Cyrkwmski czasopis,

wudawany wot towarstwa S S . L y r i l l a a M e t h o d a w Budyschivje.

Re dakt or : ZL. K ö r n i K .

PrLnL lötnik.

Czischczai 2. A. Dottnerhak w Budyschiuic.186 3.

Wopschijeczo.BudH khwaleny I? z u s Khrystus. S t r . 1.Zjenoczenjo schismatiskich Skowjanow. S t r . 4.Serbske pismowstwo. S t r . 5.Bratrowske postrowjenjo z M oraw y. S t r . 8.Najkrbtschi pucz do njebjes. S t r . 9. .Wuzitnosez czitanja. S t r . 10.Ziwjenjo ss. Cyrilla a M ethoda. S t r . 11. 18. 34. 57. 70. Ctawizny Rözanta. S t r . 13. 25. 71. 53. 35. 77. 85 . 97. 113. Wozjewjenjo pschistupa k naschej cyrkwi. S t r . 15.Missionfte powjescze. S t r . 17.Pohlad na katholsku cyrkej pschi spoczatku leta 1863. S t r . 2 9 .4 3 . Pschiposkane porjedzenjo S t r . 32.Dzesata kaznja Boza. S t r . 40.Mejska poboznoscz S t r . 45.Nowa kniha. S r . 46.Puczowanjo katholskoho Posoka. S t r . 47.N a W elehrad! S t r .4 8 .S . J a n z Nepomuka. S t r . 58.S w jaty Benno. S t r . 69 91. . .Naschi swjeczi patronojo. S t r . 73.Z missionstwa. S t r . 90.Pschiposkane. S t r . 95.D otal njec^ischczane kherlusche. S t r . 101.Wotewrjeny list otb. S t r . 106. -W obaranjo. S t r . 117.Pschidawk k wotewrjenomn Itftcj. S t r . 120.Rozwuczenjo w nekotrych praschenjach wery. S t r . 121. 133. S w ja ta Kl^atyrna. S t r . 124.H dy wasch kschizik. S t r . 137.Pokherluschk wo s. Khatyrnje. S t r . 138.S t a j n e r u b r i k i : Z ^uzicy a Sakskeje.Cyrkwinske nowink'l a powjescze.Naleznoscze towarstwa.

Porjedzenki .Podam y tudy jenoz tajke, kiz wazne wkcy naftupaja a dorozemjemju wadza.W P o h la d u n a katholsku cyrkej w 1863 czitaj tak : Francowska ma pschi 35

mit. katholikow 81 biskopstwow, potajkim jene za nehdze 4 30 ,00 0 . Rakuska z wuwzaczom Veneciskeje liczi 68 biskopstwow ze 2 6 mit. katholikow otb.

W „stawiznach R özan ta" dyrbi rekacz na stronje 26 rjadk 15 takle: 1248 rnesto 1 24 7 ; str. 4 2 ,2 8 : rnöjach; 97 w pschispomnjenju 1682 m. 169 2 ; 9 8 ,3 Pak 1692 m . 2 6 9 2 ; 113 kapkan P e te rs 1840 m. 1870, str. 114, 4: törm 1848 m. 1858.

R e d a k t o r .

P r ö s t w y a w o z j e w j e n j a .Ie liz o möze nechtö prenje a druhe czisko K. Pöska parow acz, je lubje

proscheny, jej k lepschomu tow arstw a zasy daricz, dokelz zane tutcju cziskow wjacy na skkadze njeje.

D a le prosymy naleznje wschitkich tych, kiz hischcze njejsu swöj pschistup do tow arstw a abo swoje pschedpkaczenjo na Posok naschomu pokkadnikej pöskali abo w otedali, zo bychu to sczim li; dokelz mamy hischcze wulki doch pola czischczerja. Tez dyrbim h hromadzicz na pschichodne knihi, wosebje na bibliske stawizny a Legend» abo ziwjenja S w ja th c h , kotrez smh wudawacz sej wotmhslili.

Tez je nascha pröstwa, zo chchli so wschitcy skoro zas z nowa pschedpkaczicz, zo bychmh trochu wjedzeli, kak wjele exemplarow mamh czischczecz. Njech közdy w mjenje dobreje wecy nasche towarstwo a Posoka dale znatoho czini.

Schtöz to a druhe czisko Posoka abo „S nehow lu^ hischcze njeje dostak, njech so wo to zamokwja pola naschich wosadnhch kommissionarow abo w redakcii.

Sköncznje prosymy wschitkich serbskich duchownych, wuczcrjow a druhich w spi- sow anju wustojnych, zo chcyli po möznosczi Pöska z wudzekkami a dopisami podpjeracz.

W u b j e r k to w a r s tw g ,S < U . C y r i l l a ' a M e t h o d a,

Serbske czitanjo3« Land ratsam

batholfkich Serboiv. BautzenP s c h i d a t e k p r e z ^ o m u c z i s l u K a t h o l s k o h o P ö s l a 1 8 6 3 .

Z nakładom M. H ö v n ik a .

_ Hat nur ein einziges geschlecht der neuen schreib­weise sich bequemt, so wird im nachfolgenden kein bahn nach der alten krähen, wem das thun oder lassen in solchen dingen gleichgiltig ist und jeder unbrauch zu einer u n a b ä n d e r l i c h e n eigenthümlichkeit des Volkes gedeiht, der dürfte gar nichts anrühren und müsste in allen Ver­schlechterungen der sprache wirkliche Verbesserungen sehen, lassen wir doch an den häusern die giebel, die vorspränge der balken, aus den haaren das puder weg, warum soll in der schrift aller unrat bleiben ?

J. Grimm, Deutsches Wörterbuch, LXII.Lubi S e rb ja 1 Nekotst bndza z m ojim P vslom njespokejni, botet; neko-

sre^kuli skowo abo pismik hinak pisam, hacz su to zwuczeni. T o la prjedy hacz tudza, njech so to la we wschelakich prawopisach cuzych ryczow swern rozhladaja. Közba rycz, kotraZ ie pschez wjacy byzli nehdze m ilu rozpschestrjena, m a n a j- prjeby (dialektiske) wschelakoscze we w uprajenju tvho abo druhoho sLowa abo wnkon- czenja. A k druhomu njepisa so w zanes ryczi cyle a we wschitkim tak, kaz so ryczi, samo wot najwvsobnischich. W y njewerieze? Mözesch na pschittad we nemskich stowach „ to b t , S ch in ieb , kom m t, W ir th , n e tt" slyschecz dacz we w u­prajenju, zo je tarn wschetali pismik, a nie ton samy, trebny? Abo mözesch z w uprajenjom zhudacj, ezohodla so „ la h m " ze „ h " a „kam " bjez „ h " pische? T o la tajke pschikkady möza so w közdej ryczi n a sta meriej.

w serbskej ryczi su dialektiske wschelakoscze a tez pola n a s njehodzi so közde stowczko ta t w uprajicz, kaz so pische. D uz dyrbi tu najprjedy pis- mowska rycz z westymi praw idlam i bycz. Wuczeni S e rb ja su su pschihotowall a zestaseli; w oni wseb'za, kotre twörby slowa su najpschisprawnische. D uz pi- faja woni „pschedacz", a nie Po kulowsku „schedaez", ale tez „pschidacz", nie „schidacz"; pisaja „wjedse, njese, wuknje, kupuje", a nie „wjebzo, njeso, kupujo atb., ale toho dla tez „ je " mesto „so".

W tu khwilu rozdzelamy so my katholsey S e rb jo w piswowskej ryczi je- noz we tym wot nowischich lutherskich S erbow , zo hischcze pschi pschidawnikach wukonczenja „ — oho", — om u", a pschi wecownikach „ jo " mesto „ je " (daczo, dawanjo) pisamy. M y smy porjedzeli, ale woni su tez dyrbjeli porjedzecz, tak zo mamy nett nim ale jenu ryc^ w pism je, kaz to wschitke r o z o m n e ludy m a ja . — Tez w naschej ryczi njemözemy wschudzom ta t pisaez, kaz so w u pra ja ; to tez am naschi prjedowniey czinili njejsu. Abo spytajcze „b , cz, d, z, z" nd tonen siow a hinak wuprajicz hac^ „p , ez, t, s, sch."

T o la dvscz! J a njecham skönczuje wo schpatnosczi a njestaMosezi staroha katholsioho praw opisa ryczecz, ale börzy n a tutej dwe prascheni w otm olw icz:

_ __ _ I. Schto m a znajer staroho katholskoho praw opisa wjedzccj, ,30 by wKath. P ö slu c Z i t a c z m o h l?

. „ t " je ru n ja botatnom u „ c z " : cantt = czanki.„cz" je ru n ja „ t z " : czorna = tzorna.„L" je ru n ja „ to " , hdZeZ to same ze „ l " stw jerdnje: mröczakka, mröcZel. „ y " je ru n ja „ i " : ty — te.

Schtöz mö^e„calcziczcy" mesto „czawczitzczi-czitacj, tön je dowuczeny c p ta t !P s c h i s p o m n j e n j o . Hewak je porjedzeny katholski praw opis lepje Po

w uprajenju zestajany dyzli stary. N ie ? Abo spytcq « u p ra jic z : z— komdzicj, z— powjedz; z— kla, z— to m ; k— zesczijan, p — zidawk! Njeslyschisch to tak kaz netto p isam y: flomdzicz, spowjedz, schkla, schtom, kjchesczan, pschidawk?

II. Schto m a tajki S e rb wjedzecz, kiz je bohuzel jenoz nemski czitacz naw ukny l? ' *

„c" w u pra ja so nim ale kaz nemske „z" , ale nie tak w ö tre : canki. „cz" kaz „tsch": czakaj. „cz" kaz sczischczane „ t j " : cZeta.„d z" kaz sczischczane „ d j" abo nim ale „dsch": dzed.„ e " w upra ja so kaz nemske „ ä " , n . psch. te, dobre, njescz, ale kaz

nemfle „ee" Psched mjechkimi sobuzynkami (j, l, cz, cZ, dz, sch, z) z mako wuwzaczemi: jejo, wjele, czecze, wjedzecz.

„ e " kaz nemske „ i " psched „ r " : wera.„kh" ka^ nemfle „ k " : khana; „k" cunischo: kur.„L" kaz „ t o " : wol, wolacy.

„ o " w u pra ja so kaz nemfle „ o " jenoz psched krknikami a hubnikami (vor den Kehl- und Lippenlauten: g, h, k, kh; b, f, m, p, w, l ) ; hewak wschudzom kaz nemske „ o a " abo „ a " we wschednym w uprajenju (V oter mesto V a te r ) : woda, holca, to.

„ ö " nim ale kaZ „ u " : ton.H „ r : sam.

„ y " nim ale kaz „ ü " we „ B ü rs te " : ty.„ z " kaz „ s " : zub. „ z " nim ale kaz „sch", ale cunje: zona.

W tutym prawopisu su sczehowace knizki pisane: Krötke stawizny na- bo^nistwa, G enovefa, M o d litn a knizka wot H . Duczm ana. P o cZasu wobfta- r a ja so tez kherluschace a schulske knihi tak.

Z na te je , zo so wot leta 1840 to a wono (ale hischctze m a lo !) z la - cZanflimi pismikami czischczi, schtoz je häkle tön dokonjany nowy praw opis, kotryZ teZ nekotre druhe flowjanske ludy natozuja. Ale tön je nim ale kaz nasch tu* domny w nemskim Pismje. Jeniczki rozdzel je tön, zo so we laczanflim Pismje mesto „cz" jenoz „ ö " z pschesunjenjom smuzki a wotczisnjenjom druhoho pismika, mesto „cz" jenoz „ e " (tez ta t nastanje kaz pola „c“ ), mesto „sch" jednore mesto „ksch, psch, ts" Po druhich slowjanflich ryczach „kl-, př, t ř “ pisa. SchtöZ möze w tymle praw opisu czitacz a Pisacz, nawuknje wjele lözo druhe flowjanske rycze, wosebje czeflu a pölsku. Z a to möza tez druzy Skow jenjo nasche spisy lochcy czitacz a kupuja rady wschitke tak pisane serbske knihi. D uz wukhadja z nowoho praw opisa wschelaki m aterialny a duchowny wuzitk.

Közdy dospolny czitar K. P ö s la je lubje proscheny, zo chcyk tych S erbo w czitacz nawuczicz, kiz möza jenoz stary abo jenoz nemski p raw opis. M . Hörnik.

Czischczal L. A. Donnerhak w Budyschinje.

katholskim S e r b a m Podatc.^ ^ ^ a t h o l s c h S e r b ja ttrajo z poknym praw om tu khwalbu, zo fu nabozni ludzo a zo ze wschej swernosczn swoju swjatu cyrkej lubuja. Tohodla fu so hizom n a ­sch! prjedownicy sweru za sich duchowne potrjebnoscze starali a tez vschihodne knihi w udaw ali, kaz k psch. senior Sw ötlik , senior K ilian, tachant Wöski, kanonikus W alda , klöschtyrski duchowny Tecelin atd. Tez w nowischim czasu fu nekotsi n a podobne waschnjo skutkowali. T o la to wschitko hischcze njedosaha! Katholsch S e rb ja za- daja sej wschelake rozwuczenja wo swojej werje a swojej cyrkwi, kotrez so we do- talnhch serbskich knihach njenamakaja. W oni sej Pscheja zhonicz a wjedzecZ, kak a hdze jich cyrkej pschibjera, hdze m a ta sama swojich pscheczelow abo njepscheczelow, schtö a kotsi so najböle za jeje lepsche starachu a staraja. Nekotryzknli by tajke a podobne powjescze na njedzelskich a swjatych dnjach rady czitak a tak tön czas, kiz njeje k wschednomu dzetu postajenh, na wuzitne a jomn spodobne waschnjo Psche- czinik. Korczmowska hara joho njewjeseli; wbn zada za duchownym wokschewjenjom.

Dokelz pak jedhn sam njemöze tajkim wnzitnym potrjebnosczam tak börzy wot- pomhacz, je so wobzanknyko, zo ma so t o w a r s t w o zakozicz, kiz by jenych k spi- sowanjn katholskich knihow a drnhich k czitanjn a rozscherjenjn tych samych zbudzo- wako. Kaz so ze sczehowacoho widzi, njeje pschistnpjenjo k tom n samomn ja ra wobczezne, dokelz je közdoletny pjenjezny pschinoschk ja ra maky. Tele towarstwo pak dyrbi „towarstwo swjatejn C y r i l l a a M e t h o d a " rekacz, dokelz z pschichod- nym jnbilejskim letom 1863 stntkowacz zapocznje. Bndze tehdom mjenujcy 1 0 0 0 l e t , zo staj m jenow anaj swjataj japoschtolaj S low janow toeru Jeznsow n do M o - rawskeje pschinjeskoj, z kotrychz stronow je so ta sama Potom naschim wötcam do- stala. W onaj staj takrjec zakozcrjej slowjanskoho pismowstwa a tohodla poi'wjeczimy jim aj swoje tow arstwo, kiz chce so za m aln netto czrödku katholskich weriwych z pomocu slowjanskoserbskeje rycze po möznosczi staracz.

Nadzijamy so, zo bndza naschi katholsch S e rb ja w zadanej mnohosczi do to- w arstw a pschistnpowacz; pschetoz czim wjacy sobnstawow bndze, czim wjacy knihi möze so czischczecz a czim tnnischo möza so pschedawacz. P rosym y tohodla na jna- leznischo, zo bhchn wschitcy S e rb ja , kotsiz wo p'chisporjenjo katholskeje wery z pis- mom rodza, naschn wec ze slowom a skntkom horliwje podpjerali. Wysodostojnych knjezow dnchownych Pak prosymy, zo bychn tych, kiz chcedza k tow arstw n pschistupicz, s a p i s o w a l i a sobupodpisanomn vikarej Hörnikej w o z j e w i l i .

Z pomocn towarstwa bndze nowy czasopis wukhadzecz pod mjenom „ K a t h o l s k i P o s o t " , kotrohoz za leto 12 pollistnow po 8 stronach wc wulkosczi tutoho „Psche- proschenja" wundze. Placzizna za leto je na lO nsl. postajena; czisty zbytk z psched- pkaczerskich pjenjez woteda redakcia towarstwn. „Katholski P o so l" chce podawacz: cyrkwinske a schulske powjescze z Luzicy, ze sakstich herbskich krajow, z Pruskeje a cuzych krajow; missionske powjescze; rozryczowanja wo w erje; wschelake powuczenja z cyrkwinskich stawiznow; podawki ze ziwjenja swjatych atd. We-zo bndze tez na- leznosczam tow arstw a poswjeczeny. P ren je czisto wundze 17. ja n u a ra 1863.

K tutom u pscheproschenju pschidawamy börzh n a m j e t o w a n e w u s t a w k i tow arstwa. Dozakozenjo tow arstwa, pschi ezimz m aja so tute wustawkipo spodoba- n ju pschemenicz abo wobkruczicz, kaz tez predkstejerstwo so wuzwolicz, stanje so w zhromadziznje 13. decembra t. l . popokdnju w 2. hodz. w tachantskej schult w Budy- schinje; k czomuz so z tu th m pscheproschuje.

§• 1.Tow atstw o S S . C yrilla a M ethoda chce so z w udaw anjom dobrhch knihow a

czasopisa na podlozku katholskeje wörh za powuczenjo katholstich S erbo w staracz.

Sobustaw möze közdh katholik bycz, kiz közde l?to 10nsl. do pokkadnich tow ar­stwa zapkaczi. Z a to dostanje pschistupnh list, a exemplar közdhch knihow, „z na« ktadom " tow arstw a wudathch. „ Z pomocu" towarstwa czischczane knihi (n a cza- sopis pkaczi so wosebje) wotpuscheza so sobustawam tunischo dyzli druhim.

Közdh sobustaw wotebjera sej towarstwowe knihi na postajcnhm mescze we swojej wosadze. Dalischim pschiposczeku so te same po pozadanju.

Dokhody tow arstw a su: "1) letne pschinoschki,.2) dobrowölne darh,3) wuwikowane pjenjezy z pschedawanja knihow a czisth zbhtk z „K a-

tholskoho P ö s ia ."

W ubjerk tow arstw a wuzwola so we hlownej zhromadziznje na tsi leta. D o njoho sluscheja tsjo zastojnich a schthrjo wubjerkownicy. Prenischi su :

1) pschevshda, kiz m a zhromadziznh powolacz a wjescz, kaz tez hewak wsche dzeka wobstaracz, kiz su z pschedshdstwom zjednoczene;

2 ) pismawjedzer, kiz je tez redaktor „Katholskoho P ö s la " a korreltor czischczomnhch knihow.

3 ) pokkadnik.y § - 6.

Közde leto je hkowna zhromadzizna, kotraz so w towarstwowym czasopisu do prZdka wozjewi, a wubjerkowe posedzenja wotbhwaja so po potrjebnosczi.

W B u d h s c h i n j e , dzen poswjeczenja cyrkwje S . P e tra .

§. 3.

8 .4 .

4 ) dan.§ . 5 .

M . HörnLk, I . Kuczank,tachantski Vikar. fa ra r serbskeje wosady.

P . Schokta,direkter tachantskeje schule.

I . Herrmann,tachantski Vikar.

H. Drrcznran,kaplan w R adw orju .

CzischczaL L. A. D o n n e r h a k w Budhschinje.

Kathotski Posni.Gyrkwinski czasopis,

wudaw any w ot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budhschinje.Redaktor: M ich a ł H ö rn ik .

Cjo. l . Januar. 1 8 6 3 .

B u d z k h w a l e n y J e z u s K h r y s t u s !Közde löto swjeczimy narodzenjo naschoho zböznika a közde löto w o-

pom inam y na ss. Tsjoch K ralow , zo smy tez my ze czmy pohanstwa k sw etlu kschesczanskeje wöry pow olan i. A le pschi wschim tym pschindu tez Weste wopomnjenske leta, we kotrychz so swjatocznischo a dleje sweezi zawjedzenjo kschesczanstwa w ot dzakownych potomnikow. Tajke jubilejske leto m am y lttsa , Pschetoz netto je 1 0 0 0 let, zo staj swjataj bratraj C yrill a M ethod k nawjeczornym S lo w ja n a m pschischloj, a to n a W elehrad (W jelehröd) w e Wulkej M oraw je .

T o la czoho dla mamy tez my S e r b ja tutön pschikhad ss. japoschtolow sw jeczicz? J a w em dw oju pschiczinu: prenju, dokelz je so z czöskich stronow najprjedy kschesczanstwo k n am pschinjeslo, a druhu: dokelz smy S to w je n jo .

Z o je so w ot Czechow pola n as najprjedy kschesczanstwo pschiwzato, to hodzi so derje doscz wobkruczicz. Naschi prjedowniey w nehduschej M ilczanskej (netko H ornjej Luzicy) a Luziskej (t. j. nötko D e ln je j) dzer- zachu w 9 . lttstotku z Czechami a wojowachu wjacy kröez z n im i psche- cziwo Ludwikej Nemskomu. T ez sluschachu naschi S e r b ja pod w ulkom o- rawske knjezerstwo kschesezanskoho Sw jatop o lk a (S w a to p lu k ) , kiz w ot 8 7 0 — 8 9 4 knjezesche. N jedyrbjal swjaty wulkomorawski biskop M eth od , kiz tak wjele wuezownikow rozposczelasche, tez na S e r b o w m yslicz? D a le buschtaj w licze 8 7 4 B o r iw o j, wjerch nad Czechami (kiz tez pod wyschschim knjejstwom S w jatop o lk a stejachu), a joho mandzelska sw jata Ludm ila w ot f. M ethoda kschczenaj. W obaj beschtaj hacz do swojeje smjercze (B o r iw o j wum rje 8 9 4 a s. Ludmila bu 9 2 1 zadawjena) horliw aj za kschesczansku w ö ru ; njedyrbjaloj w onaj kschesezanskich wuczerjow tez na polnöcne mjezy s la c z ? T o je jara k werje podobne. A czoho dla nemscy missionarojo Xo 9 . a 1 0 . lttstotku do wokolnoscze delnjoho Lobja a Pomorskeje khwa- taja a njepohladaja do böte pschistupnych a blizschich krajiuow milczanskich a luziskich? W oni wjedzachu, so je so tam hizom w ot polodnischich stronow kschesczanska wöra rozscherita a zakorjenila. H dy bychn nimscy miffionarojo^ pola nas najprenischi b y li , zawöscze njebychu nömsey chro-

2

nistojo 4ta stvoju khwalbu zapom nili. Sköncznje je z^zerzenso serbskeje narodnoscze fauto dopokazanjo, zo je so pola n as wot S lo w ja n o w ksche- sczanstwo pschijalo. H d y by bjez naschimi w ötcam i kschesczaustwo zanych korjenjow njem clo, z w jele wjetschej m ocu budzichu so tehdomnischi N ein- cojo pröcow ali z nömskimi kolonistami atd. naschn narodnoscz zahubiez, kaz je so to w ot n as k wjeczoru a ! polnoey fta ło . D n z wschitko Lo a hischcze tez nascha rycz (kaz n . psch. stowa „kschesczan, kschczicz" atd. njejsu w ot nemskich, ale stowjanskich m ission arow !) dopokazuje, zo je so k nam kschesczauska wera w ot M oraw y a Czöskeje fern pschinjesta!

D a le mamy letuschi jubilej swjeczicz, dokelz smy S tow jen jo^ S w ja ta j C yrill a M ethod staj w slowjanskej ryczi, kotraz so tehdom njebö hischcze tak daloko rozeschla kaz netko, kschesczaustwo predowatoj; njejstaj ludy pschi pschiwzaezu noweje wöry nuzow aloj now om u knjezerjej so podczisnycz, kaz su to druhdze missionarojo abo wjele böle jich swetni knjezerjo bjes S to w ja n a m i czinili. T o h o dla swjecza na M oraw je a w e Czechach jubilej jeju pschikhada z tajkej dzakownej radosczu. Tez P o la cy chcedza jön na wschelake waschnjo swjatocznje wobenez, wosebje we Kruschwicy nad jezorom G op lom ; sam arcybiskop w P öznanju je sobustaw swjedzenskvho wubjerka. H aj tez juzni S to w je n jo wopom inaja pschikhad ss. C yrilla a M ethoda k S lo w ja n a m , dokelz m aja w ot nich swoje pismo, sw oju litu rg iu a spoczatki swojoho pism owstwa. N jedyrbjeli naschi S e r b ja tez na to spominacz, kiz fit tola tez hischcze dotal S to w je n jo ? Chcemy to la w ot N em cow , kiz su bjez nam i a wokolo n a s , kschesczausku dzakow- nosez wukuycz. W schitcy Nem cy swjeczachu w lecze 1 8 5 5 wosebje we Fuldze a M aiu zu pschikhad s. B o n ifa c a , japoschtola N em cow . W on i so tez njepraschachu, hacz je tönle swjaty runje we jich krajinje b y t; w on i derje wjedzachu, zo je w ön najböle Pola Frisow a H essow pscheby- w a l, haj tez to , zo je w ulki dzcl N em cow hizom prjedy w ot ss. F ridolina , K olum bana, G alla (H aw la ) atd. wobroczeny byl. A tola je eyly nemski narod pschikhad B o n ifa c a w op om in al a uemscy biskopojo su w jele za tönte swjedzen skutkowali. D u z sczehujmy N em cow a swjeczmy tysac- letny pschikhad ss. Cyrilla a M ethoda k nawjeczornym S lo w ja n a m .

N jenje by bylo , hdy by ueschto S e r b o w letsa do M oraw y puczo- wako k rowu s. M ethoda na W elehradze. T o la tez doma mözemy tönte jubilej swjeczicz, je li nie w cyrkwi, dha to la w pism ow stwje. T ez nasche now e tow arstw o ss. C yrilla a M eth oda dyrbi wopomnik tutoho leta bycz. W one bu drje 1 3 . decembra zandzenoho leta w Budyschinje dozatozene, ale poczina to la häkle letsa skutkowacz. H acz runje su wustawki tutoho tow arstw a nim ale hizom znate, pschistajimy je hischcze jedyn kröcz tak, kaz su w one swetnej wyschnosczi podate a pschizwolene.

§ . 1. Towarstwo S S . Cyrilla a Methoda chce so z wudawanjom dvbrych knihow a czasopisa na podkozku katholskeje wery za powuczeujo kathol- skich Serbow staracz. § . 2 . Sobustaw möze közdy nab sobu rozkazowacy

3

Tottjotit , tQ közde ltto 15 nsl. do pokkadnicy towaLstwa zapkaczl. Z a to dostanje epemplar közdych wudatych knihow a czasopis.*) § . 3. Közdy sobustaw w otebjera sej towarstwowe knihi na postajenym mescze we swojej wosadze^ Dalischim pschiposczelu so te ferne Po pozadanju. § . 4 . Dokhody tow arstw a su : a) iitne pschinoschki, L ) dobrowölne dary, c ) wuwikowane Pjenjezy z psche- daw anja knihow a czasopisa, d ) dan. § . 5 . W ubjerk tow arstw a wuzwola so we htownej zhromadziznje n a tf i leta. D o njoho sluscheja tsjo zastojnicy a a schtyrjo wubjerkownicy. Prenischi su : 1) pschedsyda, kiz m a zhromadzizny powolacz a wjescz, kaz teZ hewak wsche dzela wobstaracz, kiz su z pschedsyd- stwom zjenoczene; 2 ) pism awjcdzer, kiz jc tez redaktor „Katholskoho P ö s la " a korrektor czischczomnych knihow, 3 ) poffobnif. § . 6. Közde leto je htow na zhrom adzizna, kotraz so w tow atstw vw ym czasopisu do predka wozjewb, a wu- bjerkowc posedzmja w otbyw aja so Po potrjebnosczi.

Wyfche pschiwzacza tutych wustawkow buchn pschi dozalozenjn w uz- toolent k. sarar Kuezank za pschedsydu, podpisany Vikar Hörnik za p ism a- wjedzerja a redaktora tutoho czasopisa a f . schulski direkter S ch o tta za pokladnika; dale k. Vikar H errm ann z Budyschina, k. kaptan D n zm an z R adw r'rja, k. wuczer H au ffa z R özanta a k. wuczer Kochta z W orklee za wnbjerkownikow.

M anch nadziju,, zo so nasche tow arstw o nie jenoz zdzerzi, ale tez z közdym letom rozscheri. Wschak su we nehdze 1 0 0 serbskich wsach' ka- tholscy, wschak je nehdze 5 0 schtudowanhch katholskich w serbskim krajn, a wschak je tez töjschto zamoznischich kublerjow w naschich wosadych, kiz chcedza tez swoju luboscz k serbfkej narodnosczi wobswedezicz a tez w uzitne a potrjebne wecy podpjeracz, kiz közdomu narodej 1 czesezi slnza.

Z o je w udaw anjo katholskich knihow a czasopisa potrjebna wec- je znate a wosebje w nötczischim czasm Abo kak w jele knihow m aja katholscy S e r b j a ? I a r a m alo. Hdze su katholske cyrkwinske staw izny, hdze legenda Sw jathch , hdze P h ilo th ea , G offine a druhe wuzitne wecy, kiz dyr- bjate w közdym katholskim domje b y cz? B u d ze-li dobra w ola bjez katholskimi w öriw ym i, dha serbscy duchowni a wilczerjo to wschitko po czafü w n w je d u !

Sköncznje proschu wschitkich wo pscheezelske sobndzelanjo na tutym ezasopisu a w o rozscherjenjo naschoho tow arstw a bjez znatym i a njeznatym i. B u d ze-li w jele fobustaw ow , mözemy börzy czasopis hischeze jedyn kröcz tak wulki w udaw acz dokelz — kaz so samo rozemi — sobudzttarjo a redaktor ani uow y pjenjezk za sw oju Pröcu njebjern. D u z daj B ö h zbozo!

Michat Hornig tachantski Vikar.

Zjenoczenjo schismatiskich Stowjanow.W ulki dzel slowjanskich narodow : Rusojo, S e rb ja a B okharjo , skuscha k

schismatiskim **) t. r . wot romskoho bamza w ottorhnjenym kschesczanam. W e*) Schtöz itjeje sobustaw, pkaczr za czasopis samön 10 nsl.

**) Wo chch budzemy w frotfim wobschörmschv rhczecz. R e d a k to r .

4

lvschelakich cZasach a wosebje w najnowischim pröeuje so romski Lamz a wschelacy druzy wuczeni, tychle z katholskej cyrkwju zasy zjenoczicz. W tu khwilu je wosebje w Bokharskej (do tal hischcze dzel Turkowskeje) wulke hnuczo k naschej cyrkwi; wjele tyfac (taw synt) je so jich hizom wobrocziko. Czezo pöndze zjenoczenjo Rusow z katholskej cyrkwju.

H aczrunje su nam schismatiscy we wuczbje doscz blizcy, chcemy so nadzi- jecz, zo budze zjenoczenjo tez pschihotowane z czesczenjom swjateju japoschtolow SLow janow . W ub jerna czeska kniha, kotruz je nasch czesczeny pscheczel, wysokodo- stojny k. fa ra r V r .B ily k 1000 letnomu jubileju wudak, spomina na to takle:- „dtaschej sw jataj japoschtokaj dyrbitaj takrjec möst bycz k zjenoczenju rozdwojenhch stowjanskich narodow w katholskej cyrkwi. Z n a te je, zo staj ss. Chrill a M ethod tez jeniczkaj S w ja ta j katholskich S lo w jan o w (t. r . Polakow a Czechow z wjetscha a td .), kotrajz tusam u czesez pola schismatiskich w uziwataj. W Serbiskej, B okhar- fiej a w cykym rusowskim möcnarstwje daw a so mjenomaj swjateju bratrow ezescz; jeju swjedzen so wot letstotkow fern hacz do dzensnischoho dnja w jednocze ze ze synowskej lubosczu swjeczi. S e r b ja , B o lh a r jo , Rusojo drje su zabyli, zo so row s. Cyrilla (w ot kotrohoz m aja pismo a cyrkwinske knihi!) w R o m j e nam aka; zabyw aja n a to , zo je bamz swjatoho M ethoda za biskopa postajik a wuswjeczik; zab yw aja , zo su b a m z o j o preni zakitarjo a podpjerarjo nascheju japoschtolow L yli; zabyw aja, zo staj ss. Cyrill a M ethod ze synowskej lubosczu stolej swjatoho P L t r a w R o m j e pschikhilenaj bykoj. Ale woni njejsu zabyli, zo smy my pschez ss. C yrilla a M ethoda wjedzeni byli do kschesczanskeje Cyrkwje. N jeje-li czes- czenjo tejule S w ja te ju zwjazk, kotryz wottorhnjenych bratrow a wottorhnjene sotry z nam i zjenocza? Njeskiczi so nam z tym nadzija , zo ze zhromadnoho czesczenja wundze tez zasy zjenoczenjo we werje a w romskej Cyrkwi? O zo by B ö h wuslyschal pröstwy telko millionow proschacych, zo byschtaj ff. Cyrill a M ethod börzy tez bykoj japoschtokaj k a t h o l s k e j e J e d n o t y bjez skowjanskimi narodam i."

W tajkej mysli je tez hizom w lecze 1852 n a M oraw je „bratrstw o ss. C yrilla a M etho da" nastako, kotrez je wot bamza wobkruczene. Sobuftaw y toho samoho m odla so közdy dzen sczehowacu, cyrkwinscy za dobru spöznatu m odlitw u:

„ O B o z o ! kotryz sy n a s pschez ss. b ratrow a biskopow C yrilla a M ethoda k jednocze katholskeje wery powokacz chcyk, zjenocz wottorhnjenych wot n a s b ra­trow a sotry z Tw ojej swjatej Cyrkwju, zo bh kaz je w njebjesach, tak tez tu n a zemi byka jena hkowa a jedyn pastyr wschöch prawoweriwych kschesczanow. Z a to tebje prosymy pschez zaskuzby Ie z u sa Khrystusa, n a zastupnu pröstwu s. knjezny M arije , sw jateju C yrilla a M ethoda a wschitkich S w jatych. Amen..

is. Proschtaj za n a s , sw jataj Cyrillo a M ethodo, ye. zo bychmy döstojni byli flubjenjow Khrystusowych.< Tsi kröcz: W otce nasch — S tro w a sy M a r i ja ."

5

Serbske pismowfiwö.Psched nEkotrym czasom je r ja n a m odlitna knizka wuschka pod napifm om :

Rhwalće Knjezowe mjeno! W ona je w praw opisu naschoho Posoka pisana a wopschija wjele m odlitw ow , z wulkoho dzela prEni kröcz serbski podathch. D o ta l nimamy wjele modlerskich knihow na wubjerk, jenoz, „JEzusow u W incu" we wfchelakich wudawkach a bjez mkodosczu derje znate „ D o b re sy m jo " wot k. Kuczanka. T e nowe knizki su we makym formacze; dokelz nekotromuzkuli bE form al dotalnych modlerskich ja ra wulki, duz tykny sebi radscho nEmske do zaka. Kak wjele tajkich S erbo w , kiz tola derje doscz nEmfki njemöza, khodzi z nemskimi, modlerskimi knizkami ke mschi! B yrn je so nEmski we wschkdnej rhczi derje zryczecz mohk, tohodla njerozemisch hischcze wysoku nömczinu a njemözesch tez tak z wu- troby nErnffi so modlicz r Hdhz sy S e rb a serbski mystisch, dyrbisch pfchi czitanju nEmskeje modlitwh najprjedh n a serbske s k o wo myslicz a Potom häkle n a toEc, kiz je z tuthm skowom woznam jenjena; hdyz Pak hako S e rb serbsku m odlitwu spewasch, mystisch hnydom na wEc samu a mözesch zawEscze nutrnischo spEwacz. D uz njech serbscy kk. duchowni na to spominaja a hischcze wjacy modlerskich a powucznych knihow na wubjerk za swöj katholski lud pschihotuja. P o la czistych S erbo w je hischcze wjele slow nEmskich knihow!

W Časopisu towarstwa Macicy Serbskeje je rjany pokhErlufchk wo swjatej K hatyrnje preni kröcz woczischczany. NEtko je z cyka nEhdze 20 tajkich pokhEr- luschkow znatych. Hdy by schtö zadyn dotal njenapisanych nadeschok, chcyk jön redaktorej P ö sla sobudzElicz.

W serbskej, wot tow arstw a M aczicy Serbskeje w udatej p ro tycy , kotraz je za nasch lud derje pschihotowana, njenadendzemy tez lEtsa niczo, schtoz by n a s kathol- skich raniko. Jen oz to n a s boli zo so tam nascha „popjelna srjeda" w „evangel- skej" protycy zasy „ sa z n a !" m jenuje; poslednischi wuraz dyrbi tola jenoz wusmE- schacy bycz. Hdyz samt N Em cy, wot kotrhchz je to la lutherska wEra wuschka, p ra ja „A scherm ittw och", czohodla njedyrbjeli tez lutherscy S e rb ja „ p o p j e l n a srjeda" prajicz möc? Dokelz mamy nEtko w tutym Pösle swöj katholski o rgan, budzemh sweru na to a tam ne wotmkowjecz, z czimz so nam w serbskich knihach a pismach kschiwda staw a! Serbske Nowiny k. S m o le rja su njestroniske a po tajkim tez pschecziwo podjanskim spraw ne; z tym i zawEscze tez pschichodnje do zaneje polemiki (zwady) njepschindzemy!

3 Euzicy a Sakskeje.Z B u d Y s c h i n a . P o lEtufchej cyrkwinskej protycy je w budystej diöcefy

(pod budyskim tachantom ) 30 swEtskich a w klöschtromaj M a rin e j HwEzdze (z R özantom ) a M ariny m D ole 9 cisterciskich duchownych. W drazdzansiej diöcesh (pod japoschtokskim vikariatom) je jich 31 , bjez kotrymiz su 3 pensionirowani. J e d y n , do budyskeje diöeesy skuschacych duchownych je Präses serbskoho seminara w P razy . Serbske wosady z 11 farskimi duchownymi su (za cuzvkrajnych katholflich tv pschi- stajarny!): Budyschin, Khrösczicy, Njebjelczicy, R adw or, R albicy, W otrow ; cyrkwje.

6

hdzeZ so wysche tychle serbscy prövuje: R özant, M a rin a Hwözda (ja ra porödko) a S dzer (z khapakku). W pruskichSerbach je katholska w osadaK ulow , tez z kha­pakku wSulschecach. Nemske wosadh rekajn : Budyschin (z dzöla), Scherachow (S chir- gisw alde), Ostritz, G ru n au , K önigshain, S e itend o rf a w wloni preni kröcz z fararjom wobsadzeny N euleutersdorf. W S tra h w a ld e je khapakka z duchownhm, kiz tez közdy mösac missionske boze skuzby we Z itaw je (Z ittau ) wobstara. Klöschtyr M a r in a Hwözda wobstara nemske boze skuzby (6 kröc; wob leto) w Schpitalu pod K a- mjencow. M ksta z duchownymi w drezdzanskej diöeesy fu : Drezdzany, A nnaberq, Chemnitz, Freiberg, H ubertusbnrg , Lipsk, Mischno, P irn a , Pkauen. a Zwickau. M esta z missionskimi bozimi skuzbami su: G roßenhain , W aldheim , M arienberg, Frankenberg, M ittw eida, Rochsburg, S to llbe rg , Wechselburg, B räu nsd o rf, Hai.« nichen, Kolditz, Leisnig, A ltenburg, G rim m a, D öbeln , R iesa, Roßw em , Auerbach, Reichenbach, Schneeberg a Schw arzenberg. —> Katholskich schulow je w budyskej diöeesy 22, z kotrychz su serbske: Budyschin (z dzela), Czornecy, Kukow, Khrö- sczicy, N jebjelczicy ,R adw or, R albicy, R özant, Schunow , Worklecy, W otrow aZdzer.

Z K u l o w a . Netko mamy tu schthri, ze schlesynsteje Nisy (Neisse) f neun pozadane mikoscziwe so try, z kotrychz dwe w holczacych klassach rozwuczujetej; tsecza wuczi wosebje schiczo a drnhe zönske dzeko, a schtwörta wopytuje khorych. B öh zohnuj jich skutkowanjo! Lepje Pak by so jim hischcze stutkowako, hdy bychu serbsku rycz znake; m a-li tön khwalobny rjad snadz pölske sotry we Ni.sy, by derje byko, je do S erbo w poskacz, dokelz bychu so w krötkim naschu serbsku rycz nawuczike! W naschej schuli pschecy hischcze zanoho serbskoho wuczerja nim am y schtoz je tola njenaturski pucz pschi rozwuczowanju wosebje wjesnych serbskich dzeczi! B ö h pom haj!

Z B u d y s c h i n a . Lutherscy S e rb ja su w loni „knihowne tow arstw o" zakozili, kiz chce nowe lutherske nabozne knihi a starsche w porjedzenych wudawkach wudawacz. Sobustaw ow je hizom wjele a pschedsyda je horliwh S e r b , k. Jmisch w Hodziju. P re n ja knizka z tow arstw a bö tak mjeuowany „bibliski pucznik", kotrohoz je so 2000 exemplarow hizom pschedako, tak zo su netto nowe 1000 exemplarow czischczecz dyrbjeli. Lutherski cyrkwinski mesaczny czasopis „M issi­onski Posok" m a 1000 w otebjerarjow ! Ale nadzijamy so, zo budze nasch „ P o so t" tez katholskich böle k czitanju zbudzowacz!

S K a m j e n c a . Kaz so powjeda, budze letsa pod Schpitalom nowa schula tw arjena. D o ta l dzerzi so schulska wuczba w knjezich twarjenjach.

Z R ö z a n t a . Z khwalbnosczu m am wozjewicz, zo je nascha cyrkej w krötkim czasu ja ra krasnje wudebjena. W ulki woktar wudebichu jena knjezna ze S e rn ja n z dwemaj nuchawkomaj za 4 tolerje a wjacore druhe knjezny, a jena zona z R özanta, a jedyn mkodzenc, jena zona a jena knjezna z Lazka zas z dwemaj nuchawkomaj za 3 tolerje, a hischcze dale bu tabernakel wot njeznatych z rjane j pletwu wudebjeny. J e n a zona ze Scherachowa Pak wudebi stokpy wokoko woktarja z rjanym i wöncami. Tez makaj woktarjej a spowjednaj stokaj dostaschtaj nowu Pychu pschez tu Scherachowsku zönsku a Sch . swöjbu z R özanta . Jed y n z poboczneju woktarjow bu z nowymi pkachtami w obdarjeny. Böh daj nam w ja-

7

corych tajkich dobroczerjow, zo mohke so wulki w o ttar a pischczele nascheje eyrkwje ponowjecz a wuporjedzecz; to sebi pscheje wuczer H a u f f a .

P s c h i s p o m n j e n j o r e d a k t o r a . D erje by byko, hdy bychu so czi, kiz chcedza neschto k bozej czesczi woprowacz, prjedy knjezow duchownych prascheli, schto by n a j t r e b n i s c h e byko. Tez bychu czi sann potom najlepje radzicz möhli, kak by so to abo tam ne n a j p s c h i h o d n i s c h o wuwjescz dyrbjako!

Z M a r i n e j e H w e z d y . Klöschtyrski bozi born pschecy n a krasnosczi pschibjera. W loni buchn te krasne wobrazy n a wjersche dohotowjene wot czeskich molerjow pod wjedzenjom skawnoho k. I . Hellicha. N etto su tez woktarje ponowjene. T o su wschitko spomnjenja a khwalby hödne pschihotowanja na 600 letny jubilej zakozenja tutoho knjezniskoho klöschtra pschez B ernharda nad Kam jen- com (1264).

P s c h i s p o m n j e n j o r e d a k t o r a . N am by ja ra lubo byko, hdybynöcht ö naschim czitarjam wopisanjo tych nowych wobrazow na wjersche podak.

W L u b i n j e (Lübbeu) w D eln jej Luzicy bu 19. oktobra z. l. missionske mčfto wotewrjene. Boze skuzby dzerzi tarn k. B irnbach z Noweje Cale w jenes stwö. Netto su poczeli n a cyrkwiczku abo tola wjetschi sal hromadzicz.

Cyrkwinske nowinki a powjescze.3 M o r a w s k e j e . Biskop Anton E rnst we B rn je (B rü n n ) je swojomu

duchownstwu pastyrski list wudak, tysacletny jubilej zawjedzenja kschesczanstma bjez S low jan am i nastupacy. P o tym samym je so k zapoczatkej jubilej« 31. decem- b ra wjeczor psched klakanjom w cykej M orawskej ze wschemi zwonami zwoniko aw jcbzorna poboznoscz w eyrkwjach so wotdzerzaka. N a Welehradze (W jelehrodze) budze jubilejski swjedzen pschez cyke leto 1863 tracz, wosebita swjatocznoscz Pak we wschech eyrkwjach brnjanskoho a wolomucskoho biskvpstwa budze w oktavje (tydzeü) swjateju skowjanskeju japoschtotow C yrilla a M ethoda. Dokelz 9. merca, n a kotrymz je so dotal swjedzen ss. japoschtotow swjeczik, najböle do njepschijom- noho czasa (w jedra) a pschecy do posta pada, je swjedzen na pschichodne psche- pokozeny na 5. ju lija . N a Welehradze möze so dospotny wotpustk na prödkpisane waschnjo dostacz. Processiony w oktavje m aja so welehradskomu fararjej (k. M o - litorej) do predka wozjewicz, zo by kam spowjednikow doscz byto. Z a putnikow a hosczi budze w cykej wokolnosczi w scherokosczi nekotrych mit derje postarane (Pschi­spomnjenjo redaktora: Nadzijam y so , zo tez nekotsi S e rb jo n a W elehrad poje- d u ) , za czoz je so wosebity komitet postajik. Boze skuzby m aja so w oktavje 5 .— 12. julija nanajböle swjedzenscy w cykym biskopstwje wotdzerzecz. Iubilejske löto skönczi so 31 . decembra zasy ze zwonjenjom a staw nym D eum .“

( J e s u i t o j o . ) S ta w n y rjad Jesu itow pschecy n a mnohosczi sobustawow pschibjera. Bjez tym zo möjesche w lecze 1848 jenoz 5 0 0 0 sobustawow, m a sich W tu khwilu 7 ,231, z kotrychz je w Rakuskej 4 85 , Jendzelskej 265 , Jrskej 126, Belgiskej 5 4 2 , Francowftej 2203 , Nömskej 5 61 , Schpaniskej 742 , w ameriskimaj

8

statom aj M ary la n d a M issouri 6 7 9 (bjez tutym i je tez S e rb knjez B ry l, nöh- duscht kaplan w R adw orju ); Mexiko m a sich 19, italske kraje w hromadze 1438 , Holandska 201. •

Z J e n d z e l s k e j e . W fchötftich horach su katholscy ja r a krucze pschi swojej werje wobstali, wosebje we wokrjesu M oidart. W oni buchu wot swojich wosobnischich wjedziczerjow zakitowani pschecziwo protestantskomu pschesczehanju, kotrez tarn pschez wjacy hacz 100 let po tak mjenowanej reformacii trajesche. W tamnischim wokrjesu n jeje , kaz dokho pom nja, zenje zadyn Protestant byk. Schto su jendzelscy katholscy za swoju točm wustali, budzemy w swojim czasu wobscher- nischo wopisowacz.

— N a nowu wotewrjenu katholsku universitu abo wysoku schulu we D ublin je (w Jrske j) Bit wloni 2 16 ,94 6 frankow nawdatych. Tez Nbmey zberaja netto n a cziscze katholsku nowu universitu. .

( R a k u s k i born z a p u t n i k o w w J e r u s a l e m j e ) . W tym samym bu- dzetaj wot netto pschecy z najmjenscha dwaj duchownaj , kotrajz dyrbitaj jeneje slowjanskeje a nemskeje abo madzarskeje rycze m öcnaj bhcz. -

Z J t a l s k e j e . W bamzowhm kraju w tu khwilu derje doscz steji. Mbsto R om , kotrez chcysche G aribald i tak spöschnje dobycz a na kotrez so sardinski kral hako swoje pschichodne hkowne mösto hizom wjeselesche, je w dobrym mkrje z po- mocu francowskoho wbjska. Khözor N apoleon mjenujch swojoho samsnoho wuzitka d la sej zenje njepscheje, zo by nasch swjaty tootc R om a tak mjenowane M ark! zhubik. Jen oz ta t wjele zda so tobn pschipuschczi, zo na czas R om agna (w upraj: R om anja) a nekotre druhe dzele (nehdze pokojca bamzowoho kralestwa, kiz Pak je toho d la Pschecy hischcze wjetsche hacz nascha Sakska, ale z mjenje wobydlerjemi) pschi Sardinskej wostanu. B am z je strowy a wostanje pschi swojich sprawnych zadanjach; tez su joho pscheczelojo na francow stim dworje pscheco möcnischi, bjez tym zo je jedyn z joho najwjetschich njepscheczelow, prync Napoleon do Egiptow - skeje zapuczowal. Nowiny we Francowskej, kotrez su pscheczelne pschecziwo bamzej, tiffaja „ L a France^6, a we nich su tez hischcze najwernische pvwjescze z R om a.

Bratrowfke postrowjenjo z Morawy.Nasche ledom zalozene a hischcze khude towarstwo je hizom kedzbnoscz a-

pscheczelnoscz zbudziko pola naschich katholskich bratrow we Morawskej. N jedawno dofta mjenujch sekretar tow arstw a sczkhowacy list w czbskej rhczi, w ot skawnoho duchownoho a starosth tow arstw a ss. C yrilla a M ethoda (zalozene 1850 w B rn je ) k. F r . Suschila samorucznje Pisany, kiz m a so na serbsku rycz pschelozeny tak le :. SLaw ne tow arstwa ss. C yrilla a M ethoda!

Tysacletny jubilej pschikhada swjateju C yrilla a M ethoda spoczina so pol»' pola n a s na M oraw je rnnje dzensnischi swjaty wjeczor a zapocznje so ze zwo^ njenjom hako zynkom powschitkowneje radoscze. Wasche, B ra ls ja w cyrkw ia ryczit^

9

now onastate towarstwo k w udaw anju katholskich knihow je pschelubozny ton '(klkny f tom ule w uzw onjenju, z kotrymz harm onia radoscze pokneje domery (Nachfülle) w naschimaj wuschomaj dostawa. $£o smy sej dawno Pscheli, zo by tajke katholske towarstwo we Waschich stronach nastako. A spöznawamy za swoju winowatoscz, tole swoje zradow anjo nad W am i ze skutkom wobswedcztcz a Wasche towarstwo za fobustaw naschoho „Dĕdictvi ss. aposlolu Cyrilla a Methodia“ pomjenowacj. Tohodla sczelemy whsche diploma (t. j. zastupny list) wschitke w ot n a s wudate knihr> kaz daloko hischcze rozpschedate njejsN. Wzmicze je hako dopokaz nascheje pschikhil» noscze a luboscze k W am , a B ö h popschej Waschim pröcowanjam wschitke zboz-k

W B rn je (B ru n n ), dzen ZC decem bra 1862.Wot ^Dedictvi ss. Cyrilla a Methodia^“

F r . S u š il , starosta.“P ö d la 6Č krasny diplom (wulki wobraz) a 10 wulkich knihow, kaz stawizny

katholskeje Chrkwje wot Dr. B iloho, wjacy zwjazkow: Ziwjenjopisy Sw jatych atd.Nasche towarstwo dhrbi za tajke pscheczelne a bratrowske postrowjenj»

dzakowne bycz a tez po swojich mocach za katholsku wkru z pismom skutkowacz. Schtoz nasch wubjerk n a to w pschichodnym posedzenju morawskomu towarstwu wotmokwi, podamh w pschichodnym czisle.

dtajkrötschi pucz do njebjes.Pobozny a wurycznh J a n -Lauter zetka junu n a ran jo czkowjeka, kotrohoz

hubjeny a bedny napohlad joho cylu sobuzelnoscz zbudzi. L au te r pschiblizi so jomu a bjez n im aj zapocza so sczehowace rozryczenjo:

„ D o b re ra n jo !"„ „ Z e n je njejsym schpatne m „ D h a daj B öh zbozo!"„ „ Z e n je njejsym njezbozowny b y t ! " "Chcu prajicz: „ B ö h czin tebi po zadosczi twojeje w utroL y!", , „ M i so pschecy jeno to ftaw a, schtoz sebi pscheju a tohodla sym zbozow ny!"" W uczeny njewjedzesche wjacy, kak by swoje Pscheczo porjedzil; tohodla wo-

prascha so ze fpodziwanjom: „ T y sy Pschecy zbozowny, hdyz tola nichtö na swL- cze njeje dospoknje zbozowny? Abo njernöjesche snadz J o b praw je, hdyz rjekny r „czlowjek je krötki czas ziwy a z wjele bödami nap jeln jeny?— S y ty woprawdze zbozow ny?" :

, ,„ A czoho dla bych njebyk?" rjekny khudak z posmiwknjenjom. „ „ Z e n je njejsym schpatne ran jo m tt : sym pschecy ze swojim wotsudzenjom spokojom byk; zenje njejsym njezbozownh byt. Schtoz wy zbozo mjenujecze, to njetrjebam - N M d a m ; schloß wy mfcwj&q/»,. to v ie ^ a ( u : a to ie moie zbo^o. 2Bĕm.zv m a njebjeski W ötc pschecy jeno moje zbozo w myslach, a tohodla joho khwalu, khwalu we lacznosczi, khwalu we cZwilnej horcocze a we krutej zymje, a toufmŽ» scheja-li mje njeduschnikojo, khwalu joho zasy, pschetvz derje wem, p sy to bjez

1*

10

joho wjedzenja njestawa. Pom yslu fe b i: M vj WotcZe, ty chcesch to 4 tvho bfa chcu tez ja . A dokelz jeno to chcu, schtoz chce B öh , stawa so mi pschecy, schtoz chcu: a toho d la sym zbozowny. Abo znajecze wjetsche zbozo hacz hdyz so czlo- wjekej pschecy po joho woli c z in i? " " -fH-

T a u le r zrozemi muzej, kotrhz we sprostej ryczi hkuboku m ubrofq wuprajk: Ale tu pschejödze mhsliczka joho hlowu a chchsche starcowu poboznu mysl pospy- tacz a woprascha zo z waznym h tosom : „ T y chcesch pschecy to, schtoz B öh chce ? schto d h a , hdy by tebje B öh do hele storczicz chcyk; by tehdom tez hischcze to chcyk, schtoz B öh zechce?"

Khudak posmöwkny so zasy a prajesche z rhcznu a z hkosom, kiz wozjewi, kak czezko jom u je, n a tajke febi pomyslicz: „ , ,A byli mje Böh chcyk do hele stor- $4, bych Lola to chcyk, schtoz B öh chce. Pschetoz, wözcze, m am dwö ram jeni, a we tym aj m am spodziwnu m ö c ; p ren je: p o d d a t o s c z d o b o z e j e w o l e , druhe: n j e s e v i c z n u l u b o s c z ! Z tym ajle ram jenjom aj bych so B o ha dzerzak, a nje- bych joho puschczik, tak zo bych joho samoho ze sobu sczahnyk do hele; a bych wjele radscho byk z B ohom w hell, dyzli bjez B o ha we njebjesach. H ela by mi njebjo byka, hdy by B öh we njej b y k ."" —

. . D okhi czas hizom Lösche bohabojazny wuczeny najkrötschi pucz do njebjeSpytak. Profcher bu joho wuczer, profcher pokaza jomu pucz. C h c y c z , schtoz

.B ö h chce — to je n a j k r ö t s c h i p u c z do n j e b j e S ! A schtö dze tönle pucz? Wöscze tön , kiz so z tam nym aj sylnym aj ram jenjom aj B o ha dzerzi a we duchu a wörnosczi so modli: „ T w o ja w ola so stan, kaz n a njebju, tak tez n a zcmi." D .

W rrzitrrofcz c z ita n ja .Kak wubki wuzitk möze z poboznoho czitanja teje abo tam neje dokreje

knihi, toho abo tam noho powuczacoho czasopisa nastacz, dopokazuje nam pschede wschim tez ziwjenjopis swj. J g n a c ia z Lojola, zakozerja tow arstw a Jezusowoho abo jesuitiskoho rjad a .

W e lecze 1491 we Schpanskej rodzeny bö tutön Pozdzischo k tajkej swja- tosczi pschewobroczeny muz bozi swoje prjensche leta n a kralowskim dworje F er­d inands V . pscheczinik, hdzez so börzy joho zapschijomneje dusche zadofcz za fwetnej czesczu a za swetnymi wuznamjenjemi zmocowa. Dokelz dopjelnjenjo tajkich za- dosczow najlöpje w bitwach a wöjnach namakacz myslesche, poda so hizom we mkodych letach k kralowskomu wöjskej, hdzez sebi pschez khrobloscz a zmuzitosez wulku czescz dobu.

Ale w lecze 1521 potrjechi joho pschi woblehnjenju krutoho a sylnoho hroda we P am pelon je, hkownym möscze Navarskim, te njezbozo, zo njepscheczelska kulka » im ale chku joho p raw u nohu rozrazy. Pschez to bu na dokhi czas na khore kozo czisnjeny, dokelz zahojenjo ja ra czezkeje rany jenoz pomaku pokroczowasche. Z o by sebi na tajke waschnjo czas nekak zahnawak, zadasche za czitanjom swetnych knihow, wosobnje za tak mjenowanymi rom anam i, kotrez bechu we tehdomnischim

11

c|o fu so häkle nlmate zapoczake pisacz. Dokelz pak so runje zana tajka pozadanß kniha n jenam aka, bu jomu ziwjenjo Iözusowe a S w jatych do rukow podatrH Pschi zapoczatku czitasche tute knihi jenoz, zo by sej czas zahnak, bjez toho zo by najmjensche wokschewjenjo, najmjenschu zabawu sebi z nich czerpacz rnohk; o t | po czasu zalubowa so, dokelz hnada boza we nim sylnischo skutkowacz pocza, ta t jara do nich, zo z czitanjom tych samych cyke dny pscheczini. P od skutkowanjom tuteje hnady namaka we pschikkadach swjatych neschto wjele krasnische a wyschsch^ hacz we wschitkich njewernych, wunamakanhch romanach a bajkach, z kotrymiz bjjf prjedy swöj pomjatk a swoje mhsle napjelnjak. P o horchch nutskownych wojo- wanjach zapschija nötk pschedewzaczo, swöj ryczerski mjecz jenoz njebjeskej kralownje poswjeczicz a pschichodnje, kaz bechu swjeczi to czinili, pod khorhowju krala wschech kralow wojowacz a so samoho a swöt, kotromuz bö hacz dotal hokdowak, pschewinyc^.

Kak krasnje je tute swoje pschedewzaczo wuwjedk, to wobkrucza nam cyke joho dalsche ziwjenjo, kotrez snadz pschichodnje dale wopisamy. I . L . .

Z i w j e n j o f f . C y r i l l a a M e t h o d a . * )©ttjjcttslj b ra tra j Cyrill (kotrez mjeno je psched smjerczu pschiwzak) abo

K onstantin a M ethod beschtaj synaj skawnoho wojerskoho wyschka w grichiskim möscze S okun (Thessalonike) w M acedoniskej, hdzez U tehdom skowjanska rycz derje znata, dokelz bechu we wokoknosczi mesta samt Skow jenjo. J e ju n an Leon, bö bohaty muz a möjesche sydom synow, z kotrhchz bö K onstantin na jm ködW ^a W lecze 827 rodzeny. M ethod besche starschi. W e mkodosczi hizom wuznamjenjesche so psched wschitkimi Konstantin z wosobnymi duchownymi daram i. Hdhz bu n a schtudowanjo daty, pschibjerasche n a mudrosczi böle dyzli wschitcy druzh wuczow- nicy. J o h o zajimachu wosebje knihi a wuczby s. theologa H rjehorja, a hischcze w mkodosczi napisa na sczönje swojoho bydlenja pod znamjenjom kschiza tajkule khwalbu s. H rjehorjej: „ O H rjehorjo , z czekom czkowjek, a kaz jandzel sy so wozjewik. Pschetoz twöj Hort, kaz jedhn ze S erasinow , B o ha khwali a cyky swöt rozswjetla n a p raw u w eru pokazujo. Z tym pak pschiwzmi tez m je nakhilenoho tebi z lubosczu a w^ru, a budz mi z rozswetlerjom a wuczerjom." K onstantin zhubi hako schtyrnaczeletny hölczec swojoho n ana a grichiskokhezorowy wuczer, to* gotfyet (t. j. kencler) Theoktist, skyschiwschi wo joho mudrosczi a pilnym wuknjenju, wza joho na khezorski dwör, zo by so z khezorowym synom wuczik. T önle prync rökascke Michak, a b ? häkle tsinacze let, hdyz jom u n an zemrje, a wön knjezerstwo nastupicz dyrbjesche. T u pschindze z nim w lecze 842 mkody Konstantin do hkow- noho mesta C arjohroda abo Konstantinopla. Knjezerstwo za mkodoho khLzora wjedzesche joho macz, sw jata T heodors, z Idwemaj zastararjom aj M anuilom a Theoktistom, kotryz be pscheczel Konstantinej. W Carjohrodze bu Konstantin wschelakim wuczerjam pschepodaty, czitasche grichiskoho basnjerja H om era, nawukuy

" *) Wobsch?rnischu knizku wo tym psckihotuje redaktor, a poda tu samu wubjerkejk wudaczu za sobustawow naschoho towarstwa. na l?to 1863.

12

zemjumkrstwo a wudokonjesche so pod Leonom a Fokiom we filosofiskich (mudrowskich) wkdomnosc^ach. T ez rhczuistwo a hwkzdarstwo wön wuknjesche.- * J o h o pscheczel Theoktist widzicy, zo wön tos we wschech wedomnosczachtzokroczuje, da jom u möc we swojim domje, a wön smedzesche do khezorskoho p a lasta khodzicz, hdhzkuli chchsche. Potom chchsche joho wozeniez ze swojej mötku, o pschislubjowasche jomu Weste wjerchowstwo (kraj) wot khezora a zo chce joho za stratigu abo wojerskoho wjedziczerja pomjenowacz. Ale tomu wschomu pscheczi- wjesche so Konstantin a joho pscheczel wobzankny, zo chce joho n a duchownstwo swjeczicz dacz a joho za knihownika pschi chrkwi s. S ofije wuzwolicz. Tak so sta, a le K onstantin tont m alo pobu, dzesche k Uskomu m o rju , skhowa so w jenym klöschtrje, tak zo joho ledma za pol löta nadendzechn. Ale hdhz so z nim do C arjohroda wröczichu, njemözachu joho nikak k tomu pschiwjescz, zo by pokroczowal we skuzbje pschi knihowni pola s. S o f ije ; wön jenoz pschija wuczerske mösto, w kotrhmz swojich krajanow a cuzhch we silosofii (mudrowstwje) rozwuczowasche. W ot toho czasa mjenowachu joho silosofa.

W thm czasu mejesche K onstantin, hischcze mkody, po khözorskim rozkazu wuczene zwadne rozrhczowanjo wo czesczowanju swjeczatow z wotsadzenym pa- triarchom A nniom , kotrhz bu d la swojoho njem drjenja pschecziwo wobrazam w chrkwi wot swojeje doftojnoscze wotsadzenh.

Hdhz be K onstantin 2 4 l?t s ta rh , pöslachu joho z druhim wuczencom k S a ra c e n a m (mohamedanskim) a to najskerje k emirej M elitskomu. Pschiczina tohole puczow anja besche saracenske pscheproschenjo k rozrhczenju z kschefczanami wo wörje. Konstantin wundze hako dobhczer pschi thm, pschijawschi tez jed wot nje- pscheczelskeje ruki, kotrhz jomu niczo njeschkodzcsche. Wröcziwschi so z toholo PN- czowanja wuzwoli sej K onstantin samotne ziwjenjo, a poda so k swojomu star- schomu b ra tre j M ethodej n a Horn O lym p w Thessaliskej.

M chirunanzo pism ikow : cz— e, cz— c, sch— Z, ksch, psch, t f— kr, pf-, tř.

S w ö j pschinoschk (15 nsl.) su do pottadnicy zaplaczili sczöhowacy knjeza: wuczer B rauer z R adw orja, kaplan Duczman z Radworja, kubler W ojnar ze Smolic, wuczer Kochta z Worklec, wuczer Kral z R adw orja, klamar Polank z Mnischonca,I . Grubert z R adw orja, pschekupc Hörnik z Khrösczic, pschekupc Hörnik z Worklec, Vikar Hörnik z Budyschina, kubler Iaw ork z Miloczic, direkter Schotta z Budyschina, Ä. Bötka z Budyschina, I . Koplanski z Budyschina, I . Wenka z Budyschina, wuczer Aur ze Zdzerje, kubler Rezak z Dzeznikec, kubler Guda z Dzeznikec, schosar Iaw ork z W telna, bratr z rjadu Kupucinow Iaw ork z Rumburka, mlynk Krawczik z Rumborka, senior tachaMstwa Pjech z Budyschina, scholastik tachantstwa Buk w Budyschina.

(Pokraczowanjo.)

% Schott«, pvttadnik.

Czischczal L. A. D o n n e rh a k w Budyschmje.

Katholski Pofoi.Gyrkwinski czasopis,

wudawany w ot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a W Budyschinje.Redaktor: M ic h a ł H o rn ik .

Czo. 2. Februar. 1863.St awLzny N özanta.*)

Podak P . L .I . M a rin a Hwezda.

Wuczinjene je, zo m a so klöschtram cyle czlowjestwo w közdym czasu mnohe a wschelake dobroty dzakowacz, byrnje doscz tajkich bylo, kotsiz chcedza to za- precz. Klöschtry buchn najprjeby tam zakozowane, hbzez netk z tucznej traw u wobrosczene zahony, pköbne berje wobbzekane pola a wulke mčftct wibzimy. I ic h najprenischi bzökawi wobyblerjo zespuschczachu mjenujcy njepschiftupne lesy, czinjachu wulke kruchi naturskeje bziwiny wokoko tutych klöschtrow plöbne a zawostajichu ta t rjenje pschewobroczene kraje a zahony nam , swojim potomnikam. Klöschtyrska regula najwjacy muskich mnichowskich rjabow pschikazowasche to cziniczk powschit- kownomu lepschomu a wuzitkej czkowjestwa! A ta t nastachu nie jenoz jebnotliwe wsy, ate tez m esta; klöschtrh buchn magaziny a wustawy, w kotrychz közby bzeko o zeziwjenjo namaka. N ajw jacy pak skutkowachu klöschtry za b u c h o w n e zbozo czkowjekow, pschetoz bechu közby czas hacz bo nowischoho czasa sybko kumschtow o webomosczow a woczahnychu w swojich murjach muzow, kotsiz w khwalobnym wopomnjeczu czkowjekow wostanu. W osobnje bechu klöschtrh we közbym czasu mesta k hajenju, k wobkruczowanju a k rozscherjenju kschesczanstwa; z nich wun- dzechu japoschtokojo wery.

Tez w hornich Luzicach U w starym czasu wjele klöschtrow, kiz so z tej famej starosczu za naschn wem a cyrkej starachu hacz bo czasa Lutheroweje re- formaeije; be jich hromabze 11, 7 za mnichow a 4 z a mnischki (klöschtyrske knjezny). S pom njen ja höhnische klöschtry za mnichow bechu: w ZHorjelcu, we Kamjencu, we Bubyschinje a klöschtyr coelestinow n a horje O jb in je pola A ta w y . T u tö n H najrjenischi a najwjetschi; khezor K arl IV . jön zakozi a z kralowskej darniwosczu wuhotowa. W ot wschitkich tychle klöschtrow staj bzens we nötczischich Hornich Lu- zicach jenoz hischcze bwaj zbytknaj, mjenujch klöschtyr cisterciskich mnischkow M a - riny Dok a M a rin a H w ezba; wsche brühe su krawne wöjny, kiz buchn wery bla wjebzene, najböle w utupile a wuhladujemh n a thm mescze, hdzez stojachu, jenoz

*) Pschinmaj Ticinus; Epitome Historie Rosenthalensis. Pragae 1692.

14

zrudne powostanki abo tw arjen ja , k wschednomu swetnomn wuziwanju postajene. Z d a so skoro, zo U sw jata M a rija , kotrejez mjeno noshtaj, ze swojej zastupnej pröstwu jeniczka zakitarka, kotraz mözefche tutej dwaj klöschtraj wot powschitkow- noho zahubjenja wumozicz.') N u trnh dzak Bozej maczerk, zo je wona naschej chrkwi w tu thm kraju tejle btož debjenstwje katholskoho ziwjenja prastarhch (ura lt) czasow zdzerzaka. Sch to bh z wulkoho dzela katholikow byko, hdy bhschtaj tez w onaj zbehnjenaj bhkoj a schto z wulkeje mnohoscze potrjebnych a khudych, kiz M aja dzens hischcze wot teju klöschtrow swöj khleb? Zakozenjo wobeju kathol- skeju klöschtrow M arinoho D oka a M arine je Hwezdy so nam ta t wazne zda, zo dhrbimh nuznje najtrebnische tu naschim katholskim czitarjam subudzelicz, prjedy hacz k sobudzelenju woprawdzitych stawiznow „sw j. M arije w Rözencze" pschen- dzemy. Dokelz Pak derje wemh, zo czitarjo „Katholskoho Pöska" najwjacy jenoz p o s l e n i s c h i klöschchr znaja, chcemh drobnischo tez jenoz wo tutym we swojim nastawku ryczecz«

M arkny Dok kaz tez M a rin a Hwözda buschtej zakozenaj w 13. letstotku. Klöschthr M arin h Dok blizko O strica (W oftrow ca) lezacy bu zakozeny wot czeskeje kralownh Kunigundh, mandzelskeje W jacskawa IV . w l. 1234. T ön klöschthr bu zähe hizom Wot wschelakich wjerchowskich parschonow bohacze wobdarjenh a wob- sedzi dzens hischcze mefto O stric a 18 wsow. Klöschthr M a rin a Hwezda je neschto pozdzischo a to w lkcze 1264 zakozenh a jesuita T icinus, rodzeny Kulowczan, nam joho zalozenjo we swojich rdzenczanskich stawiznach str. 46 takle wopisuje.^) „H dhz junu whsokodostojnh knjez B ern a rd , 27 . mischnjanski biskop a knjez nad Kamjencom n a hoütwje so wjeselesche a na te mesto pschindze, hdzez nett klöschthr stoji, poda so, zo ze swojim konjom hkuboko do bahnischcza zapadze. Dokelz sej ze swojimi mocami z njoho wjach wupomhacz njemözesche a dleschi czas hizom podarm o to sphtowasche, dha wobroczi so s nutrnej pröstwu k B ohu a k najswje- czischej knjeznje, slubjo, jelizo budze z tejele straschnoscze wumozenh, na thm samhm mescze klöschthr natw aricz a swjatej M ariji poswjeczicz. A h la jl be hizom ran jo , dha w uhlada wön z jenhm dobom pschi sweczenju jutnkczki psched sobu hkowu, z bkukim, blhskotacym schlewjerjom (Schleier) debjenu. A ledom bö to widzak, pöcznje zemja so sydowacz a twerdnycz a biskop wuczeknh zbozownje hubjenej smjerczi. W ön khwalesche netk B oha a zapocza börzh, njezabhwschi swöj slub, t a r n , hdzez be joho kön so zapanhk, klöschthr twaricz w lecze l2 6 4 . W ön mjenowasche jön M a rin u Hwezdu, dokelz be so jomu ranscha hwezda (jutniczka) *)

*) Mejeschtaj drje wobaj klöschtraj dla recesia, kiz je pschi wotstupjenju Luzich wot Czeskeje 30. meje 1635 sczinjenh a dla konstituciskeje liscziny wot 19. decembra 1832 a 17.novembra 1834 prawo swojoho wobstacza, ale schto je druhdh najwjet- sche prawo, jelizo chcedza ludzo je ranicz abo wotstronicz? Najnowischi czas je nas w thmle nastupanju zrudne wech wucziL! Böh je Po prawym jenoz wobkedzbowar praw a, dokelz je Knjez czkowjeskich wutrobow.

