dostrzegają obecność Boga w świecie i nie potrafią się nią cieszyć. Czło-

69Katecheza 12. Samowola człowieka

wiek nie odbiera tego, co Bóg do niego mówi, bo świat zagłusza. Jego głosUczniowie ustnie wykonują teraz zadanie 4. (pierwszą część: Znajdź w tekście Pisma

Świętego cytat zawierający obietnicę zwycięstwa dobra nad złem i mówiący o opiece Bożej nad ludźmi mimo ich grzechu).

ZADANIE 4. CZęŚć 1.

Obietnica zwycięstwa dobra nad złem zawarta jest w słowach Boga skie-rowanych do węża: „Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszyst-kich zwierząt domowych i dzikich; na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę”.

Katecheta stawia teraz pytanie, co oznacza ten cytat. Uczniowie mogą skojarzyć tę obietnicę z narodzeniem się Jezusa Chrystusa, Zbawiciela.

CD. ZADANIA 4.

Obietnica Boga oznacza, że Bóg przyjdzie ludziom z pomocą. Jest to pierw-sza obietnica Zbawiciela, który pokona zło i szatana.

Podsumowaniedyskusja – „Jak sądzisz?”Katecheta poleca zapoznać się z pytaniem pod hasłem: „Jak sądzisz?”. Uczniowie po cichu (lub jedna osoba głośno) czytają tekst „Odrzucenie przyjaźni” ze s. 35. Prosimy, by podczas dyskusji jeden uczeń zapisywał na brudno krótkie wnioski, które następnie odczytuje jako odpowiedź na pytanie „Dlaczego Bóg nie zapobiegł złamaniu wydanego przez siebie zakazu?”. Wszyscy uczniowie zapisują wniosek w zeszycie: wspólny lub każ-dy samodzielnie. Wnioskiem może być cytat z tekstu „Odrzucenie przyjaźni”:

„Bóg stworzył człowieka obdarzonego wolnością niosącą z sobą ryzyko, a nie ustawił na szachownicy stworzenia bezwolne marionetki”.

Katecheta ocenia (na przykład plusami) pracę ucznia, który notował i redagował wniosek.

Katecheta może zaproponować uczniom wymyślenie obrazu ilustrującego kuszenie Ewy, np. dziewczyna słyszy, że nawet mała dawka narkotyku może ją uzależnić. Mimo przestróg sięga po niego, bo ktoś przekonał ją, że dzięki temu narkotykowi lepiej się przygotuje do sprawdzianu albo zazna wielkiej przyjemności. I dziewczyna wpada w pułapkę zniewolenia narkotykowego. Kochający rodzice nie odrzucają jej jednak, lecz usiłują pomóc przezwyciężyć nałóg, choć to łączy się z rozstaniem i przebywaniem w odosobnionym ośrodku.

modlitwaChętny uczeń czyta modlitwę ze s. 35 (pierwsze trzy linijki). Pozostałą część (fragment Mądrości Syracha) czyta katecheta.


Zadanie domoweZadanie 5. Zadanie dodatkowe dla chętnych.

ZADANIE 5.

Grzech pierworodny zostaje zgładzony w chrzcie świętym. Bóg wybacza człowiekowi winę i przywraca więź ze Sobą. Skutki grzechu jednak zostają: śmiertelny człowiek jest skłonny do zła.ZADANIE DODATKOWE

Przy sprawdzaniu tego zadania katecheta zwraca uwagę na ukazanie sensu scen biblijnych: a) etapy kuszenia: szatan udaje niedoinformowanego i kogoś, kto zwraca się do Ewy o pomoc (o informacje), udaje, że ufa jej i wzbudza w niej zaufanie; potem nagle domaga się zaufania, udając kogoś, kto „wie naj-lepiej”; Ewa dostrzega „zalety” zakazanego owocu: dobry do spożycia – do-stępny, rozkoszny dla oczu – fascynujący, „nadaje się do zdobycia wiedzy” – jak Bóg będę decydowała o tym, co dobre, a co złe (fałszywy obraz Boga);b) rozmowa musi być fikcyjna, wymyślona przez uczniów; może zawierać elementy kuszenia Adama przez Ewę analogiczne do kuszenia szatana;c) Bóg powinien być tylko głosem; Adam i Ewa mają poczucie winy, nie radzą sobie w nowej sytuacji, Bóg poucza ich o niej: już nie będą bezpieczni, będą cierpieć i umierać; uczniowie mogą słowa powiedziane do węża, które zapowia-dają zwycięstwo dobra, przekazać jako usłyszaną od Boga obietnicę pomocy.

Zapis w zeszycieTemat: Samowola człowieka.Zadanie 2. Zadanie 3. Wniosek z „Jak sądzisz?”

Materiały i pomoce na następną katechezę:• podręcznik,• kartki z tekstem modlitwy: Psalm 51, 3-4; 11-12 („Materiały do wydruku”),• ewentualnie Pismo Święte,• regulamin lub statut szkoły.

Katecheza 18Bądź moim ludem


Materiały i pomoce:• podręcznik.


Część wstępna katechezymodlitwa

Zastanów się: jaka myśl sprawia ci ostatnio radość?A co sprawia, że czujesz się przygnębiony?W myślach powiedz o tym wszystkim Bogu.Chwila ciszy.Polećmy Bogu tych, którzy przeżywają jakieś trudne, a może nawet straszne

doświadczenia. I módlmy się za nas samych.Wybrana osoba czyta modlitwę z podręcznika z poprzedniej katechezy (s. 47).

opracowanie zadania 1.Czy twoim zdaniem ludzie się zmieniają? Częściej na lepszych czy na gorszych?Chwila rozmowy, potem uczniowie w zeszytach (zostawiając miejsce na temat) koń-

czą pisać zdanie (odpowiedź na powyższe pytania): „Moim zdaniem ludzie …”.

