Biuletyn Jakości

�

420074/2008

Bezpieczeństwo i jakośćw przemyśle spożywczym

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

e-mail: [email protected] • www.tuv.pl

Zmiany w normie ISO 9001

Wysokosprawna kogeneracja

Szanowni Państwo,ostatnie w tym roku wydanie Biuletynu Jakości po-

święciliśmy głównie informacji na temat zmian, jakie niesie za sobą publikacja normy Systemu Zarządzania Jakością EN ISO 9001:2008. W tym celu przedstawia-my Państwu między innymi relację z międzynarodowej konferencji „17th Annual Audit Conference” zorgani-zowanej przez Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Jakości.

Mając na uwadze dobro konsumentów przy za-kupie artykułów żywnościowych, zwracamy również szczególną uwagę na aspekt bezpieczeństwa i jako-ści w przemyśle spożywczym. Nawiązaniem do wspo-mnianej tematyki jest przedstawienie zakresu działal-ności Europejskiego Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych.

Ważnym aspektem działalności TÜV Rheinland jest kreowanie świadomości dbania o ochronę środowi-ska. W artykule poświęconym praktycznemu zastoso-waniu kogeneracji staramy się Państwu przedstawić zalety jakie niesie za sobą inwestycja w nowoczesny system pozyskania alternatywnego źródła energii elek-trycznej.

Tradycyjnie już zapraszamy Państwa do zapozna-nia się ze stałymi pozycjami naszego Biuletynu Jako-ści jakimi są: harmonogram szkoleń organizowanych przez TÜV Akademia Polska oraz cykl podróży po kra-jach, w których swój oddział ulokował TÜV Rheinland Group.

Korzystając z okazji zakończenia roku pragniemy serdecznie podziękować, za zaufanie i współpracę w roku minionym, w Nowym Roku życzymy szczęścia, zdrowia, sukcesów i dalszej owocnej współpracy.

Zarząd i Pracownicy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuro Zarządu02-146 Warszawaul. 17 Stycznia 56

tel.: 022/ 846 79 99tel.: 022/ 846 51 63fax: 022/ 868 37 42

Oddziały:41-800 Zabrze

ul. Wolności 327tel.: 032/ 271 64 89tel.: 032/ 271 06 23fax: 032/ 271 64 88

60-729 Poznańul. Łukaszewicza 43

tel./fax: 061/ 867 81 87tel./fax: 061/ 864 22 58tel./fax: 061/ 864 31 34

10-434 Olsztynul. Kołobrzeska 50

tel.: 089/ 533 14 80tel./fax: 089/ 533 15 39tel. kom.: 0609 238 186

20-950 Lublinul. Czechowska 4

tel./fax: 081/ 532 86 68tel./fax: 081/ 532 86 87

42-200 Częstochowaul. Kucelińska 22

tel./fax: 034/ 323 50 54tel. kom.: 0603 784 817

77-100 Bytówul. Lęborska 24

tel./fax: 059/ 822 79 53tel. kom.: 0695 888 838

85-130 Bydgoszczul. Grudziądzka 27-29

tel./fax: 052/ 345 80 80tel./fax: 052/ 373 97 05tel. kom.: 0609 371 661

35- 103 Rzeszówul. Handlowa 4

tel./fax: 017/ 850 41 59tel. kom.: 0603 784 813

32-020 WieliczkaPark Kingi 1

tel./fax: 012/ 288 30 90tel./fax: 012/ 278 75 40tel./fax: 012/ 278 75 41

43-300 Bielsko-Białaul. I Dywizji Pancernej 45

tel. 033/ 810 43 47tel. kom.: 0609 440 910

Redakcja:Mariusz Petri

tel.: 032/271 64 89 w. 106e-mail: [email protected]

e-mail: [email protected]

www.tuv.pl

Spis treści

TUVdotCOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Sformułowana wizja i misja przedsiębiorstwa – zwykłe hasło reklamowe, czy skondensowane wartości i cele, do jakich chce dążyć przedsiębiorstwo? . . . . . . . . . . . . . . . . 4Wysokosprawna kogeneracja – zbędny nakład środków czy inwestycja w przyszłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6O ISO 9001:2008 i najnowszych trendach w auditowaniu prosto z Augusta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ��Oktoberfest 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �4Informacje na temat „nowego” ISO 9001:2008 . . . . . . . . . . �5Doskonalenie umiejętności Personelu Badań Nieniszczących – gwarantem bezpiecznej eksploatacji wyrobu . . . . . . . . . �6Szkolenia otwarte TÜV Akademia Polska z zakresu Systemów Zarządzania na rok 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Podróże, humor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Wstęp

2TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 4/1008

TUVdotCOM

Prezentujemy numery ID naszych Klientów, które posłużą Państwu do sprawdzeniai uzyskania informacji odnośnie produktów i samych producentów.

Nazwa Miasto TUVdotCOM ID

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe HELMET S.Nackowski, W.Nackowska Sp. J. Tuczno 9105026177

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe NIEWIADOMSKI Władysław Niewiadomski Międzyrzecz 9105045909

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe STAL-PRODUKT Pyskowice 9105026163

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe UCHACZ Sp. J. Marek Uchacz, Rafał Uchacz

Dobra 9105021503

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Pro-Lab” Sp. z o. o. Włocławek 9105020578

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Montażowe „PROMET-STAL” Sp. z o.o. Olsztyn 9105042803

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Remontowe „COMPLEX” S.A. Kraków 9105018486

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Uslugowe „EUROMET” - G. Broszewska Trzebinia 9105034839

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe BUMET Jerzy Hilburger Gorzów Wielkopolski 9105031396

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe POM w Miliczu Sp. z o.o. Milicz 9105025910

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Uslugowo-Handlowe „EMILEX” Krzysztof Piątkowski Nasielsk 9105024341

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe HEAN Spółka z o.o. Gorlice 9105018979

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe NOVCAN Władysław Nowakowski Działdowo 9105022248

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe PIMONT Sp. z o.o. Blachownia 9105022227

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe „PROINVAL” S.A. Jelenia Góra 9105026192

Przedsiębiorstwo Projektowo-Produkcyjne PROSERV Gdańsk 9105047652

Przedsiębiorstwo Projektowo-Produkcyjne i Handlowe ELTRONIK Spolka z o.o. Poznań 9105039641

Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe PROINSTAL Sp. z o.o. Zabrze 9105022307

Przedsiębiorstwo Przemysłowo-Handlowo-Usługowe „GRAMET” inż Robert Garwol Barcice 9105041799

Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego POLTAREX Spółka z o.o. Lębork 9105023319

Przedsiębiorstwo Pszczelarskie APIPOL - KRAKÓW Spółka z o.o. Dobczyce 9105040734

Przedsiębiorstwo Pszczelarsko-Farmaceutyczne APIPOL-FARMA Sp. z o.o. Myślenice 9105018096

Przedsiębiorstwo Remontowo Usługowe INKOMET-ERTECH Sp. z o.o. Skidziń 9105026157

Przedsiebiorstwo Rewaloryzacji Zabytkow w Krakowie S.A. Kraków 9105041753

Przedsiębiorstwo Robót Drogowych Ostróda Sp. z o.o. Ostróda 9105025138

Przedsiębiorstwo Robót Elektromontażowych EL-MONTEX Spółka z o.o. Częstochowa 9105039774

Przedsiębiorstwo Robót Elewacyjnych i Budowlanych Krzysztof Zawadzki Wrocław 9105045782

Przedsiębiorstwo Robót Górniczych „ROW” Sp. z o.o. Jastrzębie Zdrój 9105024091

Przedsiębiorstwo Robót Instalacyjno Budowlanych INSTALBUD Antoni Makaruk Łuków 9105041872

Przedsiębiorstwo Robót Melioracyjnych i Inżynieryjnych „RPM Mielec” Sp. z o.o. Mielec 9105019029

Przedsiebiorstwo Serwisowe Zespolu Elektrocieplowni Wroclaw Sp. z o.o. Wroclaw 9105030229

Przedsiębiorstwo Specjalistyczne ENERGOTERM Sp. z o.o. Toruń 9105034104

Przedsiębiorstwo Specjalistyczne OPTIMAL-SERVICE mgr inż. Jacek Śliwiński Katowice 9105022439

Przedsiębiorstwo Technicznej Obsługi Przemysłu „OPOLREM” Sp. z o.o. Chorula Górażdże 9105017819

Przedsiębiorstwo Techniczno-Handlowe MATT Tadeusz Trojak Łódź 9105040780

Przedsiębiorstwo Techniczno-Produkcyjne Odlewnictwa SILSTOP Sp. z o.o. Gliwice 9105017813

Przedsiębiorstwo Topienia Bazaltu Sp. z.o.o. Starachowice 9105032993

3

Co to jest wizja?Najłatwiejszą metodą odpowiedzi na to pytanie

byłoby przytoczenie jednej z wielu definicji stworzo-nych przez teoretyków i praktyków w tej dziedzinie. Na łamach tego artykułu spróbujemy jednak sami odpowiedzieć sobie na nie, z punktu widzenia firmy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Każda organizacja powinna zmierzać w jasno określonym kierunku. Pomaga to realizować kon-kretne cele, rozpowszechniać markę firmy, ale prze-

de wszystkim daje pracownikom poczucie bycia częścią społeczności, jakim jest jego firma.

