B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

Jagoda Bloch

W tekstach mówionych wa n rol odgry-

wa prozodia, która pe ni funkcj znacze-

niow , tzn. wp ywa na odbiór przekazywanych

komunikatów. Zatem od nadawcy zale y, co

odbiorca zrozumie z jego przekazu. Je li wi c

nadawca nie stosuje poprawnych rodków in-

terpretacji tekstu, to stwarza przekaz zak ócony

komunikacyjnie. W polszczy nie do uzyskania

optymalnych efektów estetycznych i informa-

cyjnych s u nast puj ce rodki ekspresyjne

i interpretacyjne:

• Linia antykadencyjna (jej najwy szy

punkt to dominanta) – podniesienie g osu,

po którym nast puje kontynuacja zdania

zmierzaj ca do kadencji i do zamkni cia

zdania kropk .

• Linia kadencyjna, zako czona cod , wiad-

cz ca o zamkni ciu zdania.

• Intonacja – polega na „zmianie wysoko ci

tonu, mo e by zarówno cech wyrazu, jak

i wi kszych jednostek zwanych frazami

(intonacja frazowa)”1. Intonacja informu-

je o podziale sk adniowym wypowiedzi,

o wa no ci jej poszczególnych cz onów

– fraz, czyli „fragmentów tekstu wydzielo-

nych za pomoc pauzy lub intonacji opada-

j cej”2. Podzia tekstu na frazy nazywamy

segmentowaniem.

• Segmentowanie tekstu, podzia zdania na

mniejsze logiczne cz ci, frazy, u atwiaj ce

rozumienie przekazywanych tre ci.

• Akcentowanie, zgodne z intencj wyró nia-

nie wybranych wyrazów w obr bie fraz.

• Tempo czytania – w przypadku serwisów

informacyjnych najlepiej, je li jest ono

umiarkowane.

• Adekwatne do przekazywanych tre ci za-

barwienie emocjonalne g osu3.

• Spo ród wymienionych elementów szcze-

gó owo omówi zak ócenia wynikaj ce

z niepoprawnego segmentowania tekstu.

Do zilustrowania tego zjawiska pos u si

fragmentami nagra prezenterów i reporte-

rów serwisów informacyjnych. Dziennika-

rze, wzoruj c si na sobie, powielaj wyst -

puj ce w linii melodycznej schematy, m.in.

nadmierne tempo wypowiedzi, przewidy-

walny schemat intonacyjny, który przypo-

mina sinusoid , oraz przypadkowe akcento-

wanie. Te cechy linii intonacyjnej pojawiaj

1 J zyk polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Kara , D. Kopci ska, Warszawa 2005, s. 106.2 Tam e.3 J. Bloch, Intonacja wspó czesnych polskich serwisów informacyjnych – zmiany, tendencje rozwojowe [w:] Kul-

tura zachowa j zykowych Polaków. Materia y z VIII Forum Kultury S owa, red. M. Krauz, K. O óg, Rzeszów 2013,

s. 208–213.

170 Jagoda Bloch

si na tyle cz sto, e zagra aj rozumieniu

komunikatów, pozbawiaj melodi j zy-

ka polskiego jego bogactwa, które wynika

z ró norodno ci m.in. akcentowania, zmian

tonu w obr bie fraz, p ynno ci wypowiedzi.

• W segmentowaniu tekstów obserwujemy

dwie g ówne tendencje wynikaj ce z nie-

poprawnego podzia u fraz: zak ócenia p yn-

no ci mówienia spowodowane pauz (za-

zwyczaj) oddechow w miejscu, w którym

nie powinna wyst pi oraz z podzia u fraz

na wyrazy (mówienie wyrazami, nie fraza-

mi). Obie tendencje zak ócaj p ynno mó-

wienia, a nierzadko równie – zrozumienie

przekazu.

• Do zobrazowania linii intonacyjnej wyko-

rzysta am akustyczno-fonetyczny program

PRAAT s u cy do przeprowadzania ana-

lizy d wi kowej mowy4. Jego linia poka-

zuje zmiany tonu wypowiedzi. W ka dym

z podanych przyk adów mamy do czynienia

z urywan lini intonacyjn obrazuj c pau-

zy pomi dzy wyrazami lub w niew a ciwym

miejscu frazy.