Część zasadnicza katechezyopracowanie zadania 2.Jedna osoba głośno czyta fragment Księgi Rodzaju (s. 48). Można chwilę poświęcić na rozmowę o tym, czym opis różni się od obrazu „Jakub walczący z aniołem” (w Piśmie Świętym nie ma mowy o aniele, lecz o tajemniczym „kimś”). Potem katecheta poleca wykonać zadanie 2. Uczniowie wskazują odpowiedni fragment Biblii. Wszyscy piszą te-mat „Bądź moim ludem” i zapisują cytat w zeszycie pod poprzednim zdaniem. Następnie uczniowie ustnie odpowiadają na drugą część zadania 2.

ZADANIE 2.

Wypisany fragment Księgi Rodzaju: „Wróć do twego kraju rodzinnego, gdzie będę ci świadczył dobro […]. Będę ci świadczył dobro i uczynię twe potomstwo [tak licznym] jak ziarnka piasku na brzegu morza, których nikt policzyć nie zdoła”.

Rozdział IV. Prowadziłem was94

Ostatnie zdanie brzmi podobnie jak słowa powołania Abrahama. Potom-stwo Jakuba ma stać się wielkim narodem.

Teraz uczniowie sami czytają tekst „Izrael, czyli Bóg zbawia”. Katecheta zwraca uwagę na zdanie: „Odtąd Jakub zmienia się w pokornego i świadomego swej słabości Izraela”.

Krótko opowiada jego dzieje, by wyjaśnić, jaki był Jakub przedtem.Jakub był synem Izaaka i Racheli; urodził się jako bliźniak. Pierwszy z bliź-

niąt urodził się Ezaw, który był owłosiony, Jakub urodził się drugi (przysłowio-we trzymanie brata za piętę). Ezaw był bardzo sprawnym myśliwym, a Jakub spokojnym młodzieńcem, który przebywał w domu przy matce. Jako dora-stający chłopak Jakub za miskę soczewicy wykupił od Ezawa pierworództwo (czyli Ezaw zlekceważył pierworództwo). Gdy Izaak chciał starszemu synowi pobłogosławić, Jakub (dzięki zabiegom kochającej go bardzo matki – Racheli), podszył się pod brata, ubrał się w skóry, udając owłosionego Ezawa (katecheta odsyła uczniów do ilustracji pt. „Izaak błogosławi Jakuba” w podręczniku na s. 25). I tak Ja-kub otrzymał podstępem błogosławieństwo ojca – a znaczyło to, że on, Jakub, będzie miał błogosławieństwo Boga. Jakub z polecenia ojca wyruszył szukać żony w dalekiej rodzinie matki. „Trafił na jakieś miejsce i tam się zatrzymał na nocleg, gdyż słońce już zaszło. Wziął więc z tego miejsca kamień i podłożył go sobie pod głowę, układając się do snu na tym właśnie miejscu. We śnie ujrzał drabinę oparta na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bo-żych , którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. A oto Pan stał na jej szczycie i mówił: Ja jestem Pan, Bóg Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której leżysz, oddaję tobie i twemu potomstwu. A potomstwo twe będzie tak liczne jak proch ziemi, ty zaś rozprzestrzenisz się na zachód i na wschód, na północ i na połu-dnie; wszystkie plemiona ziemi otrzymają błogosławieństwo przez ciebie i przez twych potomków. Ja jestem z tobą i będę cię strzegł, gdziekolwiek się udasz; a potem sprowadzę cię do tego kraju. Bo nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co ci obiecuję” (Rdz 28, 11-15). Potem Jakub ożenił się i zamieszkał przy teściu i także podstępem stał się bogaty. Był po prostu przebiegły.

Katecheta zwraca uwagę, że cudowności w życiu Jakuba przeplatają się z prozaiczny-mi wydarzeniami spowodowanymi słabością ludzką. Cudowności te nie mają wzbudzać ciekawości i sensacji. Autor biblijny w ten sposób przedstawia szczególną rolę Jakuba w planach Bożych.

Teraz uczniowie mają w zeszycie wykonać zadanie 3. Można najpierw wspólnie je omówić, ale potem każdy pisze sam.

ZADANIE 3.

Bóg nadał Jakubowi nowe imię – Izrael, co znaczy „Niech Bóg walczy” albo „Bóg ocala, zbawia”. Rozpoczyna się nowy okres w życiu Jakuba i w dziejach narodu wybranego. Od Jakuba wzięło początek dwanaście pokoleń Izraela, czyli narodu, przez który Bóg przygotowuje zbawienie.Jakub z przebiegłego człowieka zamienia się w pokornego i świadomego swojej słabości (staje się kulawy) człowieka, który ufa Bogu swoich przod-ków: Bogu Abrahama i Izaaka.

95Katecheza 18. Bądź moim ludem

Podsumowaniedyskusja – „Jak sądzisz?”

Jakub zmienia się z kogoś, kto zabiega o własny interes, w człowieka, który wypełnia wolę Boga, uczestniczy w Jego planach.

Jak sądzicie, jakie doświadczenia mogą zmienić człowieka i jego życie na lepsze?Po rozmowie katecheta poleca, by uczniowie otworzyli podręcznika na s. 48 i przyj-

rzeli się rysunkom. Pozwala na komentarze, ale sam ich nie komentuje. Potem ucznio-wie w grupach czteroosobowych zastanawiają się nad zadaniem 1. Po 5 minutach każda grupa podaje swoje przykłady (jeśli czasu jest mało, można ograniczyć liczbę przykła-dów, które podaje każda grupa). Jeśli żadna grupa nie wykorzysta przykładu ze zdjęć zamieszczonych przy zadaniu, katecheta zwraca na nie uwagę i rozmawia o nich.

ZADANIE 1.

Ludzie się zmieniają wtedy, gdy np. zachwycą się jakimś zajęciem lub sztuką i odkryją, że chcą je wykonywać (np. lekarz, sportowiec, nauczyciel, psy-cholog, żołnierz, artysta, wolontariusz w hospicjum), ale także gdy spotkają kogoś, z kim chcą dzielić życie w małżeństwie i biorą ślub, zostają rodzicami lub odkryją drogę powołania kapłańskiego lub zakonnego.