Dlatego też tak ważne jest określenie kierunku, w którym zmierza cała organizacja.

Wizja jest jak „podmuch wiatru w żagle”, to tur-bodoładowanie dla tego, co robimy. To kręgosłup firmy, podobnie jak w żywym organizmie, tak i w or-ganizacji w oparciu o niego sprawnie poruszamy się funkcjonując na rynku.

Jednak często wizja jest niedocenionym na-rzędziem w firmie, traktowanym jako zło konieczne, o ile w ogóle jest dostrzegana przez pracowników organizacji.

Rozwieszone na ścianach hasła, powtarzane przy okazji wszystkich możliwych wspólnych spot-kań firmowych traktowane są jako kolejne slogany, z którymi każą nam się utożsamiać. Często również, mylnie traktowana jest jako hasło, które ma rekla-mować firmę na zewnątrz.

Więc jak to z tą wizją jest?Jednoznaczne stwierdzenie, że hasło, które prze-

wodzi naszym codziennym zadaniom nie może być reklamowe, byłoby nieprawdziwe.

Owszem, często wykorzystywane jest w ce-lach promocyjnych i chcielibyśmy, żeby nas z nim utożsamiano. Hasło reklamowe to jedno, hasło wizji natomiast ma swoją drugą, głębszą wartość. W przypadku naszej firmy to krótkie zdanie, zawiera skondensowane idee pokazujące, że TÜV Rhein-

Oliwia Wiśniewska

Specjalista ds. marketingu

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Sformułowana wizja i misja przedsiębiorstwa – zwykłe hasło reklamowe, czy skondensowane wartości i cele, do jakich chce dążyć przedsiębiorstwo?

4

Wizja i misja



land Polska i jej zespół spoglądają w przyszłość, podejmując wyzwanie łamania stereotypów, skost-niałych zasad poprzez podejmowanie wspólnej inicjatywy. Wytycza wartości, definiuje cel pracy, pokazuje ambicje jej pracowników, charakteryzu-je najmocniejsze strony, przede wszystkim poprzez świadomość własnych zasobów, mocnych stron i jasno wyznaczonych kierunków rozwoju własnego i jej pracowników.

Dlaczego to takie ważne dla firmy?Nawet najlepsza firma działająca na rynku kon-

kurencyjnym musi słuchać głosów z niego docho-dzących i dostosowywać się do jego rzeczywistości. Nie oznacza to jednak, że należy chaotycznie zmie-niać zasady funkcjonujące w organizacji za każdym razem, gdy zmieniają się warunki na rynku.

Firma, która jasno określiła kierunki swojego roz-woju i działania, patrzy w przyszłość. Jej strategia jest długoterminowa, czyli stworzyła model działań, za pomocą których osiągnie cel główny. Z tego powinniśmy czerpać naszą motywację w podej-mowaniu działań i decyzji. Dlatego właśnie jest to takie ważne z punktu widzenia pracowników fir-my. W naszej świadomości, wykonywanie codzien-nych obowiązków powinno odbywać się w oparciu o perspektywę i wizję naszego miejsca w przyszłości. Poprzez różnego rodzaju narzędzia, podejmowane decyzje, relacje z klientami sprawiamy, iż zwykły slo-gan staje się urzeczywistnieniem.

Każda organizacja dąży do sukcesu na konku-rencyjnym rynku. TÜV Rheinland Polska postawiła na nowoczesne metody jego osiągnięcia analizu-jąc możliwości, zasoby i narzędzia jakie posiada, formułując je w konkretne treści:

„Wspólnie zmieniamy świat poprzez troskę o ja-kość życia”

Wiemy już, w jakim kierunku zmierzamy, poka-zujemy jednoznacznie co jest dla nas ważne oraz w jaki sposób chcemy to osiągnąć. Naszym ży-czeniem jest pozycja lidera na rynku; ale przede wszystkim lidera osiągającego sukces, dając coś w zamian.

5

Wizja i misja

„Wspólnie zmieniamy świat poprzez troskę o jakość życia”



W powszechnej opinii produkcja energii jest do-meną dużej energetyki. Nic bardziej mylnego. Otóż każdy z nas może stać się producentem energii. Klu-czem do sukcesu jest wysokosprawna kogeneracja czyli równoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w jednym procesie technologicznym. Uzy-skaną energię możemy wykorzystać na potrzeby własne lub odsprzedać. Ponieważ wysokospraw-na kogeneracja jest technologią proekologiczną, Państwo Polskie wynagradza firmy papierami war-tościowymi tzw. świadectwami pochodzenia. Świa-dectwo pochodzenia energii to forma papieru wartościowego, który sprzedaje się na Towarowej Giełdzie Energii.

Ale zacznijmy od początku. Energię elektryczną i ciepło możemy wytwarzać zarówno oddzielnie jak również w procesie skojarzonym zwanym kogene-racją. Zaletą kogeneracji jest wyższa sprawność w porównaniu do rozdzielonego wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej. Krótko ujmując, dla wyprodu-kowania tej samej ilości ciepła i energii elektrycznej w elektrociepłowni (jednostce kogeneracji) zużyje-my mniej paliwa, niż produkując energię elektryczną w elektrowni, a ciepło w ciepłowni (np. kotłowni).

Proces kogeneracji to również proces przyjazny środowisku. Ograniczamy w nim emisję CO2, pyłów i innych substancji. Nie bez znaczenia jest również zwiększanie bezpieczeństwa energetycznego dzięki produkcji energii elektrycznej bliżej odbiorców oraz zmniejszanie strat przesyłu energii. Poszanowanie środowiska naturalnego z jednoczesnym postępem

technologicznym wpisuje się w ideę rozwoju zrów-noważonego, promowaną przez Unię Europejską.

Dyrektywa 2004/8/WE zaimplementowana do polskiego prawa w 2007 r. stworzyła system wsparcia dla wytwórców energii elektrycznej w wysokospraw-nej kogeneracji. Określa ona wymagania technicz-ne jakie muszą być spełnione, aby energię uznać za produkowaną w wysokosprawnej kogeneracji. Polski system wsparcia określił, że dla energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji wyda-wane są świadectwa pochodzenia (świadectwo o nominale 1 MWh dla każdej wytworzonej mega-watogodziny energii).

Świadectwa pochodzenia może otrzymać każdy podmiot posiadający koncesję - dotyczy to nawet małych przedsiębiorstw - wytwarzający energię na własne potrzeby lub do sprzedaży. Dla małych jed-nostek opłata koncesyjna to 200zł/rok.

Dyrektywa rozróżnia trzy rodzaje kogeneracji:- mikrokogenerację – moc elektryczna zainstalo-

wana do 50 kW- kogenerację na małą skalę – łączna moc elek-

tryczna zainstalowana do 1000 kW

Wysokosprawna kogeneracja – zbędny nakład środków czy inwestycja w przyszłość

Jacek Gołąb

Specjalista ds. Przemysłu Energetycznego,

Weryfikator Procesów Kogeneracji


• Czy przerażają Cię stale rosnące koszty ener-gii?

• Czy przerwy w dostawie energii narażają Cię na duże straty?

• Czy myślałeś o uniezależnieniu się od swojego dostawcy energii?

• Czy wiesz ile możesz oszczędzić, a ile dodatko-wo zarobić na wytwarzaniu energii?

Przemysł energetyczny

Źródło: „Energia & Przemysł” - nr 4/2007 na podstawie: www.kogeneracja.com.pl

7

- kogenerację – jednostki o mocy elektrycznej zainstalowanej ponad 1 MW Wymagania dotyczące pomiarów, rozliczania

energii oraz warunków technicznych dla jednostek mikrokogeneracji oraz jednostek na małą skalę są znacznie uproszczone.

Produkując energię w wysokosprawnej Kogene-racji, przychody (lub uniknięty koszt zakupu) gene-rujemy z dwóch produktów:- energii elektrycznej- ciepła

Najbardziej rozpowszechnione typy urządzeń stosowane w jednostkach kogeneracji to:- turbiny parowe- turbiny gazowe- silniki spalinowe- mikroturbiny - silniki Stirlinga- ogniwa paliwowe- inne

Wszystkie te urządzenia współpracują oczywi-ście z generatorami prądu (za wyjątkiem ogniw paliwowych)

Cena ciepła dla jednostki kogeneracji może ulec obniżeniu do 35 zł/GJ, wydłużając okres zwro-tu do 7,6 roku. W praktyce oznacza to, że jednost-ka kogeneracji może stanowić alternatywne źródło dla zwykłej kotłowni na paliwo stałe. Dla tej samej ceny ciepła budowa kotłowni gazowej jest już nie-opłacalna.