*) Tutön klöschthr wobsedzi w Pruskej 1 mesto a 8 wsow a w Sakskej 1 rnssto 39 wsow a wot 17 wsow wjetsche abo mjensche dzele wobsedzenftwa.

15

a sw jata M a r i ja , macz B oza, tam zjewita. Klöschthr bu w lkcZe 1284 tak da- loko hotowy a w utw arjeny, zo mözachu knjezny, ze swojoho najpriknischoho klöjchtra w K am jen c u , kiz je hizom 1249 wot knjezow nad Kamjencom natw arjenh byk ,') do M arine je Hwezdy pscheczahnhcz. N jenje natw arjena chrkej bu poswjeczena k czesczi swjateje M a r i je , swj. J a n a kschczenika a swjateje M orsche, kotrychz wo- pomnjeczo so hischcze netto közde leto hacz na najrjenischo swjeczi. Nabozny za- kozer klöschtra biskop B ern ard be Po tutym podawku hischcze 37 let ziwh a wu- mrje 11. oktobra 1321 zbözneje smjercze. M esto, hdzez je wön ze swojim konjom zapanhk, je maka khapakka, kschizownomu khodej pschitwarjenja, we kotrejz knjezny husto najswjeczischi sakrament dostawaja, mesto Pak, n a kotrhmz joho czeko wot- poczuje, woznamjenja krasny wopomnik psched wulkim woktarjom, w kotrhmz joho a joho najnutrnischoho pscheczela Hendricha, knjeza nad Kamjencom, koscze so khowaju." R jane napismo we laczanskej ryczi debi wopomnik a reka serbski takle:

Zastan, o puczowarjo! hdzez so zapadny Bernard. Spodziwasch so padej, kiz so jomu je stak na hontwje? Njespodziwaj so, wsckak be löjer duschow, honjenja vjewedomy. Tohodla wosta, wröcziwschi so k löjenju duschow z powokanja, wobtwer- dzeny z rybakowym pjerschczenjom, tsjacy w tymjeuischczu, wön, kiz so pschikhili prjedy zemi. Zemjace lubujo, njenamaka na zemi twerde apadnywschi wjazny; njemöcny stacza, byrnje tez kamjenjow doscz wobsedzil, knjez Kamjenca. Naiozujo pak zemjace k za- kozenju (köschtra) a z nohomaj teptajo, namaka, hdzez mözesche stacz. Bernard tamny (swjaty) bč wulki dobroczer Cisterciskich, spodziwna wec! Zo je Bernardow pokne Cisterciuma) pak mjedonoschnych w ryczi, Pak bohatych we smilnych darach. Zabeza so bohatstwa, speschnischo dyzli Merkur. Chcesch jim czekanjo zastajicz? Wobkrucz je we skale: Wez Pak, zo skala täte je Khrystus. Joho khudym pschiwisnikam njech pottady zwölnje so dadza; czinja wecznoho darjerja z bohatstwom, hdyz plodza naschoho mjena stajnu njesmjcrtnoscz. Könc by wzak tudy Bernard, njeby-li bohatstwa zhubil psche'z slub zalozenja klöschtra. Zhubiwschi je, kaz sam chcysche, namaka wumozenjo, wön jich zacpejer. Wobroczi jomu khribjet Fortuna (zbozo) w podobje D iany , a nimale zahubi swojoho sobuhrajerja: H rajer pak zacpety zwölnje woteda swoje, a doby z tym sebje samoho. Czitasch-li to czitarjo? Sczehuj Bernarda morwoho a budzesch z nim ziwy po smjerczi.

P öd la je tez grichiske napism o, kiz m a so pschelozene takle:Bernard zwerinu honiwschi, tu zapany njenadzicy do rozscherjeneje sycze nje-

westeje smjercze. Ziwy, knjez Kamjenja: nett sam kamjenjej tu podlezi! Njech jomu je lochka zemja. Tudy potajkim so khowa Bernardowe czeio: njekhowa so Pak joho buch, hdyz so sbehny nad hwezdy.

(Pokraczowanjo sczehuje.)

Woztewjenjo pschistupa k naschej f. cyrkwi.Schismatiscy dotal B o lharjo w biskopstwje T irnow o (t. j. Czernjowo)

su sczehowacy wotewrjeny list podpisali a rozposkali: *)

*) B u 1295 pschewobroczeny do schpitala. a) Tak rekasche preni klöschtyr tutoho rjada.

16

„Wschitkim B o kh arjam ! W drohotnych powostanfach naschoho staroho czasa, we naschich zakonjach a chrkwinskich knihach, kotrez su pschesczihanjam Grichow wuczekle, nam akaja so dopokazma, kotrez zjawnje wobswedczuja, zo we spoczatku botharska chrkej ze swjatej japoschtokskej romskej chrkwju w zjenoczen- stwje stejesche, kotraz naschej chrkwi wustawu da a kanonisku a samostatnu hie- rarchiu (rjad duchownstwa) wobkruczi. Ale grichisch patriarchojo (biskopojo) w Konstantinopolu su w hordosczi a ^czesczelakomnosczi we wschelakich czasach a ze wschelakim pscheklepanstwom nasche chrkwinske p raw a ran ili a je so jim skon- cznje radzilo, bhczo nascheje narodneje chrkwje chle zaniczicz, hdhz nam z mocu grichiskich (bolharsch njerozemjacych) duchownhch, kiz su wot wschitkich kschesczan- skich poczinkow zdaleni, pschinuczichu. .

Tak njese bolharski n a ro d , pokhileny pod spschahom fanarkotskich (wosob- nhch z K onstantinopola) G richow , Pschez nekotre letstotki zlo njesprawnoho knjejstwa a njezakonskoho chrkwinskoho zarjadow auja. Schtö mohk we wschitkich jenotliwosczach te hubjenstwo a te kschiwdy wopisacz a wupowjedacz, kotrez je nasch lud wot thch starhch a zasaklych njepscheczelow nascheje narodnoscze czer- pjecz dyrbjak? Pschez tönte cyky czas bu sprawnoscz wot nich ran jen a ; duchowne zdzelanjo bu zadzew ane, nascha narodna dostojnoscz bu pschez najbole ranjace w udm a wusm5chowana; nascha rhcz, jentczke wopomnjeczo naschoho bycza, bu poczischczowana; najdostojnischi muzojo naschoho duchownstwa buchu z kraja wupokazani a k wecznomu jastwu wotsudzeni; nasche wustawy bechu a su hisch- cze pschiskodzenjam a-pschesczehanjam wustajene; z jenhm skowom: dont bokhar- skoho naroda je pschemocy fanariotskich Grichow poddaty. H acz do tutoho czasa nochce grichiska chrkej w K onstantinopolu, ta „wulka chrkej" (kaz so radh mje- nuje) wot toho wotpuschczicz, zo by n as swetnhch wotpohladanjow d la stajnje pod swojim grichiskim knjejstwon dzerzaka, a z politiskich pschiczinow Bokharjow o Grichow do j e n o h o luda (we-zo grichiskoho) zmeschaka, ale hischcze w jacy: pod la rw u nabozniskeje jenajkoscze pokraczuje w ona we pschesczehanjach pschecziwo naschej narodnosczi, haj podwoja te same.

B jez swojeje wole smh do bjezdna zkoho a njesprawnosczow czehnjeni, z kotrohoz so skoncznje zash wumozamy, dzak budz miloscziwomu B ohu, kiz je n a ­schich dobrhch wjerchow rozswetlil a sczinik, zo su nam tön ja ra pozadanh sredk dowolili, z kotrhmz mözemy woblakvwanjo, naschomu swcldomju pschez te bkudh a swetne wotmhslenja grichiskeje chrkwje czinjene, zash wotmhcz, nasche botet! wob- schkodzene wobkhadzenjo z druhim i narodam i polepschicz, zahubne a skazene grichiske duchownstwo wot so wotstronicz, a so tak wot njesprawnoho a njezakonskoho mocowanja tuteje chrkwje, kiz je jenoz „w ulka" pschez swoje zköscze, wuswobodzicz. T oh od la :

wozjewjamh mh B o lh arjo diöcesh T irn o w a , swetscy duchowni a laikojo (njeduchowni), swjatoho ducha na pomoc wokajo, z tuthm swjatocznje a zjawnje, zo mh njezakonske a njekanoniske mocowanjo grichiskoho archbiskopa (t. r . kiz n a s hischcze swojich mjenuje) w Konstantinopolu wotpokazujemh.

17

Hdhz ta t wschitke wobkhadzenjo a wschitke zjenoczenjo z nim a chkym grk- chiskim duchownstwom puschczimh, w r o c z a m y so po p s c h i k k a d z e s w o j i c h p r j e d o w n i k o w p o d z a k o n s k u a k a n o n i s k u (t. r . w c h r k w i n s k i m p r a - w j e w o b k r u c z e n u ) m ö c sto ka s w j a t o h o P ö t r a , w j e r c h a j a p o s c h t o - t o w , a w o b n o w j a m y s w o j e z j e n o c z e n j o ze s. r o m s k e j n a w j e c z o r n e j c h r k w j u . T o h o r u n j a p r o s h m h J o h o S w j a t o s c z b a m z a P i u s a IX. n a s do j e d n o t y t u t e j e p s c h e z c y k n e j e c y r k w j e J Ö z u s a K h r y s t u s a p s c h i w z a c z , a tez hako zasadh a waschnjo zjenoczenja sczehowace wumönjenja pschipoznacz a dowolicz. (N etto sczöhuja wumenjenja, kajkez je romska chrkej tez druhdze pschistupowachm schismatikam dow oltta; zadaja samostatne bokharske du- chownstwo, zdzerzenjo swojich dotalnhch wobrjadow abo ceremonijow, sitowjansku rhcz pschi bozich stuzbach atd .) (L a ßulgarie.)

MLffionske powjefcje.W zajimawych rozprawach jenoho starschoho missionara (predarja kschesczan-

fteje wery bjez pohanam i), k. P ierza, wo joho skutkowanju bjez O tch ipw e-Jnd ia- namk w poknöcnej Americy czitamh sczkhowace. W zhmje l. 1860 wumrje kral tohole indiskoho n a ro d a ; dokelz njebe mözno, psched joho smjerczu hischcze missi­onara , za kotrhmz ja ra zadasche, pschiwjezcz, da sej wön czornu drastu, duchown- skej podobnu, sczinicz, woblecze so ju a prajesche: Netko w uhlada mje tön wulki buch (t. r . B oh kschesczanow) w duchownskej drascze a spoznaje z to h o , zo ja missionara lubuju a wot njoho zadam kschczenh bycz. W on wobzelnosczesche pod wjele shlzami swoje hrechi a wumrje pokutniwh. Dokelz besche we werje hizom derje doscz rozwuczenh, a dokelz bu joho kschczenca pschez nekotre zadzewki wot- storczena, smemh sej mhslicz, zo won pschez kschczencu zadoscze k wecznej zbozno- fczi pschindze. — Pschi jenym fräsn je lezacym jezoru nadendze k. P ierz 300 po- hanskich In d ia n o w w hromadze. Hdhz be jich thdZen dolho w najtrebnischich nabozniskich wernosczach rozwuczowak, praschesche so jich, hacz su jomu rozemjeli a chcedza-li joho naboznistwo (R eligion) pschiwzacz. T u poskiczi jomu HLownik (H äuptling ) ruku a p r a j i : Luby wotcze, ja sym zestarik a njejshm dotal zanoho duchownoho predowacz skhschak; nett häkle spoznaw am , kajki rozdzel je bjez do- brhm katholskim kschesczanom a wbohim pohanom. W ostan jenoz pola n a s , lubh wotcze, ja chcu twoju wöru posluchacz a so kschczicz dacz, a ja mhslu, zo budza wschitch moji poddani czinicz kaz ja . Duchowny praschesche so n a to druhich In d ian o w , kotsiz kaz podwolne wowcki wokoko njoho na zemi sedzachu, hacz m aja ze swojim hkownikom jenajke zmhslenjo. W oni wotmokwichu: H a j lubh wotcze, a dachn jomu jedhn po druhim ruku. M issionar Pak slubi j im , zo chce w pschi- chodnhm naleczu zasy pschincz, abo jim druhoho duchownoho Poslacz, kiz bh jich dospolnje dowuczil a kschczik. — O tla w a -J n d ia n o jo , bjez kotrhmiz be k. P ierz 15 let skuttowak, su nŽtf wschitch kschesczenjo a bhdla we schesczich rjanhch wul- kich wsach, z kotrhchz m a kozda swoju chrkej: woni su so wobohaczili, a dokelz su derje doscz zdzelani, spozczi jim knjezerstwo stata M ichigan wschitke p raw a

18

bttych krajownikow. T o same by so pvla Otchipw e-Indkanow wufluttowako, hdy bh tarn doscz missionarow b h lo , kiz bychu jich rozwuczowali a hako duchowni pola nich wostali. N ie jenoz tönle n a ro d , ale tez Siouxojo a druhe indianske splahi we ftacze (Fraju) M innesota zadaja zasy a zasy katholskich missionarow,. njemöza Pak zanhch döftacz. Z toho widzicze, lubi czitarjo, kak wazne je podpje- ran jo missionskich towarstwow ( fo | lyonsskoho atd .), kotrez sredki k w obftaranju duchownhch za tele Po zböznosczi zedzace ludy zhromadzuja. — Pschichodnje hischcze wjacy z missionstwa pschinjesemy.

ALwlenjo ff. Cyrilla a Methoda.(Pokraczowanjo.)

M ethod bö nekotre leta kh^zorski bohot jenoho wjerchowftwa, potom Pak wzda so wschitkoho a wotendze do klöschtra na spomnjenej horje O lym p, hdzez do duchownoho zjenoczenstwa stupi. T u netto wobaj b ra tra j so wjele modleschtaj a posczeschtas. Z tajkoho poboznoho ziwjenja buschtaj n a dobo zasy wot khezora dale pow olanaj. Pokdziwi lud Kozarow mjenujcy, kiz bjez czornym a kaspiskim morjom w netczischej Nusowskej pschebywachu, besche khezora dowörnje wo pschiposkanjo wuczenych ludzi proshk, kiz bychu rozsudzilk, hacz dyrbja Kozarojo weru Z idow abo mohamedanskich S aracenow sebi wuzwolicz; pschetoz közda strona chcysche jich k swojomu naboznistwu wobroczicz. D uz podaschlaj so swjataj b ra tra j po czornym m orju do pschekupskoho grichiskoho mesta Chersona, kiz pschi wuliwje (M ündung) röki D nöftra lezesche. T u chcyschtaj wefty czas wostacz, zo bhschtaj zidowsku a saraeensku rycz nawukkoj. Tez zbudzowasche Konstantin tamnischoho biskopa k py tan ju row a a powostankow s. K lim anta, romskoho bamza, kotryz be wupokazany w thch stronach pschebywak a sköncznje z kötwicu (Anker) za schiju do m orja potepjeny (w lkcze 101) a potom na blizkej kupje pohrjebany byk. N ad joho ro- wom bechu pozdzischo kschesczenjo cyrkwiczku natw arili, kotraz Pak be pschi zapusczenju Chersona a wokolnoscze rozpadnyta, tak zo w 9 , letstotku nichtö wjacy tön row njewjedzesche. Z bozej pomocu pak namaka Konstantin row a tez koscze s. K lim anta a pschinjese je do mesta Chersona w l. 8 61 . D erje pschihotowanaj podaschtaj so ss. b ra tra j Po möotiskim m orju ke Kozaram . Wjerch tych samych pösla jim aj wosobnych muzi napscheczo, zo bychu jej pow itali. Dobyschtaj drje börzy lud za Jkzusowu wöru, tola mejeschtaj z mudrhmi Kozarami, ze Z idam i a S a race n am i wjele rozryczowanjow, kotrez je Konstantin potom napisak a Method pozdzischo do skowjanskeje rycze pschelozik. Könc a wunoschk tychle rozryczowanjow U, zo bu 2 0 0 najwosobnisch Kozarow z wjerchom samym kschczenhch. Tönle wjerch dzako- wasche so ja ra grichiskomu khezorej, kiz 6Ž jim teju wubjerneju wuczerjow pöslak. A tez jim aj chcysche so dzakowny wopokazacz, prjedy hacz bhschtaj joho kraj wo- puschczikoj. T o la mesto wschitkich poskiczenych darow wuprosy sej Konstantin 2 0 zajatych Grichow, swojich krajanow, wo kotrychz zajeczu wjedzesche. A pröstwa bu wuskyschana; czi zajeczi smedzachu sobu domoj puczowacz. W Chersonje zadzer- zeschtaj so sw jataj b ra tra j a wzaschtaj drohotne powostanki xzela s. K lim anta sobu

19

do Konstantinopola. Nötko BŽ Konstantin freist czas tudh ziwy pschi cyrkwi ss. Japoschtolow , a M ethod bö ab t klöschtra Polychrona, w kotrymz bL 70 mnichow.

(Pokraczowanjo.)

Cyrkwinske nowinkL a powiefcje.„K ato lički iis t“ w Zahrjebje <Agram) pische, zo budze tysaclötnh jubilej

skowjanskich japoschtolow tez w Rom je swjatocznje swjeczenh; haj tonte swjedzen . je po P rog ram m s, wvt bamza w udatym , so hizom zapoczak. T ra jacy wopomnik

tutoho tysacletnoho jubileja budze zakozenjo „Cyrillomethodskoho kollegia". Kolle­gium S . H ieronym a je k tom u köncej 1000 tolerjow darilo a cyke wotdzele- njo swojoho domu wotstupiko, w kotrymz budze so möc 16 hacz 20 khowancow (Zöglinge) zastaracz. Zahrjebske arcybiskopstwo, Potom biskopstwa Dzakowarske, Senske, Kschizewacske, Zadrske a Dubrowniske m a ja p ra w o , do toho kollegia n a joho khösty jenoho mkodoho duchownoho slacz.

Z P r a h i. W ulka now a cyrkej k ezesczi ss. C hrilla a M ethoda w prazskim ludopolnhm pschedmeschezu K arlinje, hdzez dotal zana ehrkej njebe a w tu khwilu hischcze drjew jana khapaka steji, je z dobrowölnymi daram i hizom w loni we zwon- kownym dotw arjena. P o chkych Czechach su dary hromadzili, wschelacy zamozi-

, czi wulke dary podali. W poslednischim czasu su nötko tez w nutskownhm hizom jy wjele tw arili a w obstarali, ta t zo budze drje cyrkej psched letuschim 5 . julijom

dohotowjena, snadz hacz n a wobrazy na wjersche. N a jedyn w o lta r w tutej * cyrkwi, w o ltar swjatoho Wöjczecha (kiz je Polakam a starym P rusam hako Missi­

onar predowal) su P olacy hromadzili. W tu khwilu pschihotuja P olacy w P razy bydlacy koncert, z kotrohoz dokhodow je dzel n a dohotowjenjo tutoho wokta- r ja , dzel pak za wupyschenjo cyrkwje we Welehradze, tutym slowjanskim Betlehe- mje, postajeny. Tak kschesczanska bratrowska luboscz ze zjenoczenymi mocami wschu- dzom wulke wecy dokonja. Wjedzmy febt tajke pschiklady czasto k wutrobje!

F r a n c o w s k a . N a mesto zemrjetoho arcybiskopa kardinal« M o rlo ta bu f . D arb oy , biskop w N a n c y u , powokany. Pohrjeb njeboh kardinal« zaplaczi knjezerstwo z dzakownoscze; pschetoz wön cyke közdoletne dokhody 200000 frankow (nörtow ) k miloscziwym skutkam nalozowasche a toho dla khudy wumrje. — S la w n y biskop D upan loup z O r le a n s 'a napominasche w jenym swojich poslednich predowanjow tak möcnje k podpjeranju potrjebnych' dzelaczerjow (tkalcow), .zo poskucharjo Po tym samym börzy pschez 15000 frankow k tom u nawdachu.

(Lubozny skutk swjatoho W ötca.) J e n e parizske nowiny pisachu psched nkkotrym czasom: W romskim kraju nim a sudnistwo zane praw o rozsudzicz, hdyz so pschecziwo spisanym testamentam skorzi, a jenoz bamz hako krajny knjez m a möc, testamenty pschemeniez abo za njeplaczace wuprajiez. Netko so powjeda, zo mlody muz k bamzej pschindze a tam skorzesche, zo je joho pobozny nan 4 0 ,0 0 0 frankow, polojcu swojoho zamozenja tom u duchownomu w otkazal, kotryz bh na ihm a tym dnju w tej a tej cyrkwi bozu mschu m it J o h o Sw jatosez da nje-

20

toiffte wotmkowjenjo; ale na tym dnju , kotrhz bS w testamencze postajeny, poda so bamz sam do postajeneje chrkwje adzerzesche sam bozu mschu. N a taste wasch- njo pschipadzechu jom u te 4 0 0 0 0 fr., kotrez wön börzy dzakownomu herbje pschepoda.

J t a l s k a . W e lecze 1862 bu wot sardinskoho knjezerstwa pschez 70 muz- skich a zönskich klöschtrow Po wotehnaczu wobhdlerjow najböle za wojakow wzatych a wobsadzenych. W nekotrych hischcze wobstejacych klöschtrach je zakosna nuza. Tak je w jenhm jena knjezna zymy a hkodu d la w um rjeta. W Romje ftt za tajke klöschtry netto dobrowölne dary hromadzicz poczeli.

T u r k o w s k a . Grichiski schismatiski archbiskop we S o fii je k naschej kathol- skej cyrkwi pschestupik. T o je tseczi archbiskop, kiz je w poslednischim czasu tule kroezel sczinik; ta j druhaj staj archbiskopaj z D ram h a Eudoxiady.

G r i c h i s k a . .B jez tym zo so w susodnej Turkowskej k katholskej eyrkwi pschidawaja, je ta sama tudh hischcze wschelako potkoczowana. Tak dhrbjachu wöndanjo schulte sotry swoju schuln z Athenow do P h rä a pschepolozicz a nje- smedza zane grichiske dzeczi w jach do schule bracz. Dokelz so we wschelatich grichiskich nowinach katholikam kschiwda czini, su czisami wobzanknhli, katholske nowiny zalozicz, kotrez netto jene towarstwo n a kupje S an to rin je wudawa. N a tejle kupje, hdzez je 700 katholikow, ma rjad Lazaristow wulku a tez rjad m ito- scziwhch sotrow mjenschu schulu a schpital. Tez je tarn biskop z 8 kanonikami a nehdze 20 duchownymi. Spom njene nowiny skutkuja hizom spomoznje n a schis- matiskich Grichow.

S c h l e z y n s k a . Cyrkwinske nowiny naschohowulkoho biskopstwa wobswkd- czuja, kak wjele woporow naschi katholscy wosadnicy p,schinoschuja. W közdym czisle widzimy darh zapisane za missionstwo, Bonifaciowe tow arstw o, za tow ar­stwo swjutoho dzeczatstwa, za s. W ötca, za dotw arjenjo kölnskoho d o m a , za ka- tholsku nemsku wosadu w Londonje a P arizu , za B otharjow , za cyrkwje w Lubi- nje, Küstrinje, Nowej Cali atd.

P o l n ö c n a A m e r i k a . (Zakon pschecziwo wopikcam.) T am je zakon, kotrhz wopilcow w rötnym Porno staja a p ra ji, zo tam ni njemöza swoje zamoze- n jo sami zarjadowacz. Közdy wopitc döstanje hacz do swojoho polepschenja (te z redka pschindze!) zastaraczerja (V orm und), a közdy korczmar, kiz jomu spritowy napoj (palenc atd .) podaw a, so krucze pokhosta (schtrafuje). Njedawno be westy palencar we stacze O hio tule kaznju pschestupik a znatomu wopikcej z pschemernym poskiczenjom palenea k pjanosczi dopomhak. Hdyz tönte muz domoj döndze, zwadzi so ze swojej zonu a w otruba jej stop. T a wobschkodzena skorzesche, a tön korczmar dhrbjesche 5 0 0 0 dollarow (dollar je ru n ja 1 tl. a 10 nsl.) k zarunanju schkody zapkaczicz. Podobny zakon njeby w naschich krajach niczo schkodzik! Wosebje dyrbjeli so tez czi khostacz, kiz pschi drjewowych aukcijach palenc we wulkej merje daw aja, kaz bechu to Serbske Nowiny psched nkkotrymi njedzelemi duschnje rozpowjedale!

( S p o w j e d n l k p s che d s u d n i s t w o m . ) W e G lasg ow jew Schötskej sta so psched neschto njedzelemi sczehowacy podawk, kiz je katholske wobydlerftwo ja -

21

ra rozhnöwacz dyrbjak. Je d y n trifft dzelaczer chcysche pun t sterlingow (t. j . 6 tolerjow a 20 nsl.) domoj pöskacz, a zadasche jenoho pscheczela, zo by joho list z pjenjezami n a Post donjesl. List dondze na postajene mesto, ale te pjenjezy pobrachowachu. W e-zo börzy na tamnoho pscheczela tukachu, ale dopokazacz jo- m u to njemözachu. W ön bö tez woprawdze paduch, ale kajesche so swojoho skutka, spowjedasche so tön samy swojomu duchownomu, a wröczi po porncznosczi tutoho te kranjene Pjenjezy w liscze bjez podpisma, kotrhz besche Pak joho spo- wjednik pisal. Rukopis bu spöznaty a tön spowjednik^psched M agistrat (meschczansku wyschnoscz) zadany, zo by prajik, wot koho je te pjenjezy döstak. Ale wön, kotromuz besche so tön paduch w spowjedzi dowerik, wotpokaza tajke zadanjo, kajkez so w zanym kschesczanskim kraju katholskim spowjednikam ani njestaja; bu Pak toho dla wot 'm agistrata dla hanjenja sudnistwa k 30 dnjam jastw a wotsu- dzenyU W e-zo je so tön duchowny jastwa run je takj mako strözik, kaz swjaty A an z Nepomuka, hdyz so w P ra z y pschihotowachu joho do W oltaw y czisnycz. S am o jene protestantske nowiny w Londonje schwikaja G lasgow czanow dla jich vjeznjesüwoscze pschecziwo katholskim duchownym.

A u s t r a l i a . W e M elbo u rn je , hlownym mescze polodnischeje Australie wukhadzeja katholske nowiny, kiz m aja zajimawe powjescze z tamnoho biskopstwa, kotrez chlu provincu (krajinu) Viktoria wopschija. Tseczina wobydlerjow Australie je katholska. W cykej Viktorii je netko 5 0 duchownych pschi wobydlerstwje pok m ilijo- na duschow ja ra wschelakich werywuznaczow a 130 katholskich schulow, kotrez su w pschemerje wot 6 0 — 70 schulerjow wopytowane. W M elbournje je dom mi- koseziwych sotrow, kotrez m aja tez dom za tajke sluzownicy, kiz zaneje skuzby n i- m aja. D ru h i dom toho rjadu je we G eclongu.. W e wobemaj mestomaj staraja so wone za syroty. Biskopska eyrkej k czesczi s. P a trik a budze, hdyz dotw arjena, najrjenische tw arjenjo we hlownym möscze. Biskop woczakuje w krötkim schtyri sotry z rjadu dobroho pastyrja. Nehdze 2 0 seminaristow z diöcesy je we wsche­lakich seminarach Australie a E uropy , a pschichodnje m a so samostatny biskopski sem inar we M elbournje zalozicz. Nowi missionarojo pschikhadzeja. M elbournske biskopstwo je 32 ,500 frankow k podpjeranju khudych w Irs k e j , 2 1 ,7 5 0 fr. pötro- woho pjenjezka n a l. 1862 a 7500 fr. hizom na letusche le b wotposlako. T o su zwjeselace powjescze!

Z R o m a . B am z je poruczik, zo by na dzen swjatoho S ilv estra jedhy kardinal z cyrkwje s. H ieronym a k czesczenju ss. C yrilla a Wiethoda processiu z najswjeczischim sakramentom wjedk a zo bychu so w tej samej cyrkwi pschez cyle le b modlitwy a litanije k ss. stowjanskimaj japoschtolomaj dzerzake. N a dzen 5 . julija budze tont wulka litu rg ia , B oza mscha w staroskowjanskej ryczi (w kajkejz je tez zjenoczenym S lo w ja n a m grichiskoho w obrjada abo r itu sa mesto laczanskeje dowolena) spöwane. Tehdom budze tez torhoschczo s. H ieronym a swjatocznje woswetlene. — Mtczischi francowski pöslanc je ja ra pscheczelnje pschecziwo bamzej zmhsleny. — P o najnowschej letnej rozpraw je (Jah resberich t) cyrkwinskoho stata (kraja) je 11 kardinalskich dostojnosczow a w cylym katholskim kschesczanstwje 106 Liskopstwow njewobstzpzenych. Ljczba wschitkich diöcesanskich biskopow do hromady

22

je 852 a liczba biskopow in partibus ( t .r . kotrhchz shdka su nktko w kraju njekatho- likow) pak 2 37 . — I o h o S w jatoscz je stajnje strowh.

Z W j e l e h r o d u . Mischtrowski I . Zelenh z B rn a Wobnowjakrasne wo- Lrazy n a wjersche tamnischeje wulkeje chrkwje.

Z W o k o m u c a . Arcybiskop je 5 0 ,0 0 0 schesnakow k podpjeranju nizschich duchownhch k pschileznosczi lOOOletnoho jubileja pschikhada ff. skowjanskeju ja - poschtokow wulkomyslnje darik.

3 EuzLcy a Sakskeje.Z B u d h s c h i n a . Nasch hnadny knjez biskop Ludwik Forwerk je letuschi

pös^nh pasthrsti list wudak, kiz budze so pschichodnu njedzelu w naschich ehrkwjach czitacz. W ihm samym napom ina so bjez druhim k podpjeranju znatoho lyon- skoho tow arstw a k rozscherjenju werh (pod mjenom a zakitom s. F ran c a Xaverskoho w löcze 1822 zakozenoho) a podpjeranju w l. 1849 zakozenoho tow arstwa s B oni- facia, japoschtoka Nömcow, kotrez so za duchowne zbozo rozpjerschenhch kathotikow we Nömskej sweru stara. W poknöcnej Nemskej je hischcze ja ra wjele naschich w erybratrow , kiz su wjele m ili zdaleni wot najblizscheje katholskeje chrkwje! D uz je nasch hnadny k. biskop na wsch? pschichodne leta dwoju zberku wupisak, p ren ju n a jenej z pöstnhch njedzeli k lepschomu lhonskoho towarstwa, druhu (lötsa pröni kröcz) k lepschomu Bonifaciowoho tow arstw a njedzelu psched abo Po 5 . juliju . Whsche toho budze so kaz w loni psched abo po 29. septembru P etrow h pjenjezk zhromadzowacz. — Letuschi pasthrski list, pschekozenh kaz wschitke' prje- dawsche wot smjercze kantora Haschki fern wot k .fararja Kuczanka, je preni, kotrhz je tez w czischezu wuschok. D uz möza jön tez czi katholsch S e rb ja , kiz su njedzelu Quinquagesima wot kemschk wotdzerzeni, k pscheczitanju domoj dostacz; pfchetoz közdej serbskej chrkwi budze nffchto czischczanych exemplarow pschiposlanhch. T ohod la budza nascht S e rb ja k.biskopej ja ra dzakowni.

Z B u d h s c h i n a . P ren je letusche serbske predowanjo w drezdzanskej dwörskej chrkwi budze 1. njedzelu posta. Kaz je znate, dzerzi tute predow anja schtyri kröcz wob leto wot nekotrhch let fern whsokodostojnh k. I . Kuczank, fa ra r nascheje serbskeje wosadh. Nadzijamh so, zo budza tez pschichodnje katholsch S e r ­b ja w Drezdzanach a wokolnosczi tu poskiczenu duchownu dobrotu z dzakownosczu wuziwacz. Tez wemh, zo közdh kröcz tez nekotsi drazdzanscy Polakojo na tu to serbske predowanjo pschikhadzeja. N am bh ja ra lubo bhlo, hdhbh jedhn z draz- dzanskich S erbo w wot közdhch serbskich katholskich kemschi rozprawu do K . Pösla podak, kaz to dopisowar Serbskich Nowinow börzh Po közdhm serbskim lutherskim kemschenju czini.

Z D r e z d z a n . Pönd^elu 26. ja n u a ra tie tudh kaz hizom wjele löt kon­cert a b a l k lepschomu tudomnoho tow arstwa s. Vincencia. Nekotre sobustawh kralowskeje musikalneje khapale a dziwadla (theatra) pscheczelnje pschi koncercze

23

sobuskutkowachu. B jez pschiposlucharjemi bö wjele wosobnych knjezich, tez z kra- lowskoho dw ora, wosebje tez zwudowjena kralowna M a rij§ . — Spom njene to- w arstw o je wloni po njeboh prhnceshnje S id o n ii 4 14 4 tolerjow herbowako, kotrez buchu k dozaplaczenju kheze za wosyroczene a wopuschczene dzeczi nakozene. Hewak mejesche towarftwo w loni 3058 tol. dokhodow. W udawki wuczinjachu 3017 to l.; z toho nalozi so 85 tol. za kupjenjo rozdzelenoho khleba, 61 za tepjenjo, 85 tol. za lekarstwa a lekarsku pomoc, 732 tol. za hölczi asyl (born wuczeka abo zasta- ran ja ) z 13 dzeczimi, 4 3 3 tol. za holczi asyl z 8 dzeczimi, 392 tol. podpjerow k woczehnjenju hischcze druhich khudych dzöczi, 3 5 tol. na wobjedne marki, pohrjebne wudawki, za dzeczi k prenjomu s. w opraw jenju wjedzene, 598 to l. k wotplaczenju kapitala, danje, dawkow a twarnhch wudawkow towarstwoweje kheze. Tez bu n a poruczenjo tow arstwa 81 khorych wot towarstwowoho lökarja darm o lekowanych. T o je zbozowne skutkowanjo!

Z L i p s ka . Nasche chrkwinske nowinh wukhadZeja netto pod pschemknjenhm napismom „Katholisches K irchenblatt, zunächst fü r Sachsen" pod redakciu k. fa- r a r ja F r . S to lle a ptacza za leto we 2 4 czislach 2 0 nsl. Tez letsa hromadza so w redakcii darh za swjatoho wötca a za pomocnu pokkadnicu we khorosczach ka- tholskich wuezerjow a jich wudowow. T u te darh so na köncu közdoho cziska wozjewjeja.

Z k a m j e n s k e j e w o k o l n o s c z e . Naschi katholsch S e rb ja dhrbja po porucznosczi, kaz je znate, tez ta t mjenowanh nemfki am tsb la tt* ) z K am jenca w közdej wsy mecz. Z o tön samy ja ra stroniscy pisa, dhrbim h husto zhonicz. Tak steji w czisle 6. wot 22 . jan u a ra tak le: Z o hischcze cylh italski kraj pod jenym a thm samym kralom njeje, je w ina tön kamjen, kiz bamzowje (ale my tez!) skaku swjatoho P e tra m jenuja a n a kotrymz bamzowh stok abo trön steji. Z o bh tönte kamjen pohorschka (!) w otpanyl, je jendzelske ministerstwo bamzej P iu se jIX . kupu M a ltu poskiczalo, bamz Pak je na to wotmokwik: B h rn je tez wera hory pschesadzika, dha so to la skaka s. P etrow a njehodzi pschesadzicz, kaz so Jendzelska pschesadzicz njehodzi. A mh k tomu pschistajamy: Kaz tön knjez, kiz je tönte artikel pisal, njebh swoju r ja n u khezu rubjeznikam podal a so do cuzoho kraja shnhk, hdzez mohl skoro zash wuhnaty bhcz, tak je swjaty W ötc praw je czinil, zo njeje tele falschne a zkomhslne poskiczenjo pschiwzak. ' P . B . K.

*) Hdy budza serbsie gmejny, katholfle kaz lutherske, na to myslicz, zo Vychu serbski „am tsblatt" zadale? Wschak je pschi kozdym fubrtifttoje, do kotrohoz S erb ja siuscheja, Po prawje a prawdze serbski tolmaczer; su po tajfim serbske sudniske wozje- wjenja njemözne? Wo tajke neschto prosycz je dowolene! Nekotryzkuli predkstejer nima, wothladujo wot wschoho druhoho, am khwile te wulke nemske pschehladowacz! Kedzbujcze wy, czesczeny knjeze dopisowarjo! na kamjenski amtsblatt, my sami chcemy druhim na porsty hladacz. R e d a k t o r .

24

NaleznoscZe towarstwa.I a r a zwjeselace je, zo naschi katholscy S erb ja ze wschitkich serbskich wosadow

do towarstwa pschistupuja. Tola je hischcze wjele tajkich, kiz möhli tez pschistupicz; duz prosymy, zo chcyli czitarjo naschoho Pösba druhich na to kedzbnych czinicz we mjenje dobreje wecy. W pschichodnym czisle podamy pschehlad, kak wjele sobustawow w közdej wosadze je. Nasch lud wjele czita, ale tak wjele pschecy hischcze nie kaz jendzelski, hdzez ma tez közdy dzebaczer swoje nowiny we domje.

Sobustawy döstanu pschistupny list, wvbraz ss. Cyrilla a Methoda, z podpismom swojoho mjena z pschichodnym 3. czisbom.

Schlöz je so dotal jenoz na czasopis pschedpbaczik z 10 nsl. , möze közdy czas do sobustawow pschestupicz z pschipoiozenjom 5 nsl. Potom so joho mjeno tez sobu woczischczi. ^

Z a sobustawow pschihotuje so rjane powjedanczko k czischczu.N a „Katholski Posob" möze so netto tez na wschitkich pöstach pschedplaczecz,

hdzez na leto z pöstskim pschirazkom 1 2 '/r nsl. piaczi. — Po knihikupskim puczu mö­ze so za 10 nsl. pschez kommissiu Smolerjoweje kniharnje do wschitkich krajow dostacz, kiz su z Lipskom w zjednoczenju.

Knjes kapban D u e z m a n z Radworja je naschomu towarstwu 50 broschuro- wanych (zeschitych) exemplarow swojeje modlitneje knizki: „Khwalcze Knjezowe mjeno!" k rozpschedaczu darib. W utrobny dzak!

Sobustawy towarstwa a tez wotebjerarjo K. Pösta njech wozjewja, hdze chcedza knM abo czasopis pöstany n t?ci M ic h a l H ö r n i k .

Pschinoschk (15 nsl.) na tute löto su do pottadnicy towarstwa dale zapbaczili czile knjeza: M . M aj z Budyschina, farar Kuczank z Budyschina, kubler H.L. G uda z Dalic, M arija Duczmanowa z Hrnbjelczic, kubler M . Domsch z Bozankec, registrator I . Banda z Budyschina, M . Khilan z Radw orja, Iakub Herrmann z Radworja, Hanza Lehmannowa z Radworja, Iakub Khilan z B oranet, J a n Wöski z Strözischcza, kubler P e tr Duczman z Bozankec, J a n Almert ze Zdzerje, Madlena Thomasowa z R adw orja, H ana Frenclowa z Merkowa, tachantski vikar W jels z Budyschina, M arija Merczinkec z Belczec, administrator Benno Kral z Rözanta, kooperator Ludwik Angermann z Rözanta, wuczer Hausfa z Rözanta, klamar Iakub Glausch z Rözanta, pjekar Iözef Libsch z Rözanta, kubler Michab Iu rk z Rözanta, Michab Bjedrich ze Smjerdzaceje, Michab Libsch, mbynk w Sernjanach, kubler P e tr Kral ze Smjeczkec, wuczer M . Hicka w Ralbicach, I u r i j Közler z Nowoslic, kubler Mikbawsch Matejcz- ka z Nowoslic, Iakub Leschawa z Peskec, Iakub Aofka w Dobroschicach, tachantski Vikar I . Herrmaun z Budyschina, farar I . Nowak z Radworja, M adlena Bjarscho- wa z Khelna, ziwuosczer Kokla ze Zajdowa, M adlena Donatowa z Khelna, Hana Balantow a z Rachlowa, farar a kanonik I . Woruacz z Wotrowa, kubler Smoba z Kaschec, kubler Krawczik z Iaw o ry , khezkar B ry l z Iaw o ry , kubler Weclich ze Zuric, khezkar Koch z Krepjec, khezkar M . Rjencz z W otrowa, khezkar I . Rjencz z Kaschec, khezkar Czumpjel z W otrowa, klamar Schoita z Wotrowa, kubler Schoita z W otrowa, farar Iakub Bjeusch z R albic, kubler Nek z Ralbic, kubler Kral z Rözanta, kubler Klimant z R ö zan ta , murjer Wjenk z Rözanta , khezkar Rjelka z Koslowa , kapban M . S m oia z Khrösczic, druhi kapkan I . W oruar z Khrösczic, burski syn Michab Kvkla z Khrösczic, khezkar I . Nowak ze S tareje Cyhelnicy, ziwnosczer M . Libscha z Hörkow, kubler Wolman z Czornec, kubler M . Domsch ze Smjeczkec, Iakub Schöcka z Hörkow, J a n Gröhlich z Böschic.

W Budyschinje, 8. februara 1863 . P ö t r S c h o k t a , pokbadnik.

Czischczai L. A. D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholfki Posol.Gyrkwinski czasopis,

w udaw any w ot towarstwa S S . C h r i l l a a M e t h o d a w BudhschinjeRedaktor: M ic h a l H ö rn ik .

Cjo. 3. Merc. 1863.S t a w i z n y R ö z a n t <s.*)

(Pokraczowanjo wo M arinej Hwezdze).Hdhz smh horjeka wo zakozenju klöschtra powjedali, kaz je nam Ticknus

wopisuje, dyrbimh nuznje neschto pschistajicz. Hacz run je T icinus wobkrucza, zo je tam nh podawk tak n a prenim kopjenje jeneje (16 61 ) abbatissy M aracze D ornec poswjeczeneje czischczaneje knizki namakak, a hacz run je ludzo we wokok- nosczi klöschtra podawiznu run je tak powjedaja, dha da so tola napscheczo njej wschelake prajicz a smy na wscho waschnjo wesczischi, hdhz to za wörno dzerzimh, schtoz nam stare lisczinh (urkundh) (jich je bohuzel ja ra mako) wo zakozenju klöschtra pisaja. P o nich je klöschthr drje na horjeka spomnjene waschnjo zakozenh byk, ale töjschto p r j e d h , a naboznh zakozer je tez p r j e d h wumrjek (hizom 1299), hacz so powschitkownje praji.**) Najstarsche tuthch pismow rhczi wo zakozenju w lecze 124 8 ; druha lisczina Pak z leta 1264 wozjewja, zo je w thm le lecze za- kozenjo kamjencskich knjezow, wot Brandenburgskich markhrabjow I a n a a O ty , w tam nhm czasu knjeziczerjow Luzich, w o b t w e r d z e n e bhko; potajkim dhrbjesche klöschthr z najmjenscha hizom wokoko 1260 wot knjeznow wobhdleny bhcz, bhrnje tez 10— 12 sft na nim twarjene bhko. Z o po dotalnhch wopisanjach 20 let dokho na klöschthrje ^jwarjachu, njeda so mhslicz. A mamh woprawdze njezaprejomne sw^dczenjo, zo je tom u tak bhko, pschetoz w klöschtrje khowa so tez lisczina, w kotrejz so p ra ji, zo prönja abbatissa, Po podawiznje H ilzbjeta m jenow ana, wot mischnjanskoho biskopa w t h m l e c z a s u t. j. (wokoko 1260) Privilegium (praw o) dösta, zo fmö so w k l ö s c h t h r s k e j c y r k w i p o h r j e b a c z dacz; duz dhrbjesche klöschthr hizom wobhdleny bhcz. — Cyka wschelakoscz, z kotrejz so zakozenjo klöschtra

*) Rjane napismo, w czisle 2. sobudzelene, je z pschehladanja hako napismo „woponmika" wotczischczane; je 1o wot jesuity Ticina a namaka so jenoz w joho hi- storiji. N a wopomniku je jenoz wobraz zakozerja, dzen a leto joho smjercze a datum 21. hapryla 1629, na kotrymz buchn joho powostanki z nowa do rjenschoho wopom- nika podate.

**) Pokazuje-li tez wjerchnh kamjen na rjanym wopomniku datum 11. oktobra 1321, dha njedyrbimh zabhcz, zo bu tele napismo häkle w prjedawschim letstotku pod abbatissu Kordulu wobstarane wot nekoho, kiz p r e n j u lisczinu njeznajesche.

26

M arineje Hw?zdy powjeda, tohodla jenoz z toho wukhadza, zo nekotsi mjenje wob- honjeni spisowarjo leto w o b t w e r d z e n j a 1264 za leto z a k o z e n j a 1248 bje- rjechu, schtoz je wulki zmölk, pschetoz wobtwerdzenjo wschitkich naboznych zakoze- ninow srednjoho czasa sta so skoro wschudzom wjele p oz d z i s c h o hacz zalozenjo; najskerje Pak njemöjachu tam ni spisowarjo zanu wedomoscz wo spomnjenej zako- zenskej lisczinje. B e -li Pak klöschtyr hizom wokoko 1260 wot knjeznow wobydleny, dhrbi so tön zmölk wuporjedzicz, hdyz so p ra ji, hako bychu knjezny h ä k l e 1284 z jenoho 1249 w Kamjencu zalozenoho klöschtra do M arineje Hwezdy psche- czahnyle. T a wec m a so bjez wschoho dwela takle. P o Kamjencskim archivje, ^kiz S a r to r iu s w swojim pismje C istercium bis Tertium pag. 1120 citiruje) je W rötstawski biskop Domasch hizom w lecze 1222 spomnjenh klöschthrw Kamjencu, w kotrhmz hacz k tom ule tčtu kanonikowje swj. Hawschthna (canonici reguläres) böchu, s a m o w ö l n j e w o t s t u p i l , a mözachu tohodla knjezny jön z dobom po 1222 wobsadzicz, a tohodla tez wjele p r j e d y hacz 1284 do M arineje Hwezdy pscheczahnycz. J e - l i horjeka prajene, zo zalozenjo do leta 1247 pada, dopokazane, zaskuzi to n e t k w o s o b n j e w naschej wokolnosczi böle wozjewjane bycz; dokelz fu wschelake nowiny pisake, zo klöschtyr w pschichodnhm lecze 1864 swöj 600 letnh jubileum zalozenja swjeczi. T o njemöze bycz. T önle 6 00 letny jubileum dyr- Ljesche so hizom 1848 swjeczicz, jchtoz bohuzel tehdomnischi njemer njeoowoli. Tak smy Irochu wujasnili czas zalozenja a wobtwerdzenja naschoho klöschtra. Schtoz dalsche joho stawizny nastupa, dha je skoro njemözna wec, wo tym wjele Pisacz. Z adyn klöschtyr nim a tak mako starych zawostajenych pismow, kaz M arina-H w ezda. Kaz spisowar tutoho nastawka w klöschtrje slyschesche, je klöschtyr junu wulki a wubjerny poklad starych lisezinow mek, tesame Pak so wsche zhubichu w tsiceczi- letnej wöjnje. Tehdom chcysche mjenujcy klöschtyr swöj archiv psched zahubjenjom wobwarnowaez a pösla tönsamy do Budyschina, hdzez so Pjecza w Petrow ej cyrkwi khowasche. T a le cyrkej pak bu spalena a tak je k schkodze cykeje wokoknoscze tez cyky archiv spaleny z wuwzaczom makych w klöschtrje zakhowanhch lisezinow. Wschitko, schtozkuli wo klöschtru hischcze ze starych czasow wemy, su najböle jenoz hortne podawizny, kiz su so hacz do dzensnischoho zdzerzale. Z o je klöschtyr w czasu Husitskich rokoczenjow wurubjeny a skoro cziscze zapusczeny* by l, zo knjezny w czasu wjacorych wöjnow czekacz a tön samy n a dleschi czas wopuschczicz dyr- bjachu, zo klöschtyr w tajkich zrudnych czasach ja ra wulke nakkadzene wojerske dawki dawasche, zo tez bozi wohen wjacykröcz jön domapytasche a zo buchn prenjotne tw arjen ja z dzela zasy z now a natw arjene a pschewobroczene atd ., wscho to so powjeda a je lochko k w erjenju.*) Schtoz so z w ö s t o s c z u hischcze sobudzelicz hodzi, nastupa najböle cyrkej, jeje powostanki, a wopomniki, wosebnje te naboznoho zalozerja, a podawizny z ntntt zjenosczene. — Jen o z mako katholskich cyrkwi je, w kotrychz bychu so tak mnohe a zadne powostanki namakale, kaz w klöschthrflej M a-

*) M ariny D o l bu 1427 wot husitow cyle spaleny a zapusczeny, a knjezny dyrbjachu 30 let dolho w Zhorjelcu bydlicz, storo wsche klöschtyrske twarjenja buchn tfikröcZ wotpalene, dyrbjachu z nowa natwarjene bycz a maja swoje nastaczo häkle wot leta 1683 fern, .

27

tkneje Hwözdy. S u tarn mjenujcy a to skoro Wot czasa jeje zakozenja fern w ja- core czela swjatych, hako swjateje Viktorije, a swjateje P au lin y a 78 hlowow swjatych knjeznow tvwarschkow swj. Morsche. Poslenje buchn hizom wot zakozerja klöschtra z wulkimi wulozkami z mesta K ölna fern do cyrkwje wobstarane; wone fu rjenje a drohotnje zawalene a su na dzen swj. Morsche na knjeznjacym khorje, n a woktarku wustajene. Nekotre tutych swj. hlowow su tönsamy dzen tez na wulkim w o lta rju deleka w cyrkwi wustajene a noscha so po skönczenych bozich sluzbach k poczesczowanju w processiji po klöschtyrskim dworje. T ete powostanki buchn wo- sobnje czesczowane w czasu wulkoho m ora w lecze 1364 . W tym samym lecze je mischnjanski biskop K onrad na swojim hrodze S to lp n je pastyrski list w upisal a czesczowanjo swj. Wörschinych tvwarschkow m artrarnicow swjatocznje pschiporuczik, közdomu wotpusk 4 0 dnjow wuozelujo, kiz by klöschtyrsku cyrkej dzen swj. Morsche wophtak a predkpisane w um enjenja k dobyczu wotpuska dopjelnik. Tez druhe biskopske pismo wot mischnjanskoho biskopa Kaschpora 7. hapry la 1457, w kotrymz so powostanki klöschtra jednotliwje wopowjeduja, pschiporucza czesczowanjo tutych powostankow. Z kajkim wuzitkom buchn tele swj. reliquije w czasu m ora czesczo­w ane, to pokaza so nie jenoz 1364, ale tez pozdzischo a to n a parschonach, kiz böchu daloko wot klöschtra ziwi. B e w lecze 1648 (T ic . pag. 51), hdyz bu P ra h a wot Schwejdow njenadzicy napadnjena a wobsadzena. T u nasta tez bjez wulkej mnohosczu tetm zhromadnje bydlacoho luda, m ör a sahasche tak zakosnje wokolo so, zo w krötkim wjach tysac ludzi w um rje. B jez tym i, kotsiz wschitko nalozowachu, zakosnej smjerczi wuczeknycz, be tez kralowski pokkadnik a Prim ator P ra h i, J a n D iezler z D iezfelda. N a M akej S tro n je , hdzez m ör najw jacy woporow zadasche, byblo widzesche wön najhubjenschu smjercz közdy dzen psched woczomaj. T u sly- schesche wön, nie bjez wosobnoho wjedzenja bozoho, zo so w M arin e j Hw^zdze po­wostanki swjatych Wörschinych tvwarschkow hizom wot staroho czasa hako patronki (zakitarki) psched morom czesczuja. A to skhschiwschi njekomdzesche so wumozenjo pytacz. W ön c^ekasche mjenujcy z dowernosczu n a B o ha zlozenej tez pod zakit swj. Morsche a jeje tvwarschkow m artrarn icow , jich nutnje wo zastupjenjo pola B oha proscho a jim k czesczi slub czinjo. A pokazachu so swj. Wörscha a jeje towarschki hako dobre zastupnicy, pschetoz wön a joho cyky born bu psched morom wobwarnow any. Tez w löcze 1679 a 1680 , hdzez P ra h u podobna zka khoroscz domaphtasche, dzakowasche so wön swoje wumozenjo a wschitkich swojich domjaeych po samotnym wuznaczu Po B ohu tez czesczowanju spomnjenych swj. powostankow. Z wjesolosczu wön 24. jun ija 1691 n a pergamencze pisane swedczenjo klöschtrej pschipöska, kiz tole wobkrucza; swoju dzakownoscz pak wön hizom prjedy pschez to pokaza, zo klöschtyrskej cyrkwi r jan y sleborny kheluch dari. -r- W ot powostankow ryczo, je tez spomnjenja hödne, schtoz so poda, hdyz buchn powostanki z a k o z e r j a w Wqe 1628 d la wobnowjenja wopomnika z b e h n j e n e . D osta mjenujcy pschi tej pschileznosczi jena ja ra czezko khora knjezna, kaz T ic inu s drobnischo (pag. 5 9 ) powjeda, z dobom swoju prjedawschu ftrowoscz. Rekasche spomnjena knjezna M a rija M ild ner, rodzena ze S lank no w a w Czeskej. M o n a czerpjesche hizom 1 0 let dokho n a ja ra boloscziwu khoroscz, na wiczniwoscz a ujepschindze tu ten cyky

28

cZas ze swojeje samotneje stwiczki a kaz husto so to sta, jenoz z pomocu dweju sobusotrow. Hdyz w ona ze wschitkimi druhim i po zbehnjenju powostankow Psche; m čru luboznu wön pytny, kotraz tsi dny a noch chky klöschtyr pscheczahny, zadasche w ona nutrn je, zo bychu ju k wotczinjenomu row ej njeboh zakozerja wjedke. T am pschischedschi modlesche so ze wschej nutrnosczu a czinjesche slub, jelizo wotkhorje, dzen prjedy letnoho wopomnjecZa za zakozerja, kaz dzen wopomnjecza samoho stajnje z posezenjom, modlenjom a cziscze poboznym wobstaranjom pscheczinicz. A jeje pröstw a bu dopjelnjena, pschetoz w thmsamym wokomiknjenju mözesche w ona bjez wscheje pomocy druhich stanycz a B oha khwalo so do swojeje cale wröczicz. P o - wjescz wo tym so börzh we cykym klöschtrje haj w cykej wokoknosczi klöschtra rozscheri a bu wot klöschtyrskoho propsta S eem üllera krötko potom Ticinej w jenym liscze wopisana a wobkniczena.

N a köncu toho nastawka hodzi so tezw o wopomnikach na mnohich r o w a c h w klöschtyrskej cyrkwi skowczko ryczecz. Cyka cyrkej, kotraz je so k wulkomu foiäeji z czasa zakozenja zdzerzaka ta t kaz netto je, be prenjotnje z cyhelemi wu- fadzana. Wospjetowanych pohrjebanjow dla zhubi so börzh tu ta ehhelna dkozba <plestr) znajmjenscha srjedz cyrkwje a blizko wulkoho w oktarja. Chhele buchn mje- nujcy pschi közdhm pohrjebje precz wzate a na jich mesto row ne kamjenje z na- 'Pistnom sadzene, tak zo je cyrkej z czasomk wulkomu dzelej z tajkimi wopomniskimi kamjenjemi wudkozena byka. Jen oz schkoda, zo buchn napismatuthch kamjenjow najwjach hizom wuteptane a zo so, hdyz bu wloni stara dkozba njerunoscze dla wotewzata, w jacy czitacz njedachu. S po m n jen ja najhödnische wopomniki widzimy nett hischcze n a rowach wjacorhch abbatissow hako: O ttilije Hentschlec (-j-1710 , rodzeneje z Budyschina), M a ra th D ornec (-{-1667) K athariny Bjenadzic (-f- 1 6 9 7 ); jich wo- Pomniki su pschitwarjene stokpam, n a kotrhchz wjelb cyrkwje wotpoczuje blizko wulkoho w oktarja. R ow y druhich abbatissow n im aja nett zane w otznam jenja wjacy. N am akaju so Pak z wopomnikami a bjez wopomnikow tez rowy druhich, fwetnhch parschonow w cyrkwi, wot kotrhchz tu jenoz najwosebnische mjenujemy, hako row wjercha a sakskoho guverneura A ntona E gona z Fürstenberga, rodz. w Heiligenbergu 1656, -j-10.okt. 1716 we Njedzichowje. Jo y o czelo wotpoczuje w w um urjow anhm rowje z wöskowhm wobliczom w tsojim kaschczu, wot kotrhchz posleni 1718 czinjenh a pschistajeny 8 00 tolerjow pkaczesche. D w oji wopomnik m a dale row barona a komornika R aim unda de L ep la t (-J-1741) a joho man«» dzelskeje (1 7 7 4 ). Dalschi wopomnik m a M a rija H an a Franciska Sulkowska, mandzelska A lexandra Jö z e fa Sulkowskoho, z wosobnoho pölskoho wjerchowskoho splaha rodzena. Sköncznje wotpoczuja hischcze w cyrkwi najböle bjez wopom­nikow: H ra b ja S id o n iu s z Hohenzollern (-j-1719 ), h rabina a knjezna M arija H ilzbjeta de A nguisola (-j-1 6 1 9 ); B a ro n z G lu th (-j-1722 ); wjerchowka M arija C hristiana M on tlea rt, rodzena hrab ina Sachsen-K urland (-j-19 .novem bra 1852). N a kaschczu poslednischeje stojitaj kaschczej jeje dzowkow Ludowiki a B erthy; tsecza prhncessyna de M o n tle a rt lezi wosebje pschi m uri. D a le lezitaj tam dwaj mkodaj hrabjej de Castelli, (jedhn -j-1825 , druhi - j-1 7 2 6 ); h rab ja Iözef (-J-1788) a

29

Kamillo M arco lin i ( - f 1809) K arl, prync pölskoho krala a w öjw oda Livonski 1796) atb . W e cyrkwi su tez wschitcy klöschthrscy duchowni, w klöschtrje

wotemrjeczi pohrjebani. — -

Pohla- na katholsku cyrkej pschispoczatku l. 1863.Kaz Khrystusowa točrna cyrkej közdy czas pschi najwjetschim poczischczo-

w anju a nadpadow anju swojich njepscheczelow nanajböle znutskownje so posylni, a zwonka febje nanajmöcnischo so rozwijesche a pschibjerasche, tak je so tez w poslednimaj letomaj pschi wschelakich potajnych zapschisahancach a pschi njepsche- czelstwach wosebje ze strony sardinskoho a z dzela tez francowskoho knjezerstwa z njej m tto . Katholske hnuczo bjez slowjanskimi Bokharjemi, schismatiskimi G richa- mt poskicza zbozomnje zapoczatej dzekawosczi nascheje cyrkwje wulke Polo! Tak je bamz P iu s IX . w poslednimaj letomaj zash 17 nowych biskopskich shdkow zalo- zik, w Europje jene we Bolharskej, whsche toho je japoschtokski vikariat w Stock- holmje (we Schwejdstej) n a biskopstwo powyscheny; w Asii tsi, mjenujcy w M ad i- a tu we Mesopotamskej (syriske), w Sebaste we M ale jA sii (armenjanske), kotrejz beschtej trebnej dla pschistupowanja tamnischich schismatikow, a tsecze w S u tchunu w Chl'nesiskej,' w Africy buchn pschi S en ega lu a we Z anguebaru japoschtolske präfektury (predkftejerstwa), na M adagaskarje a w srjedznej Africy japoschtolske vikariaty zakozene, Kongo bu wosebite biskopstwo, sköncznje Dahomejska, kraj hröz- bnych czkowjeczich woporow, z predkstejerstwom w obstarana; w Americy schescz,' a to w M arhsv ille w K alifo rn ifte j, w Chatamje w Nowo-Braunschweigskej- P uno w Pernanskej, w Q uincy a japoschtolski vikariat w skakatych horach Poknöc- neje Ameriki a w Sandw ichu w britskej (jendzelskej) Americy, w A ustralii sköncznje biskopstwo In se lb a i w Nowoseelandze.

Z mjenowanymk liczesche nascha kütholskä cyrkej n a spoczatkn tutoho le ta 908 diöcesow (biskopstwow a biskopskich wosadow) z woko.ko 2 0 0 m ilijonami ka- tholikow; z tamnych pschindze 603 ze 147 m ilijonam i weriwych na E u ro p n ,. 148 z wjacy dyzli 42 m ilijonam i n a Ameriku, 98 z w jacy dyzli 2 m ilijonam aj n a Asiu, 38 z wjacy dyzli 5 m ilijonam i n a Afrika a 21 z wjacy dyzli- 4 m ilijonam i n a A nstraliu. Hdyz so zhromadne wobydlerstwo Europy netko n a 2 7 6 m ilijo- now liczi, pschindze na njekatholski dzA wschitkich tych wschelakich werywuznaczow a naboznistwow 129 m ilijon ow , tak zy katholske wobydlerstwo wschitke druhe zhromadnje hischcze wo 18 milijonow pschewazuje. W otebjerjemy - l i w^ot posle- dnischeje liczby hischcze 7 milijonow M oham edanow (woprawdzitych Turkow , tu r- kowskich S low jan ow atb.) a 3 m ilijony zidow, wostanu za njekatholske wery w u- znacza hischcze 119 milijonow. Z tamnych 603 europskich biskopstwow je I ta ls k a sam a z 263 wobdzelena, zo pschi wobydlerstwje 2 5 milijonow n a közde biskopstwo 9 5 0 0 0 weriwych wukhadza. Francowska m a pschi 35 m il. wobydlerjach 81 biskop­stwow z 26 mil. katholikow, Pruska Pak z wonka Nemskeje 3 ze 1 ,6 0 0 ,0 0 0 katholikow. Nemska z wuwzaczom nekotrych k bundej pschiliczenych rakuskichkra- jow , m a 21 biskopstwow pschi wobydlerstwje 1 2 ,3 3 2 ,0 0 0 katholikow, po tajkim.

w pschemerje pschez pot rnitijona n a 1 bltskopstwo. Vritiske kralestwo wopschija w Europje 4 5 biskopstwow z wobhdlerstwom 11 m il., Schpaniska 58 pschi 17 m it., R usow sia 16 z 8 !/2 m it. katholikow, Portugalska 17 pschi 3 m it., Turkowsta 15 pschi 1 m it., » e r t a u b 6 pschi 1 ,24 0 ,00 0 , Betgiska tez 6 pschi 4 ,57 0 ,00 0 , Schw ajcarska 5 pschi 1 ,071 ,000 , Grichiska z joniskirni kuparni 6 pschi 40 ,000 , Schwejbska a D anska 3 pschi 1 0 ,0 00 katholikach.

Schtoz do rnnohoscze kathotskoho wobydterftwa fczehuje za Europu börzy Amerika, kathotske naboznistwo m a tarn run je tajku a hischcze wjetschu pschewahu, doketz k tutom u nim ate dwe tseczinje stuschatej. Z eyta je tarn wokoko 70 rniti- jonow wobhdteri, z kotrychz je 4 2 m it. kathotskich, najböte w srjebznej a po to- dnischej Americy, zbytk rozpaduje n a njesrnernu liczbu protestantskich wotschezepkow, n a zibow a pohanow, najböte w potnöcnej byblaeych. Pschi wschim ihm pschi- b jera kathotske wobhbterstwo najböte w potnöcnej Americy, hbzez je netto w zje- noczenych statach (kiz w tu khwitu w öjnu wjedu) n a 4 mit. postupito, schtoz Pak je hischcze m ato pschi 31 m it. zhromadnoho wobhbterstwa. T o ta njesmemy pschi tym zabycz, zo je so pod prjedawschim poczischczowanjom a pschi njedostatku duchownych, cyrkwjow a schutow runje ta t wjete duschow za naschn chrkej zhubito. W opornnirny-ti pak, zo be ticzba kathotskich na spoczatku tutoho letstotka w zje- noczenych statach tebom 8 0 ,0 00 , bha je tarn kathotske wobybterftwo w runej merje z cythm wobybterstwom rostto. Njesmerne wupschestrjenjo kraja baw a rnystiez, zo byrbja pschi pschibjeranju wobyblerjow störe biöcesy pschccy zasy bzetene bycz, ta t zo jich we zjenoczenych ftatych netto hizom 5 0 narnakarny. N a közbu diöcesu pschinbze tarn 81 ,6 32 buschow. Z e zbhlknych 97 biöcesow pschinbze jich 19 n a britisku potnöcnu Arneriku z 2 rnilijonom aj katholikow, 13 n a repubtiku Mexiko z 8 m it., 11 n a khezorstwo Brasitisku ze m i t . , te brühe 5 6 biöcesow rozbzeta so a potobnischu Arneriku a na wjeczornoinbiske kupy.

Asia, najwjetschi a najtubaczischi bzet swöta, wjacy byzti potojca chkoho cztowjestwa je wobybta, tarnna kotebka kschesczanstwa, m a brje botat 101 biskop- stich sybtow, ate ticzba weriwych njesteji an i z t y m, ani z nehbuschej rnnohosczu kschesczanstwa tarn w praw ej merje. Hbyz bö kschesczanski kschiz wot mohame- danskoho potmesaca wotczischczanh, hbyz b^chu stare stawne sybta wutkich wötcow naranschich cyrkwjow zaniczene, krasne cyrkwje Pak zapuscjene pak bo rnjeczecZow (moharnebanskich rnobternjow) pschewobroczene, zanbzechu cyte tötstotki, prjeby hacz zasy zahorjeni rnissionarojo kschesczansku weru tarn rozschericz poczachu. P röcow anja s. F ran c a Xaverstoho bechu ja ra zohnowane, ate japanska cyrkej pod- leza börzy najhrözbnischim pschesczehanjarn, kiz buchn nie tak pschez pohanstu spjecziwoscz kaz pschez zawiscz kschesezanskich Hollanbzanow zapoczate; bjez tym pak mözachu zatrafchne pschesczehanja, kotrez rnejesche nascha cyrkej w Chinesiskej, Tonkingskej a Kochinchinskej wobstacz, ju brje we rozwiczu zabzerzecz, ate nie poczischczecz. Tez bjez schisrnatikarni w Asii wozjewja so zaboscz za zasyzjeno- czenjorn z Nomom, ziwej srjebziznu cyrkwje, czohoz bla su hizom nekotre biskop- ste shbka za weriwych, ze schisrny nawroczenych, zatozene. .

31

Ze 6 60 m it. czlowjekow w Asii sluscheja ledom 3 m it.fe katholskej cyt* kwi, z kotrhchz nehdze 1 mit. na britiste wobsedzenftwa, pol m it. n a Turkowsku, po l mit. n a Anamsku, nöhdze 330 ,000 na Chinesisku pschindu. T u te 3 m it. la* tholflich kschesczanow su do 102 diöcesow rozdzelene, z kotrhchz su 3 8 w turkow- skich wobsedzenftwach, 27 w Chinesiskej, 19 w britiskej J n d i i , 8 w Anamskej, zbhtkne w zadnischej J n d i i , Persiskej atd. W pschemerje je w turkowskich a chi- nesiskich diöcesach Po 1 3 ,0 00 wEriwych, w J n d i i po 50 ,000 . W tarkowske! Asii bhdlach toErimi sluscheja pak nie jeno laczanskomu wobrjadej (ritu s), ale tez shriski, armeniski, chaldajsti a melchitski su zastupjene, bjeztym zo nowe wosady w J n d ii , Chinesiskej, Tonkingskej atd. jenoz laczanskomu pschisluscheja. W prEs nischich je toho dla ezasto, zo su w jenej a tejfam ej m alej diöcesy 2 — 3 bisko- pojo , kaz w D iarbekiru, D am askusu, T arak lu su (z jenoj 1500 wEriwhmi).- Afrika, kotraz kaz Asia w najprenischich czasach krasnje so rozw ijacu cyrkej wobsedzesche, je häkle w najnowischim czasu Po dobyczu rubjezneje A lgir- fkeje pschez Francowzow za katholske missionstwo znam jenita. Hdzez be sydko s. Hawschthna, Hippo, je netto zasy nowe kfchesczanste m efto , B o na , toho ru n ja pschibjera katholstwo w Egiptowskej; z C hartum a wupschestrewaja missionarojo Z Rakuskeje z woprowanjom swojoho ziwjenja wuczbu katholskeje chrkwje, w khezor- p w je Marokko je po dobyczerskej wöjnje Schpanjanow swobodne skutkowanjo ka- tholskich missionarow hako jene z wumEnjenjow m era wuczinjene bylo.