Uczniowie mogą różnie formułować te treści, np.: człowieka zmienia ślub, wstąpienie do seminarium, zajście w ciążę i urodzenie dziecka, wybór studiów lub przypadkowe doświadczenie: wypadek, niezdany egzamin, śmierć bliskiej osoby.

ModlitwaCzy chcesz się zmienić? Jak? Co chciałbyś w sobie rozwinąć?Chwila ciszy.Czy w swoich planach zmian siebie albo swojego życia bierzesz pod uwagę

przyjaźń z Jezusem Chrystusem? Odpowiedz w ciszy Bogu na to pytanie.Chwila ciszy. Katecheta lub uczeń czyta modlitwę z podręcznika ze s. 49.

Zadanie domowePrzeczytać „Masz wiadomość!”. Zapisać drugą część zadania 2.

Zapis w zeszycieTemat: Bądź moim ludem.Dokończone zdanie: Moim zdaniem ludzie… – odpowiedź na pytania: Czy twoim zdaniem ludzie się zmieniają? Częściej na lepszych, czy na gorszych?Wypisany fragment Pisma Świętego (pierwsza część zadania 2.).Zadanie 3.Zadanie domowe: druga część zadania 2.

Materiały i pomoce na następną katechezę:• podręcznik,• wydruk tekstu Księgi Wyjścia z podręcznika ucznia ze s. 50 (Wj 3, 1b-2a 5a.

6b. 7a. 8a – „Materiały do wydruku”).• karteczki do przeprowadzenia ankiety na końcu lekcji.

Katecheza 30Skąd wiemy o Jezusie chrystusie?


Materiały i pomoce:• Pismo Święte Nowego Testamentu,• podręcznik,• ewentualnie książka zawierająca zdjęcia papirusów i kodeksów.


Część wstępna katechezymodlitwaRozpoczynamy modlitwą z podręcznika ze s. 75.

opracowanie zadania 1.Wprowadzenie do katechezy może stanowić wykonanie zadania 1. z podręcznika ze strony 75, ale najpierw katecheta rozmawia z uczniami na temat relacjonowania wyda-rzeń przez dwie różne osoby. Może to być przykład z życia klasy (poszkodowany i spraw-ca relacjonują to samo wydarzenie). Można też przywołać relacje różnych świadków jakiegoś wypadku.

W naszym życiu zdarzają się sytuacje, gdy słyszymy z różnych ust relacje o tym samym wydarzeniu. Nieraz wydaje nam się, że podawane z różnych ust informacje różnią się znacznie albo nie są spójne. Podajcie kilka przykładów takich sytuacji.

Uczniowie podają przykłady. Następnie katecheta poleca uczniom wykonanie zadania 1.Przeczytajcie teraz uważnie fragmenty pamiętników Arka i Tomka (podręcz-

nik, s. 75) i powiedzcie, w czym dwie różne relacje z tej samej wycieczki są podobne, a w czym się różnią.

Podobieństwa: wycieczka do Karpacza, droga była brukowana, grupa skalna nosi na-zwę Pielgrzymów, Arek dużo fotografował, zdjęcia powinny wyjść fajne.

Różnice: ocena trasy, Arek idzie chętnie, Tomek się ociąga.Które z różnic dotyczą faktów, a które odczuć?

ZADANIE 1.

Różne fakty:Arek podaje szereg szczegółów dotyczących trasy, o których Tomek w ogóle nie wspomina.

143Katecheza 30. Skąd wiemy o Jezusie Chrystusie?

Tomek mówi tylko, że wycieczka była do Karpacza.Różnice w odczuciach:Dla Arka wycieczka była ciekawa krajoznawczo.Dla Tomka wycieczka miała walory towarzyskie: rozmowa z kolegą i zain-teresowanie koleżanką.

Katecheta w podsumowaniu zwraca uwagę, że obie relacje zawierają informacje obiektywne (dotyczące konkretnych faktów) oraz opinie (subiektywne odczucia chłop-ców, którzy inaczej przeżywają to, co ich spotyka).

Część zasadnicza katechezyKatecheta przypomina uczniom, że na poprzedniej katechezie byli badaczami historii i próbowali udowodnić historyczność Jezusa, mając do dyspozycji dokumenty niechrze-ścijańskie. W tej katechezie poznają dokumenty chrześcijańskie, które potwierdzają ziemskie życie Jezusa.

opracowanie zadania 2.Na poprzedniej katechezie w oparciu o dokumenty niechrześcijańskie pró-

bowaliście udowodnić, że Jezus naprawdę istniał. Mamy do dyspozycji również dokumenty chrześcijańskie, które zawierają bardzo dużo informacji o życiu Je-zusa. Szczególne miejsce wśród tych źródeł zajmują cztery Ewangelie.

Przeczytajcie fragment Dziejów Apostolskich oraz tekst „Historyczność Ewangelii” i wyłącznie na tej podstawie napiszcie bardzo krótko, co jest główną treścią Ewangelii (możecie cytować).

ZADANIE 2. CZ. I

Główną treścią Ewangelii jest prawda o Jezusie i Jego Dobrej Nowinie, czyli wszystko, co Jezus czynił i czego nauczał od początku aż do dnia wniebo-wstąpienia.

Podobnie jak w przypadku pamiętników Arka i Tomka w Ewangeliach moż-na znaleźć pewne rozbieżności w relacjonowaniu konkretnych wydarzeń. Po-dajcie przykład kilku rozbieżności, które pamiętacie.

Uczniowie lub katecheta, jeśli uczniowie nie potrafią, podają przykłady: pianie ko-guta, imię Mateusz – Levi, liczba koszów chleba i ułomków po cudzie rozmnożenia itp.

Ewangelie mówią o różnych wydarzeniach. Opisane w jednej Ewangelii wy-darzenie nie zawsze nawet wspomniane jest w drugiej. Jak myślicie, co było powodem tych rozbieżności? Postarajcie się uzasadnić swoją odpowiedź.

ZADANIE 2. CZ. II

Uczniowie mogą odpowiedzieć na to pytanie, nawiązując do treści, któ-re zostały omówione we wstępie katechezy: ewangeliści zwracali uwagę na inne wydarzenia i co innego podkreślali w swoich tekstach.