Przyjęta cena energii odpowiada przewidywa-nej cenie hurtowej sprzedaży energii elektrycznej

w 2009 r. W przypadku zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne należy przyjąć koszty uniknię-te zakupu. Cena energii elektrycznej będzie rosła z roku na rok, a wzrosty te będą na pewno szybsze niż wzrost cen gazu (w cenie energii coraz większy udział będą stanowiły koszty odbudowy mocy wy-twórczych, dostosowania do surowych norm ochro-ny środowiska oraz kosztów zakupu uprawnień do emisji CO2 przez duże elektrownie).

Podsumowując.Stosowanie kogeneracji przynosi wiele korzyści: obniża koszty zakupu energii elektrycznej

i ciepła lub je eliminuje uniezależnia od dostawcy energii elektrycz-

nej i zmian cen zapewnia bezpieczeństwo zasilania w ener-

gię elektryczną (szczególnie ważne dla niektórych instytucji, szpitali, zakładów przemysłowych i firm) generuje dodatkowe przychody.We wrześniu 2008 roku TÜV Akademia Polska

wprowadziła do swojej oferty szkolenie dotyczące powyższej tematyki, a mianowicie Samodzielne wy-twarzanie energii – czyli wysokosprawna kogene-racja w teorii i praktyce. Szkolenie skierowane jest do przedsiębiorstw ciepłowniczych, małych i śred-nich przedsiębiorstw, firm produkcyjnych, spółdziel-ni mieszkaniowych, biurowców, samorządów oraz do wszystkich firm zainteresowanych wytwarzaniem energii na potrzeby własne lub w celu odsprzedaży.

Na szkoleniu przedstawiane są wymagania praw-ne i techniczne, zasady wydawania świadectw po-chodzenia, przykłady zastosowań oraz możliwości uzyskania dotacji na planowaną inwestycję. Szko-lenie prowadzone jest przez doświadczonych i wy-soko wyspecjalizowanych trenerów i auditorów TÜV Rheinland Group. Więcej informacji na temat szko-lenia znajdziecie Państwo na stronie internetowej www.akademia.tuv.pl oraz pod numerem telefonu 032 273 21 82 wew. 212.

Przykład: porównanie budowy małej kotłowni gazowej i jednostki kogeneracji o tej samej mocy cieplnej

Wyszczególnienie Kotłownia Jednostka kogeneracjiMoc cieplna 0,5 MW 0,5 MWMoc elektryczna 0,4 MWCena ciepła 50 zł/GJ 50 zł/GJPaliwo Gaz ziemny Gaz ziemnyCena sprzedaży energii elektrycznej 220 zł/MWhCena świadectw pochodzenia 120 zł/MWhNakład inwestycyjny 300 000 zł 1 000 000 złCzas pracy 5 000 h 5 000 hProsty okres zwrotu 6,8 roku 3,8 roku

Dane szacunkowe, zależne od rodzaju zastosowanych urządzeń

Przemysł energetyczny

8

Zarządzanie jakością



Gdybym nazywała się Eldrick „Tiger” Woods lub Bobby Jones trafiłabym do Augusta w amery-kańskim stanie Georgia znacznie wcześniej. Nale-żę jednak do grona nie najsłynniejszych golfistów, lecz członków American Society for Quality (z ang. Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Jakości). Dlatego powodem mojego przybycia tam była konferencja „17th Annual Audit Conference” zor-ganizowana przez Sekcję Auditowania wspomnia-nego stowarzyszenia. I tak znalazłam się w gronie pra-wie trzystu osób, głównie Amerykanów, którzy chcieli w ten sposób poprawić swój warsztat pracy i poznać najnowsze trendy w audi-towaniu. Już na miejscu okazało się, że przypadła mi zaszczytna rola repre-zentowania na tym forum nie tylko Polski, ale całej Europy Środkowo-Wschod-niej.

Co łączy auditowanie i grę w golfa – dwie, z pozoru zupełnie różne dy-scypliny? Uczestnicy konferencji mogli przekonać się o tym w dniach 16-17 października 2008 roku, a Państwo dowiedzą się już za chwilę. Zarówno miejsce konferencji, jak i jej tytuł nie były przypad-kowe. Tegoroczne spotkanie przebiegało pod ha-słem „Audits: mastering the game”. W normalnych okolicznościach przetłumaczylibyśmy go jako „Au-dity: opanowanie gry”. Jednak znajdując się tak blisko Augusta National – najsłynniejszego obecnie pola golfowego na świecie, „mastering” należy odnosić do turnieju Masters – jednego z czterech najważniejszych turniejów, które tworzą razem wiel-ki szlem golfa. Tigera Woodsa tam nie spotkałam, tym bardziej Bobby Jonesa, który zmarł w 1971 roku. Miałam za to przyjemność poznać osobiście dwóch „wielkich graczy” w dziedzinie auditowa-nia, JP Russella i Duke’a Okesa.

Organizatorzy zadbali o to, aby golf towarzyszył uczestnikom przez cały czas trwania konferencji.

Wykłady, oprócz trzech głównych, odbywały się równolegle w czterech sesjach. Każdej z nich nada-no tytuł odnoszący się do danej fazy gry na dołku i przydzielono wykłady odpowiadające kolejnym etapom procesu auditowania. Muszę przyznać, że to ciekawe i całkiem trafne porównanie. Do-szłam do tego wniosku dopiero po praktycznej lek-cji gry w golfa i po turnieju, który zorganizowano dla uczestników konferencji w sobotę 18 października

2008 roku.Dwa dni wcześniej Lor-

ri Hunt – członek Komitetu Technicznego ISO TC 176 i wiceprzewodnicząca ze-społu zajmującego się zmia-nami w normie ISO 9001:2008 umieściła wirtualną piłkę na kołku zwanym „tee” i dała tym samym sygnał do rozpoczęcia gry. Pod-czas swojego wykładu „Un-derstanding ISO 9001:2008- Keeping your audit game in swing” wyposażyła słucha-

czy nie tylko w wiedzę na temat poprawek, które wtedy były już zatwierdzone przez przedstawicieli wszystkich 63 krajów biorących udział w głosowa-niu. Znacznie ciekawsze było poznanie powodów ich wprowadzenia oraz przyczyny opóźnienia pub-likacji najnowszej wersji normy w stosunku do zasad, jakie obowiązują w Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej.

12 zmian w normie ISO 9001:2008 w porówna-niu z poprzednią wersją. Dużo czy mało? Pamię-tam, że kiedy kilka miesięcy temu miałam okazję zapoznać się z, wtedy jeszcze propozycjami, zmian w treści niektórych wymagań, zdziwiło mnie, że wie-le z nich polegała jedynie na użyciu nieco innych sformułowań, które w zasadzie nie wnosiły nic no-wego. Nie rozumiałam wówczas, czemu mają słu-żyć. Dopiero Lorri Hunt wyjaśniła, że chodziło o do-precyzowanie sformułowań w języku angielskim, aby ułatwić przetłumaczenie ich dalej na wiele różnych języków w taki sposób, by efekt tej pracy

Beata Łuczak

Auditor TÜVMenedżer ds. Szkoleń, Trener

Akademia Doskonalenia Jakości Biznesu


O ISO 9001:2008 i najnowszych trendach w auditowaniu prosto z Augusta

9


nie odbiegał od zamierzeń autorów wersji oryginal-nej. Okazuje się, że to samo słowo w różnych języ-kach może mieć różne znaczenie. Dlatego w ciągu ostatnich 8 lat pojawiały się niejasności w inter-pretacji niektórych wymagań i prośby kierowane od użytkowników normy z wielu krajów do komitetu technicznego o komentarze w tej sprawie. To samo dotyczyło definicji niektórych pojęć użytych w nor-mie, takich jak „weryfikacja”, „walidacja”, „wypo-sażenie do monitorowania i pomiarów”. Członkowie komitetu odnieśli się też pozytywnie do prośby 80% zadowolonych użytkowników normy ISO 9001:2000, aby nie wprowadzać do niej istotnych zmian, po-nieważ według nich nie było takiej potrzeby. I nie wprowadzono. Hunt podkreśliła, że nie dodano żadnego nowego wymagania. Na pytanie jednego ze słuchaczy – „dlaczego w takim razie musieliśmy tak długo czekać na kolejną rewizję?” usłyszeliśmy odpowiedź, że do opóźnienia doszło celowo. Cho-dziło bowiem o wyrównanie cykli przeprowadzania rewizji dwóch najbardziej popularnych norm, tj. ISO 9001 i ISO 14001.

Paul Borawski – dyrektor naczelny American Society for Quality w swoim wykładzie „Future of Quality” powiedział ważne zdanie: – „Im szybciej jedziesz, tym dalej w przód musisz patrzeć”. Zgodnie z tą zasadą autorzy zmian, które znalazły się w naj-nowszej wersji ISO 9001:2008 już teraz musieli przewi-dzieć, jaka będzie sytuacja za 5 lat, gdy nadejdzie moment kolejnej rewizji. Dlatego chcąc do tego czasu zapewnić aktualność normy zdecydowali się na wprowadzenie m.in. zmiany w p. 6.2.1. Jakość produktu/ usługi może bowiem zostać obniżona nie tylko w sposób bezpośredni, ale i pośredni, np. przez kierownika, który wydał błędne polecenie lub do-stawcę, który dostarczył zły surowiec. I kolejny przy-kład – nie można już postawić znaku równości po-między outsourcingiem i zakupami. W niektórych firmach wykorzystuje się tzw. outsourcing wewnętrz-ny. Stąd zmiana w p. 4.1.