Liczba katholikow Afriki wunoscha, Hdhz m a Abhssiniska 2 m it. kschescza« now, nEhdze 5 mit., kiz so do 3 4 diöcesow dzela. J a d ro katholskoho wobydler- stwa lezi na afrikanskich kupach, z wjetscha wot Schpanjanow a Portugalczanow wobdzelanych, n a kanariskich kupach z 2 7 0 ,0 0 0 wobhdterjerni w 2 diöcesornaj, n a Azorach z 2 46 ,00 0 , M ade ira z 1 00 ,00 0 , M a lta ze 1 30 ,00 0 , B ourbon z w jaeh dhzli 100 ,000, n a Makarenach a na kupach zelenhch pschedhorow Po 1 00 ,00 0 , Potom w Algirskej z wjach dyzli 2 30 ,00 0 katholskich. Njewotwisnej murowskej kralestwje Kongo a Angola liczitej hischcze z portugalfloho knjezenja sem Ljez 9 m ilijonam i wokolo 1 m it. katholskich kschesczanow we 3 diöcesach, bjez Ihm zo m a Egiptowska we swojim aj dwemaj diöcesornaj, A lexandria a K a iro , sich 30 ,000 , pod Jendzelskej stejach K ap land , sydlo jandzelskoprotestanskich missiona­row hizom 12 ,000 . W T u n isu sluscha 15000 , w T ripo lisu 8500, w M aroko ze schpaniskej Ceutu 17000 katholskej cy rkw i, biskopstwo S t . T hom as pschi zali- wje (M eerbusen) G uinea liczi nehdze 1 3 ,000 , japoschtolska präfektura S t . Louis w Senegambiskej pschez 10 ,000 , njedawno zalozena präfektura S en eg a l w n a - wjeezornej Africy hizom 6000 katholskich. Zajim aw e w rnissionstwje Afriki su ne- kotre m ale kuph Sechelle. P rjedy k Francowskej sluschach buchu wobhdlerjo,. hdhz bechu z wjetscha katholsku teern pschiwzali, tez wot francowflich missionarow zastarani; hdhz pak tele kuph Jendzelskej pschipadnhchu, pscheczahnhchu francowsch kolonistojo n a druhe francowske wobsedzenftwa, katholsch duchowni buchu wupor kazani a jendzelskoprotestantsch duchowni pschindzechu n a jich mesta. Hacz ru n je bechu jenoz cyle khudzi tarn domjach ludzo a nekotsi Europjenjo zawostali, njeza- mozachu czi Jendzelczenjo swoju weru rozschericz, starschi rozwuczowachu sam t

32

swoje dzöczi w najnuznischich kschesezanskich wuczbach Po möznosczi, a nadzijachu so pschecy na nawroczenjo katholskich duchownych. W oprawdze pschindzechu tont nekotsi Kapucinojo w pjeczdzesathch letach (po 1850), a haczrunje jendzelske knje- zerstwo jim n a spoczatku ja r a zadzewasche, dyrbjesche jim to la po zjawnej porucz- nosczi ministerstwa swobodu w missionskej dzelawosczi dowolicz, a po nekotrych M ach bechu wschitcy w obydlerjo, 7 0 0 0 , stawy katholskeje chrkwje. T u te kupy buchn do japoschtokskeje präfektury zjenoczene, kotraz pod wjedzenjom duchownych Kapucinow stejk.

Naranische pobrohi Afriki, M ozam bique, licza wokoko 2 0 ,0 0 0 katholskich wobydleri w 11 farach, bjez tym zo bu w najnowischim czasu tez srjedzna Afrika, kupa M adagaskar, a Dahomeyska pschi Guineiskim zaliwje z missionarami zasta- ra n a . M ad a g ask a r, netto skoro cyle pod sraneowskim wliwom (Einfluß) liczi pod 4 '/ - m it. wobydlerstwa hizom pschez 1000 katholikow, kiz pod japoschtolskim vikarom z jesuitstoho r jad a steja.

Skoncznje dondzemy k pjatom u dzelej sweta, A ustralii, kiz Pak we spesch- nym rozwiczu a rozscherjenju katholskoho kschesezanstwa n im a poslenje mesto, wo- sebje schtoz tej dwö wulkej woprawdzitu A ustraliu tw orjacej kupje Nowy H olland o V andiem ensland nastupa, hdzez katholikojo tseczinu wobydlerstwa wuczinjeja, kiz 1 m il. hischcze njepschewyschuje. S y ln e pschiczahowanjo z Europy k tom u wosebje pomha, schtoz pschi tych druhich mnohich kupach juznoho m orja (S üdsee), kotrez w hromadze Oceaniska rekaja, skoro cyle njeje. Katholske wobydlerstwo Nowoho H ollanda a V an D iem enslanda, nehdze 3 2 5 ,00 0 duschow, je do 9 diö- cesow dzelene, kotrez kaz te 8 biskopske shdka zbytknych kupow pod metropolu a r- chbiflopstwom w S idn eh (hlowne mesto) steja. W obydlerstwo tych poslednischich kupow wunoscha 9 0 ,0 0 0 duschow, Po zdaczu mako z pohladom n a njefmerne pröcowanjo swjatych m uzow , kiz su tu dokhe leta skutkowali a na tu drohotnu krej m artra rjow , kiz bu tudy rozlata, ale doscz wulka mnohoscz z dziwanjom na njeczkowjesku wukrutnoscz a dziwjoscz tamnischkch ludzizraczkow. Tez domjacy kra- jenjo Nowoho H ollanda dostawaja z P o rte Viktorie wot Benediktinow kschesczan- fkich wuczerjow.

T o la tez Schpaniskej skuschace philippinske kupy licza so k A ustralii. T u ­te m aja nim ale cyle katholske wobydlerstwo z w jacy dyzli 3 '/ r m il. duschi, kiz su do 4 diöcesow dzelene; M a n ila n a kupje Lueonje je arcybiskopstwo z 1 m il. weriwych. Tak je tam zhromadne wobydlerstwo 4 mil. katholikow we 21 diöcesach.

(Pschichodnje skönczenjo.)

Pschipostane porjedjeujo.J a r a rozscherjene nowe czischczane p redo w an jo , kotrez je k. fa ra r Jmisch

z Hodzija na gustav-adolfskim swjedzenju loni w Porschicach dzerzak, wopschija wschelake w uprajenja, kotrez dyrbimy tudy czim böle porjedzicz, dokelz smy fpom- njene predowanjo wöndaujo tez w katholskich rukach widzeli. Njechamy Pak na wschitko spominacz, schtoz je tam stroniscy lutherske abo z pschehnaczom powje«

33

däne abo z d?ta wopacZne, n. psch. wo zbo^ownosc^i Husowych wuczbow a po- tomnikow, wo hroznych jesuitach, wo Ihm biskopje hluboko pod zemju dzerzanhm; pschetoz t wschomu tom u njedosaha mesto w naschim Pösku. Jen oz dwk wecy chcemy porjedzicz a dopokazacZ, zo so w udaw ar prödowanja njeje wo zhonjenjo wernhch podawkow pröcowak. W ön pische, zo we M orawskej a Cz^skej evangelske wosady fern a tarn kaz ze z e m j e w u r o s c z u j a , a powjeda nötk zadziwanhm poskucharjam, zo je cyka morawska w j e s C a w c h t l i e a , n e h d h w o t 8 00 du- schow w o b h d l e n a , z j e n y m d o b o m k p r o t e s t a n t i s m e j p s c h e s t u p i k a .

T u tö n cykh podawk, k pschekrasnjenju protestantisma powjedany, wo- pschija tak wjele njewkrnosczow, zo je porjedzenjo pröcy hödne. Prclnja njewer- noscz je, zo spomnjena w jes Cawchtliea c h l a podjanska je abo bl, kaz k. p rkdat w udaw a, Pschetoz Po statistiskim chrkwinskim schematismje wot leta 185 5 liczi Cawcht- lica t s i werhwuznacza ze 340 katholikami, 9 5 2 Protestantami a 33 zidami. Z toho sczehuje d ruha njewernoscz, zo je mjenujcy Cawchtliea jenoz wot nehdze 800 duschow w obhdlena, pschetoz 340-j-952-H -33— 1325. A dokelz m a j e n o z 3 40 katholikow, möza dha czi pschestupiez? W e Cawchtlicy je dale jena katholska fa ra , do kotrejez susodna chle katholska w jes K l ö t t e n (z 4 4 4 duschemi) slu- scha, a c h t a fa ra je na katholikach wot 1855 tak pschibjeraka, zo schematismus wot 1862 k c y k e j farje hizom 8 8 2 katholikow liczesche, potajkim r o z m n o z i s o k a t h o s k i l u d tarn we 7 letach za 12V , na közde sto a wo pschestupjenju dotal njeje zana rycz. Cyke Hornische powjedanczko wo thm wulkim pschestupjenju nam Winske nowinh „Presse a V olksfreund" cz: 2 2 7 , 2 . oktobra 1862*) w u jasnje ja; powjedaja m jenujcy , zo je j e d h n katholik — p ra ju j e d y n katholik — z mjenom W ilhelm P leuß z mesta P re ro w a w Cawchtlicy k protestantismej pschestupik, a a 12. augusta zandzenoho leta w ot wokomucskoho arcybiskopa d la w otpada a spjecziwoscze z katholskeje chrkwje wuzanknjeny bhl. Tak wjele w ot Cawchtlicy; — schtö dha so njedopomni na bajku wo elefantu a musche? '

D ru h a wec, kotruz chcemh to la porjedzicz, je ta le :W e P r a z h , kaz k. p redar p r a j i , m aja pjecza evangelskolutherscy b ra tsja

(1200 shlni) w n a j h u b j e n s c h i m kucziku m^sta w nekajkim scherym tw arjen ju tu f c iu za bozi domczk zalosnje m alu , a ta lu b ja je ta k k r o z p a d a n j u , zo je policajstwo jim hrozhko, tu lub ju zanknhcz a jim jich smjerczstraschne kemschenjo zadzöwacz. T o su tez run je won p ra jene lute njewernoscze. P ra h a m a nim ale150 ,000 katholikow n 4 7 0 0 zidow a j e n o z 1406 protestantow . Czile protestan- towje Pak su tsojoho werhwuznacza:

a ) protestantowje h e l v e t s k e j e k o n f e s s i j e , najböle Czechojo, powostanki c M c h a morawskich b ra trow ;'jich je 749 . W oni m aju rjan u starogothisku chrkej s w j.K lim a n ta w e K lim a n tsk e jh a sy ;b )p ro te s ta n to w je z j e n o c z e n e j e n e m s k e j e e v a n g e l s k e j e w o s a d y ; jich je netto wokoko 6 00 . W oni daw aja sej tez

*) Dokelz tuto wujasnjenjo w czasu, hdzez bu to predowanjo dzerzane, njebL znate, dyrbjesche so z najmjenscha w c z i s c h c z an ym predowanju porjedzicz.

34

„Augsburska konfessija rekacz a m aju tez ja ra r ja n u cyrkej na garbarskej hasy . c) protestantowje czöske j e e v a n g . w o s a d y a u g s b u r g . k o n fe ss ije ( lu th e rsc y ) . Zo je jich po tajkim w P razy j a r a m a k o , möze sebi po horjeka spomjenym közdy wuliczicz. Pschindu-li potajkim tez tam a fern nekotsi protestantowje tuto- ho wuznacza z w o n ka P ra h i do jich bozoho doma, je a wostanje jich mnohoscL ta k m a k a , zo woni zanu wulku cyrkej n je trjebaju . Z a to pak m aja woni skoro 7 0 let dokho we blidarskej hash cz. 1113. w u l k u , z k a m j e n j o w n a t w a r j e n u s a l u , ze w s c h i m d e r j e w u h o t o w a n u , kiz p a k so z e n j e a n t z p o k o j c y z p s c h i p o s k u c h a r j e m i n j e n a p j e l n i . S p is a r tuthch ryczkow je tu sam usam psched nekotrymi letam i widzak; wot kubje tohodla njemöze zana rycz bycz a run je tak mako wot tym, zo je tu tön bozi domczk k rozpadanju atb. d) Whsche toho su w najnowischim czasu p r o t e s t a n t s c y w o j a c h wot wojerskoho ärara ja r a r ja n u cyrkej k czesczi swj. J a n a Nepomukskoho swjeczenu dostali na Hradschinje k dzerzenju bozeje skuzbh, tak zo prostetantowje mesta P ra h i, hacz run je je jich j a r a m a k o , 3 k r a s n e c y r k w j e a je 'n u r j a n u „m odlernju" wobsedza. Ie liz o potajkim k .predar „tonte rjanh sal" kubju mjenuje, khmanu k rozpadanju a tak maku, so luthersch b ratsja mestna n im aja , a jelizo wön hewak wobydlerjow P ra h i za intolerantnhch (njeznjesliwhch) wuwokacz chchk, dha prajim h jom u z tajkimi dopokazmami w rucy, zo je wön ja ra zmolik. P . L .

ZLwjenjo ff. Cyrilla a Methoda.(Pokraczowanjo.)

W tym samhm czasu staj ss. b ra tra j wotmyslenjo zapschijakoj, zo chcetajj wosebje skowjanske ludh za kschesczansku weru dobhcz aboj to la w tej samej wob- twjerdzicz. K tom u so tez wosebje hodzeschtaj, dokelz jeju narodne mesto bö z pokojcu skowjanske, tak zo skowjansku rycz derje znajeschtaj. Ale n a tym nje6ĕ doscz. Wyschsche zdzekanjo czkowjeka njeje mözne bjez pisma a bjez knihow, duz dhrbjeschtaj pschihodne znamjenja za skowjanske zynki möcz. A hlejcze, m udry C yrill wunamaka za skowjansku rycz wosebite pismo (abejcej), kotrez Po nim hisch- cze netk cyrillske reka*): najwjacy pismikow wza z grichiskeje rycze, a za te zynki, kotrez w grichiftim njejsu, w utw ori z cyka nowe. T o so sta wokoko l. 855 . P o tom pocza börzy s. sczenja t. r . kruchi ze swjatoho pisma pschekozecz do tehdom- nischeje bokharskeje ryeze, kotrejz bechu wsche druhe skowjanske böle podobne dyzli netk.

Najprenischi skowjanski lu d , bjez kotrymz swjataj b ra tra j skutkowaschtaj, b^chu B okharjo. Czitamy mjenujcy we wöryhödnych zörkach, wosebje w ziwjenjo- pisu s. K lim anta, zo je s. M ethod hischcze prjedy hacz je ze swojim b ra tro m do M oraw y pschischok, bokharskoho wjercha B o ris a we kschesczanskej w^rje rozwuczkk. W tymle zmuzitym bokharskim narodze, kotryz nökotre skowjanske splahi sebi pod-

*) N a pschistupnym wobrazu widzisch nekotre cyrillske pismiki; to fu stowa: 8 ti (skrütschene mesto sw jeti) M ethodij i K y ril, apli (mesto aposto li, t. r. jäp o - š to ła j) S iow jan ( t .r . S łow janow ).

35

czisnywschi pozdzischo sam slowjansku rycz pschiwza, pocza so tehdom pomalu ksche- sczansüvo rozscherjecz. Ale dokho trajesche, prjedy hacz so krucze zakorjeni. Knje- ziczerjo bechu hischcze pohanscy, a duz poczischczowachu kschesczanstwo a druzy czinjachu po sich pschikkadze.

T o la Boze pucze so njedosledzite. W ukrutnym Pohanskim wjercham pom- hasche wöjnske njezbozo k wozbozacomu pschewobrocZenju. K ra l B o ris , poströzeny pschez tajke njezbozo w kraju a zmjechezeny pschez skowa swojeje sotry, hizom kschesczanki, pocza kschesczanam böle pschikhileny bycz. Ale prjedy hacz bu wo- prawdze a cyle wobroczeny, skutkowachu w joho a w susodnym kraju kschesczanscy missionarojo grichiskeje a laczanskeje cyrkwje. Krötki czas pak predowaschtaj tez naschej swjataj b ra tra j bjez tamnischimi S to w jan am i, kiz pod grichiskim a bokharskim knjezerstwom stejachu. W e ra , we wöjnach poczischczowana, zasy kcZejesche bjez Bokharjemi a S lo w jan am i. T u dostaschtaj ss. b ra tra j tez pschistup ke kralej B o - risej a to so poweryhödnych powjesczach takle sta.

Pschi surowosczi krala besche joho wobroczenjo czezke. Wsche spytanja joho sotry, grichiskoho duchownoho, K ufana, haj tez M ethoda zdachu so podarmo czi- «jene. Khrystusowa wuczba wo pokorje, sczerpnosczi a lubosczi blizschoho so tak hordomu a knjezojtomu kralej lubicZ njemözesche. D uz wuzwoli M ethod druhi pucz k joho wutrobje. Dokelz bö wubjerny wobrazar (m oler), pocza wobraz po- slenjoho suda molowacz. K rala joho dzkko tak zajimasche, zo njemözesche dokonje- njo doczakacz. J e n a powjescz p ra j i , zo je sam kral S w jatoho namolwik p ra jo : „N am olu j m i wobraz toho, schtoz je n a swöcze najstraschnische!" Pschez swjatoho Ducha wjedzeny wotznamjemi M ethod na wobrazu pschikhad böjskoho sudnika ze sylami jandzelow, wjesoloscz sprawnych na joho prawicy, kotrychz jandzel k njebu wjedze a zrudobu a czwilu zatamanych na l^wicy, kotrychz jandzel do hele storka, « to wschitko to t ziwje a möcnje, zo bu közdy wobhladowar spodziwnje hnuty. T u pschindze tez kral a strözi so widzo tön wulkotny a straschny wobraz, kotryZ tohodla na swjeczatkach tez sam dzerzi, kaz na naschim pschistupnym liscze. Wysche toho wukozi ryezniwy s.m olet kralej hischcze böle cyly w obraz: B oza miloscz do- konja skutk joho wobroczenja. Z o by straschnej wecznosczi wuczeknyk, zadasche kral s. Vtethoda, zo by joho we kschesczanstwje wuwuczik, a Potom bu kschcZeny w lecze 862 . Jo h o pschiklad sczehowachu poddani z wulkoho dzöla. Hdyz so nekotsi kruczi pohanjo pschecziwo kralej zbehnychu a joho w samsnym hrodze woblehnychu, porazy jich ze swojimi swernymi, z czimz bö netto kschesczanska w era dospoknje dobyla. W swojej lubosczi ke Khrystusej, pösla B o r is k bamzej Mikkawschej a zadasche duchswnych, zakonje a wschelaku radu . S t a so to w tym czasu, hdyz swjatej b ra tra j hizom w M orawskej predowacz Poczeschtaj a hdyz w K onstanti- noplu pocza sPjecziwoscZ pschecziwo romflomu stokej Pschibjeracz.

(Pschichodnje dale).

36

Cyrkwinske nowinkL a powjefcze.S P r a h l . Tysacletne jubileum zawjedzenja kschesczanstwa w czZskofko-

wjanskich krajach swjeczesche so 9. t.m . a scz^howacu chku oktavu (tydzen) tez w Czechach. Czescy knjeza biskopojo su tohodla pastyrske lisch w udali. Wosebje puczowachu processiony do Lewoho H rödca pola P ra h i, hdzez je prenja kschesczan- ska cyrkwiczka staka. T udy mejesche psched swjedzenjom 8. t. m. popokdnju we 3 . hodz. we hkownej cyrkwi n a hrodze J o h o Eminencia k. kardinal arcybiskop sam nyschpor a czeske litanije ze swjedzenskim czahom do khapale s. W jacslaw a. N a swjedzenju samym tarn czeske a nömske prödowanjo a w l l .h o d z . mejesche k. kardinal sam swjedzensku B ozu mschu. Cyly tydzen bechu tarn spewane Boze mschö a cyka swjatocznoscz skönczi so 16 t .m . z „ T e deum.“ N a staroskawnym Wyschehrodze, hdzez je f. M ethod pobyl, mejesche probst tamnkscheje kapitote fwje- dzensku Bozu mschu, pschi czimz czeske spewanske towarstwo staroczesku choralnu mschu spöwasche. Tez tam U czeske swjatoczne predowanjo. Nabozny lud so n a wschim tym bohacze wobdzeli.

W z a d n j e j P o m o r s k e j (20 0 schtyrirözknych mit. wulkej) je so pruste knjezerstwo dotal m alo za swojich katholskich poddanow starako. W ot lonschoha je tam jeniczki a preni wojerski duchowny, kiz we Kokobregu pschi naranschim m or­sn bydli. Ale to je m a lo ; dokelz w nekotrych druhich mestach je wjele pölskich a kafchubskich katholskich mkodzencow pschi kralowskim wöjsku.

Z M o r a w y . Cyrkwinski czasopis „Mas" ( t . r .H lö s ) , ja ra rozscherjeny Po czeskoslowjanskich katholskich krajinach, kaz to swojeje wubjernoscze dla zasluza^ podaw a tez powjescze z Budyschina a z Luzicy, kotrez w naschim Pösle czita. S m y jom u ja ra dzakowni, zo swojich czitarjow na naschn katholsku wokoknoscz kedzbnych czini; pschetoz to wnbudza nam whsche wschoho druhoho abonnentow, Ljez kotrymiz mamy hizom jednoho knjeza z M oraw y . Ä

SB p ö l s k i m zbezkarskim wöjsku su kaz we rusowskim tez duchowni, zo bychu czezch ranjenych pschi smjerczi posylnjeli; tez mikoscziwe sotrh su ta m pschischke. Kschesczanska luboscz njeznaje zane politiske mjezy! W krymskej w öjnje khwatachu franeowske knjezny tez k ruskim ranjenym a wobstarachu je.

Z R o m a . Hdhz be francow fle knjezerstwo zhon ilo , zo je Jendzelska bamzej kupu M a ltu abo druhe swoje wobsedzenstwo za sydlo poskiczaka, je fran - cowski minister zwonkownych naleznosezow w u pra jil: „ J e - l i b a m z , schtoz chchk B öh wotwobroczicz, nuzowany J ta lsk u wopuschczicz, njech radscho do Francowskeje pschiczehnje dyzli na jendzelske wobsedzenstwo." T ele torhanjo bjez Jetwzelskej a Franeowfkej, zo byschtaj P iu s a IX . döstakoj, je najlepsche dopokazanjo, zo bam z an t do Francowskeje ani do Jenzelskeje hicz n jedy rb i, ale zo dyrbi w swojim R om je wostaej a nad tak wulkim krajom knjezicz, zo njeby nikoho trjebak. S a - mo jedyn republikan wöndanjo pisasche, zo je löpje, hdyz bamzowe kraje jomu w ostaja; pod nim möza mesta we wjele wecach sebi samym rozkazowacz, schtoz pod sardinskim kralom njeje mözno.

(Spodziwne jubileum .) W e westfalskim mescze M ünstern besche 7. februara

37

spodZiwnh swjedzen, kiz rozpom m anjow dalschich stronach zaskuzi. BZsche tehdom mjenujcy 50 let, zo bu tsinaczeletna holczka Ludowika E tzthalerec, w czezkich czerpjenjach na khore kozo pokozena, kotrez wot tohole czasa po njewuslevzitej w oli Bozej njedyrbjesche wopuschczicz. P od da ta a sczerpna, znjese w ona z dzöczacej poboznosczu swoje dokholetne czerpjenja a tradan ja , kaz ziwe predowanjo za wschitkich, kotsiz ju widzachu. Zo by so tele jubiteum jeje czerpjenja dostojnje wobeschko, böchu so nekotre knjenje zjenoczike, a podpjerane wot wschitkich kotrymz swöj zamysk sobudzölichu, wuwjedzechu tu tok derje. R an o zähe wudzeli k. sa ra t S ch lun tej poboznej czerpjercy swjatej sakramentaj a woprowasche na to w bliz- kej cyrkwi bozu mschu za n ju , kotrejz b^chu czi pschitomni, kiz so na Ihm swjedzenju wobdzelichu. S nedan jo we wupyschenym born je jubilarki zhromadzi wschitkich, pschinjesechu jej zbozopschecza a wschelake darh . Wokoko 9.hodzinh pschindze najdo- stojnischi knjez biskop, d ari jej rjane swjeczo z alabastra, a ryczesche k tej khorej tcck krasne a nadobne skowa, zo bĕ w ona ze wschemi pschitomnhmi hkuboko h nu ta ; wdn wudzeli jej swoje biskopske zohnowanjo a pschepoda jej potom w mjenje pruskeje kralowny znate knihi „kroczenja za Khrhstusom", do somota zwjazane a ze skonowinu (elefantowhm zubom) wudebjene, do kotrhchz be wysoka dariczerka poswjeczeuske skowa a swoje mjeno napisaka, — ja ra rjanh s. kschiz, kotrhz möze (kaz kralow na Pisasche) pschi tozu khoreje stajne mesto döstacz, hako posylnjenjo w czerpjenju a wumrjeczu — a znamienity d a r we pjenjezach, z w utrobnhm po- strowjenjom za wbohu khoru. Njech B öh ze swojej hnadu tu khoru dale posylnja we sczerpnosczi, zo bh po zböznhm skönczenju jom u we njebjesach swöj dzak za wschö czerpjenja pschinjescz mohka!

W K o p e n h a g e n j e , htownym mescze Danskeje, bu w ja n u a ru Mission wot jesuitow P . R oha a Z urstraßena wotdzerzany. H aczrunje jenoz po nemsku a po francowsku predowaschtaj, mejeschtaj tola ja ra wjele poslucharjow, wosebje tez protestantskich. Tamnischa katholska wosada m a tsjoch duchownhch za 1000 duschi. Közde poslenischich let je tarn wjele wosobow k naschej cyrkwi pschestupiko.

Z A n a m s k e j e w As i i . Netko je tam kschesczanstwo, kaz so zda, lepsche czasy doczakako, ale poslednjej lecze beschtej zakostnej. W auguscze 1861 pschi- kaza tamnischi khezor, zo dhrbi so kschesczanam wschitke wobsedzenstwo zebracz, zo dyrbja woni po cytym kraju rozehnaczi bycz a k wusmeschenju dwaj pismikaj na wobliczo w upalenej dostacz. Ie d y n pismik ma woznamjenicz naboznistwo a druhi wokrjes, w kotrymz czi wbozy pschebywachu. W oni podczisnychu so ze zmuzitosczu wschitkim m artram , hdyz buchn do wschelakich krajinow anamskoho khezorstwa rozwjezeni. Mnohoscz podleza njewurjeknitym tradan jam . W mescze N am dingu zemrje jich 2 50 wot 3 0 0 z hkodom. W meji l. 1862 poruczi tön samy wukrutnik (ty ran ), zo bychu kschesczenjo do cyka zahubjeni byli. A buchu Pak sczinani, pak po hromadach paleni, pak ziwi pohrjebani, pak dw aj a dwaj abo po pjeczich zwja- zan i a do wody M jetani abo wobjescheni. Giornale di Rom a (romske nowiny) könczi tute powjescze ze straschnym dodawkom, zo bö jeniczch we dwemaj vikariato- m aj liczba sköncowanych nehdze 16 ,0 00 , do wotroczstwa (sklavinstwa) Pak bu n a2 0 ,0 0 0 wotwjedzenych.

38

Z J e r u z a l e m a . Pucjow anjo do swjatoho kraja je bohuzel pscheco hischcze straschne doscz. Hdhz su putnich wjezenjo po srjedznokrajnhm m orju zbo- zownje pschetrali, m aja so n a puczu wot m orja hacz do swjatoho mesta rubjez- nikow bojecZ. Tow arstw o swjatoho row a w Jeruzalem je stara so toho dla wo zalozenjo missionskich domow, hdzez möhli puczowarjo bjez bojoscze pschenoeo- wacz, kaz w tu khwilu w N ap lu su . W tont sta so w tamnhch stronach hischcze tele njezbozo. Hdhz bechu tsjo pobozni puczowarjo z N azaretha do Je ru za lem a puezowajo do wsy S a n g h u ila blizko pola S i lo wokolo l l .h o d z in h w noch döschli, lehnhchu so na zemju k wotpoczinkej. Ale ledom böchu w usnhli, dha pschijL- chachu dwanaczo Arabojo (mohamedanskeje werh) derje wobronjeni, zeskakachu z koni a poczachu sich ze sukathmi kijemi bicz. Z pukami pohluscheni, buchn swo- jich Pjenjez a drastow w urubjeni, n a czoz so Arabojo tak speschnje zaso zhubichu, kaz bechu pschischli. N a ran jo rozendze so powjescz tutoho njezboza a tön Missi­o nar, kiz we R am -A llah bhdli, khwatasche k pomocy. J e d h n thch wurubjenhch, kiz be czezcy ran jeny , w um rje dzen Po swojim pschikhadze do Jeruza lem a. D ru h i tez czezch ran jenh , je netto cyle wustrowjeny, bjez thm zo je tseczi, kotrhz pschi biczu swojeju towarschow kaz za morwoho lezat a so wurubicz d a l , bjez wobschkodzenja woteschol. Turkowski S u rra ja -p ascha drje je tu točc pschephtowacz ö wusledzicz poruczik; to la to kaz hewak tez tön kröcz zanoho wunoschka n je- zmeje. — N ajw jach putnikow do swjatoho kraja pschikhadza z Francowskeje a Jta lskeje; czohozdla su tamnischi katholsch duchowni a missionarojo najböle J ta lia n o jo .

A m e r i k a . Weste nowinh z mesta C incinati powjedachu njedawno sczö- howach podawk. Wlecze 1861 jedzesche klöschthrski duchownh, nam tudh derje zn aty , n a zeleznich. Z nim sedzesche w jenhm wozu bohath (wobsedzesche pok m ilijona dollarow) a njehanbicziwje hrubh quäkar z makoho mestaczka w P en n - shlvaniskej, kiz be z njesmernym zazlobjenjom pschecziwo katholikam a wosebje psche- cziwo katholskim duchownym napjelnjenh. W on spözna w swojim sobupuczowarju katholskoho duchownoho a wuzi pschileznoscz, zo bh joho pohanil a wusmechowak, joho wotposlanoho antikrhsta z czemnoho R om a, bamzowoho wotroczka a podob- nje pomjenowal. T ön duchownh widzesche, zo toho zawjerczenoho quäkarja do» wucsicz njezamoze, a wotmolwi jomu m ernje: „ M ö j knjeze, ja w as njezakliwam; moje powolanjo je, jenoz zohnowacz, ale snadz pschindze börzh c z a s , schtd we, snadz börzh, hdzez budzecze wjesolh, hdh bhschcze mje ze swojimaj woc^omaj widzecz m öhli!" Q uäkar netto wotmjelknh. P o nekotrych dnach pak dösta tonte njeznjesliwy wusmechowar toho duchownoho raka do woczow a woslepi c h le ., Widzenjo zhubiwschi be hischcze leto pschi zakosnych bolosczach ziwh, doniz joho sköncznje smjercz w ot czwilowachch czerpjenjow njewumozi. Jo h o dzeczi, kiz bechu wo thm podawku n a zelezniskim wozu skhscheli, wobzarowachu w uprajenja swojoho njeznjesliwoho n ana , ale ta wec so njedasche wjach pschemönicz. B öh sam be tvhole wusmechowarja naboznistwa a zaslepjenoho njepscheczeka swojich meschnikow zjawnje pokhoftal.

39

3 Lujicy a Sakskeje.Z w o k o t n o s c z e K l ö s c h t r a . S y m sebi predkwzak z krötka te wobrazy

pomjenowaez, kiz so na wjersche klöschtyrskeje cyrkwje namakaja. W Ihm bozim domje je dwanacze stokpow w dwemaj rjadom aj. W ot htownoho w ottarja na p raw u stronu pod wjerchom na stokpach namakaju so sczehowace wobrazy: n a prönim je wobraz naschoho zböznika, kotryz m a khorhoj w swojej ruch a delkach napismo S alva to r mundi ( t .r . wumoznik sweta); jom u napscheczo steji wobraz sw. J a n a kschczenika, a potom sczöhuja wobrazy dwanaczich japoschtokow, hdzez je pod közdym wobrazom jedhn artkkel naschoho werywuznacza we taczanskej ryczi; közdy m a tez knihi hako brön skowa bozoho w rukom aj. N a lewej stronje steja wobrazy swj. biskopow a knjeznow, a to na prönim wobraz swj. M arije , maczerje bozeje, a potom sezehuja wobrazy swj. D io ny sa , B kazija atd . Wjerch je jasnomödreje barby. Wysche hkownoho w o tta rja namaka so znamjo B o ha W ötca z jandzelemi wobdatoho. W sriedziznje wjercha je wobraz naschoho Zböz­nika; dale su po cytym wjersche Jandzelojv wotznamjenjeni, kotsiz wschelake na- pisma a wschelaku brön, z kotrejz je nasch Zböznik m artrow ane a morjeny w swojich rukach dzerza.

Z R ö z a n t a . Hizom husto je so wo tym ryczako, hacz njeby mözno bhko, kletku nascheje cyrkwje böle wot w o tta rja zdalicz a tak postucharjam trochu pschiblizicz. Netko su so wschelacy zwötniwi w uprajiti, zo chcedza k tomu potrjebne pjenjezne dary sktadowacz, jelizo so na wyschschim mescze dowolnoscz k pscheftajenju da. Hdyz wjaey zhonimh, chcemy pschez Posoka to sobudzelicz, zo möhli tez dali­schi wopytowarjo naschoho bozoho domu swöj wopor k wotmyslenomu skutkej pschinjescz.

Z R ö z a n t a . T udy je wot spoczatka letuschoho posta nöschto nowe za- wjedzene, schtoz so cytej wokotnosczi ja ra spodoba. Z dowolnosczu hnadneje knjenje abbatissy a wysokodostojnoho knjeza probst« w klöschtrje M arines Hwezdze je tudy (kaz to w Scherachowje a druhdze m aja) schtwörtk wjeczor zwonjenjo k wopomnjeczu Iezusowoho smjertnoho ftyska a pjatk popotdnju zwonjenjo k wopom- njecza Io h o wumrjecza. Nasch wysokodostojny k. adm inistrator P . B enno je, kaz skyschimy, k tomu pschiskuschnu poboznoscz w Budyschinje czischczecz b a t

Z D r e z d z a n . Dzen 12. februara wumrje tudy wysokodostojny knjez Jözef Lorbacher, friedrichstadtski fa ra r, na staboscz. W ön bö rodzeny 29.februara 1 7 9 6 w Erfurcze, a dösta duchownu swjecziznu 7. merca 1819. D o the le ta b l fa ra r w Chemnitzu. T udy je sebi njebocziczki czescz dobyk ze swojej pschiktadnej starosczu ha swoju wosadu, za katholski schpital a podpjeranje wschelakich dobro- czerskich wustawow. B öh daj jom u weezny wotpoczink!

T si mitoscziwe sotry w J a w o r n i k u pota Z horjetca stutkuja ja ra zbozow- nje. W öndy khwalesche je zdobnje jedyn Protestant w zhorjelskich nowinach

. „Zeitung fü r die Lausitz" a prajesche, zo tez tamnischi zidza a . lutheranojo jich dobrotu sebi wysoko waza. P öd la napom ina, zo bychu sköncznje protestantojo nam jetow any born diakonissow (Po waschnju katholflich mitoscziwych sotrow zja- dowanych zönskich) tam zakozili.

40

Djesata kaznja boza.Közdomu je znate , zo je zakazane, za Ihm zadacz, schtoz sobuczkowjeke^

pschistuscha: a to la so täte kaznja czasto pschestupi. B öh khosta tajku njespra- w n u : zadoscz za cuzym kubkom, wffcze we wöcznosczi, czasto tez hizom tudy na zemi. Chcu tudy z woprawdzitym podawkom pokazacz, zo tajka zadoscz schkodu pschinjese. spte?

Mkody czkowjek dzesche do m?sta a bjez druhim i pröznymi mhslemi vnb jesche wosebje tu te : hdh by to ta nechtö, kiz pschede mnu dze, möschen pjenjez zhubik a ja ju namakak." W e tajkich mhslach pschebywajo möjesche radoscz, kaz hdyz by namakanu möschen hizom z rukomaj dzerzak. Schtoz tooit zadasche, so n jesta: nichtö psched nim niczo njezhubi a wbohi njemözesche tohodta namakacz. Ale neschto druhe so sta, nöschto cyle njewoczakowane: wön sam zhubi tönsamy dzen swoju möschen z nekolrymi tolerjem i pjenjez a njeje ju wjacy döstak; schkodu, kiz prjedy druhomu pschejesche, mejesche netto sam . Besche nötko tez ta t wjesoty, kaz prjedy pschi swojej hreschnej zadosczi? T o ta wön bu z tuteje wot B oha do- puschczeneje schkody m uvry a nawnkny z now a znacz kaznju: „ty njedyrbisch po- zadacz swojoho blizschoho kubka!" Czasna schkoda budze tomute mkodzencej wöcz- nh dobytk za duschn, jeti so pschichodnje tez közdeje njepraweje zadoscze zdzerzi.

' D .

Naleznoseje towarftwa.Pschinoschk (15 nft.) na tute lrto su do pokiadnicy towarftwa bäte zapkaczili

czite knjeza: D r. Lotze z Lipska, klöschtyrski kapban Tadej Natusch z M arineje Hwezdy, rendant Besser z M arineje Hwezdy, M adtena Vogtowa ze S w injarn je, Ju r is Ryczer z Miioczic, klöschtyrski kapian Alberik Hecht z M arineje Hwezdy, Äan Fulk ze Zdzerje, stndent I . Hascha w Prazy, J.H ascha ze Zajdowa, Handrij Najez z Belczec, kubter I . Pech z Khrösczic, zahrodnik I . Besser z Khröscziz, zahrodnik M . P öz tt z Khrösczic, wuczer I . Pjetasch z Khrösczic, kubter I . Buk za Zyjic, Iakub Wawrik z Noweje Wjeski, blidar M .K ra t z Khrösczic, schewski mischtr M . Lukasch z Khrösczic, J u r i j M röz z Radworja, Ju ris Bjarsch z Boranec, kapkan Hawschtyn Fischer z Dejschiny pota Ptzua w Czechach, kubter M.Kuezank ze Sw injarnje, korczmar I Aoska z Nöwsec, kubter W aw rij z Jaw ory , kubter Mudrach z Jaw ory , Michab Rjenez z Jaw ory , zahrodnik Bobik z Wotrowa, wuczer Nowak z Njebjelczic, kubter Nobel z Njebjelczic, M arija Kaschpvrkowa r Radworja, J a n Njencz z Brjemjenja, progymnasialny direktor I . Buk z Drezdzan, wachmischtr P . Buk z Riesy.

D o b r o w ö t n e d a r y darichu: k.tachantski Vikar a dopoidnischi prödar I . Herrmann z Budyschina 1 toter, D r. Herrm ann Lotze z Lipska 15 nst., njeznaty pötski S iow jan z W ilna pösta 4 sleborne rubte z tajkim pölskim psckipismom: N a w sp o- m oženie (t. r. podpjeranje) m ajacego wychodzić pisma dla oświaty (t. r. pow učenja) Serböw katoliköw p osy ła sig rubli czteiy. Wutroby dzak za tute dary! P o tajkim je nasch Posok hizom datoko znaty!

W Budyschinje, dzen S S .C y r i l la a M ethoda 1863.P e t r S c h o k ta , poKadmk.

CzischczaL L . A . D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholski Posol.ßyrkwinski czasopis,

wudawany wot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budyschinle.R ed ak to r: M ich ä t H ö rn ik .

" g g = g - " ' ! ~ — '—Czo. /i. Hapryl. 1 8 6 3 . 4

S t a w i z n y N ö z a n t a .I I . Najprönische sledy swjeczatka S . M a r ije , a nastaczo najpr^nischeje

rözenczanskeje hnadneje khapalki.Ju tniczka, kotraz junu btyskotaca na njebju stojesche a zböznomu biskopej

B ernarde j swj.knjeznu M a riju pokazajo pomoc pschinjese, dopomni joho wschednje n a sczinjenh slub a bu w ina stworjenja druheje hischcze rjenischeje hwezdy, M a - rineje Hwezdy. A ta t bkhskota M a rin a Hwezda hizom pschez 600 let, hako na- bozny zaktad pod Luziskimi horamk, közdomu fwetnozmyslenomu swjatocznje pschi- pom inajo: „Zbozo czlowjeske ttjeje wot tutoho sweta, ale namaka so we pytanju B oha a w joho skuzbje." R unje kaz pak so jutniczka sam a za so njeswetli, ale swoje swetko zasy radh sobudzeli druhomu stworjenju, tak be tez Hwkzda M arije w duchownhm nastupanju wot czasa swojoho zeskhadzenja fern hwezda, kotraz n a wsche boki rozscheri swetko dobroth a hnady. J e n e tajke swötliwe promjo M a - rineje Hwezdy padny snadz wot czasa zatozenja fern na M arinh R özant. '>

S w ja ty pokkad, kiz so we poslenischim khowa, swjeczatko s. M arije zjeno- czuje tele mesto pschez wschitkön czas tak krucze z M arin e j Hwezdu, zo je sebi tasam a dla swojoho stajnoho spechowanja pschiskuschnoho czesczowanja tutoho swjeczatka woprawdzity dzak zaskuzika. Schtoz c z a s z a t o z e n j a hnadnoho mesta R özanta nastupa, njeda so wön z westosczu prajicz. T ic inus drje pschi swojim powjedanju Po westej rukopisnej chronicy w P razy mjeno K arla Wulkoho pschistaja; ale tön zenje ze swojim wöjskom do naschich stronow doschot njeje. T o je jenoz njedokkadne wuphschenjo teje powjescze, zo je po wotczehnjenju tob stoho wöjska to swjeczatko na wotrowskim Hrodzischczu so namakako. Najskerje je jedyn wojak je sobu nosyk a czesczik. Podobnje pisasche w lecze 1661 T icinej pscheczel a rodzeny S e r b , I u r i j M olitor*) (M kynk): Najstarschi muzowje we wokoknosczi R özanta powjedaja nastaczo dziwoczinjacoho swjeczatka, kotrez su wot swojich dzedow Pschez pradzedow dostali, takle. W ulki w o j e r s k i wyschschi .

*) M olitor rodz. 1596 bö 16 let we skawnym jesuitskim rjedze ziwy, bu z rektorom kutnohorskoho a prazskoho kollegia a potom pschindze do B rna, hdzez julius­bergski kouvikt za miodzencow wjacore leta wjedzesche a tam na köncu leta 1661 wumrje.

42 —

(joho mjeno njeje znate) je n a jenhm möscze njedaloko R özanta (T ic in u s mjenuje W otrow ) lehwo rozpokozik, kotrohoz w otznam jenja su dzens hischcze k widzenju.*) W tymle czasu widzachu knjeni kralowskeje majestoscze lehwo fern a tarn wobkhodzecz; p o w o t c z e h n j e n j u w ö j s k a je p a k t a s a m a k s p o d z i - w a n j u r j a n a h u s to w i d z a n a b h k a k h o d z a c a na s u s o d n y c h P o l a c h a l u k a c h . Hdhz sköncznje junu s e r n j a n s k i knjez Lucianus na swojich lezomnosczach honjesche, w uhlada wön tufam u knjeni. W ön pak chcyjo w jedzecz, schtö a kajka w ona je, katny konja z w otrohäm i a pröcowasche so, ju dosahnycz, ale podarm o; pschetoz be pscheco jenak daloko wvt njeje. Hdhz be, n a tele wafchnjo stajnje za njej jechajo hacz k hörch whsche R özan ta tarn, hdzez lipa psched kha- palku stoji ( t . j .w lecze 1661) pschischok, dha zhubi so rjan a schtaktnoscz, z jenhm dobom psched joho woczomaj. W ön zbehnh swojej woczi n a l i p u a w u h l a d a t a r n n a l i p j e s t o k p i k s w j a t e j e k n je z n y .* * ): M olitorow e swedczenjo, ze podawiznow joho prawötcow sem wzate po-lajkim Tieknowe swedczenjo wudospoknja; wuczi n as mjenujch, zo je swjeczatko zdobom Po wotczehnjenju wöjska pschez spodziwne wustupjenjo swjateje M arije sameje wot jenoho Sernjanskoho Knjeza z mjenom L ucianus na starej lipje na» makane bhko. P o podawiznje (T ic inus p. 7 8 ) je tön famy m aln khapatku z drjewa natw aricz dak a swjeczatko do njeje postajik.

Tsecze swedczenjo, kiz na starobu swjeczatka pokazuje, a we neczim T ic in a dopjelnja, je lisczina, woczischczena we kaczanskim wopisanju „wschech cisterciskich klöschtrow" (Cistevtium Bis Tevtium) wot S a r t o r i a pag. 1074, hdzez wön wo zakozenju M arineje Hwezdh rhczi. S a r to r iu s z klöschtra Ossegga wokoko 1690— 1700 p isajo, wuzbehnh pschi sobudzelenju tuteje lisczinh wosobnje, zo je w ona po joho menjenju jeniczka w tam nhm czasu znata, z kotrejez pomoen so praschenjo wo zakozenju a nastaczu hnadnoho mesta w Rözencze wujasnicz hodzi a tohodla dhrbju czitarjow na n ju nuznje kedzbnhch czinicz. Z tuteje lisczinh, kotruz mejach z ruki k. klöschtrskoho propsta samoho, so spöznawa, zo psched 2 36 letam i, potajkim wokoko l. 1 46 0 starocalski P rä la t A lan jenu fun- daciu wot klöschtra za R özant wobtwjerdzi z wotpohladanjom, czesczenjo s. M arije we Rözencze hischcze böte rozmnohosczicz a spechowacz. Czitam h-li pak tute lisczinu po skowje, dha pytnjemh zdobom, zo czesczenjo swj. M a n je w tam nhm czasu hizom

*) To poslednische je zash zmylk; hrodzischcza su z pohanskich czafow.**) Dokelz tutön podawk, kaz nekotre druhe pozdzischo pod napismom „ D z i w y

pschez z a s t u p n u p r ö s t w u s w j . M a r i j e w R ö z e n c z e so w o p a k a z a c e " sobu- dzelene, naschim czitarjam so snadz wurjadne a whschenaturske zdacz budza, wozje- wjam hizom tudy, zo njetrjebaja tele dziwy hako wot j a p o s c h t o i s k o h o s to la p r u h o w a n e a a p p r o b i r o w a n e w o b h l a d o w a c z , ale jenoz kaz druhe pschez wazne winy a pschiczinh podpjerane powjedanja ze stawiznow, kotrez njecham nikomu nanuczicz. Njech tohodla tez wschitcy czitarjo tu wjedza, zo chcu w tutych stawiznach decretum sanctae inquisitionis wot 1 .1625 a 1634 runje kaz wukiadzenjo Urbana V III. wo tutym dekrecze tudy dopjelnjenh mecz. sDerjerozwuczeny a nabozny nje- zaczisnje je tohodla tola cziscze hako bajki . ' j

43

n i c z o n o w e w j a c y n j e b e , a l e zo b u d a w n o a d a w n o h i z o m p r j e d y 1 4 6 0 w o t k l ö s c h t r a p o w j e t s c h e n e a s p e c h o w a n e . S lo w a , z kotrymiz spomnjeny P rä la t hako visitator M arine je Hwezdy, jeje fundaciju za rözenczansku thapalku wobtwerdzi, su tele: „ J e nam wot stronh naschich we Khrystusu lubowa- nych sotrow z M arineje Hwezdy swj. M arije cisterciskoho r jad a sobudzelene bylor my chcyli wobkruczicz tam ne pobozne czesczowanjo Bozeje m aczerje, k o t r e z f u jich p r j e d o w n i c y w R ö z e n c z e t a t k h w a l o b n j e z a l o z i l e a w o n e f a m c h a c z d o d z e n s n i s c h o h o b n j a ps checo so r o z m n o z i c z w u p r ö c o w a k e , wosobnje 200 markow wschedneje m incy (pecunise ordinariae), f i | buchn wot jich wötcowskoho sobupschinjesenoho zamozenja zhromadzene na te m jeno, zo by jedyn meschnik spomnjenoho klöschtra w Rözencze w rözenczanskej khapakcy (bjez tym z dubowoho drjewa derje doscz natw arjenej, donz so z naboznej jakmoznu wopor- nych darow pomatu tamieńtna n jenatw ari) közdy nresac dwe bozej mschi za zirvych dobroczerjow wotdzerzak. M y tohodla za dobre spöznajo tam nu fundaciju z tutym pismom wobtwerdzamh a poruczamy whsche toho b ra tram , naschomu zastaranju podczisnjenym ( t .j . w M arin e j Hwezdze postajenym klöschtrskim duchownym) na swedomjo pod swj. posknschnosczu, zo bhchu tele nabozne zalozenjo n a wsche wafchnjo spechowali." Tak skoro Po slowje tam na lisczina, kotruz mejesche S a r - torius sam w rukomaj. Potajkim wobstojesche R özant po tutej lisczinje z naj--- mjenscha hizom 2 — 3 letftotki prjedy 1460 , haj snadz je R özant hizom po zakozenju k l ö s c h t r a s a m o h o (1248 ) wobstak; hewak njemohk spomnjeny ab t we lisczinje prajicz, zo su h i z o m p r j e d o w n i c y k l ö s ch t r s k i ch k n j e z n o w c z e s c z o w a n j o swj . M a r i j e z a l o z i l e . Klöschtyr najskerje kedzbny pschez dziwy, kiz so na tym mescze pschez czesczowanjo swjeczatka s. M arije stachu, wobda je ze dowolnosczu Sernjanskich knjezow z pschistojnischim zwonkownym nahladom a doby sebi pschez swoju stajnu staroscz za tele hnadne mesto swj. M arije mjeno zatozerja, kaz w nowischim czasu tez mjeno wobsedzerja wokololezacych lesow a polow.

Pohlad na katholsku cyrkei pschi fpoczatku l. 18V3.(Skönczenjo.)

Schtoz wulkofcz a wobydlerstwo w jenotliwych diöcesach nastupa, su te same wö-zo ja ra wfchelake. Z nich licza 2 6 pschez 1 m ilijon duschk, haj Mexiko ma 2 mit. Potom pschindu za sobu a m a ja : Lwow (Lemberg) 1 ,86 5 ,60 0 duschk, P a r is 1 ,727 ,500 , W rötskaw 1 ,633 ,000 , Fernam buco (w Brasiliskej) 1 ,6 0 0 ,0 0 0 , P ra h a 1 ,542 ,000 , Przem ysl (w G alicii) 1 ,443 ,000 , W olom ue 1 ,38 0 ,00 0 , W in 1 ,330,000, Köln 1 ,323 ,000 atd. S yd om diöcesow m a wot po l hacz do cykoho m ilijona, 377 m a wot 1— 500 ,000 . Najmjenscha diöcesa je w tu khwilu K ai­sarich w M alej Asii ze 2 5 0 armenskimi konvertitami.

Najstarschej biskopaj staj nötko biskop we R io Ja n e iro a arcybiskop we Freiburgu , közdy pschez 9 0 let stary, bjez tym zo je biskop we Vichu w S chpa-

44

niskej hakte 26 let. Jeno tliw e staty abo kraje po mnohosczi katholskhoho wobydletstwa, fczehuja takle za so bu : Francowska (z kolonijemi) m a 35 ,400 ,000 , Rakuska 27 m it., Schpaniska (3 kolonijemi) 2 2 ,3 1 0 ,0 0 0 , J ta lsk a (z wuwzaczom R om a a Veneci- anskeje) 21 m it., B ritiska (z kolonijemi) 15 ,500 ,000 , z kotrychz je w Europje 11 m it., Rusowska z Pölskej 8 ,30 0 ,00 0 , Mexiko 8 mit., Vrasilska 8 m it., Pruska 6 ,6 5 0 ,0 0 0 , Portugalska (z kolonijemi) 6 m it., Belgiska 4 ,57 0 ,0 0 0 , Poknöcno- ameriska unia 4 m it. W Niederlandach je bjez 3 ,643 ,000 wobydlerjemi w E u ­ropje 1 ,24 0 ,00 0 katholikow, po tajkim tseczina, we Schw ajarslej bjez 2 mit. wobydlerjemi 1 ,07 1 ,00 0 , poknöcne kralestwa Schwejdska, Norwegska a D anska pak bjez nimale 8 m it. häkle 1 0 ,0 00 , dokelz je tarn katholska cyrkej ja ra po- czischczowana.

Swetskich duchownych je z cyka 3 2 0 — 325 00 0 , z kotrychz na E uropu samu wjacy dyzli 2 6 0 ,0 0 0 , a z tutych 115 ,000 na Jta lsk u pschindze. Francowska liczi wokoko 50 ,000 , Schpaniska 31 ,8 00 , Nemska 30 ,0 00 , britifke kupy 4000 . W Jtalskej pschindze w pschemerje 1 duchowny na 269 duschi, w Schpaniskej na 7 0 1 , w Francowskej n a 708, w Nemskej na 9 17 , Britiskej na 2417 atd.

Duchowne rjady a nabozne zjenoczenstwa pschibjeraja, byrnje je böte pschesczehali we wschelakich krajach. Netko je hischcze 800 0 muzskich klöschtrow z wokoko 120 ,000 rjadnikami (O rd ensm an n). Najwjetsche a najwaznische rjady su: Franciskanojo (5 0 ,0 0 0 sobustawow) schulscy bratsja (16 ,0 00 ), jesuitojo (80 00 ), mikoscziwi bratsja (60 00 ), benediktinojo (5000), dominikanojo, augustinarjo, kar- melitojo, cisterciensarjo z trappistam i, közdy po 4 0 0 0 sobustawach.

Zönske rjady licza nehdze 190,000 sobustawow, z kotrychz n a Europu162,000 pschindze. Z tutych je zasy we Francowskej 100,000 knjeznow, w Jta lsk e j 30,000, w makej Belgiskej 10,000, w Nemskei 8000, w Schpaniskej 7000, w Jendzelskej 4000 atd . P o Europje je w Americy najw jacy klöschtrow, w poknöcnej je 10,000 knjeznow a w pokodnischej najskerje tez telko. Asia ma 4000, Afrika z A uftraliu 1000. P o mnohosczi rozdzela so tak le : Mkkoscziwe sotry (vincentinki) m aja 28,000 sobustawow, franciskanki ( tu a tarn tez z wot- hladow anjom khorych) 22,000, schulske sotry 20,000, sotry du sacre eoeur 10,000, jözefinki 8000, kongregacia s. M arije 8000, sotry z Notre Dame 7000, mikoscziwe sotry s. K arla Borromejskoho 5000, sotry s. kschiza 6000, dominikanki 4000, cisterciensarki 2000 atd. K tutym rjadam vschizamkaju so hischcze wschelake wu- stawy k zastaranju khudych, khorych, schulskich a mjenschich dzeczi, fkuzobnicow atd ., kotrez w hromadze tez 40,000 sobustawow licza.

D u z m a z cyka rjadniski staw 3 10 ,00 0 muzskich a zönskich, njepsche- winjomne wöjsko w ojow arjow , kotrez njepschestawajcy wojuje za bozu czescz psche- cziwo njepscheczelej czkowjeskoho sp la h a ; hdzezkuli so wobroczimy, pod pala- cym skönczkom Afriki, bjez dziwimi ludzizraczkami w pschipokdnischim morju, n a lodowych polach polarnych krajow , wschudzom widzimy jich we tym samym skutku dzekawych, bozu luboscz predowacz a wukonjecz, wschudzom hotowych krej a ziwjenjo woprowacz za sw jatu wec bozu. Njeje to papjera (byrnje na njej cyka b ib lija byka), kotruz woni rozscherjeja a kotruz wetsik wotnjese, ale je to

45

Ziwe skowo Boze, kotrez woni preduja spominajcy na Knjezowu porucznoscz. A B öh je z nim i a z jich skutkowanjom, a jich mnohoscz njedosaha, potrjebnosczi a zadosczi ludow doscz czinicz, bjez tym zo pöslojo wottorhujenych wot cyrkwje pschi wschech milijonach biblijow, kotrez rozdzeleja, a pschi wschej mnohosczi wsche- lakich traktaczikow najböle wschudzom pröznu skomu mlöcza, kaz möze so z jich samsnych swödczenjow a tych wot nahladnych protestantskich spisowarjow dowidzecz. Z a naschich bywa Polo pschecy wjetsche; w Chinesiskej a Anamskej su pschescze- hunja kschesczanow pschestale, missionarojo smödza swobodnje skutkowacz bjez 4 0 0 m ilijonam i pohanow ; tez S iam ska a Birm aska ftejj katholskich duchownych pschi- jakej, Jap an ska , nehdy slawne shdlischczo kschesczanstwa, jich tez dostanje, präfek- tu ra ze srjedznu Afriku so tez zalozuje, a^duz pobrachuje jenoz Pschecy hischcze na rukach, tule wulku ro lu wobdzekacz. Z ne su wulke!

Njeczujesch so, luby czitarjo , pozbehnjeny, hdyz wulkoscz nascheje cyrkwje wopominasch a ju wopisowacz styschisch?

. Meifla poboznoscj.Börzh doczakamy zash tön rjan y mejski mesac, kotryz ta t wjele wöriwhch

k czesczk najzböznischeje knjeznh M arije poswjecza. Tez w naschich serbskich cyrkwjach wotdzerzuje so r ja n a poboznoscz, kaz je ju cyrkwinska wyschnoscz za dobru spöznaka. Közdy dzen tohole mesaca w ottorhnu so tez najpilnischi ludzo wot swojoho dzöka, zo bhchu pschi nakhilenju bnja, hdzez su czucziwe wutroby naboznomu hnuczu wotewrjene, so w cyrkwi zhromadzili, a B öh jim nazdacznu ftomdu bohacze za- run a . A na czo zlozuje so täte mejska poboznoscz? Nekotryzkuli to derje tot?, druhomu Pak je to njeznate.

Zawjedzenjo mejskeje poboznoscze wukhadza z teje wernoscze, zo s .M a r ij i wosebite a wjetsche czesczenjo*) skuscha dhzli druhim S w ja ty m , a duz je tez pschistojne, zo so k tym wobstejacym swjedzenjam, kiz so Pak hako swjate dny közde leto wröczeja, pak na sobotach wot weriwych so wotdzerzuja, hischcze po­boznoscze poswjecza pschez jedyn cyly mesac.

M eja je so k tom u wuzwolika, dokelz je najrjenschi mesac löta a pschez wotu- czenjo bozeje stwörbh közdoho napom ina, zo by tez duchownje wotuczik a z pohla- dow anjom na swjatu M ariju swoju duschu z naletnim i rözemi a kwötkamt dobrych poczinkow wudebik. Tez je so na to mysliko, zo so w meji hewak zadyn swjedzen f. M arije njeswjeczi a zo möze so tohodla tehdom tajka poboznoscz najpschihodnischo zawjescz a wotbywacz. T a le poboznoscz je so häkle w nowischim czasu z Jtalskeje sem rozscherika; bamz P iu s V H . je ju w liscze (breve) 2 1 . mörca 1815 nie jeno za dobru spöznak, ale jej tez z pokkada zasluzbow Pschez Khrystusa a Sw jatych w cyrkwi nahromadzenych wotpuski t. r . spuschczenjo czasnych schtrafow (we-zo po dostathm wodaczu wecznych) pschipokazak. Közdy weriwy, kiz tule poboznoscz w

*) Schtöz chce so wo chm dale rozwuczicz, czitaj Tecelinowu knihu: Tzesczeno teck Swatech. Budisste 1834. Te farne su hischcze w Rozencze na sttadze.

46

c h r k w i a b o d o m a so modli, dostanje wotpusk 300 dnow, whsche toho je joniu dospoknh poskiczenh, Hdhz wön n a jenhm dnjnmejskoho mesaca swjataj sakramentaj pokuth a w o lta rja d o s t o j n j e dostanje a za nalcznoscze cyrkwje po menjenju swjatoho wötca so m odli; tez möze tu ten wotpnsk po waschnju zastupjenja khuvhm duscham pschiwobroczenh bhcz. D uz wuzijmh tu poskiezenu hnadu!

^fsdjispomtijertjo redaktora. W emh, zo na pschittad w Khrösczicach ja ra na mejskn poboznoscz khodza. 9řam by lubh byko, hdh bh so tndh ze wschech wosadvw hdzez je zawjedzena wozjewilo, kak je wophtow ana bhla.

9 t o w a k n i h a .P o lo katholskoho serbskoho pismowftwa, kiz je druhdy wjele löt puste lezalo,

wobdzeluje so netk ze wschej trebnej pilnosczu. Zash je kniha wuschla, kotraz je nie jenoz w uzitna, ale nnznje treb na ; dokelz niczo podobne dotal njemejachmy. Klöschthrski duchownh, knjez F . Lndwik A ugerm ann, kooperator w Rözencze, je mjennjcy w udal knihn pod napism om : „Katholik a joho chrkej. Rozwuczace knihi za katholskich S e rb o w , a wschitkich, kotsiz chcedza katholskn chrkej pschisluschnje rozsudzecz." W prjenim wotdz^lenju thchle knihow so jasnje a wobschernje dopo- kaznje, zo je nafcha katholska chrkej ta praw a a wörna chrkej Khrhftufowa, pfchi czimz möze czitar wjele nawnknhcz a sam tc wschelake druhe nabozne zhromad- nistwa a chrkwiczki rozsudzecz. D ruhe wotdzöleujo rhczi wo regirow anju nascheje cyrkwje a jenotliwe paragrafh m a ja tete n ap ism a : „Zakozenjo bamzstwa. Romski bamz, joho praw a a winowatoscze. Schto njepscheczelojo bamzstwa a njewuczeni ludzo na bamzstwje porokuja? (T u tön p arag ra f je w naschim czasn wosebje waznh za czitarjow wschelakich nemskich lutherskich n ow inow !) Schtö z bamzom dale naschn chrkej reg iru je? W o zakozenju biskopskeje mocy w nafchej chrkwi. W o winowatosczach a prawach katholskich biskopow. Pschidawk a skönczenjo." M h njedwölujemh, zo naschi S e rb jo tute knihu z radosczu pow itaja, zo budza ju zash a zasy czitacz; pschetoz to je woprawdzite duchowne wjeselo, hdhz nie jenoz praw ej chrkwi pschisluschesch, ale tez zamokwjenjo wotpokozicz wösch, czoho- dla jej pschisluschesch a zaneje druheje nochcesch. Z a tajke poskiczene duchowne wjeselo a pscheswedczenjo wo wnznawanej wernosczi dyrbja so naschi S e rb jo k. spisaczerjej dzakowacz, kaz tez za tu luboscz, z kotrejz wön bjez S e rb a m i, wot swojeje whschnoscze pöskanh, za S erbo w skutkuje. W ön je drje rodzenh Nemc, ale je w stndentskich l^tach hizom czösku, a hako duchownh w Rözencze ze swojej njewustawacej pilnosczu naschn lnbu serbsku rycz nawuknhk. Hdh bhchmh so njebojeli joho skromnoscz ranicz, budzichmh wjele wjach k joho khwalbje p ra jili. B öh zohnuj joho skutkowanjo! Sköuczuje spomnju, zo ma joho kniha 220 stronow w oktavje a zo so za 10 nsl. pschedawa w Rözencze a tez po knihiknpskim pnczu pschez I . E . S m o le rja w Budhschinje.

47

Puezowanjo katholskoho Posoka.(Pschiposlane.)

B öh je dobrocziwy a wulkeje mitoscze, kotraz wschitke joho skutki pschetrjechuje, to la postaja wön sam czash a mefta k wudzelenju swojeje smilnoscze, dokelz je we wschitkich wöcach swjaty a sprawnh. Z o Pak bhchmh joho dobrocziwoscz, möc a predkwidzownoscz praw je spöznali, daw a nam druhdy na swoju pomoc dleschi czas czakacz; my dhrbimy sebi, pschez w eru, dowörnoscz a wobstajnoscz we zado- sczi z poniznhm podaczom do joho wötcowskoho zastaranja zaskuzicz dzelbraczo n a joho bohatstwje.

W dalokosczi skönca, w najkrötschim dnju w czasu zhmy, hdyz wschitke ludy B o ha w jach njeznajachu, z wuwzaczom Zidow , hdzez be hischcze maka liczba wernhch Jsra e lito w : tehdhm narodzi so K hrystus, zo bhchu z joho pschikhadom z pschiberanjom swettoho dnja, tez nasche dusche rozswetlene byke w pschibörachm spöznaezu wulkoscze njesköncznoho B oha a naschich winowatosczow. Katholski Poso t dyrbi tez dar böjskoho swetka bhcz k naschomu spomozenju. Zo bh nam spomozny bht, dyrbimy jomu doweriwje napscheczo pschincz a podpjeracz dobre pröcowanjo.

Pschi puczowanju katholskoho Posoka dopjelnjuja so tez te skowa swjatoho pism a: zo budze khudym wjesoka powjescz daw ana, bjez Ihm hacz czi do czasnych kubkow zalubowani tu a tam khwilu k czktanju nkmaja, poprawym pak jim jenoz brachuje na woli.

S w ja ta j C hrill a M ethod, patronaj naschoho tow arstw a proshtaj B o ha za joho zohnowanjo k zapoczatomu skutkowanju za pokroczowanjom a spöchowa- njom wudospoknosczenja kschesczanskoho ziwjenja a kschesczanskeje wedomnoscze. A wobroczi so jedhn k tom u dobromu ze wschej nutrnosczu a kedzbliwosczu, zo bh we wschim swojim czinjenju a wostajenju spodobnh bhk B ohu, nasä-omu spoczatku a zamerjcnomu köncu; dha powjetschi so wjesokoscz ru n ja jandzclam.

Kaz czkowjekojo husto khudzi su na stowach a ryczi, prawoho zrozemjenja d la ; tak su tez khudzi w spöznaczu w^rnoscze a sprawnoscze. Pschetoz kza a njemudrosczje, pschitomne hinite wobwjeselenja wecznje trajacym do predka czahnhcz. T ajch budza zawescze prjedy abo pozdzischo prajicz: „T ak smy so zabkudzili wot pucza wernoscze a swetko sprawnoscze nam njesweczesche." Tez to skuscha k spraw- nosczi, közdej wecy swoju w ernu pkacziwoscz pschicpjecz.

Tak wazne njedhrbja nam bhcz nasche nuknicy, hraczo, reje, nie wopomi- n an ja pröznych a njewuzitnhch w ecow , zo bhchmh czasa njemöli za mesac jene listno powuczacoho pisma pscheczitacz. M y wschak dyrbimh nekotsizkuli we po- niznosczi wuznacz, zo hischcze tak dospokni njejsmy w böjskich wöcach, we spöznaczu nascheje swjateje chrkwje, zo bhchmh z chrkwinskoho czasopisa abo z naboznhch knihow wuknhcz njetrjebali.

'U s c h is p o u ln je n jo . B h rn je n a s pschiposkaö w tym abo druhim wu- p ra jenju swojoho lista böle czesczik dhzli zaskuzamh, dachmy joho skowa tola wo- czischczecz hako dopokazmo, zo je w naschim serbskim katholskim ludze luboscz k

48

dobrej wkcy. Z o snadz so druhdze wukhadzenjo „Katholskoho Pöska" rad n je- widzi, to n as w naschim pscheswödczenju a skutkowanju zenje zamolicz njemöze; budzemy so wjele wjacy staracz z pomocu naschich duchowuych bratrow a druhich pscheczelow wo wudospotnjenjo naschoho czasopisa. R e d a k c i a .

$ 1 a W e l e h r a - ;Z pokäzowanjom n a 7.czisko naschoho Pöska pscheproschuju z tu tym kathol-

skich S erbow , zo chchlt so z najmjenscha nökotsi w swjedzenskej oktavje sw jateju C yrilla a M ethoda letsa wot 5 .— 12. ju lija do W elehrada w M orawskej podacz. T a m poczeschtaj sw jataj japoschtokaj SLow janow swoje zbozowne skutkowanjo bjez nawjeczvrnymi S kvw janam i, totrymz lez my pschiskuschamy; iam wotpoezusa lvscze s. biskopa M etho da ; tam su dzakowni prjedownicy netczischich M oraw janow klöschtyr a wulkotnu cyrkej n a tw arili; tam pröcuja so nötczischi narodowcy staru skawu W elehrada wobnowjecz; tam puczuja pschez chke leto njepschehladne shkh naboznych ludzi na dospokny wotpusk, wot bamza b.decem bra konschoho leta wndzelenh.

D uz puczujmh a wobswedczujmy, zo smh hischcze czi nabozni S e rb ja a Skow jenjo, za kotrychz n a s tez cuzh dzerza, zo dzakownje wopominamy wecznu dobrotu praweje wery ze swojimi b ra tram i we werje a krewi. W uproschmh sej tam Pschez zastuzbh ss. C yrilla a M ethoda wot mikoscziwoho B o ha, zo by w era a naboznoscz traka a hischcze pschibjeraka bjez nam i S e rb a m i we wötcnym kraju!

W ozjewjam, zo da-li B öh strowoscz jedhn duchowny z Budyschina a n a j- skerje hischcze jedyn druhi 6. ju lija na W elehrad wotjövze, dokelz puczowanjo peschi zada wjele czasa. P o zeleznicy pak möze so jecz z Budyschina pschez Liberc (Reichenberg), P ardubicy (w Czechach), B rü n n , Lundenburg (slowjanscy B rzeclaw a) hacz do Wuherskoho Hradzischcza (Hradisch), z kotrejez zelezniskeje stacie je nehdze hodzina hacz na swjate mefto naschoho puczowanja a tu möhli serbski*) spewajo z processiu hicz. Z a dzen tam nim ale dojedzesch a w 3. klaffh pkaczi so pschez 7 tolerjow za jedyn pucz. T o drje za nekotrohozkuli zamozitoho S e rb a njeby wjele byko, hdhz tez na dompucz tak wjele w uda a neschto tolerjow n a druhe wudawki pschiliczi. Dom pucz m oht so po spodobanju snadz nelotrohozkuli pschez slawne mefto P ra h u wjescz, schtoz je drje nehdze 10 mit wokoko, ale tola ja r a hödne wohladacz.

Kotryz S e rb chce so tom u wotmyslenomu puczowanju pschizanknycz, njech to Po spodobanju redaltorej Pöska wozjewi, kiz budze potom do M orawskeje pisaez a pschikhad S erbow znaty ezinicz. Skönczne zryczenjo mohko so tez 2 . ju lija n a swjaty dzen dom apytanja swjateje M arije w Rözencze stacz. R e d a k t o r .

*) Litanije k ss. Cyrillej a Methodej a druhe pschisprawne modlitwy pschekozi a wobstara redaktor hischcze w prawym czasu.