Katecheta nie analizuje dokładnie problemu i zaznacza, że ten temat będzie jeszcze rozwinięty na następnej katechezie.

Rozdział V. Jestem z wami144

opracowanie zadania 3.Katecheta zastanawia się z uczniami, jak można wykonać zadanie 3.: schemat do wiado-mości zawartych w tekście „Kanon Nowego Testamentu”. Uczniowie proponują i wyko-nują schemat na tablicy i w zeszytach.

Można zwrócić uwagę uczniów, że treści Nowego Testamentu zostały w tek-ście ujęte niejako chronologicznie – chociaż znajdują się one w każdej z Ksiąg, bo Ewangelia, czyli Dobra Nowina, jest jedna, zapisana w całym Nowym Testa-mencie. Schemat można więc ująć na rysunku jednej wielkiej Księgi, na której brzegach zaznaczone są „zakładki” ze skrótami Ksiąg NT, a na stronach zapisane treści zgodnie z tekstem z podręcznika.

ZADANIE 3.

Uczniowie mogą wykonać schemat według własnego pomysłu lub skorzy-stać z sugestii katechety i narysować Księgę z zaznaczonymi na brzegach stron skrótami ksiąg Nowego Testamentu, a w środku przepisać z tekstu „Kanon…” wypunktowane treści NT.

opracowanie zadania 4.Katecheta poleca, by uczniowie w parach przygotowali zadanie 4. Uczniowie zapisują w zeszytach argumenty, a potem odczytują je.

ZADANIE 4.

Nowy Testament był przepisywany z wielką pieczołowitością.Od IV w. rękopisy były dobrze przechowywane.Uznaje się prawdziwość tekstów innych pisarzy starożytnych (np. Homera, Platona, Filona), chociaż odpisy ich dzieł są dużo późniejsze.

Podsumowaniedyskusja – „Jak sądzisz?”Na koniec katecheta proponuje krótką dyskusję nad pytaniem zamieszczonym pod ha-słem: „Jak sądzisz?”.

Czy badania naukowe biblistów nad historycznością Ewangelii nie sprzeci-wiają się świętości słowa Bożego?

Badanie naukowe nad historycznością Ewangelii mogą się sprzeciwiać świę-tości słowa Bożego, gdy intencją badającego jest podważenie wiarygodności i historyczności tekstów, a nie szukanie obiektywnych danych historycznych. Gdy natomiast intencja badającego jest dobra, badania takie mogą pomóc w lepszym zrozumieniu kontekstu powstawania Ewangelii, jej treści, itp. i nie sprzeciwiają się świętości słowa Bożego. Mogą nawet pomóc w lepszym ich rozumieniu.

Po rozmowie katecheta podsumowuje.Do naszych czasów nie przetrwał oryginalny tekst ksiąg Nowego Testa-

mentu. Były to bowiem najczęściej księgi liturgiczne gmin chrześcijańskich. Ze względu na częste ich używanie oraz fakt, że były zapisane na nietrwałym

145Katecheza 30. Skąd wiemy o Jezusie Chrystusie?

materiale – papirusie – uległy zniszczeniu. Mimo braku oryginałów posiadamy jednak autentyczny tekst Ewangelii. Zachował się on w takich dokumentach jak papirusy, kodeksy, najstarsze przekłady z języka greckiego na inne języki oraz cytaty w pismach Ojców Kościoła.

Najstarsze przekazy Pisma Świętego pochodzą już z II wieku, natomiast najstarsze zachowane przekazy literatury starożytnej pochodzą z IX wieku. Jak pamiętacie z poprzedniej katechezy, świadczy to o dużej wiarygodności histo-rycznej tekstów Pisma Świętego.

modlitwaKatecheta wzywa uczniów do modlitwy.

Boże, Ty powołałeś Apostołów, by spisali Dobrą Nowinę o zbawieniu prze-kazaną przez Twojego Syna. Teraz my możemy przekazywać tę Dobrą Nowinę innym. Daj nam odwagę i pomysłowość w dawaniu świadectwa, że zaufaliśmy Tobie.

Można zaśpiewać z uczniami wybraną pieśń lub piosenkę do Ducha Świętego.

Zadanie domoweChętni mogą wykonać zadanie dodatkowe.

ZADANIE DODATKOWE

Serce symbolizuje życie człowieka, jego uczucia i wartości, którymi żyje. Całe Pismo Święte przygotowuje ludzi na przyjęcie wcielonego Słowa Bo-żego, a o tym mówią Ewangelie. Zawierają one to, co najważniejsze dla chrześcijan: naukę Jezusa, słowa o Jego życiu, cudach, śmierci i zmartwych-wstaniu. Dlatego nazywamy je sercem Pisma Świętego.

Zapis w zeszycieTemat: Skąd wiemy o Jezusie?Zadanie 2 – pierwsza część; zadanie 3 (schemat) i zadanie 4.

Materiały i pomoce na następną katechezę:• Nowy Testament,• świeca,• podręcznik.

Katecheza 45czy dobro można narzucić?


Materiały i pomoce:• podręcznik.


Część wstępna katechezy

modlitwaCzy dzisiaj udało mi się zrobić coś dobrego? Powiedz o tym w myślach Jezu-

sowi Chrystusowi.Chwila ciszy.A jeśli zrobiłeś coś złego, czego wstydziłbyś się przed dobrymi ludźmi – prze-

proś za to Boga. I pomyśl: może trzeba przeprosić także jakiegoś człowieka i coś naprawić?

„Ojcze nasz…”.

opracowanie zadania 4.Katechezę rozpoczynamy od zadania 4., aby uczniowie najpierw sami zastanowili się, czy rodzice, którzy narzucają coś swoim dorastającym dzieciom np. w wieku gimnazjal-nym, mają rację czy nie. Katecheta czuwa nad tym, by uczniowie w swoich wypowie-dziach nie podawali przykładów konkretnych osób z imienia lub nazwiska.

ZADANIE 4.