Czy te poprawki na pewno są istotne? Wielu słu-chaczy nadal miało co do tego wątpliwości.

Lorri Hunt rozwiała je przedstawiając zupełnie nowe narzędzie, za pomocą którego ocenia się każ-

dą proponowaną poprawkę pod kątem jej wpływu na treść wymagania, którego dotyczy i związanych z nią korzyści dla przyszłych użytkowników.

Wychodziłam z tego wykładu nie tylko z przeko-naniem, że norma ISO 9001 jest w dobrych rękach; w rękach osób, którym naprawdę zależy na tym, aby powyższy standard ułatwiał życie i pomagał firmom także w naszym kraju coraz lepiej funkcjo-nować na konkurencyjnych rynkach, ale także z obietnicą daną mi przez Lorri Hunt, że odpowie na pytania dotyczące najnowszej wersji normy za-dane jej przez polskich użytkowników.

Pozostałe 39 wykładów dotyczyły auditowania. Mój wybór, choć niezwykle trudny okazał się traf-ny. Wszystkie wystąpienia, których wysłuchałam pozwoliły mi udoskonalić warsztat pracy i poznać najnowsze światowe tendencje w auditowaniu. Te najciekawsze chciałabym teraz pokrótce przedsta-wić.

Okazuje się, że nie tylko w Polsce wielu auditorów żali się często, że ich praca nie jest doceniana, sło-wo „audit” nie wywołuje wśród pracowników firm oczekiwanego entuzjazmu, a kadra zarządzająca, dla której sporządzane są raporty z tego badania nie traktują ich poważnie. Shannon MacFarlane z To-tem Ocean Trailer Express Inc. i Denis Devos z Devos Associates Inc. na szczęście są optymistami, a ich optymizm poparty jest własną praktyką. Choć pod-czas konferencji zaprezentowali dwa odmienne po-dejścia do poprawy tej sytuacji, to obydwoje mówili jednym głosem – „Błędem jest szukanie przyczyny takiego stanu rzeczy tylko na zewnątrz. Często nie-chęć kadry zarządzającej i pracowników do audi-tów nie wynika z braku zaangażowania z ich strony, lecz z nastawienia i sposobu wykonywania pracy przez samych auditorów”. „To właśnie auditorzy po-winni sprawić, żeby członkowie kadry kierowniczej zaczęli wykazywać większe zainteresowanie wnio-skami z przeprowadzonych auditów” – mówił Denis Devos. – „Jeśli tak jeszcze nie jest, to musimy podjąć kroki zaradcze”. Jakie?

Shannon MacFarlane w wykładzie “When audit is a dirty word” podała ciekawe rozwiązanie. Uwa-ża ona, że do omawianego właśnie przypadku na-leży podejść tak, jak do każdego innego problemu, który zdarza się w firmie. Trzeba więc najpierw usta-lić, w czym tkwi problem, tj. znaleźć jego przyczynę, a potem podjąć odpowiednie działania korygujące. W swoim wystąpieniu zachęcała, żeby przyglądać się programom auditów i oceniać, jak wygląda ich realizacja. Podawała przy tym konkretne przykłady: źle zorganizowany przebieg auditu, raport z auditu o małej wartości dla kierownictwa, niewystarczają-co szczegółowo określony cel auditu, wnioski z au-ditu wyciągnięte na podstawie niedokładnych lub

Beata Łuczak i JP Russell

10




niesprawdzonych informacji, brak odpowiedniej wiedzy specjalistycznej i doświadczenia niezbędne-go do zebrania przez auditorów wartościowych do-wodów z auditu, niedbale przeprowadzona ocena zebranych dowodów. Słuchając tego zdałam so-bie sprawę, że w powiedzeniu „z małej chmury duży deszcz” jest mnóstwo prawdy. Każda z tych sytua-cji wydaje się niewinna i mało istotna, a w efekcie może przecież doprowadzić do obniżenia skutecz-ności, efektywności i wiarygodności przeprowadza-nych auditów, czego konsekwencje już znamy.

Denis Devos rozwinął wątek raportów, zwłaszcza tych, w których kierownictwo nie znajduje dla siebie nic wartościowego i interesującego z ich punktu wi-dzenia. W swoim wykładzie „Risk as the Compass TM – Auditing on risk and organizational objecti-ves” konkretnie wskazał co warto byłoby zmienić już na wcześniejszych etapach procesu auditu, aby radykalnie podnieść wartość tego dokumentu w ocenie kierownictwa. Jego zdaniem najskutecz-niejszym sposobem walki z tą niechęcią do auditów jest po pierwsze przemawianie do nich takim języ-kiem, który dobrze rozumieją, a po drugie ciągłe odnoszenie się do celów biznesowych i ryzyka, które może zagrozić ich osiągnięciu. Jak to zrobić? Wy-kładowca podał cztery cenne rady. Ja przytoczę tę, na którą zwrócił uwagę również Paul Palmes – członek Komitetu Technicznego ISO TC 176 i IAF Au-diting Practices Group, tj. „koniec z auditowaniem wyłącznie według procedury”. Wszyscy byliśmy cie-kawi, co zaproponuje w zamian? Odpowiedź brzmi – auditowanie procesowe. Podczas wystąpienia Devos zaprezentował bardzo ciekawe, a dla mnie zupełnie nowe podejście do auditowania i ustala-nia kryteriów auditu. Zachęcał, by stosować je nie tylko przy braku pisemnych procedur czy wtedy, gdy auditor nie jest zwolennikiem „diagramu żół-wia”. Może je wykorzystywać każdy, kto chce do-czekać dnia, w którym zobaczy błysk w oku człon-ka kadry zarządzającej na widok wręczanego mu raportu z właśnie przeprowadzonego auditu. Tym niezwykłym kryterium, zgodnie z tytułem wykładu, jest wspomniane już ryzyko stanowiące zagroże-nie dla osiągnięcia założonych przez kierownictwo celów. To ono powinno stale wskazywać kierunek prowadzenia badania auditowego, podobnie jak kompas prawidłowo wyznacza kierunek południka magnetycznego ziemi. Denis Devos omówił także nowatorskie, proste w obsłudze i moim zdaniem bardzo przydatne narzędzie, które wspiera takie podejście do auditowania.

Duke Okes – światowej klasy ekspert w zakresie analizy systemów pod kątem identyfikowania przy-czyn problemów i autor licznych artykułów na ten temat zwrócił uwagę na jeszcze jeden czynnik, który może zadecydować o wartości przeprowa-

dzanych auditów. To skuteczność działań korygu-jących podjętych w celu usunięcia stwierdzonych wtedy niezgodności. Jak słusznie zauważył w swoim wykładzie „The follow through: Rules for excellent corrective action” – “wszelkie dane i informacje za-mieszczone w raporcie z auditu nie będą stanowiły wartości aż do momentu, gdy nie zostaną wykorzy-stane do podjęcia decyzji, które pomogą osiągnąć założone w firmie cele”. Na szczęście nie musiał ni-kogo z obecnych przekonywać, jak ważnym punk-tem wyjścia do dalszych działań jest znalezienie prawidłowej przyczyny danego problemu. Dzięki temu mógł swoje 45 minut poświęcić na omówienie dwóch rodzajów przyczyn problemów – fizycznych i systemowych i na podanie przykładów sytuacji, w których wystarczyło podjąć działania korygują-ce w stosunku do fizycznej przyczyny, a kiedy trzeba było „kopać” głębiej tak długo, aż udało się dostać do przyczyny systemowej. Podczas wykładu Duke’a Okesa uświadomiłam sobie o ile łatwiej, szybciej i precyzyjniej można dojść do ustalenia przyczyny niezgodności, jeśli do tej analizy wykorzysta się zna-jomość przebiegu „chorego” procesu.

Prelegenci często odnosili się w swoich wystąpie-niach do zasad gry w golfa albo do danego eta-pu wykonywania swingu. Te porównania do mnie nie bardzo przemawiały aż do dnia, w którym o ich słuszności mogłam przekonać się w praktyce. Dla-tego jestem bardzo wdzięczna organizatorom kon-ferencji za zorganizowanie również turnieju golfo-wego na 18 dołkowym polu gościnnego The River Golf Club. Mógł w nim wziąć udział każdy uczestnik konferencji niezależnie od tego, czy posiadał Zielo-ną kartę. Podczas tego turnieju odkryłam kolejne podobieństwa pomiędzy auditowaniem i grą w gol-fa. Golf nie jest grą siłową. Od gracza wymaga się zdolności koncentracji, opanowania, skupienia, profesjonalizmu i konsekwencji w dążeniu do celu. Dokładnie tych samych cech oczekuje się przecież od auditora. Poza tym golf kojarzy się z prestiżem i elitarnością. Czy nie warto postarać się, aby człon-kowie kadry kierowniczej i pracownicy mieli podob-ne skojarzenia także ze słowem „audit”?