'7----------------------------------

49

3 Luzicy a Dakskeje.Z B u d y s c h i n a . Pöndzeln 13. hapry la poczachu pschitwark nascheje

serbskeje farskeje cyrkwje torhacz. Czohodla? to chce Posok tym powjescz, kiz hischcze niczo wo tym njeji'u skyscheli. Nascha cyrkej je mjenujcy, wosebje schtoz muzske mesta nastupa, hizom dawno njcdosahaca. D uz je so dleschi czas na po- wietschenjo abo pschitwarjenjo mysliko a skoncznje so ze wschöch stronow k tomu potrjebna dowolnoscz dostaka. Tachantske konsistorium je hako nascha duchowna wyschnoscz rady wudawki z cyrkwinskeje pokkadnicy pschizwoliko a p lanh ze wschej swöru pschepytako; ale tez swetna wyschnoscz, wosebje meschczanska rad a je sej z podatej dowolnosczu dzakowne pschipoznaczo zaskuzika. Cyrkej m a po pschedlezacych ry - fach na zadnim köncu hacz ke kamjentnym kehelam, netto tam stejacym, pschitwarjena bycz; tönte pschitwark budze ta t wysoki kaz sej to predkowny dzöl zada a we-zo w tym samym gothiskim stylu z rjanej frontu, z pschistojnym portalom , gothiskej rözicn (rosette) a kschizom we wysokosczi. Psches tajke wuwjedzenjo dostanje zitne torhoschczo ja ra r ja n u pychu. M urjerski mischtyr pschi tym je k.M arche, a czesliski k. H ojbjan , kotrajz staj slubiloj, zo budzetaj w wesacu augustu hotowaj. B oh d a j ! Ale tez w znutskownhm nascheje hizom netto rjaneje cyrkwje stanu so ja ra Pschi- ftrrawne pschemenjenja. Chory (tubje) njebudza wjaey tsi, ale jedyn scheroki, ta t zo budzetaj dwe wöknje netto trochu zatw arjenej potom cyle wotewrjenej. A k wschomu tom u dostanjemy rjane nowe pischczele (byrgle) wot wuwokanoho mischtra Kohla, kiz chce je do septcmbra dohotowicz. D uz so hizom do predka radujemy na ton ponowjeny tempel. Z o so njeby pschez m eru zaproschito, budze dotalne znutskowne wot zadnjoho konca z beffamt zabite. Pschispomnju hischcze, zo bu cyrkej posleni krocz w l. 1690 dotw arjena. P re n i krbcz bu 124 0 (nie dokho po zakozenju tachantstwa) za S erb o w zakozena a sobu hako cyrkej pfchi pohrjebnischczu psched bohatymi wrotam i postajena, 1429 bu wot husitow spalena, 3443 pschiwza ju wosada s. Miklawscha sobu za swoju. W e wohnju 1620 bu ja ra wobschkodzena a 1634 a 1686 cyle zahnbjena. W lkcze 1813 dzerzachu w njej tez protestantojo boze sluzby, dokelz bu pötrowska cyrkej dleschi ezaS hako fchpital nalozena. W lecze 1839 dosta nowe zwony, kotrez drje su dobroho klinka; ale schkoda, zo ta t n izko w isa ja!

Z B u d y s c h i n a . T onle tydzen pschebywasche wosobny a daloko zuaty hoscz bjcz nami, jcsuita k. B ry l, rodzeny z Hrubjelczic. Kaz je znate, be kapkan w R adw orju do leta 1846, potom zastupi w Rakuskej do skawnoho rjadu jesuitow. P o wotpokozenjn rjadniskoho sluba bu do Francowskeje a borzy na to do O ra n a w A fricy poskany, hdzez be nim ale 6 l^t bjez A rabam i a tamnischimi F rancow - zami z missionarom. N a to besche nim ale 8 let w poknbcnej Americy, wosebje w mestach New-Aork, S t . Louis a Philadelphia hako Wucher w kollegiach. W o­sebje je we wulkich mestach jako spowjednik a we wschelakich schpitalach zbozownje skutkowal, dokelz je wjacorych ryczi derje mocny, wosebje Pak jendzelskeje a statt» cowskcje. Poflenje 6 mesacow bösche won pölny kapkan (z dostojnosczu kapitana) w nnionskim wojsku. P o 16 lerach je zasy swoju serbsku wötczinu wopytak a ryczi hischcze derje serbski. Dokelz je khorowaty w schiji, je z Ameriki do W ina

50

powolanh (wön sluscha do rakuskeje proviuch) a woezakuje tarn dalische rozkazh. S n a d z wostanje w Rakuskej, atc mhsli tez, zo do Australie pschindze, hdzez n a jendzelsch rhczachch jesuitach pschi pschibjeranju katholskeje chrkwje tarn pobrachuje. B öh zdzerz dolhe leta w swjathm pow olanju tohole nahladnoho m uza!

Z D r e z d z a n . P o krötkej khorosczi w um rje tudh 14. merca kralowska prhnceshna Augusta, wöjwodka sakska, dzowka njeboh krala Bjedricha Augusta S p raw n o h o , w starobje 80 let a 8 mesacow. Dzen 18.besche w dwörskej chrkwi swjatoezne requiem, 23. we wschitkich druhich chrkwjach luziskeje a herbskokrajneje diöcesy. Njeboh prhnceshna be hako dobroczerka w chkhm kraju znata, w herb- skich krajach je tez wjele za potrjebnoscze khudhch katholskich cyrkwjow a missiow dawaka, a w testamencze bjez druhim tez 1000 tol. katholskim khudhm a dzeczom w Drezdzanach wotkazaka.

Z N j e b j e l c z i c . Tachantski Vikar, k. W els, kiz bö na khwilu k pomocy fern pöskanh, je so do Budhschina w röczik, a pschindze k nam netto k. kapkan Nowak, kiz je w tu khwilu w Kulowje.

K c h r k w i n s k e j s t a t i s t i c y w S a k s k e j . Z ludliczenjow w Sakskej je widzecz, zo so mnohoscz katholikow stajnje pschisporja, haj zo liczba katholikow we wjetschej pomerje roseze dhzli proteftantow . W lecze 1858 H 3 8 ,7 09 , w l^cze 1861 Pak 4 1 ,3 6 3 katholskich wobhdlerjow w Sakskej. Hdhz chke wobhdler- stwo 2 ,2 2 5 ,2 4 0 wunoscha, dha pschindzetaj na 100 wobhdlerjow nim ale 2 kathol- skaj. T o la rozmnozichu so katholikojo wot leta 1858 do 1861 wo 6 na közde sto, bjez thm zo protestantojo je n o z 4 n a sto. B jez thm zo w naschej Luzich katholstwo porjadnje pschibje-ra, njemöze so to wo herbskich sakskich krajach rjec. P o liczbje pschiczahowachch a so zashdlacych katholikow (wosebje z Czech a Bajerskeje) dhr- b ja lo tarn wjele wjach bhcz, hdh by telko meschanych mandzelstwow n jeby lo , a telko tez katholskich starschich (wosebje w prjedawschich czasach) swoje dzeczi pro- testantstwu njepschepodalo abo dla pobrachowanja schulow we wjele mestach psche- podacz bhlo n jedhrbjalo. Wosebje so tez tarn krajnh zakon hako schködnh za ka- tholsku chrkej wopokazuje, po kotrhmz dhrbja dzeczi, kiz su hako pschez 10 lLt stare lutherske schule w o p h ta le , lutherske wostacz. W Drezdzanach je bjez 128 ,152 wobydlerjemi 6 ,3 8 0 katholskich, kiz su so tam w tsjoch l^tach wo 13 n a sto rozmnozili. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Cyrkwinfke nowinki a powjescße.Z C zech . W ot 9 . merca je so chly tydzen w czeskich a tez nkmstich

chrkwjach swjedzen ss. C hrilla a M ethoda swj. tocznje swjeczik.Z M o r a w s k e j e . Z T i s c h n j o w i c zhonichmh, zo je tam w Pschedklöschtrje

netczischa patronka, abbatissa G ab rie la z luziskoho klöschtra M arino ho D o la nowe stacionh na kerchowje stajicz daka. N a spoczatku mesaca novembra dostanje, tamnischi klöschtyr Po nim ale 100 letnej pschestawch zash klöschthrske knjeznh z cisterciskoho rjada, wosebje pschindu tam Serbow ki z M arinoho D o la .

Z P ö l s k e j e . Krakowski „C zas“ pschinjese wbndh zadoscz 16 ranjenhch Polakow z bitwh pola S chanch administratorej krakowskokielcskoho biskopstwa k.

51

M ajerczakej, zo by so na bamza z wobczeznosczu wobroczik sczehowacoho podawka d la : Dzen 19. m erca wobstarowasche duchowny z klöschtyrskoho rjadu reformatow A nt. M ajewski powuzijo wozjewjenoho pow okanja, zo so duchownhm a lökarjam njezakazuje pola ranjenych „zbözkarjow" winowatoscze swojoho powokanja dopjelnjecz, w swojich duchownskich drastach rjanjenhch we wöjsku wutrobitoho diktatora Langje- wicza ze s. sakramentami. Rusowscy wojach Pak poczachu runje, hdyz wön spo- wjedz jenoho ranjenoho skhschesche, z bodakami do njoho kakacz a zakkochu joho. Biskop M ajerczak dyrbi tohodla k bamzej pröftwu pöskacz, zo by wön z pokazo- wanjom na tonte pschikkad pola rusowskoho knjezerstwa wuskutkowak, zo by so puchownym w jich winowatosczach wjacy njezadzewako. '

Z P a r i z a . B ratrow c A bdel-K adera, znatoho w ojow arja pschecziwo F ra n - cowzam w Algirskej, je so w P a riz u kschczicz b a t a fej srancowsku mandzelsku wzak. W ön chce so do S a h a ry w Africy podacz, zo by tam kschesczansku wörnrozscherjowak.

S a r d i n s k a . W lecze 1861 su sardinscy sequestrarjo 122 klöschtrow wobsadzili a wzali, a 877 rjadnikow do sweta wustorczili. Hacz do könca 1861 bu w cykej Ita lske j 721 klöschtrow zahubjenych a 1 1 ,800 mnichow a mnischkow rozpjerschenych. W jeniczkim lecze 1861 su kubka 104 kollegiatnych zakkadow wzali, kotrychz letne dokhody pschez pok m ilijona frankow wuczinjachu. A to la nta ta pokkadnica, do kotrejez je sequestrarjo daw aja, hischcze both!

Z R o m a . Kaz so pow jeba, pscheje fej nasch sw jaty wötc, kiz brje je bruhby khorowaty, ale so to la zasy w ustrow ja, zo by po nim wuczeny a n jestra- chocziwy biskop Corsi w P isy za bamza wuzwoleny byk. T ö n samy wojuje krucze za bamzowe p raw a a njeje tohodla wot sardinskoho knjezerstwa rady widzany. — W poslenim wotdzerzanym konsistoriu je bamz tez na Polakow w swojej ryczi spominak a tom u njezbozownomu katholskomn krajej wscho dobre pschak. Rnski pökane je rady chcyk, zo by bamz list wudak pschecziwo pölskim w ojow arjam , njeje pak niczo wuskutkowak. — S w ja ty wötc dhrbi spokojacu strowoscz m ecz, dokelz je wschitkim poboznosczam m artrow uoho tydzenja pschitomny byk. Psched krötkim be k njom u statny sekretar nowoho lekarja pschipöskak. Hdyz tön proschesche, zo smek so z joho prjedawschimaj porjadnym aj lekarjomaj radzicz, p ra ji P iu s IX .: „Ziwjenjo ezkowjeka steji w bozej rucy, hdyz pak dyrbju so, zo bych swojim pod- dathm Po woli byk, waschim rukam dowericz, dha pschizwolam." Czi tsjo lekarjo radzachu so wo nuznosczi druheje jedmjency (fontanell). Kaz je znate, czerpi bamz na nohu. Najskerje budze dotalna jedmjenca zaw rjena, a d ruha wotezinjena.

Z W u h e r s k e j e . Tez biskop w Bystricach (N eusohl) Schczcpan M oyses je pastyrski list pschi skkadnosczi 1 000-le tnoho jubileja pschtkhada ss. C hrilla a M ethoda wudak, dokelz je s. kral wuherski Schczepan Pschez A dalberta posrednoho wuczownika ss. bratrow wobroczenh a kschczeny byk a dokelz su dzele kraja W u- hersiej pschipadnyke, w kotrychz staj Chrill a M ethod skutkowakoj. Njedzelu 15. m erca bechu w joho diöcesy, wot Skowakow Nemcow, a M adzarow wobydlenej^ pschisprawne poboznoscze a wosebje dyrbjesche w skowakskich prcdowanjach na do- b r o t u , kotraz je so cykomu skowjanskomu narodej pschez ss. bratrow staka, spominane bycz.

52

A m e r i k a . W e W ashingtonje, staw nhm mescze swobodnhch statow , je knjezerstwo 7 wulkich schpitalow twaricz dato a chchsche je swetnhm wothladarkam pschepodacz; ale lekarjo so tom u pschecziwjachu a zadachu m i t o s e z i w e s o t r h , xotrez buchn woprawdze tez powotane. Hdhz tam w öjna w u d y r i , poskiczachu mitoseziwe sotrh ministrej wöjnh swoje stuzbh; tehdom buchn wotpokazane. N e t k o p r o s h je knjezerstwo, zo bhchu wjedzeujo schpitalow na so wzate. ?

Z 21m e r i s t . T udh katholska chrkej rjenje pschibjer-a. W mescze B o s t o n wotkupichu w behu le ta katholikojo tsi protestantske chrkwie, dokelz dotalne njedo- sahrchu. N jedawuo rekasche, zo chcedza tez tamnischi presbhterianojo jenu wulku chrkej pschedacz, jenoz nie katholskim weriwhm, netko pak su predkstejerjo tam neje wosadh wozjewili, zo möza tu chrkej tez katholikojo boftac$, (wezo za dobrh pjenjez) a su doscz zrozemicz dali, zo bhchu ju radh wotstupili. — W N e w - I o r t u wophtuje 1 50 00 dzeczi katholske schule, w kotrhchz so barm e wuczi. — W (N ew -) O l d e u b u r g u w stacze In d ia n a ,. najböle z Nemcami wobhdlenhm, stejahischcze powostanki drjcwjaneje chrkwje, kotruz tam srjedz tehdomnischich pusczinow a lesow psched 14 letam i nadcndzechu; nekotre leta pozdzischo bu wulka kam jentna chrkej tw arjen a ; w decembru z. l. bu uow a po gothiskim waschnjn tw arjena, 162 stopow dotha 65 st. scheroka a 4 5 st. whsoka chrkej, kotrejez khösth 2 5 0 0 0 dollarow je wosada sama zn je s ta , wot biskopa swjeczena. Chrkwi z napschecza steji rjany klöschthr sotrow s. Franciska, kiz m a 5 0 knjeznow, 2 0 0 schulerkow w mescze sainhm a 1000 we wosom druhich nowhch shdlischczach. — Franciskanki w mescze C i n c i n n a t i , kiz nazhmu 1858 swöj skutk z niczim zapoczachu, m aja netto r jan h wulki schpital, w kotrhmz je n a 100 khorhch, z khapalu. — P o pschiktadze C incinnatia , kotrez zdobnje „ameriski R om " m jenuja, wotmhslichu katholsch wobhdlerjo Philadelphie tak mjenow any „katholski w ustaw " k woczehnjenju katholskich mtodzencow a tez k zhromadnomu katholskomu zaba- wjenju (U nterhaltung) zatozicz. Tele towarstwo je so w ju liju z. l. zatozito a m a hizom pschez 100 ptaczachch sobustawow. Z a nje ftaj dwaj katholtkaj hizom tw arjen jo kupiloj, mjenujch rjan u chrkej methodistow (t. j. protestantski wotschczepk), kotraz bk dotha d la na pschedan pschischta. — S la w n h biskop B a ra g a w M ic h i- g a u j e m a netko w swojim 1857 häkle zalozenhm biskopstwje 15 duchownhch a dweju kandidatow, 31 chrkwjow (dotal su wschitke drjewjane) a 18 bohostuzbnhch mestnow, 1 knjeznjacy klöschthr, 13 hölczich a 13 hölczich schulow z nehdze 4 00 dzeczimi a wokoko 1 3 ,000 w e r i w h c h , bjez Ihm zo tam psched 8 letam i cyte wobhdlerstwo wjetsche njebe. — Tez archbiskopstwo Eregon-Cith a biskopstwo N esqualy kczöjetej.

M e x i k o . T udh je bamz nowe rozdzelenjo biskopstwow pschedewzak. Liczba biskopskich sydkow budze w ot 10 na 17 rozmnozena. W ot archbiskopstwa Mexiko budzetaj nowej diöcesh Q ueretaro a T ulancingo wotdzelenej. Biskopstwo M - choacan je za archbiskopstwo powvschene a biskopstwo Puebla je na tsi rozdM ne, a z G u a d a la ja ra stej netko dwe.

Czischczal L. A. D o n n e r h ak w Budyschinje.

Katholski Vosol.Kyrkwinski czasopis,

wudawany wot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budyschinje. R edaktor: Michał Hörnik.

Czo. s . Meja. 1863,

S t a w i z n y R ö z a n t a .I I I . W o hnadnhch swjeczatkach pschezeyknje a rözenczanskim wosebje.

S m h wo nam akanju swjateje M arinoho swjeczatka powjedali, ale czoho- d la dha wo jenhm s w j e c z a t k u tak wjele p isam h? Njezda so toskoro tak, hako bhchu katholsch S erb jo z tymle swjeczatkom kus pschiböjstwa h n a li? M özno, zo nökotsi czitarjo P ö sta tak rjeknu, wosobnje hdyz z napism a dowidza, zo chcemy tön kröcz jenoz wo swjeczatku Pisacz. Tutych njech zmeruje a w neezim wo naschim swjeczatku rozwuczi wjetschi dzel pschitomnoho nastawka.

Z o tu wo rözenczanskim swjeczatku tak wjele pisam, stanje so wschelakich winow dla. N ajprjedy, dokelz bö spomnjene swjeczatko pschiczina abo w ina n a - s ta c z a rözenczanskeje chrkwje, wosobnje Pak, dokelz je to jene h n a d n e swjeczatko t. j. tajke, z kotrohoz czesczowanjom je Böh luby Knjez hizom m n o h i m l u d z o m w s c h e l a k e h n a d h w o p o k a z a k . Njekatholscy na swjeczatka niczo njedzerza, haj tam aja czesczenjo swjeczatkow hako poczink pschiböjstwa wobkruczicy, zo so mh katholikowje k swjeczatkam m o d l i m h . Schto dyrbja woni tohodla häkle straschnoho wo swjeczatku w Rözencze mhslicz, hdyz ludzi we westych czafach z processiemi tarn puczowacz w idza! Hdy bychmy my, kaz njekatholscy w udaw aju, ! tonmle swjeczatku kaz tez k druhim so m o d l i l i , wezo potom njebychmy prenju bozu kaznju wjacy spöznali a bychmy z tym jich porokowanja ze wschim prawom zasluzili. Ale to mh runje njeczinimy, mh k zanomu swjeczatku so njemodlimy, khiba zo mohk jedyn ja ra kedzbliwy pschecziwnik nam d o p o k a z a c z , zo my kruch rjenje wurezanoho drjewa abo molowanoho p ta tu jenoho swjeczatka za B oha dzer- zimy abo jomu böjsku czescz wopokazujemy. Wschak m am y my katholikowje tez wuczenych ludzi doscz, kotsiz bhchu so tajkeje pohanskeje dziwjoscze a njewedomoscze hanibowalk, hdy by tomu tak bhko, kaz protestantscy wuczerjo husto doscz wucza a wudawaja. M h c z e s c z u j e m y jenoz nasche swjeczatka kaz druhe czesczowne wöcy tu na zemi, a to tohodla, dokelz n a s wone na B oha abo bozich swjatych dopomnjeja, dokelz wone nam psched woczi stajeja hnadh boze abo swjate ziwjenjo a skutki bozich swjatych, a dokelz so wone za n a s run je tohodla takrjec zwonkowne zmyslojte wubudzace s r e d k i , wubjerne poczinki a pöccziwoscze bozich swjatych (na swjeczatkach predkstajenhch) sezehowacz. M h njewerimh potajkim, njech to nascht

54

Pschecziwnicy wjedza, zo je s. M a rin e swjeczatko, kotrez so w Rözeneze czesczuje, B öh sam abo nöschto böjske, a t o h o d l a n j e m ö z e m y t ez k t o m u l e s w j e c z a t k u s o m o d l i c Z ; my njedzerzimh tele swjeczatko am za swjatu M a riju wjedzich, so je w ona we njebjesach, ale jenoz za jeje w o t z n a m j o , kiz n a s n a nju do- pom nja a nam t o h o d l a czesczowne bhcz dhrbi. — R unje tak njewerimh, zo „w thm le s w j e c z a t k u " whschenaturska po tajna m o c nutska bhd li, kotraz dziwh a znam jenja czini. Pschetoz to bh wnczbje nascheje chrkwje napschecziwo bhko. „Sw jeczatka, p ra ji w ona (Conc. Trident. sess. 25.), a to pkaczi wo wschi tki ch swjeczatkach, dhrbja so n a pschiskuschne waschnjo czesczowacz, nie tak zo so weri, hako bh w s w j e c z a t k a c h t . j . nutska w swjeczatkach j e n a p o t a j n a m o c L h k a , kotrejez d la dyrbja czefczowane bhcz abo tak, zo nechtö wot nich nöschto zada abo fwoju dowernofcz na s w j e c z a t k a staji atd ." Potajkim njedhrbi a njemöze zadhn katholik tez wericz, zo s w j e c z a t k o s a m e z a so dziwh czini. S ta w a ju - l i so tohodla dziwh pschi tajkich swjeczatkach, kaz to naboznh katholski lud wot swjeczatka w Rözencze weri, njemöza tele dziwh pschez drjewjane, morwe swjeczatko czinjene bhcz, ale pschez d r u h u m o c , k o t r a z n a Weste w a s c h n j o f w ö j w l i w (E influß) n a n je p o k a z u j e , a to je pschi s.M arinhch swjeczatkach m ö c z i w e j e s w j a t e j e M a r i j e w e n j e b j e s a c h . W o n a psched s w o j i m s w j e c z a t k o m n a p o r n o c w o k a n a z a s t u p u j e t ych, k o t s i z j u t a r n u a p o r n o c w o k a j a , p o l a s w o j o h o S h n a , a j e j e S h n nöt k p o m h a t h m „Pschi s w j e c z a t k u s w o j e j e m a c z e r j e so m o d l a c h m . " P o m o c n i k je a wostawa tohodla pschi thm B ö h , sw j.M a r ija je jenoz naj- p r k n i s c h a wi n a naschohowuskhschenja d l a z a s t u p j e n j a , h n a d n e s w j e c z a t k o P a k j e t a k r j e c z w o n k o w n h s r e d k a w u t o k , pschez k o t r y z a p s c h i ko- t r h m z B ö h t ö n w s c h o h o m ö c n h h n a d y w u l i w a do r u k o w c z e s c z o w a - r j o w s . M a r i j e . Hacz run je je a wostawa pschi wschim thm swjeczatko jenoz swjeczatko t . j . rnorwa sam a wot so njemöcna w^c, dha je wone tola w a z n e „ a c z e s c z o w n e . " Pschetoz w othladane wot toho, zo je pschez modlitwy mösch- nika sswj e c z e n e a do zakita swj. M arije (abo druhoho swjatoho) stajene, m aja ludzo psched nim swoju poboznoscz dokonjejo najböle wjetschu dowernofcz do b o - z e j e w s c h o h o m ö c n o s c z e , w j e d z i c h , zo je hizom mnohim ludzom pschez za- stupjenjo sw j.M a rije ( a druhich swjathch) pola B o ha p sc h e d n im p o m h a n e b h k o , a t o pohnuje jich k wjetschej poboznosczi a b h w a w i n a sich w u s k h ­s c h e n j a . Z o B öh tohodla run je pola tajkich hnadnhch swjeczatkow husto swoje hnady w udzela, komu dyrbjako so to po runje prajenym spodziwne zdacz? Abo chchk nechto snadz n a r n ö z n o s c z i dwelowaez, zo möze sej B öh k w u d z e l e n j r r s wo j i c h h n a d o w , közdu jom u spodobnu w ec,tez jene d r j e w j a n e s w j e c z a t k o wuzwolicz? Njech to la tajki njewöriwy wotczini swjate pismo; tarn wön czita, zo B öh pschez M öjzefowh k ij wjele znamjenjow a dziwow czinjesche (E xod.4 , 2 ; 7 , 1 9 ; 10, 12 atd .) pschez kasch cz s l u b a w najwjetschej nuzy israelskomu ludejj t vobhczu pomhasche (Jo su a 2 ,1 1 — 1 8 ; 6 ,6 ) a pschez w o t z n a m j o t a m n o h o h a d a mnohich wumozi wot najboloscziwscheje smjercze (N um . 21, 8). M ö - zesche-li B öh w starhm zakonju pschez tajke a hinajsche jednore wöcy dziwh czinicz,

55

czohodla njedyrbjak wön to dzens hischcze zamoe pschez swjeczene swjeczatka swojeje rnaczerje (abo druhkch swjatych) ? Wysche toho mamy Pak tez zjawne wopokazmo w rukomaj, zo Böh to czink; katholski lud skoro po wschLch krajach w o p h t u j e t a j k e h n a d n e s w j e c z a t k a , w u w o l a n e d l a d z i w o w , kiz so pschi nich s t a - w a c h u , zo by psched n i m i s e b i p o m o c w u p r o s y k w s w o j i c h czeknych a d u c h o w n y c h p o t r j e b n o s c z a c h . J ta lsk a m a Loretto, Rakuska swöj M a - riazell, Schpaniska swöj M on tfe rra t, Francowska swöj S ou isfon s, C lerm ont atd^ Bajerska swöj M ö ttin g e n , Pölska swoju Czenstochowu, Czeska swoju swjatu horu pola P iib ra m a , Krupku, M aria-ku lm atd. S a m i kralowje a khezorowje na tele mesta druhdy puczuja a njehanbuja so, tam swoju poboznoscz dokonjecz, tez slu- bjenja czinjo a psched tutym i swjeczatkim swoje dary woprowajo. Tele po- wschitkomne waschnjo katholskoho luda w czesczenju hnadnych swjeezatkow, daw a uam potajkim z a w e s c z e n j o , zo powjescx wo dziwach, kiz so pola nich stawachu a stawaja, n j e j e w u n a m a k a n a a b o z c z a s o w „ s t a r e j e p s c h i w ö r h " fern z d z e r z a n a , a l e zo d y r b i so d z e n s h i s c h c z e z a l o z e c z n a w es te a w e r n e p o d a w k i a w o b s w j e d c z e n j a . Puezuje-li tohodla w naschim czasu tejko ka- kholskich ludzi tez k swjeczatku swjateje M arije do R özanta , dha möza samt n je- weriwi abo cuzoweriwi z toho spöznacz, zo dyrbi to s w o j u w i n u m e c z , h e w a t n j e b y c h u t a m p u c z o w a l i . Swjeczatko swjateje M arije w Rözencze sto jim je- nujch pola ludu tez w nahladnosczi „hnadnoho swjeczatka", B öh je tez hizom umohich, kiz tam pschi nim swoju poboznoscz wukonjachu dla zastupjenja swjateje M arije hnady wudzelil, tohvdla su tam skoro w közdhm czasu czesczowarjy swjateje M arije .

Njelotromuzkuli czitarjej P ö s la njebudze najskerje po nčtf rozestajenym njelubo, wopisanjo hnadnoho swjeczatka a khapalki, w kotrejz bu w starhm czas» khowane, tudh namakacz, a tohodla so prenische tudy pschistaja, kaz bu je ze sa- motnoho w obhladanja czerpane.

Swjeczatko namaka so nötko we rjan e j wulkej rözenczanflej cyrkwi wysche- w o lta rja w khatnorczku ze schklenczanymi durjemi a m alym aj woknomaj n a boko- m aj. W one stoji n a dubowym podstawku, wysche njoho Pak staj n a wjerschku kaschczika dwö kröniczcy wobkruczenej, jena za zuamjo s. M arije a jena za dzs- czatko, sedzace k lewicy. N a preni pohlad so widzi, zo je swjeczatko powostank ze staroho czasa, pschetoz cyka joho schtaltnoscz je po starym modellu tw orjena^ p renjo tna barba je sem a tam wotdrjebjena a woblednjena, ale to la hischcze k spöznaczu derje doscz zdzerzana. Swjeczatko same je z twerdoho drjewa wurezane ze fwojim podlozkom, n a kotrymz stoji, nim ale l stop 1 V% palcow wysoke. Hkowa swjeczatka je wobwencowana z wencom belych a czerwjenych rözow. W uw jazane w isaja bäte dolhe wlosy bete, cyke ram jenja wobdawajo hacz do pasa. W pra- wicy m a ezerwjenu kruschej, z lewicu dzerzi boze dzeczatko, kaz tez wone swojej ruczcy n a pköd pokoza a tönsamy dzerzi. Wobliczo swj.knjezny je dotal derje hacz^ do najmjenschich wurazow (Gesichtszüge) zdzerzane, rjane a lubozne n a pohlad- njenjo, pschi tym Pak nie bjez westeje krutoscze. Cyke czöko je pschikryte z p ur- purow ym pkaschczom z hwezdziczkami a kwetkami wudebjenym. Nutskowne pkaschcza

56

jfe czornozelene, joho wokrubczk Pak ze zkoczanymi nitkami wobsadzeny a wschelako wuphscheny. Wysche toho m a s. M a rija pod plaschczom dokhu zoktu drastu, skoro run je tak z kwetkami debjenu kaz plaschcz, kotryz dosaha hacz do p jaty a Ih m nohu sobu pschikrywa. T ale cyka drasta je sköncznje hromadu dzerzana pschez czerwjeny pask. — S to lp ik f. M a rije sam je wschitköu czas w o b l e c z e n y ze zidzanej drastu cyrkwinskeje barby toho czasa, kotryz so runje swjeczi; tohodla so hewak w ot swjeczatka tez niczo njewivzi hacz njepschikryte wobliczo swjateje knjezny a bozoho dzeczatka. — W e wschelakim czasu buchu wot hnadnoho swje­czatka tez w o t z n a m j e n j a czinjene, kiz su böte abo mjenje radzene. T ajkew ob- starachu J u r i j M olito r w l. 1661, budyski kanonik M ate j Witzk 1687, najrjeni- sche Pak J u r i j F ran c Z yn da khrösczanski fa ra r 169 0 (in reget ist solio) tak wulke kaz swjeczatko same, z podstejachm wobrazom wokolnoscze R özanta . Mjenfche wotznam jenja w dwemaj druzinomaj, wobstarane häkle w nowischim czasu, möza so dostacz n a rözenczanskej adm inistraturje.

Hizom horjeka bu prajene, zo je swjeczatko w ot tam noho nam akarja sernjanskoho knjeza do k h a p a i k i s t a j e n e b y l o . W kotrym czasu bu tote khapakka wot njoho natw arjena , njeda so z wöstosczu postajicz, dokelz so tez leto nam akanja postajicz njeda. .Ze khetrej westosczu Pak da so p ra jicz , zo be täte khapalka t a s a m a s t a r a k h a p a k k a , wo kotrejz lisczina, we 4. czisle Pöska mjeno- w ana, ryczi. W ona be, kaz spomnjena lisczina wot 1460 p ra ji, w tymle czasu khetrje stara a porjedzenja hödna, tohodla bu hizom tehdom zadanjo wuprajene, tej starej z dubowoho drjew a natw arjeuej khapalcy jenoz tak dolho hischcze wobstacz dacz, doniz so z naboznej jalm oznu wopornhch darow pomaku kamjentna njena- tw ari. C zas, w kotrymz so to sta, fcĕ leto 1537. J e n a knjezna z Budyschina z m jenom Khrystina, kotraz do klöschtra stupi, da k natw arjen ju tejele druheje khapak- ki swoje sobudostate wötcowske zamozenjo. T icin powjeda (81), zo tez wokolo R özanta bydlacy kublerjo a böte zamoziczk hospodarjo k natw arjenju kamjenje a drjewo pschiwozowachu; abbatissa M a ra ta M etzradec wza Pak z konventom 166 markow ö 46 kroschkow hischcze na s o , zo by tw arba dopkaczena byka. T ale khapalka 24 kochczow dolha a 9 scheroka, mejesche dwoje durje a 5 woknow a rjan y wjelb. Twarjenczko dosta Pschez a b b a t i s s u D o r o t u S c h u b e r t e c 1628 rjan y woktark, n a kotrymz w kaschcziku z groczanej lesycu (G itte r) zaczinjenhm ni- m ale 6 kochczow wot zemje hnadne swjeczatka stojesche hacz do czasa natw arjenja netczischeje rjaneje cyrkwje. Abbatissa M a r a t a D o r n e c da tute khapakku (kaz wjetschu blizko stojacu, n a kotruz so börzy spomina) z m urju wobdacz 1652 , st jeje potom nica K h a t y r n a B j e n a d z i c 1689 sköncznje z rjanym zwönczkom zastaracz Po wobnowjenju makeje wkze z cynowym blachom. Woktark, n a kotrymz swjeczatko be, bĕ w Ticinowhm czasu debjeny ze slebornej bozej m a rtru a ze schthrjomi slebornhmi swjecznikami, khapalcy darjenhmi wot khezora Leopold«, dosta Pak börzy hischcze rjensche debjenstwo Pschez Ossegskeju praelatow Iaw rjen ca S cip io na a Benedikta Littweriga, kotrejuz posleni po woli swojoho wumrjetoho prjedownika w lecze 1693 skoro cyle sleborny tabernakl sczinicz da. Zo w 16. a 17. l?tstotku tez wjele druhich naboznych ludzi w tejle khapalcy wschelake a bohate

dary pschinjese, dopokazuje to, zo w khapakcy hischcze druhi woltark stojesche swjatej H anje swjeczeny (T ic. 82), kiz bö jenoz k naktadzenju darow a wopo- row postajeny. (Pokraczowanjo).

Aiwjenjo ff. Cyrilla a Methoda.(Pokraczowanjo.)

D ru h i siowjanski narod, bjez kotrymz sw jataj b ra tra j skutkowaschtaj, böchu M oraw jenjo, susodza k pokodnju a najblizschi bratsja Czechow. Hdyz bechu khwilu w 9. letstotku pod whschim knjejstwom Nerncow, poezachu so ze S ö lnoh rodu (S alzburg) a Passawh wo jich pschewobroczenjo pröcowacz; ale cyrkwinske pornörh bechu ja ra njezrjadowane a kschesczanstwo ja ra njepschibjerasche, dokelz czile pröni missionarojo njernözachu slowjansku rycz, a M oraw jenjo chcychu tez samt wjercha mejo samostatni a wot Nemcow njewotwisni bycz. D uz njerodzachu wo nömskich missiona- row . Häkle naschej ff. b ratra j pschiwjedzeschtaj na trajace morawskich S tow jan ow do klina swjateje chrkwje. Tehdorn knjezesche tarn wjerch Rosczistaw, kiz n^hdze w l^cze 862 z byzantinstim (grichiskoromskim) khezorom do zwjazka stupi, zo by fwöj kraj w politiskim a cyrkwinfkim nastupanju Nem cam wutorhnhk. K tomu sthschesche pschez mjezh Bolharskeje (kiz tehdom hacz do Pjefchta dosahasche) po- wjescz wo tamnischim skutkowanju ss.bratrow . D uz pösla ke grichifkomu kh^zorej Michakej IIL pöslancow z pröstwu, zo by jom u muza pöslak, kotryz mohk ludej d o s p o l n j e weru predowacz. Dokelz czile samt na siawnoho C yrilla pokazo- wachu, da joho khezor k febt pschincz a w upraji, zo nichtö lepje njernbze spornnjenu pröstwu dopjelnicz dyzli w ön, a zo by swojoho b ra tra M ethoda svbu wzak. C yrill pözna w Ihm wjcdzenjo boze a posluchafche. N a fpoczatku l. 863 podasch- ta j so ff. b ra tra j wot morawskich pöslancow pschewodzanaj, na pucz do wulko- morawskoho kraja a wzaschtaj powoftanki s. K lim anta sobu a tak pschindzeschtaj w prenjej polojcy toho leta do tehdomnoho hkownoho mefta — W e l e h r a d a . Hdyz so k mestu blizeschtaj, wundzechu jim aj ludzo a wjerch sam wjesele na- pscheczo a powitachu jej z radosczu. Wjerch a tu a tarn ludzo drje bechu hizom za kschesczansku w eru dobyczi, ale wjetschina klonjesche so hischcze domjacym pschiboham; wysche toho njedosahachu czi nekotsi duchowni ze Sölnohrodu a Paffaw y za wobscherne kraje morawskoho möcnarstwa. D uz poczeschtaj Cyrill o M ethod, wot Roscziskawa rady widzanaj, horliw je boze slowo we s l o w j a n - skej ryczi predowacz, dzeczi a wotrosczenych w czitanju a pisanju wuczicz, pschibohi (kaz R adhoscza, P je ru n a a Ladu) powalecz a boze skuzby zawjedowacz. Wosebje so staraschtaj, zo byschtaj z ludu samoho sej mlodzencow za chrkwinsku sluzbu wuwuczikoj. Toho wschoho dla be jeju skutkowanjo zbozownische dyzli nemskich missionarow. W onaj dzö beschtaj tez wulke kruchi swjatoho pisma pschekoziloj, kotrez so pschi bozich skuzbach czitachu, kaz tez missal, breviar a ritua l. A wostaschtaj tu 4 ' / 2 leta na M oraw je , hdzez tehdom mer a zbozo knje­zesche. Rosczistaw pak so pröcowasche, zo by tez morawsku cyrkej wot nömskich bisiopow cyle njewotwisnu sczinil. S w ja ta j b ra tra j dyrbjeschtaj börzy njewotwisnaj

58

biskopaj joho skowjanskoho tuba bycz. T o njebesche nrözno bjcz pschizwolcnja z R om a. Wysche toho chcyschtaj C yritt a M ethod k bamzej, zo byschtaj pobbatoscZ k romskej cyrkwi wobswedczitoj, tarn rozpraw u pobakoj wo namakanych powo- stankach s. K lim anta, a wot namestnika Khrystusowoho samoho z noroa pöskanaj bykoj bo lubowaneje winicy. Tehdom sedzesche wjelestawnh Mikkawsch I. n a stete s. P e tra . N a toho toobroczichu so Roscziskaw a ss. b ra tra j z listom a bamz powoka tuteju w pscheczetnym pschipismje bo R om a. R abostuaj nastupischtaj baloki pucz a wzaschtaj nökotrych swojich wuczownikow sobu, kotrychz biskopskohn zastojnstwa höbnych bzerzeschtaj.

(Pschichobnje bäte.)

Swjaty Ja n z Nepomrrka.T utö n bjez p a tron am i czeskeje zemje z wosebitym swetkom so bkhschczaey

sw jaty czesczi so toe cykym stoecze, hbzezkuli so nascha kathotska toera w uznaw a, hako m a rtra r , kiz rabscho swoje ziwjenjo woprowasche, hacz te najmjensche fkow- czko ze spotojebze pscherabzi. ,) m in iih m fijd .

R unje w tutym mesacu swjeczimy joho wopomnjeczo; njebubze tohobla toe njepratoym czasu, zo joho ziwjenjo z tvbtta wopischemh.

J a n narobzi so toe schtwörthm abo pjatym bzesatku schtyrnatoho stotytka toe czöskim mestaczku, bzesacz mit wot P ra h i zbatenym, z m jenom Nepomuk abo Pomuk. Wysche bomu joho starscheju pokaza so w samsnej hobzinje, toe kotrejz so toon narobzi baloko toibzana swetkoscz, hako by pokazotoaka n a nowu ftoecu, kotraz so tu run je na cyrkwinskich njebjesach zasweczi. Dzeczo pokaza hizom zähe wosebne buchowne bary zjebnoczene z w utrobnej bobrocziwosczu, a joho poboz- nej starschej kubkaschtaj joho n a kschesczanske waschnjo. Wschebnje khwatasche hötczk bo btizkoho ktöschtra cisterciskoho r ja b a , zo by tu meschnikej pschi bozej mschi stuzik. W e schütt tutoho ktöschtra wuznamjenjesche so J a n toe pitnosczi a pöcczitoosczi bjez toschemi bruhim i, a po nekotrych letach wopuschczi tute schuln, zo by so bo P ra h i n a toyschsche schule pobak, a tu tojetschu zbzökanoscz bobyk.

J a n czujesche hizom toe swojich najmlöbschich letach toutfu nakhilnoscz k buchownskomu potookanju; toe Jezusowej winicy bzekacz, möjesche za najtojetsche zbozo. P o pitnym pschihotowanju a swödomitym pruhow anju sebje samoho, pro* schesche swojoho biskopa toe wulkej poniznosczi, zo by jomu buchownsku swjecziznu toubzelik. B u so najprjebh z khczorskim notarom , a po nekotrych letach hizom z prenim notarom toe arcybiskopskej kencti. Z a swoje zaskuzby bö- sta toe lecze 1381 faru po la swj. Hatoka toe P razy . Haczrunjez mejesche hako fa ra r za buchowne zbozo swojich farskich bzöczi tojete bzekacz, schtubowasche tola hischcze pöbla tak piln je, zo toe löcze 1386 najtoyschschu akabemisku bostojnoscz, boktorat toe cyrkwinskim pratoje bosahnh. B u netto za kanonika pola swjateju P e tra a Paw oka na Wyschehrabze a za p rebarja pschi hlotonej farskej cyrkwi, M aezeri bozej postojeczenej, postajeny. W e löcze 1390 powoka toschubzom czes- czowanoho a lubowanoho möschnika arcybiskop J a n z Jenschtejna za swojoho

59

generalvikara (t. j. zaftupnika we swojim duchownym zastojnstwje), a Prazska m etropolita pschija joho bjez swojich kanonikow. Nötko prödowasche we hkownym domje psched kralom W jachskawom IV . a joho dworom z japoschtokskej horliw o- sezu a z wulkej swedomitosczu wernoscze nascheje swjateje wöry. Jo h o h kö s, kaz nehdh hkös wokacoho we pusczinje budzesche, zmerowasche, khostasche a hnujesche wschech poskucharjow; haj samh njeporadzenh, lohkomhslny syn wulkoho K arla IV ., kral Wjacyskaw, bu pschez jadriw e skowa hnuty, a phtasche ze wschej mocu swoje ziwjenjo polepschicz, spözna wulke zastuzby Ja n o w e a chchsche jomu Litomkriske biskopstwo dacz a ;oho za Wyschehradskoho probsta postajicz, Lola wöbe whsokej za­stojnstwje zacpejo pschija jenoz mesto kralowskoho jakmoznika. N etto mözesche, sam khudh,z kralowskoho pokkada potrjebnym wudzelecz a bu pomoenik a wötc wschsch khudpch, wschech shrotow a wudowcw. Pschi tym zastaw ascheJan z bjezpröcnej hor- liwoscz'u spowjednistwo; sam a kralowna S o f ia , krasna a nabozna mandzelska lö- schtarskoho krala W jacyskawa wuzwoli sebi J a u a z Nepomuka za swojoho spo- wjednika a duchownoho radziczela; a runje z tym zastuzi sebi J a n swoje m a tra r- stwo. K ralow a nadendze we nim , schtozbe phtaka — radziczela, troschtarja, wjed- mika, kotromuz z dowkrnosczu wsche potajnoscze swojeje wutroby zjewi. K ra l pak bu pschez to wosebnje na mischlra J a n a , — tak joho powschitkownje mjenowachu — kedzbliwy. Czim mjenje W jacyskaw sam mandzelsku sweru w obkhow a, czim böte be zarliwy (eifersüchtig) n a swoju mandzelsku, a wubudzi so we nim zadoscz, zo bh wot spowjednika zhonik, czoho je so joho mandzelska wuznaka. D a joho I sebi pschincz a zapocza, zo je wön — J a n — jeniczki, kiz möze jomu w utrobu zmerowacz, jeli jomu mjenujcy zjewi, schto je so jom u kralowa spowjedaka, do­kelz, dzesche dale, ja hako kral a mandzelski smem zawescze wschö jeje potajno­scze wjedzecz, a tez zawescze zanomu niezo n jep ra ju ." T o la J a n znajo pschi- kaznju, zo za wschö pokladh chkeje zemje ze spowjedze niczo zjewicz njesme, wot- mokwi na tute njekniczomne pozadanjo ze skowami swjatoho pism a: „Radschowumru, hacz zo bhch zakon bozi pschestupik (2 . M a k .7 ,2 ) ." Zasy a zasy wospjeto- wasche kral swoju zadoscz, ale J a n z Nepomuka wobsta hako statnh straznik spo- wjednoho pötajnstwa. K ra l hrozesche drje tez, njezwazi so swoju hrozbu wuwjesc^, ale phtasche k tomu druhe zjawne w inh, kiz bychu joho psched swetom wusprawnicz mohke. Wschelake druhe wonkowne pschekory, kiz bechu z njedowolenych kralowhch wustupowanjow pscheczkwo duchownstwu we chrkwinskich naleznosczach nastake, bechu tohodla kralej w itana wöc. J a n so we tym tez njezmyli, ale jasnje stoje- sche psched joho profetiskim wokom p isane, zo su dny joho ziwjenja liczene, zo börzy hako wopor padnje. N a samej kletcy, hdzez 6? hufto z bozim slowom wutroby hnuk, wozjewi t o , hdyz posledni kröcz ryczesche wo slowach J a n . 1 6 .1 6 : „ J e n o hischcze krötki ezas, a wh mje wjacy njewidzicze, dokelz ja du k w ötcej." H izom tute skowa fönte ze swjatym pohnuczom wot J a n a wunjesene zbudzichu powschitkownu kedzbliwoscz pschemnohich poskucharjow, dokelz lohcy mözachu su- dzicz, zo z tutymi na swoju blizku smjercz pokazuje. A börzy bu tez woprawdze do jastw a sad'zeny.

J u n u ze stareje Böleskaw y, wjeski nöhdze schtyri hodzinh k poknocy wot

60

P ra h i zdaleneje, hdzez bs so poboznje m o d lil , so do P ra h i wröczo, dusche pschez kralowski d w ö r ; tu w uhlada joho k ra l, a hnydom da joho ! sebi pschi- wjescz. Z hrözbu zaw ola n a n joho : „ B ö j so, meschniko, njewuznajesch-li hnydom wscho, schtoz je so czi kralowa spowjedala, dyrbisch w um rjecz! — J a n mjelczi, to zamjerza krala hischcze böle. „ Z mojich w oczow ",zanjem dri,„khostanju njewundzesch."

K ra l da J a n a do klödy sadzicz, Po zdaczu drje horjeka spomnjenych won- kownych pschekorow dla, do kotrychz drje bechu hischcze nekotre druhe wosoby za- pleczene, kotrez Pak so Po krötkim czasu zasy puschczichu. J a n Pak, bozu kaz- n ju whsche wazo hacz kralowe zakonje a wosebnje hacz kralowe hreschne pozada- n ja , radscho swoje ziwjenjo woprowasche, hacz zo by swoje najswjeczische winow a- toscze njedopjelnit. S u ro w y kral, p raw u winu Jan o w o h o zajecza psched swetom a ludom zamjelczo, da joho martrow acz; bö sam pschitomny, tola wscho podarmo. S w ö j zapoczaty njeskutk Pak dhrbjesche dokonjecz, polmorwoho da joho we nöc- nej hodzinje, zo bh czma tu t» njesprawnoscz zakryka, pschez meschczanske hasy n a möst, tehdom hischcze njedokonjanh, dowjescz a tudy do zokmow M oldaw y czis- nycz. S t a so to schtwörtk 20 . merca 1393.

Pow jeda so, zo so tak kh^tse hacz so swjaty m a rta r we zokmach podnuri, whsche njoho p lom jenjojta swetloscz pokaza, podobna tamnej, kiz pschi joho naro- dze wysche wötcowskoho bornu widzachu; sama kralowa wo nahlej smjerczi swojo- ho spowjednika niczo njewjedzo widzesche ze swojoho loza tule swötloscz. K ral Pak njepschipuschczi za tsi dny am jednoho czlowjeka k sebi, a jene njezbozo trjechi joho po druhim .

Jan o w e cz^Lo Pak bu ze wschej czesczu we cyrkwi swj. V ita pohrjebane, we tej samej cyrkwi, hdzez be tak husto boze skowo predowak, hdzez be hischcze psched krötkim swoju blizku smjercz wöschczik. Pschi joho rowje sta so wjele dziwow, a wosobnje pschez to rozschöri so börzh joho czefcz; z blizka a daloka pschindzechu wulke syly lu d a , zo bychu joho wo joho zastupnn pröstwu prosyli. Dopokazma, kiz su k sw jatoprajenju potrebne, so hizom dotho hromadzowachu a pilnje pruhowachu; we lecze 1719 Pak wotewri so joho row a h le j, jazyk m ar- t r a r ja besche, bjez tym zo bechu druhe ozele czöka zahinyle, docyka czerstwy. T o be zawescze zjawny dziw bozi, zo bö runje tutön dzel czeka, z kotrymz be swjatu spowjednu potajnoscz wobkhowak, tak rjenje zdzerzany; bamz Benedikt X III . pschija joho pschez tak wjele druhich dziwow pschepokazanh tez bjez swjatych kathol- skeje cyrkwje a postaji joho swjedzen na 16. meje. J e to wulki swjaty dzen w P razy a w cykych Czechach, ze wschech krajinow pschiczahnu wulkotne prozessiony, a z daloka wjele cuzych hosczi, zo bychu tutön wazny dzen na tych samych me- stach swjeczili, hdzez je swjaty J a n czerpil a hdzez m artrarsku krönu dobu.

. . . . J .8 - f k k .

61

3 Lrrzicy a Sakskeje.S B u d y s c h in a . Ju ts e 17. meje budze w dwörskej cyrkwi w D raz -

dzanach letusche druhe serbske predowanjo, kotrez budze nasch k. sarar Kuczank dzerzecz.

Z B u d y s c h in a . Zandzeny tydzen poda so nasch hnadny knjez biskop Ludwik do K arlsbada w Czechach, zo by Po lekarskim wukazanju tamnische ku- pjele pschez schtyri njedzele trjebal.

3 B u d y s c h in a . Tudomny pröni kapkan k. Jak ub W els je do R om a zapuczowak a je swöj posledni list hizom z Venediga pöslal. Pschez rakuske kra- lestwa a kraje jedzo je wön we Wuherskim Hradzischczu w Morawskej zeleznicu wopuschczik a so do slawnoho W elehrada podak hako pr^ni serbski puczowar. Wön pksasche nam wot tam takle: „W elehrad lezi w rjanym dole, we wokolnosczi su wjetsche hory, kaz hora Vuchlow, hizom w azna w pohanskich czasach. W ele­hrad be wulki cisterciski klöschtyr (11 90 zalozenh), bu po zbehnjenju Pschez khezora Jözefa w l. 1784 pschedaty, a stuscheja kubla w tu khwilu baronej S in a . Whsche knjezich zastojnikow bydli tam netto sa ra r z dwemaj kaplanom aj. C yr- kej je ja ra wulka z krasnym kulotwarom (Kuppel) a rjanym portalom (durjemi). N a wjersche su znamjenite wobrazy, kotrez so netto wobnowjeja. P resbyterium je i wubjernymi rezbarskimi dzelami debjene. W e ködzi pod kulotwarom stejitej ko- lossalnej (jara wulkej) postawje swjateiu slowjanskeju japoschtolow Cyrilla a Methoda z beloho marm ora. Cyle nowh m arm orow y w o lta r je wot arcybiskopa w Romje skazany, ale hischcze njedokonjany. N a s. M arka sym w tutej krasnej cyrkwi B ozu mschu dzerzal. Wysokodostojny k. sara r M o lito r powita mje ja ra pscheczelnje a pschikaza m i, zo bych so hako preni letuschi puczowar z cuzoho kraja do wulkich knihow welehradskoho 1OO0-letnoho jubileja zapisak. N a druhr dzen pschindze hizom ja ra wulki procession z Czeskeje, kiz be schtyri dnh na pu- czu byl. M oraw jenjo sann pschindu z processionami z közdoho dekanata (z 10 a wjacy farskich wosadow w hromadze). W swjedzenskej oktavje wot 5 . — 12. julija budza tu wosebje tez wschelacy biskopojo a prälatojo z rakuskich kralestwow a krajow. Dokelz je we W elehradu jenoz mako wobydlenjow, pschihotuja so we wokolnych wsach a mestach k hospodowanju. T o la ja nochcu dale pisacz, dokelz Ty dali B öh tez sem pschijedzesch. J e so Czi hizom schtö k sobupuczowanju wozjewil? P isa j wo tym k. fararjej abo kaplanej Pawlikej a td ."

Z B u d y s c h in a . Njedawno bu jene z wupröznjenych stipendiow njeboh probsta Dr. M a h ra z nowa wobsadzena. Z chka je shdom tajkich stipendiow, kiz buchu 1859 p ren i kröcz wudzelene, a to : 1) dwe Po 80 tolerjach za schtudentow n a wysokej schul! (Universität), kiz duchownstwo, p ra w a , lekarstwo abo filologiu schtuduja; schtipendiatojo n a gymnasiu z wuwzaczom najwyscheju klassow möza jenoz 50 tol. dostacz; 2 ) tsi po 50 tolerjach za tajkich, kiz so n a wuczerstwo, kazenstwo (chnurgiu), hörnistwo abo hajnistwo pschihotuja; 3) dw§ po 30 tolerjach za tych, kiz so k wumjenstwu (Kunst) abo rjemjeslu (Handwerk) podawaja. P r a - wo n a tute stipendia m aja jenoz S e rb ja t. r . serbskeje rycze möcni katholskoho

62

wuznacza. Hizom wjacy kröcz su drje hizom tajch wo stipendium D r. M a h ra zadali, kotrychz nan abo macz serbski ry c z ita j, ale nasche whsokodostojne tachant- stwo, m a administraciu, je jich Po praw je wotpokazato.

Z D r e z d z a n . I . M . zwudowjena kralowa M a rija je wöndanjo inspekciu Jözefininoho wustawa (Josefinenstift) n a so w zala. Kaz je znate, mejesche pschez dolhe M a njeboh pryncesna Augusta spom njenu inspekciu.

Z D r e z d z a n . Mejska poboznoscz wotdzerzuje so le tsaw dwörskej chrkwi w ^hodzinach popoldnju.

Z L ip s k a . Dzen 6. h ap rh la möjesche tudomne towarstwo katholskich rje- mjesniskich towarschow abo wotroczkow druhe letne wopomnjeczo. Pschedsyda k. kapkan I u h r dawasche rozpraw u wo zandzenhm M ze, k. kaplan Buk dzerzesche swjedzensku rycz, potom pschednoschowachu sobuftawy wschelake spöwy atd. K swojim zhromadziznam, n a kotrychz so czita, rozwuczuje a spewa, je towarstwo z now a jedyn sal najalo. T am pscheczinja katholscy mlodzencojo swöj prözny czaS wuzitnischo dhzli w korczmach.

Cyrkwinske nowinki a powjefcje.C z k sk a . N a wschelakich stronach tutoho kralestwa pfchkhotuja wulke

processiony do W elehrada. Tak je jedyn z Klöschtra Z dzara wozjewjeny, kiz pschez wschelake farske wosady pöndze, w kotrychz közdej so duchowny z puczowa- rjem i swojeje wosady pschiwda.

P ö l s k a . Z alo stn a w öjna postanjenych Polakow pschecziwo ruskomu knje- zerstwu hischcze w potnej mocy dale tra je a njeje tez zanoho könca tak börzy so nadzijecz. Cuze m öcnarstw a su drje za stare p raw a Polakow , ale krocza ja ra pomaku do predka. Arcybiskop Felinski dzerzi netto tez böte z narodom a je za to skutkowak, zo bhchu so we W arschawje na kfchizowny tydzen tez processiony wotdzerzecz mohle.

T y r o l s k a . W M eran je swjeczesche h rab ja K arl M oor, kiz bö po smjerczi swojeje mandzelskeje do rjad u jesuitow zastupil, swoje preniny (P rim ic) t . r . dzer­zesche prönju bozu mschu. J o h o wösomletna dzowcziczka be tak m jenow ana du- chownska njewjesta, kotraz psched nowym duchownhm pschi swjedzenskim czehnjenju do chrkwje, hdzezkuli to waschnjo je, wenc njese.

S c h w a j c a r s k a . Czasopis „Bernerbote" pow jeda: Bjezbozny czkowjek, kiz be so khwalil, zo möze najlepje sakrowacz, bu wöndy pschi swojim sakrowanju nadobo nemy. W ön reka J a n R itte r . W jacy kröcz bu wot swojich towarschow w arnow anh, doniz sköncznje boza schtrafa n a njoho döndze a wön rycz, nie pak slyschenjo zhubi.

R u s o w s k a . N a pröstwu francowstoho pöstanea we P e te rsb u rg u je ru- fowske knjezerstwo tw arjenjo katholskeje chrkwje- a schule za tamnischich 10,000 Francow zow pschikazalo. Arcybiskop Zylinski (Polak) je kaplanej pschi pöskan- stwje dowolyoscz b a t , zo sme za dokonjenjo toho skutka tez w cyrkwjach dary hromadzicz.

63

J e n d z e l s k a . N a sejmje (Parlam ent) buchn wudawki za duchownhch, kij katholskich jathch w obstara ja , dowolene. — VZ nowej Petrowskej chrkwi w Lon- donje bu wöndh wot archbiskopa kardinala ja ra rjanh nowh zwön swjeczenh.

J t a l s k a . K iötba abo wustorczenjo z chrkwje, kotrez je bamz n a wob- schkobzerjow praw a w swojim kralestwje w uprajil a kotrez bjezbozni ludzo tehdom wusmechowachu, m a tola neschto na sebi. K ra l Viktor E m anuel an i w swojim kraju wjele wjaeh njeplaczi; G aribald i je wot italskeje kule ranjeny a wöndanjo je kralowh pomocnik F a rin i w ow rötn il; garibaldiowski whschk a potom zastojnik pschi zeleznicy Antonio Rizzi je so w M ilan je z chrkwje bete czisnyk a swak w öp wodoweje z G enuh je so poln Aquia zatselik. — B am z chce n a Boze spöczo we hlownej lateranskej chrkwi d a - l i B öh kemschi bycz a swjatki pozohuowanjo urbi et orbi ( t . r . möstej a swötej) tarn wudZölecz.

H o l l a n d s k a . Hdhz N a p o le o n s 1 8 1 0 tönte kraj z Francowskej zjeno- czi, be tudh jenoz 15 klöschtrow, kotrez buchn w l. 1812 hacz n a dwaj zbehnjene. P o 1830 rozmnozowachu so zas a 1862 liczachu tarn 39 muzstich a 137 zönskich klöschtrow a zjenoczenstwow, woboje ze 3 0 0 3 sobustawami, schtoz je na 1 ,200 ,000 katholikow hizom rjan a liczba. W e wschelakim nastupanju möze so prajicz, zo tarn katholska chrkej kczeje.

T u r k o w s k a . W D am askusu je zasy ttjemčr bjez kschesczanami a moha- medanami. W jele kschesczanow dhrbjesche czekacz, jedhn bu m orjenh. Konsu- lojo (pöslancojo cuzhch möcnarjow) zadaja wjetsche wobkedzbowanjo wot knjezerstwa. — Podobnje bechu so wöndanjo Turkojo w Bosnjanskej zapschisahali, zo chced^a wschitkich kschesczanow sköncowacz. T o la bu ta wec. w praw ym czasu pscheradzena. Hewak je wschudzom wulka njespokojnoscz bjez S e rb a m i a Vokharjem i w T u r- kowskej. — W Cäsarei (w Asii) je so wot 2 0 ,0 00 schismatiskich A rm enjanow w behu dweju let 5 ,00 0 k naschej chrkwi wobrocziko. Katholska chrkej tarn stajnje pschi bjera.

F r a n c o w s k a . W e hkownej chrkwi N otre-D am e w P a riz u be ju trow - niczku rano 4 .0 0 0 muzskich k sw jatom u w opraw jenju. D w a j duchownaj w opra- wjeschtaj btoe^ hodzinje dokho. Z n a ty k. P . Felix skönczi tu swjatocznoscz z nado- nej rhczu. Zönske tam tehdom k s. wopraw jenju n jendu; ale wjele be jich n a chorach, zo bhchu so w modlitwje ze swojimi shnami, b ra tram i a mandzelskimi zjenoczike.

A m e r i k a . W e Philadelphia firmowasche biskop W ood w jenes tam ni- nischich chrkwjow 2 00 wosobow; bjez nimi Lösche wösom konvertitow (pschestupje- nhch). — W Leavenworthu w K ansasu wotrjeknh so 3 0 wosobow bludneje werh. Je su it« , kiz bö jich ze swojimi prödowanjemi wobroczil, bu wot wösthch stronow n a duell (sam a sam) zadanh, ale kaz so rozemi, wön na tajke smöschne zadanjo njedzi- wasche. — W e S t . L ouis'u dzerzesche znath P . W eninger mission. T si thsach weriwhch khwatachu k swjathm sakramentam a dwachczo protestantojo buchn z 15 dzeczimi bo swjateje chrkwje pschiwzaczi. Z chla w Amerieh wjele wschelakich protestantow k nam pschestupuje.

C h i n e s i s k a . M issionski wokrjes wokolo mesto H ong-K onga liczi netto

pschez 1 ,500 ,000 duschi. S u tarn nökotre khapatki a nekotre schule. W zan- dzenym lecze bu w cykej missii kschczenych 91 dzeczi katholskich Chinesow, 6 00 wot pohanskich starschich, a 50— 6 0 wotrosczenych. Nehdze 6 0 dorosczenych pschihotuje so netto k pschijeczu swjateje kschczency. Pohanske dzeczi bhw aja wot mnischkow (knjeznow) pschijate, najböle hdyz su smjerczi blizke; mnischki dhrbja za nje placzicz 6 — 9 slebornhch; potom so dzeczi pokschczija, a w um ru-li, pokho- w aja so n a khösty mnischkow. N ajböle wostanje 10 ze 100 dzeczi pschi ziwje- n ju . Naschomu zaczuczu so pschecziwja, hdyz slyschimh, ta t chinesiscy starschi za snadny Pjenjez swoje dzeczi pschedawaja; ale taste pschipady su w Chinesiskej wsche- dne. W tychle dnjach, ta t pisa dopisowar, widzach, ta t jedyn nan swoje samsne dzöczi Pscheda, hölezka a holczku 12 a 13 let stareju, za hubjenych wösom dola- row . Kaz chinesiske dzeczi najbö le , ta t beschtaj tez tejle rjanej, strowej a sylnej. W jeselu so, dokelz börzy budzetej katholskej. Z a neschto stow dolarow by tudy mözno bhko doscz wulku schuln z dzeczimi napjelnicz. W tu khwilu je tu naboz- nistwo swobodne, ale njew erju, zo budze dokho bjez pschesczehanja.

— 64 —

Raleznoscje towarstwa.S w öj pschinoschk (15 nsl.) na tute löto su dale zaplaczili kk.:pschekupc J a n

Hornig w Kulowje, Iakub Hantusch z Radworja, kublerka Zurichowa w Khrösczicach, kubier I . ßerrm ann w Khrösczicach, kubier I . Czesla w Khrösczicach, kubler I .D u c z - man w Khrösczicach, kowar I . Wawrik w Khrösczicach, ziwnosczer M . Rjencz w Jasency, MMawsch Duczman w Dzeznikecach, pjekar P . Zelnak w Kutowje, P . Lukasch w Khasowje, zahrodnit M . Schpihel w Radworju, ziwnosczer P . Hascha w Zajdowje, kubler K ral w Czemjericach, Mikiawsch Rjenczk w Brjemjenju, Mich ab Hejtmank we Worklecach, zahrodnit J.K okla w Nowej Wjescy, schosar M . Czoch we Worklecach, czesla I . W incar w Worklecach, kubler P . Nobel w Khrösczicach, kubler I . Wawrik w Nuknicy, ziwnosczer I . Lebza w Nuknicy, kubler M . Duczman w Nuknicy, M ichai Wjerab w Ähelnje; kubler I.C zornak w Konjecach, kublerka H ana Schobczina w Konjecach, ziwnosczer I . Schpitank w Schunowje, gmejnski predkstejer M . Brüsk w Schunowje, korczmar P . Scholta w Schunowje, mlynk Iakub Hille w Schunowje, kowar I . Rachel w Schunowje, M ichal Kocor w Schunowje, Miklawsch W ojnar w Rözencze, Bosczij Schuster w Nözencze, kubler Miklicz w Peskecach, Iakub Kittel w S w injarn i, kubler M . Rjehor w Konjecach, kublerka M adlena Kronsowa w Nowosiicach, M ichat Libsch w Pazlicach, Iakub Bjarsch w Schunowje, kublerski syn Miklawsch Czornak z Ralbic, korczmar M . Scholta z Ralbic, fa ra rI .M rö z w G m - nawje, M adlena Wowczerkec z W udw orja, kubler J.K okla z Khrösczic, J a n Kubank z Khelna, I . Kubica z Khasowa, kubler M .W jenka z Pozdec, ttrbler H. Kschizank z Pozdec, wuczer Iencz z Czornec, kubler M .K okla z Pozdec, Michab Scholta z W u­dw orja, kublerski syn P etr B er ze Z yjic, Michal Kuczank ze Smjerdzaceje, rychtar M .Pörnacz w Konjecach, ziwnosczer M . Krawc z Iaw ory , ziwnosczer P . Krawc z Ia w o ry .

D o b r o w ö l n e d a r y : knjez I . M röz, farar we Grunawje dari I t l r . 1 5 nsl. I a r a wutrobny dzak! —

W Budyschinje, 12. hapryla 1863. P . S c h o l t a , pokladnik.

Czischczai L. A. D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholfki Posot.GyrkwinjKi czasopis,

wudawany w ot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budyschinje.R edaktor: M ich a ł H ö rn ik .

Cjo. 6 * u n t j . 1 8 6 3 .

S t a w i z n y ö z a n t a .I V . Pokraczowanjo wo khapakcy a cyrkwi. D z iw y .

Skoro pok tsecza letstotka stojesche tä te kamjentna khapakka, a wobkhowa we sebi hnadne swjeezatko, hacz so po wotbezenju tutoho czasa nowe pschemenjenjo ze sydkom s. M arinoho swjeczatka sta. Stojesche nekotre kroczele wot khapakki, kaz hizom spomnich, wjetscha stara cyrkej, tak zo mejesche R özant khapakku, kotruz cze- sczowarjo swjateje M arije wophtowachu a khötrje wulku cyrkej, w kotrejz buchn Weste dny za tutych boze skuzby wotdzerzane. T a le cyrkej, kotraz be hizom w Ticinowym czasu tak sta ra , zo nichtö wo jeje zakozenju niczo njewjedzesche, dyr- bjesche w ina bycz nowoho wulkoho pschemenjenja. N atw arjena zaweseze w tym czasu, hdyz be czesczenjo hnadnoho swjeczatka w prenjej s. M arine j khapakcy böte pschibjerako a na zjawnoscz stupiko, be we spoczatku postajena, zo by Weste swjate dny, wosobnje dny swj. M arije pschikhadzacy lud, kiz w khapakcy mesta njemöjesche, tam zastupicz a bozim skuzbam pschitomny bycz moyk. Hodzi so myslicz, zo täte cyrkej najprjedy tak wulka bycz njctrjebasche, pschetoz tehdom njebuchu ftajnje boze skuzby w njej wotdzerzane kaz netk a njebe w najblizschej wokoknosczi N ö- zanta tak wjele ludu kaz netk, kiz cyrkej wopytowasche. Pokaza so Pak zähe doscz, zo be tale cyrkej ja ra maka, pschetoz wothladane wot toho, zo buchn w njej poz- dzischo hako filialnej cyrkwi wot Khrösczic khetrje husto pokue boze skuzby wot­dzerzane a wschö druhe cyrkwinske skuzby dokonjane (z wuwzaczom pohrjebow), p s c h i b j e r a s c h e t ez b ö l e a b ö l e c z e s c z e n j o s w j a t e j e M a r i j e , tak zo

*) Cyka cyrkej be Po Ticinu (pag. 85) 36 iochczow dokha, dosta 1688 wot spomnjeneje abbatissy tez nowy jara rjany w o k t a r , na kotrymz rjenje wurezane skoro 7 stopow wysoke s. M arine swjeezatko stojesche po modelte hnadnoho swjeczatka w khapakcy. K wotdzerzenju luda be wottar a pomjenowane presbyterium pschez zeleznu lesycu wot tutoho wotdzeleny. Namakaschtaj so tez we ködzi (Schiff) d w a j m a k a j w o k t a r j e j ; jedyn k prawicy, kotryz 1629 natwaric; da khrösezanski sarar Iakub Lebza, druhi k lewicy ze swjeczeczom schwikanoho wumoznika, kotryz klöschtyrski Propst Guilielm Seemüller w lecze 1689 postaji na tym samym mescze, hdzez 1619 khrö- sczanski sarar I u r i j Koket wottark swj. Madleny natwaric; da. Cyrkej mejesche tez dwe wezi (törmaj) a be po powzetschenju hizom tak w ulka, zo möjesche po Tikirm wjele ludzi w njej rmna.

66

chrkej wjacy mnohoscz poboznych wopytowarjow w sebi wopschijecz njemözesche. T ohodla poruczi abbatissa K hatyrna B jenadzic , kiz be hizom 1680 drjewjanh wjerch cyrkwje potorhacz a rjan h wjelb stajicz dala , 1683 k njej hischcze 18 Loch- ■qoto na ranschim boku, hdzez wulki w o lta r stojesche, pschitwarkcz.*) Hdyz besche z tym le powjetschenjom cyrkwje n a ezas najwjetschej potrjebnosczi w otpom hane, po- kaza so hizom börzy zasy, zo be tez netko hischcze ja ra maka, wosobnje hdyz bž a R özant swoje samotne stajne duchownstwo dostal (1727 ) a wot Khrösczic w leeze 1754 chle wotdzeleny. Pschetoz mözachn-li prjedh boze skuzby d la pobracho- w an ja „ s t a j n e j u w R ö z e n c z e b y d l a c e j u " duchowneju jenoz w e s t y czas wotdzerzane bycz, hdzez mejachu khrösczanscy duchowni wotcndzenjo, dha buchn netk boze ftnzbh s t a j n j e wotdzerzowane, a ludzo so tak pschiwuczichu, rbzenczansku cyrkej wophtowacz, zo w ona wosobnje njedzele a swjate dnh k wopschijeczu luda wjacy njedosahasche. T ohodla da klöschtyr pod abbatifsu K larn T rau tm annec nowu rjan u cyrkej, kotraz dzens hischcze stoji, na mescze stareje natwaricz. T a le chrkej bu w löcze 1778 zbozownje dotw arjena, hdyz bechu wjacy tet n a njej tw arili. Khapalka wot 1537 fern stojaca, netk skoro cyle porno rjanej wulkej cyrkwi na- hladnoscz zhubi, a dokelz bö khodzenjo z khapalki do cyrkwje a z cyrkwje do kha- palki za wopytowarjow druhdy wobczezne a dokelz tez wschelake druhe winy jich z j e n o s c z e n j o n a j e n y m m e s c z e zadachn, bu wona w lecze 1786 kassirowana a s. M arin e swjeczatko L .jun ija tohosamoho leta swjatocznje do noweje cyrkwje pschenjesene, w kotrejz so hacz to dzensnischoho dnja namaka. Potajkim so sydko f . M arinoho swjeczatka wjacykröcz pschemeni a njebe naboznomu nam akarjej swjeczatka do myslow pschischlo, zo so ta wot njoho n a tw arjena drjew jana kha­palka w bkhu czasu do tajkeje rjaneje cyrkwje pschetwori, kotraz netk husto wjacy -Wjacy hacz dwaj tysacaj naboznych wopytowarjow w sebi khowa.