Zak ócenia p ynno ci mówienia/ czytania wynikaj ce z b dnie reali-zowanych pauz

1. [TVN24, Marta Kuligowska]

„W ród oÞ ar jest mi dzy innymi matka oraz

dziecko. Straty rosn z godziny na godzin ,

a meteorolodzy nie zapowiadaj poprawy

pogody. Wiele samochodów utkn o na au-

tostradach mi dzystanowych. Policja, stra

po arna oraz wezwana gwardia narodowa

walcz z ywio em. Lotnisko w Oklaho-

mie zosta o zamkni te. S u by ewakuuj

stamt d ludzi. Jeden ze znanych owców

burz powiedzia , e jego pojazd zosta od-

rzucony na ponad 300 metrów, co pokazuje

niezwyk si tornada. Policja apeluje, aby

mieszka cy nie ryzykowali yciem chroni c

swój dobytek, tylko jak najszybciej znale li

schronienie”5.

Podkre lone wyrazy powinny by przedzielone

pauz . Fraza ko cowa zdania ko czy si na s o-

wie „mi dzystanowych”. Wyraz „policja” roz-

poczyna kolejn my l, nale y wi c do nast pnej

frazy. Z czytanego przez dziennikark tekstu

wynika, e w ród wielu samochodów, które

utkn y na mi dzystanowych autostradach, s

4 Jednym z wielu pakietów software s u cych do przeprowadzenia analizy d wi ków mowy jest program o na-

zwie PRAAT opracowany przez Paula Boersmana i Davida Weeninka z Institute of Phonetics Sciences of the Uni-

versity of Amsterdam. Program jest cennym narz dziem do analizy sygna ów mowy, zob. P. Boersman, D. Weenink,

„Praat” 2001, http://www.praat.org [dost p: 10.06.2013].5 M. Kuligowska, „Wstajesz i wiesz”, TVN24, 1.06.2013 r.

Wykres 1. Zapis s ów: Wiele samochodów

utkn o na autostradach mi dzystanowych. Po-

licja, stra po arna oraz wezwana gwardia na-

rodowa walcz z ywio em.

171B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

tak e policja, stra po arna i gwardia narodo-

wa. Tymczasem te s u by walcz z ywio em.

Wykres 1. pokazuje zapis zdania, w którym

brak pauzy powoduje zak ócenie zrozumienia

jego tre ci: „Wiele samochodów utkn o na au-

tostradach mi dzystanowych policja, stra po-

arna oraz wezwana gwardia narodowa walcz

z ywio em”.

2. [TVN24, Igor Soko owski]

„A my wracamy do kraju, tutaj informacja ku

przestrodze, m oda dziewczyna nie yje po

tym, jak samodzielnie próbowa a si odchu-

dza , za ywaj c niedozwolone rodki. Nie

by to lek, nie by to nawet suplement diety,

to po prostu trucizna kupiona przez internet.

Wcze niej przemycona do kraju w walizce.

Historia ku przestrodze, bo za ywanie spe-

cyÞ ku o nazwie dnp mo e doprowadzi do

dos ownie ugotowania organizmu. Tak by o

tym razem”6.

Podkre lone wyrazy powinny by przedzielone

pauz , wówczas nie by oby w tpliwo ci co do

tre ci przekazu.

Zapis tego fragmentu pokazano na wykresie

2. Obrazuje go linia ci g a – brak widocznego

jej przerwania wiadczy o braku pauz logicz-

nych: „nie by to nawet suplement diety, to po

prostu trucizna kupiona przez internet wcze-

niej // przemycona do kraju w walizce historia

// ku przestrodze”.

3. [Polsat News, Piotr Witwicki]

„Min a 14, Piotr Witwicki, rozpoczyna-

my informacje w Polsat News. Awaria sieci

trakcyjnej na trasie Pruszków–Warszawa-

W ochy. Poci gi podmiejskie, które tamt dy

je d , maj do godziny opó nienia. Rzecz-

nik linii kolejowych zapewnia, e usterka

nied ugo zostanie usuni ta”7.

Podkre lone wyrazy powinny by rozdzielone

pauz , wówczas nadawca unikn by niefortun-

nej nazwy stacji, w której pracuje. Odbiorca

s yszy bowiem, e telewizja nazywa si „Polsat

News Awaria”.