Na zakończenie, ciekawa impresja z pobytu w Augusta, którą podzielił się ze mną Stephen Da-vies – auditor i jednocześnie Wiceprezes ds. Rozwoju kanadyjskiej firmy „DISTIL Interactive” Ltd., jednego ze sponsorów konferencji. W połowie października 2008 roku w USA dobiegała końca kampania pre-zydencka. Steven i jego kolega znaleźli w Augusta siedzibę lokalnego komitetu wyborczego Baracka Obamy i wspólnie z innymi oglądali debatę dwóch kandydatów na urząd prezydenta Stanów Zjedno-czonych. Wtedy uświadomił sobie, że właśnie stał się częścią historii. W ten sam sposób, jako auditorzy, swoją pracą przyczyniamy się do tworzenia historii – bezpośrednio historii firmy, w której ją wykonuje-my, a pośrednio historii narodów i całego świata. A to jest bardzo odpowiedzialne zadanie.

��

Operatorzy żywności w Unii Europejskiej muszą przestrzegać szeregu wymogów prawa żywnościo-wego w zakresie produkcji. Przepisy mają zapewnić spełnienie wymogów w zakresie higieny i bezpie-czeństwa w momencie wprowadzania produktu spożywczego na rynek, jak również odpowiadać na aspekty społeczne (np. środowiskowe, etyczne, społeczne). Dzięki tym regulacjom prawnym kon-sument uzyskuje pewność, że przy produkcji wszyst-kich unijnych produktów rolnych i spożywczych przestrzegano odpowiednich zasad i norm.

Normy handlowe UE to rozporządzenia usta-nawiające definicje produktów, minimalne normy produktu, jego kategorie i wymogi w zakresie ety-kietowania, mające na celu informowanie konsu-mentów a dotyczące znacznej liczby produktów rolnych i niektórych przetworzonych produktów spożywczych. Produkty objęte normami handlo-wymi: wołowina i cielęcina, jajka, świeże i prze-tworzone owoce i warzywa, miód, chmiel, mleko i przetwory mleczne, oliwa z oliwek, wieprzowina, mięso drobiowe, jagnięcina, cukier, wino, wyroby kakaowe i czekoladowe, ekstrakty kawy i ekstrakty cykorii, soki owocowe, dżemy owocowe, galaretki i marmolady, napoje spirytusowe oraz masło, mar-garyna i mieszanki.

Produkty sprzedawane na rynku UE a nie obję-te unijnymi normami handlowymi, spełniają ogólne zasady dotyczące ochrony konsumenta i etykieto-wania, mające sprawić że konsumenci nie będą wprowadzani w błąd.

W UE wprowadzono cztery szczególne systemy zapewniania jakości, obejmujące oznaczenia geo-graficzne, rolnictwo ekologiczne, gwarantowane tradycyjne specjalności i produkty z najbardziej oddalonych regionów UE. Systemy te określają na potrzeby konsumentów produkty wyróżniające się szczególnymi właściwościami, które są rezulta-tem ich pochodzenia lub stosowanej metody pro-dukcji. Systemy stanowią odpowiedź na specyficzne zapotrzebowanie na rynku na produkty obdarzone tymi szczególnymi właściwościami.

Inne systemy certyfikacji jakości żywności oparte są na wymaganiach krajowych i prywatnych jed-nostek. Wprowadzenie systemów pozwala sprze-dawcom detalicznym reagować szybko na zmie-niające się potrzeby klientów i dostarczać produkty o szczególnych właściwościach lub wyprodukowa-ne przy pomocy szczególnych metod. Dla konsu-mentów wyroby i produkty rolne jak również artykuły spożywcze objęte systemem certyfikacji są bardziej wiarygodne. Dla producentów oznaczają one kosz-ty, lecz również możliwość poinformowania kon-sumentów o właściwościach produktu. Dla prze-mysłu spożywczego i sprzedawców detalicznych certyfikacja stanowi dodatkową gwarancję jakości dostarczanych produktów. Certyfikacja zapewnia bezpieczeństwo prawne dając pewność, że w ca-łym łańcuchu produkcji artykułów rolno-spożyw-czych wszyscy przestrzegali odpowiednich norm.

Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych TUV Rheinland Polska Sp. z o.o. jest sekcją, która oferuje usługi w pełnym zakresie gospodarki żywnościowej. Posiadamy ofertę, która jest dostosowana dla naszych klientów z przemysłu rolnego i spożywczego.

Europejskie Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych

Rafał Książek

Kierownik Europejskiego Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożywczych

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: [email protected]

Przemysł spożywczy



Certyfikacja rolnictwa ekologicznego – upoważnienie MRiRW RE-08/2008/PL.

Zakres:• produkcja roślinna• produkcja zwierzęca, w tym pszczelarstwo• zbiór ze stanu naturalnego• przetwórstwo surowców żywnościowych• przetwórstwo pasz• wprowadzanie do obrotu produktów rolnictwa

ekologicznego, w tym importowanych

Certyfikacja produktów tradycyjnych i regional-nych (oznaczenia geograficzne, gwarantowana tradycyjna specjalność) – upoważnienie MRiRW OZ/jc-06/2008/PL.

Zakres:• świeże mięso, podroby jadalne i przetwory mięs-

ne (gotowane, peklowane wędzone itp.)• sery• inne produkty pochodzenia zwierzęcego (jajka,

miód, różne produkty mleczarskie z wyjątkiem masła)

• oleje i tłuszcze (masło, margaryna, oliwa itp.)• owoce, warzywa, zboża, świeże lub ich przetwory• świeże ryby, mięczaki, skorupiaki i produkty z nich

otrzymane• piwo• napoje z ekstraktów roślinnych• chleb, ciasto, ciastka, wyroby cukiernicze, her-

batniki i inne wyroby cukiernicze i piekarnicze• naturalne gumy i żywice• musztarda• czekolada oraz inne produkty zawierające ka-

kao• makaron gotowany lub nie, nadziewany lub nie• przyrządzone dania, gotowe sosy, przyprawy,

zupy, buliony• lody na mleku lub lody na wodzie (sorbety)• siano, olejki eteryczne, korek, koszenila, wiklina• kwiaty i rośliny ozdobne• wełna• inne produkty wymienione w za łączniku I do Trak-

tatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.Prawo do korzystania ze znaku Europejskiego

Centrum Badań Jakości Artykułów Rolno-Spożyw-czych TÜV Rheinland Polska

Dla potwierdzenia gwarancji jakości artykułów rolno-spożywczych dostarczanych klientom TÜV Rheinland Polska wprowadził własny znak jakości. Jest on atrybutem wyróżnienia jakości produktu. Umieszczony na produkcie informuje klienta, że pro-dukt podlega systemowi certyfikacji polegające-mu na niezależnych badaniach wykonywanych w akredytowanych laboratoriach, kontroli proce-su produkcji w trakcie certyfikacji, kontroli jakości na etapie obrotu detalicznego.

Poprzez korzystanie z tej formy certyfikacji pro-ducenci potwierdzają jakość certyfikowanych wyrobów, tworzą podstawę zaufania konsumen-ta do przedsiębiorstwa, posiadają dowody utrzy-mania stabilnej jakości wytwarzanych produktów, zwiększają wartość swoich wyrobów. Dodatkowo mogą wykorzystywać logo znaku ECBJARS nie tylko na certyfikowanych produktach, ale również w ma-teriałach reklamowych.

Monitoring jakości artykułów rolno-spożywczych

Usługa polega na niezależnej ocenie warun-ków produkcji oraz wykonaniu badań laboratoryj-nych potwierdzających prawidłowość procesów technologicznych i bezpieczeństwo oferowanych przez klienta produktów. Korzystając z monitoringu producent zapewnia sobie nadzór nad procesami produkcji według przyjętego harmonogramu (czę-stotliwość inspekcji, zakres badań, ilość próbek) przez niezależną organizację, która w ramach swo-ich czynności przeprowadza inspekcję, pobieranie próbek surowców, półproduktów lub wyrobów go-towych i wykonanie badań laboratoryjnych. Wyniki uzyskane w trakcie monitoringu stanowią dowód na funkcjonowanie kontroli działających systemów bezpieczeństwa zdrowotnego oraz systemów jako-ści w organizacji.


�3

Weryfikacja zakładów dla potwierdzenia spełnienia wymagań przepisów prawa, wymagań norm, systemów i standardów

Wykonanie inspekcji na zgodność z wymaga-niami przepisów prawa, norm, wymagań procesów produkcyjnych, standardów. Inspekcja jest przepro-wadzana przez wykwalifikowany personel jednostki certyfikującej wyroby. Dokumentem potwierdzają-cym spełnienie wymagań jest certyfikat zgodności wystawiany przez Europejskie Centrum Jakości Arty-kułów Rolno-Spożywczych TÜV Rheinland Polska.