Kaz napism o nastawka pokazuje, chcu tez na dziwy spominacz najprjedy pschezchlnje a Potom na te, kiz so w Rözencze stach». J e so hizom spomniko, zo B öh pola hnadnych swjeczatkow hnady wudzela a tez druhdy d z i w y czini, a zo su najböle toho Ä a hnadne swjeczatka wot ludzi wopytowane. T a sam a w ina i ĕ w starym czasu a je dotal tez w in a , zo je s. M arin e swjeczatko w Rözencze, dokelz tajke swjeczatko je , tak pilnje wopytowane. S taw achu so mjenujcy pola tutoho te z h i z o m d z i w y , kiz so z dobrym swedomjom sobudM cz a pschecziwo' njew^rje zastupowacz hodza.

Kaz be swjeczatko Po podawiznje hizom pschez spodziwny podawk n a m a - k a n e a takrjee Pschez n a j p r e n i s c h i dziw R özant za hnadne mesto postajeny, tak spodobasche so B ohu w behu czasa hacz do naschich dnjow, tez w jacy d r u - hich d z i w o w czinicz, pschez kotrez R özan t mjeno hnadnoho mesta (W allfah rts­o rt) doby a hacz do dzensnischoho dnja pola köz doho naboznoho katholika w o b k h o w a . S lo w o „dziw" klinczi drje w naschim „mudrym" letstotku nekotrym ludzom spodziwnje; woni so smeja, je-li wo dziwach rycz, haj dzerza toho zo hlupoho, kiz jim zjewr, zo so na tajkich mestach dziwy hizom stawachu a druhdy so hischcze staw aju. Hdyz to hizom z dziwami wot japoschtolskoho stoka a p p r o - b i r o w a n y m i (wobkruczenymi) czinja, kak wjele wjacy dyrbja to hischcze czinicz

67

z dziwami n a h n a d n h c h m e s t a c h , kiz najböle d la wschelakich wobczeznosczow pschi pschephtanju b j e z najwhschschoho pschepytanja a approbirow anja wostanu. Ale njech so tajch smeja, sich sobuzelnoseziwh smejkot njebudze n a s w lepschim pschepo- kazanju mhlicz. S w ja te pismo a stajna chrkwinska podawizna dhrbi nam w jach placzicz hacz woni ze wschej swojej wuczenosczu. S w ja te pismo nam pra ji, zo je S h n Bozi Je z u s Khrhstus swojim japoschtolam d a r dziwow dak a n a zemi za» woftajil*) (M a rk .1 6 ; J a n 14); j e - l i p a k Böh^ j i m t u t ö n d a r z a w o f t a j i k , sudzimh dale , czohodla njedhrbjak jön tez wschitkim swjathm a w o s o b n j e s w o - j e j m a c z e r i dzens hischcze dacz, tak zo möze wona swojim czesczowarjam, je-li trebne, te z p sc h e z d z i w h k pomoch pschincz? Abo bh nechtö tak njewedomh a sleph b h l a mhslil, zo bh J e z u s m j e n j e s w o j u m a c z czesczik dhzli swojich wuczownikow a japoschtolow? Schtoz Jez u sa za B oha dzerzi a sw jatu M a riju z a j o h o m a c z , tön njemöze jej tute möc wuproschenja dziwow pschez zastupnu pröstwu wotrjec. — S ta jn a chrkwinska podawizna a chrkwinske stawiznh dale pokazuja, zo je B öh dla zastupjenja swjateje M arije a druhich swjathch d z i w h h i z o m s k u t k o w a k , a w o b s t a c z o h n a d n h c h m e s t o w a j ich s t a j n e w o - p y t o w a n j o wot khorhch a wschelaku nuzu czerpjachch to tak shlnje dobokazuje, zo khetrje wulka njewera k tomu sluscha, dziwh na tutych mestach smeschne czinicz abo zapröcz! Pschetoz prajicz chchcz: zo nabozni ludzo , kotsiz skoro Po wschech katholskich krajach n a hnadne mösta puczuja, tam hnadne swjeczatka jenoz „ j p r ö z - ue je m h s l i c z k i d l a " w opy tu ja; je Lola khetrje khrobke a njesprawne wobkru- czenjo. T o njereka skoro niczo hinajsche, hacz wschitkich thch tajencow mjenowacz, kotsiz chcedza pak sebje samhch pak druhich zjebacz, schtoz njeje k teer je podobne. P o tajkim wostanje pschi wobkruczenju: Dziwh n a hnadnhch mestach njemöza so pr?cz, haj d h r b j a c h u so s t a w a c z . D adza-li so dziwh n a hnadnhch mestach z dobrhm swjedomjom pschecziwo njewerje zastupowacz a zakitacz, dha njedyrbi tez wot druhoho boka wscho za „dziw " wohladowane bhcz, schtoz so husto hako dziw w u d a w a , a wjele mjenje smemh za d z i w a m i zadoscziwi bycz. Hdhz je wulka njew era w nastupanju dziwow hrech^ dha je tez to postenje hröch, pschetoz dziwow zadoscziwh, kotromuz k lubosczi dyrbjak B öh lnbh Knjez stajnje swoju wschohomöcnoscz wozjewjecz, w o n j e c z e s c z n t u s a m u a w o b h l a d u j e B o h a t a k r j e c z a s l u z o w n i k a , a ja ra lochka a j a r a s p ö s c h n a wöra do dziwow pscheradza njedospolne spöznaczo bozoho skutkowanja. Hizom w starhm zakouju so dziwh stawachu, ale jenoz w tej merje, w k o t r e j z böchu t r ö b n e ; haj bechu c^ash n. psch. schtyritstotki sudnikow, czas wot zasynatw arjenoho tem pla w J e - ruzalemje hacz do K hrhstufa, hdzez so dziwh ja ra rödko stawachu. Hdhz Jö z u s Khrhstus pschindze, czinjesche w önjenoz ta k w j e l e dziwow, haez be jich trebnhch.

*) J a r a rjenje sw. Hawschtym (De civ. lib. 22. cap. 5.) tajkim njeweriwhm pschiwola: „Abo wericze, zo su k w o b k r u c z e n j u k a t h o l s k e j e c y r k w j e d z i w h c z i u j e n e a b o n i e ? Wericze-li to, dha je trebne tez za wörno dzerzecz, zo je jeje wera praw a a wot Boha pschindze; njewericze-li pak, potom njech so wam to hako j e n i c z k i d z i w a w u l k i dos cz wozjewi, zo je chly swet tute wöru, kotraz so mjasu a krewi tak pschecziwja, bjez dziwow pschijab. — .

68

tak zo zidza, kotsiZ böchu Po dziwach a znamjcnjach zadoscziwi, husto doscz zane k widzenju njedostachu. A njemöze to hinak b ycz , hizom wopschijeczo ffotoa „dziw " pokazuje, zo je to spodziwny podawk, kiz so jenoz ja ra redko stanje, tak zo jön közdy n a mescze dla wurjadnoscze a redkoscze h a k o d z i w spöznaje. Dziwy bychu pschestake „dziw y" bycz, hdy bychu so tak husto kaz druhe wschedne po- dawki stawale. Potajkim su a t o o s t a t t n d z i w y r e d k e a ton so myli, kiz so tu n adz ija , zo budu jomu w j e l e dziwow z rözenczanskoho hnadnoho mesta wopo- wjedowacz. Dziwy, kiz tudy so stach», möza psched njeweru zakitane bycz; druhe nje- dyrbja so Pak wonjeczesczicz pschez lochku w eru. J e snadz nekotrezkuli wustro- wjenjo khoroho jenoz Po n a t u r s k i m puczu so stako, a wustrowjeny dzerzi to wschelakich nazdacznych winow dla za dziw ; abo wustyschenjo w tej a tam nej wulkej nuzy je jenoz jednory pköd m o d l i t w o w a b o s k u t k b o z e j e p fched- w i d z i w o s c z e , schtoz wumozenomu hizom hako dziw Pkaczi. A woprawdze m a B öh lubyK njez sredkow doscz w swojej ru c y , n a s tez Po n a t u r s k i m p u c z u z wulkoho njezboza wumozicz b j e z d z i w a ; joho pötajne skutkowanjo wo nasche spomozcnjo je bjez mjezow a nam jenoz matoho dzela znate. Hdyz pak so d la run je prajenoho wopowjedowanjo m n o h i c h dziwow njemöze wote m nje zadacz, dha njeda so to tez d r u h e j e winy dla czinicz. S y m hizom wjacy kröcz spom- n if, zo so wsche stare pisma, kiz R özant a klöschtyr nastupachu, czastych wöjnow d la zhubichu, tak zo wot prenischoho a n i Weste l e t o z a k o z e n j a njewemy. Z o dyrbjachu potajkim ze zhubjenjom starych pismow a lisczinow tez te we nich czinjene zjewjenja wo hnadnym m esczea j o h o dz i wa c h so zhubicz, to spöznaje közdy. T ic inu s häkle, wokoko 1690spoczina w swojich knihach we wosebitym wotdzelenju tele dziwy powjedacz, a to w o t s k ö n c z e n e j e t s i c e c z i l ö t n e j e w ö j n y h a c z do s w o j o h o c z a s a . Zörko, z kotrohoz wön czerpasche, bechu najböle sobudze- lene wobswedczenja khrösczanskich fa ra r jo w , pod kotrymiz hnadne mesto hacz do l. 1754 stojesche. Dokelz mejachu woni „d la swojoho zastojnstwa" winowatoscz, wscho pod swoju kedzbnoscz wzacz, schtozkuli so na hnadnym mescze stawasche, a dokelz buchn k n im tez wschelake dary a wcpory pschinjesene, kiz ludzo po dosta- tej hnadze d z a k o w n o s c z e d l a B ohu woprowachu,*) hodziso rozsudzecz, kak dalo- ko so tymle tam wopisanym a tudy z now a wvzjewjanym dziwam weryhvdnoscz pschipisowacz da. N im aja drje approbaciju j a p o s c h t o k s k o h o s t o l a , njedyrbi Pak tu zamjelczene bycz, zo bu biskopej hnadnoho mesta husto doscz wo tam ni- schich dziwach powjedane, haj zo tutön druhdy khrösczanskomn fararje j p o r u - c z i , jednotliwe dziwy blize pschepytacz. Zo R özant tez w R o m je n j e z n a t y n j e b e , dopokazuja wotpuski wot' wschelakich bamzow sobudzelene, pschetoz 13 wotpuskow da so mjenowacz, kiz möza we wschelakim czasu wot wophtowarjow h na­dnoho mesta dobyte bycz, a tez ta le wec ryczi za weryhödnoscz toho, schtoz chcu netk sobudzelicz. Chcemy nekotre nam wot T icina sobudzelene a w druhich sta-

*) To stawa so hischcze netto, a möza w Rözencze wschelake dary pokazanebycz, woprowane wot tych , kotsiz möc najswjeczischeje knjezny pak hizom zhonichu, pak häkle jeje zastupjenjo pola Boha sej zawesczicz chcychu. . .

69

rych knihach nam hako tajke zawoftajene wotpisacz t a k , kaz su n a p i s a n e a Po möznosczi tez po weftym rjedze czasa, w kotrymz so stawachu. P ren i spodziwny podawk a dziw, kizTicin naspom ina pod napism om : „B oze schtrafy njewöriwych", je z tftcpqilitneje wöjny. Z na te je, zo schwejdscy wojacy tehdom swoju kedz- noscz wosobnje na katholske cyrkwje zlozowachu, tak zo skoro közdu wopytachu a z njej wurubichu, schtoz jim do woczow padny. T ajka dziwja czrjöda psch'm- dze tez do R özanta. Tez tudy wurubichu wscho, schtozkuli jim jenoz trochu pschistojesche, haj skhroblichu so , do khapatki khwatajo tez h n a d n e s. M a r i n . e s w j e c z a t k o z woktarja wzacz a k druhim rubjenym wecam na wulki wojerfti wöz czisnycz. Hizom böchu z R özanta swjeczatko wotwjezli a k najprenischim polam pschischli, kiz mjezy czinja bjez R özantom a Sm jerdzacej, poda so spodzi- w na wöc, kiz tez dziwich wojakow njemako zaströzi. Ledom pschindze wöz blizko Smjerdzaceje, dha njezamözachu konje (a jich be w o s h m p o r o w ) wöz dale czah- npcz. Kolesa buchn kaz pschez njewivzownu möc zadzerzane, wöz njehibnjeny sto- jesche a czim wjach wojacy konje nabichu, czim kruczischo stojesche wöz. T u wu- stupi jedyn wot wojakow jaty smjerdzeczanski muz z mjenom D o n a t Schim ank a zjewi spodziwanym wojakam winu jim njeluboho zadzerzenja. W jedzo, zo su wojacy hnadne swjeczatko sobuwzali, zjewi jim : zo jim najskerje zadzewa te swjeczatko, kotrez wobydlerjo cykeje wokotnoscze tak czesczuja. A wuprajenjo ka-> tholskoho muza so börzy hako werne wopokaza, — wojacy wzachu swjeczatko z wo­zu a tön wöz, kiz prjedy njemözesche w ot 16 konjow hnuty bhcz, dasche so k spodziwanju wschitkich tak lochko dale czahnycz kaz hdy prjedy. Z dzakownoscze dachn wojacy jatom u katholskomu, kiz be jim derje radzik, swobodnoscz a s w j e ­c za t k o z p o r u c z e n j o m , tesame zdobom fararje j toho mesta, z kotrohoz swje­czatko wotwjezechu t. j.khrösczanskomu zasy donjescz. T u tö n z m jenom Jak u b Lebza, kiz tez1 62 9d o stareje rözenczanskeje cyrkwje w o lta r stajicz da, mejesche pschi wröczenju swjeczatka pschemernje wulku wjesokoscz a staji je zasy na störe mesto do khapatki. T icin wobkrucza, zo be hischcze 1689 w Sm jerdzacej 8 0 - le tn y muz ziwy z mjenom H andrij Nowak, kotryz tönte wopisany podawk w towarstwje wjele ludzi psched khrösezanskim fararjo m runje tak powjedasche a wobswedczowasche.

(Pokraczowanjo.)

S w i a t y B e n n o .Najwaznischi wschitkich biskopow w M ischnje je swjaty B enno, rodzeny

hrabja z B u ltenburga , po druhich z W oldenburga. W en narodzi so w lecze 1010 w mescze Hildesheimje (w prjedawschej D eln jej Sakskej, netto w Hannoverftej). Hako hölczec bu wön pod wobkedzbowanjom swojoho w uja s.biskopa B ernw arda w Hildesheimje kubkany. W ot toho bu wo pöccziwosczach a w ot p rio ra W igera pschi swjathm Michale w Hildesheimje we wedomnosczach wudospolnoscjeny. Z krasnymi samotnosczemi ducha a wntroby wudebjeny stupi wön po smjerczi swo­joho n ana a w uja B ernw arda w swojim 21. lecze do klöschtra w H ildesheim je

70

a bu l. 1042 w ot sobubratrow toho rjada za abta wuzwoleny. Tejele vostoj- noscze pak wzda so Po tsjoch mesacach zas, dokelz chchsche radscho nizki mnich bycz.

J o h o wosebitoscze injewostachu pak n jeznate, tez khezor Hendrich 111. je pözna. Tönsam h powoka joho za duchownoho w khezorskej chrkwi w G oslaru. Jo w sc z in i wön z tehdomnischim klöschthrskim probstom, kiz je pozdzischo hako a r- chbiskop Anno w Kölnje znaty , pfcheczelski zwjazk. Pschez radu toho bu B euno w 1 1066 hako biskop w Mischnje wuzwoleny, kotruz dostojnoscz tez 4 0 let dokho wobkhowa. Z wulkej pilnosczu a krutosczu wobkedzbowasche wön zadzerzenjo swo- jich poddathch duchownhch a dzesche jim we wschim z najlepschim.pschikkadom do pr^dka. M nohe dziwh su x»ho japoschtokske skutkowanjo pschekrasnike a thsach (Tausende) su wot njoho swjath sakrament kschczench dostali. W ön wumrje 16. dzeü /un r/a L 1106 tu fwojttn 96. Uqe. Spidern w 13. ietftcthi bu \objo reto to bjiotime\ chrkwi w Mischnje poboznje czesczowanh.*) D ze n 3 l.m e je l. 1523 bu wön wot bam za H a d ria n a V I. do r ja d a swjatych ftajenh k wulkomu m jerzanju L u th era , kotryz tohodla swoju knihu: „W ider den newen abgott und» alten Teufel, der zu M eißelt soll erhoben w erden", wuda. P o sw jatoprajenju buchn joho koscze wot biskopa J a n a V II. a biskopa Adolfa z M erseburga we pschitomnosczi wöjwody J u r i ja B ro d a to h o , joho dweju shnow , wöjwodh Hendricha atd. zas won wzate a do marmorowoho row a pokozene; ale 1539 zbehnh a zadzewasche wöjwoda Hendrich czesczowanjo swjatoho B en n a a tak buchu koscze swjatoho m wschelake mesta a w lecze 1576 do M nichowa (M ünchen) pschenjesene, hdzez hischcze netko we hlownej chrkwi swjatoho B en na hako patrona chkoho mesta wosebje czescza. T ez w netczischej Sakskej a w naschej Huzicy (kiz bu häkle 1635 Sakskej wotstupjena) czescza s. B enno hako p a tro n a ; tohodla je nasch netczischr hnadnh knjez biskop poruczik, zo dyrbja weriwi wobeju joho diöcesow (nascheje tuziskeje a herbsko- krajneje) mjeno s. B en na we litaniji wschitkich swjathch po f.Mikkawschu pschistajecz.

(Skönczenjo Pschichodnje.)

^iwjenjo ff. Cyrilla a Methode.(Skönczenjo.)

H dhz fw jataj b ra tra j do R om a pschindzeschtaj (86 7), be runje psched neko- trym i d nam i bamz Mikkawsch w um rjek, a Hdhz Hadrkan I I . , joho nastupnik, slhschesche, zo K onstantin powostanki czöka s.K liinanta sobu njese, be wön w ul- chschnje zwjeselenh, dzesche z duchownstwom a ludom jimaj napscheczo a pow ita jej ze wschitkej czesczu. T u poczachu so we pschitomnosczi s. powostankow pschez möc wschohomöcnoho B o ha dziwh stawacz a közdh khory, kiz powostanki s. m ar- tra r ja Poczesczi, bu wustrowjenh. T oho d la zradowasche so bamz a chth romski

*) W lkcze 1270 . da biskop Wittigo koscze sw. Benna z chora, hdzez 6Č so wön pohr/obaez baf, won wzaez, z wrnom wuwhoz a do frjebj chrkwje pvfyrjebaq, a row ze zeleznym pioczikom wobdacz. Z tym winom buchu wjacori khori pomazani a wustrowjeni.

71

lud st dzakowasche so Bohu. T e powostanki Pak buchn w chrkwi s. K lim anta z czesczu zapokozene. Dokelz bamz poddatoscz ss. bratrow k romskonm stokej wi- dzesche, njekomdzesche so zadoscz Roscziskawa dopjelnicz a poswjeczi 5. jan uara -868 ss. bratrow za biskopow, jcju wuczomnikow Pak za duchownhch a diakonow. Konstantin dosta pschitym wot bamza mjeno „ C h rill" , kotrez be w romskej a grichlskej chrkwi stawne; bamzojo pschemenichu druhdh mjeno nowoswjeczenhch, kaz n. psch. tez W infried potom B onifacius rekasche, Po pschikkadze Iezusow ym , kiz mjeno japoschtota S h w a n a do P e tra pschewobroczi. P o njewuslödnej radze B ozej njedhrbjesche Chrill swoje stadko w M orawskej wjach wohladacz. W ön czezcy skhorje, pschihotowasche so 40 dnow na smjercz a proschesche bjez druhim swojoho b ra tra : „Njew otrjekni so wuezenja w M orawskej pola toho dobroho lu- du a wucz jön ivo Bozej praw dze." S o modlo wumrje 14. feb ruara 8 68 , häkle 42 let ftary. W chkhm Rom je be wulka zrndoba. Bam z pak so starasche za pohrjeb, kiz b8 ta t swjedzenski kaz tehdom pola bamzow samych. Hdyz dyrbjesche

do row a polozene bycz, proschesche M ethod bam za , so smek je Po wol! swojeje maczerje w cuzbje njewostajicz, ale do joho klöschtra pschewjescz. B am z chchsche dowolicz; ale romscy biskopojo, duchowni a chlh lud proschachn, zo by tön slawny a dzakanajhödnischi muz we slaw nym mescze slawnh row nam akal. D uz uchslesche bamz joho w chrkwi s. P e tra pohrjebaez; ale M ethod wuprosy fej netf, zo bh w chrkwi s. K lim anta khowany bhl, schtoz so tez z wulkej czesczu fta. N ad rowom f. Cyrilla blizko w oltarja bö wobraz wotznamjenjeny a Romjenjo poczachu so k n jom u modlicz hako swjatomu, dokelz tam Böh wjele dziwow czinjesche k czesczi swojoho mjena.

D uz wosta M ethodej samomu tön wulki nadaw k, pola nawjeczornhch S low janow samostatnu diöcesu (biskopsku wosadu) zalozicz a wodziez. H ad rian U . powyschi po woli Roscziskawa M orawsku a Pannonsku (netczische krajiny S ko - wakow « S low incow ) a wudzeli M ethodej tam archbiskopsku prawomöcnoscz (jurisdikciu). Z tajkej mocu wobdarjenh pschindze do M orawskeje k zrjadow a chrkwinske naleznoscze; tez pocza tu ze swojimi skowjanskimi duchownhmi bozu mschu a chrkwinske m odlitwh we skowjanskej rhezi dzerzecz, schtoz drje bu w l. 873 »87 9 zash zakazane, ale po pröstwje M ethoda dow olene, hdhz so jenoz swjate sczenjo prjedy kaczonsch spewa. Hdhz pak bu M oraw ska pschez wöjnu, kotruz nemski kral K arlm ann pschecziwo Roscziskawej wjedzesche, straschnje zapnsczena a Roscziskaw wot swojoho bratrow oho shna Swjatopokka ja th , tak zo be M ethod w swojim skutkowanju zadzewanh, poda so wön w. l. 8 70 do swojoho pannonsko- ho wokrjesa, hdzez bu wot skowinskoho wjercha Kocela z radosczu pow itanh. T u pokroczowasche wjach let w swojim swjathm dzele a wokorjenjowasche wschelake pohanske poczinki. T u pak pokaza so salzburgske duchownstwo njepscheczelske pschecziwo njomu a wobskorzi joho pola bamza J a n a V III., kotrhz 873 legata (pöskanca) do Pannonskeje pöska; tola psched tym samhm dhrbjachu salzburgsch ducho­wni famostatnoscz morawsko-pannonskeje diöcesh pschipoznacz. P o smjerczi Koce­la (nehdze 8 78 ) wröczi so s. M ethod zash do M orawskeje, hdzez Sw jatopolk knjezesche.

W lecze 878 sta so tudy wazny podawk. Hizom 8 let prjedy be moraw - sti wjerch d la wöjnow z Nemcami z czeskim wöjwodu do pscheczelskoho zwjazka

72

stupik, kotrhz bö pohnucza doscz, zo so tez knjezersta swöjba w Czechach z ksche- sczanstwom zezna. A tak bu w spomnjenhm lecze czeski B oriw oj na hrodze S w ja - topolka wukschczenh, z czimz kschesczanstwo tez bjez skowjanskimi Czechami psche- w ahu dosta, tak zo mözachu nett susodni S e rb ja Jözusow u w iru skerje hako točrnu spöznacz dhzli pschcz tehdom njepscheczelskich Nemcow.

Z ash bu s. M ethod wot domojpöskanhch passanskich duchownhch salschnje wobskor- zeny pola bamza a buk wuzamolwjenju d oR o m a pscheproschenh. R adh posluchasche M ethod, zo bh te stajne pschesczehanja sköncznje pschewinyk. W zhromadziznje biskopow, kotruz bamz sam wjedzesche, bu wo werje a zakonjach pruhow any a za prawoweriwoho spöznaty. D uz wobtwjcrdzi joho bamz w dotalnhm arcybiskopskim zastojnstwje a pisasche w liscze Sw jatopotkej 8 80 bjez druhim : „ P o s ta ja m y , zo bhchu meschnich, diakonojo a duchowni közdoho rjada, njech su S tow jen jo abo kaj- kohozkuli naroda, kotsiz w mjezach twojoho kraja bydla, naschomu b ra tre j, w a- schomu archbiskopej podezisujeni byli." P o rozestajenju pschez s. M ethoda dowoli tehdom bamz wuziwanjo skowjanskeje rycze a pisma pschi bozich stuzbach a pschi wscht^ch chrkwinskich wobstaranjuch.

Tak wotendze s. M ethod hako dobhczer; ale joho njepscheczelow (wosebje nowoswjeczenoho biskopa W ichinga w N itrje) mjerzasche rjane swkdczenjo bamzowe, tak zo wschelake njeluboznoscze a zadzewki s. M ethodej czinjachu. W ön wobroczi so w swojej zrudobje z listom na bamza a dosta 881 zmerowace wotmolwjenjo. Leto pozdzischo Pschesta njepscheczelstwo pschecziwo s. M ethodej a Swjatopokk pschi- wobroczi so böte k wjcrchej swojich netto cyle kschesczanskich poddanow. A tak mözesche s. M ethod to la poslednje tsi tčta bjez .zadzewkow swoje zastojnstwo wu- konjecz.

Hdhz be s. M ethod 17 Kčt archbiskop w japoschtokskim duchu bhk, döndze n a mjezu swojoho ziwjenja. Duchowni joho blizku smjercz pschcdwidzo praschachu so, schtö dhrbjak po joho menjenju joho nastupnik bycz. A M ethod pokaza n a swojoho wuczownika M o raw jana G orazda p ra jo : „Tole je shn waschoho kraja, muz swobodny, wnczenh a prawjeweriwh. T ön njech je z wolu B ozej, z waschej lubosczu kaz tez Po mojim Pscheczu möj nastupnik." Botm oncznu njedzelu 885 , tehdom 4 . h ap rh la , zastupi s. M ethod pschi wulkej mnohosczi ludu do cyrkwje, mejesche krötku rhcz, zohnowasche wjercha, duchownhch a cykh lud a p ra ji: Kedz- bujcze pschi m ni, dzeczatka, hacz do tseczoho dnja." Tak so tez sta. Hdhz tseczi dzen zasw ita, rjeknh wbn: ^Knjeze, do twojeju rukow poruczam swoju duschu." A tak wusnh bjez rukomaj duchownhch 6. haprhla 885 . Jo h o wuczownich wo- pokazachu jomu pschtsluschnu czescz, spewachu modlitwh „po morwych" kaczansch, grichisch a slowjansch, pschinjesechu najswjeezischi wopor a pohrjebachu joho we hlow nej chrkwi na W jelehradze. Njeskönczna mnohoscz ludu pschindze k joho po- hrjebej a wschitch pkakachu psche toho, kiz be „wschitkim wschitko by l, zo bh wschitkich dobhl." (1. K or. 9 , 22.)

Wopomnjeczo ss.bratrow swjcczi katholska chrkej 9 . mkrca wot 14. letstotka fern. J a n biskop we W otom ucu postaji w l. 1380, zo bh so na thmle dnju swjedzen ff. biskopow Chrilla a M ethoda hako japoschtotow a patronow M oraw h

73

skawnje swjeczil. Jo h o pschiklad fczehowafche ch la romska cyrkej a swjeczesche ss. b ra tro w 9 . merca; wosebje buschtaj wot czasa K arla IV . tez hako czeskaj patronaj czesczenaj. W augsburgskim biskopstwje je tön swjedzen IS .m črca sub ritu duplici; w Morawskej fu jön z dowolnosczu bamza na 5 . ju lija pschepokozili. Njem ohl so dzen ss. bratrow tez w serbskich wosadach w cyrkwi swjeczicz?

dtaschi swjeczi patronojo.H aczrunje my wschitkich swjathch a wschitke swjate czesczimy, haczrunje

swjatej M a riji wjetsche czesczowanjo wopokazujemy dyzli druhim sw ja thm , dha podawamh so tola tez wosebicze do zakitanja westych swjathch a czesczimy jich hako zakitnhch swjathch, hako patronow abo patronki.

Tak m a közdy wot swjateje kschczency fern hizom swojoho p a tro n a , kotro- hoz zastupnej pröstwje je wot swojich starschich abo zastararjow poruczeny. T ak ma tez közda khapakka, közda chrkej, közda w osada, közde bratrstw o a nekotrez- kuli towarstwo swojoho patrona. Ale tez hischeze wjetsche zhromadzenstwa wuz- wola sej patronow — közda b i s k o p s k a w o s a d a , közdy k r a j a lu d . A wotychle palronach, kaz daloko S erbo w nastupaja, chcu porhczecz, dokelz so n a nich w schulskich knihach po zdobnosczi njespomina a dokelz so predarjam m alo Pschitez- noscze k tom u daw a, hdyz zadyn tychle patronow njeje pschikazany swjath dzen. P a tro n a pak dhrbimy znacz, prjedh haez mözemh so pschez nastupjenjo do joho stopow a podobne swjate ziwjenjo joho zastupjenja hödnych ezinicz.

1. Schtoz najprjedy naschn b i s k o p s k u w o s a d u a jeje pa trona nastupa, d ha je swjaty B e n n o preni Patron, s. J a n sczenik a s. D o n a t * ) pak staj druhotnaj patronaj. A czohodla su run je czile wuzwoleni? S w ja ty B enno bö 10 . biskop w Mischnje, a dokelz bu wön pozdzischo hako Patron mischnjanskoho bi- fkopstwa czesczeny, dha je a budze wön to w tym dzele biskopskeje wosady, kotryz katholskej werje swörny wosta pod adm inistratorom a ordinariom biskopskeje wosa- dh we Luzicach, schtoz je w tu khwilu nasch hnadny k. biskop.**) Ziwjenjo s. B en na podawa nasch P oso l a pschinjese hischeze wjacy wo nim . Kak so dzen s. B en na swjeczi? Dzen 16. junija je duplex primae classis cum octava t. r . swje­dzen prenjoho rjad a z tydzenjom , tak zo so közdy dzen m odlitw a k s. B ennej w Bozej mschi spewa. Ale swjeczi so jenoz w cyrkwi. Nasch netczischi wysoko- dostojny knjez biskop je z tym czesczowanjo s. B en na powjetschik, zo je z dowol- nosezu bamza w litaniji k wschöm swjathm, w kotrejz so hewak zane pschistawki czinicz njesmedza (Congr. S .R . 2 2 . merca 1 6 7 1 ) , mjeno s. B en n a pschistajil.

*) Prjedy pisachu so budysch tachantojo „Administrator episcopatns Mis- nensis per u t r a m q u e L usatiam ,“ Po dzelenju Sakskeje a wottorhnjenju nekotrhch hornjokuziskich katholskich farow jenoz Adm . ep. Misn. per Lusatiam Superiorem ditionis Saxonicae.

**) Wem derje, zo so s. Donatus to nökotrych serbskich knihach „ Natusch" mjenuje, ale poslednische mjeno je skerje poserbschczene Mathaeus; pschirunaj czeski Matouš, pölski M ateusz. D onat pschikhadza tez czasto hako swöjbne mjeno.

74

S . J a n sczenik a s. D o n a l staj drnhotnetz p a tron a j mischnjanskeje biskopskeje wosady, dokelz beschtaj patronaj hkowneje cyrkwje w Mischnje (wot 1539 luther- skeje), do kotrejez biskop G erung (w 12. letstotku) tez nekotre powostanki s. D onata pschinjese. Z iw jenjo f. J a n a je znate. L o la njeswjeczimy s. J a n a hako patro- n a n a joho swjatym dnju 27. decembra, ale 6 . meje hako duplex I. classis cum oktava (ale m odlitwa so druhe dnh njewröcza), hdyz je s. J a n a „Psched kaczan- skimi w ro tam i" t . r . n a dnju wopomnjecza joho m artrh psched „laczanskim i" (latiua) w rotam i w Rom je w löcze 95. Tehdom bu wön pod surowym khezorom D om itianom z Ephesa w Asü do R om a pschiwjedzeny a n a spomnjenhm mescze do kotoka z w arjacym wolijom napjelnjenoho czisnjeny, z czohoz Pak pschez B oze zakitanjo njezranjenh wundze, to la bu börzy n a kupu P a tm o s w grichiskim. m o- r ju do wuhnanstw a pöskany. Nasch swjath D o n a t (toho mjena je wjele swjathch) Lö po swedczenju s. H rjehorja Wulkoho swojich dobrhch poczinkow a swojich dzi- wow dla znaty. H dyz beschtaj joho starschej w^ry d la rady swoje ziwjenjo wo- prow aloj, poda so D o n a t z mnichom H ilarianom do Arezzo w Etruriskej (w J ta l i i ) . Hako kschesczan a predar kschesczanskeje wery wot khezorskoho bohota Q u ad ra t!- a n a pod Ju lia n o m W otpadnikom (k pohanstwu) zajath bu wabjenh, zo by pschi- boham woprowak; ale wön to njeczinjesche a bu k wschelakim surowym m artram wotsudzeny. Tak bu jom u huba z kamjenjemi rozbita a fköncznje bu z mjeczom morjeny wokolo l. 3 62 . Dzen s. D o n a ta swjeczi so 7. augusta hako duplex II. classis t. r . swjedzen druhoho rjada . — Kaz my w dzele nehduschoho mischnjan- skoho biskopstwa s. B en na hako prenjoho a s. J a n a a s. D o n a ta hako druhotneju patronow swjeczimy, tak swjeeza we wrötslawskej (breslauer) diöcesy, do kotrejez jeuiczka serbska katholska wosada Kulow stuscha, swjatu Hedwiju.*)

2 . Kaz biskopske wosady tak m aja cyle kraje abo s t a t y (hdyz tez joho mjezy njejsu mjezy biskopstwa) swojich patronow , n. psch: Pölska s. M a riju , Czeska s. J a n a z Nepomuka a s. W jackaw a, Bajerska s. B en na atd. Sakska, do kotrejez naschaLuzica wot 2 0 0 let fern skuscha, « P rü ft« , kotrejz je kulowska wo­sada wot L 1815 pschiwdata, nim atej hako krajej z lutherskim knjezerstwom (je- voz nasch kral je katholski) a wjetschinu lutherskich poddanow zanoho s. patro- n a . D uz tez mh katholsch S e rb ja w Sakskej a Pruskej zanoho krajnoho s. pa trona nim amy. Hdyz potajkim w serbskich modlerskich a spewarskich steji „P a ­tron« sakskoho abo serbskoho k ra ja " abo podobnje, dha to njeje cyle p raw je, dokelz Sakska nim a patrona a my S e rb ja zadyn wosebity kraj abo stat njewuczi- yjam h. Tez cyrkwinske knihi (missal a brevir) niczo wo thm njewjedza.

3 . Sköncznje su tez p atronojo l u d o w , a my katholsch S erb jo dyrbim h hako lud czesczicz swjateju biskopow a w uznaw arjow C y r i l l a a M e t h o d a , kotrejuz ziwjenjo je nasch Posok preni w serbskej ryczi z krötka podal. M jezy ludu nje-

* ) Nekotromuzkuli mohko so dziwno zdacz, zo je w naschich sczenskich knihach (bohuzel hubjenje serbskich!) lekcijon a sczenjo na dzeü s. m artrarja a romskoho mesch- czana Bonifacija, 14. meje. Tutön je mjenujcy druhotny Patron kulowskeje cyrkwje, w kotrejz su joho s. powostanki a hdzez so jara rjenje a swjatocznje swjeczi.

75

trjechuja so pscheey z mjezami krajow, a toho bla czesczimy w naschej cyrkwi te£ Patronow westoho luda, kotrychz közdy ma byrnje mjenschi tola swöj nadawk a swoje ziwjenjo. Z o my w cyrkwi bjez ludom a krajom rozdzel czinimy, spöznaje hizom közdy, kiz tön nowh pschistawk w modlitwje Po predow anju slyschi. T am so p ra ji „M y prosymy tez za nasch zhromadny n e m s k i wötcny k ra j"; to la my nje- prosymy z tym za nemski narod abo lu d , ale za te kraje abo staty, kotreH to tu khwilu k tak mjenowanomu nemskomu zwjazkej sluscheja a w kotrychz my S e rb ja ze schlezynskimi Polakam i atd. tez bydlimy. Kaz netto Nömcojo te | w naschej diöcesh s. biskopa a m a rtra r ja B o n ifac ija hako japoschtola Nemcow b .jn n ija hako duplcx swjeeza, tak skuscha so nam S e rb a m , kiz s. B onifacija we-zo sobu czesczimy, zo bhchmh tez ss. biskopow C yrilla a M ethoda swjeczili. D o ta l Pak njejstaj wo- naj pola n as am w missalu an t w breviru wopomnjenaj. D uz dyrbjake so nasche serbske wosady n a najdostojnischoho knjeza biskopa z pröstwu wobroczirz, zo by so to stalo a zo by so w serbskich chrkwjach ss. Chrtlla a M ethoda w cyrkwi swjecziko. Nasche towarstwo, kiz pod je zakitom tuteju swjateju, budze so wescze dale za title naleznoscz a za czesczenjo ss. b ratrow staraez! S w ja ty Benno, prosch za n a s ! S w ja ta j Cyrillo a M ethodo, proschtaj za n a s !

3 uzLcy a Sakskeje.Z B u d y s c h i n a . Nasch najdostojnischi knjez biskop Ludwik je so strowy

z K arlsbada wröczil a pschebywa w ot 6 . t. m . zas w Budyschinie. — Kaz sky- schimy, je mejska poboznoscz w Khrösczicach, W otrow je, Rözencze a M a rin e j Hwezdze ja ra w opytow ana byla.

Z M a r i n e j e H w e z d y . Pschi lötuschim swjatkownym processionje do Krupki befche pschez 3 50 ludzi.

3 B u d y s c h i n a . T udy smy wöndanjo zrudny pohrjeb meli. T alen tn y a pilny student J a n Hascha, staw serbskoho sem inara w P razy a sobustaw n a- schoho tow arstw a, na kotrymz mejesche tez wosebite spodobanjo , je w Zajdow je pola swojeju starscheju po dleschej khorosczi na suchocziny w um rjel w starobje häkle 21 let. W schitcy, kiz smy toho nadzijepoknoho mkodzenca znali, smy jo- ho lubowali a wjele we nim zhubili. W ön w otporzuj we m e rje ! B öh Pak zdzerz naschich serbskich a nemskich studentow strowych a pschi wschej dobrej woll, zo by nam w blizschim czasu a zenje njepobrachowako n a duchownychk Kaz drje je znate, tez nemscy duchowni w Sakskej njedosahajy; Lola Aemcow mözemy, hdyz je nuza, skerje z druhich krajow dostacz.

Z B u d y s c h i n a . Nasch serbski krajan knjez B ry l je netto w P reßb nr- gu, hdzeZ je pöskany, zo by so wulekowak. Kaz nam pisasche, je iomu z B oha Hizom trochu lepje. B öh daj jomu zas dospolnu strowoscz! W swojim liscze so. wschitkim dzakuje, kiz su joho pschi pobyczu we wötcnym krajn tak pscheczeluje

- powitali. W ön pscheje S e rb a m wschitko dobre! Serbska rycz je jomu tez w P reßburgu ja ra w u zitna , dokelz je Igln wjele S to w jan o w , mjenujcy S tow akow a S erbo w .

76

Cyrkwinske nowinki a powjefcje.Z M o r a w s k e j e . Z a oktavu ss. C yrilla a M ethoda na W elehradze pschi-

hotuje so wschitko nanajlepje. Tez hizom predarjo za wschitke 8 dnjow (wot 5 . — 12. ju lija) ftt hizom postajeni. P re n i dzen budze biskop z B rn a predowacz, druhi jedyn kanonik, tseczi fa ra r D r. Bity atd . Hkowne boze skuzby zmeje közdy dzeü jedhn biskop abo wysoki P rälat. Puczow arjow tarn pschech wjacy pschikhadza. W öndanjo je tam procession z Czech doschok, kiz bö 6— 7 dnow n a puczu. T ez w ot n as bh 8 —9 dnow peschi bylo; tos dokhoho czasa a druhoho dla njejsmy to naschim S e rb a m radzicz möhli, hacz run je je n a s nechtö wo to zadak, a smy jenoz pscheproschenjo k jedzenju po zeleznicy wozjewili, kotrez z tutym wobnowja- m y. — Z a puczowarjow n a W elehrad a k 1000-letnom u jubileju su wschelake czeske knihi wuschle. Pschi sttadnosczi spominam, zo budze m oja knizka wo C yrillu a W elehradze atd . häkle po pobyczu na W elehradze da-li B öh hotow a.

Z P r a h i . N a s. J a n a z Nepomuka besche wjele ludu sem pschischko, to la nie tak wjele kaz wloni.

Z e Z a h r j e b a (A gram ). Kaz „ katolički list“ w ozjewja, je po do- stathm dowolenju wot swetneje wyschnoscze netto tez z R om a dowolnoscz pschischka, zo möze so swjaty dzen ss. C yrilla a M ethoda w Khorwatskej a Skawonskej z 9 . merca na 5. ju lija pschepokozicz a n a fe s tu m pr. I. classis cum octava powy- schicz. Nekotre now iny, kaz Glasonoša, w upraja hizom zadoscz, zo by dospokny sw jaty dzen tez „pro foro“ byk.

Z P ö l s k e j e . Nökotryzkuli czitar snadz so hörschi na wöjnu w Pölskej a Loji so skowow „zbkzk" a „zbezkar/' Ale tobn pomysli: zbözk w derje zarja- dowanych statach abo krajach a zbezk w njezbozownej Pölskej, kotrejz slubjene p raw a njejsu dzerzeli, je neschto cyle druhe. S a m bamz je so za Polakow k carej z listom wobroczik, a najwjetsche möcnarstwa- Iendzelska, Francowska a tez Rakuska su so zjenoczili a chcedza netto z nowa pola cara za Pölsku krucze zadacz narodne zastupjerstwo (sejm), knjezenjo wot rusowskoho ministerstwa wotdzelene, wuziwanjo Pölskeje rycze hacz w najwyschschich zastojnstwach, swobodu we kubtanju a w jerje, amnestiu a pschimör t. r . pschestaczo wojow anja na löto. Zo rycze za nich same njeczahnu a zo budze sköncznje (nötko so hischcze derje dzerza) cuza pomoe jim trkbna, to Polacy samt ja ra derje wjedza.

I t a l s k a . B am z je drje strow h, to la khodzi khromje. — W öndanjo pi- sachu, zo chcedza Francow zojo w bamzowych krajach wöjsko zas pfchisporicz.

B a d e n s k a . Hdyz so njedawno na tudomnhm sejmje (L and tag) peticije podachu, zo bychu wschitke swjate dny n a njedzelu pschepokozene byke, pschispom- n i zaposlanc D ahm en ja ra derje , zo tez swötne swjedzenje k czesczi wschelakich swetnych muzow, pöstnich, swjedzenje tu rnarjow , spewarskich towarstwow a t. d. wjele czasa tr je b a ja , bjez toho zo by schtö zbehnjenjo tajkich swjedzenjow zadak. N a pobobne wafffynio f}ob$i so tym tvctmotiviq, kiz pfchecziwo pvoceffwnam do dalischich stronow rycza.

Czischczak L. A . D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholski Posot.Gyrkwinski czasopis,

wudawany w ot towarstwa S S . C h r i l l a a M e t h o d a w Budhschinje.R edaktor: M ich itł H orn ik .

Czo. 7. 1863.

S t a w i z n y R ö z a n t a .V . P otraczow anjo w o dziwach.

Hdhz smy horjeka dziw, kiz je so ze swjeczatkom s a m h m stak, sobudM li a powjeli, kak bu s. M arine swjeczatko wonjeczesczenju njeweriwhch wojakow wu- torhnjene, pschistajimh netto najpschihodnischo, schtoz S a r to r iu s Po starej p o d a w i - 3« j e tuet fwjecjatfa spodz'iwnoho poskicza. W ön p ra ji mjenujch (ftr. 725): T e ­te swjeczatko bu namakane n a lipje a do templiczka stajene, w kotrhmz so nett ( t . j. wokoko 1695, hdzez plsasche) hischcze namaka. Hdhz je junu klöschthrske knjeznh dla powjetschenja joho czesczowanja do M arine je Hwezdh pschenjesechn, wrdczi so wone z dobom k spodziwanju wschitkich do R ö z a n t a . T o pak nie snadz tohodla, zo by w ona (sw jata M a rija ) hako knjezna nochchka bjez knjezna- m i wostacz, ale dokelz njechasche swoje prenjotne stare sydko na rözenczanskej li­pje bjez czesczenja wostajiez, ale chchsche sej wjele wjach pod khködkom tohole swjatoho fchtoma w j a e h c z e s c z o w a r j o w w u d o b h c z (schtoz, jelkzo chchchu ju jcnoz knjeznh w klausurje czesczowacz, mözno njebe). W kotrym czasu he so to stako, S a r to r iu s njcpraji,- njechamy Pak tuteje winh dla tute joho podawiznu za bajku dzerzecz, hdhz ze stawiznow druhich hnadnhch mestow podobne czitamy.*)

Kaz so dw aj nett sobudzttenaj dziwaj ze swjeczatkom sam hm pow jedataj, ta t njebrachnje tez powjescz wo dziwach, kiz so na p a r s c h o n a c h stachu, f M a - rinom u swjeczatku pschikhodzachch a tu jeje pomoc pytachch. Czezch khori dosta- chu pschez s. M arine zastupjenjo pola B oha tu hizom spodziwnje wustrowjenjo a wschelacy nuzu czerpjach hacz do dzensnischoho dnja tröscht a wokschewjenjo n a czele a duschi. W o t thm tez nekotre pschikkady.

*) Powjeda so toto po wschech legendach wot Loretta, zo su jandzelojo c yku s. M a r i n u k hezku . w kotrejz junu w Nazarecze bhdlesche, 1291 ze Palästiny do Dalmatskeje pschenjesli, wottudy 1294 do lesa wokoko Ankony w Italskej a sköncznje do Loretta Llizko M acerata pschesadzili, — hdzez je skoro 6 letstotkow dla dziwow po c h k y m k a t h o l s t r m s wj ecze wuwolana a wopytana. Mözesche so zes. M ari- nej khezku to stacz dla p o w j e t s c h e n j a jeje czesczowanja (pschetoz Turkowje w P alä- stinje ju njerodzachu), czohodla njemohko so neschto podobne stacz ze s. M arinym s w j e c z a t k o m ?

78

Vesche w löcze 1664 w mescze D ubje w Czöskej schewc ziwy z miettom Christof K naut. T u tö n mejesche zonu, kotraz hizom 18 mesacow dokho pschi ro- zomje njebe, tak zo husto pschi najwjetschej zymje cyke noch wokokobkudzesche. Je je muz nakozowasche hizom wschelake sredki, ale zadyn njemözefche wbohu mandzel- ftu wot jeje bkudow wumozicz. D uz pschindze run je w tymle czasu do möstaczka wysokodostojny budyski kanonikus N orbert Schim on z W illenberga. T utön za R özant ja ra wulki dobroczer wo Ihm skyschawschi, poda so k muzej tuteje zony a da jom u radu, zo by k swjatej M a riji w Rözencze lubjenjo czinik, haj Postaji sam pschedmjet (wec) lubjenja, lubjesche mjenujch pjecz bozich mschow k czesczi s. M arije w Rözencze woprowacz, pschi kotrychz dhrbjak mandzelski pschitomny Lycz a Po közdej rözarije poboznje wuspewacz. A hlej! pomoc pschindze. „ T ö n - samy dzen, pisa spomnjeny budyski kanonikus (w liscze, kotryz T icin khowasche), hdyz sym prenju lubjenu bozu mschu wotdzerzak, na kotrejz be muz khoreje zony k w opraw jenju, poczina zona doma wotkhorjowacz, tele wotkhorjenso pak tak pschi- bjerasche, zo bö w ona, hacz Lech p jatu bozu mschu wotdzerzat, s w o j o h o r o z o m a c z i s c ze m ö c n a , tez jutrow nu spowjedz wotpokozi a k bozomu blidu p sc h is tu p i. W ona je wot tutoho czasa sem stajnje strowa a dzakuje so swjatej M a riji za wuproschenu strowotu. Cyke mestaczko D u b , pschistaji wysokodostojny knjez sköncznje, möze swedczenjo dawacz wo tuthm podawku, spodziwnje czinjenym na sporn* njenej zonje." Tak Pisasche k. kanonikus 18. jan uara 1664. D ubjanski f a r a r pak z mjenom Hawschtyn Kozojedsky pisasche 27 . oktobra tohosamoho leta ze sa- m otnej ruku swedczenjo, w kotrhmz to runje sobudzelene z duchownskej swkrw wobtwjerdzi. T icin je po skowje sobudzeli (pag. 113— 1 1 4 ).

D ru h i dziw wot T icina sobudzeleny pschiwobroczi n a so kedzbnoscz nie jm oz chrkwinskeje wyschnoseze w Vudyschinje, ale tez rakuskoho khezora Leopolda, tak zo tutön khapakku nadobnje wobdari. T icin to takle powjeda. B e w lecze 1661 w Dobroschicach zona ziwa z mjenom H erta Hejduschcyna. T asam a pschindze w pöstnym czasu ke khrösczanskomu fararje j, M erczinej S u to r in u s e j (Schewcej) a skorzesche jomu po spowjedzi, zo w ona hizom 3 tčta a 13 tydzenjow wulke Loloscze w ot kamjenjow czerpi a zo je hizom wschelake lekarstwa pscheczi- wo tejle khorosczi podarmo trjebaka. D uz dasche jej sara r radu z dowernosczu n a maczer bozu stajenej a k jeje czesczi lubjenjo czinicz. Z on a poskuchasche na psche- czelniwu radu swojoho fa ra rja a to, kaz so börzy pokaza, nie podarmo. Psche- toz hdyz w ona börzy po lubjenju wjeczor z wulkimi bolosczemi so lehnycz. dzesche, tak zo skoro spacz njemözesche, dzesche beky kamjen skoro we wulkosczi kurjacoho jeja wot n je je , a w ona bu z tym wot swojeje czeze a boloscze wumo- zena. K dzakownosczi khwatasche wustrowjena k khrösczanskomu fararje j a pokaza hischcze pokna wjesokoho zaströzenja sobupschinjcseny spodziwnje wotehnaty kamjen. Z ona J6Ž Potom eyle strowa hacz do swojeje smjercze a dzakowasche so husto za swoje wustrowjenjo. — S pom njeny kamjen pak wosta w Rözencze a bu n a to tönsamy czas, hdzez be wjele ludu zhromadzenoyo processionski dzen na kletcy wot budyskoho seniora Bukowiusa (Buka) po serbskim a wot tachanta Christophora

79

J a n a R einhelta po nömskim p r e d o w a n j u poskucharjam pokazany. T icin, kiz häkle 3 0 löt Pozdzischo pisasche, chchsche fej wo tutej welch wjach westoscze czinicz a pöska wotpismo tutoho spodziwnoho pooawka tehdomnischomu budyskomu tachantej Brücknerej z Brückensteina. Tönsam y pschipöska 29 . jan uara 1690 khrösczanskomu fararje j Francej Zhndze, pod kotrhmz Dobroschich stojachu, tift z poruczenjom, zo by chkh spodziwny podawk z nowa pschephtak. Z on a Pak, na kotrejz be dziw so stak, M hizom wumrjeka, runje kaz jeje muz. T ohodla powo- La fa ra r b ra tra zemrjeteje zonh k sebi, kiz w Smjeczkecach bhdlesche, zo bh swed- czenjo wo ihm dak. A tutön Po swödomju a ze wschej sweru wec run je tak po- wjedasche, kaz bu horjeka sobudzelena, a pschistaji hischcze, zo je kamjen wot joho khoreje sotrh ,,to» spanju" wotehnath a w ot njeje we kozu namakanh bhk. Tachant Reinhelt z Reichenau dasche kamjen z dobom Po spomujenhm podawku do sl^bra stajicz a w khapakcy swjateje M arije k wopomnjeczu za weriwy lud wupöjsnhcz. Spodziw ny kamjen Pak njeje tarn wo stak, pschetoz pschendze w Ticinowym czasu pschez rakuskoho pöskanca barona B lu m a we D rez- dzanach do rukow khezora Leopolda L , kiz khapakcy tam ne 4 sweczniki dari, n a kotrez hizom w 4. czisle spomnich. Tönsam y khezor be wulki czesczowar swjateje knjeznh a fym sam nekotre listh wot njoho czitak, w kotrhchz wschelakim klösch- tyrskim abbatiffam w M arines Hwezdze s w j a t o c z n j e p o r u c z a czesczenjo swj. M arije w Rözencze na wscho waschnjo rozinnozicz a spechowacz.

Tez wo njenadzitym strasche ziwjenja so pokaza, zo w hnadnhm mescze czinjenh slub spodziwnu pomoc s. A iarije poskiczi. Tajki podawk powjeda w Ticinu (pag . 138) wo sebi sam hm budhski kanonik a japoschtokski n o ta r MercZin N orbert Schim on z W illenberga takle: J a , kotrhz to p isam , sym hizom sam n a sebi s. M a rin u spodziwnu pomoc zhonik. Pschetoz hdhz bech w Libenawje, mestaczku Boleskawfkoho wokrjesa, 1668 duchownh a njedzelu quinquagesima do mestaczka D u ba jedzech, zo bhch tam boze skuzbh wotdzerzak, panych n a tak mje- nowanej Petrowiskej horje na nahkym lodowhm puczu tak njezbozownje z kon- jom, zo njebh zadyn dziw bhk, hdh bh mje padach kon ze swojej czezu rozmjatk. Poskocziwschi czahasche mje, dokelz bech z jenej nohu w tschemjenju (S teigbügel) wisajo wostak, ctzku horu Pschez löd a kamjenje dele tsikröcz ze m nu a pschez mnje padajo a wscho rozbijo; samön nopik ze swj. wolijom dzesche do kruchow. Ale B ohu a joho lubej maczeri dzakowano, j a njemejach ani najmjenschu schkodu na swojim chkym czele, haj tsikröcz padnhwschi wupadzech njeranjenh z tschemje- n ja . A nötk pschistaji: ja pschipisuju tele spodziwne w obw arnow anjo jenoz B ohu

.a joho najswjeczischej maczeri w Rözencze czesczewanej, Pschetoz k njej wzach z dobom pschi padze swöj cyky wuezek, dokelz zadyn druhi njebe.

Tele netk powjedane dziwy wopomina nam T icinus z mnohimi druhimi w swojich knihach a njecham k zalutow anju möstna wjach wo nich tu sobudzelicz. Schtöz chce je radh wschitke zhvmcz, czitaj Pak joho laczanske knihi *. E pitom e hi- ßtorise R osenthalensis, abo tutoho pschekozenjo do nemskoho pod napism om: „Heilsame Rose, d. i. M a ria die M u tte r G o ttes in dem uralten G nadenbild zu R osenthal in dausnitz a ls eine Rose blühend und allerlei Krankheit heilend.

80

W udate w P razy 1693." W ot tutoho leta fern njenamakamy niczo wazne wjacy wot hnadnoho mesta czischczane a m a m y , schtoz joho stawizny a dziwy naftupa, skoro za jeniczke zörko nekotre störe zawostajene rukopisy kaz: Syllabus sacerdo- tum Rosenthalii celebrantium t. r. kn i h i , We kotrychz sll mjena wschitkich tych napisane, kotsiz su n a hnadnym mescze bozu mschu dzerzeli abo hinajsche cyrk- winske sluzby dokonjeli a l u b j a c e k n i h i , z kotrychz so.njedzele a swjate dny n a kletcy l u b j e n j a a d z a k p r a j e n j a pschitomnomu ludej predkczitaja a zjewja. Wotcziniwschi prenische knihi namakamy pod 14. novembra 1727 sczehowacy spo- dziwny podawk wot najp renischoho c i s t e r c i s k o h o duchownoho Mikkawscha Pecha napisany. „H le j dziw (t ak je wön mjenujcy sam dziw wopisak), hacz run je drje swj. M ate j w swojim sczenju st. 18 p r a j i : Lepje czi je, z j e n y m wokom k ziwjenju nutshicz hacz atd .; je tola za czkowjeka zrudne doscz, tu na rjanej ze- m i jene woko zhubicz a tak bjez druhim i wokoto khodzicz. Prosym h tvhodla wschitcy swjatu M a riju , zo by pschez swoje zastupjenjo njezranjene widzenjo naschimaj woczomaj zdzerzaka a wobkhowaka. Ale tez na woczomaj k h o r i su hi- zom husto doscz spodziwnu swj. M a rin u pomoc zhon ili, kaz sym to sam widzak n a jenej na woczomaj khorej holczch z Worklec z m jenom K hatyrn je W incarjec. T a le holca hrajesche njedzetske popoldnjo z nozonr a zaklö sebi pschez tele njekedz- bne dzeczace hraezo z nozom do wöcznoho jadrjeschka tak njezbozownje, zo zdobom freji Z njoho wubeza a k doczakanju be, zo wboha holczka swoje wöczko Ps6)isa- dzi. W tymle wulkim njezbozu swojoho dzeczatka pschindze tohosamoho macz z m jenom H erta ke m ni do R ö zan ta , polna zrudoby a sthsknoscze proscho, zo bhch jej khapalku swj. M arije wotczinil, a pschistaji, zo chce kam lubjenjo wotpolo- zicz k wustrowjenju swojeje holczki. A njetrajesche do tho , zo macz tam czinjeny slub tez dopjelni. W ona mjenujcy junu zähe ran o z Worklec wot swojeje khezki so zebra a czinjesche na kolenomaj kleczo a dale so suwajo cyly skoro % hodzi- ny dokhi pucz wot Worklec hacz do s. M arineje khapakki w Rözencze. S e m pschi- schedscha mje proschesche, zo bych bozu mschu wotdzerzat na m enjenjo: B öh chcyk, je-li joho w ola a k spomozenju dusche jeje dzowcziczki, tej samej zasy k p r j e - d a w s c h o m u w i d z e n j u p o m h a c z . A maczerny slub njebe podarmo, Pschetoz dzensa (t. j. 14. novembra, hdzez cisterciski duchowny to pisasche) Pschindze macz ze swojej holczku zasy do R özan ta k dzakprajenju za tuteje dostate dospolne wi- dzenjo. Tak ja to wobswedczam Miklawsch Pech, kapkan hnadnoho mesta 14. novembra 1727."

Tez potomnik tutoho z mjenom B e r n a r d P e t s c h i k je wjacy podobnych spodziwnych podawkow ze samotnej ruku do „shllaba" napisak. Tak w ön n . psch. tam pisa, zo je w lecze 1749 westa H anna O tto w a z H cnnersdorfa pola Lu- b a n ja , 70 tet stara, do R özan ta pschischka a jomu pschcd mnohimi druhimi W - w ila : zo je wona w mlodosczi 7 poknych let e y l e z e k s c h i w j e n a byla a z p o m o c u w o c z e z k o w (Krücken) zrudnje dale stupacz dyrbjaka, zo je Pak slub k czesczi swj. M a rije w Rözencze czinila a wo wokomiknjenju so lepje namakaka, haj po nekotrych tydzenjach cyle wustrowjena byla. Hischcze hako 70 let stara zönka mözesche wona „ d la lub jenja" daloki pucz wot H ennersdorfa hacz do R ö-

81

zanta bjeze wscheje czeze czinicz a tu swöj s l u b közde Uto dopjelnicz. — DZen 1. meje l. 1 7 5 1 , pisa tönsamy duchownh, pschindze do R özanta Protestant Jak ub Fischer z Liebenwerdh. T ön samh be hizom dokhi czas czezch khorh , tak zo dyrbjesche pschi pschibjeracej khorosczi kije abo podpjerh trjebacz a sej z nimi dale pomhacz. W ön czinjesche slub, wotrjekny so protestantskeje werh a mözesche ehle strowh k swojim so wröczicz, tudh zawostajo swoje wostudne kije?)

Z thchle netk sobudzelenhch pschikladow da so dowidzecz, zo dziwh, kiz bu­chn pschez s. M arin e zastupjenjo na hnadym mescze w Rözencze skutkowane, naj- böle swöj spoczatk wzachu Pschez wotpokozenjo slubow. Khori sami abo jich naj- blizschi pscheczelojo czinjachu n a hnadnym mescze k czesczi swjateje M arije slub, z w j a z a c h u so tö n a b o t a m n h d o b r y s k u t k d o k o n j e c z (najböle westu w^c B ohu k woporej pschinjescz) a sw j. M a r i j a w u p r o s y j i m p o m o c . Njemöze-li so tele waschnjo we phtan ju pomocy a rady hanicz abo zaczisnhcz, haj be wone we wschech tych naleznosczach, hdzez be wscha pomoc czlowjekow zhubjena, ja ra k h w a l o b n e ? * **)) dha hodzi so wusudzecz, kak so tele sluby w bilhu czasa böte a böle rozmnohosczachu, tak zo dhrbjachu hizom pod najprenischimi rözenczanskimi adm inistratoram i wosebite l u b j a c e k n i h i zawjedzene bhcz. T u - tych knihow je netk hizom khetrje w jele, jene we foliju a wjacy w quartu a su takrjec z rukomaj zapschijomnedopokazmo, zo je d z e n s h i s chc ze s p o d z i w - n a s. M a r i n a p o m o c we ws c he l a k i c h n a l e z n o s c z a c h n e s c h t o , schtoz so zaprecz njeda. Pschetoz tele knihi wobdzerzuja whsche zjewjenja ezinjenych slubow tez d z a k p r a j e n j a , kiz wschitch czi z kletkizjawnje wozjewicz dadza***), kotrhmz je we najwjetschich nuzach, hdzez be közda czkowjeska pomoc podarmo, „kaz pschez dziwh" pomhane bhko. W ustrowjenjo wot padaceje khoroscze, a we czezkich n u ts- kownhch khorosczach, spodziwne wumozenjo we zjawnhm strasche ziwjenja abo po­moc we weftych potajnhch naleznosczach dusche atd. su tez dzens hischcze, kaz knihi lubjenjow wupokazuja, njezaprejomne wech. S a m i jednotliwi p r o t e s t a n - t o w j e , kotsiz swj. M arkju hako b o z u macz lepje waziez wjedza, pschindu we

. wulkich nuzach abo khorosczach, zo bhchu n a swjathm mescze pomoc a wustro­wjenjo namakali. Njekomdzimh so tez tudy zjewicz, zo je hizom m n o h i M z nich pschez s. M arine zastupjenjo pomhane bhko.

* ) W starej khapakcy bk, kaz spisar skhschesche, wjele kijow a woczezkow k widzenju, kiz bechu wot wschitkich thch tarn stajene, kotrhmz bu pschez swj. M arine zastupjenjo we khromosczi abo zekschiwjenosczi pomhane. Bjeze wschoho dwela najrje- nischi wopomnik a debjenstwo za közde tajke hnadne mesto, közdomu wopytarjej ziwe psched woczi stajace wulku möc zastupneje pröstwy bözeje maczerje abo druhich swja- tych pola bozoho S hna.

**) Wotpokozenjo s l u b o w je Pschech wopor nascheje swobodnoscze; mh so zwjazamy pschez slubh k neczomn, schtoz h e w a k n j e j s m h w i n o j c z i , my wopru- jemh z thm k czesczi bozej dzel nascheje swobodnoscze, schtoz dyrbi Bohu so jara lubicz.

***) S ta w a so to njedzele a swjate dnh po predowanju.

82

3 L u z i c y a S a k s k e i e .Z V u b y s c h i n a . R ano 6. ju lija tootjčbu nekotsi S e rb ja wot jow bo

W elehraba w M oraw je.Z V u b y s c h i n a . Dzen 13. jun ija miljesche wubjerk naschoho tow arstwa

prknje posebzenjo. W obzanknjene bu, zo m a so powjebanczko k. H . D uczm ana Pob mjenom : „Snöhowka abo stawizna tsjoch kschczencow" skerje lbpje bo czischcza dacz. D a le bu morawske knihowne towarstwo „Dedictvi ss. Cyrilla a Methodia“ w B y rn je za sobustaw naschoho tow arstw a wuzwolene. Naschej lubej Maczicy Serbskej buchn tez wschitke wubajomne spisy a nowiny pschislubjene. P o wsche- lakich wurabzeujach poba k. pokkabnik schulst! birektor Schokta rozpraw u wo po- skadnich, a k. pschedshda fa ra r Kuczank w upraji nadzifu, zo öubz'emh, dokelz jfe tobn wobrazy wobstarak, f letu bibliske stawizny z wobrazami wudacz moc. Sköncznje bu n a nam jet k. D uczm ana wuprajene, zo chcemh wosebje serbske katholske knihi whfche bruhich barjenhch hromabzicz.

Z R ö z a n t a . T ubh bu 23 . dopoldnja nasch kral J a n ja ra swjatocznje pow itany. Dokelz smy wobscherny bopis bo Serbskich Nowinow hatt, zapisujemy tubh jenoz, zo smy joho hako S e rb jo pow itali a w cyrkwi Te Deum ferbski spewali.

Z D r e z d z a n . £ 1 .ju lija pscheczehnje k. bwörsti kapkan J a n B ellerm anu hakp fa ra r bo Friebrichsstabta.

Cyrkwinske nvwinki a powjescje.C z e s k a . Z P ra h i pojedze w spoczatku augusta wosebity czah Po zelezni-

ch bo Hrabzischcza za puczowarjow na W elehrab. — W ot 1. — 3. septembra bubze w Vubzejowicach (Bubweks) biöcesalna shnoba (zhromabzizna), na kotruz biskop tez 15 kapkanow pscheprosh.

S c h l e z y n s k a . Nekotre katholske nowiny wobczezuja so zjaw nje, zo su ka- tholikojo we W rötskawju (hbzez je jich 4 4 ,530 pschi 8 3 ,3 16 protestantach) ja ra pschikrötscheni schtoz schule nastupa. M nohoscz protestantskich schulow a w ubaw - ki n a n je w zanej m erje njesteja z thm , schtoz katholsch m aja. Jen o z wschu- bzom rune praw o za wschitkich, kiz Maja jenajke botest!

M o r a w s k a . Whsche wjele bruhich biskopow je so tez biskop J irs ik z Bubzejowic n a W elehrabze pschipowjebzicz bak, a zmeje tam 9 . pontifikalnu bozu pischu. — Nbkotre zeleznicy su pkacziznu za puczowarjow bo W elehraba ponizike; a le ta , kotruz mh tr je b a m h , wot Reicherberga bo P arbubic hischcze nie. Puczo- w arjo n a W elehrab ze wschech skowjanskich stronow pschibjeraja. — Zamozenjo „D ĕdictv i ss. Cyrilla a Methodia“ , katholskoho towarstwa k w ubaw anju knihow, wuczinja nbtko 7 5 ,2 24 schesnakow. Wubawkow bb w lon in im ale lOOO schesnakow.

P ö l s k a . Potajne pölske narodne knjezerstwo je h rab ju Mhcielskoho w pülfkrch naleznoscz'ach k öamzej bo K om a po'slalo. — Archbiskop Felmski we W arschawje bu wönbanjo na carjow u pschikaznju bo Rusowskeje wotwjezenh (haez z Policajemi, kaz nekotre nowiny pisachu, abo nie, to wec wjele njepschemeni), a

83

woczakuje n a khE^orskim hrodze G aczina dalische rozkazy. W ön fcE mjeuujcy V m ercu lift ze wschelakimi zadanjemi za swöj wötcny kraj khEzorej napisak a w ul- kowjerchej Konstantinej k wotpöslanju wotedak. Hdyz tönle to njechasche, pöska arcybiskop Po dwemaj mEsacomaj list bo srancowskich nowinow, z kotrychz jön netto w P etersburg» spöznachu. Budze-li arcybiskop dleschi ezas w njeswobodze, w upraji warschawska kapitola, zo ma cyka diöcesa zarow acz; zwonh njebudza wjacy zwonicz, woktarje zawodzeja so z czornymi rubam i a budza wschudzom je- noz cziche boze msche. — W poslednischich tydjenjach bu wjacy duchownhch a rnnichow, kiz ze swojim pölskim ludom dzerza, wotprawjenhch, wobwisnjenych abo zatsElenych. — W e wschitkich krajach hrom adzuja nett pjenjezy, schaty a drasty za ranjenych Polakow. N am najblizscha hromadzerka je adm inistracia „N arod -

r nych L is to w “ w P ra z y , kiz m a k tom u dowolnoscz wot wyschnoscze.K h o r w a t s k a . W Z ahrjebje a wschitkich mEstach Khorwatskeje budze

so 5. ju lija ss. Cyrilla a M ethoda nanajskawnischo swjeczicz. K ard inal Haulik sam zmEje tehdom hlow nu bozu mschu, a popoldnju budze wulkotnh ludowy swjedjen w arcybiskopskich zahrodach, a wjeczor wulki koncert spEwarskoho to- w arstw a w narodnym dziwadle. — Zajimawischa je hischcze sczEhowaca powjescz. K ard inal arcybiskop Haulik je pschikazal, zo by so k wecznomu wopomnjenjn 1000 telnefyo jubileja flowjanskich japoschtolow dzen 5. julija we wschitkich cyrk- wjach biskopskich wosadow w Khorwatskej a S law onskej boza mscha w sko- w j a n s k e j ryczi dzerzala, kaz so to w Dalm atskej stawa. Tez bu k. biskopej we Fünfkirchenu zadoscz wotpöflana, zo by so podobnje stalo we slowjanskich wokrje-

^sach tamnischeje diöcesy a we Mjezhmurskej.' S e r b i s k a . W BEkohrodze (B elgrad) swjec^achu 23. meje fwjedzen ss.

Cyrilla a M ethoda tez w schismatiskich cyrkwjach ja ra slawnje. Wuczene tow ar- stwo Drustvo srbske slovesnosti“ je knihi wo ss. japoschtokomaj a jeju zaskuz- bach wudalo.