4. [TVN24, Pawe ukasik]

„Chcemy szkó i szpitali, a nie kolejnych

stadionów – tak protestuj Brazylijczycy

przed mi dzy innymi mundialem, który

niebawem tam oraz igrzyskami olimpijski-

mi, które równie w tym kraju, jak wiemy,

s zaplanowane, no i odb d si z pew-

no ci , ale poch aniaj ogromne sumy,

przeciwko czemu tak e Brazylijczycy na

6 I. Soko owski, „Wstajesz i wiesz”, TVN24, 12.06.2013 r.7 P. Witwicki, „Nowy Dzie ”, Polsat News, 7.08.2013 r.

Wykres 2. Zapis s ów: Nie by to nawet suple-

ment diety, to po prostu trucizna kupiona przez

internet, wcze niej przemycona do kraju w wa-

lizce. Historia ku przestrodze.

172 Jagoda Bloch

ulicach protestuj . Po godzinie ósmej b -

dziemy na ten temat rozmawia w poran-

ku „Wstajesz i weekend”. A jeszcze przed

8 na temat tego, co dzieje si , no w kosmo-

sie wr cz, bo spory ruch na niebie zwi -

zany mi dzy innymi z perygeum ksi yca

czyli momentem, kiedy jest najbli ej oraz

bia ymi nocami, które na pó nocy kraju

obserwujemy. Ju za chwil na naszej

antenie rozmowa z astronomem Karolem

Wójcickim”8.

Podkre lone wyrazy powinny by przedzielo-

ne pauz , bo jej brak powoduje zmian zna-

czenia tre ci wypowiedzi. Okazuje si , e Bra-

zylijczycy protestuj po 8 godzinie, podczas

gdy dziennikarz chcia powiedzie , e po go-

dzinie 8 b dzie rozmowa na temat protestów

w Brazylii.

Wykres 3. pokazuje zapis wypowiedzi:

„przeciwko czemu tak e Brazylijczycy na uli-

cach protestuj po godzinie ósmej // b dziemy

na ten temat rozmawia ”.

5. [TVN24, Marta Kuligowska]

„Skandal pedoÞ lski na Dominikanie. Ar-

cybiskup Józef Weso owski zosta od-

wo any ze stanowiska. Pod jego adresem

pojawi y si zarzuty pedoÞ lii. // Domini-

ka ska telewizja wyemitowa a reporta

przedstawiaj cy nuncjusza // odwiedza-

j cego miejsce znane z prostytucji nielet-

nich. Odwo anie go wywo a o w tym ka-

raibskim kraju poruszenie. Zaskoczeni s

inni duchowni”9.

Trzy zdania rozpoczynaj ce wiadomo zosta-

y po czone w jedno d ugie, nieprzedzielone

pauzami. Dziennikarka nie zrobi a ani pauzy

logicznej, ani technicznej na dobranie powie-

trza, dlatego w dalszej cz ci czytania zabrak o

jej oddechu. Musia a wi c w kolejnym zdaniu

zrobi nielogiczn pauz , a to oznacza b dne

segmentowanie tre ci. Trzy zdania po czone

w jedno ilustruje wykres 4. Wida na nim ci g

lini , nieprzedzielon pauz na oddech lub pau-

z logiczn : „Skandal pedoÞ lski na Dominika-

nie arcybiskup Józef Weso owski zosta odwo-

any ze stanowiska pod jego adresem pojawi y

si zarzuty pedoÞ lii”.

Z kolei wykres 5. przedstawia to samo zda-

nie, ale przedzielone pauz . Na wykresie linia

ci g a jest w tym miejscu przerwana: „Domini-

ka ska telewizja wyemitowa a reporta przed-

stawiaj cy nuncjusza // odwiedzaj cego miej-

sce znane z prostytucji nieletnich”.

8 P. ukasik, „Wstajesz i wiesz”, TVN24, 22.06.2013 r.9 M. Kuligowska, „Wstajesz i wiesz”, TVN24, 5.09.2013 r.

Wykres 3. Zapis s ów: Przeciwko czemu tak e

Brazylijczycy na ulicach protestuj . Po godzi-

nie ósmej b dziemy na ten temat rozmawia .