Uczniowie wyrażają własną opinię.Katecheta może najwyżej powiedzieć, co on zrobiłby na miejscu rodzica, np. „Zrobiłbym wiele, żeby moje dziecko nie zmarnowało talentu, ale sta-rałbym się je przekonać, a nie zmuszać”; „Także nie pozwoliłbym grać swo-jemu dziecku w gry, które zawierają sceny przemocy i wyuzdania, ale jedno-cześnie wiele rozmawiałbym dzieckiem na temat tego, dlaczego niezdrowo dla psychiki jest grać w niektóre gry komputerowe i proponowałbym inne atrakcyjne gry i zajęcia”; „Tak samo postąpiłbym w przypadku, gdyby dziec-ko chciało gdzieś pojechać bez opieki odpowiedzialnych dorosłych – wie-le rozmawiałbym, podałbym przykłady, powołał się na wartości, które się

Rozdział VI. Jestem dla was212

w życiu naprawdę liczą”; „Nie osądzałbym koleżanki po tym, że ma inny gust niż ja i nie zabraniałbym kolegować się z tego powodu”.

Podsumowując, katecheta może wskazać na to, jak trudno jest czasem przekonać kogoś do czegoś dobrego i odciągnąć od złego.

Część zasadnicza katechezyopracowanie zadania 1.Katecheta może najpierw spytać, co uczniowie wiedzą o inkwizycji. Potem, nie komen-tując ich wypowiedzi, poleca uczniom wykonanie zadania 1. Najlepiej, by uczniowie odpowiedzieli pisemnie, ale bardzo krótko.

ZADANIE 1.

Inkwizycja to kościelno-sądowa procedura, czyli sposób postępowania w sprawach dotyczących herezji. Inkwizytorów wyznaczał papież, rzadziej biskupi.Inkwizycja miała za zadanie rozsądzanie zarzutów o herezję, a także o magię, czary, dzieciobójstwo i wielożeństwo.Inkwizycja za herezję najpierw wykluczała ze wspólnoty. Później, gdy re-ligię utożsamiano z państwem, herezję traktowano jako zdradę państwa. Zeznania często wymuszano torturami, na które zezwalało ówczesne pań-stwo. Kary stały się surowe, np. konfiskowano majątek, więziono, kazano nosić specjalny strój, żeby napiętnować heretyka, lub odbyć pielgrzymkę pokutną. Stosowano nawet karę śmierci, najczęściej przez spalenie na stosie.Współcześnie Kościół przeprosił świat za nadużycia inkwizycji.

Katecheta może podsumować to, co uczniowie napisali:Zauważcie, że często mówi się o inkwizycji, przesadzając lub głosząc prze-

kłamania. Rzadko bierze się pod uwagę okoliczności historyczne i odpowie-dzialność władz świeckich – odpowiedzialnością obarcza się wyłącznie Kościół. Jednak inkwizycja wtedy, gdy wiązała się z władzą państwową, dopuściła się wielu złych rzeczy.

Następnie katecheta poleca wykonanie zadania 2. Ktoś głośno czyta tekst „Sojusz-niczka prawdy”. Następnie na przykład co druga ławka ma zgromadzić argumenty zwo-lenników narzucania prawdy siłą (bez względu na własne poglądy uczniów), a pozostali mają zebrać argumenty przeciwników narzucania prawdy siłą (także bez względu na własne zdanie). Najlepiej, by uczniowie zapisali argumenty na kartkach. Potem ucznio-wie z poszczególnych ławek podają swoje argumenty. Można wypisać je w dwóch ko-lumnach na tablicy.

Teraz uczniowie mają w zeszycie napisać, czy osobiście są zwolennikami, czy prze-ciwnikami narzucania prawdy siłą, uzasadnić swoje stanowisko i odpowiedzieć na pyta-nie w zadaniu 2.: Co jest tytułową prawdziwą sojuszniczką prawdy?

ZADANIE 2.

Przykładowe argumenty zwolenników narzucania prawdy siłą:– jeśli ktoś ma złą wolę lub jest niedorozwinięty, jedynym sposobem, gdy

213Katecheza 45. Czy dobro można narzucić?

inne nie pomogą, jest użycie przemocy, szczególnie gdy ktoś zaprzecza prawdzie,– nie można pozwolić, żeby ludzie żyli w kłamstwie, lepsze jest zmuszenie siłą niż pozwolenie, by ktoś żył z fałszywymi przekonaniami,– gdy człowieka zmusi się siłą do przyjęcia prawdy, to może sam się potem przekonać, że to jest prawda.Przykładowe argumenty przeciwników narzucania prawdy siłą:– prawda narzucona siłą nie staje się dla zmuszonego do niej człowieka prawdą, taki człowiek tylko udaje przekonanie do prawdy,– gdy taki człowiek będzie tylko mógł, zacznie głosić to, co sam sądzi, a nie to, do czego został przymuszony;– człowiek przymuszony może odpowiedzieć przemocą;– zmuszanie do prawdy poniża ją.Prawdziwą sojuszniczką prawdy jest miłość. Człowiek, który jest prawdzi-wie, bezinteresownie kochany, przyjmie prawdę od kochającej go osoby. Ktoś może uważać, że sojuszniczką prawdy jest odwaga w poszukiwaniu jej, bo kto szuka, znajduje (por. Mt 7, 7-8).

Podsumowanieopracowanie zadania 3.Katecheta lub wybrany uczeń uroczyście czyta fragment Pierwszego Listu do Tymote-usza 4, 1b-2. 7b. 12b. 16 (podręcznik, s. 107).

Potem uczniowie rozważają problem postawiony w zadaniu 3. Wymienione przez uczniów cechy wypisujemy na tablicy. Można potem spytać, czy sami uczniowie czują, że będą takimi wychowawcami dla swoich dzieci.

ZADANIE 3.

Uczniowie wymieniają cechy, które sami cenią w wychowawcach.Na podstawie Pierwszego Listu do Tymoteusza uczniowie mogą także po-wiedzieć, że wiarygodny nauczyciel sam jest pobożny i jest wzorem dla in-nych w tym, czego naucza. Powinien kochać tych, których naucza.

dyskusja – „Jak sądzisz?”Dyskusja na temat, czy składane przez rodziców podczas chrztu dziecka zobowiązanie do wychowania go po katolicku narusza zasadę wolności sumienia, warto zacząć od pytania, co uczniowie rozumieją przez wolność sumienia. Chodzi o to, by uczniowie wie-dzieli, że wolność sumienia dotyczy prawa do wyznawania religii i swoich przekonań, a także prawo rodziców do wychowywanie dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami.