T y r o ls k a . Letsa je 21 . jun ija 3 00 l e t , zo bu wulka chrkwknska zhro- madzizna w T riencze , kiz bE k zarjadow anju po lutherskim wotschczepjenju wo- sebje w uzitna,' slaw nje skönczena. Tohodla bE tarn wopomnjenski swjedzen. P o bamzowej woli poda so tam z R om a kardinal Reisach z dwemaj biskopomaj, a z Rakuskeje a z Nemcow pschindzechu tez w jacori.

J t a l s k a . N a wschitkich 19 wysokich schulach, kotrez w tu khwilu pod sar- dinskim knjezerstwom steja, je ja ra m alo schtudentow, najm jenje Pak tajkich, kiz so na duchownstwo pschihotuja. N a 14 wysokich schulach njeje an i jedyn schtu- dent duchownstwa; P isa m a 2 , C ag lia ri 3 , w T u rin 5 , P alerm o 6 , a S a ssa ri 7 tajkich. D uz budze sebi drje sardinske knjezerstwo w krötkim duchownhch z R om a prosycz dyrbjecz. Lud budze to wEscze zadacz. — B am z je processiu na Boze Czelo wjedl. W Rom je je tehdom közdy kröcz wjele cuznikow. — P o swjatkach je bamz w mescze Frosinone pobyk, hdzez su joho wjesele pow itali. — Jo h o Sw jatoscz je 10,000 skudiow (cytych tolerjow) ranjenym Polakam pöskaka. — Njedawno bu cyte pasmo bamzowych zastojnikow, kiz bEcku wjacy lEt ze sardinskim knjezerstwom dzerzeli, wschelake pscherady a jebanstw a czin ili, wotsudzene, a to

84

G ulm anelli, Venanzi a Fausti k 2 0 letnom u, M arin e a M a t r i a l i ! 15 liitnomu, ö pjeczo druzy i 5 letnom u q epo m u dzelu w khostarni.

F r a n c o w s k a . Napoleon III. je w tu khwilu zash, kaz so zda, „najwer- nischi syn cyrkwje." W bndy prajesche generalej M ontebello, hdyz joho bo R om a sczelesche: „M ohko so stacz, zo byschcze druhdy k nahkomu skutkowanju nuczeny byk, prjedyhaez moje rozkazy dondu . . . . W tajkim pschipadze mejcze stajnje st pschede wschim w pomjatku, zo scze tam d la zakitanja swetneje moch bamzoweje.

F r a n c i s k a n o j o w R u s o w s k e j . Dokelz rusowske knjezerstwo pschez w jele let ze wschömi moznymi srevkami katholsku weru wosebje we prjedy Pölskej sluschacych krajinach zahubjowasche, je dziwa dosez, zo su so dotal nekotre fran - ciskanske kloschtry w Litwjanskej zdzerzake. W ö zo je so jich liczba ja ra pomjeü- schiia. Hlschcze 184 2 desche tam 29 klbschtrow observantow a 6 kloschtrow kla- risskow, z kotrychz prenich je netto 12 a poslednischich 4 wostalo. Najhörsche je, zo n im aja superiora (pschedstejiczerja), dokelz knjezerstwo tajkoho wuzwolicz nje- dowoli. T o la pschi wschim thm proeuja so franciskanojo katholsku weru tam a w dalischich krajach Rusowskeje dzerzecz. T a t su franciskanojo w Kazani, na brjohach Wokgi w O r lu , Tomsku, Krasnojarsku, Nerczinsku w Sibirskej. Tez skutkuja w polodnischej Ruskej, pschi kaspiskim m orju, hdzez su wosadh T a ta ro w , Kozakow, Kalmukow a tezM m cow ; toho Tim ja widzimy jich w Kawkazu a D aghestanu.

A m e r i k a . W N ew -Io rku wotpolozi 8 . hapry la w chrkwi najswjeczi- schoho Zböznika protestantski missionski predar F . W . A. Riede! katholske wery« wuznaczo. — W e W aterloo (stat J l l . ) pschestupischtaj dw aj sudnikaj a jedhn l& kar k naschej chrkwi, a w H am tranku pola D e tro its 9. hapry la dwe wötrosczenej dzowch bohatoho Schötczana. — W chrkwi so F ran c a Xaverskoho w S t . Louis'u besche wot 15. m erca do 2 hapry la mission, wot kk. jesuitow D am ena a S m a - r iu s a wotdzerzany. W dwemaj tydzenjomaj be 7000 woprawjanych. Pjeczadwa- cyczi wotrosczenych bu do katholskeje chrkwje pschijatych a dwanaczo druzy so k tomu hischcze pschihotuja.

Z I e r u z a l e m a . Dzen Bozoho spöcza swjeczi so tudh ja ra swjedzenscy. N a swjaty wjeczor poda so skoro cyle katholske duchownstwo n a blizku wolijowu Horn, na kotrejz je so K hrystus do njebjes pozbehnyl. W 12 hodz. w noch po- czinaja so boze mschö, a je jich za sobu 3 0 — 40. Kajka je to krasna nöe, psche- bhta z dzela w khapalcy, w kotrejz stopy nohow Zböznikowych dotal pokazuja na mesto joho dobyeza, a z dzela pod hwezdathm njebjom. O tönte jeniczki dzen je bohate zaplaczenjo za wschitke njepschecziwoscze w Jeruzalem je.

Nalezrrofeje towarstwa.D o b r o w ö l n e d a r y darichu: k. farar I . Kuczank w Budyschinje pjecz to-

lerjow; M adlena Kronsowa w Nowoslicach 5 nsl.; Michai a Mittawsch Schoita w Rözencze 5 n sl.; Iakub Hascha ze Zajdowa cyky pröni letnik K. P öfta ze zawostajenstwa njebvh bxatxa Ja n a .

Czischczak L. A. D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholski ftofuł.Gyrkwinski czasopis,

wui>awany wot towarstwa S S . Cyr i l l a a Methoda w Budyschinje.R edaktor: Michał Hörnik.

Czo. 8 . August. 1863.

S t a w i z n y N ö z a n t a .V I . Pokraczowanjo w o wschelakich woporach k czesczi s. M arije pschinje-

senych a processionach do R özan ta wotdzerzanych.Prascha-li so nöchtö: hacz so tez n e t t o h i s chcze dziwy na hnadnhm

n tifq e ftawaju, njeba so tole praschenjo po hizom prajenym z njeweru wotpo- kazacz. Lubjace knihi, dhrbjalo so w otm olw icz, za to ry c z a , nabozny katholski lud to we, wosobnje pak wschitcy cZi, kotsiz su samt n a sebi spodziwnu pomoc s. M arije hizom z h o n i l i . S am o tn e zhonjenjo a pschepokazanjo m a tez tudy w ja- cy dopokazaceje moch haez rhnk wot druhich powjedanych dZiwow. Napraschowanjo Pola t a j k i c h , kotsiz su s. M a rin u pomoc samt n a sebi hizom zhonili a kotsiz so skoro w közdej katholskej wsy wokolo R özan ta nam akaja, a rozryczowanjo z nimt wo tejle wecy pokaze közdomu, kak dyrbi rozsudzecz. Tez pohladanjo do lubjacych kn ihow ,* kiz je k ö z d o m u d o w o l e n e , pschinjese közdomu khetrje wulku westoscz w rozsudzeuju.

Z o so w s c h i t k i m lubjachm pschez f. M arin e zastupjenjo n jepom ha, ta t zo je po lubjachch knihach jenoz t s e c z i d z e l d z a k p r a j e n j o w p o r n o l u - b j e n j a m , da so lochko dawidzecz. M a so ta w?c z lubjenjom runje kaz z mod- lenjom. Schtöz so n a praw e waschnjo njemodli abo za wecy so m o d li, kiz su jom u njewuzitne, haj duschi schködne, tön njemöze so nadzijecz, zo B öh joho mo- dlitwu wuslpschi. R unje tat je to ze slubczinjenjom. Schtöz swöj slub njeczini

*) Zo spisar nastawka njeje sam z tutych knihow z uowoho abo z najnowi- schoho czasa pschi kLady spodziwnych wustrowjenjow utb. mjenowak, njebudze nikomu dziwne, kiz tele knihi same kaz sich cyLe zarjadowanjo spöznaje. Wone njewobdzer- zuja zane m j e n o , p o w o l a n j o , ^ a wschelake w o b s t o j e n j a khoroscze a wustro- Wjenja (dokelz lubjacy ludzo to mecz njechadza), ale jenoz trotte spomnjenja: splaha, khoroscze a dzakprajenja za wustrowjenjo wot n jeje; schtöz je ja ra maLv k d r o b n o - m u w o z j e w j e n j u tutych podawkow. Häkle letsa bu zapisowarjej lubjenjow a dzakprajenjow (rözenczanskomu wuczerjej) poruczene, wosobnje spodziwne wotkhorjenja a pomocy na köncu tutych knihow poznamjenicz z napisanym potnym mjenom, powo- Lanjom, möstom pschebywanja atd. - - ' - ' ' ' •

86

n a p r a w e w a s c h n j o abo njerozomne a njemözne wScy slubi,*) schtözchcedule spodziwnu bozu pomoc pschez lubjenjo jenoz wo tajkich naleznosczach na so czah- nhcz, kiz spomozenjo dusche ant z daloka njenastupaja, haj tutom u so pschecziwja, tön njech njewoczakuje, zo B öh joho slub wuskyschi abo zo macz B oza jö n pola Bozoho S h n a pvdpjera. Schtoz S h n chce, chce wschak tez joho m acz , schtoz wön Pak n j e c h a , schtoz so jom u n j e l u b i , to so wescze te z n j e l u b i joho m a- czeri a podarm o bh potom bhko, ju z kajkimzkuli lubjenjom nadbehowacz a za zastupjenjo proshcz. T o pschileznostnje za thch , kotsiz so snadz pohorschuja abo cyke lubjenjo zaczisnjeja, jelizo hizom lub jen ja czinjachu a njebuchu wusly- scheni. Kaz dzakprajenja lubjachch knihow zjawne wopokazmo spodziwneje s. M arine je pomoch, tak su to tez w o p o r n e d a r h najböle pschinjesene wot thch, kotsiz tusam u zhonichu. Dzakownoscz je jena najrjenischich pöccziwosczow czkowje- ka, kotruz dhrbi wön wosebje zjewicz n a p s c h e c z o B o h u , fwojomu najw jet- schomu dobroczerjej. T a le dzakownoscz möze so Pak stacz pak z hortom Pak, jelizo slub do predka dzösche, ze s t a j e n j o m l u b j e n h c h w k c o w hako: chrkwjow a w oltarjow , z napöjsnjenjom wopomnjenskich swjeczatkow, taflow atd. Hizom wot yajstarschich czasow fern lubowachu kaz Theodoret (to 5 . letstotku) p ra ji , ludzo, B o hu swoju dzakownoscz n a poslenische waschnjo pokazacz. S koro n a wschitkich hnadnhch mestach, na kotrhchz B öh pschez zastupjenjo fw jateje M arije a druhich swjatych hizom hnadh wudzöli, njebrachuja tohodla tajke nabozne znam jenja, kiz buchn d z a k o w n o s c z e a b o l u b j e n j a d l a B o h u woprowane. H nadne mesto R özant möze schtwore woporne darh pokazacz:

1 ) D a rh m j e ü s c h o h o pkaczenja hako: len, bu tru (woboje kdzerzenju wecz- noho swetka psched najswjeczischim sakramentom w oltarja) a sweczki. Poslenische zasw^czuja so Pak n a woktarjach pak blizko wulkoho w o lta rja n a wosebitymaj k tom u pschihotowanymaj stejakomaj. W opru ja to tez wschelake f i g u r h stawh czkowjeskoho qšfa woznamjenjace z wöska kaz: nohi, ruki, w u troby , woczi atd. a pschipöjsnjeja je wulkomu w oltarjej swj. M arije k wopomnjeczu, zo je jej so lu- bilo, woprowacym na thch abo hinajschich stawach czerpjacym, pschez swoje zastu- pjenjo pomoc wot Bozoho S h n a wuprosycz.

2) Podobne figurh z c h n a . T ele jednotliwe chnowe figurh pokazuja druhdh p a r s c h o n u , kotrejz bu pschez slub pom hane, abo chlu ^ na l ez nos c Z, w kotrejz bu woprowacomu pschez s. M a rin e zastupjenjo pomhane a namakaju so na nekotrych tez jednotliwe pismiki a lkto. Wsch^ tele cynowe darh su wisa- ja w cyrkwi n a wobiimaj sczenomaj presbhteria w kaschczomaj ze schklenczanhmi durjemi. W jach pkaczenja m aja potom

3) s l ö b o r n e a z k o c z a n e w o p o r n e d a r h , njerkdko wot ja ra wosob- nhch rukow tudh woprowane. W one su Pak k chrkwinskim bozim skuzbam a wob- staranjom pschiskuschace wecy, kaz kheluchi a khanki**), boze m a rtrh rjenje wusa- dzane abo z czistoho slebra, teZ lam ph, sweczniki — abo druhe sem lubjene a z

*) Wön (B öh) zanoho spodobanja nima na njemudrym slubjenju (E ccles.5 ,3 .)**) Tez cyrkwinske d r a s ty (kasule) a wjele eyrkwinskich platowych schatow.

87

dzakownoscze zawostajene wkch kaz: rjeczazki, pjerschczenje, w utrobh, lschizikk;tafliczkl z napisanym mjenom abo swjeczatkom bozeje maczerje debjene, pjenjezy ze slöbra a zlo ta , kiz m aja Po postajenju swjecZatku swjateje M arije wokoko schije czinjene bhcz atd. Hischcze waznifche sköncznje fü r

4 ) darh r o z o m a , t a l e n t a a w ö d o m o s c z e swjatej M a riji poswje- cZene. Hizom profeta Jsa ia s- p ra ji (24, 15). „W e w ö d o m o s c z a c h e ze s czc ze t o h o K n j e z a " . W ot B oha pschindze wschitka dobra wüczenoscz a točbomofcfr Pschetoz wön je dawaczer rozoma a ta le n ta ; tohodla siuscha tez jomu za n ju wschitka czescz, wschitkön dzak. T o su w közdym czasu wschelach wuczeni hizom spöznawali a sami k bozej czesczi dokonjeli. T ohodla je jich wjele nie jenoz B o - hu swoju chku duchownu möc a wuschiknoscz pschipisowalo, ale woni so tez wupröco- w ali m n o h o s c z e n j o pomoch bozeje w chmle nastupanju wuproshcz. M nozy wosobnje schtudirowacy duchownstwa su so tohodla tez k bozej maczeri wobro- cZili a su prosyli, zo bh jim chchka mudroscz po la B o ha wuproshcz pschi dok- hotrajacym schtudowanju abo wotpokozenju wjele pkacziwych pruhow anjow . W jele je so jich t o h o d l a tu na hnadne mesto swjatej M a riji lubiko a k zna- m jenju swojoho sluba wot whsokich schulow, hdzezswoje poslenje pruhow anjo czi- ujachu, lubjacej s w j e c z a t a fern*) pöskachu z naczischczanhmi wuczenhmi praschenje- mi. T icin mjenuje (231 — 2 5 1 ) bjez tym i, kotsiz swj. M a r i ju tak poczesczo- wachn, sczöhowjachch:

a) J u r i j a H rje h o rja M olktora (M lyn ka) z K ozaric , 2 8 . ju liju 165(1 disputowacoho, pozdzischo Kraibiczanski fa ra rja a Budhskoho kanonika, b ) A dam a Hawschthna Hawscha z K ulowa, kandidata duchownstwa n a juliomontanskej aka- dem iji w B rn je (9. junija 1668 narodz.), c) J u r i ja Hawschthna S w ötlika z K u lo w a , podzischo radworskoho fa ra rja a Budhskoho kanonika, d) G uile lm a S eem üllera z Komotowa w Czeskej, cisterciskoho klöschtyrskoho kandidata z P lasfa , pozdzischo kapkana M arineje Hwezdh a propsta; e) P aw o la Kardeliusa z klöschtra P lassa atd.

Swjeczatka pak, kiz so hi schcze k h o w a j a su najböle wot cistercciskich * kandidatow duchownstwa:

F ranca Küntznera z W artenberga w Czkskej (1751)Amadea Muhlpecka z klöschtra Heiligenkrona (1755)P lacida Kmetscha, w serbsk. Pazlicach narodzen., z klöschtra N o w ejt

Cale (1751)N orbert« Limenesa z W elehrada (17 23 )A ndreja J a n a Brzezyny de Pürkeuw ald (1729) z P ra h l.Kajku zahorjenu mhsl wschitcy czile mkodzi duchowni (kanditatowje duchown-

*) Wot tychle swjeczatkow su hischcze nKotre na administraturje widzecz. Wone su wschitke bj ez schklency do czornoho abo czerwjenoho wobluka zasadzene, druhdy wulke hacz 5 ' wysoke, a pokazuja skoro wschitke s y mb o l s k e wotznamjenja teje wedomnoscze, z kotrejez buchn dariczerjo pruhowani, n a kromje Pak te prascheuja, mje- no disputaMa atd.

88

stwa) napscheczo swjatej M a riji mkjachu, n j e d a so t u d r o b n i s c h o w u p r a j i c ; ; T icin nam jich horliwe skowa a rycze wozjewi, z kotrymiz su sebje a swoju naleznoscz do swj. M arinoho zakita stajili a tön, kiz je czita, budze zawescze wot jich naboz- noscze möcnje pohnuty.

Kaz napismo nastawka pokazuje, chcemy tu tez spomnicz na processionh, kiz letnje do R özanta pschikhadzeja. — T ele processionh m aja najskerje n a s t a c z o w 14. abo 15. lötstotku. R a j s t a r s c h e tutych processionow su bjeze wschoho dw öla: khrösczanski, klöschtyrski, radw orsti, njebjelczansti a ralbiczanski. K u l o w s k i procession (jutrow nu w utoru a dzen naroda swj. M arije) be hacz do leta 1680 ja ra maky, tak zo husto an t 100 puczowarjow njeliczesche (T ic . str. 285). Häkle w tymle löcze, w kotrymz w Kamjencu mör knjezesche, je pod horliwhm kulowskim f a r a r i m $ a n m B e x b i n m m jp x h i \ä } i » j e t f c f y i precefffon tvotb'zerlanty f y f . Pschetoz wjacy hacz 1000 (pisa T ic inus) jich bö, kiz so k zmerowauju bozoho hnewa zhromadzichu a dw aj a dw aj k bozej maczeri do R özanta puczowachu, zo by jim smilnoscz pola B oha w uprosyla a jich psched leite zlej khorosczu pschez swoje zastupjenjo w obw arnow ala. Z da so, zo je wot tutoho czasa fern kulowski procession na poboznhch wopytarjach pschiberak a sebi mjeno processiona häkle zasluzik. — B u d h s k i procession so datiruje wot le ta 1683. W tymle l^cze hacz do l. 1686 wjedzesche khezor Leopold w öjnu z Turkamk. Turkowje wob- lehowachu hizom pod swojim najwyschschim generalom K ara-M ustaphu hlowne mesto Rakuskeje W ien a hrozachu skoro cylej Europje zahubjenjo. W tejle nuzy pow ola khezor Leopold n a pomoe wjercha Bajerskeje a druhich nemfkkch wjerchow a tez pölskoho krala J a n a Sobieskoho a sakskoho wuzwolenca J a n a J u r i ja H f. T u tö n czehnjesche z nehdze 12000 wojakami khezorej na pomoe, zjenoczi so z Polakam i a porazy z jich kralom wulke turkowske wotdzölenjo w öjsta; W ien samy bu wotsa- dzeny a Turkowje hacz do Wuherskeje honjeni, hdzez dyrbjachu po wjacorach nje- zbozownych wöjnach mesto O fen zasy rumowacz a fköncznje zhubichu tez twjerdzkznn B elg rad (1688). K dzakprajenju za bozu pomoc, zjenoczenhm kschesczanskim w jer- cham w tejle wöjnje poskiczenu, poruczi Budhski tachant M erczin Brückner (rodz. z Noweje W sy) w lecze 1686 , zo dyrbjachu wfchitke susodne katholske wosady n a d z e n d o m a p y t a n j a sw j. M a r i j e w procefsionach do R özanta czahnycz a so tarn B ohu za te wschelake dobhcza dzakowacz. W ön fam dzesche jim w tym le nastupanju do predka, pschetoz zhromadzi z mesta Budhschina a joho wokoknoscze wulku mnohoscz naboznych katholikow a wjedzesche jich peschi daloki pucz w chlej biskopskej drascze hacz do R özan ta . T am pschischowschi wotdzerza wön po swja- tocznym nutswjedzenju wulke kemsche. T si leta pozdzischo (2 julija 1689) dzer- zesche tönsamh serbski tachant druhi procession a to dla wuproschenja Bozeje po- moch we wöjnje p f c h e c z i w o F r a n c o w s k e j (wona bö sej nekotre kraje pschk R a jn je wzaka a je wobsadzika) w kotrejz wöjnje sakski regent J a n J u r i j zasy sobuwojowasche. Tez tönkröcz pschewodzesche tachant w cykym ornacze (swja- bocznej drascze) procession a wotdzerza n a hnadnym mescze spewanu B ozu mfchu kaz nemfke predowan/o (Seröfke dz'erzefche tehdomnischi kulowski fa rar H adam Hawsch.) T icin wopisuje tuten procession a joho zjenosczenjo z kulowskim a z

89

d.ruhimi processiouami, kiz biskopskomu uapscheczo dzöchu a m ?ni, zo prjedh toho njeje zadyn Processen do R özanta tak s w j a t o c z n j e wotdzerzany byk, hacz tu tö n n a domaphtanjo swj. M arije.

Bjez wschoho dwöla so budhski procession (kaz processiony wschitkrch vru- hich serbskich wosadow) na dzen d o m a p y t a n j a wot toho fern pisa. Procession je z makymi wuwzaczemi bjez pschetorhnjenja dzerzany fyt hacz do leta 1813. W thmle Uqe pschesta, najskerje francowskeje wöjny dla. Häkle wot l. 1845 je so po pröstwje wosadnych budyski procession dzen dom apytanja swj. M arije zasy zawjedk a zhromadzuje a rozpuschcza so w SLonej Borschczi.

Wotrowski procession so najskerje häkle wot toho czasa fern pisa, hdzez bu wotrowska fara a chrkej zakozena. Dokelz Pak so to häkle psched nimale 100 letami skoro w thmsamhm czasu sta, hdzez bu netczischa*) ralbiczanska chrkej zakozena, dha je tutön procession bjez wschitkimi najmködschi.

W prjedawschim czasu so khrösczanski, radworski, njebjelzanskk, ralbiczan- ski a klöschthrski procession psched Rözantom zjenosczi pschi kamjentnhm stoipje „ rjan y m swjeczatku" k czesczi swj. M arije , swj. Bosczija a swj. J u r i ja 12. nov. stajenhm, na so ezakajo, doniz njebuchu wot jenoho khrösczanskoho duchownoho (dokelz bu R özant wot nich zastarany) do khapakki nutswjedzenk.

Sw jathch dnjow, kotrez netk run je spomnjene processionh pschikhadzeja, je za löto schthri: tseczi jutrow ny a swjatkownh dzen, dzen dom apytanja a naroda swj. M arije . Nekotre tuthch processionow wschitke schtyri dny do R özanta puczu- ja , nökotre jenoz tsi kröcz pschindu, budyske, kiz m aja za pucz wob dzen najdale, jenoz jedhn kröcz. Wysche serbskich processionow pschindzetaj do R özan ta tez dwaj nemskaj jedhn ze Skanknow a a joho wokoknoscz (swjatki), druhi ze Schera- chowa (dom apytanja a naroda swj. M arije); wonaj pschindzetaj hizom dzen Prjedh, zo bhchu so lndzo pschihodnischo wuspowjedacz möhli. Z o jich wjele, kiz z p ro- cessionami pschindu, tu nie jenoz swoju poboznoscz k swjatej M a riji dokonjeja, ale tez swj. sakrament pokuth a najswj. sakrament woktarja dostanu a Potom d o - s p o l n h w o t p u s k dobudzeja (kiz möze spomnjene 4 swj.dny dobyty bycz), je znate. Rjeznate Pak je nekotrhmzkuli, zo möze tajki wotpusk tez na mnohich d r u h ich dnjach dobyty bycz, a to : 1) westy dzeü k ö z d o h o le ta* * ) 2 ) swj. dzen poswjeczenja cyrkwje***) 3) swj. dzen podjeeza, 4 ) werowanja, 5) czistoscze- n j a , 6) pschizjewjenja, 7) donjebjeswzacza, 8) w oprow anja najswjeczischeje knjezny, 9 ) tez pschi közdhm wophtanju kschizownoho pucza.****) Wschitke tele 9

*) W Ralbicach hizom w p r a s t a r y m czasu farska chrkej wobstojesche, a t<x hacz do krawnhch hussitskich wöjnow, hdzez bu wot tuthch spalena wokoko leta 1427; mözno, zo je potom tamna stara rözenczanska cyrkej natwarjena byka, zo by bracho- wanju bozich skuzbow we neczim wotpomhaka.

**) Po wotpusknym liscze Piusa V I. 27. sept. 1785 .^**) Poswjeczenjo cyrkwje (benedietio) so sta 4. nov. 1778 k czesczi swj.

M arije a swjatoho Prokopija a joho wopvmnjeczo so közde leto n j e d z e l u p r j e d h swjeczi.

****) Po wotpusknym liscze bamza Piusa V II. 24. aug. 1801.

90

Ui 4 prjedy spomnjene wotpuski möza tez pschiwobroczene bycz (in modtiro stif- fiag ii) n a pschiproschace waschnjo k h u d h m d u s c h a m w e z i s c z u . Zo s u S e rb - jo w dobhczu tutych wotpuskow ja r a horliw i, njemöze nichtö zaprecz, tak zo so woprawdze k h w a l b a s w j . F r a n c a L a v e r s k o h o tez na nich dzens hischcze dopjelnja, kiz 1542 p ra ji (T ic iu 3 3 6 citiruje list z G o a pschipofkany froj, J g n a - ciskej Loyola do Rom a): „B jez wschitkimi druhim i ludam i, kotrychz sym widzak, z a d y n l u d (kaz so mi zda) w o t p u s k i w o t r o m s k o h o s t oka w u d z e l e n e , t a k n j e p o e z e s c z i a n j e w a z i h a c z l u d l u s i t a n s k i ; kiz so pschez slbdkoscz tutych pokkadow jenoz hischcze wjacy k czastomu dostaczu fw jateju sakramentow pohnuw a." — Njech nasch! S e rb jo tute r jan u khwalbu tez pschichodnje dale wobkhowaja a so tejesamnje wosobnje pschez to jo hödnych czinja, zo bychu so tez pschecy k dostojnomu dostaczu jednotliwych wotpuskow staroscziwje a swer- nje p s c h i h o t o w a l i ; pschetoz w uastupanju hnadow, kiz my do nascheje dusche bjerjem y, njelezi wjele n a tym , kak h u s to mh tu ab o tam n u h n a d u (n . psch. wot- pusk) dostawamy, ale skoro wscho n a ty m , kak a z k a j k i m p s c h i h o t o w a n j o m .

. (Pokraczowaujo.)

3 n r i f f i o n s t w a .W e dalokim asiskim kraju A nam (we uaranschej J n d i i ) je zo pschez ftočrne

pröcowanjo katholskich missionarow a pschez boze hnadne zohnowanjo kschesczanstwo we nowischich czasach tak rozscherilo, zo so tarn zandzene lkto wokolo pjecz stow tysacow kath. kschesczanow namaka. Ale tajke pschisporjenjo je hn^w a zawiscz pohanskoho knjejstwa zbudzilo. Z njewuprajnej surowosczu zakhadza tarn pohauska krewjelacznoscz z kschesczanskej weru. W e krewi dyrbi so tam Jözusowe stadlo zatepicz. Zatraschne czwile dyrbja sweru mlodeje wosady wukhabkacz — abo bolostna smjerez Iezusowych swernych a wobstajnych wuznawarjow zaniczicz. W e krötkim czasu buchn tam m orjeni 3 biskopojo, 36 möschnikow a pschez 1 6000 wö- riwych kschesczanow. Z adyn czkowjek njewe prajicz, hacz so pohanske zloby a psche- sezöhanja prjedy zlehnu, hacz budze kschesczanske mjeno we tanm ym kraju wuko- rjenjene. M an u e l Estevez powjeda we swojim lffcze (wot 2 . augusta 1862) sczö- howacy rjany pschittad kschesczanskeje sylnoscze.

Nowy kschesczan, z mjenom Khoa-Kuong, 37 l t t stary, bu swojeje wSry d la zajaty a wuznawasche ju ze spodziwnej khrobkosczu. Jo h o czeko bu z p ru - tam i rozschwikane, n a joho schiju czezki pjenk pbjsnjeny; z czezkimi rjeczazami zwjazany bu do wuzkoho zasmjerdzanoho kuta tyknjeny, hdzez dyrbjesche nökotre mesacy dolho pschebywacz: ale niczo njezlemi joho wobstajnoscz. J u n u chcychu jom u skowa „wopaczna w era Iezusow a" ze zehliwym zelezom n a lico palicz. W ön so ze wschitkimi mocami napscheezo tomu wobarasche, ale podarmo. Hdyz bu zasy do jastw a dowjedzeny, spewasche swoje modlitwy a wukonjesche swoje po- bozne poczinki. T o la njemejesche pschi tym prjedawschi pokoj; ta t jara rudzesche joho wupalene znam jo, kotrez swjatu weru hanjesche. Hdyz tv M andarin (tak

91

rökaja chinesisch zastojnikojo) zhoni, poruczi, zo m ataj so jomu wotrezanej skowje znow a wupalicz. T o la tön kröcz wobarasche so Khoa-Knony tak sylnje, zo bu jim wupalenjo njemözne. M and arin Lösche njem dry. Z o by kschesczanskoho wu- znaw arja pschewinyk, dasche jöho z prutam i pschezmörnje schwikacz. N a közdy raz wotlecza kusk mjasa, ale wön stajnje wospjetowasche: „ J a sym kschesczan; kschesczan- stwo je wörnoscz; to njeje wopaczna w öra ; tohodla ja nihdy wot njoho njewot- padnu." Katojo womucznychu bjeztym a pschestachu joho schwikacz; börzy Pak z nowa zasy poczachu, ale zasy podarmo. Z o by wöc zdobom skönczik, rjekny M and arin ja tom u: „Chcesch-li ziwy wostacz, daj sebi tutej skowje wupalicz." Kschesczan Pak wotmokwi: „Radscho w um ru, hacz to dopuschczu!" „D h a dzi do smjercze" wotmokwi zastojnik a Khoa bu k smjerczi wjedzeny. Psched nim dzesche wuwokar, kiz ludej wozjewjesche, zo je jaty njeposkuschnik, kotryz sebi skowje „wo- paezna wera" njecha n a lico palicz dacz. T o dha Lösche tudy n a zemi joho jeniczka njeprawoscz, we njebjesach besche jomu tosame najr;ensche prawo, po kotrymz wu- ziwanjo weczneje zböznoscze zaskuzi. J o m u bu HLowa w otrubana.

Jo h o pschikkad m a tam mnohich khrobkych sczehowarjow. —Hdyz to widzach, wzach sebi to k w utrobje a z pschikkada sym nawuknhk

(swoje) zadzerzenjo. ( P l is l .X X I V , 32). D.

S w l a t y B e n n o.(Skönczenjo.)

Nötko chcu hischcze nökotre dziwy pschistajicz, kiz su so pschi ziwjenju f. B en n a a po joho smjerczi pschez joho zastupnu pröstwu stawake.

Najböle wotznamjenjeja s. B enna w biskopskej drascze, z rybu a kluczemi, a to tohodla: Hdyz wön w löcze 1076 k cyrkwinfkej zhromadziznje do R om a czeh- njesche, zo by so k H rjehorjej V II. podak, za kotrohoz pschecziwo khezorej H en- drichej IV . wojowasche, a tohodla tez wot khezora na czas do jastw a czisnjeny bo, poda wön wyschschimaj duchownymaj chrkwine klucze a poruczi jim aj, zo dyr- b itaj, budze-li khözor do kkötbh (B a n n ) d a ty , cyrkej zanknhcz a klucze do Lobja rzisnyez. T o so sta. Hdyz so s. B enno zasy z R om a domoj w röczi, zandze wön, zo by njeznaty wostak, hako wschödny puezowar do jeneje korczmy. J o w da jom u hosczencar rybu k jedzi pschihotowacz, a hdyz bu rybje brjuch rozpröty, namakachu so w nim te chrkwinske klucze, a wschön lud khwatasche do cyrkwje, zo by dziw widzak a swojoho cyrkwinskoho pastyrja powitak.

Hkowne dzeko swjatoho m uza bö, pohanskich S k o w ja n o w , tehdom pschi Lobju bydlacych, do kschesczanskeje wörh dowjescz a be tohodla tez wot bamza powokanjo döstak. W ön pscheprosh wschitkich, kiz pschincz chcychu, k sebi do Mischn«. Dokelz pak mnohota ludu tak pschibjerasche, zo w mescze mestno a hospoda njedo- sahasche, zhromadzi B enno lud w rjanej sköncznej dolinje, nim ale tysac kroczelow wot mesta lezacej. Hdyz wön na jenym dnju pschi ja ra palatym sköncu prödo-

wasche a ludzo lacznoscze dla skoro zaczknhchu, da B öh n a pröstwu s. B e n n a

92 —

^orko ze zemje zörlicz a wschön lud wokschewi so z czerstwej wodu. W ot toho cza- sa reka ta dolina „sw jata dolina", a tön kuzok „stubnja s. B enna ."

S w ja th B enno chchsche so na jenym dnju wjeczor pozbze ze swjateje bo- linh dom wröczicz. W ön so bojesche, zo bubza, hbhz po zwuczenhm puczu dze, prjebh meschczanske w rota zanknjene, hacz k nim bońb^e. W ön sczini tohobla s. kschiz na tzobjo a bzesche potom ze suchimaj nohom aj pschez nje.

I u n u wo znk pschinbze s. B enno k shckam n a Polo. W oni bechu hor- eoty a bzeka bla laczni a skabi; s. B enno pschewobroczi jich sobuwzatu wobu bo w ina a zabziwani syckojo so wokschewkchu.

Ien o h o bnja pschekhobzowasche so wön pschi jenhm hacze a hbhz poboznje B ozu mubroscz we stwörbje wobkebzbowasche a so moblesche, molachu soho zaby ze swojim rjechtanjom. W ön poruczi jim mjelczenjo, a hacz bo bzensnischoho bnja wone tam mjelcza.

Z o njeby pschez luboscz lubu a joho czesczowanjo bo whsolomhslnoscze pabnyk, poba so bruhbh bo samotnoscze. Tak czchnjesche bruhby ze swojim kap- lanom bo wsy N aum burga, kotraz bjez G rim m u a M ügelnom lezi, natw ari sej tam w ehrkwi komorku, w kotrejz w onaj w böjskim rozpom inanju bolhi czas pschebywaschtaj. W noch pschekhobzowasche so wön z wonka wsy a moblesche so n a jenes roll. T am hbzez wön swojej nozy staji, roscze hacz bo bzensm'schoho bnja zito mköbnischo a poknischo a je prjebh zrale hacz bruhbze. Hbhz Pak wön chcysche, p ra ja tamnischi wobyblerjo, mözesche bozu mschu w Mischnje wotbzerzecz a k snöbanju hizom zas pola nich bhcz. W tamnischej chrkwi stojesche joho swje- czo hacz bo 16. lötstotka z pobpismom „s. B en n o ." .

H enbrich , h rab ja M ischn« , czesczowar kh^zora Henbricha IV ., kiz btf pschez to, zo be Henbrich ze swojim pschiwisom bo klötbh (in bie Acht) bath, swoje kubka zhubik a pozbzischo zash böstak, skhowa nie jeno te wot chrkwje sebi narubjene kubka, pytasche hischcze wjele wjach n a so sczahnycz, a poczischczowa- sche khubhch, wubowh a shroth. S . B enno nasw ari joho tohobla ja ra a h rab ja rozzkobi so tak, zo staroho biskopa placnh. T ö n schedziwc prajesche n a to : Zottle skutk bubze bzens za löto pkaczenh. Tele skowa njeströzichu h ra b ju , haj wön je wjele wjac wusmechowasche a hbhz za leto tön bzen pschinbze, hanjesche wön jön horbomysknh. Ale wön hischcze njebe ke köncej. N ahte zjewi so sw M th B enno, kiz be bjez thm wumrjek, hrabjej ze surowhm wobliczom. T ön so tak strözi, zo swojich na pomoc wokasche, ale podarmo — wön pabze k zemi a — wum rje. (Em ser c. 2 4 . H istoria b. h. B ennonis). — Swojich buchownhch zakitowasche wön czasto pscheb njezbozom; Hbhz pak so berje njezabzerzachu, khosta- sche jich, hewak pak tez közboho nekotre bnh bo smjercze kebzbnoho sczini, zo je joho sm jertna hobzina blizko a zo bhrbi so pschihotowacz a pokutu czinicz.

H aw štyn w II.

93

Z L u z i c y a S a k s k e j e .

Z M a r i n e j e H w e z b h . D zen7. ju n ija pschebhwasche tu w P h k. Kuttner, zo b'y swoju bzowku do tudomnoho wustawa k woczehnjenju b a t Robzenh J e n - dzelczan bu wön w swojej mlobosczi w jenbzelskej werje woczehnjenh a wobroczi so k buchownstwu. Pschi swojich schtubijach^ nalozowasche wön pröcu na cuze rhcze, zo mözesche wjacy rhczow a wosebje tez orientalskich rhczecz. Tuteje winy dla njewosta wön dokho swojej chrkwinskej wyschnosczi n jeznath; wön pschmbze wokoko 1841, hbhz bu w Jerusalem je nowe j e n b z e l s k e protestantske biskopstwo zakozene, hako sekretar tutoho biskopa bo Jerusalem a. T ubh pschebhwasche wön 6 let a mejesche whsche swojoho sekretarskoho zastojnstwa winowatoscz, na p sche - w o b r o c z e n j u z i b o w k j e n b z e l s k e j w e r j e bzekacz. P o joho samsnym wu- prajenju njemejesche pak na tuthm poln swojeje bzelawoscze wjele zboza, haj wob- kmczesche, zo we Jerusalem je we 3 0 —4 0 letach njejsu ant pjeczo zibza k prote- stantismej pschistnpili. Najspobziwnische pak, schtoz nam wön powjebasche, be to : wön,kizchchsche z i b o w p s c h e w o b r o c z i c z , bu s a m w o t j e n o h o z i b a p s c h e w o - b r o c z e n h a k i t a f c b e i k a t h o l s k e j w e r j e p s c h i w j e b z e n h . Jebhn^ jerusa­lemski zib, z kotrhmz wo werje ryczesche, czinjesche jom u w behu rozryczow anja sczehowace porokowanjo: „W y wobkruczujecze, zo je wascha (t. j. jenbzelska prote- stantska) w era praw a, to njecha mt praw je bo hlowy. — J e t t K hrhstus tön wot profetow slubjenh Messias, bha byrbja so tez wschitke prjebhprajenja profetow, kotrez so w starym zakonju wot njoho nam akaja, na nim bopjelnicz. Hbze pak dopjelni so po waschej werje profeczenjo Malachiasowe, kotrhz (1 , 1 0 .1 1 ) p ra ji: J a zane spobobanjo nim am nab wami a jebznh wopor wascheju rukow njeje mi spvbobny. Ale wot siönea skhabzenja hacz bo joho zakhabzenja bubze moje mjeno wulke bjez lubam i a na közbhm mescze bubze woprowane a m o j o m u m j e n u c z is ty j e b z n h w o p o r p s c h i n j e s e n h ? — Zib bale prajesche: W h zabyn wopor nimacze; je potajlim Khrhstus pschischol, kaz wy prebujecze, hbze je bo- pjelnjenjo tohole prjebhprajenja, kiz so n a njoho zlozuje?" Tele wumjetowanjo z horta ziba Pschewza naschoho jenbzelskoho p rebarja tak möcnje, zo wön zbobom k h k u b s c h o m u rozmhslenju wech kroczesche a bö'rzh namaka, zo möze jenoz k a - t h o l s k a , nie pak jenbzelska chrkej praw a bhcz. B jez tym pak, hacz wön to spözna, wröczi so zash bo Europh, najprjebh bo H am burga a potom bo Lonbona, hbzez jomu po wröezenju Pastorat ze 500 puntam i schterlingow (wokolo 3 30 0 toter) po- skkczachu. Ale joho za wernosczu zabach buch, kiz be hizom we cuzbje wernoscz kathol- skeje cyrkwje spöznak, njedasche jomu wjach zabhn mer. W ön wopuschczi swoje zastojnstwo a bohatu sluzbu, wotrjeknh soprotestantskeje werh a wotpotozi w Lon- bonje pscheb karbinalom W isemanom katholske werhwuznaczo. Zhubiwschi swoje bohate zastojnstwo mejesche wön tez njezbozo, wot swojich bohatych starschich b la swojoho pschestupa w o t h e r b o w a n h bhcz, tak zo ze swojej s w ö j b u (wön m a 3 abo 5 bzeczi) ja ra khube ziwjenjo wjebzesche. W tejle nuzh bzesche wön bo J r la n b a a bzerzesche tarn z bowolnosczu biskopow nekotrh czas privatne konferench (zhromabziznh). W jach biskopow so netk za njoho starachu a bachu jom u poruczace pisma, z kotrhmiz wön wjetschi bzel Nemskeje pschepuczowa a pjenjezy zhro- mabzowasche — a schto czinjesche z thmi pjenjezami? Z nimi je wön w Altonje blizko H am burga wulku khezu kupik a chce tarn w u s ta w z a k o z i c z za wschech thch, kiz chcedza joho sczehowacz a wot jenbzelskeje werh ke katholskej pschestupicz. Tön Knjez, kiz so wschitktm ja ra spobobasche, slubi nam , bokelz k balschomu^roz- rhczowanju czas brachowasche, zAl t o nh we West h m c z a s u listne zjewjenja czinicz wot wschech jenbzelskich pschewobroczenjow, kiz w netczischim czasu.

94

Z B u d h s c h i n a . W ot 1 0 .— 24. augusta bndze nasch hnadnh knjez bi- skop Ludwik we nčmfřtm dzele Huzich, zo bh tarn s. sakrament firmowanja wu- dzelowal a chrkwinsku a schulsku visitaciu wotdzerzal.

Z B u d h s c h i n a . Nascha zadoscz je so dop je ln ika, S erb jo su 8. a 9. ju lija na W elehradze pobhli a ss. slowjanskeju japoschtolow Chrilla a M ethoda pschi 1000 letnhm jubileju poczesczkli. Dokelz je pucz tak daloki a run je czas znjow, njeje zadhn dziw, zo bechu z redaktorom K. Pöfka jenoz schesczo puczo- w arjo : H . a joho mandzelska z K u lo w a, H . z Khrösczic, R . ze S w in ja rn je a B . ze Smjerdzaceje. Hdzez n a s pöznachu a wo n a s skhschachu, wjeselachu so, zo su tez we Luzich hischcze katholsch S e rb ja . Besche to woprawdze wulkotny tydzen zjenoczenia katholskeje chrkwje a slowjanskeje narodnoscze. P re n i dzen be tam na 100,000 ludzi bhko, druhe dnh pschikhadzachu po 10,000 a posledni dzeü oktavy bö tam zas wokoko 4 0 ,0 0 0 , tak zo je tam z chka 2 0 0 ,0 0 0 puczowarjow pobhto a bjez nimi nehdze 1 ,200 duchownhch. B e to ja ra pohnuwace widzecz te wulke processionh ze wschelakich krajinow we wosebitych drastach ze swojimi khor- howjemi a husto z hud^bu (mnsiku), a hischcze radoznischo phtnhcz wulku poboz- noscz w chrkwi pschi bozich skuzbach, predowanjach atd. ^Wschitke skowjanjke na- rodh bechu tam zastUpjene; najw jach we-zo be najblizschich M oraw janow a Czechow, potom Skowakow, Polakow (njedzelu be tez pölske prödowanjo) ze Schle- zynskeje a n^kotsi z P oznan ja a G alich je; tez pschindzechu Khrowatojo (dw aj duchownaj, kotrejz sym zeznat), S e rb jo , Skow ineojo, Bokharjo (bjez nim i jedyn z Konstantinopola) a nekotsi Rusojo. Wschitke tele narodh (8 0 millionow) czeseza z makhm wuwzaczom ss. Chrilla a M ethoda hako patronow ^ o zo bhchu tez wschitch na jeje zastupnu pröstwu KhrhstusowU wörnu chrkej spöznali a jeje wi- dzomnoho wjercha w naschim swjathm wötcu! M am y wschitch katholikojo te psche« swedczenjo, kotrez k. fa ra r S lo ta , horliwy skowaski narodow c, we swojim w ubjer- nhm a möcnhm prkdowanju 9 . ju lija wukkadowasche, zo kschesczanska a najböle katholska w era , dokelz jeniczka dos^okna kschesczanska, közdh narod zbozownh czini a tez narodnoscz dzerzi a wostawja. v

Z B u d h s c h i n a . W öndanjo pobuchu tu tsjo S low jen jo , kiz so ja ra n a naschim towarstwje zwjeselichu; mjenujch S low ak k. Professor M . Chrastek z B . Bhstrich (Neusoht), a Polakaj z W iln a k. h rabja E . Thszkiewiez, kiz do tow ar- stwa zastupi a wschelake serbske knihi kupi, a k. A. Druzgalski.

Cyrkwinske nowinki a powjesc e.P ö l s k a . W öjna tra je bjez pschetorhnjenja dale. Archbiskop je do Rusow-

skeje zawjezenh a w kraju je chrkwinska wyschnoscz zarowanjo w upisala. — Tsi wulke moch, F rancow ska, Jendzelska a Rakuska su n a swoje napominace pisma z P etersburga njespokojace wotmokwjenjo dostali; Rusowska njezwoli do toho, schtoz zadachu. W tej wech je jenoz to dobre, zo netto k zanej konferench njepschindze, z kotrejz bh Rusowska zas jenoz pölsku naleznoscz do komdzenja sczahnhka. Spom njene tsi moch chcedza hischcze jene pismo do P etersburg« pöslacz a potom najskerje swojich pöslancow wotw okaja, zo bhchu swoju njespokojnoscz pokazali. Ale hacz wöjnu za Pölsku pow jedu, so hischcze prascha, k tomu su wschitke tsi moch a z chla wschitke knjezerstwa ja ra sebiczne. Bjez thm njezbozowni Polacykrej za swoju wötczinu a wöru pscheliwaju......

H a n n o v e r s k a . Njedawno tudh zemrjeth h rabja S to llbe rg -S to llberg je katholskej wosadze w mescze H annoveru 1 2 ,0 00 tot. k tw arjen ju druheje chrkwje wotkazak. T am je 5000 katholikow.

R a k u s k a . W öjwodowa z G ram m o n t, mandzelsta francowskoho pöskanca we W W e je tam katholste werhwuznaczo wotpolozila.

95

Z B r e m e n a . B jez tudomnymi 76 ,000 wobhdlerjemi je 2000 katholskich, za kotrychz bu rnission wotdzerzany. Zo katholikojo wschitcy to do predka zhonichu, k tom u dopomhachu wschelake protestantske now iny, kiz na mission zakosnje a bkupje swarjachu. Tak ze zkoho tez dobre n a s ta n je !

J t a l s k a . W Rom je je so 1000 M ne jubiläum ss. C yrilla a M ethoda 5. ju lija tez ja ra swjedzenscy swjecziko w cyrkwi f. H ieronim a (Sän Girolamo dei Schiavoni). Nyschpor na pschedwjeezoru mejesche po kaczanskim wobrjadu (ritu s) lwowski arcybiskop Wierzchlejski, rano be boza mscha we skowjanskej rhczi po grtchiskim wobrjedze wot rusinskoho biskopa Litwinowicza w pschitomnosczi wjele druhich biskopow, prälatow a duchownhch dzerzana. C horalne spewanjo w staroslowjanskej ryczi be krasne, responsoria spewachu rusinscy a botharscy theologojo. Serbske (juznoserbske) prödowanjo mejesche k. Bujuovicz z Hercego- w iny. Pschi tutej bozej skuzbje bechu skoro wschitcy w Rom je bydlacy S low jen jo a wjele druhich cuzych. Pozdzischo dzerzesche biskop B izzari hischcze bozu mschu po (naschim) laczanskim wobrjedze. Nyschpor mejesche zas jedhn biskop. W czasu bozich skuzbow bu z kanonami tselane. W jeczor be wulka wojerska hudzba baut» zowych wojakow. Tak pisaja khorwatske nowiny.

P o k n ö c n a A m e r i k a . W Böstonje kupi k. A. Carney r ja n u khezu a lezomnoscz za 13,500 dollarow a dari ju miloscziwym sotram hako znamjo pschi- poznacza jich staranja za syroty. S o try zakozuja tarn wulki schpital. — P o missionje w E rab lu w stacze I l l in o is wotrjekny so 4 9 muzi a zonow jenoho z proteftantskich wotschczepkow a wotpokozi swjatocznje katholske werhwuznaczo.

Z I e r u z a l e m a . Dzen 30. meje wudzeli laczanski Patriarch (biskop) schthrjom arabiskim diakonam möschnisku swjecziznu; to su pr?ni duchowni z tam -

-nischoho sem inara. D w a j staj z Ie ru za lem a, jedyn z N azaretha a jedyn z kupy Chpern.

Pschiposlarre.Po krajnym czischcjowym zakonju pod 29. wulkoho rözka 1855 zadam wot

redakcije Katholskoho Posola, zo by na „pschipostane porjedzenjo" w swojim 3. czisle (strömt 3 2 — 34) sczehowace p o r j e d z e n j o t a m n o h o p s c h i p ö s k an oh o p o r j e - d z e n j a w najblizschim czisle swojoho czasopisa wozjewika.

Hacz runje naspomnjeny zakon mi jako pschimanomu z najmjenscha runje tak wjele mestna l wotpokazanju njewernoscze pschipokazuje, chcu tola tudy — cyle njedzi- wajo na barbu tamnoho ftroniskoho rozsudzenja — taj htownaj porukaj wotpokazacz, kotrajz je tarn nechtv pod pismikemaj P .L . pschecziwv mi pozbehnyk. T utaj porukaj C a w c h t l i c u a P r a h u nastupujetaj.

W ön je mi porukowak, zo „ja so njejsym wo zhonjenjo wörnych pvdawkow p r ö c o w a k j a pak mam jomu prajicz, zo wön, kiz jako rozsudzer mojoho na Gustav­Adolfskim swjedzenju w Porschieach dzerzanoho predowanja wustupuje, sebi, kaz so to közdomu sprawnomu rozsudzerjej zalezi, ernt tu maln pröcu wzak njeje, tamne 16 stro- now mojoho predowanja z kedzbliwvsczu pscheczitacz, hewak, jelizo hischcze hörscha wina na njoho njepada, njebudzische mohk tajkej cyle njeprawaj , njewernaj porukaj pozbehnycz. Wön powjeda, kaz bych ja Prajik byl, zo w Morawskej aCzöskej evan- gelste wosady sem a t a m kaz ze zemj e w u r o s c z u j a . Tele joho siowa su psche- wobroczenjo mojich stowow, su hotowa njewernoscz; pschetoz ja podawam na köncu 11. a w zapoczatku 12. ströny mojoho predowanja tu powjescz, zv Po wundzenju tak mjenowanoho tolerancnoho edikta khezora Iosefa II. w löcze 1778 (dyrbi rekacz 1 7 8 1 ) w Czkskej a Morawskej tam a sem kaz ze zemje w u r o s c z e c h u evangelske wosady, wo czimz Cawchtlicu jako pschikkad podach. J a ryczu potajkim wo- t y m , kak je so

96

tani w lecze 1781 ntžło, njespoutinam pak ita zane waschnjo, ze zanym slowczkom na to, kak je so nöhdze w lecze 1862 w Cawchtlicy uteło. Wön potajkim tu nje- prawdu pschecziwo mi wobendze, zo wote mnje trjebanu zandzenoscz „wurosczechu" pschewobroczi do pschitomnoscze „tourofcjuia." J a njejsym prajil, zo tarn evangelste roofabi) „wnroscznja," netko w nowischim czasu wurosczuja, ale zo tam „wurosczechu", tehdy w czasach leta 1781. Tutön rozdzel czasow chm czesczenym czitarjam z bliz- kim pschikladom rozjasnicz. Hdy bych ja pisal: „pschi zapoczatku tutoho letstotetka besche w Rozencze slawny czescze dostojny P .T ecelin" a hdy by nit nZchto to chcyl z tym wudawanjom porjedzicz, zo by pra jil: „nĕ, to je njeje werno, tarn je P . L ." , dha bych jomu runje tak wotmolwil; ja njejsym prajil „je", ale „besche:" to wschak wschitcy toemt), zo tam zadyn Tecelin wjacy njeje. Schtoz potajkim kn. P .L to o Cawcht­licy pische, kak je so tam ze wschZm w löcze 1855 z liczbu wobydlerjow, abo w lecze 1862 z „pschestupjenjom" jeniczkoho z mjenom Wilhelm» Pleüßa melo, to jow njesltr- scha. H i s t o r i s k a wernoscz pak je, kotruz sym wo Cawchtlicy pisal a kotruz möze kozdy — zo njebych häkle na daloke swödczenja pokazal, — z „Fliegendes B latt des Evangel. Vereins zur Gustav-Adolf-Stiftung N r. 2 8 ." pöznacz, mjenujcy: „po wnn- dzenju tolerancnoho edikta, kiz w lecze 1781 wundze, czehnje jene ranje ze wsy Cawchtlicy, po puczu k mestu Fulnekej, k sydln sich wyschnoscze dolhi czah ludzi. J e to czah podjanskich kschizerjow? O n e , to zdyn klinczi kazreformaeiski kherlusch, schtoz czi ludzv sp^waju. Psched wyschnoscz stupiwschi buchn prascheni: schto was telko chce? M y smy protestantojo a chcemy so po khezorowym zakonju jako wosada zjenoczicz. Schto, protestantojo w Cawchtlicy, kiz je tola hizom sto a pjecz dzesacz let zaso pod- janska. To zdyn so zva pol wsy bycz? Nie pol wsy, ale cyla wjes. Haj cyla Cawcht- lica be wuczahnyla a da so evangelski zapisacz." To je historiski skutk.

Won chce mi bäte porjedzicz, schtoz sym na 12 stronje wobstejnosczach czöske- j e e v a n g e l s k o - l u t h e r s k e j e w o s a d y w P r a z y pisal. Dokelz sym ja ze zjaw- nymi slowami wuprajil, zo tuta na dwanacze stow sylna wosada z w j e t s c h a z khu- dych wjesnych ludzi wobstawa, kiz tam a sem rozpröscheni mil daloko w o k o l o P r a - h i bydla, je zaso cyle wopak toot njoho zukhadzane, zo mi to napschecziwo dzerzi, kak wjele je lutherskich evangelskich w e P r a z y . Schtoz sym wo jich Bozim domczku prajil, je doslownje werne. Hizom w lecze 1810 je dwörski twarski mischtyr Zobel zjawnu hubjenoscz tuteje łubje zastöjnscy wobswedczil. A tuta hubjenoscz je so w behu letow, kaz so lohko rozemi, nie pomjenschila, ale powjetschila, zo njemöze ledy wjetscha bycz. Tule wulku nuzu je tez nktczischi rakuski khezor miloscziwje spoznal a je toho dla ze smilnej wutrobu w tutym lecze tutej wosadze rjanu cyrkej w Prazy poskiczil. Zo P . L . zanu potrjebnoscz tajkeje smilnoscze njepöznawa a zjawnu hubje­noscz jich dotalneje „modlernje" nochce pschidacz, ale wjele bole tu lubju hischcze za wjacy hacz dosahacu a samo ze wschem derje wuhotowanu wopisuje, to wschak zadyn dziw njeje; nechtö wschak praji, zo je za njeluboho pschecziwnika wscho, tez najhubje- nische dobre doscz. Kn. P . L . njeje hischcze nawuknyl, zo „sala" na serbski „ lub ja" reka, hewak njebudzische so na siowje „lubja", wote mnje trjebanym, podarmo tak pvstorkowal. — Zo su, kaz wön wuzbehuje, protestanüscy wojacy w najnowischim czasu wosebnu cyrkej w Prazy bestatt, je cyle zdobne a prawe; pschetoz protestantiski wojak ma a dopjelni te same pschisluschnoscze pschecziwo swojomn krajnomu knjezej, kaz to katholski czini. — Naposledk mam hischcze kn. P .L . wotmolwicz: W Prazy njepytam zanych intolerantnych, tez nie bjez narodnymi Serbam i, ant naschimi Nem- cam i; hdy bych Pak nekomu zanoho intolerantnoho (njeznjesliwoho) pokazacz dyrbjal, bych joho runy pucz pokazal do R . na kn. P .L . H . Im isch ,

' fa ra r w Hodziju.

Czischczak L. A. D o n n e r h ak w Budyschinje.

Katholfki Posol.Gyrkwinski cZasopis,

wudawany wot towarstwa S S . C h r i l l a a M e t h o d a w Budyfchinje.Redaktor: Michał Hdrnik.

C?o. s . September. I8«s.

S t a w i z n y N ö Z a n t a .

V II. Wo bozich stuzbach a duchownych tarn postajenhch. *)

K wotpuskam, kiz buchn hnadnom u mestu poskiczene, dhrbi tez jedynw ot- p u fl pschiliczenh bheZ, kiz nktko w jacy njewobsteji. T u tön mözesche köz dh P j a t k pöstnoho czasa dobyty bycz, ale jenoz w f t a r e j chrkwi; duz pschesta, hacz bu ta - sama w ottorhana a na jeje mefto nötczischa natw arjena. S pom njeny pjatk w P.oscze so tez pschez to wuznamjenjesche, zo buchu, kaz dolho stara cyrkej be, p o k n e b o z e s k u z b y wotdzerzane t. j. spewana boza mscha a predowanjo Spowjednhch ludzi pak be wotpuska bist k spodziwanju w j e l e , druhdy wjacy hacz netk najprenische dnh swj. M arije . Tak be jich w lecze 1727 po shllabu preni pjatk posta nie mjenje hacz 505 , schtwörth pjatk 3 35 , w löcze 1731 preni pjatk zasy 5 00 atd. — w u l k a to mnohoscz, hdyz so wopomina, zo bkchu to jednore dzekawe dnh. Dokelz tele dnh kaz swjedzenje swj. M arije wulki spowjednh lud hrom adu pfchindze, döftachu khrösczansch duchowni a pozdzischo rözenczanscy, kiz khapalu wobstarachu, wot staroho czasa fern wupomhanjo w fpowjednhm stole wot k l ö s c h t r a , we kotrymz böchu w najstarschim czasu hizom jednotliw i serbsch du­chowni postajcni. — Zo bk w starym czasu, hdZez hischcze ralbiczanska ehrkej njewobstejesche, tez w druhim czasu leta wjele spowjednhch ludzi, möze sej közdh mhflkcz a dowidzk to z napisaneje summh woprawjanych, kiz je T icinus wot 1682 — 1690 napisowak. W löcze 1682 bö spowjednhch 4 3 0 6 ; tote leto pak bö po- wschitkomny jubilejski wotpusk. W lecze 1683 bö jich 2 9 0 3 , 1686 pak 2 80 7 , w lkcze 1688 dla wotpuska n a narod swj. M arije wot Jn no cen ca X I. Rözantej poskiczenoho 3 53 4 , w löcze 1689 be jich 2213 a 1690 sköncznje 229 1 . Pschi- runam y-li thm le liczbam liczby netczischich kommunikantow, kotrychz be 1861 na 2 8 0 0 a w l . 1863 n a 2 78 7 ; pytnjemh, zo je w poslednimaj letstotkomaj mnohoscz kommunikantow so hischcze powjetschika, dokelz netk p o wobstaczu ralbiczanskeje cyrkwje, a p o z h u b j e n j u spomnjenoho wotpuska we w s c h ö d n y m l ö cz e 1862 be jich n im ale 500 w jacy hacz 1684 abo 1690 .

*) S t r . 89, hdzez je wot stokpa rycz, je löto 1692 wuwostajene.

98

Schtoz b o z e s l u z b h nastupa, njebuchu zane s t a j n e boze sluzbh tarn wotdzerzane d la brachow anja tarn postajenych duchownhch, ta t zo T icinus hischcze w lecze 2692 pisasche ( s tr .3 0 7 ) : „Schtoz R özant nastupa, w kotrymz zadyn du- chowny s t a j n j e postajeny njeje, wukhodza nim ale pschez 10 let k najmjenschomn közdy pjatk fa ra r t. j. khrösczanski fa ra r | : J u r i j F ran c Zynda r j , jelkzo joho pschikhad njeje pschez wjetschi fw jaty dzen zadzewanh. Potajkim k r u c z e p o s t a j e n e boze sluzbh hischcze njebechu, kaz T icinus p ra ji, to la Pak közdy pjatk. Njebudzemy pak so molicz, hdyz p ra jim y , zo bechu tez Weste n j e d z e l e a s w j a t e d n y wo- sobnje s. M arije k wotdzerzenju bozich skuzbow postajene, runje tak w a z n i s ch e f a r f f e w o b s t a r a n j a a hewak hischcze wsche dny, na kotrychz je Rözant wot duchownhch w o p h t o w a n v byk. Zo dhrbjesche tomu tak bhcz, praji nam skoro indirektnje T ic inus sam, sobudzelo, kak wjele bozich mschow bu wot 1682— 1689 w Rözencze dzerzanhch: 2 9 4 w lecze 1682 , 4 2 4 w l. 1683, 575 w l. 1689 a 5 24 w l. 1 6 9 0 ; potajkim w poslenischimaj letom aj k ö z d y dzen jena a n a m n o - hich dnjach dwe a wjacy. W osobnje w ophtany wot cuzych duchownhch be R özant dny swjateje M arije tak, zo Lu druhdy hacz bo 13 bozich mschow dzer- zanhch. B jez tych duchownhch, kotsiz s. M a riju najböle w Rözencze ezesczachu, liczi T icin njeboh J a n a S e rb in a , kotromuz chky § 2 05 swojich laczanskich knihow poswjecza. Rodzenh z Khoczineje be wön najprjedy kapkan a potom fa ra r w K ulow je; wot njoho so pisa, zo je wjach hacz 2 0 0 bkudnoweriwhch do naschcje chrkwje wröczik, a we waznej naleznosczi, kiz khatolsku chrkej nastupa, sam k khezorej Leopoldej puczowak a wec zbozownje pola khezora wuskutkowak. T ön - samh, wo kotrymz T ic inus spomni, zo m ohl wulke knihi Pisacz, hdy by joho cyke skutkowanjo a zaskuzbh za chrkej bozu wopominacz dyrbjal, pschindze hako fa ra r s k o r o k ö z d y dzen peschi w ot Kulow a do R özanta hacz do swojeje smjercze, ( f 22. febr. 1682), zo by k czesczi bozeje maczerje bozu mschu wotdzerzak. Tak starasche so Böh za hnadne mesto, zo wone, hacz runje tont zadyn stajnh du- chowny w starym czasu njebe, tola Pschez pschikhadzachch duchownhch, njeje skoro zadyn dzen bjez wopora bozeje msche wostalo. — Najprenische w upröcow anja, zo by R özant st a j n o h o duchownoho dostal, czinjesche khezor Leopold I., pod kotrohoz zakitom Luzieh we wecach werh tehdom stejachu. W ön pohnuwasche abbatisfu Kathu Benadzic, w Rözencze stajnoho kapkana fundirowacz wokolo 1675. Abbatissa njebö tom u napschecziwna, dzerzesche radu z visitatorom klöschtra, a pytasche so tuteje naleznoscze d la z budyskim tachantstwom zjenoczicz. Hacz runje pak bö w tej wöcy khetrje wjele dzelane, njebu to la zakozenjo tajkoho kaplanstwa dokonjane, bhrnje khezor wjacy kröcz na to spominak. T a le naleznoscz je tez hischcze wisajo wostaka pod potomnicu K athu Benadzic, O ttiliju Hentschelec ( f 27. jan . 1710) hacz sköncznje K ordula Som m erec regirow anjo klöschtra nastupi (1 7 1 0 — 1746). N aj- prenischi fundirowany kapkan be Miklawsch Pjech z Libonja, sw etny*) duchowny. W ön stejesche cyle pod khrösczanskim fararjom o be wot budyskoho tachantstwa a

*) Po tajkim dyrbi so porjedzicz, schtoz je str. 80 w Pöfle prajene, hdzez dyrbi rökacz: wot najprenischvho st a j n o h o duchomnoho, nie cisterciskoho.

99

klöschtra w RözeücZe postajeny. W ön pfchkndze 9. jan u a ra 1727 do R öjjanta a w um rje 22. merca 1739. W ön wobydlesche kaz joho dw aj potomnikaj m aln khezku skoro na ihm samym mescze, hdzez netk adm inistratura steji, kotraz „klöschtyrska kheza" rekasche a duchownym, prjedy hizom z czasami n a wopytanjo pschikhadzacym, k pfchenocowanju pschipokazana be. Pod nim buschtej skoro közdy dzen w Rözencze hizom dwe bozejmschi dzerzanej. P o joho smjerczi bu R özant z duchownymi z cisterciskoho rjad u wobsadzeny, kiz buchn a d m i n i s t r a t o r o j o m jenow ani. W oni bechu najböle pak z klöschtra Noweje Cale pak klöschtra Ossegga.

1) P re n i cisterciski adm inistrator w Rözencze be V e r n a r b P ö t s c h i k z Kulowa. Z klöschtra Ossegga a prjedy khetrje dolho kaplan w M arin e j Hwezdze bu wön 25. merca 1739 wot klöschtyrskoho probst« do swojoho zastojnstwa zapo- kazany a tief adm inistrator hacz do 14. sept. 1750, hdzez wumrje. W ön njemö- jesche hischcze zanoho kaplana runje kaz po joho smjerczi

2) druhi cisterciski adm inistrator P . F l o r i d M a r k z W udw orja. W ön bö z klöschtra Noweje Cale. R unje kaz joho prjedownik prjedy kaplan M a rin e j Hwezdze, bu wön z adm inistratorom 4 . oft. 1750 a skutkowasche hako tajki hacz do swojeje smjercze (3. hapryla 1754). P o joho smjerczi bu R özant wot Khrösczic eyle wotdzeleny, tat zo tam zane farske funkckony wjacy wukonjane njebuchu, schtoz U-'acy trjeba njebe, dokelz be klöschtyr ralbiczansku faru zakozil.

3 ) Tseczi adm inistrator be zashjedyn B e r n a r d P e t s c h i k z klöschtra Ossegga wot 6. meje 1754 — 2 . merca 1 7 6 5 , hdzez wumrje 72 löt stary. P od nim (1754) je hnadna knjeni Jözefa Elgerec netczischu adm inistraturu twaricz daka. W ön dösta p r e n i n a spoczatku lĕta 1756 kooperatora (pomocnika).

4 ) Schtw örty adm inistrator be A l b e r i k M e t z n e r rodzeny z K ulow a. W ön pschkndze z klöschtra Noweje Cale 5. hapry la 176 5 a wosta adm inistrator hacz do 30. meje 1767, hdzez so do Noweje Cale wröczi a pozdzischo tam wum rje.

5) P ja ty adm inistrator bö P r o k o p S e i f f e r t , rodzeny z Kukowa. Z klöschtra Ossegga do M arineje Hwezdy za kaplana powokanh bö tam hacz do 1. junija 1767, kotryz dzen do R özan ta Pschindze a hacz do swojeje smjercze tam wosta 1. oft. 1770 .

6) Schesty be A n t o n B u k ze S w in ja rn je rodzeny a z klöschtra Noweje Cale. W ön be 6 let ad ju tor w Nowej C a l i , pozdzischo kaplan w M arin e j Hwözdze a po smjerczi swojoho prjedownik« 2 2 Va let dolho adm inistrator w R ö­zencze (25. merca 1793).

7 ) S edm y besche E u g e n H a u p t m a n n z Kukowa. B ö adm inistrator wot 3. hapryla 1793 do l. 1817 a bu w tymle lecze skaboscze a staroby dla wot visitatora Benedikta B enusia z Ossegga na zasluzenh wotpoczink s ta jen y , be pak hifcheze 6 let w Rözencze ziw y, hdzez 23. febr. 1822 po njezbozownym panjenju wumrje. W ön be 88 tät stary a 58 let dolho duchowny. P . Eugenius kaz P . T ecelinus döstaschtaj ze zbehnjenoho klöschtra Noweje C ale lötnu pensiju. W ön besche nie jenoz w swojich duchownskich winowatosczach ja ra spröcliw y, ale tez we h u d z b j e , hdyz mejesche zbytkny czas, tak zo wöste postajene d n y , n a kotrychz bö w eyrkwi figuralna h ud zba , sobu skutkowasche. Tez so powjeda.

100

zo M wulki pscheczel zahrodnistw a, a zo je wjele sadowhch schtomow, kiz wokvlo adm inistraturh ju L nasadzak.