Pomoc we wdrażaniu nowych technologii

Fachowa pomoc w trakcie wdrażania nowych technologii, nadzór nad procesem produkcji, przepro-wadzanie badań kontrolnych, szkolenie personelu.

Opracowanie projektów technologicznych

Przygotowanie planów technologicznych dla procesów produkcji żywności, opiniowanie pro-jektów, dostosowanie do warunków rzeczywistych w zakładach.

Wydawanie opinii

Przeprowadzenie oceny zgodnie z zakresem zlecenia, dotyczącej jakości produktów, opako-wań, oznakowania, ilości. Opinia jest dokumen-tem przedstawianym przez klientów kontrahentom w sprawach spornych, firmom ubezpieczeniowym, jednostkom kontrolującym.

Kompleksowa obsługa badań laboratoryjnych

Pobór próbek przez wykwalifikowany personel (państwowe uprawnienia rzeczoznawcy), transport do akredytowanego Laboratorium Badawczego TUV Rheinland Polska.

Zakres wykonywanych badań:• Mikrobiologia• Fizykochemia• Woda• Opakowania i produkty mające kontakt z żyw-

nością• Gleba• Badania przechowalnicze

Interpretacja otrzymanych wyników badań i do-datkowo możliwość opracowania działań korek-cyjnych i korygujących w przypadku wystąpienia niezgodności.

Wydawanie certyfikatów potwierdzających zgodność partii towarów z wymaganiami przepi-sów prawa żywnościowego

Dla udokumentowania zgodności ocenianej partii towarów z przepisami prawa żywnościowego, normami UE lub wymaganiami kontraktu jest wysta-wiany certyfikat. Do otrzymania certyfikatu jest wy-magane pobranie próbek do badań przez upraw-niony personel ECBJARS zgodnie z akredytowanymi procedurami i wykonanie badań w uprawnionych laboratoriach.

Podsumowanie

Rosnąca świadomość klientów, którzy chcą wiedzieć więcej o kupowanych produktach żyw-nościowych oraz wymogi prawne UE wymuszają na producentach podjęcie działań w celu udo-wodnienia bezpieczeństwa zdrowotnego oraz ja-kości oferowanych produktów.

Nasi klienci, poprzez korzystanie z oferty usług ECBJARS, są w stanie zagwarantować swoim od-biorcom, że wytwarzany przez nich produkt speł-nia odpowiednie normy i wymogi. Certyfikując się w ECBJARS klient ma możliwość ochronić renomę przedsiębiorstwa, ograniczyć liczbę i zasięg ewen-tualnych roszczeń i przekazać informację swoim od-biorcom o spełnieniu ustalonych norm i wymagań prawnych. Umiejętnie wykorzystując współpracę z ECBJARS może promować swoje towary i skutecz-nie wprowadzać na rynek.


�4TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.


Kolejny Oktoberfest za nami. Z roku na rok im-preza cieszy się coraz większym powodzeniem. W tym roku, przy dźwiękach Kabaretowej Grupy Biesiadnej, bawiliśmy się w gronie 680 osób. Ślą-skie granie i śpiewanie udzieliło się każdemu, na co wskazywały nastroje gości. Dopełnieniem za-bawy były liczne konkursy z atrakcyjnymi nagro-dami, a główną atrakcją imprezy było losowanie nagrody w TUVTOMBOLI, którą był Voucher tury-styczny na kwotę 5000 zł. Tegorocznym szczęśliw-cem okazał się Pan Sebastian Tylec z firmy Foster Wheeler Energy Fakop Sp. z o.o. Serdecznie gra-tulujemy!

Jednym ze stałych punktów Oktoberfest jest wręczanie statuetek GRABKOMUCHA. Statuetki te, to wyróżnienia dla trzech naszych Klientów, którzy dbają o rozwój swoich organizacji poprzez ciągłe inwestowanie, nowoczesne zarządzanie oraz łączenie wysokiej jakości oferowanych produktów i usług z dbałością o środowisko na-turalne i bezpieczne warunki pracy. Tegoroczni laureaci statuetek to: • Warta Glass Sieraków S.A.• Foster Wheeler Energy FAKOP S.A.• Zakład Robót Górniczych Krosno Sp. z o.o.

Wszystkim gościom i laureatom dziękujemy za przybycie na Oktoberfest 2008, a także za ogrom-ne poczucie humoru i wspaniałą zabawę.

Dziękujemy również naszym sponsorom, dzię-ki którym mogliśmy rozdać więcej atrakcyjnych nagród wśród naszych uczestników.

Kolejny Oktoberfest już za rok, na który bardzo serdecznie zapraszamy wszystkich naszych Klien-tów i Kontrahentów.

S P O N S O R Z Y I M P R E Z Y

Wydarzenia

�5

Aktualności

15 listopada Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) opublikowała normę ISO 9001:2008 Quality management systems – Require-ments, która zastępuje normę ISO 9001:2000. Zgod-nie z wcześniejszymi zapowiedziami IAF oraz ISO, norma 9001:2008 nie zawiera żadnych nowych wy-magań w porównaniu z wydaniem z 2000 r. Wpro-wadzone zmiany mają na celu poprawę spójności wymagań normy i kompatybilności z ISO 14001:2004. Zgodnie z sugestiami zainteresowanych stron, te po-stanowienia, które budziły wątpliwości i wymagały interpretacji, zapisano w sposób bardziej przejrzysty i jednoznaczny.

Przejście z ISO 9001:2001 na ISO 9001:2008

Przejście z ISO 9001:2001 na ISO 9001:2008 będzie łatwiejsze niż się to Państwu wydaje. Wprawdzie sama norma nie stawia nowych wymagań, ale po-winni Państwo zwrócić uwagę na fakt, że:• rok po opublikowaniu ISO 9001:2008, tj.

15.11.2009 r., wszystkie wydane akredytowa-ne certyfikaty (nowe certyfikacje lub ponowne certyfikacje) powinny potwierdzać zgodność sy-stemu zarządzania jakością z wymaganiami ISO 9001:2008;

• dwadzieścia cztery miesiące po publikacji przez ISO normy ISO 9001:2008, tj 15.11.2010 r., wszys-tkie wydane certyfikaty na zgodność z ISO 9001:2000 stracą ważność.Jeżeli ważność Państwa certyfikatu upływa przed

15.11.2010 r., zaleca się przejście w ramach auditu dla ponownej certyfikacji. Jeżeli ważność Państwa certyfikatu upływa po 15.11.2010 r., zaleca się przej-ście w ramach auditu w nadzorze.

Szczegółowe informacje otrzymają Państwo od nas przed planowaniem kolejnego auditu w Pań-stwa organizacji.

Czy przejście na ISO 9001:2008 może oznaczać coś więcej?

Tak. Może ono zainicjować wprowadzenie cało-ściowej strategii zarządzania w Państwa organizacji.

Mogą Państwo połączyć swój system zarządzania jakością z wymaganiami norm ISO 14001 (system za-rządzania środowiskowego), PN-N-18001 lub OHSAS 18001 (bezpieczeństwo i higiena pracy), ISO 27001 (bezpieczeństwo informacji) lub ISO /TS 16949 (mo-toryzacja) i sprawić, że Państwa codzienna praca będzie jeszcze lepsza i bardziej bezpieczna.

Zachęcamy Państwa do certyfikacji zintegrowa-nych systemów zarządzania. Posiadamy w tym celu stosowne akredytacje i służymy naszym doświad-czeniem branżowym.

Informacje na temat „nowego” ISO 9001:2008

�6TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.


Doskonalenie umiejętności Personelu Badań Nieniszczących – gwarantem bezpiecznej eksploatacji wyrobu

Roman Gruca

Kierownik Sekcji Szkoleń Personelu Badań Nieniszczących

TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. e-mail: [email protected]

Badania nieniszczące (Non Destructive Testing) jako metoda weryfikacji zgodności wyrobu, konstruk-cji zgodnie z założeniami wytrzymałościowymi, które rzutują bezpośrednio na wymagania bezpieczeństwa eksploatacji wyrobu, jest bardzo blisko związku – czło-wieka i bezpiecznie zastosowanej techniki. Ranga me-tod badań nieniszczących stosowanych w praktyce nabiera ostatnimi laty coraz większego znaczenia, co jest spowodowane uświadomieniem producentów o konieczności monitoringu bezpieczeństwa eksploa-tacji wyrobów coraz bardziej wyrafinowanych tech-nicznie oraz równoległym rozwojem poszczególnych metod, są to m.in. badania: wizualne (VT), ultradźwię-kowe (UT), radiograficzne (RT), magnetyczno-proszko-we (MT), penetracyjne (PT), prądami wirowymi (ET). Tak wysoce specjalizowane „narzędzia” wymagają właściwego zastosowania przez personel wykonują-cy badania nieniszczące. Stąd potrzeba solidnych kwalifikacji i ich potwierdzenia w postaci certyfikatu. Powyższy fakt znalazł swój wydźwięk w postaci normy europejskiej EN 473 „Zasady kwalifikacji i certyfikacji personelu badań nieniszczących”, która w tym roku doczekała się nowego wydania.