173B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

6. [TVP Info, Marcin W odarski]

„Teraz sport. Mimo deszczowej aury, na

pewno warto ten dzie sp dzi aktywnie.

Zapraszamy mi dzy innymi na dru ynowe

mistrzostwa Polski MTB amatorów”10.

Podkre lone wyrazy powinny by rozdzielone

pauz . Dziennikarz, nie uczyniwszy tego, zmie-

nia sens swojej wypowiedzi. Okazuje si , e

o sporcie mo na opowiada mimo deszczowej

pogody, a nie – jak zamierza powiedzie dzien-

nikarz – sport nale y uprawia , mimo deszczo-

wej pogody.

Zapis tego fragmentu wypowiedzi „Teraz

sport mimo deszczowej aury na pewno warto ten

dzie sp dzi aktywnie” przedstawia wykres 6.

7. [Polsat News, Bartosz Kurek]

„Wbrew zdecydowanej wi kszo ci oby-

wateli francuski rz d przygotowuje projekt

ustawy zakazuj cej u ywania w dokumen-

tach okre le matka i ojciec. Projekt ma by

gotowy na pa dziernik tego roku”11.

Podkre lone wyrazy powinny by oddzielone

pauz . B dna segmentacja tekstu prowadzi do

Wykres 4. Zapis s ów: Skandal pedoÞ lski na

Dominikanie. Arcybiskup Józef Weso owski zo-

sta odwo any ze stanowiska, pod jego adresem

pojawi y si zarzuty pedoÞ lii.

Wykres 5. Zapis s ów: Dominika ska telewizja

wyemitowa a reporta przedstawiaj cy nuncju-

sza odwiedzaj cego miejsce znane z prostytucji

nieletnich.

10 M. W odarski, „Poranek Info”, TVP Info, 23.06.2013 r.11 B. Kurek, „Nowy Dzie ”, Polsat News, 12.06.2013 r.

174 Jagoda Bloch

niezrozumienia. Wydaje si , e dziennikarz mówi

o projekcie, którym jest ojciec, nie za o projek-

cie przygotowywanej ustawy.

Zapis fragmentu wypowiedzi: „rz d przygoto-

wuje projekt ustawy zakazuj cej u ywania w doku-

mentach okre le matka i ojciec projekt ma by go-

towy na pa dziernik tego roku” obrazuje wykres 7.

8. [Polsat News, Piotr Witwicki]

„A rozmawia a Marta Górzy ska. Sam

John Godson b dzie dzi wieczorem go-

ciem Polsat News. Magda Sakowska za-

pyta go mi dzy innymi o jego polityczn

przysz o ”12.

Brak pauzy mi dzy podkre lonymi wyrazami

sprawia, e odbiorca mo e zrozumie , e dzien-

nikarka ma dwa nazwiska: Górzy ska-Sam.

Tymczasem zaimek „sam” odnosi si do innej

osoby – pos a Johna Godsona.

Wykres 8. przedstawia fragment wypowie-

dzi: „A rozmawia a Marta Górzy ska sam John

Godson b dzie dzi wieczorem go ciem Polsat

News. Magda Sakowska zapyta go mi dzy in-

nymi o jego // polityczn przysz o ”.

9. [Polsat, Dorota Gawryluk]

„Przeszed samego siebie. Rywale nie mieli

szans. Niezwyk y sukces Polaka na Mistrzo-

Wykres 6. Zapis s ów: Teraz sport. Mimo desz-

czowej aury na pewno warto ten dzie sp dzi

aktywnie.

Wykres 7. Zapis s ów: Rz d przygotowuje pro-

jekt ustawy zakazuj cej u ywania w dokumen-

tach okre le matka i ojciec. Projekt ma by

gotowy na pa dziernik tego roku.

12 P. Witwicki, “Nowy Dzie ”, Polsat News, 12.06.2013 r.

175B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

stwach wiata w Moskwie. Pawe Fajdek

wywalczy z oty medal w rzucie m otem.

Jest najm odszym z otym medalist w tej

dyscyplinie”13.

Trzy pierwsze zdania, nierozdzielone pauzami

logicznymi, sprawiaj wra enie jednego d ugie-

go zdania. Pauza pojawia si w miejscu, w któ-

rym nie powinno jej by . Oznacza ona b dn

segmentacj tekstu, najprawdopodobniej spo-

wodowan niedobraniem powietrza w miej-

scu, w którym nale a o wzi oddech, dlatego

dziennikarka zrobi a to w przypadkowej chwili,

gdy organizm ju domaga si powietrza.