8) W osmh adm inistrator be T e c e l i n M i e t h (M et) z Kukowa a rjadnik klöschtra Noweje Cale. B e adm inistrator wot 25 . mĕrca 1817 do 4 . ineje 1822. W on wotstupi w thmle lecze, zo by czas ze spisowanjom wuzitnych serbskich knihow pscheczinicz m ohl, zwonkowne zastaranjo adm inistraturh P . Polikarpej Schönej ; klöschtra Ossegga a skutkowasche w Rözencze wjele dobroho. Dokelz be P . P o - lhkarp M m c , dzerzesche Tecelin wsche predow anja a wobstara skoro samotnje wschitkön spowjednh lud. Najwjetschi czas pscheezini wbn z pisanjom, a m am h 5 wjetschich « 3 mjensche knihi, kiz wön w u da: D w aj katechismusaj wot leta 1809 za wjetsche a mjensche dzöezi, S taw rzny nowoho zakonja (6 0 0 stronow w oktavje) 1 81 4 , Poboznoscz n a swjathm skhodze w starej Krupcy 1816, dwe predowarli w serbskej a nemflej rhczi 1818, Kroczenjo za Khrhstusorn 1823, J a d ro ksche- sczanskeje katholskeje wuczbh 1829 a Czesezenjo Sw jathch 1834 . Wysche toho lezi n a adm inistraturje mnohosez njeczischczanych rjanych predow anjow , tez nje- czischczana njedokonjana laczanska serbska rhcznica (Sprachlehre). Czischczenjo swojich knihow placzesche Pak sam Pak zhromadzowasche k tomu pjenjezy wot horliwhch S erb o w . Whsche toho pak be njeboeziczki wulki dobroczer c h r k w j e a s c h u le . W ön dasche ze fwoiimi wukozkamk wöziny czasnik (zeger) twaricz, wulki zwön nalecz, czerwjenu somoezanu kasulu (rhzwo) zeschicz, na kerchowje srjedz schthrjoch topolow bozu m a rtru stajicz, dw aj kheluchaj pozkoczicz, chrkej po- nowicz a wubelicz a chku m urju wokoko chrkwje a adm inistratury ze schthriröz- kotnhmi kamjenjemi Pokkascz. R unje ta t wobstara wön jene swjeczatko swjateje M a rije do khapakki, kiz we wsh blizko Glauschec dw ora steji (18 3 3 ), a do cyr- kwje dwaj nowaj spowjednaj stokaj (1834). Z a 9 khudhch dzeczi rözenczanskeje schule zalozi wön fundaciju, runje kaz fundaciju na 9 bozkch mschow. Sköncznje zawostaji po testamencze bibliothech n a adm inistraturje wsche swoje knihi a chr- kwinskej pokkadnich (kassh) wschö swoje serbske czischczane pisma. Z a wsche tele khwalobne duchowne skutkowanjo dösta w ot sakskoho krala wjach kröcz pschi- pöznaczo a dwajkröcz kralowske w obm htow anjo; najrjenische n a dzen swojoho du- chownoho jubileja 6. meje 1835. J o h o majestoscz kral Anton pschipösla jomu tönsamy dzen Pschez whsokodostojnoho biskopa M auerm an na zkoczanu thsku w placziznje 2 0 0 tolerjow. Jubilejski dzen, na kotrhz whsche biskopa tez kanonikusaj kantor Miklawsch S m oka a scholastikus Michak Haschka, wschitcy klöschtyrsch duchowni, abbatissa a 12 knjeznow z klöschtra a wjele swetnych duchownhch a pscheczelow pschindzechu, bu hacz nanajrjenischo swjeczenh. S p o m in a n ja hödne je, zo je njeboeziczki wschitkich, kotsiz böchu pschitomni, pschi thm tez n a swöj po- hrjeb pscheproshk, kiz hizom dwaj mesacaj pozdzischo 2 1 .ju lija 1 8 3 5 sczehowasche.

9) Dzewjaty adm inistrator be, kaz hizom prajichmh, P . Polhkarp Schön, kaz rukopis wot adm inistrator« T haddäusa p ra ji , poboznh a kruty cisterciski muz. Rodzeny z Kamnitza we Czeskej, be wön adm inistrator wot 1822 — 1835 Pschindze tesame leto po Tecelinowej smjerczi zash do klöschtra Ossegga hako knihowmk (bibliothekar) a w um rje tarn. (Pschichodnje skönczenjo.) , , . ......

r o i

Dotal njecZischczane kherlusch^Podawa M . Hörnik.

L W y / I e .Och wy moje mysle! njekomdzcze fo,.

Pojcze a pytajcze toho (?) swettoscz.Ton kschiz je hotowy,Io w widzicze Iezusa stacz.

O bratsiko, ty jutrowne jehnjatko!Kak ta twoja Horka m artra a te czerpjenjo,Tw oja hörka m artra a czerpjenjo Pschinjese nam te wLczne ziwjenjo.

Och ja chcu netkle zIkzusom do zahrody hicz,. Chcujasomodlicz* **)) azdychowacz apödla chcujom' stacz^ Chcu jom' treczi joho swjatu krej bete;To budze za nasche dusche derje.

Och möj Äezuso, ty zynkujesch psche zrudobuso dele,. Och najlubschi jandzelko, ty schterkujesch (so) zas,... Posylm'sch le ffdbfe ranow je^),Ty zbozna duscha — — !

Och möj Jezuso, nett budzesch wjedzeny,Och wöj Äezuso, nett budzesch dotkany Ze schpisami a ze helebartann***) naschich winow bfa; ; Och lubschi Äezuso, daj nam twoje zdebjenjo.

Och möj Äezuso, nett budzesch tamany,We swojej b'dzesch ty wutrobje kamany,Och z lubosczu, z lubosczu hreschnikow dla,Och lubschi Äezuso, daj nam swoju sczerpnoftz! '

Och wy ludzo, wy tu spjcze a wachujecze so? : Hlejeze! wy widzicze, schto Jezusowy wotpoczint jo^. Och njespicze a spewajcze****) a modlicze s o !Och lubschi Äezuso wuftysch naschn pröstwu!

Och ja chcu netkle z Äözufom do rowa hicz,. Och ja chcu zasy z Äezusom horje stanycz.Äa wozmu joho swjaty tschiz a jasczehuju za ninn Och lubschi Jezuso wotwobrocziz-j-) nasche zleczinjenja l :

*) Ndkotsi mefto toho spewaja „batowacz."**) T . r . raup,

_ ***) Helebarta (Helmbarte, Helmberl) — hlebija ze seteru, seterojtej hkowrr. Njeznaso to stou-o spöwaju: heteportami, z wjele sortami atd.

****) D ru z y : batujczo! 't ) T .r . wotwobrocz ze— dzö, wschak.

102

2. Z) zi w n e.Dziwne, o bziwne, o bziwne!

Och wy janbzele z njebjes bete,Pöjcze, ach pöjcze a piaczcze zv mnu,

J a wibzu jow lezo na tef zemi We zecnjensu a z wobczeznosczu _Iezusa, haj Iezusa a tychto (?) je jandzelow krasnoscz. P ö j a placz, ty hreschna wutroba!

■ We krawej tej recy so wön kupje,We zecnjenju so jom' wutroba rozeschkröje.Krawa, o krawa, o krawa reka,N a kotrejz tön hreschnik sam to wina je.

- Pokne woby, pokne sylzow, potne krawoh' Potu Wobkrjepjene je te böjske wobliczo,P anje tez bete we zecnjenju a we nuzy.P ö j a pkacz, ty hreschna wutroba!

Tön kral njebjes a teje zemje Büvzesä) scht'orcnje (? ) z nöhann teptany, Storkany a pluwany bjez te böjske wobliczo; Krewjowany sy, jehnjatko! kak sy pschihot'wMh*).

Wusmescheny**) sy, martrowany a zaspety,Z czernjowej krönu krönowany,Schwikany, haj schwikany tat sy jara dobho,Hacz ta krej khopicnje na tu zemju dele bezescho.

Jo w widzisch te jehnjo boze njewinwate.Och kak njese swöj kschiz tak sczerpnje,Panje tez bete we zecnjenju a z bolosczu.P ö j a placz, ty hreschna wutroba!

3. S r v j a t e r a n y .Iezusowe swjate rany, '

Bubzcze pschecy czesczowane,W y scze za tu moju buschu Hnabow mösto potajne.

P o la bluznow twojej nohow, Khryschcze! chcu ja wopomnicz Twoje strachi, moje hrkchi Ze sylzami woplaczicz.

*) D ruzy: Pschirychtwany. **) Schpotvwany.

M je pak hnuje niczo druhc- A jenej tajkej zelnosczi,D yzli twoja luboscz sam a;T a mje wjedze k zböznosczi.

Bozo wodaj, jeno wodaj,Schtoz ja z tymi zmystami Tu sym zhresckik a sym skuczik Z mojej dusche mocami.

We tej smjertnej nuzy mojej M oju duschn poruczu D o tych hnadypolnych ran o w ;Wzmi ju horje k ziwjenju!

'WksispoMNjmjo. Tute kherluschki dach sej wol Madleny Nykelowej rodz. Schokczic w Kulowcu spewacz a napisach je tam w zandzenym mesacu. Prenjej dwaj staj starschej, posledni pak nowischi; wschitke spewaja so husto w poscze a wosebje w martrownym tydzenju. M a-li schtö w nastupanju tych neschto pschispomnicz, jewudo- spotnicz atd., njech mi to praji abo napische.

Cyrkwinfke rrowmki a powjescze.N e m s k a . W öndanjo bu w ot rakuskoho khezora zhromadZizna wschilkich

nömskich wjetchow, za kotruz smy njedzelu 16. augusta tez prosyli, do Frankfurt« powokana, zo bychu do wjetschoho zjenoczenja stupili. Hacz zmeje tale zhroma- dzizna dobre plody za zbozo nemskich krajvw a hacz wostbje za katholsku cyr- ke j , to dyrbimy häkle woczakacz. — Ze S c h l e z y n s k e j e . W tu khwilu pschehladuje general mikoscziwych bratrow Alfieri z R om a preni kröcz tudomne klöschtry, hdzez je jich 97 ze 2 0 0 0 rjadnikam i (b ra tram i). P o tom pojedze do Wuherskeje. — W B a r l i n j e w aja miloscziwe sotry netto wulku khorownju,. syrotrm khezu a Wustaw za starych slabych ludzi.

M o r a w s k a . N aW elehradpschikhadza hischcze pschec wjeke jwc^otoarjoto;P ö l s k a . Njemysli nichts, zo je wojowacym Polakam jenoz wo po-

litiskrr famostatnoscz czinicz a wulke pölske kralestwo zalozicz. S low janska strona, kotraz chce bratrowstwo bjez Polakam i a R u s a m i, by skerje styschana byka^ hdy by knjezerstwo redlische a wosebje tez sprawne pschecziwo katholskej cyrkwi w Pölskej byto. W ulka syla poczischczowacych zakonjow katholskich Polakow za- hubja. P o jenym dotal placzacym zakonju n. psch. mandzelstwa bjez schismati- kamt a katholikami niczo njepkacza, hdyz katholski dzel n je s lu b i, wschitke dzeczi we schiSmatiskim naboznistwje woczahnycz. Wysche toho dyrbja, hdyz starschej pschestupitaj k ruskej cyrkwi, wsche dzeczi do 21 t ä jim sczehowacz. Dokelz knje- Zerstwo wschitke sredki nalozuje, zo bychu so tajke meschane mandzelstwa a psche- stupjenja stake, dha zhubi nascha cyrkej wjele. Hdzczkuli schismatiska wosada Pschez 1000 duscht liczi, dostanje hizom nowoho popa a now a cyrkej so n a tw a ri.

104

N a druhim boku Pak zbehnje so katholska sarska w o s a d a , tjbtfi je pvd 5 0 0 duschi wotebraka a pschidzeliso najblizschej schismaliskej.— Kathölslich duchownych je wjele n a hoky podhlad (Verdacht) do jastw a w otw jM enych; pschepytowanjo husto dolho traje, tak zo je so wöndy duchowna wyschnoscz pola swetneje wob- cZezowala.

B e l g i s k a . W mescze Mechelnje dzerzesche so zhromadzizna katholikow, kotraZ 4 dny trajesche a 22 . augusta ja ra swjatocznje w tamnej kathedralnej cyrkwi so skönczi. Duchowny M erm ill z G enfa dzerzesche r jan u k tomu pschihotowanu rycz, po kotrejZ kardinal kathedrale zhromadzenym japoschtolske zohnowanjo wu- dzeli. K ard inal W iseman z Londona pokaza w swojej r y G , kak möcnje katholska cyrkej pschibera w JendZelskej. W lecze 1831 mejesche Jendzelska 13 millionow katholikow, w lecze 1841 hizom 15 millionow, w lecZe 1851 17 millionow, w lec|e 1861 Pak 2 0 millionow katholskich wobydlerjow. D a le kardinal zjewi, zo bechu w lecze 1830 jenoz 4 3 4 katholskich duchownych, n e t t Pak hizom 1242 . Katholskich c y r k w j o w mejesche Jendzelska w lecze 1 8 3 0 jenoz 4 10 , netk po lecze 1861 jich hizom 8 72 . P rjedy be jenotz 16 klöschtrow, netk je jich 162. — Tez h rabja M on talam bert ryczesche w zhromadziznje a to w ot swobody po swedomju (Gewissensfreiheit) a mjenowasche bjez druhimi krajemi, w kotrychz katholikowje tute swobodu n i m a j a , p o r t u g a l s k i kraj, hdzez potajne zhromadzenstwa swobodnych m urjerjow katholskej cyrkwi wulku schkodu czinja. K. A lm aida z Lissabona wobkruczi tele w u^rajenjo a protestirowasche napscheczo tomule sanatiskomu tyranstw u. S w ja ty Wötc je tomule kongressej swoje ja - poschtotske pozohnowanjo poslak. Pschedsydojo na kongressu pöslachu bamzej dZakownu adressu. „W y scze kral, rekasche w tymle liscze, polni pokornoscze, khilamy so psched Waschei meschniskej a kralowskej dostojnosczu. Wjesele prajm y hischcze jedyn kröcz z cytym katholskim biskopstwom: Hcrbski dzel cyrkwje, kotryz M ascha Sw jatoscz z njezhibnjenej wobstajnosczu hischcze wobsedzi, je wot böjskeje pschedwidzownoscse za sydlo njewotwisnoscze bamzistwa a za m urju swobodnoscze duschow wuzwoleny." Tez du wobzanknjeny w Brüsselu wulke katholske nowiny k zastupjenju katholskeje cyrkwje a wecy zalozicz. L.

J e n d z e l s k a . W delnjej sejmowni (U nterhaus) bu njedawno zasy tam ny nam jet westeje strony wotpokazany, Po kotrymZ chcedZa letnu podpjeru1 8 0 ,0 0 0 tolerjow za katholski duchownski sem inar we M aynoothu w Jriskej wotczahnycs. Pschi tej pschileznosc^i spomni jedyn rycznik, zo katholikojo Jriskeje n a közdu hkowu z krajneje kassy letnje 7 nowych pjenjeZkow, presbyterianojo 2 slebornaj a anglikanojo (jendzelska cyrkej) 6 tol. 10 nsl. döstawaju. Wyschetoho je lete podpjera 200,000 tol. ja r a m aly Pjenjez za rubjene katholske cyrkwinske kubka.

J e n d z e l s k a . D o staroho klöschtra Connigtona, kiZ bu psched 700 let zakozeny a w ot 2 0 0 let swöjbje Clifford sluschesche, su potomnicy teje sa- meje zas klöschtyrske knjezny z Francowskeje powokali.

S c h w a j c a r s k a . Tym, kiZ katholsku cyrkej njeznjesliwoscze dla wob- skorZuja, poruczamy sczehowacy podawk k rozmyslenju. W mescze S t . Gallen

— 1 0 5 —

bu meschczanske (bergarske) praw o jenomu kschesczanej, hdy^ su ie tarn hizom 27 ^ibam dali,jenoz tohodla wotrjeknjene, dokelz bische wön katholskil Meschczanstwo w Lausanne je tönsamy pschikkao njeznjesliwoscze podako, a tamnische nowiny „ L a s e m a in e “ so wjesela, zo druhdze tez tajka njeznjesliwoscz kczeje kaz w Lausanne.

I t a l s k a . We V e n e d i g u pschebywa netto wokoko 2 0 0 0 do 3000 Nimcow. Jich prjedownicy zakczichu tam w lecze 1413 wosebite towarstwo z tym wotm yslenjom , zo by so stajna fundacia za nemskoho kaplana pschi cyrkwi swjatoho B a r tro n ja zdzerzaka. Netczischi kapkan k. H andl je so na netto tam bydlacych Nemcow z pröstwu wobroczik, zo bychu horm adu stupiti k zakozenju wosebiteje nemskeje cyrkwje.

A u s t r a l i a . N etto je na tym, zo dyrbitaj so zasy dw i nowej bi- skopstwje zatozicz a to we G aulburne a Arm idale. T o by jednate a dw anate bylo wot leta 1 8 4 2 , w kotrymz so biskopstwo Sydney na arcybiskopstwo powyschi.

A f r i k a . Jendzelske missiony njechadza, kaz je widzecz, prawje pschibje- rac^. P isa ja , zo zo „University mission" w R ivershiru kraj wopuschczi, „dokelz su tam m j a s n e j e d Z e ja ra zadne." T o bu zasy jedyn jendzelski mission, kiz je tajkeje winy dla zaschot.

Z J e r u s a l e m « . P o najnowischej rozprawje guard iana P .B o n a v e n - tury de S o leno wo skutkowanju franciskanow w Palästin je w ot l. 1860 rnejacha toont tam 9 klöschtrow, 18 hospicow, 27 cyrkwjow, 22 farow , 21 khapakkow, 4 4 khezow za khudych, 18 hölczich a 9 holczich schulow. Puczowarjow (putnikow) be wob leto 6 ,164, kiz buchu pola nich 2 8 ,8 78 dnow wobstarani. Mnichow m a jich rjad nett 254 , bjez nim i 126 italskich. Weriwych je w kraju blizko 30 ,000 .

( N a s c h i m i s s i o n a r o j o w C h i n e s i s k e j . ) Domasch Blakiston, jendzelski wyschk, kiz je w Chinesiskej puczowal, p is a : Weste je, zo su katholikojo w Chinesiskej wjacy czinili, hacz chce swet pschipöznacz. M y namakachmy w znutskownym kraju wjele kschesczanow; w krajinje Schechuan dyrbi jich 100 ,00 0 bycz. W oni m aju dwej biskopow; my mejachmy tu radoscz, zo jenoho z njeju z dwemaj duchownymaj trjechichmy. J a wobkhowam jich hako prawych missio- narow w pomjatku. W oni wopuschczichu swöj wötcny kraj a swojich pscheczelow jeniczcy z tym wotpohladanjom, zo bychu pohanstomu ludej zböznoscz pschinjefli; woni pschiwozmu joho drasczenjo a waschnjo, husto tak, zo by najnizschomu w Europje czezko panyko; wysche toho su stajnej straschnosczi wustajeni a czwilam, kotrez m aja stajnje woczakowacz; woni su tez wot wschitkoho wobkhodzenja z wukrajom, wschitkeje komödnoscze, haj najböle wschitkich potrjebnosczow zdzelaneje Europy takrjec wotreznjeni. Tajkim muzam sluscha khw alba, kotruz wo- powjedowacz ja hödny njejsym. Pokazam nett na rozdzel bjez tutym i a bjez protestantskimi missionarami. Czile (protestantscy) bydla bjez Europjanam i a Amerikanami w pschistawnych wulkich mestach, we wuziwanju wschitkich komöd- nosczow zdzÄanoho tow arstw a, wobdaczi w ot swojich zonow a dzeczi, we wo- bydlenjach, kotrez njejsu hubjensche a czasto lepsche, dyzli te, kotrez mejachu w europiskej domiznje; woni su w stajnym zjenoczenju ze wschemi dzelemi zdzelanoho sweta, a ja myslu, zo so njemolu p ra jic y : ^adyn Protestantski Missionar njebydli 3 0

106

hodzinow (schtundow) daloko toot europiskich zasydlenjow. P ra ji l i mi ju, zo nekotsi nem- scy mijsionorojo pschiklad katholskichsczehujaahako Chinesojo pschehotowami do zuuts- kownoho zastupicz so pröcuja, alejanjejsym tew jeselom eljenoho z tajkich natrscchicz.

3 ^ u z i e y a S a k s k e j e .Z B u d y s c h i n a . Nasch hnadny k. biskop Ludwik wröczi so 24. au-

gusta z wosadow wokolnoscZe Ostritza o poda so 29. do Scherachowa, hdzez n aza jtra s. firmowanjo wudzelesche a Potom po ld ra dnja vschi schulskich pruho- wanjach wosta. Pschichodnu w utoru na dzen swjateje M a rije naroda budZe wön we wulkej cyrkwi tudy sirmowacz a schtwörtk w klöfchtrje M arines Hwez- b^c, n a to 13. t. m . we Ralbicach, w sczehowacym tydzenju we NjeLjelczicach a W otrow je, a njedZelu 20. t . m. w Khröiczicach.

Z B u d y s c h i n a . Knjez kaplan I .W e l s pschesydli so psched lsjomi njedzelemi do K önigshaina pola Ostritza.

Z K u l o w a . T udom na cyrkej so rjenje ponow ja. Hdyz budze po- nowjenjo hotowe, wopischemy snadz je wobschernischo.

Z B u d y s c h i n a . W ot czasa tak mjenowaneje reformacije wostachu we Iuzicy störe forste wosady, a bechu tez druhoweriwi közdeje wosady nutzem wot wosadnoho duchownoho kschczicz, werowacz, hrstbacz dacz, abo tola wotpkaczicz, hdyz chcychu so na duchownoho swojeje wery wobroczicz. Ryczerjo we Luzicy dzerzachu hacz do naschoho czasa n a tonte „P sa rrz w an g " , kiz du netto sköncznje zbehnjeny, haczrunje to wec hischcze we wschim zrjadow ana njeje. W obydlerjo, ki m a ja druhu weru hacz sich dotalny sara r, budza susodnej sarje swojeje wery pschipokazani, a njebudza trjebacz pola dotalnoho wjacy wotplaczecz. S ane wuwzaczo njezmeje tonle nowy zakon pola w erow au jow ; ale kschczicz a Pohrje- bac^ möza so ludzo dacz Pak w swojej dotalnej wosadze pak wot swojoho du­chownoho, kotromuH budza nett pschipokazani.

. A W o t r o w a . Dzen 2. augusta swjec^esche k. sa ra r a kanonikus Jakub W ornac^ 2 5 leine sararske jub iläum , kiz bu wot wosadnych ja ra swje- dzenscy wuhotowane. Tez bu jemu czischczany serbski spew pschepodaty. Dokelz je wob- scherne wopisanjo w Serbskich Nowinach, prajim y jenoz z krötka, zo be nasch hnadny k. biskop tohodla k. seniora Pjecha do W otrow a pöskak, kiz mejesche w cyrkwi swjedzensku ryH . Knjez jub ila r dzerzesche krasne hnujace predowanjo a pschi bozich sluzbach buchn kherlusche z posaunam i pschewodzane. B ö h zdzerz k. jub ilara hischcze dolhe t ä o !

Wotewrjeny List, pfchipöflany kniezej predariej Imifchej w Hodziju wot P .L .A . z R .

Luby knjeze! W y scze mi w poslednim czisle naschoho Posoka khetrje w ötru lekciju dali, schtoz bjeze wschohodwela z toho pschindze, zo scze sej s c h t y r i

107

mösacy t pschemhslenju wzali a nett hatte na moje pschipöslane porjedzenjo wot merca w otm olw ili. W h mjenujecze mje i n t o l e r a n t n o h o (njeznjesliwoho); zo w ot W a s tele mjeno döstanu, njedziwam so, pschetoz lezi chle w naturje wecy, zo tön , kotromuz napscheczo stupimy a kotrohoz njewernoscze dla wobskorzujemh, n a s poswari a hani. T o ja wot W as rady slhschu a njedzerzu to ^a njeczescz abo hanbu. H a j ja shm intolerantny, zo bhschcze to wjedzeli, ale jenoz pschecnwo

- tajkim z ruku pschimliwhm n j e w e r n o s c z a m , kaz scze W h we Waschim w lon- schim predowanju do ludzi pschinjesli a pschez czischczrozschörili; run je pak tohodla, dokelz ja intoleranciju na t e l e waschnjo nalozuju, d h rb ju W am infantil „ W a s c h o h o p o r j e d z e n j a d l a " hischcze druhi kröcz pytnycz b a d , bhrnje so snadz zasy n a cjlschczowy zakon wot Ä wlllk. rozka 18S5^ powokall. V

1. P rjedh wschoho so W a s woprascham, sch tö l l d r j e to t n a , zo scze int tön Punkt, kiz Cawchtlicu w Waschim predowanju n a s tu p a , netk porjedzicz dyrbjeli, so zamolwich, zo scze tutön cylh spodziwny „historiski" skutk w o t z a n d z e n o s c z e n tentü? Bjeze wschoho dwela W h f a m . Wschak W h mjenu- jeeze pschistup chleje Cawchtlich „ h i s t o r i s k i " skutk; njewescze pak W h, schto je wmowatoscz p rö da rja , hdhz we c z i s c h c z a n y m predowanju historiske skutki wo- pom ina? T u wescze njeje doscz, zo wön p ra ji: to je po stworjenju sweta Po wundHenju edicta Jö zefaH . so stalo, nö, wön dhrbi(z najmjeüscha w pschispomnjenjach pod czaru) tez woczischczecz dacz leto a dzen, na kotrhmz je so tön skutk stak a tez z ö r l o , z kotrohoz je swöj skutk czerpal; hewak mohk najprenischi wustupicz a prajicz: to so skoro zda kaz lza atd. T o pak njejscze czinili, kaz 12. strona Waschoho predow anja wupokazuje; tohodla njedhrbicze so spodziwacz, zo nasch jedhn to wericz njechasche a tohodla pschecziwo W am so w upraji. Hdh bhschcze W h mesto toho, zo scze chcyli, kaz Nemc p ra ji, „Aufsehen machen", na w e r n o s c z a d o k l a d n o s c z we Waschim predowanju hladali, dha njebhschcze zanoho pscheczi- wnika namakali. W y budzecze drje prajicz: Wschak shm we waschim katholskim Pösle netk zörlo mojoho historiskoho skutka zjewik, schto chcecze w jach? N a to w otm olw jam : Nasch Posok njeje k tom u postajenh, zo bh t o , schtoz scze we Waschim predowanju z a b h l i abo w o p a c z n e p r a j i l i , pschidak a dopredow al, a sym so dawno spodziwak, zo je joho redakcija pschecziwo W am to t pschistojna bhka a W a s c h e „ p o r j e d z e n j o " pschijala. Whsche toho pak je zörlo we na- schim sjZösle wot W a s nawjedzene t a j k e , zo je skoro smeschne nam k a t h o l i k a m je jenoz pomjenowacz. W h mjenujecze pschestup chleje Cawchtlich „historiski" skutk, dokelz to j e n e c z i s l o (28 ) „Fliegendes B la t t der G ustav Adolfs S t i f ­tun g" powjeda! Luby Knjeze! Schto dha k h i s t o r i s k o m u s k u t k e j sluscha? Je lizo M aja wschitke historiske skutki tajke skabe nohi, kaz W asch , kotrhz so na „Fliegendes B la t t" zalozuje a zaue leto na czole n im a, potom dhrbjal czlowjek zawescze wuwolacz: Schto je wernoscz? W boha historija! — W y wobskorzujecze mje dale, zo shm njeprawdu pschecziwo W am wobeschol, hdhz shm Wasch „histori­ski" skutk na pschitomnoscz wukladl a jön njejshm wot zandzenoscze rozem il, kaz W y. Schtoz mje po praw ym p o h u n w a s c h e Wasch „historiski" skutk wot pschitomuoscze trjebacz, (Wasche slowo „wurosczichu" njejshm pschemeniez*) chehl; to je so naj- skerje w böhu czischcza s ta lo ), bö sczehowace. J a njewem, haez scze W h homi- letiku (wuezbu wo predow anju) schtudowali, to Pak wö m, zo k öz d h wo njej rozwuczeny, Wasch historiski skutk runje tak lochch wot pschitomnoscze zrozemi kaz P . L. A. z R . Kedzbujcze n a to, schtoz W am netk praju. Wasch tekst, kaz scze s tr .5 p ra jili, b e r B j e r c z e so p o p o t r j e b n o s c Z a c h t h c h s w j a t h c h h o r j e , a z n u n

*) To je pschi korrekturje jara lochch m özno, dokelz rozsudzane predowanjo w swojej bibliothecy njemejach. Redaktor.

108

cheyschcze W y ! podpjeranju evangelskolutherskich napominacz. J a so w as psche- c^elniwje prascham: K podpjeranju kajkich evangelskolutherskich cheyschcze dha W y napominacz— tych, kotsiz su n e t k ziwi abo tych, kotsiz pod khezorom Jöze- som H . ziwi 6ĕ d^u? Bjeze wschoho dwela k podpjeranjutych, kotsiz su nett z iwi <t nie tych, kotsiz pod tam nym khözorom ziwi bechu; mordwi wschak n im aja zan e potrjebnoscze, kajkez W y tarn menicze. Hdyz je tom u ta k , k ezomu chcecze netk tutön Wasch „historiski" skutk wot z a n d z e n o s c z e wukkascz, z kotrymz nimamy niezo wjacy czinicz. W h scze tohodla woprawdze, hdyz Wasch historiski skutk wot zandzenoscze pkaczicz dacze, k podpjeranju m o r d w y c h napom inali a b o , jelizo to njechacze Wasche predowanjo ja ra h u b j e n j e dzökali, dokelz so n j e j s c z e k t eks t e j d z e r z e l i , a c y k a d o k h a p o e t i f k u w o p u s c h w ot husitskeje w uczby , tolerancnoho edikta a f e m p s c h i n d z e n j a evangelskich w Cawchtlicy do druhoho dzela Waschoho predow anja n a n i h d h njeskuschesche. Z ap i- schcze sebi to do pomjatka, jelizo zasy podobne predowanjo woczischczecz dacze. — Wscho to pak bkch W am pschepuschczil, hdy by Wasch „historiski" skutk jenoz kuflpo wernosezi Wonjak, a to je run je ta wec z Waschim „historiskim" skutkom, kotruz njem öm W am zabyez. P o Waschim poetiskim wopisanju, kiz scze nam w naschim Pösle häkle z citatom dokkadli, stupi tamny dokhi ezah ludzi psched swoju wyschnoscz we Fulneku. — J a sym do Cawchtlicy pisat a t.sep tem bra list wot fa ra rja Franca. Holletscheka dostak, w kotrymz sczehowace stoji: Cawchtlica prjedy katholska, po tsicecziletnej wöjnje, we kotreiz wjele swojich wobydleriow zhubi, protestantska, so wokoko 1700, hdzez Amos Komenski w e r u m o r a w s k i c h b r a t r o w w mescze Fulneku a joho wokoknoscze rozscherjowasche, tejle sekeze pschizankny. B yrnje wyschnoscz wot tutoho czasa sein spomnjenu sektu wobroczicz chcyka, dha so to to la njeradzi, tak 50 172 4 — 1731 wjacy hacz 100 tajkich morawskich bratrow k Z in - zendorfej do Sakskeie, do Grnötandskeje atd. czehnjesche. Hischcze p r j e d y w u n - d z e n j a t o l e r a n c n o h o edikta Jb zefaH . czerjachu n a j w j e t s c h i d z e l m o r a w ­skich b r a t r o w w Cawchtlicy swoju haru . T t t u r l e pschindze tolerancny edikt run je praw je w hödz, woni wustupichu netk a m j e n o w a c h u so, dok e l z w o n i p o d m j e n o m m o r a w s k i b r a t r o w w R a k u s k e j w o stacz n j e m ö z a c h w , ^ r o t e s t a n t o j o . Ale tez neschto k a t h o l i k o w tehdom pschestupi, pschetoz khe- zorscy zastojnicy jich naryczachu, zo khezor to chce a porucza. Cawchtiiczanski katholski fa ra r so tez mnohim njelubjesche „ k r u t o s c z e d la " a tak pschindze, zo je s k o r o cyka Cawchtlica bjez wschoho wuczenja protestantska bhka. W otpadnjeni wozjewichu netk jenoz swoje nowe mjeno psched swojej whschnosczu w K u n e- w a l d z e (nie we F ulneku)! a C a w c h t l i c a b e protestantska. Potajkim be a je netk hischcze w Cawchtlicy schtoz protestantow. we njej nastupa, m e s c h e n c c r d w e j u w u r y w u z n a c z o w k a t h o l s k o h o a m o r a w s k i c h b r a t r o w ; m j e n o a u g s b u r g s k e j e k o n f e s s i j e p a k j e n o z j e p r ö z n e m j e n o , k i z s u m o r a w s c y b r a t s j a a t a m n i w o t p a d n j e n i k a t h o l s c y n a s o w z a l i , z o b y c h u p o s p o d o b n o s c z i s w o j e w s c h e l a k e m ö n j e n j a w e w k r j e w u z n a w a c z m ö h l i . Z o temu tak je, dopo- kazuje fa ra r H . z tym , zo p ra j i : C a w c h t l i c z a n s c y protestantojo m a ja hischcze wjele katholskich ceremonijow a hako powostank m o r a w s k i c h bratrow- niczo wot Luther« wjedzecz njechadza. „W oni su, p ra ji doskownje fa ra r, (morawscy) b ra tsja , kotsiz wot Luthera niczo wjele wjedzecz nochcedza a kaz do wosow by trjechik, hdy by jich l u t h e r s k i ch m jenow ak; mjeno Luther je bjez turnt zakazane (verpönt); ja sam bych sebi wjele m jerzanja a hidzenja na so sczahnyk^ hdy bych mjeno Luther abo lutherski wo nich trjebak." Hacz je potajkim, l. K ., c y k a C a w c h t l i c a p o d j a n s k a b y k a a p s c h e s t u p i k a w czasu Jö zefa II ., hacz netk p r o t e s t a n t s k a je a W a s c h e j c y r k w i Pschisku-

109

scha, hacz je w m e s c z e F u l » e k u pschestupila a na tak zajimawe waschnjo, kaz scze wopisali a td .; wscho to mözecze ja ra derje z toho pschiposlanoho lista dohladacz. Z a czitariow Posola pschistajn hischcze, zo we Cawchtlich a wokolo- lezachch twarjenjach, kiz k zeleznicy skuscheja, so hizom zash 4 8 0 katholikow na- makaju (z pschiwzaczom wsh Klötten 8 84 ), tak zo möze tamnischi fa ra r netk skoro prajicz, zo wot leta 1781 fern katholikojo zash kaz ze zemie w u r o s c z i c h u . K wurosczenju p r o t e s t a n t s k i c h wosadow be, kaz fa ra r Hollatschek praji, Morawska zemja hischcze ja ra njepködna, zo mile daloko wokoko Cawchtlich zana protestantska wosada njeje.

2 . Pschindzemoj netk do P ra h i. — Schtoz P ra h u nastupa, njemozu W am , f . k., pschi najswernijchej woli neschto druhe pisacz hacz to, schtoz shm w mčrcu hizom pisak a pschiporuczu W am , zo bhschcze to hischcze jedhn kröcz czitali. J a njejsym moje tamnische w uprajenja z njeprawhch zörlow czerpak, ale shm naj- prjedy w P razh napraschowanjo dzerzal pola ludzi, kiz wobstejenja Wascheje wo- sadh lepje dhzli j a a W h znaja, tak zo so ja na jich w uprajenja spuschczam. J a shm W am tehdom jenoz z krötka p ra jil a dopokazak, zo je Wascha evangelska wosada ta n a j m j e n s c h a bjez wschitkimi protestantskimi wosadami w P razh a zo w ona zanu chrkej n j e t r j e b a , zo pak m a za to rjan u m urjow anu s a lu a zo ta le sala tak H u b j e n a n j e j e , kaz scze W h do sweta w uw olali, a pschi ty m j a w o s t a n » d z e n s hischcze. — W h dzerzicze rat dwe wecy napscheczo: a) zo je dwörski twarski mischtyr Z obel z a s t o j n s c h hubjenoscz tuteje kubje wobswedczik a b) zo je khkzor sam tu potrjebnoscz netk spöznak a tej wosadze atd. J e - l i , prenische wörno, je-li werno, zo je dwörski mischthr Zobel hizom 1810 hubjenoscz tute je kubje zastojnsch wobswödczik, dha je to la s p o d z i w n e : a) kak mözesche W a ­scha wosada, je-li w njej 1200 duschow, psched nimale 70 letami kubju kupicz, w lotrejz möze so vo Waschim prajenju ledh 300 ludzi mesczicz? Hewak kupi, naj- böle közda nowa wosada skerje wjetschu m odlernju, dokelz so liczba w uznawarjow z czasami snadz rozmnozi; dhrbjalo to pola Wascheje wosady hinak bycz? J e l i w modlerni mestno za 3 00 ludzi, be drje pschi jeje kupjenju nanajwjacy 300, a duz drje mnohoscz njeje netto na 1200 zrostla. b) Hdhz bö cyrkej hizom 1 8 1 0 k rozpadanju, z czoho pschmdze, zo je wosada tak schpatnh Bozi born kupika? c) czohodla w P razh Waschej lubej wosadze z dobom n a s p o c z a t k u tajke hubjene tw arjenjo p o s k i c z i c h u ? 6) czohodla w h s c h n o s c z , jelizo be z a s t o j n s c h hizom 1 8 1 0 hubjenoscz spomnjeneje lubjewobswedczena, n j e j e n i c z o c z i n i k a , ale tejle hubjenosczi a pomatomu rozpadanju hacz netto mernje pschihladowala? Njemözesche dha najprenischu njedzelu njezbozo so stacz a lubja zhromadzenych kemscherjow zarazhcz? dale e) z kajkim s w e d o m j o m mözesche tasam a whschnoscz wustupicz a pschez policajstwo weriwhm h r o z h c z ze zamknjenjom lubje, — njebe to to la kruch i n t o l e r a n c y ? ? ? Ale khözor, W h prajicze, je sam tule n u z u dohladak atd . N a to wotmokwju: M ojedla möze khezor Waschej wosadze hischcze t s i chrkwje daricz, to z a W a s h i s c h c z e n ie Z o njedopokazuje; to pokazuje, zo je khözor Waschej wosadze z h n a d h chrkej poskiczik, nie pak, zo je wosada chrkej t r j e b a k a . Nic kdzdh poskiczenh d a r j e t e z p s c h e c y t o m u t r e b n h , kotromuz my jön poskiczujemh. S n a d z scze W h J a m hizom druhdy proschacomu cztowjekej abo p r o s c h e r j e j neschto dali, sch to z w ö n n j e t r j e b a s c h e a schtoz sczejomu j e n o z j o h o p r ö s t w o w d l a w o t p u s c h c z i l i . Tak be po mojim zdaczu wec tez tudh. Poskiczena chrkej be bjeze wschoho dwkla zbehnjena chrkej, kiz prözna stojesche a swojeje staroby^ a njenahladnoscze dla wot katholikow wjach trjebana njebesche. J e - l i W ascha czöskoevangelska wosada w P razh kh^zora p r o s y k a a po W a s c h i m waschnju wöc prawje n u z n u predkstajila, czohodla njedhrbjak khezor tajku nuznu pröstwu dopjelnicz? Abo zamozicze W h woprawdze, luby knjeze, dopokazacz, zo

110

je rakuski khözor „ b j e z e ws c h e j e p r ö s t w y " spomnjenu cyrkej Waschej wosadze wotpuschczik? ? ? — Pröstw a a n ie potrjebnoscztudhpomhasche. P raw je smeschne so wupokaze, hdhz W y k pokazanju tuteje potrjebnoscze prajicze, zo je hizom 1810 h u b j e n o s c z tuteje kubje zastojnscy wobswedczene bhko atd. N a tele wasch- njo je evangelska wosada tule kubju hizom khetrje hubjenu wot s p o c z a t k a se i n p o d a t u k r y d n h k a atd. a je jenoz k spodziwanju, zo njeje tale kubja tajki czas b j e z p o r j e d z e n j a , dzen wote dn ja hubjenscha, dawno hizom hrom adu panyka o nckotrhch evangelskich zarazyka.

, , Z o ja n j e j s h m tak njepopschath kaz M y so str.86 naschoho Posoka wn- prajecze, njemözu W am we-zo dopokazacz a W h njebyschcze to tez werili, ale run je tak mako mözecze W y mi dopokazacz, zo ja njepopschaty s y m, kaz W y to taut czinicze; abo sym ja w mojim nastawku w o t m ĕ r c n neschto prajik, zo ja Waschej wosadze khezorski dar spomnjeneje chrkwje njepopscheju'? T e h d o m hischcze nichtö wot khezorskoho dara niczo njewjevzesche, dokelz je khezor häkle w j u l i j u cyrkej d aril. Kajke spodziwne a njerozomne zawjerczenjo sweru czinjcne, hdhz W y tohodla prajicze: Zo P . L . zanu potrjebnoscz tajkeje smilnoscze nje- spöznaje a td .! W obzamknu tutön Punkt wot P ra h i, W a s proscho, zo bhschcze Waschich bratrow tez napom inali, poskiczenu cyrkej praw je pilnje wopytowacz, p i l n i s c h o dyzli m odlernju w blidarskej h a sy , hewak budza khezorskeje h n a d y njedostojni.

3 . S u netk tez hischcze nekotre w uprajenja we Waschim wotmokwjenju, kiz moju p a r s c h o n u * ) nastupuja. W h scze pschirunanjo cziuili bjeze mnu a njeboh Teceliuom. K c z o m u , to je zjaw ue; tak HLupi wschak S e rb ja tola njejsu, zo scze W y jim wschelakoscz zanozeuoscze a pschitomnoseze häkle pschez Wasche pschi­runanjo Pokazacz d y rb je li; Wasche wotpohladanjo be drje jenoz tele, moju p a r­schonu pschimacz, potajkim scze so, luby knjeze, wot porjedzenja p s c h e d m j e t azabludzili na porjedzenja m o j e je p a r s c h o n y . ----------- T o je pak dzeczacepak njepschistojne! Hischcze d r u h i kröcz tak, a chcu za W am i druhe stowczko ry- czecz. Z o scze so khwalbnje wo Tecelinu w uprajili, ja rady styschn, hacz runje M ascha khwalba pschi t e j le pschileznosczi spodziwnje klinczi; dam W am pak tola pscheczelniwu r a d u , chcecze-li njebocziezkoho praw je spöznacz a czesczicz, zo bhschcze wsche joho pisma czitali wosobnje joho : „Tzesczeno tech Swatech ha wosebnite tzesczeno S . M a te " a joho predow anja, kiz w o w e r j e jednaju, snadz byschcze Potom tez j o h o tolerancu sp özn ali! — W h prajicze d a le , zo ja njejshm hischcze nawuknyk, zo „ f a t a " na serbski „ l u b j a " reka. T a k w u - e z e n y w e - z o n j e j s h m a njebudu to tez najskerje wuknycz, byrnje W y mje wuczicz chchli. Z a to pak mözu tez na neschto spomnicz, schtoz W y njejscze n a - w u k n y l i , hacz run je scze hizom dokhe leta predar. P re v a r dyrbi jenoz tajke slowa trjebacz, kiz m aja p o w s c h i t k o m n j e jedyn a tönsamy wuznam, pfchetoz hewak mbze jomu nechtö wopak zrozemicz. S to w o „kubja" Pak hako „sala" wschu- dzom tönte jedyn wuznam pola n j e w u c z e n o h o ludu n i m a . — W e-zo so skowo „kubja" d r u h d y za sala trjeba; ale „ n e k a j k a " k u b j a we „starym scherym tw arjen ju", njeje najskerje kozdomu S e rb e j s a la , nekajka kubja, „kiz je netk hizom k r o z p a d a n j u dodzerzana" hischcze mjenje,^ hacz nanajm jenje pak, hdhz pschistajicze: zo je policajstwo evangelskim lutherskim hizom h r o z y k o , t u l e k u b j u zanknycz a z thm jich s m j e r c z s t r a f c h n e k e m s c h e n j a zadzewacz." T ajku stwu, hdzez s m j e r c z nutsstupachch doczakuje, „salu" mjenowacz, njemoze közdomu do myslow pschincz.

*) To najböle wobzaruju, dokelz nta k. P . L . wulke zasluzby wo Serbow hako duchowny, wndawar' a rozscherjer serbskich knihow, sobudzelar K. Pösta atd. R e d .

111

4 . Sköncznje hischcze neschto. W y scze mi porokowali, zo ja hako rozsudzeö Waschoho predowanja njejsym sebi m atu pröcu wzak, Wasche 16 stronow dolhe predowanjo z kedzbliwosczu pscheczitacz. T u tö n Wasch porok sym netk dobry czinil, sym sebi mjenujcy woprawdze p r ö c u w z a l , Wasche 1 6 s t r o n o w dothe predowanjo pscheczitacz, njewem pak, hacz budzecze spokojom; pschetoz sym hischcze tak wschclake nam akal, schtoz so mi njelubi. W y prajesche ftr. 5 : „Kak n u z n e tajke zjenoczenstwo (t. j. Gustavadolfske) je, to mözecze z toho pöznacz, zo m a netk w lecze 1862 nascha evang. chrkej na duschach ledy hischcze dzesaty dzel toho, schtoz je w lecze 3558 mela. Tehdy Venezianski pöskanc domoj swojomu knje- zerstwu pisasche, zo je jenoz hischcze dzesaty dzel Nemcowstwa podjanski. An e t k ? ? ? W j a c y h a c z p o l o j c a . A schto je nascha cyrkej zhubila w Francowskej a Pölskej, w Walskej a Schpaniskej, w Litawskej a Nakuskej! — T u dhrbju porje- dzecz. W nastupanju Nemcowstwa, zo je w j a c y h a c z p o k o j c a p o d j a n s k a . W arn pschihkosuju; w nastupanju Francowskeje, Walskeje, Schpaniskeje dhrbju porjedzecz. M a s c h a chrkej t. j. lu t h e r s k a e v a n g e l s k a njcje po mojim zdaczu tarn n i c z o zhubila, a wescze czohodla? D o k e l z t a in z e u j e n i c z o n j e m e j e s c h e , a t o , s c h t o z n i m a s c h , n j e m ö z e s c h z h u b i c z . W druhich wot W a s spomnjenych krajach, p ra ju ja , zo je M a s c h a c y r k e j j a r a w j e l e zhubila, pschetoz e v a n g e l s k o l u t h e r s k i ch j e , kaz sta- tistiske tabelle pokazuja, Porno katholikam j a r a m a l o , tez w Czeskej a M oraw je . — Z o scze zjenoczenstwo t o b o d l a za nuznepöznali, je smeschne a soskoro tak z d a , hako byschcze W y nam katholikam to zasy wotewzacz chchli, schtoz je wot czasa refor- macije fern k naschej katholskej werje so w röczilo ;*) j e l i t o m u t a k , dha lutujczeWasche mocy, dokelz to budze p o d a r m o ! ------ Ludzo ui'ejsu wjacy tak hlupi kazpsched 3 00 letstotkami. — B y na wscho waschnjo pschistojnischo bylo wot W a s , zo byschcze psched d u r j e W a s c h e j e c y r k w j e h ladali a k pschewobroczenju napom inali, hacz to na katholikow zamericz. — W y sam prajicze (ftr. 8), zo m aja reformirtscy tönsamy zalozk we werje kaz Mascha cyrkej; je-li to werno, hlejcze zbozowne d zelo : z j e n o s c z c z e j i c h to la z Waschej cyrkw ju! Potom na- makacze protestantskich bratrow w Bramborskej, Jendzelskej, Schwejdskej atd. a wschitcy czile protestantojo hischcze W asch e werywuznaczo n im aja abo rozdzeluja so we m n o h i c h wöcach wot Waschoho werywuznacza a cyrkwiskoho w ustajenja! T u — hlejcze missionskoho dzeka doscz, p s c h i n j e s c z e t u w e c k z j e n o c z e n s t w u wschitkich Waschich protestantskich wotschczepkow abo sektow, t w o r c z e j e n u pro- testantsku chrkej a p o t o m pschindzcze a wopraschejcze so po zhubjenych katholikach. Njec^acze-li pak Waschu pröcu n a tych W am b l i z k o stojacych spytowacz, schtoz so skoro tak z d a , dha dzicze a napominajcze k pschewobroczenjup o h a n o w , schtoz dyrbja lutherscy kaz katholscy za neschto trebne spöznacz.- - - - - -

S t r . 10. scze W y na „w bohu" Czesku pschischli, kak mjenujcy täte

*) Missionski Posob na to tez spomina w 8. cz. 1863 str. 118 p ra jo , zo su dla tez towarstwa za rozpschesczeranjo evangelskeje wery we pod anskich krajach. — Luby Posob najskerje njewe, zo je schkoda pjenjez, kiz so tohodla w udaw aja; k najmjen- schomu zandzeny mesac „Pilger k. Stadt und Fand" to tak pisasche, a to je Pilger tez pschislajib, zo tele wupröcowanja za „rospschesczeranje" evangelskeje wery wot jendzelskeje cyrkwje wundze, wosobnje we Italskej. Kak möze Won to, schtoz str. 118 p r a j i , za zasbuzby „ l u t h e r s k e j e e v a n g . c y r k w j e " wudaw acz, njewem. Won möze Pak wschudzom d e r j e liczicz (rachnowacz) a wscho na swoju rachnunku pschinjescz; tak praji tez str. 1 2 4 : W Romje su 4 8000 kardinalow, duchownych a „sbuzownikow duchownych". — Aabosnje — huhu — chcyb tola hischcze jedyn kröcz do schule hicz a tam nawuknycz, zo so jenoz „gleichbenannte Zahlen zu gleichbenannten" addiruja.

112

wboha Czeska junu w Husowym czasu w krasnym sw^tle w^rnoho evangelija fw?- czesche, kajku zbozownoscz je J a n H u s z rozsywki bozoho skowa rozshwak atd., zo pak bu bohuzel tele wulke zbozo börzy zahubjene. L. K. T u chcu frötti bycz, dzerzcze^ W y tak na Waschoho Husa, wot kotrohoz wudawacze, zo je joho wery- wuznaczo wot joho potomnikow w samym W ittenbergu podate za dobre luther- ske pschipöznate bhko. Niemözu h i n a k , hacz W am jenu radu dacz: Spytajcze wschak, jenoz Pok leta z rozsywki zbozownoho Husowoho bozoho skowa rozjywacz, wuczcze n. psch. jenoz kaz H u s to wuczesche: „ Z o je duchowny, sudnik, a wysch- noscz (cyrkwinska kaz swetna), — kiz czezko hreschi, bjez m och, bjez pkacziwoscze wsche jich skutki, zo je dowolene pschecziwo nim so zbehnycz a jich wotsadzicz", wuczcze tute a podobne bkudne Husowe wuczby w Sakskej jenoz pok l^ta a jaW am zaw^sczenjo dam, zo scze najdleschi czas predar byli w H odziju! ------- —M y wschitcy katholscy kaz lutherscy mözemy so wjeselicz, zo su (jeli to w e r n o ) p o d j a n s c h s w e t n i m ö c n i w o t h r o z n y c h j e s u i t o w n a s c h c z u w a n i (st. 11 .) husitkej zbozownosczi k ö n c c z i n i l i. T o la W a s na njezbozo dopomnicz, kiz je Hussitstwo wulkomu dzelej Europy pschihoto- wako, by podarmowska prbca byka. W y j e n o z z b o z o w n u H u s o w u w u c z b u w i d z i c z e (ze znatych pschiczinow) a n j e w i d z i c z e h o r j o a k r a w n e p s c h e s c z ö h a n j a , k i z s u s e b i h u s s i t o j o ,, d l a t u t e j e z b o z o w n e j e w u c z b y " d o w o l i l i ; h a j t a k z a s l e - p j e n y W y s c z e , z o W h w s c h o t e n j e w u p r a j o m n e n j e z ­b o z o a h o r j o n a r a c h n u n k u k a t h o l i k o w p i s a c z e a w u - w o k a c z e: „ Kaz w N e r o n s k i c h czasach bu z mjeezom a jaftmom pschecziwo nim (t. j. pschecziwo hussitskim b ra tram ) zakhadzane" (ftr. 11). N ic h ts tajke prajicz a czischczecz dacz, pscheradza zawerno wulku njew^domoscz, wulku khrobkoscz a njesprawnoscz bjez könca. Sch to su tola, ja so W a s prascham, n. psH. jow katholikowje nascheje wokoknoscze czinitt, schto zaw inhli, zo su hussitowje kaz rubjeznicy a m ordarjo w tam nym czasu pschiczahnyli, jich wsy a cyrkwje pa- lili, wscho rub ili, a köncowali??? S t r . 13. prajicze: zo su (katholikowje, kaz so rozemi) jenoho biskopa na wsche 18 let hkuboko pod zemju dzerzeli w czmowym, wköznym stuchkym jastw je! Zasy „historiski" skutk za n as katholikow ja ra interes- santny. J a so W a s prascham? Kajki biskop to 6Č ? Kak rekasche? Hdze 6es ziw h? Hdze m^jesche sweju diöcesu? Schto be z awi nhk? ? ? Z wotkel je tale b a j k a? Zörlo .^ N a ftr. 12 sköncznje prajicze, zo je we wsy Spalow ach netk we najnowischim czasu wulka syka podjanskich do lutherskeje cyrkwje stupita a wjele druhich je hizom swöj pschistup wozjewiko. Spodziw na wöc z Waschimi psche- stupam i; jow nichtö njepschestupi, ale közde leto jenoz w dalokosczi. J a chcu tam pisacz a we pschichodnym czisle naschoho Posoka zjewicz, kak wulka tale syka pschistu- pjenych je a kotsi su so hacz netk k pschistupej wozjewili. — A bjez tym boze mje!

P s c h i s p o m n j e n j o r e d a k t o r a . W tu khwilu njem^scham so hischcze do rozryczowanja znateju knzezow pschecziwnikow a zamoiwjam so jenoz, zo tale wec tak wjele mefftna w Pösle zada. Hacz runje snadz naschich ezitarjow mjenje zajima pra- schenjo wo dalokim mestaczku Cawchtlicy a wo makej protestantskej wosadze w Prazy, dyrbjach tola nastawk k. P . L . pschijecz, dokelz be wön z nowa pschimany, wosebje schtoz joho parschonu nastupa. Nadzijam so, zo knjez pschecziwnik njebudze tak wob- schörnje wotmolwjecz; hewak dyrbju Potom wobej czesczenej knjezow na pucz broschirow pscheczelnje pokazacz.

Czischczak L. A . D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholski ftaftfł.Hyrkwinski cßasopis,

wudawairy wot tewarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budyschinje.Redaktor: Michat Hörnik.

6 j o . i o . O k t o b e r , 1 8 6 3 .

S t a w i j « y 3 t P ä « u t o .(Skönczenjo.)

10) D^esath adm inistrator be P . T adej rodzeny z M ile tin a we Czeskej, rjadnik z klöschtra Ossegga. W ön bk 2 2 % let kaplan we Ja n e g g u a w klö- schtrje M arin e j Hwezdze a Bit 10. augusta 1835 administrator. Hako rodzenomu Czechej be jonm lochko börzy ferbsku rhez nawuknhcz, hdyz bö w klöschtrje, ta t zo börzy po swojim pschesadzenjn do R özanta jenoz serbski predowasche a spo- wjedz slyschesche. W ön napisa tez nömfki a serbski skownik a rhczn icu , wobö knizy njeczischczanej. W ön w um rje 12. hapry la 1838 run je zeleny schwörtk, wol bozeje ruczki zajaty w khapali, hdyz chcysche runje ceremonije toho d n ja do- konjecz.

11) Jö dn a ty adm inistrator be A l b e r i k S c h r y b a r (Schreiber) rodzeny w Kukowje a z klöschtra Ossegga. W ön be prjedy kaplan we W telnje a M arin e j Hwkzdze, a pschindze 19. hapry la 1838 do R ö z a n ta , w um rje pak hizom po 4 letach n a tyfotonicu (N ervenfieber). W tutej khorosczi wön bjez wobkedzbowanja z koza czekny na delne hona rozenczanskich polow a wudychny tam tez swojoho ducha w rukomaj tehdomnischoho wuczerja H andrija B räu e ra .

12) D w anaty a nLtczischi adm inistrator je wysokodostojny knjez P .M ichak B enno K r a l , rodzeny w Czemjericach pola Budyschina (1797). Pschindze z klöschtra Ossegga za kaplana do Ia n e g g a (blizko Ossegga), 1828 do M arinoho D o la , 1835 do R özanta za kaplana, 1838 do M arine je Hwezdy, hdzez wosta hacz k swojomu powolanju do R özan ta 1. oktobra 1842.

Kooperatorojo böchu wot leta 1756 hacz netk p ja tnaczo , mjenscha pokojca wot nich bechu S e rb ja " ) a druzy Nemcojo a Czechojo, kotsiz najböle po krötkim czasu zasy do Czeskeje wotendzechu. S u t o : Chrysostom B e r (1 7 5 6 — 58), P lacid K m jecz(1758— 64), A nton Buk (— 1770), Eugen H auptm ann (— 1293), Tecelin M ieth (— 181.7 hako posledni nowocalski profess.), (potom be z nun emeritus Eugen), B enno K ral (1 8 3 5 — 38), Theodor P e te rs (— 1870), V a len tin Angerle *)

*) W tu khwilu nima cisterciski rjad zanoho S e rb a ant w theologii, ant w noviciacze ant aspiranta na khomotawskim gymnasiu!

114

( — 1841), R obert Pokorny (— 1842), Iö z es D reß ler (— 1'843) S igm und D iener ( — 1845) J ld e so n s Nietsch ( — 1849), Arnold W erner (— 1 8 5 6 ), Eugen Scherzet (— l8 5 9 )a Lndwik A ngerm ann.

W lecze 1858 , dasche klöschthr pod abatissu Benediktu Goehlere'c na wo- sobne pohnuw anjo k. propsta Benedikta K rona chrkwinsku wez twaricz. D eln i tw ar teje sameje bu hizom z cyrkwju sobu dokonjany (1 7 7 8 ); nowe w utw arjenjo, kaz to netk widzimh, so sta w 1848 pschez murjerskoho mischtra G . Schicht« z Hirschfelde. Wukozki w utw arjenja wuczinjachu nim ale 2300 toler. D zel tutych pjenjez (750 toler) je pschinoschk Michaka Iezo rk i, prjedawschoho zwönka pschi serbskej cyrkwi S .M a r i j e w Budhschinje, kiz tute summn dari ze zawostajenych pjenjez swojoho syna H an drija Iezorki, kiz be kancelist a rendant w klöschtrje a na spoezatku l. 1848 w um rje. Nowe zwonh, a to tsi dost« wez hakte 4 . oktobra 1852 . W one pkaczachu hromadze 643 toler 14 n s l; buschtaj pak tez dw aj starej zw onaj k zapkaezenju spomnjenhch pjenjez pschiwzataj, tak zo dhrbjesche po pra- wym jenoz 351 to ler a 6 nsl. wupkaczene bycz, kotrez pjenjezy buchn k dzelej z cyrkwinskeje pokkadnicy poskiczene, k dzelej wot k. adm inistratora zhromadzene.

Klöschtrej so R özan t a joho wokoknoscz tez swoju schuln dzakuje. Schula bu uatw arjena pod abatissu K larn T rau tm annec w lecze 1777. Dokelz dotalna schula (w klamarjec khezi, w netczischej Glawschee pschi schuli) so k dzerzenju schule praw je njehodzesche a klöschthr po natw arjen ju rjaneje cyrkwje hischcze wjele kamjenjow mejesche a neschto Pjenjez wot Michaka M röza k zakozenju no- weje schule zapokozene (fundirow ane) bö, da klöschthr tu ten trebnh a wuzitny tw ar wuwjescz. Klöschthr mejesche natw arjenu schuln hacz do le ta 1836 , hdzez tusam u husthch reparaturow dla rözenczanskej schulskej wosadze wotstupi. S t a r a podawizna pow jeda, zo je n a j p r e n i s c h a schula srjedz wsh w Kaschporec khezch staka. Zo bu wophtowanjo schule w starhm czasu, doniz njebe schulski zakon w udath (18 35 ), ja ra zakomdzene, hodzi so mhslicz. K tomu njeböchu tez na schulach pruhow ani wuczerjo kaz dzensa; duz wotwisowasche schula jenoz w ot swedomithch duchownych, kotsiz nie jeno k pilnomu wopytowanju schule w ubu- dzachu, ale husto doscz tez we swetnhch schulskich, pschedmjetach rozwuczenjo dzeczi wobstarachn, kaz wosebje njeboh Tecelin. W uczerjow, kotsiz wot natw arjen ja netezischeje schule hacz dotal w Rözencze skutkowachn, je z netczischim s h d o m . Dzeczi, schuln wophtowachch be letsa 118, kiz tsjom wosodam pschistuscheja; wone

* su ze Smjedzaeeje, Hazka, S e rn ja n , H rancy , Dobroschic a Koslowa.J e n a floro wschitkim hnadnhm mestam pschiskuschaca wec su s t u d n j e a

z ö r k a , kiz so we nich abo pödla nich nam akaja; naboznh lud pschipisuje jim storo wschudzom wuhojacu abo posylujacu m öc, kiz je B öh sam do jich wody po- kozik. Tosamo lud tez weri wot s. M arineje studnje, kiz so w Rözencze namaka a tohodla cheu tez tudy na n ju spomnicz. S tu d n ja je na poknöcnym boku ad- m inistraturh a wuznamjenja so pschez wulku mnohoscz wubözaceje wodh a tez pschez tuteje wosobnu d o b ro tu , czerstwoscz a poknoscz wuhlikoweje kisalinh. Klöschtyr dasche whsche studnje 1766 rjane twarjenczko natw aricz a tosame 1835 z rjanej

115 —

zelenej tsechn pschikrhcz. P öd la tuteje ftudnje so hischcze ietta namaka skoro run je tak wodybohata, kotrejez woda so do dw ora adm inistratury wjedze.

Nimale 400 kroczel wot adm inistratury lezi na pnczu do Peskec sköncznje hischcze twarjenczko, k h a p a k k a najswjeczischeje T rojicy . - W kotrym czasu je na« tw arjena, njeda so postajicz; po tym , schtoz so na njej a we njej widzi, dosaha jeje nastaczo do 18., jelizo nie do 17. lestotka. Podaw izna powjeda, zo be nastork k natw arjenju tejele khapakki cyrkwinske rubjenstwo, kiz su zköstnicy z bjezböznej ruku wnwjedli. Hdyz böchu czisami mjenujcy wjenej noch do stareje rözenczanskeje cyrkwje so pschekamali, wzachu tarn najdrozsche wecy z w oktarja a wokoknoscze w oktarja. Hdyz pak na to mesto pschindzechu, hdzez netk khapakka stoji, pytnychu, zo so we jenym kheluchu hischcze swj. wobkalka namakachu. Z njewerjacej, Bo« zoho S y n a hanjacej myslu wufypnychn je z khelucha na zemju a khwatachu wscho druhe njetrjebawsche zawostajiwschi bäte. Wobsedzerki lezomnoscze (tehdom hischcze lcs) tsi sotry na Betkec kuble, to nazajtra rano pschez jenoho wotroczka zhoni- wschi, starachu so, zo bu boze czeko wot duchownoho börzy na czesczowne waschnjo zbehnjene a do cyrkwje donjesene, dachn pak krötko po tymle podawku na möscze, hdzez bechu swj.Hostije lezake, khapakku twaricz, zo tarn njeby dale teptane byko.*) Wysche swjeczatka najswjeczischeje T ro jicy su stokpili swjateju P e tra a Pawoka, swj. B orbory a ,K ha ty rny .- D ruhe wot hnadnoho mesta R özan ta , schtoz so hischcze prajicz da a spomnjenja hödne je, zjewi spisar pschi drnhej pschileznoczi jelizo wosebje wob- schkrnische powjeseze ze s t a r o h o czasa wnpyta, k czomuz so pschihotuje.

3 % n \ic p a Sakskeje.3 K u l o w a. W spoczatkn tutoho mesaca dostachmh zasy druhoho kapkana

je to k. R obert Krause, rodzeuy z N aum burga nad Kwisu. Nasch wysokodostojny biskop we W rötskawje njemöze nam Pschecy hischcze zanoho S e rb a hako tseczoho duchownoho fern pöskacz, dokelz zanoho nim a. Z jeniczkeje katholsteje serbskeje wosady w Pruskej schtuduje mako S e rb o w ; w theologii je w tu khwilu jedyn, k. Wowczerk ze Sulschec, kiz budze da-li B öh za dwk leeze wuswjeczeny.

3 B u d y s c h i n a . W spoczatku toho mesaca su so nascht schtudowacy mkodzcncojo zasy do P ra h l podali. W theologii su w serbskim seminaru netto sjo S e rb ja : kk. Lusczanski z W otrew a, Czesla a Z u r z Budyschina, a schtyrjo Nemcy.

3 N j e b j e l c z i c . Knjez wuczer Nowak swjeczesche 10. t . m. 25 letne wuczerske jubileum. P rosym y wo dopis wot jenoho abo druhoho tych knjezow, kiz su tam tehdom byli.

3 B u d y s c h i n a . D zen 8. septembra wudzeli nasch hnadny knjez biskop Ludwik w tachantskej cyrkwi 172 wöriwym swjaty sakrament firm ow anja. D w a j dnaj pozdzischo sta so to w klöschtyrskej cyrkwi M arine je Hwezdh.

*) Po druhich mönjenjn je klöschtyr tu khapakku twarik, dokelz na administraturj e buchn a su klucze k njej khowane.

116

Z R a l b i c . T udy Bit njedzelu 13. septembra 554 w osobow , Bjcz itimi 384 z kulowskeje wosady firmowanych. Kaz wschudzom ta t wotdzerza so na druhi dzen tez tudy schulske pruhow anjo.

Z R ö z a n t a . W uto ru 15. septembra rano pschijedze nasch hnadny k. Biskop z RalBic k nam a Besche pruhow anju w schul! pschitomny. Tez Be so wysokodostojuy knjez proBst D r. Eiselt sein podak a wön zwjcscli hnadnoho k. Bi- skopa z pschepodaczom wulkoho pjenjeznoho dara k twarjensu chrkwje w mescze Z itaw je. W Z itaw je su mjenujch wot leta 1846 fern katholske Boze skuzby közdy mesac junu w schpitalskej cyrkwi. T u te Boze skuzby Buchn hacz do najno- wischoho czasa wot Budyskich duchownych sobu w obstarane; netto Pak jezdzi tarn k. kapkan ze S tra h w a ld y közdu druhu njedzelu. Ale to je wscho hischcze mako, dokelz w Zitaw je a we wokolnosczi je snad; 700 katholikow. D uz By k Pscheczu bylo, hdy By so now a katholska cyrkej twaricz m ohla a hdy By so tarn stajny duchowny (wuezer tarn hizom je) postajik.

Z N j e B j e l c z i c . Dzen 16. septemBra Besche tudy schulske pruhow anjo w pschitomnosczi hnadnoho k. Biskopa, a popoldnju w schul! „pod schpitalom" w Kamjencu. N azajtra Bu 85 wosoBow firmowanych.

S W o t r o w a . Tez pola n as Bu hnadny knjez Biskop swjatocznje kaz wschudzom pow itany; to la -zastuzi woseBitoho spom njen ja , zo tu ze schulskej mlodosczu tez wosom holczkow hako druzki zhotowauych jomu napscheczo dzechu. Firmowanskich Be tudy 54 . Schulske pruhow anjo Be 18. septemBra.

Z K h r ö s c z i e . Njedzelu 20. zanvzenoho mesaca wudzeli hnadny k. Biskop w tudomnej cyrkwi 2 70 wosoBam s. firm ow anjo. Kaz w druhich serBskich wosadach Be tez jow najprjedy serBske predow anjo, potom mejesche k Biskop Bozu mschu a nömske predowanjo pschi w oltarju . Dzen prjedybe schulske pruhow anjo weWorklecach.

Z R a d w o r j a . Dzen 22. a 23 . Besche tudy cyrkwinska a schulska visitacia. W jacy wo njej pschichodnje.

Z e Z d z e r j e . Dzen 23. septembra popoldnju w 3 .hodz. pschijedze nasch wysokodostojny knjez Biskop z kujezom scholastikom Bukom, kiz je toho samoho na wschitkich letuschich visitaciach pschewovzak, z radworskim k. fararjom dlowakom a k. kaplanom D uczm anom sem na schulske pruhow anjo. P o skönczenju toho samoho podachu so wschitcy do hrodu, zo Bychu z krötka prjedy rjenje ponowjenn wezu (torrn) z nowym czasnikom (zegerjom) wobhladali. Czasnik je mischtyr Kislink w Khrösczicach dzekak, kiz je swojeje wustojnoseze dla daloko scheroko znaty. Z o nasche hnadne knjejstwo pschi porjedzenju a ponowienju weze njeje pjenjezy lutow alo, dopokazuje tez ta r ja n a pozkoczana kula z khorhowju a hwezdu, kiz so pschi stöncznym^ wjedrje hizom we dalokosczi Blyschczi. WoseBje je cykej wsy postajenjo czasnika ja r a luBo. Tez woBhlada knjez Biskop khapalu w hrodze, w kotrejz kemsche wot lonschoho oktoBra k. kapkan Duczm an (prjedy Buchn w ot Budyskich duchownych woBstarane) wotdzerzuje, a to za mesac junu. T ön sam y wuczi tez w tudsm nej schuli. Z visitaciu w naschej schul! je hnadny k. biskop swoje letusche visitacie skbnczik.

117

Wobaranjo.W Serbskich Nowinach, kiz so hewak njestroniscy dzerza, je sej wöndanjo

T. diakon M röz botoolit pschi zakitowanju staroho njedospoknoho prawopisa w lntherskej scrbskej bibliji skladnostnje tez naschn cyrkej popschimacz. W ön powjeda, zo by so (pod westym datym wumenjenjom) l u d . . . . wot samnoho wobhonjenja a pytanja w pismje w o t d z e r z o w a l , kaz so to we podjanskej cyrkwi stanje (wön chce prajicz: staw a) atd. "

Dokelz wön k S e rb a m a wo serbskim ludu rycz i, dyrbimy jomu naj- prjedy prajicz zo my katholscy Serbja.cykoho swjatoho pisma w serbskim pschekozlu ni- m am y (jenoz rukopis S w ötlika ); duz w S erbach podjanska cyrkej lud wot sam- snoho wobhonjenja a py tan ja w (sw jatym ) pismje ani wotdzerzowacz njemöze, a k. M röz je podarmo w ojow al. Häkle w najnowischim czasu je k. proghm na- sialny direkter I . Buk w Drezdzanach preni zeschiwk nowoho zakonja wudak, a my sej wutrobnje pschejemy, zo by wysokodostojny knjez we w udaw anju pokroezowak. > Je lizo pak chce k. M röz prajicz, zo podjanska cyrkej pschezcyknje tez tajke ludy, kiz mözachu ze swojimi pjenjczami cyke biblije wudacz, wot wobhonjenja a py tan ja w (swjatym) pismje wotdzerzuje, dha dyrbimy jomu njewedomnoscz w tej wecy abo neschto druhe (hdyz n a joho rycze w nekotrych s e r b s k i c h „schtun- dach" n a gymnasium spomnimy) porokowacz. Chcemy jeno^ z krötka joho wu- mjetowanjo wotwobaracz. Nascha cyrkej, kiz je swjate pismo njezranjene hacz na nasche czasy pschenjeska a stajnje czesczika, njewotdzerzuje nikoho wot wobhon­jenja a Pytanja w nim . W e wschelakich ryczach su wschelake wudawki biblijow a wosebje nowych zakonjow tez bjez katholskim ludom. J e pak közdy kschesczan wuczeny dosez, zo by we pismje pytal ?" D erje je zawerno, zo nascha cyrkej po- staja 1. zo dyrbi czitar pschelozka s. pisma. k tom u trkbne wudomnoscze mecz: a 2. zo dyrbi pschekozk samön wot cyrkwinskeje wyschnoscze approbirow any bycz. Tak so skerje „czista wuczba" wobkhowa!