W razie potrzeby katecheta znowu zwraca uwagę uczniów, że wychowywanie nie oznacza narzucania dziecku wiary i praktyk chrześcijańskich. Powinno to być świadcze-nie rodziców o swojej wierze i wychowywanie w miłości.

Rozdział VI. Jestem dla was214

modlitwaRefleksję odczytuje katecheta (podręcznik, s. 105) rozpoczyna katecheta, a następnie uczniowie (wcześniej przygotowani) odczytują modlitwę.

Zadanie domoweZadanie dodatkowe dla chętnych.

ZADANIE DODATKOWE

Uczniowie mogą różnie argumentować. W ocenie pracy katecheta bierze pod uwagę prawdę argumentów, jasność ich wyrażania i siłę przekonywania.

Zapis w zeszycieTemat: Czy dobro można narzucić?Zadanie 1. Własne stanowisko na temat narzucania lub nienarzucania prawdy siłą z uzasadnieniem i odpowiedź na pytania z zadania 2.

Materiały i pomoce na następną katechezę:• Nowy Testament,• świeca,• podręcznik.

ROZDZIAł VIICzekaM na was

Katecheza 51do wyższych rzeczy jestem stworzony

Św. StaniSł aw koStka


Materiały i pomoce:• kartki (do ankiety),• Stary Testament,• świeca,• podręcznik.


Część wstępna katechezyKatechezę o św. Stanisławie Kostce można wykorzystać do przeprowadzenia wśród uczniów ankiety, która będzie pomocna nie tylko katechecie w bliższym poznaniu ich problemów, ale także dla młodzieży, bo zwerbalizowanie odczuć i myśli oraz uświado-mienie sobie istoty trudności to pierwszy krok w radzeniu sobie z nimi.

Rozdajemy uczniom kartki. Podkreślamy, że ankieta jest anonimowa.Prosimy, by uczniowie numerowali odpowiedzi, zgodnie z pytaniami, ale nie pisali

pytań!Dzisiaj spotkacie kogoś, kto może was zrozumieć w pewnym sensie lepiej

niż ja. Ale najpierw chcę, żebyście odpowiedzieli anonimowo na kilka pytań. Odpowiadajcie szczerze! Od tego zależy, czy poradzicie sobie kiedyś ze swoimi problemami. Odpowiedzi numerujcie zgodnie z kolejnością pytań.

Katecheta zadaje pytania, na tablicy pisząc tylko numer. Pytanie powtarza tak długo, aż wszyscy będę mogli na nie odpowiedzieć. Wtedy przechodzi do następnego. W nie-których pytaniach uczniowie piszą tylko numer i odpowiednią literę, w niektórych od-powiadają słowami.

1. Z kim modliłeś się, gdy byłeś mały?a) Z rodzicami.b) Z kimś innym (z kim?)c) Sam.d) Nie modliłem się

Rozdział VII. Czekam na was240

2. Teraz modlę się:a) kilka razy dziennie.b) raz dziennie.c) rzadziej (tylko na katechezie, co tydzień? co miesiąc?…)d) nie modlę się w ogóle.3. Czego dotyczą twoje konflikty z rodzicami?4. Czego żałowałbyś, a czym się nie martwił, gdyby twoje życie miało się

skończyć już teraz?5. Na co miałbyś nadzieję, gdyby twoje życie miało się skończyć teraz?6. Czym, twoim zdaniem, jest świętość?Katecheta zbiera kartki. Zapowiada, że nie tylko przeczyta je, ale także będzie się

modlił szczególnie w intencji problemów rodzinnych uczniów.

modlitwaDziękujemy Ci, Panie Boże, że stworzyłeś nas na swoje podobieństwo.

Wspieraj nas w tym, byśmy żyli tak, jak zostaliśmy stworzeni. Chcemy być dobrymi ludźmi tak, jak Ty jesteś dobry.

opracowanie zadania 1.Katecheta nie informuje uczniów, komu będzie poświęcona ta katecheza, lecz od razu wprowadza w zadanie pierwsze.

Dzisiaj wy jesteście ekspertami, bo będziemy mówić o ludziach w waszym wieku i o waszych doświadczeniach. Powiedzcie mi, jakie – waszym zdaniem – cele i zadania stawia sobie współczesna młodzież?

Odpowiedzi zapisujemy na tablicy. Katecheta może aktywizować uczniów pytania-mi, np.:

Czym na ogół interesują się wasi rówieśnicy i trochę starsi od was koledzy czy koleżanki? Co pragną osiągnąć? W jaki sposób? (Sposób wiąże się z zadaniami stawianymi sobie).

Następnie katecheta przechodzi do drugiej części zadania 1. Nie zaczyna jednak od wartości „wyższych”, lecz od kultury.

Mówi się czasami o kulturze albo sztuce „niskiej” i kulturze, sztuce „wyso-kiej”. Co to znaczy?

Po rozmowie z uczniami (kultura „niska”, czyli popularna, masowa, np. kicz w sztuce, mało ambitne wytwory człowieka; kultura „wysoka”, elitarna, czyli dla elit, sztuka dla lu-dzi o wyrobionych gustach), katecheta nawiązuje do „rzeczy wyższych”.

A co to znaczy „rzeczy wyższe” w życiu?Jeśli uczniowie mają problem z wyjaśnieniem tego związku frazeologicznego, można

zapytać o wartości wyższe.„Rzeczy wyższe” to wartości, które uznaje się za ważniejsze od innych. Jak

myślicie, o jakie wartości chodzi?Gdy uczniowie podadzą dobre przykłady (w razie potrzeby trzeba je skorygować),

katecheta poleca, by teraz – zgodnie z tym rozróżnieniem – określili cele i zadania zapi-sane na tablicy.