Personel badań nieniszczących to szerokie grono specjalistów w naszym kraju, w dużej części zrzeszo-nych organizacyjnie, posiadających potwierdzone kwalifikacje różnych jednostek szkoleniowych. TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. będąc obecnie jednym z li-derów na rynku szkoleń w zakresie badań nieniszczą-cych już od prawie 10 lat daje polskiemu personelowi możliwość zdobycia kwalifikacji, potwierdzonych cer-tyfikatem TÜV Cert, zgodnie z procedurą jednostki cer-tyfikującej personel badań nieniszczących działającej przy TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.. Szerokie spektrum tematyczne szkoleń TÜV Akademia Polska Sp. z o.o. (metody VT, UT, RT, MT, PT, ET) oraz pełny zakres stopni kwalifikacji, uprawnienia w zakresie 1, 2, 3 (najwyższe-go) stopnia wg EN 473 potwierdzają potrzebę „dotrzy-mywania kroku” za wzrastającymi wymaganiami sze-roko pojętego bezpieczeństwa eksploatacji wyrobu. Ciągłe uświadamianie o konieczności zdobycia kwa-lifikacji i doskonalenia umiejętności praktycznych wy-konywania badań nieniszczących jest ściśle związane z cykliczną obecnością naszej jednostki szkoleniowej na Krajowej Konferencji Badań Nieiszczących, łączą-

cej charakter naukowo-techniczny ze swoistym forum wymiany doświadczeń. Tegoroczna 37 KKBN odbyła się 21-23.10.2008 w Gdańsku – Sobieszewie. Jej tema-tykę można było podzielić na 3 główne obszary:

1. Naukowo techniczny – związany z rozwojem metod i urządzeń badawczych

2. Normatywny – związany z nowymi wymaga-niami co do oceny wyników badania i personelu ba-dań nieniszczących

3. Praktyki wykonywania badań – związany wy-stawą urządzeń i systemów badawczych.

Jednym z głównych organizatorów konferencji było Stowarzyszenie Inżynierów i Mechaników Polskich oraz Polskie Towarzystwo Badań Nieniszczących i Diagno-styki Technicznej. Konferencji patronował Wiceprezes Rady Ministrów i Ministr Gospodarki – Waldemar Paw-lak. W trakcie otwarcia organizator dokonał odczytu listów powitalnych przesłanych przez różne stowarzy-szenia i organizacje działające w branży NDT, wśród których znajdował się również list jednostki certyfikują-cej personel badań nieiszczących TÜV CERT przesłany przez Prezesa Zarządu TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Janusza Grabkę.

Jednostka szkoleniowa TÜV Akademia Polska Sp. z o.o., aktywnie zaznaczyła swój punkt widzenia wy-głaszając referat nt. nowych wymagań stawianym jednostkom szkoleniowym zawartych w normie EN 473:2008 oraz organizując dla uczestników forum dys-kusyjne na stoisku firmowym. Pociągnęło to za sobą liczne pytania, a co za tym idzie dużą frekwencję na stoisku. Niejako w odpowiedzi na to jednostka szko-leniowa przedstawiła nową ofertę szkoleniową 2009, uwzględniającą zmiany w EN 473:2008 oraz możliwość ciągłego doskonalenia umiejętności personelu w po-staci warsztatów szkoleniowych w różnych wariantach tematycznych i godzinowych, dopasowanych do in-dywidualnych potrzeb.

Tegoroczne forum środowiska badań nieniszczą-cych w postaci 37 KKBN pokazało, że z punktu wi-dzenia kwalifikacji personel stoi przed faktem stałego dopasowywania swoich uprawnień do wzrastających wymagań normatywnych oraz związanych z szybkim rozwojem technik badawczych, co można było za-uważyć na towarzyszącej konferencji wystawie sprzę-tu i aparatury badawczej.

Szkolenia

17

Szkolenia

ISO 9001:2000

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000) 1200 22.01 - 23.01.2009

02.04 - 03.04.2009 28.09 - 29.09.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością (ISO 9001:2000) 1600 16.03 - 18.03.2009

25.05 - 27.05.2009 14.10 - 16.10.2009 02.12 - 04.12.2009

moduł 3 - Warsztaty doskonalące dla auditorów we-wnętrznych 1600 25.03 - 27.03.2009

24.06 - 26.06.2009 25.11 - 27.11.2009

Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych z nowej normy ISO 9001:2008 1200 23.02 - 24.02.2009 ---------

Pełnomocnik Jakości TÜV 3600 09.02 - 15.02.200918.05 - 24.05.2009 21.09 - 27.09.2009

Warsztaty doskonalące dla Pełnomocników Jakości 1600 27.04 - 29.04.2009 25.11 - 27.11.2009

Auditor Jakości TÜV 3800 23.03 - 27.03.200922.06 - 26.06.2009 19.10 - 23.10.2009

Badanie satysfakcji klienta pod względem wymagań normy ISO 9001:2000 1200 02.04 - 03.04.2009 01.10 - 02.10.2009

ISO 14001:2004




moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004) 1200 29.01 - 30.01.2009

20.04 - 21.04.2009 26.10 - 27.10.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania śro-dowiskowego (ISO 14001:2004) 1600 25.02 - 27.02.2009

25.05 - 27.05.2009 02.11 - 04.11.2009

moduł 3 - Warsztaty doskonalące dla auditorów we-wnętrznych 1600 24.06 - 26.06.2009 16.11 - 18.11.2009

Pełnomocnik i Auditor systemu zarządzania środowiskowego TÜV 4000 01.06 - 05.06.2009 16.11 - 20.11.2009

ISO/TS 16949:2002




moduł 1 - Wstęp do systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002) 1200 16.03 - 17.03.2009 05.10 - 06.10.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002)

1600 20.04 - 22.04.2009 16.11 - 18.11.2009

Pełnomocnik Jakości w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2002) 4200 23.02 - 27.02.2009 23.11 - 27.11.2009

PN-N-18001




moduł 1 - Podstawy systemu zarządzania bezpieczeń-stwem i higieną pracy wg PN-N-18001

1200 02.03 - 03.03.2009 05.10 - 06.10.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy PN-N-18001 1600 25.05 - 27.05.2009 16.11 - 18.11.2009

Szkolenia otwarte TÜV Akademia Polska z zakresu Systemów Zarządzania na rok 2009



Szkolenia

Branża Spożywcza




moduł 1 - Wstęp do systemu HACCP 1200 26.01 - 27.01.2009 14.09 - 16.09.2009

moduł 2 - Auditor wewnętrzny systemu HACCP 1600 17.06 - 19.06.2009 29.10 - 31.10.2009

Auditor Wewnętrzny Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Żywności wg ISO 22000:2005 1600 02.03 - 04.03.2009

01.06 - 03.06.2009 18.11 - 20.11.2009

Wyroby Medyczne




Wyroby medyczne – wymagania Dyrektyw MDD/IVDD/AIMD, Technical Files. Zarządzanie ryzykiem wg EN ISO 14971 600 15.05.2009 01.10.2009

Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością wytwórców wyrobów medycznych 2400 08.06 - 10.06.2009 28.10 - 30.10.2009

Zintegrowane Systemy Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N-18001)




Pełnomocnik Zintegrowanych Systemów Zarządzania 4000 16.02 - 20.02.200929.06 - 03.07.2009 28.09 - 02.10.2009

Auditor Wewnętrzny Zintegrowanych Systemów Zarządzania 2000 20.04 - 23.04.2009 02.11 - 05.11.2009

ISO/IEC 27001




moduł 1 - Polityka zarządzania bezpieczeństwem informacji 600 23.02.2009 12.10.2009

moduł 2 - Wstęp do systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005 1600 16.03 - 18.03.2009 19.10 - 21.10.2009

moduł 3 - Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005 1600 06.04 - 08.04.2009 23.11 - 25.11.2009

Doskonalenie Systemów Zarządzania




Six Sigma 1600 06.04 - 07.04.2009 01.12 - 03.12.2009 Lean Manufacturing 1600 13.05 - 15.05.2009 02.11 - 04.11.2009 Techniki doskonalenia jakości 1600 08.06 - 10.06.2009 23.11 - 25.11.2009 FMEA – Analiza przyczyn i skutków potencjalnych wad 1200 23.02 - 24.02.2009 12.10 - 13.10.2009 Problem Solving – Rozwiązywanie problemów 750 02.03.2009 16.11.2009 Metodologia SPC i MSA 1200 28.05 - 29.05.2009 08.10 - 09.10.2009 APQP – Zaawansowane planowanie jakości PPAP – Proces zatwierdzenia części do produkcji

1200 04.06 - 05.06.2009 19.10 - 20.10.2009

IRIS – INTERNATIONAL RAILWAY INDUSTRY STANDARD




IRIS – Nowy standard jakości w branży kolejowej 550 08.06.2009 02.11.2009

Standard IRIS – Warsztaty z budowania dokumentacji systemowej 1400 22-23.06.2009 16.11 - 17.11.2009

14.12 - 15.12.2009

19

SzkoleniaBadania Nieniszczące

Nazwa szkolenia Symbol Termin szkolenia I półrocze


Czas trwania (godz.)