Wykres 9. przedstawia zdania bez pauzy:

„Przeszed samego siebie rywale nie mieli szans

niezwyk y sukces Polaka na Mistrzostwach

wiata w Moskwie Pawe Fajdek…”

Z kolei wykres 10. pokazuje zdanie z nielo-

giczn pauz : „Pawe Fajdek // wywalczy z oty

medal w rzucie m otem”.

10. [TVN24, Marta Kuligowska]

„Opozycja og asza mier OFE (= miercio-

fe). Eksperci podnosz w tpliwo ci, a Pola-

cy zastanawiaj si , co zmiany w systemie

// oznaczaj dla nich”14.

Wykres 8. Zapis s ów: A rozmawia a Marta Gó-

rzy ska, sam John Godson b dzie dzi wieczorem

go ciem Polsat News. Magda Sakowska zapyta go

mi dzy innymi o jego polityczn przysz o .

Wykres 9. Zapis s ów: Przeszed samego siebie

rywale nie mieli szans niezwyk y sukces Pola-

ka na Mistrzostwach wiata w Moskwie Pawe

Fajdek.

13 D. Gawryluk, „Wydarzenia”, Polsat, 13.08.2013 r. 14 M. Kuligowska, „Wstajesz i wiesz”, TVN24, 5.09.2013 r.

176 Jagoda Bloch

Po czenie wyrazów mo e tak e nast pi w ob-

r bie frazy, co równie wp ywa na zmian zna-

czenia przekazywanej tre ci. W powy szym na-

graniu s yszymy o zjawisku nazwanym „ mier-

ciofe”. Brak pauzy pomi dzy s owami „ mier ”

i „OFE” (Otwarty Fundusz Emerytalny) sprawi ,

e trzeba domy la si , o czym dziennikarka

mówi. Nast pnie skrót „OFE” (w a ciwie ca e

z o enie „ mierciofe”) zosta po czony z wyra-

zem „eksperci”, rozpoczynaj cym nast pn fra-

z , zacieraj c granic mi dzy tymi cz onami, co

w konsekwencji prowadzi do dalszego niezrozu-

mienia tekstu. Poniewa dziennikarka nie zrobi a

pauzy w miejscu do tego przeznaczonym (zanim

zacz a czyta t wiadomo lub w miejscu,

w którym powinna zamkn fraz , po „OFE”),

zabrak o jej oddechu i musia a uzupe ni powie-

trze, zatrzymuj c si w miejscu przypadkowym,

i tym samym rozbijaj c logik tekstu: „Eksperci

podnosz w tpliwo ci, a Polacy zastanawiaj si ,

co zmiany w systemie // oznaczaj dla nich”.

Zapis tego fragmentu wypowiedzi: „Opozy-

cja og asza mier OFE (= mierciofe) eksperci

podnosz w tpliwo ci, a Polacy zastanawiaj

si , co zmiany w systemie // oznaczaj dla nich”

przedstawia wykres 11.

Zak ócenia p ynno ci mówienia/ czytania wynikaj ce z dzielenia fraz na mniejsze cz stki B dy w segmentowaniu tekstu przejawiaj si

tak e w nadmiernie cz stym dzieleniu fraz na

wyrazy, które prowadz do wyrazowego (skan-

dowanego) stylu mówienia. Ten sposób zak ó-

cenia p ynno ci wypowiedzi równie wp ywa

na brak zrozumienia ca o ci przekazu. Dzienni-

Wykres 10. Zapis s ów: Pawe Fajdek wywal-

czy z oty medal w rzucie m otem.

Wykres 11. Zapis s ów: Opozycja og asza

mier OFE. Eksperci podnosz w tpliwo ci,

a Polacy zastanawiaj si , co zmiany w syste-

mie oznaczaj dla nich.

177B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

karze nie pos uguj si akcentem logicznym, nie

zamykaj zda kropkami, lecz wypowiadaj sze-

reg wyrazów wprawdzie powi zanych ze sob

tre ci , natomiast niepowi zanych intonacj .