241Katecheza 51. Do wyższych rzeczy jestem stworzony

Czy te cele i zadania, które zapisaliśmy na tablicy, można nazwać rzeczami wyższymi? Które?

Można każdy cel czy zadanie czytać i określać jego „miejsce”. Uczniowie zostawia-ją w zeszycie dwie linijki (bo temat wpiszą później) i przepisują z tablicy „cele i zada-nia młodzieży” ułożone w dwóch kolumnach: w pierwszej – wartości (rzeczy) wyższe, w drugiej – wartości (rzeczy) niższe.

ZADANIE 1.

Uczniowie podają swoje przykłady. Mogą wśród nich być: zdobycie wy-kształcenia, dobra praca w przyszłości, dobrze się zabawić, być atrakcyjnym, mieć wielu przyjaciół, kupienie samochodu, zrobienie kariery (sportowej, artystycznej, w show biznesie, zawodowej, naukowej, politycznej), założenie rodziny. Być może ktoś powie także: zbawienie, niebo lub życie wieczne.Najogólniej mówiąc, „rzeczy wyższe” to wartości oparte na miłości (która łączy się z wiarą i nadzieją). Uczniowie mogą to określić inaczej (np.: „rzeczy wyższe” to wartości duchowe, niematerialne lub moralne) albo podać kon-kretne sytuacje (np.: uczciwość i prawdomówność, gdy ktoś woli stracić, niż być nieuczciwym albo skłamać).

Część zasadnicza katechezyopracowanie zadania 2.Czytamy teksty „Uciekinier” i „Skąd ta aureola” – wybrane osoby głośno, np. po jednym akapicie, lub każdy po cichu. Przed czytaniem katecheta zapowiada, że na podstawie tych tekstów trzeba powiedzieć, na czym polegała świętość Stanisława Kostki. Gdy uczniowie się wypowiedzą, warto zapisać wspólną notatkę na tablicy i w zeszytach. Zamiast notatki można polecić, by uczniowie przepisali do zeszytu cytat, który ich zda-niem mówi o tym, na czym polegała świętość Stanisława. Notatkę można także zadać do domu (pierwsza część zadania 2.).

Następnie katecheta pyta, czy ten rodzaj świętości jest dostępny dla każdego nasto-latka, a potem, nawiązując do wniosków, czego taki rodzaj świętości wymaga od czło-wieka.

ZADANIE 2.

Św. Stanisław Kostka jeszcze w szkole, choć znalazł się z dala od rodziców, wolny czas spędzał na lekturze i modlitwie. Nie poddawał się presji rówie-śników, nawet gdy używali przemocy (przezywali go i bili). Gdy odkrył swo-je powołanie do zakonu, nie ugiął się nawet przed surowym ojcem (który chciał go siłą, w kajdanach sprowadzić do domu) i podjął ogromy wysiłek (w stroju biedaka na piechotę poszedł z Wiednia do Rzymu), by pozostać wiernym powołaniu. Mówił: „Do wyższych rzeczy jestem stworzony i dla nich winieniem żyć” i rzeczywiście zostawił „wartości niższe”, takie jak ka-riera, bezpieczeństwo materialne, wygodne życie, moda, stroje, rozrywki – był wolny od pożądania tego wszystkiego. Wybrał najwyższą wartość: Boga, Jego miłość. Zaufał Mistrzowi, Jezusowi Chrystusowi, i całym sobą odpo-wiedział na Bożą miłość.


Uczniowie mogą mieć różne zdania na temat tego, czy przedstawiony tu rodzaj świętości (św. Stanisława Kostki) jest dostępny na każdego nastolat-ka. W razie potrzeby katecheta zwraca uwagę, że problemy, przed którymi stanął św. Stanisław, są całkiem aktualne (presja środowiska, chęć zaimpo-nowania rówieśnikom, ale i potrzeba sprostania oczekiwaniom rodziców, chęć posiadania i pożądanie innych „rzeczy niższych” – patrz część wstępna katechezy, zadanie 1.). Także dzisiaj rozwój i dojrzewanie człowieka polegają na uwalnianiu się od presji ludzi i rzeczy i podejmowaniu wysiłku, by żyć czymś może trudniejszym, ale „wyższym”. Jeśli uczniowie będą tłumaczyć się ograniczeniami środowiskowymi albo szczególnymi warunkami – moż-na powołać się na cytat z tekstu „Skąd ta aureola”: „Nie był mięczakiem, który mówi «Taki już jestem», a zło usprawiedliwia słabością, obwinia in-nych albo warunki, historię…”.Ten rodzaj świętości wymaga patrzenia na siebie w prawdzie, uświadamia-nia sobie swoich słabości i pracy nad nimi, wysiłku i umiejętności rezygnacji z „niższych wartości” na rzecz „wyższych” (katecheta może zwrócić uwagę, że nie chodzi o rezygnację dla samej rezygnacji albo dla satysfakcji ze swo-jej silnej woli, ale o rezygnację na rzecz czegoś większego, ważniejszego). A przede wszystkim na zaufaniu Bogu i pragnieniu przyjaźni z Mistrzem, Jezusem Chrystusem.

opracowanie zadania 3.Uczniowie czytają po cichu wiersz „Coś więcej”, potem chętna osoba czyta go na głos. Katecheta pisze na tablicy początek wersetu (Coś więcej niż…), a uczniowie proponują, co jeszcze mogłoby się w wierszu znaleźć. Ciekawe propozycje można zapisać (na tabli-cy i w zeszycie). W razie potrzeby katecheta odwołuje się do zestawienia, które ucznio-wie zapisali w zeszycie na początku lekcji („rzeczy wyższe” i „rzeczy niższe” – zadanie 1.).

ZADANIE 3.