Cena szkolenia

(PLN)

1 stopień kwalifikacji wg EN 473

Badania radiograficzne RT 1 12.01 - 21.01.2009 24.08 - 02.09.2009 72 3175

Badania ultradźwiękowe UT 109.03 - 19.03.2009 15.06 - 25.06.2009

21.09 - 01.10.2009 07.12 - 17.12.2009

72 3575

Badania ultradźwiękowe - pomiary grubości UTT 1 11.05 - 14.05.2009� 17.08 - 20.08.2009� 32 *

Badania prądami wirowymi ET 126.01 - 02.02.20092 15.06 - 22.06.20092 --------- 62 3850


Badania penetracyjne PT (1+2)02.03 - 06.03.2009 09.02 - 13.02.2009�

05.10 - 09.10.2009 16.11 - 20.11.2009� 40 2650

Badania ultradźwiękowe UT 209.02 - 20.02.2009 18.05 - 29.05.2009

31.08 - 11.09.2009 16.11 - 27.11.2009

80 44003 / 48004

Badania wizualne VT (1+2)23.02 - 27.02.2009 30.03 - 03.04.2009� 22.06 - 26.06.2009�

24.08 - 28.08.2009 02.11 - 06.11.2009 14.12 - 18.12.2009�

40 2650

Badania magnetyczno-proszkowe MT (1+2) 19.01 - 23.01.2009 14.09 - 18.09.2009 40 2650

Ocena zdjęć radiograficznych RT 2 (FAS) 07.05 - 14.05.2009 15.10 - 22.10.2009 60 2700

Badania radiograficzne RT 25 04.05 - 14.05.20092 12.10 - 22.10.20092 80 3950

Badania prądami wirowymi ET (1+2)26.01 - 05.02.20092 15.06 - 25.06.20092 --------- 80 4900


Kurs podstawowy BASIC 16.03 - 26.03.2009 --------- 100 72502

Metoda główna - badania penetracyjne PT 3 27.04 - 29.04.2009 --------- 24 43507

Metoda główna - badania magnetyczno - proszkowe MT 3 26.10 - 29.10.2009 --------- 32 44507

Metoda główna - badania wizualne VT 3 15.04 - 17.04.2009 --------- 24 43507

Badania radiograficzne RT 36 01.06 - 04.06.2009 --------- 40 65007

Badania ultradźwiękowe UT 36 07.12 - 11.12.2009 --------- 50 70007

Badania prądami wirowymi ET 3 16.11 - 19.11.2009 --------- 40 67507

Ceny podane w PLN* Cena zostanie ustalona w późniejszym terminie i zamieszczona na stronie internetowej � Szkolenie organizowane w ośrodku zewnętrznym w Szczecinie2 Zajęcia odbywają się również w sobotę3 Cena szkolenia z wykorzystaniem własnego sprzętu4 Cena szkolenia z wykorzystaniem sprzętu TÜV Akademia Polska Sp. z o.o.5 Dla osób posiadających wcześniejsze certyfikaty RT2 FAS istnieje możliwość rozszerzenia uprawnień poprzez uczestnictwo w kursie rozszerzającym RT2 FER (pierwszy tydzień kursu RT2); cena szkolenia RT2 FER wynosi 2775,00 zł/osobę 6 Dla osób posiadających certyfikat 2 stopnia.7 Cena obejmuje zakwaterowanie i pełne wyżywienie w czasie szkolenia i egzaminu.

PODR

ÓŻE

Różności

SHANGHAIW poszukiwaniu ciekawych

miejsc, w których swój oddział ulokował TÜV Rheinland Group opuszczamy Europę i kierujemy się do azjatyckiego Państwa Środka, Chińskiej Republiki Ludowej. Ce-lem naszej podróży jest Shanghai – tętniące życiem, kosmopolitycz-ne miasto zwane Perłą Orientu. Swoją nazwę zawdzięcza wieży Oriental Pearl, która znajduje się w dzielnicy Pudong. Nieopodal Oriental Pearl Tower znajduje się wieża Jin Mao, która jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych drapaczy chmur w Chińskiej Re-publice Ludowej oraz piątą pod względem wysokości na świecie.

Shanghai to największe miasto w Chinach, położone w delcie rzeki Jangcy. Miasto jest również największym chińskim ośrodkiem gospodarczym, finansowym i komunikacyjnym, a także trzecim co do wielkości portem morskim na świecie.

Najlepsze pory do zwiedzania Shanghaju przez turystów to jesień i wiosna. Latem temperatury często przekraczają 40 stopni Celsjusza i zwiedzanie miasta może być nieco uciążliwe.

Shanghai to również mieszanina kultur i stylów. Współczesna architektura prze-plata się z przepięknym, godnym podziwu Starym Miastem. Drewniane budynki, kolorowe dachy wykończone ceramiką zachowują swój naturalny czar i piękno. Ze starego miasta można przechodzić przez mostki do leżącej tuż obok dzielnicy handlowej, w której można zaopatrzyć się w różnorodne, kolorowe drobiazgi.

Miasto w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat przeszło transformację ze spo-kojnej, małej rybackiej wioski w światową metropolię pełną drapaczy chmur. Obecnie Shanghaj liczący ok. 16 milionów mieszkańców jest najbardziej nie-zwykłym miastem. Zanim władzę zdobyli zwolennicy Mao, działali tu hazardziści i oszuści. Tu rodziły się fortuny, także te jednodniowe, tutaj powstawały świątynie chrześcijańskie.

O ile Pekin robi wrażenie swoją odrębną kulturą, bogactwem starej architek-tury i odwagą koloru, o tyle Shanghai oślepia światłami reklam i ogromem po-tężnych wieżowców, gęsto ustawionych sklepów i tłumem spacerujących ludzi. Pełno tu gwaru, przejeżdżających środkiem głównej ulicy handlowej – Nanjing – kolorowych pojazdów.

Mieszkańcy Shanghaju, w porównaniu z innymi Chińczykami to indywidualiści, mają odrębną kuchnię, są nowocześni i otwarci na świat.

Największe wrażenie wywiera wieczorny spacer po mieście. Tysiące migają-cych świateł, napisów i reklam tworzą różnorodność barw rodem z Las Vegas. Absolutnie nowoczesne centrum, pełne jest drapaczy chmur i lśniących domów towarowych, a świetnie zaprogramowana gra świateł wydobywa całe piękno zabytkowych XIX-wiecznych budynków i firm z całego świata.

Niezapomniana jest już wcześniej wspomniana ulica Nanjing Donglu – czyli na-brzeże Bund, które jest symbolem miasta. To tutaj koncentrował się handel opium i herbatą. Tu możemy obejrzeć, jak wyglądało miasto sto lat temu. W ostatnich latach ulica została odnowiona i zmodernizowana oraz zamieniona w strefę dla pieszych. Przy niej stoją znane shanghajskie domy towarowe, hotele, restauracje i bary oraz liczne gmachy. W jednym z nich znajduje się bardzo interesujące Muzeum Chińskiej Antycznej Sztuki Erotycznej oraz Chińskiej Kultury Płci.

Jedną z ważniejszych atrakcji Shanghaju jest kompleks ogrodów Yu Yuan znajdujący się na północno-wschodnim końcu shanghajskiej starówki. Ogrody liczące sobie ponad 400 lat, założone zostały w czasie panowania dynastii Ming przez urzęd-ników dworskich. Prace nad założeniem ogrodów trwały prawie dwadzieścia lat.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć, że to piękne, a zarazem szybko rozwijające się miasto, wygrało przetarg na organi-zację EXPO 2010. Może właśnie to wydarzenie będzie dobrą okazją, aby odwiedzić Chiny i przekonać się, jak fascynującym doświadczeniem może być obcowanie z tak egzotyczną, a jednocześnie przyjazną kulturą.

Sekretarka mówi do zapracowane-go biznesmana:

– Panie prezesie, zima przyszła!– Nie mam teraz czasu, powiedz

jej żeby przyszła jutro! A najlepiej niech wcześniej zadzwoni, to umówisz ją na konkretną godzinę.

15-letni młodzieniec przychodzi do fryzjer i siadając na fotelu, mówi:

– Golenie.Fryzjer wszystko przygotował, ale nie

zaczyna golenia.– Na co pan czeka?– Na zarost.

Turysta w wakacje zachodzi w desz-czu do bacówki, baca gościnnie czę-stuje go gorącą strawą, turysta zajada-jąc spostrzega, że do talerza leci mu z góry woda...

– Baco dach ci przecieka!– Wim...– To dlaczego nie naprawisz?!– Ni mogę, przecież dysc pada.– To dlaczego nie naprawisz, kiedy

nie pada?!!– A bo wtedy nie cieknie...

HUMORPODRÓŻE

Biuletyn Jakości

Documents

Transcript of Biuletyn Jakości