1. [Polsat News, Pawe Sikora] – wra enie

monotonii spowodowane zbyt cz stym stoso-

waniem jednorodnego akcentu tonalnego.

„Do mistrzostw Europy koszykarzy zosta y

dwa tygodnie, a nasza reprezentacja gra co-

raz lepiej. Z kompletem zwyci stw wygra a

turniej w belgijskiej Antwerpii. Najpierw

pokona a Izrael, pó niej pokona a gospoda-

rzy, Belgów, wreszcie wygra a na zako cze-

nie wczoraj z W ochami 82 do 79”15.

Cz ste dzielenie fraz na wyrazy w po czeniu

z cz stymi zmianami tonu w obr bie wyrazu,

szczególnie z cz stym u yciem akcentów to-

nicznych, sprawia, e odbiorca czuje si atako-

wany przez mówc 16. Mo e to tak e prowadzi

do zak ócenia rozumienia przekazu. Je li ka -

dy wyraz wypowiedzi jest jednakowo wa ny,

zaciera si sens ca ego przekazu. Odbiorcy

trudno utrzyma taki sam wysoki poziom za-

interesowania wypowiedzi , jaki narzuca mu

nadawca komunikatu sposobem mówienia.

// Zapis fragmentu wypowiedzi: „Najpierw

/ pokona a / Izrael, / pó niej / pokona a / go-

spodarzy, / Belgów, / wreszcie / wygra a / na

zako czenie / wczoraj / z W ochami / 82 / do /

79” przedstawiono na wykresie 12.

2. [TVN24, Adam Krajewski] – wra enie

monotonii spowodowane brakiem akcentów.

„Pokazujemy Pa stwu dok adnie w tej chwili

miejsce, gdzie zlokalizowany jest nasz namiot,

to jest falochron przy porcie, przy Ekomarinie

w a nie w Gi ycku, je li kto dzi w Gi ycku b -

dzie, zach camy do odwiedzin, poranek »Wsta-

jesz i wakacje« do godziny 11. Tu przy Ekoma-

rinie, która zosta a oddana do u ytku niespe na

2 lata temu i s u y wszystkim eglarzom. Cho

dzi warunki do eglowania ca kiem niez e, bo

ju w tej chwili wieje do silny wiatr. Widz

Pa stwo Niegocin w tej chwili obok nas”17.

Ca a wypowied jest z o ona z wielu wyra-

zów wypowiadanych w rytmie sprawiaj cym

wra enie nerwowego. Usprawiedliwieniem

dziennikarza mo e by forma przekazu life, czyli

Wykres 12. Zapis s ów: Najpierw pokona a

Izrael, pó niej pokona a gospodarzy, Belgów,

wreszcie wygra a na zako czenie wczoraj

z W ochami 82 do 79.

15 P. Sikora, „Nowy Dzie ”, Polsat News, 20.08.2013 r.16 Badania w asne wykonane na grupie 80 studentów Instytutu Dziennikarstwa UW oraz 40 studentów Akade-

mii Teatralnej, pa dziernik 2013 r.17 A. Krajewski, „Dzie na ywo”, TVN24, 14.07.2013 r.

178 Jagoda Bloch

wypowied na ywo, niezapisana przez dzienni-

karza i nieczytana z promptera. A na dodatek –

zwykle podawana w szybkim tempie, które unie-

mo liwia spokojn zmian tonu, akcentowanie,

podzia na logiczne frazy. Najprostszym roz-

wi zaniem jest wypowiadanie ci gu wyrazów.

Wydaje si , e dobre przygotowanie, znajomo

zagadnienia nie powinny wp ywa na melodi

wypowiedzi. Tekst powinien by logicznie po-

segmentowany mimo szybkiego tempa.

Fragment wypowiedzi: „Cho / dzi / wa-

runki do eglowania / ca kiem / niez e, / bo /

ju / w tej / chwili / wieje / do / silny / wiatr. /

Widz Pa stwo / Niegocin / w tej / chwili / obok

/ nas” przedstawia wykres 13.

3. [TVP Info, Waldemar Dolecki] – wra-

enie braku przygotowania plus monotonia

brzmienia.