Podmiot liryczny w wierszu „Coś więcej” przeciwstawia rzeczy przemija-jące – chęć posiadania i imponowania rzeczami modnymi – temu, co nie-przemijające. Ostatnie dwa wersy są bezpośrednim zwrotem do Boga, by pomógł modlącemu się przebywać blisko siebie i odnaleźć to, co wieczne. Modlitwa ta wyraża więc ten sam wybór, którego kiedyś dokonał św. Stani-sław, dlatego wiersz mógłby być modlitwą młodego świętego.Uczniowie mogą podać różne wersje nowej zwrotki, np.: Coś więcej, niż do-bre wykształcenie, dobra praca w przyszłości, dobra zabawa, atrakcyjny wy-gląd, nowy samochód, medale sportowe, sukces, sława, władza, majątek…

opracowanie zadania 4.Śmierć młodej osoby wzbudza bunt. Ludzie uważają, że to straszne, bo młody człowiek ma życie przed sobą i nie zdąży skorzystać z niego: zaznać wszystkiego, czego mógł zaznać, ani rozwinąć swoich możliwości. Taką śmierć odbieramy jako przeciwną naturze, wręcz tragiczną. W czasach Starego Testamentu długo-

243Katecheza 51. Do wyższych rzeczy jestem stworzony

wieczność była uważana za oznakę błogosławieństwa Bożego, a wczesną śmierć przyjmowano jako brak błogosławieństwa albo wręcz karę za grzechy (np. ro-dziców). A gdy młodo umierał ktoś szlachetny, stawiano sobie i Bogu pytanie: dlaczego? Tak kiedyś, jak i dzisiaj pytamy o sens śmierci młodego człowieka. Posłuchajmy, co o tym mówi Bóg w Księdze Mądrości. A Bóg mówi do ludzi wszystkich czasów, także do nas.

Katecheta zapala świecę i wprowadza uroczyste czytanie Księgi Mądrości (4, 10-16).Potem polecamy, by uczniowie otworzyli podręczniki na s. 120, przeczytali jeszcze

tekst Pisma Świętego i powiedzieli, jaką odpowiedź na pytanie o sens śmierci młodego, dobrego człowieka daje autor natchniony. Następnie katecheta pyta, jak uczniowie ro-zumieją w tym świetle słowa Jana Pawła II o św. Stanisławie Kostce: „Żyjąc krótko, prze-żył czasów wiele”.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że nie jest nam dane sądzić, kto dojrzał, a kto nie doj-rzał do śmierci. Każdy człowiek jest inny i każdy ma na pewno szansę wybrać Boga i Jego miłość: czasem w młodości, czasem w wieku dojrzałym, na starość lub w momencie śmierci, która zawsze jest tajemnicą. Fragment Księgi Mądrości kończy się przestrogą, żebyśmy na każdym etapie naszego życia dążyli do doskonałości. I to przede wszystkim powinniśmy zapamiętać.

ZADANIE 4.

Autor natchniony w Księdze Mądrości mówi o śmierci kogoś, „kto wcześnie osiągnął doskonałość”. Taki człowiek jest podobny do tego, który żyje długo („przeżył czasów wiele”). Jeśli młody człowiek osiąga doskonałość, to tak, jakby przeżył całe życie: jest gotowy na spotkanie z Bogiem, któremu zaufał. Taka śmierć może być błogosławieństwem. Człowieka, który „podobał się Bogu”, bo miał „prawy umysł” – sam Bóg chroni przed „złością”, „ułuda-mi” i „urokami marności”. Taka śmierć jest także przestrogą dla bezbożnych i ludzi nieprawych.Święty Stanisław Kostka był właśnie takim młodym człowiekiem, który umierając, już był dojrzały (doskonały), tak jakby przeżył długie życie.

Podsumowaniedyskusja – „Jak sądzisz?”Prosimy, by uczniowie określili, jak rozumieją dwie dewizy życiowe: „carpe diem” (chwy-taj dzień) i „ad maiora natus sum” (do wyższych rzeczy jestem stworzony). Zastanawiamy się wspólnie, co te dewizy oznaczają i którą z nich powinien kierować się chrześcijanin.

W trakcie rozmowy warto powiedzieć, że wezwanie „carpe diem” pochodzi z poezji starożytnego poety Horacego i w kontekście brzmi: „Chwytaj dzień, bo przecież nikt się nie dowie, jaką nam przyszłość zgotują bogowie…”. W intencji rzymskiego, pogańskiego pisarza, jest to wezwanie do osiągania szczęścia przez korzystanie z przyjemności (po-stawa epikurejska). My wierzymy, że Bóg pragnie naszego szczęścia także w wieczności.

Jednak w oderwaniu od kontekstu kulturowego samo hasło „Chwytaj dzień” ktoś może przyjąć jako wezwanie do tego, żeby nie marnować dnia, nie marno-


wać teraźniejszości. Wtedy może ono brzmieć pozytywnie także dla kogoś, kto dąży do doskonałości.

modlitwaKatecheta czyta refleksje („Refleksja i modlitwa” ze s. 121 w podręczniku), zostawiając po każdym pytaniu chwilę ciszy na zastanowienie.

Modlitwę do św. Stanisława Kostki wszyscy uczniowie czytają razem (chórem).

Zadanie domowePierwsza część zadania 2. (jeśli nie było na lekcji). Dla chętnych zadanie dodat-kowe.

ZADANIE DODATKOWE

Uczeń sam wybiera postać. Katecheta może podpowiedzieć, którzy święci lub błogosławieni zmarli w młodości, np. bł. Karolina Kózkówna, św. Do-minik Sawio, bł. Piotr Frasatti, bł. Klara Badano, św. Maria Teresa Goretti.

Zapis w zeszycieTemat: Do wyższych rzeczy jestem stworzony.Wypisane w dwóch kolumnach: wartości (rzeczy) wyższe i wartości (rzeczy) niższe.Notatka (lub cytat z tekstów „Uciekinier” i „Skąd ta aureola?”): na czym pole-gała świętość św. Stanisława Kostki.Nowa zwrotka wiersza „Coś więcej…”.

Materiały i pomoce na następną katechezę liturgiczną:• podręcznik,• karteczki do ankiety w kolorze zielonym,• różaniec (najlepiej różne formy: cały, mały sznur dziesięciu koralików z krzy-

żykiem, w kształcie obrączki i w formie karty).

scenariusze lekcji metodyczny

Documents

Transcript of scenariusze lekcji metodyczny