„Ja mam informacje o pogodzie. Jak Pa stwo

mog si domy la b dzie dzisiaj pada , ale

te jest dobra wiadomo , z up ywem dnia

te opady b d coraz s absze i powolutku po-

goda zacznie si poprawia . Ale przez naj-

bli sze godziny takich intensywnych opa-

dów mo emy spodziewa si g ównie nad

Wielkopolsk , nad l skiem, tam miejscami

przez ca y dzisiejszy dzie mo e spa na-

wet powy ej 30 litrów wody na metr kwa-

dratowy, spore opady tak e w ca ej cz ci

zachodniej a do Wis y, troch mniej tego

deszczu powinno spa w województwach

wschodnich i w Ma opolsce oraz na Podkar-

paciu”18.

Nadmiernie cz ste dzielenie fraz na jeszcze

mniejsze cz ci, w po czeniu z licznymi he-

zytacjami (brudami j zykowymi), utrudnia s u-

chanie i ledzenie przekazu, a co za tym idzie

– zak óca jego zrozumienie.

Wykres 14. przedstawia zapis fragmentu

wypowiedzi: „Natomiast / w Polsce / zachod-

niej / po pierwsze / ch odno / i od / 13 / stopni /

we / Wroc awiu / do / maksymalnie / 16, / 17 na

/ Pomorzu i / na / Wybrze u / Gda skim, / a po /

drugie / sporo / chmur i / w a ciwie / przez ca y

/ dzie / b dzie / pada ”.

Wida na nim liczne pauzy, linia intonacyj-

na jest g sto przerywana.

4. [TVP Info, Jacek P aza] – usensacyjnie-

nie plus powa ny ton brzmienia.

„Trzydziestolatka zatrzymano w jego w a-

snym mieszkaniu w jednym z bloków tu na

osiedlu Niepodleg o ci w Chrzanowie. W ak-

cji bra a udzia specjalna jednostka powo ana

i kierowana bezpo rednio wprost z Komendy

G ównej Policji w Warszawie. Z informacji

Wykres 13. Zapis s ów: Cho dzi warunki do

eglowania ca kiem niez e, bo ju w tej chwili

wieje do silny wiatr. Widz Pa stwo Niegocin

w tej chwili obok nas.

18 W. Dolecki, „Poranek Info”, TVP Info, 26.06.2013 r.

179B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

nieoÞ cjalnych, które uzyska em, wynika, e

byli to policjanci ze l ska”19.

Wypowied jest podzielona na zbyt wiele ma-

ych cz ci, sprawia wra enie nerwowego prze-

kazu, na który sk ada si , obok wyrazowo ci

mówienia, tak e przeakcentowanie – niemal

ka dy wyraz jest silniej zaznaczony g osem.

Wykres 15. obrazuje zapis fragmentu wypowie-

dzi: „W akcji / bra a / udzia / specjalna / jed-

nostka / powo ana / i / kierowana / bezpo red-

nio / wprost / z Komendy / G ównej / Policji /

w Warszawie”.

5. [TVP1, Joanna Wajda] – przeakcentowa-

nie, zbyt cz ste u ywanie akcentu tonalnego, co

równa si radosnej sensacji.

„Przed szpitalem wi tej Marii w Londynie

wszyscy zadaj sobie to pytanie: kiedy przy-

jedzie tutaj najwa niejsza pacjentka, a na

wiat przyjdzie przysz y król lub królowa.

Dwór królewski poda tylko, e stanie si to

w lipcu, ale w mediach pojawiaj si dwie

daty: 13 lub 17 lipca. Podobno ca a rodzina

królewska siedzi jak na szpilkach, powie-

dzia anonimowy przedstawiciel dworu”20.

Wykres 14. Zapis s ów: Natomiast w Polsce

zachodniej po pierwsze ch odno i od 13 stopni

we Wroc awiu do maksymalnie 16, 17 na Po-

morzu i na Wybrze u Gda skim, a po drugie

sporo chmur i w a ciwie przez ca y dzie b dzie

pada .

Wykres 15. Zapis s ów: W akcji bra a udzia

specjalna jednostka powo ana i kierowana bez-

po rednio wprost z Komendy G ównej Policji

w Warszawie.

19 J. P aza, „Poranek Info”, TVP Info, 26.06.2013 r.20 J. Wajda, „Wiadomo ci”, TVP1, 13.07.2013 r.

180 Jagoda Bloch

W przedstawionym materiale zak ócenia wy-

nikaj ze stosowania zbyt licznych fraz, czyli

wyrazowo ci mówienia po czonej z akcen-

tami inicjalnymi. Wykres 16. ilustruje zapis

tego fragmentu wypowiedzi: „Przed szpitalem /

wi tej / Marii / w Londynie / wszyscy / zadaj

sobie / to pytanie: / kiedy / przyjedzie / tutaj /

najwa niejsza / pacjentka, /a na wiat przyjdzie

/ przysz y / król / lub królowa”.

6. [TVP1, Adam Feder] – zabarwienie emo-

cjonalne g osu: intencje ironizowania.

„Wiele wskazywa o na to, e je eli mecz b -

dzie, to sko czy si tak. Ale zanim o meczu,

o tym, jak omianki przygotowywa y si

do tego wielkiego sportowego wydarzenia.

Jerzy Urbaniak, na wszystko patrzy z góry

[setka]. Dot d przyje d a tu „Naprzód”

z Kurzec, przyje d ali „B kitni Raci ”,

teraz przyjecha a Polonia Warszawa, klub

z tradycjami i z licznymi kibicami, zdegra-

dowany z ekstraklasy do 4 ligi, a w lad za

kibicami Polonii do niewielkich omianek

przyjechali kibice Legii”21.

Zbyt cz ste segmentowanie tekstu, tj. wyra-

zowo mówienia, tworzy powtarzaj cy si

rytm wypowiedzi. Odbiorca przyzwyczaja si

do proponowanego mu schematu intonacyjne-

Wykres 16. Zapis s ów: Przed szpitalem wi tej

Marii w Londynie wszyscy zadaj sobie to py-

tanie: kiedy przyjedzie tutaj najwa niejsza pa-

cjentka, a na wiat przyjdzie przysz y król lub

królowa.

Wykres 17. Zapis s ów: Teraz przyjecha a Po-

lonia Warszawa, klub z tradycjami i z licznymi /

kibicami, zdegradowany z ekstraklasy do 4 ligi.

21 A. Feder, „Wiadomo ci”, TVP1, 17.08.2013 r.

181B dy w segmentowaniu tekstu jako przyczyna zak óce komunikacyjnych

go i w rezultacie mo e przesta s ucha , gdy

ca o przekazu brzmi monotonie. Nawet je li

nadawca u y akcentu inicjalnego, który ma

wyró ni (b dnie wprawdzie, ale jednak wy-

ró nia) cz ci wyrazów, to powtarzalno tej

samej melodii w rezultacie tak e prowadzi do

monotonii. Jej przeciwie stwem jest zabarwie-

nie emocjonalne g osu, które s ycha w nagra-

niu. Dziennikarz mówi w sposób ironiczny22.

Mo e to równie prowadzi do niezrozumienia

przekazu, poniewa intencje dziennikarza s

nieczytelne. Odbiorca nie wie, czy dziennikarz

powa nie traktuje temat, o którym opowiada,

czy te stosuje ironi do jego opisu.

Zapis fragmentu wypowiedzi: „Teraz / przy-

jecha a / Polonia / Warszawa, / klub / z tradycja-

mi / i / z licznymi / kibicami, / zdegradowany /

z ekstraklasy / do / 4 ligi” obrazuje wykres 17.

Przedstawione w postaci wykresów na-

grania stanowi przejaw tendencji do zmian

w sposobie czytania i mówienia w mediach.

Przyk ady pochodz z ró nych stacji telewizyj-

nych. W ka dej z nich us yszymy b dne seg-

mentowanie tekstów. Jest ono albo wynikiem

pauzy postawionej w niew a ciwym miejscu,

albo podzia u fraz na wyrazy. Zauwa a si tak-

e indywidualne sk onno ci dziennikarzy, np.

dodatkowe zabarwienie emocjonalne tekstu,

pauzy wype nione d wi kami typu yyy, eee,

przeakcentowanie. Ka dy z tych sposobów czy-

tania prowadzi w efekcie do zak óce komuni-

kacyjnych.

22 Badania w asne wykonane na grupie 80 studentów Instytutu Dziennikarstwa UW oraz 40 studentów Akade-

mii Teatralnej, pa dziernik 2013 r.