Cyrkwinske nowinki a powjefcje.N e ms ka . W e Frankfurcze nad M ajnom b§ wot 20 . — 2 4 . septembra

15. hkowna zhromadzkzna katholskich towarstwow Nemskeje. W jele wuczenych a wosobnych ludzi be so kam zefchko.

W e W i t t e n b e r g u , hbzez buchn psched pjecz letam i po 3 0 0 letnej psche- stawcy w jenym salu tabernakel postajeny a katholste boze sluzby dzcrzane, be 5. septembra biskop z P ad erbo rna n a visitaciu pschijel. W ön bu wschudzom ze wschej czesczu w itany. S ak ram en t firm ow anja wudzeli tarn 2 6 weriwym, bjez kotrymiz be jedyn 7 0 a d ruhi 71 let stary. — W H am burgu besche 2 . septembra p re n ja zhromadzizna (18) katholskich duchownych tak mjenowanych „nordiskich (polnöcnych) missionow" z delnjeje Nemskeje a Danskeje pod wjedzenjom biskopa Paw oka z Osnabrück«. — Dzen 8. septembra bu w B ergenje n a kupje Rügen rjan a katholska khapakka swjeczena a we krötkim pschindze tam zasy preni stajny khatolski duchowny. .

118

W B a r l i n j e , hdzez so netto katholstwo zjawnischo pokazuje , wozjewja so pscheco w jach katholskich. Psched 10 lötami Lösche so jenoz 15,000 katholikow hako tajkich zapisako; netto je jich po zastojnskich zapisach 2 5 ,0 00 civilistow a k tom u hischcze 5 0 0 0 katholskich wojakow. Katholske ziwjenjo je tarn ja ra derje zrjadow ane; m a ja tarn wschelake tow arstw a a wustawh, w nowischim czasu tez katholske proghmnasinm. N etto so sylnje na to dzöka, zo bhchu katholscy za Brandenburgsku w B arlin je dospolne katholske gymnasium (wulku schuln) dostali, dokelz 3 00 katholskich ghmnasiastow bh so wöscze n a tajkim wustawje zeschko.

H o l s t e i n . Psched nökotrhmi dnam i je Osnabrükski biskop D r. Paw ok MelcherS, japoschtokski Vikar za polnöcne katholske wosadh, fern pschischok. Hdhz Lösche we wjacorvch holsteinskich möstach visitaciju dzerzak a firmowak, czinjesche tosame tez w Altonjc, WandSbecku a H am burgu . W ön zkozuje na schule a chrkwje najwjetschu kedzbnoscz. Io h o wophtanjo j e«za tamnischich katholikow wazny podawk. Tajke wophtanjo njeje A ltona zenje prjedh möla a njemözcsche je tez prjedh möcz, dokelz je häkle psched nökotrhmi thdzenjemi tön wot holstein- skoho sejma (Landtag) pschijath zakon, kiz swoLodu katholikow a jich kulta postaja, do ziwjenja stupil.

P ö l s k a . Rusowsch wojacy a policajowje tont hischcze zlö zakhadzeja. ,,Dzennik poznanski" mjenuje 57 duchownhch z jeniczkeje diöcesh W iln o , kotsiz Luchu Pak w otpraw jeni, Pak do Sibirskeje wotw jezeni, Pak hischcze w hroznhch jastwach zakoscza. Z chkoho pölskoho kraja je wjele stow ludzi k krutomu dzöku w sibirskich podkopkach a twjerdziznach, k skuzLje w orenLurgskim regimencze atd. wotsudzenych. — W e W arschawje je stajnje wjele stow najsnadnischich woLskorzo- wanjow a njesprawnoho podhlada (Verdacht) dla w pschephtowanju, wosebje fit czile w tak mjenow anhm kastelln a we wschelakich klöschtrach, kiz su do jastwow pschewobroczene. Kastell (twjerdzizna) m a ja ra wjele tw arjen jow , kasernow a dworow. W kasemattach t. j. w czmowhch stuchkhch murjowanhch khödbach (G ang) je wscho pokno jathch, kiz m aja so kam ja ra zlö. R ano w schthrjoch wrjeskaja na wschech dworach bubonh; pisk a jednorh spöw kozakow je sthschecj. N a tele znamjo wustupi czrjöda wotsudzenhch z kasem attow , kiz je n a rjad pschischta do SiLirskeje. P oh lad n a tych wLohich politiskich pschestupnikow je zrudny. Skoro wschitch m aja wkosy pschitsihane po wojersku, su we wojerskich snknjach, ruch m a ja na khribjet zwjazane. Wschitch su blödzi kaz czöta. Tajki tran sp o rt ma najböle 3 0 0 wosobow közdeje starobh, közdoho splaha, wschelakich powokanjow, h a j tez zony, dzöczi a starcow. N a wöste znamjo zaw ru so w ro ta , m jena thch njezLozownhch so wuwokaja; je to posledni kröcz, zo su z thmle mjexom mjeno- w ani, pschetoz wot nötka zhubja swoje mjeno a sthscha jenoz chsru, kotraz je jich pschipadnje trjechika. Hdhz je wusudzenjo pscheczitane, wrjeskaja LnLony z nowa a wbozy czörja so w ot wjele kozakow wobdaczi k zeleznicy. Najskerje mhsla, zo so do wötcnoho kraja wjach njewröcza. N a drohach, hdzez ozahnu , steja czrödziczki czkowjekow; su to pscheczelojo, starschi, bratsja a sotrh, njewjesth, dzöczi thch njezLozownhch; woni potköczuja swoje sy lz h , dokelz jich plakanjo mohko so za zköscz wukladowacz a hako straschne za krajnu whschnoscz!

119

S c h w a j c a r s k a . Putnikojo z Einsiedelna pschikhadzach powjedaja wo dziwnym wustyschenju modlitwy, kotrez je so tarn stako. W esta macz z wokok- noscze S tra ß b u rg a pschinjese po sczinjenym slubje holczku do Einsiedelna, kotraz rnözesche jenoz na kijomaj czezcy khodzicz, a modlesche so tarn za jeje wustrowjenjo z tajkej nutrnosczu, zo dobrocziwh B öh jeje m odlitwu n a zastupnu pröstwu swja- tcje M arkje wuskyfcha. Pschi pozböhanju Bozoho S y n a wotpokozi te holczatko, njedaloko khapakki sedzace, swojej podpjerje a wotendze za maczerju do khapakki. S y lzy radoscze, kotrez macz a jeje dzkczo ronjeschtej, kaz tez zradow anjo ludu njeda so wopisacz. Pozdzischo pschmdzechu nckotsi duchowni, kotsiz tönte podawk w cyrkwi w pschitomnosczi ludu pschepytowachu; na czoz maczeri poruczichu, zo by wot domu lekarske wobswedczenjo wo prjedawschej khromosczi swojoho dzescza do Einsiedelna pöskaka. B öh je m öcnh! ü

F r a n c o w s k a . Nekotsi biskopojo fu Po woli s. wötca zjawne modlitwy za njezbozownu Pölsku w chrkwjach swojich diöcesow poruczili.

J e n d z e l s k a . Westy katholski zemjan dari bosy karmelitam we S toku w hrabinstwje Essex mesto k tw arjenju klöschtra z lezomnosczemi a 500 0 frankow letnhch dokhodow. W ötc H erm an, slawnh wobroczenc, chce tam noviciat spom- njenoho rjadu zakoziez. — W ötc J a n d e l, general prödarskoho rjada , dokoncziw- schi swoje pschehladowanja w jendzelskej a iriskej provincy, pokozi zakladny kamjen k nowej cyrkwi a dominikanskomu klöschtrej w Londonje. Tajkej swjatocznosczi bechu pschitomni kardinal W isem an, nowomjenowany arcybiskop Trinidadski (w Americy) a 19 dominikanow, bjez kotrymiz tez provincialej z Belgiskeje a J e n - dzelskeje. W ot 300 let njebe na dobo tak wjele dominikanow w Jendzelskej wi- dzanych. W ötc M an n in g mejesche pschi tej pschileznosczi rhcz wo nawröczenju dominikanow do London«. — Katholski zemjan E yston da n a swoje pjenjezy cyrkej w E ast Hendredu twuricz. Z em jan B iddolf P h ilipps zakozuje kloschtyr mikoscziwych sotrow w Herefordshiru.

Z R o m a . Procession z wulkim Khrystusowhm swjeczatkom (acherotyp pomjenowanym) bu 6. dzen septembra wotdzerzanh, a wjele puczowarjow z F ra n - cowskeje a Belgiskeje sem pschiczahny. Swjeczatko, kiz je po powjesczi wot swjatoho Lukascha molowane, je 7 romskich palmow wysoke a 3 scheroke, z dwo- jim zidzanhm schlewjerjom pschikryte (w ot czasa Alexandra III.) a wysche toho z wuwzaezom woblicza a brody ze slebornej bohaeze z drohimi kamuschkami wob- sadzenej plotn (w ot Jn no cen ca III.). Swjeczatko je, kaz trad icija praji, swjata M a r ija w Nazarecze m eta ; w lecze 728 pschipösla je konstantinopolski Patriarch« G erm anus bamzej H rjehorjej II. a wone bu wot tutoho bamza hacz d oP iusa V. közde leto na sw. dzen donjebjesspecza Khrystusowoho we swjatocznym processionje w ot cyrkwje sancta sanctorum do cyrkwje s. Maria Maggiore pschinjesene. W ot P iu sa V. sem sta so to jenoz pschi ja ra waznych podendzenjach, posledni kröcz pod Leonom XII. Pschi netczischej pschileznosczi wosta swjeczo w tam nej cyrkwi wo- sym dnjow wustajene k poczesczowanju. B am z sam je so na processionje wob- d M k , a sam tön samy Postajik, k wuproschenju m öra za wbohu Pölsku, kiz so hewak pschi krönowanju swojich kralow bamzowej modlitwje poruczecz dasche. —

120

Nl'edawno bu druhi procession za Pölsku wotdzerzany. Rusowski pöstane so w mjenje swojoho kniezerstwa wobczezowasche, prajo, zo möze so cyrkej modlic; za wschitke ludy jenoz nie za P olakow ; ale wön bu ze swojim wobczezowanjom z prawom wotpokazany.

-schZ-awk k wotewrjenomu listej w ezisle 9.N a köncu toho samoho be slubjene, zo so hischeze na pschestupjenja katholikow

k lutherskej werje w Czechach spomni. Wo tym )'e wobscherny list duchownoho z tam- nischich stronow döschol, kotryz so w redakcii schtyri njedzele' k wohladanju wostaji. 3 tutoho listet podamy jenoz najnuznische. We wsy Spalow je je „wulka syla" pschestu- pjenhch Po zastojniskich pschepytanjach 35, nie 65, kaz je k. Pastor M olnLr do sweta wuwolal, a czile njejsn z pschepokazanja pschestupili, ale jenoz zwadzenja a spjecziwoscze dla. Woni mjenujcy nochcychu pschinoschk k twarjenju noweje schule daez a k. Pastor schezuwasche jich z lubym slubjenjom, zo SpLlowczanam k nowej, ale protestantskej schuli a modlerni d a r m o (drje z pomocu gustavadolfskoho zjenoczenstwa) dopomha! To je tehdom w sebicznosczi ahnöwje czahnylo! Ale wot toho czasa fern suso hizom nekotsi najhörschi pschestupjeni zwadnicy na khorym a smjertnym tozu zelnoscziwje zasy do katholskeje cyrkwje wröczilr; czi drnzy Pak najskerje, hdyz semilski t tachant (farar), z kotrymz su spomnjenu zwadu meli, wotendze abo wumrje, tez zastupjenjo do nascheje cyrkwje pozadaja! „ W j e l e d r u h ich j e swöj pschistup k lutherskej werje hizom wozjewilo." Tale sada wopschija tez njewernoscz; dvkelz wot spomnjenoho pschestupa w Spälow je z könc leta 1860 abo w spoczatku 1861 njeje we wokolnosczi 5 hodzinow tarn niezo wot pschestupjenjow styschecz bylo z wuwzaczom sczöhowacoho. Psched nehdze 2 % letami pschestupischtej jenoz dwe stuzownej dzowcy, kotrejz ze Spälow a do Krizlic k pastvrej MolnLrej na stuzbu czehnjeschtej a w Kbizlicach protestantskeju nawozenjow döstaschtej. Tez k. M olnLr 'je w liscze hinak wopisany dyzli w znatym prödowanju. Tola to wschitko k.Imisch wjedzecz njemözesche; wön je so jenoz pschejara na swoje zöria spuschczal. T o njemözemy Po tajkim za zlo mecz, ale dyrbimy jenoz wobzarowacz.

N a lez n o fcze towarstwa.S w ö j pschinoschk (15 nfl.) su dale zaptaczili kk.: kubler Iakub Kummer z

Tschasec, Hana Wobzyna z Libonja, H . Bibrach z Lejna, kubler M . Schoita z Rözanta, Iakub Höjbik z Radworja, Mikiawsch M it z Brjemjenja, hrabja Eustachij Tyszkiewicz z W ilna, kapban Ig n a c ^ itn ^ w S ta re j Belej w M orawje, kubler M . Mikliez z Peskee, kubler M . Nowak z Konjec, kublerski syn Miklawsch Czornak z Ralbic, gym­nasiast P e tr Petranc w Prazy, 'J a n Czörlich ze Zdzerje, kubler M röz z Kamjeneje, gymnasiast M erczin Kreczmar w Prazy, kubler Iakub Schokta z Khrösczic, zahrodnik Miklawsch Pjetasch z Hor y, gymnasiast M ichal R öla w Prazy. _

D o b r o w ö l n e d a r y : K. W . z radworskeje wosady 10 nsl., k. Ludwik A n­germann z Rözanta pschi pschileznosczi woczischczenja joho wotewrjenoho lista 1 toler.

W Budyschinje, 4. oktobra 1863. '«Jf. J> (Q o H a ,schulski direkter, pokiadnik towarstwa.

ß pschichodnym cziskom K. Pöska wuda so sobustawam towarstwa rjane powje- danczko „Snehowka" wot H .D uczm ana. P s c h e d s y s t w o .

Czischczab L. A . D o n n e r h a k w Budyschinje.

Katholski Vosol.Gyrkwinski czasopis,

kvudawanh w ot towarstwa S S . C y r i l l a a M e t h o d a w Budyschinje.R edaktor: Michał Hörnik.

Czo. 1 1 * November. 1863.

Rozwuczenjo w nekÄtrych prafchenjach rrascheje wery.N a niczo njedzerza ludzo naschoho czasa tak mako hacz n a swoju

w em . W era nekotrym an t tak wjele njeplaczi kaz pjenjez abo drasta. W u- khadzeja mjenujch w ot zawjerczancje zasady naschoho czasa: „ Z o w era nutskom- nomu czkowjekej zadyn zakon njenapolozi, zo möze közdy wericz, schtoz chce (po nemskim: „Gedanken sind zollfrei"), jelizo jedyn jenoz swoje zwonkowne kusk Po werfe wupyschuje a po swojim zdaczu dobre ziwjenjo wjedze, nikomu k po- horschkej." T o je Pak zmylk a wulki zmylk, pschetoz c%t, kotsiz tak m udru ja , p re ja z tym wuprajenjom nie jenoz, zo je B ö h pschepytar naschich wutrobow a sud- nik wschech naschich m yslow , woni tez zjawnje zawjedzeja k tajenstwu. Pschetoz nutska bjeze wscheje wery a zwonka dobry kschesczan z dobrymi poczinkami, kak to dze a kak je bjez tajen ja to mözne? Kak möze jedyn dobre ziwjenjo wjescz, kiz nutskownje w sebi jadro a korjenje k tajkomu ziwjenju (praw u w em ) njeskhowa? Pöccziwje nabözue ziwjenjo wschak zakozuje so runje n a p raw u nutskownu w em kaz plöd na kczenjo a zornjatko. K Pöecziwomu ziwjenju dale siuscha, zo köz- domu dasch, schtoz jom u pschisluscha, zo sy spraw ny. Kaz so rozemi, dyrbimy Pak prjedy wschoho sprawni bycz napscheczo B o h u , naschomu stworiczerjej a zbzerziczerjej. Lhcemy-li Pak to bycz a B o h u dacz, schtoz swy jom u hakv stw vr- jenja winojczi, dha je a wostawa to jena naschich najprenischich winowatosczow, zo jom u n a s L v w o ws cho w e r i m y a Po t y m czi n i m y , schto^ je wön w közdym czasu k nam ryczal. Schtözkuli to njeczini, tön ran i najwjetschu ka- znju naboznistwa a njemöze so nadzijecz, zo B ö h joho junu zböznoho sczim. Tak wjele p ra ji nam nasch rozom a tez swjate Pismo. „Schtöz njeweri (M ark. 16, 1 6 ) , tön budze zatam any." . „ B j e z w ery , p ra ji so na druhim mescze, njeje mözno B o h u so spodobacz." (H ebr. 1 1 .6 ) T ön Pak, fi£ so B o h u wery d la njespodoba, tön njepschindze, z westosczu to prajim y, k njom u. — Ie - l l tom u t ak, dha pschindzcmy, njech chcemy abo nvchcemy, k skowu swjatoho P a w o ta : „S pytajcze so samt, hach scze we w erfe , pruhujcze so sam t" (2 . Kor. 13, 5 ). Chce kschesczan k tomule pruhow anju pschistupicz, dha dyrbi tez wjcdzeez, sc h ro w era je , schto wericz r e k a , zo njeby wopacznej werje pschiwisowaL abo praw u

122

weru i pschiwsru möschak. Dokelz m a nasch Posok na swojim program m je, zo chce teZ praschenja wo wsrje pschinjescz a na nje wotmokwjecz, chcemy z tymle nastawkom wo tym spoczatk sczinicz. '

I a r a rjenje p ra ji neun, schto w era je a schto wericz reka, katechismuS, kij dzeczi w schütt trebaju . K s c h e s c z a n s c y k a t h o l s e y w e r i c z r e k a w s c h o a t o k r u c z e z a w e r n o d z e r z e c z , scht oz k u l i j e B ö h n a m z j e w i k a c y r k e j k w e r j e n j u p r e d k s t a j a , n j e c h j e t o p i s a n e a b o n j e p i s a n e . T ale jeniczka sada poskicza im m , hdyz je rozesta jan a , pohlad bo wschoho, schtozkuli katholski kschesczan wericz dyrbi. W ona p ra ji n am :

1) Z o dyrbimy w scho za werno dzerzecz, schtozkuli je B ö h atd .2) zo dyrbimy wscho to k r u c z e za werno dzerzecz.3 ) zo mamy, schtoz weru nastupa, jenoz to wericz, schtoz j e B ö h zjewik a4 ) katholska c y r k e j k werjenju predkstaja,5 ) njech je to p i s a n e (t. j. we swjatym pismje)6) abo n j e p i s a n e ( t . j .w podawiznach).W ot tutych punktow chcemy drobnischo jedyn abo druhi kröcz w na->

schim Posoku jednacz, wosobuje schtoz weru bo uascheje cyrkwje n a s tu p a , swjate p i s m o apodaw izny. Wericz reka kaz 1) Punkt p ra j i : w scho za werno dzerzecz, schtozkuli je B ö h zjewik a cyrkej k werjenju predkstaja. Njeje dha to ja ra wjele M a n e , ta t budze nekotryzkuli prajicz, ja bych Mystik, zo hizom je doscz, hdyz to w e rim y , schtoZ je te najwaznische k z b ö z n o s c z i , kaz wuczba, zo je jedyn B ö h we tsjoch parschonach, zo je Jezus za n a s wumrjek a naS wumozik a td .; a to skoro közda kschesczanska w era wuczi; njetrjebawsche m a l i cz- k o s c z e w ericz, kaZ to druhdy katholska cyrkej predkpisa, njeje trebne a pschi- kazane." Tak ryczi i n d i s f e r e n t n y , kiz wsche wery za prawe dzerzi, dokelz közda Po joho zdaczu najtrebnische wuczi. T om u my njepschihkosujemy a p ra - jimy hinak. W ot koho pschindze, praschamy so tajkoho, to schtoz dyrbimy we­ricz? Zawescze Pak w ot B o h a Pak wot c y r k w j e . Schtoz je nam B öh zjewik, je nam pschez profetow a swojoho samsnoho S y n a zjewik; to Pak, schtoz cyrkej k werjenju predkstaja, n j e j e n i c z o h i n a j sche h a c Z b o z e s k o w o a wozjewjenjo; pschetoz cyrkej njezada, schtoz weru nastupa, nic^o hinajsche hacz t o , schtoz zjawnje hizom wot Bozoho wozjewjenja w swjatym Pismje stoji abo schtoz je w ona (kaz budzemy pozdzischo prajicz) w ot swjatych j a p o s c h t o k o w f e r n h a k o b o z e s k o w o p o d a t e dostaka*), tak zo je potajkim c yke wo- pschijeczo nascheje swjateje wery w o t B o h a . Hdyz je tom u tak a je nascha cyka w era wot B o h a , budze drje praw je a dowolene, wschelakoscz bjez bozimi wuczbami czinicz, nekotre za trebne wudawacz a nekotre za njetrebne, k iz so w e r i c z n j e t r j e b a j a ? N jedyrbi közdy swedomity kschesczan Prajicz: w sc h o je B ö h z nascheje wery zjewik, w scho je wön wuczik, tohodla je tez w scho wörno a tohodla dyrbimy tez wscho wericz, schtozkuli je wön zjewik, njech to

, *) Wothladamh wot toho, zo je S h n Bozi japoschtokam swj. Ducha poskaL $otuten Duch swjaty we jich zastupnikach cyrkej dzens hischcze regiruje, zo Khrtzßu- (am yola njeje je a zo so wona tohodla mylicz njemöze.

123

pisane steil w swjatym pisrnje abo wot japoschtokskich czasow fern w nasch ej eyrkwi hako swjaty pokLad wery skhowane. Schtoz w e v u n astu p a , njeje to- hodla w njej n i c z o snadne, w scho je wazne, n i c z o njetrebne, ate w scho je r werjenju t r e b n e , ta t zo ton, kiz jenoz Po zdaczu w najrnjenschej w scyG ohu njetoeri, Jo m u hizom wulku kschiwdu naczini a joho za th a rja dzerzi abo woje- barja . Z o so swedornity kschesczan ja ra n a a kedzbu bjerje, neschto tajke wot B o h a jenoz myslicz, njedyrbi lochkoweriwoho dziwacz. Z o we werje £ane rn a - l i c z k o s c z e njejsu a tez n a j r n j e n s c h i bkud ja ra czezko so pschirachnuje, wucZi n as swjate pismo a ftajne cyrkwinlke stawizny. Eechu w japoschtoLskirn czasu nekotsi btudarjo , kotsi^ Galatiskich naryczachu, Po starym zidowskim za- konju wobrezanjo tez za trebne dzerzecz a sobu dopjelnicz. Schto Pak pisasche G alatisk im swj. P aw o L ? W on jim pisasche ( G a l .5 ,2 .) „ J a PawoL toarn p ra ju : dacze-li so wobrezacz, dha njebudze Khrystus w am niczo wuschny." N e­kotsi druzy werjachu, zo je wuziwanjo westych jedzi neschto zke a zakazane, jena Po zdaczu ja r a njewazna w uczba; schto Pak lönsamy japoschtok PawoL T im o- thejej wo tym pisa ( l . l i s t 4 , 1 — 3 )? W ön p ra j i , zo czisami, kotsiz to w erja, w ot wery w o t p a n u a mjenuje jich wuczbu d j a b o L s k u wuczbu. T ohodla sLuscheja tez maLe wecy woprawdze k werje a njedyrbi sej nichtö dowolicz, Po zdaczu m ale wecki we naschej werje zaczisnycz a za njetrebne k werjenju w uda- wacZ. Tez cyrkwinske stawizny közdoho czasa to , kaZ sponmichrny, dopokazuja. Katholska cyrkej mjenujcy bkudnych wuczerjow, byrnje druhdy jenoz we m a L y c h wecach wot katholskeje wery w otstupili, jelizo pschi swojich btudach spjecziwje wostawachu, ze swojoho klina wuzankny a jich wuezby zatam a. T o czinjesche w ona k. psch. z dobom w p r e n i m letstotku za sim onianam i, cerinthianami a ebionitami, w d r u h i m letstotku z m arcionitam i, m ontanistam i, w t s e c z i m 1 now acianam i a pschiwisnikami S a b e lli ja , P a w o ta Sam osatskoho atd . B y -li to doscz b y to , kaz indifferenüstowje p ra ja , najwaznische wecy w ericz, k czomu tajka krutoscz nascheje cyrkwje pschecziwo bludnikam zdobom pschi jeje nastaczu, hdzeZ wjacy na rozmnozenjo weriwych myslicz dyrbjesche, kaz na w ustorkanjo?

Schtoz sköncznje tak P ra ji, zo je w nastupanju wery hizom doscz, naj- nuznische wericz, ton njech to la postaji, kotre wuczby su k w e r j e n j u t r e b - n i s c h e h a c z d r u h e , a pschinjes dopokazma za to . Hizom mnozy su so procowali tajke wuczby postajicz, kotrymz mjeno zakLadnych kruchow (fundamen­talartikel) dachu, ate njetrajesche dolho, dopokazachu jim druzy, zo su khetrje wjele artiklow wery wuwostajili abo su cyle druhe tajke artikle k werjenju a hako k zböznosczi trebne nastajili. Z e s w j a t o h o p i s m a so tajka wschelakoscz trebnych a njetrebnych artiklow dopokazaez njehodzi, haj wone runje p r a j i , zo dyrbi kschesczan w sc h o w e r i c z a dzerzecz, schtozkuli je B ö h zjewiL: „Dzicze- prajesche Jezus, k swojim japoschtolam, hdyz jich k predow anju swojoho sw jato­ho sczenja wupöjka, d z i c z e a w u c z c z e ws c h i t k i c h p o h a n o w a ks chc z i cze j i c h a w u c z c z e j i ch ws c h i t k o d z e r z e c z , s c h t o z k u l i s y m r o a m p s c h i k a z a L (M atej. 28 , 2 0 .) . A runje kaz to w japoschtokskim czasu be, tak dyrbjesche a dyrbi to bycz w közdym czasu, w eriwi dyrbja közdy cza§ wscho

124

wericz a wscho dzerzecz, schtoz zastupmcy swj. japoschtokow t . j . wuczaca cyrkej jich wuczi, pscheto^ to pschistaji Ie z u s we horjeka nawjedzenych skowach. D a le toćn p r a j i : „Hlejcze, ja sym pola w as wschitke dny h a c z d o k ö n c a s w e t a . " — Weste tohodla je a wuczinjene, zo dyrbi katholski kschesczan w sc h o wericz, schtozkuli je B ö h zjewik a wuczaca cyrkej jom u k werjenju predkstaja,

(Skbnczenjo.)

S w j a t a K h a t y r n a ,knjezna a m a r tra rk a .

„Njewudata zönska a knjezna mhsli na to, schtoz je toho Knjeza: zo by swjata byla na ezele a duschi.^

I .K o r . 7, 34,N a köncu tseczoho stotytka bösche we egiptowskim mescze Aleksandrii wo-

fobna knjezna z kralowskoho splaha ziwa, z mjenom K h a t h r n a . W ot spoczatka swojeje mkodoscze fern procowasche so za wysokej wedomnosczu a mudrosczu a zje- noczcsche z thm wulku luboscz k swojomu böjskomu nawozenjej Jezusej. Z a joho sw jatu w eru besche wulcy zahorjena. W e krötkim czasu dospL tajku dospoknoscz we swjatosczi a wuczenosczi, zo 18 let ftara ja ra wuczenoho muza we rozryczo- w anju wo werje pschedobu.

W e tutym czasu besche pohanski khezor M a k s i m i n pschikaznju wobnowik zo dhrbja wschitcy joho poddani pschiboham woprowacz. Schtöz tomu njeposku^ chasche, bu po wulkich czwilach morjenh. Nekotrhzkuli naboja so tajkich bolosezot) a zapre swojoho B oha a swoju weru.

Hdyz knjezna K hatyrna widzesche, kak wjeke czkowjekow pschez zapreczq Jezusow eje werh do wecznoho hubjenstwa khwata — a kak M aksimin druhich dla w uznaw anja Jezusow eje w"rp na czwilowadle (Folter) wschelako krjudowacz a k smjerczi wjescz daw a: khwatasche w ona bjez komdzenja sama ke khezorej a poro- kowasche jomu bjezbbznu surowoscz a pokaza z najmudrischimi slowami, zo je Khrystusowa w era k zboznosczi nuzna.

W ona prajesche: „ T h mohk sam spöznacz, kak ja ra so jebasch, hdhz wo- brazam (swjeczatam) hinitych czkowjekow woprujesch hako swojim boham. T y mohk tule pyhansku bkudnoscz wopuschczicz. Hdhz pak twbj rozom njespbznawa jasyu wernoscz, — dyrbjak tola wuczenym muzam twojoho luda wericz, kotsiz ziawnje wucza, zo su sm jertni czkowjekojo jeno pschez blud bohojo sczinjeni. J i m dhrbjak ty wericz a so bojecz, telko duschow do najwjetschoho njezboza storkacz, za czoz zmejesch nehdy weczne khostanjo czerpjecz. D a j sebi rhczecz a spöznaj jeniczkoho prawohy B oha, kotryz je tebi kralestwo a ziwjenjo^dak. T önle wecnzy njesmjertny B öh je za na5. woczkowjeczik a smjercz na kschizu wuzwolit, zo by naschn zböznoscz dokonjak. A tez zabkudzenhm zdzerzuje wön ziwjenjo a hjerje zelnoscziwhch hnadnje a smilnje k seb i!"

Khezor woprascha so za jeje splahom a swöjbu; a wona wotmokwi: „ J a

125

svm kralowska dzowka a mjenuju soKhatyrna. S y m we mudrowstwje, ryc^niwosczi a druhich wedomosczach rozwuczena. Dokelz Pak te za niczo njedzerczu, sym so böjskomu nawozenjej slubika."

Ze spodziwanjom hladasche M aksimin n a n ju . W ona Pak dale ryczesche: „Mözesch hladacz, kaz chcesch. J a sym tola proch a pjerschcz, ale z bozim zna- ntjenjout woczesczena. T h dyrbjat stworiczerjowu mudroscz wobdziwacz, kotryz z tak hubjeneje wecy rjanoscz scziuicz möze. T w oji bohojo njejsu niczo. O zo by to la tez ty wecznoho njesmjcrtnoho B oha spöznak, kotrohoz mjeno abo z n a m jo , kschiza twojich bohow zaczerja."

Khezor so nad jeje mudrosczu dziwasche a njemözesche rozomnej knjeznje wotmokwicz. D uz poruczi ju jä tn dzerzecz a powoka ze wschitkich stronow 5 0 yajmudrischich muzow a slubi wulke myto tym, kotsiz Lychu K hatyrnu z ryczemi pschewinyli a wot Khrystusoweje teert) k pschiböjskej skuzbje pschitejedli. Ale eyle napscheczne so sta. Rozryczowanjo so zapocza a wona jim prawdu kschesczanstwa tak möcnje a jasnje dopokaza, zo buchn wschitcy z, tajkej lubosczu k Jezusej Khry- stusej zahorjeni, zo chcychu za njoho teumrjeez.

Reznjem drjenh Maksimin dasche schczöpowc natwaricz a pschikaza wschitkich 5 0 mudrych do wohnja czisnhcz. K hatyrna ryczesche sim z njebjeskej tejesolosczu: „Zbözni scze wy, zo scze czmu teopuschczili a swetko wernoscze sczehowali a so nje- bjeskomu a njesmjertnomu Kralej pschiblizili. W ohen, z kotrymz wam bjezboznik hrozy, Ludze wam kschczenca a skhod do njebjes a powjedze w as kaz jasne hwezdy l njebjeskomu Kralej." Potom woznamjeni jich ze sw jatym kschizom na pucz do smjertnoho wohnja. W ohen njezrani jich czela, ale jich dusche pozbehnhchu so do njebjes.

Khezor wobroczi so zasy ke knjeznje a chcysche ju z lesczu a ze slubjenjemi wot jeje myslow wotwjescz: „ W e r mi, r jan a knjezna, ja chcu twoje zbozo. W opruj yaschim Loham a ja chcu swoje kralestwo z tobn dzeliez."

K hatyrna dzesche: „Nserycz mi w jacy ; sym hizon p ra jik a , zo sym ksche- sczanka a Khrystusowa njewjesta. W ön je möj nawozenja, möj radziczer a pycha mojoho knjeznistwa. M artrarska drasta je mi pyschnischa, dyzli kralowski purpu r ( t. r . czerwjeny kralowski plaschcz)."

A zasy rjekny khezor: „N jem ocuj m j e , zo bych tebi tute drastu wzak!y/K hatyrna prajesche: „ C z in , schtoz chcesch; Pschez to dasch mi praw u a

njesmjertnu krasnoscz a nekotryzkuli tez z twojoho hrodu budze pscheze mnje do Khrystusa teerig a mje do joho kwasnoho domn pschewodzecz.": Hdyz M aksimin spözna, zo podarmo spytuje, dasche ju schwikacz a z wokoj-tym i kschudami rozkicz a potom jednacze dnsow bjez jedze a picza w jastwje ja tu dzerzecz.

Hdyz khezorowa to zhoni, wophta knjeznu we jastwje. Tez wöjnski wjed- nik P o rfy riu s tam pschindze z wjele wojakami. Hdyz khözorowa knjeznu a jeje wjesoke, pokojne wobliczo Wohlada, poklakny so k jeje nohom aj a rjekny: „N etto sym woprawdze zbozowna, a chcu tez twojomu B ohu sluzicz."

N a to K h a ty rn a : „T ez ty , khezorowa, sy zbözna; pschetoz ja widzu, kak tebi jandzelojo krönu pschihotuja, kotraz budze za tsi dny na twoju hlowu stajena' Potom budzesch z Khystnsom do wecznoscze knjezicz." .

— 1 2 6 —

Khözorowa so poströzi a pocza so pschichodnych czwilow bojecz, ale Kha« ty rn a ju posylnjesche: „N jeböj so, czwila je krötka, krasnoscz je weczna. Czer- pjenjo znjescz njeje czezko, hdyz K hrystus we czerpjenju pomha."

Hdyz P o rfy riu s to wustyscha, bu we w utrobje hnuty a woprafcha so: „Schto da mi K hrystus, hdyz do joho stuzby stup ju !" K hatyrna jomu w o tm olw i: „Njejsy niczo wo wnlkej nadziji kschesczanow styschat?" N a to P o rfy r iu s : „Kak mohk to wjedzecz, hdyz sym pod brönjemi a ze swojimi wöjnskimi towarschemi zi- w y!" K hatyrna powuczi joho: „Nichtö njemöze dowupowjedacz, schtoz je knjez swojim stuzownikam slubil a schtoz tez ty wuziwacz budzesch, hdyz tomule knjezej swernh wostanjesch!" P o rfy riu s a joho wojacy netto tez werjachu a wopusch- czichu jastwo.

K hatyrna bu z jastwa psched khkzorowy sudny stok wjedzena. B jez bojoscze stupi psched khkzora. T ön ju wobzarowasche, prajicy: „W opruj Loham a budzesch zo mitu knjezicz. N jedaj swoju rjanoscz pschez czwile zaniczicz." Knjezna wotmok- tot: „Njewaz to wysoko, schtoz khoroscz, staroba a czas sköncuja. Rjanoscz so zhubi, wernoscz wostanje."

T u stupi zty radziczer k khkzorej a prajesche: „ J a chcu knjeznu do twojeje ftuzby pschiwjescz. D a j ioto wudz^Lacz, kiz je z nozemi wobtykane a so lochcy wjerczi. J o w budze wona postuchacz abo budze roz to rhana."

Koko bu z wjele wötrymi nozemi w obtykane, zo by knjeznine 'czeto na najsurowischo rozdreko. K hatyrna bu kokej pschiwjazana. Ale wona proschesche B oha a z blyskom bu kolo rozrazene. N a tönte dziw pschiwzachu mnozy Khry- stusowu weru a wuznachu: „Kschesczanow B öh je wulki." J e n o khezor zwosta za- sakky a chcysche knjeznu z nowa czwilowacz. ■

T u pschistupi khezorowa a proschesche swojoho m u z a , zo njeby pschecziwo B ohu wojowak, kotryz swojich sluzownikow ta t spodziwnje zakita. — N a nju roz- zkobi so netto khezor a da jej po surowych czwilach htowu wotczecz.

J e je smjercz dawasche P orfy rie j khrobloscz a wön stupi z wojakami psched khözora a rjekny: „Tez ja sym kschesczan, a czi, kotsiz pschi m ni s to ja , su bozewöjsko." Khezor zasudzi wschitkich k smjerczi.

3 hrozenjom a lubjenjom spytowasche khezor K hatyrnu z now a, ale po- darmo. Kruczischi we swojej bjezboznosczi a surowosczi poruczi, Khatyrnje z mje- czom htowu wotrubnycz. Z wjesotosczu modlesche so wona a poda swoju htowu smjertuomu mjeczej. J e je duscha khwatasche k dwojomu mytej knjezniftwa a m ar- trarstw a k njebju. To sta so 2 5 . novembra we lecze 307 po Khrystusowym n a- rodze. J e jn e czeko bu wot Jandzelow na spodziwne waschnjo wotnjesene a n a horje S in a i pohrjebane a tarn we 8. letstotku wot weriwych namakane. —' ' - O kak rjany je pöccziwy splah we swojej czistosczi; Pschetoz joho wopom-

njeczo je njesm jertne, dokclz je B ohu a cztowjekam znaty. Hdyz je pschitomnh, sczehuja jön, hdyz je so zdalik, zadaja za nim . N a wöczne zraduje so krönowany a nosy myto za bkdzenja njewoblakowaneje czistoscze. (M u d r 4 , 1. 2.)

127

z Ewjeezo pokazuje swjatu K hatyrnu we kniezniskej b ra fq e ; rna frort» na hkowje ö dzerzi we rucy mjecz a palmowu hakzu na znamjo dobhcza; podla njeje je roztamane koto.

K czesczi swjateje Khatyrny je ralbiczanska cyrkej swjeczena. D .

3 E uz iey a Sakske je .Z B u d y s c h i n a . Pschitw ar nascheje serbskeje cyrkwje je we zwon-

kownym zbozownje dokonjany. N etto w znutskownym czeslojo dzetaja a nadzijamy so, zo budze nowy chor w krötkim dotw arjeny. Bohuzel so netto w zymje nowe pischczele tarn stajicz njemöza.

Z e S c h e r a c h o w a . Tudom ny kapkan k. K. Kluge (rodz. z D rezdzan) bu za kaptana do Seitendorfa pschesadzcny.

W jes R e i c h e n a u pola Seitendorfa , w kotrej; je wjele katholikow a wot wjele let hizom katholska schula, dostanje netto tez cyrkej. Dzen 17. sep- tcm bra bu zakkadny kamjen k tcj samej wot k. propsta K onrada P re ißa z klöschtra M arinoho D a ta , kiz ju tw aric; da, swjeczeny a pschi bohatym wob- dzelenju tamnischich wobydlerjow zapokozeny.

Z K a m j e n i c y (Chemnitz). K nam pschindze zandzeny mesac mkody duchowny z kölnskeje diöcesy, k. S a v e l s , za kaptana. Äaz je znate, sakscy duchowni w Sakskej njedosahaja.

Z R a d w o r j a . M u to ru 22. septembra ranö woczakowachmy pschikhad naschoho duschow pasty rja , wysokodostojnoho hnadnoho knjeza Ludwika Forwerka.

K swjatocznomu pow itanju dzesche so ze 6 khorhowjemi a 4 w ottarnym i stujownikami napscheczo hacz k swjatomu kschizej na spoczatku wsy pschi khelnjan- skim puczu. T udy czakachu k. fa ra t a f. kapkan, wobaj we cyrkwinskej drascze, k. schulskej wuczerjej a wobaj khejbetarjej. Schulske dzeczi stejachu we dokhim rjedze za khorhowjemi a ze wschitkich stronow pschikhadzachu dorosczene sobustawy nascheje wosady k pow itanju; tez besche so wulki dzel firmowanskeje mkodoscze tudy zhromadzit. K hw albu zastuzi wosebje tez to, zo bechu z wjetscha wschitke holcy böte pkachcziczki wodzete, kajkez bechu rano k swjatomu w opraw jenju byke. Tsi^ schtwörth na 8 poczachu ze wschitkimi zwonami powitanjo zwonicz a börzh wohladachmy wöz, kotryz hnadnoho knjeza biskopa a scholastikusa knj. Michaka Buka wjezesche.

Hdhz bösche hnadny knj. biskop z woza stupit, pow ita joho knj. farar we mjenje eykeje wosady a poda jomu swj. kschizik wokoschicz. K ni. w u c ze rH .B raü e r wuspewa powitanske taczonske hrönczko: „Sacerdos et Ponifex atd., schtoz je pschekozene takle: „Meschniko a biskopje, skutkowarjo pöccziwosczow, dobry pa- styrjo we lu d u , tak sy so B ohu spodobak." Netko dzesche dothi swjatoczny czah do farskeje cyrkwje, knj. biskop pozohnowasche ducy ze swjeczenej wodu a lud spö- wasche khörlusch 414: „W y kschesczijenjo pschistupcze." W e cyrkwinych durjach

128

bu knj. biskop z wöruchom powitanh a k rjenje wudebjenomu hlow nom u woktar- jej wjedzenh, hdzez so kleczo modlesche, mjez thm zo knj. fa ra r pschiporuczene hrönczka a modlitwu w uspew a. N N o stanh knj. biskop a da spewajo biskopske pozohnowanjo, na czoz pozohnowanjo z Bozim Czelom sczehowasche, pschi ezimz lud „ S w ja ty , swjaty, sw jaty" spewasche. — W e czornhm nhschpornhm plaschczu (p luvialu) spewasche knj. biskop z duchownhmi Psalm 129. „D e profundis, z hkubinh wokam so", hrönczka a pröstwu za wotemrjethch biskopow. P o thm dzesche wobkhad za wotemrjethch z farskeje cyrkwje na pohrjebnischc^o pschi chrk- wiczch „k swjatomu kschizej." D uch spewasche so litan ija wo wschitkich swjathch. S rje d z pohrjebnischcza so zasta a spewasche knj. wuczer B ra ü e r „L iberam e D o - mine (wumoz mje, o knjeze)" a knjes biskop spewasche modlitwh za wotemrjethch meschnikow, dobroczerjöw a wosadnhch, kaz tez za wschitkich we Khrhstusu wote­mrjethch. N a to wröczi so wobkhad zash do chrkwje a spewasche so buch czislo 6 5 : „ O zradujcze so k B o h u ." P o psalmje 5 0 „miserere mei — smil so nade m nu, o B ozo" bu z m odlitwu za khude dusche chrkwinska swjatocznoscz wobzam- knjena a knj. biskop z khorhowjemi n a fa ru pschewodzaNH.

W e 9 hodz. zapocza so schulske pruhow anjo, k czomuz bechu schulske dzeczi wöbe stwe rjenje z wencami a pletw am i wuphschile. D opo ldn ja pruhowasche so so we pschitomnosczi knj. biskopa, knj. scholastikusa B uka, tudomneju duchowneju o wuczerjow kaz tez nekotrhch schulskich prödkstejerjow a dmhich wosadnhch prenja (1 8 hölcow a 23 holcow) a d ruha (27 hölcow a 2^ holcow) rjadow nja hacz blizko do 1. hodzinh. P opo ldn ju wot 2 hacz blize k 6 bu pruhowane we tseczej (2 6 hölcow a 32 holcow) a schtwörtej (29 hölcow a 15 holcow) rjadowni.

S r je d u 23. sept. besche dzen swjatoho firm ow anja. R ano we 8 bu knj. biskop swjatocznje z fary do chrkwje wjedzenh a duch czisko 409 ^Knjeze lubu ju" spewane. P o mjelczacej bozej mschi dzerzesche knj. biskop k zhromadzenej mko- dosczi rozwucznu a napom inacu rhcz a wudzelesche potom 123 (46 muzskim a 77 zönskim) sakrament swjatoho firm ow anja.

Pschi firm ow anju spewasche so czislo 371 „ T a hnada Ducha swjatoho a czsk. 370 Pschindz swjaty Ducho stworiczel. P o firm ow anju spewasche knj. biskop dleschu modlitwu za firmowanhch, na czoz czile japoschtolske werhwuznaczo> Wotcze nasch a strowa sh M a rija wötse spewachu.

Netko bu Boze Czelo wustajene a khwalbnh kherlusch „T e Deum lau da­raus" wuspewanh, pozohnowanjo date a dzakna m odlitw a prajena. Sköncznje pschehlada knj. biskop, kaz to chrkwinski rjad zada, skhow Bozoho Czela, w oltarje a dupu. Neschto do 10. hodz.besche chka chrkwinska sluzba dokonjana a knj. biskop zash swjatocznie na faru pschewodzanh, pschi czimz so kherlusch czsk: 378. „O sw jata boza T ro jica" spewasche. S tach u so hischcze na satje rozrhczenja wo wschelakich naleznosczach. Popoldnju schtwört hodzinh po 2 wotjedze hnadny knjez biskop na schulske pruhow anjo do Zdzerje. D aloko pschewodzachu joho lubozne

129

zynki naschich zwvnow a prajachu jomu „Bo^emje" rabworskeje wosadh. B öh Ldjerz nam naschoho japoschtokskoho pastyrja hischcze dokhe leta we wobstajnej stro- wosczi, zo mohk z njeposlabjenej mocu Jezusow e ftabfo n a zemi pascz a nehdh hako dobry pasthr ze swojim kschesczanskim stadkom mhto weczneje zböznoscze we njebjesach döstacz. 5D.

Z N j c b j e l c z i c . Dzen 1Ö. oftoBra Be za njebjelczansku wosadu dzen radoscze, pschetoz na nim mejesche jeje derje zaskuzbny wuczet k. Bosczij N owak 251etne juBileum swojoho wuczerskoho zastojnstwa. N a tym samym dnju ran o bu k. jub ilar wot- wysokodostojnoho konsistoria w Budyschinje postrowjeny a jomu czesczowny pjenjezny d ar podaty. Wokoko wosmich bechu so tsinaczo wuczerjo, bjez nim i S e rb ja a Nemcy, podjanscy a lutherscy, fasset) a pruscy, n a sarje zhromadzili a podachu so we zrjadowanym czahu n a wuczernju, w predku k. wuczer Pjech ze Schpita la njeso te w ot kk. wuczerjow za k .jub ila ra zhromadnje wobstarane dary. W e domje k. jnb ila ra postrowi joho we mjenje joho lubowacych kollegow k. wuczeL H auffa z R özanta a pschejesche jom u we luboseze poknej ryczi, wo kotrejZ tez wosebnje wuznam darow jubilarej predk- s ta ji, zbozo a boze zohnowanjo. P o skönczenju buchn jubilarej te d a ry , hako sleborna tyska, pörclinowa krjepjenczka, pisanski naporjad , sleborny wenc ha tobakowa blescha z tobakom na rjanym blachowym khofejnischczu (denczku) podate. J u b i la r ja ra hnuty dzakowasche so z krotkimi skowami. Netk wzaschtaj joho k. wuczer Kochta z Worklec a k wuczer Hicka z Ralbic za ru h t a wjedzeschtaj joho do wuczerskeje jstwy, hdzez bechu so wsche schulske dzeczi zhromadzike. .P re n i holczk poda jom u pinafinlam pu a prenja holczka dwaj swecznikaj, a pschejeschtaj jom u we mjenje wschitkich dzeczi w utrobne zbozo. T ale kedzbnoscz swojich lu- bowanych dzeczi hnujesche k. jub ila ra tak, zo so jim z pkaczkom dzakowasche. Netk wolachu zwony ke mschi, k. jub ila r bu zas w ot mjenowaneju knjezow do cchrkwje a hacz k wulkomu woktarjej wjedzeny a w ot druhich kk. wuczerjow a bzeczi pschewodzany. Psched woktarjom so wschitcy czichu m odlitwu pomodlichu. N a to dzerzesche k. kaplan Nowak spewane kemsche a k. jub ila r hrajesche sam pischczele, kotrez be k. mandzelska k. wuczerja Kochty z rjanym i pletwami wude- b ila . P o kemschach dösta jub ilar hischcze wjele czestnych darow a wutrobne pschecza z Njcbjelczic a z druhich wsow> schtoz je krasne znamjü luboscze a pschipoznacza.

Swjedzenski wobjed zhromadzi mjenowanych kk. wuczerjow kaZ tez w ja- rorych pöznatych k. jub ilara, a zandzechu nekotre wjesoke hodzinki, prjedy hacz so dohladachmy. Pschi wobjedze bu wjacy kröcz slaw a wunjesena a m a so wo- sebne spomnicz to, kiz k. wuczer Kochta naschonu lubom u kralej, ta , kiz k wuczeL H auffa k. ju b ila re j, ta , kiz k. wuczer M elda z Wulkoho D az ina wysoko do- stojnymaj knjezomaj duchownymaj we Njebjelczicach wunjese kaz cykej njebjel- czanjkej wosadze, a na wobstaczo schpitalskeje wuczernje, w kotrejz psched 2 5 letam i k. jub ila r hako preni wuczer swoje zastojnstwo zapocza. K. jub ilar pschinjese dzakownu skawu wysokodostojnomu konsistorije w Budyschinje, swojimaj du-

130

chownymaj a wjchitkim pschitomnym a njepschitomnym pscheczelam, kiz bechu jom u joho jubilejski swjedzen ta t radostny sczinili.

B ö h daj lubow anom u jubilarej tez flöte jubileum doczakac; a ta t ra - dostnje swjeczicz; to je w utrobne pscheczo dopisow arjs. A a w f c h t y n .

Ze Z d z e r j e . Dzen 2 8 . oftobra besche 2 5 let, zo bu nasch czesczowny wuczer knjez J a n Z u r do swojoho zastojnstwa zapokazany. W ön je so cyky ezas hako swerny a staroscziwy wo rozwuczowanjo kaz tez wo nawjedowanjo do- wSrjeneje mkodziny k kschesczanskomu ziwjenju wopokazowak a sebi pschez to lu- boscz swojich podatych a spokojnoscj swojich predkstejerjow zaskuzik. N a powje- now anym dnju sta so jom u njewoczakowane a tohodla czim böle zwjeselace pschispöznaczo joho swernoho wuczerstwa. PopoLdnju wokoko 3 hodzinow pschijedze wysokodostojny knjes kanon. kantor I . H offm ann, pschewodzany wot dostojnoho knjeza schulskoho direktora P e tra SchoLty, z Budyschina do zdzerjan- skeje schule, a pschejesche k. wuczerjej z w utrobnym i ftow am i zbozo k dokonjanej 2 5 letnej wuczerskej siuzbje a pschepoda jom u we m jtnje wysokodvstojnoho ton« sistoria pjenjezny d ar a w upraji jom u spokojnoscz tuteje wyschnoscze z joho dotalnym skutkowanjom. B ö h Pak popschej jom u dolhe ^iwjenjo a wobstajnu prowoscz n a zemi a krön» zböznoscze we weeznosczi. D .

Cyrkwinske nowinki a powjesc e.( P ö t r o w y p j e n j e z k . ) Tez w naschich wosadach bö häkle wokoko s.

M ichaka hromadzenjo tutoho pjenjezka. Kak wjele je so nahromadziko, to nje- wemy, to Pak wemy, zo möhli so nekotsi katholikowje pschi zhromadzenju W j a c y wobdzelicz, hacZ to dotal czinjachu. SchtöZ je zamozity a wopschijeczo toho m a, schto bamz we naschej cyrkwi je a kak wön darjene Pjenjezy nakozuje, ton dyrbi so skoro hrecha bojecz, hdyz chce lutowacz w czasu, hdzez je Khrystu- sowy zastojmk n a zemi hischcze w nuzy. H ladajm y n a Jtalsku, kiz je pola naschich pschccziwnikow dla swojoho „njekatholskoho" zadzerzenja wuwokana, a wuknmy wot jeje wobydlerjow, kotsiz su sami potrjebni, woprowacu luboscz k romskomu stolej a k naschej cyrkwi. Turinske nowiny „A rm on ia" su psched krötkim zasy 8 0 0 0 0 srankow a kaschcz drohotnych wecow do R om a posLake. T ele nowiny su, kaz z jich wupokazow wukhadza, z cyla hizom 1 ,16 2 ,00 0 lirow (nörtow ) jenoZ z J t a l s k e j e zhromadzile a tak wjele drohich darow a wecow, zo mözachu hizom dw aj a tsi kaschcze z jenym dobom do R om a wot- pösiacz. T asam a „A rm o n ia " je psched krötkim tez 2 0 ,0 0 0 srankow za s. M a ­n n n cyrkej zhromadzika, kiZ so w Spolecze tw ari. Tele zjawne dopokazma katholskoho myslenja nam wescze spöznacz dadza, kajki lud italski w nastupanju swojeje w e r y je , a schto tak nekotromuzkuli w o t n a s w tymle nastupanju hischcze brachuje.— Z c y k a je na P etrow y pjenjezk hizom 3 2 ,6 5 7 ,8 0 0 srankow hrom adu pschischko — Po zdaczu wulka summa pjenjcz, ale Pschecy hischcze mako, hdyz pschirunamy, schto staj romski stol a cyrkej pschez dziwju möc zhubiloj a schto je k regirow anju nascheje wulkeje cyrkwje trebne.

— 131

Z K ö l n a nad R ajnom . Dzen 15. oktobra bu dotwarjenjo wulkoho doma (cyrkwje), kaz je znate najwjetschoho w gothiskim waschnju, ja ra swjato« cznje swjeczene. Besche tarn wjele biskopow, duchownych a ludu ze wschech rözkow Nemskeje. Czah do cyrkwje, 700 0 muzi sylny, trajesche cylu hodzinu (schtundu). K ard inal arcybiskop mejesche wulku bozu mschu; potom be T e Deum a lisczina (Urkunde) bu P odpisana, kotraz so do poslednjoho kamjenja w srjedznym wjelbje zapokozi. W tutej lisczinje je bjez druhim wopisane, zo bu kölnski born 14. augusta 1248 zakozeny; w lecze 1322 bu chor (t. r . predkny dzA cyrkwje pschi w o lta rju ) swjeczeny, Potom so 2 0 0 let niczo n a nim dale njetwarjesche. W lecze 1824 bu pod kralom Bjedrichom III. dotw arjenjo zas zapoczate; tola häkle 17 let Pozdzischo nasta now a horliwoscZ pschez dombau­verein k pokraczowanju. W lecze 1842 bu zakkadny kamjen polodnischoho p o rta la zapolozeny a 1848 bu dokhalödz (srjedzny kruch tw arby) swjeczena. D rohem o- lowane wokna dari nehduschi bajerski kral Ludwik. W ot toho czasa bunim alecyly dom w kschiznej formje po prenim rozpolozku dokonjany; 500stopow dolhi a 2 00 stopow sche- roki je wön wot wjacy hacz 100 kamjentnych stolpow njeseny; pobrachujetej hischcze dwe wezi ( tö rm a j) , kiz m a ta j 5 0 0 stopow wysokaj w swojim czasu skoro wschitke tw arby w Enropje na wysokosczi pschetrjcchicz." Popokdnju be swjedzenska hosczina, pschi kotrejz mejesche kardinal dleschu rycz, n a njeboh krala a na net- czischoho krala a kralownu spominacu. Tez minister D r . v. M üh le r a druzy wysocy knjezojo mejachu wazne pschipitki. Wjeczor be woswetlenjo doma a najwjetschich hasow. N a z a jtra be R e q u ie m za zemrjetych dobroczerjow doma a hkowna zhromadzizna „dom bauvereina", kiz so 1. februara 1842 zakozi a po cytych Nemcach swojich sobustawow, dobrocZerjow a pscheczelow m a.

N a s s a u s k a . Knjeznjace zjenoczenftwo „sluzownicy Khrhstusowe" (D ienst­mägde Christi) we D ernbachu pscheco pschibjera; wone m a po 16 letach swojoho wobstacza hizom 165 sotrow z professiu (z wotpolozenhmi slubami), 82 novicow (w pruhowanskim lecze) a 30 postulantkow (kiz zadaja zastupicz). Zakozerka tohole zjenoezenstwa je K hatrna Kasperec z D ernbacha. T a sama, czicha wjesna holczka, wobczahnh 1847 z nekotrymi druhim i knjeznami khezu, zo bychu zhro- madne ziwjenjo wjedli a khorych po wsach w othladow ali. N a d o -n jeb jes- wzacza swjateje M arije 1851 wotpokoza 4 sotry ze zakozerku maczerju (tak reka wyschscha w zönskich zjenoczenstwach a rjadach) M a riju do ru ft biskopa z Limburga swoje slubh. N a to pschibjerasche zjenoczenstwo közde le to , tak zo sluzownicy Khrystusowe hako wothladarki khorych a wuczerki holczkow hizom na 56 mestach skutkuja, wosebje w diöcesy K öln, we Westfalskej a Schlezynskej. N ajw jacy knjez- now je z nasfauskich wsow, druhe z Pruskeje, Hannoverskeje, Würtembergskeje, Hessenskeje a H ollanda. W maczerskim domje w Dernbachu je w tu khwilu 38 sotrow. „S luzow n icy Khrystusow e" chcedza wosebje khorych w jich samsnych domach wopytowacz a wothladowaez, nie jenoz w khorych khezach, a pschi thm druhim we swöjbje, kiz su pschez khoroscz jenoho do nuzy Pschischlk, k pomocy bycz; to la pak pröcuja so tez z druhim i skutkami mikoscze ludzom wnzitne bycz. Böh mikoscze jich dzeko zohnuje.

132

Z B e l g i s k e j e . K tom u, schtoz je hizom w cziste 9 . P ö f ta wot katholskoho zjezda (kongressa) w Mechelnje, dyrbimy hischcze wschelake pschistajicj. M esto be, ta t dokho kongreß trajesche, pschez meru wjele z ludom napjclnjene. Tak bu jenoz 17. augusta (dzen psched wotewrjenjom kongressa) n a Brüsselskej zeleznicy 2 0 0 0 ludzi pschiwjezenych. Sobustaw ow be Po 4 0 0 0 — 6000 najböle z Belgiskeje, z Francowskeje, Hollandskeje, Nemskeje, Schwajcarskeje, Jendzelskeje n Portugalskeje. S po m n jen ja najhödnische m jena su : Wysche Mechelnskoho arcybiskopa bamzowy nuncius n a belgiskim dw orje , kardinalej S te rk s a W ise- m an, biskopowje z T u ran ya , N av a la a G enfa, armeniski biskop, katholski arcy- biskop z Jeruzalem a, biskop w ot Adelaidy a wjacori druzy cyrkwinscy p rä la to - to je, h rab ja S to lb e rg , Dr. Reichensperger, h rab ja Scherer, Dr. Lingens (generalsekretar wschitkich katholskich zjenoczenstwow), znaty K. Kolping, h rabja M o n ta le m b e rt, a zastupjerjo katholskich nowinow a czasopisow z Nemskeje, Jendzelskeje, Francowskeje a Jtalskeje. S ta w y kongressa wotdzelichu swoje dzela do 5 sekcijow, w ot kotrychz p r e n j a jednasche wo naboznych skutkach kaz

" kschesczanskim pohrjebje khudych, swjatosczenju njedzele a tb ., d r u h a wo skutkach kschesczanskeje mikoscze a darniwoscze, t s e c z a wo kschesczanskim woczehnjenju a rozwuczenju, s c h t w ö r t a wo kschesczanskim wumjolstwje (Kunst) a cyrkwinskej hudzbje, p j a t a sköncznje wo swobodze naboznistwa, wo czerpjenjach a dobyczach cyrkwje a kscheczanskim now inarstw je. Prjedawschi turkowski minister w B rüsselu Berckhove ryczesche wosobnje w ot m e ra , kardinal W iseman w ot.politiskoho wobstejenja katholikow w Jendzelskej, M erm ill wot G enfa a wot zjenoczenja ksche- sczanskich cyrkwjow, k. N ard i (dopisowar Armonije) wot czerpjenjow italskich biskopow a bamza. Najwaznischu rycz dzerzesche hrabja M ontalem bert, kotruz su nowiny tez we wuczahu pschinjeske; wön rycZesche wo swobodnej cyrkwi we swobodnym statu. K czesczi kralu be mesto Mecheln tez hacz n a najrjenscho wudebjene a woswetlene. Archbiskop mejesche czescz, krala za hoscza pschi sebi mecz a bu tez tutön kröcz w ot krala pschez najwutrobnische rozryczowanja wuznamjenjeny. L.

J e n d z e l s k a . Katholscy bistopojo w Jriskej chcedza wysoke schule w D ublinje wudospoknicz a powjetschicZ, k czomuz 1 00 ,00 0 puntow sterlingow (jedyn je 6 tot. 2 0 nsl.) trjeba ja . Pschinoschki so nadzija ze wsch^ch krajow, hdzez so jendzelscy ryczi. W Jendzelskej, jeje kolonijach (wukrajnych wobsedzen- stwach) a w zjenoczenych statach Ameriki je pschez 1 30 biskopow a japoschtolskich vikarow. ,

N a le z n o f e z e towarf iwa.S w öj pschinoschk na l. 1863 su dale zapkaczili: kublerski syn J a n Duczman

z Bozankec, kubler Kilank z Rözanta, mlynk M . Kummer z Hazka, MMawsch Belk zPeskee, kublerka Bkazijowa z R alb ic, Iakub Lehmann z Dobrosckic, kubler M . Czornak z Nowoslic a Michak Brodel ze Smjeczkec.

W Budyschinje, lO.novembra 1863 . P e t r S c h o k t a , pokkadnik.

Czischczak L. A . D o n n e r h a k w Budyschinje.

Aatholski JJofoł.Hyrkwinski c^asopis,

w u d a w a n y w o t to w arstw a S S . C y r i l l a a M e t h o d a w B u dy sch in je .Redaktor: M ic h a t H ö rn ik .

12. December. 1863.

Rozwrrczenjo w nökotrych praschenjach nascheje wery. (Skönczenjo.)

M özno, zo na tele rozestajenjo nekotryzkuli zdobom praschenjo staji: J e - li tom u tak, dyrbi katholski kschesczan w scho wericz schtozkuli atd ., kak to zo m nu budze, hdyz ja hischcze w j e l e n j e w e m w o t b o z o h o w o z j e w j e n j a , kak mözu dha wscho wericz, schtozkuli a td .; njejsym dha stajnje we strasche, zo je m oja w era njedospokna a k zböznosczi njedosahaca. — Njeboj so , dyrbi so tajkomu prajicz, w j e d z e n j o wschitkich wernosczow nascheje wery njeje tez zadane; to, schtoz je zadane a schtoz nascha winowatoscz bycz möze a dyrbi, j e : wsche werno- scze we r i c z . Hdy by weriwy kschesczan cyke boze wozjewjenjo a wschitke wer- noscze wery w j e d z e c z d y rb jak , kak mako prawoweriwych kschesczanow by tez bjez schtudowanymi byko? N e , tak njemikoscziwy zakozer nascheje wery z nam i njewobkhadza; wön je pokkad cykeje wery podak naschej swjatej cyrkwi a jej po- ruczik, tusam u weriwych wuczicz. Z tuteje wot cyrkwje podateje böjskeje wuczby dyrbi katholski kschesczan pod nawjedzenjom cyrkwje ta k w j e l e c z e r p a c z , h a c z j o h o n a t u r s k e a w u d o b y t e d a r y d o w o l u j a a w s c h e l a k e w o b - s t o j e n j a j o h o p o w o k a n j a t o z a d a j a (z krötka tak w je le , hacz je jomu m ö z n o , pschetoz njemözne B 6H wot nikoho njezada). T o pak, .schtoz wön wot bozeje wery do pomjatka wzacz n j e m ö z e , n jetrjeba drje wjedzecz, dyrbi je pak Lola w e r i c z , dokelz je w esty , zo cyrkei wot Jezu sa Khrystusa zakozena a wot swj. Ducha regirow ana mylicz njemöze; w ö n p a k to w e r i , hdyz wschitkim tymle jomu hischeze njeznatym böjskim wuczbam z wjesolej zwölniwej wolu a wutrobu pschihkosuje a husto, kaz swj. Hawschtyn pisa, p ra ji: „ J a wscho w erju, schtozkuli moja, mi wot B oha pschipokazana macz a wuczerka, cy rkej, weri a k werjenju predkstaja." J a jej wscho n a skowo w e r ju , haczrunje njezam özu, cyku jeje wuczbu wulkoho wopschijecza dla do pomjatka w zacz, dokelz sym w ss ty , zo je Jö zu s Khrystus ju zakozik, zo je wön jej swoju swj. wuczbu k wuczenju podak a zo w ona we wuczenju wery mylicz njemöze a dokelz wem, zo je wön sam nje- widzownje pola njeje hacz do könca sweta (M a te j.2 8 ,2 0 .) (1. T im . 3 ,1 5 .) , zo swjaty Duch jeje predkstojerjow regiruje ( J a n 1 4 ,1 6 ; 16,1 3 ) hacz do könca swöta

134

ct zo bh bkud chrkwje dhrbjak nuznje n a Iö z u sa böjskoho zakozerja wröcjo padnhcj, schtoZ njeje mözne. Tak zamoze katholski kschesczan pschi wschej wulkosczi wopschijecza Bozoho wozjewjenja pschezcyknu wöru wobkhowacz, a nichtö nemöze zaprecz, zo je tajka wöra wesczischa aBote z a s k u z b n a , h a c z wera czkowjeka, kiz po swojej samsnej woli a lubosczi z bozoho wozjewjenja a z werh sebi w ubjera, schtozkuli chce a to z njeje wuczisnje, schtoz so jom u njecha. — Njejsmh podarm o horjeka p ra jil i , zo dhrbi kschesczan sebi z Bozoho wozjewjenja tak wjele czerpacz, kaz z a m o z e t. j. hacz joho dary a druhe wobstejenjcli to dow ola; pschetoz czim wjach darow, czim wjach pschileznoscze a td ., czim wjach dyrBi wön wot wopschijecza wery do pomjatka « we wutroBje zakhowacz. T u röka: „K om uz je wjele date, wot toho budze tez wjele Zadane.^ Njech sej to tohodla közdh k wutroBje wozmje! Nekotryzkuli kschesczan m a wjele ta l e n ta , czasa a pschileznoscze, swoju wedomoscz we w^rje woBohaczicz; Beb« jom u, hdhz wön to njerodnje zakomdzi, a tak drohi czas na prözne, haj druhdh hröschniwe waschnjo pscheczini; tajki njemöze prajicz, zo wön w scho w öri, Pschetoz tajkomu to hischcze B r a c h u j e , schtoz m öhl wön z wörh lochko nawuknhcz, swojeje lönjoscze a njerodnoscze dla Pak je nawuknycz zakom- dzik; joho lenjoscz we najwaznischej w ech, budze junu k joho zahubjenju. — K praw ej wLrje skuscha, nie jenoz w scho wericz, schtozkuli je Böh zjewit a cyrkej 1 wörjenju pschedstaja, ale tez k r u t o s c z , tak zo weriwy kschesczan:

2) Wscho to tez k r u c z e wericz a za werno dzerzeez dhrbi, schtoz je Böh zjewik a katholska chrkej predkstaja. Czohodla dhrbi wön to k r u c z e wericz, to so lochcy dowidzi. Wschak je tön samh, kiz nam weru zjewi, B ö h wöczneje wörnoscze, kiz zelhacz a zjebacz njemöze, c h r k e j pak, kiz nam w eru poskicza, je zakozena krutoscz wörnoscze (1 . T im . 3 ,1 5 ) . Hlejcze, tu je winh doscz, zo bychmh naschej wörje hacz n a najkruczischo pschiwisowali a k njej krucze dzerzeli. T w oje woko a wuchs mözetej tebje druhdh zjebacz, tak zo th we w uhladnjenju jeneje w ich abo pschi jeje zaslyschenju so samoho wojebasch, tw oja w ö r a Pak njemöze tebje zenje jebacz, Pschetoz B öh Ps c he c h wörnoscziwh ju tebi zjewi a chrkej, wot njoho zakozena a k wuczenju postajena, tebi ju podaw a; tohodla mözesch so na swoju w eru skerje spuschczecz, hacz na swoje samsne pscheswödczenjo pschez swojej woczi a wuscht. K ru ta w era dhrbi so pak tez hako tajka pokazacz, a to pschez to :

a ) zo w ona zane cwofle njedopuschcza,b) zo kschesczan ju wschudzom wuznaje ac) zo w ona w czasu p r u h o w a n j a w utraje,d) zo w o na, dokelz krucze zakozena, tez pkody pschinjese.a ) Naboznh a sobu derje rozwuczeny kschesczan je swobodnh wot. wschitkich dwiklow

w krh; dwelewe werje najböle jenoz nastanu pola njewödomnhch, kotsiz we werje njejsu samt rozwuczeni abo jenoz pola lochkomhslnhch a zkhch kschesczanow , kotsiz su w i n a n a tuthch dwillach. W ohladnjemy sebi dw elow arjow , tak dyrbim h skoro wschitkich do poslenscheje klassh pschinjescz a liczicz. „ T ö n njem udrh p ra ji w swojej w utrobje , zo njeje B ö h " , Pak pisa hizom naboznh kral D av id . Schtö je pak tutön n jem udrh, chcemh-li joho skowa wukkascz? Nichtö druhi hacz lochko-

135

m h slny , zky, bjezbozny kschescjan, kiz bohazabycziwe ziwjenjo w jedje; ton p ra ji roe w u t r o b j e , zo njeje zadyn B öh, a dw ttuje. Z r o z o m o m wön mjenujcy derje so d o h la d a , zo dyrbi B öh bycz, ale joho w u t r o b a je z k a , bjezbozna, hokduje hröcham , tohodla joho zka w utroba n a ry cz i, zo zadyn B öh njeje, potaj- kim tez zana schtrafa a zo je dzöczace, schtrafy hrechow d la so bojecz. J o m u tohodla dwele skuza k zmörowanju joho zloho swedomja a k tom u, zo mohk bjeze wscheje bojoscze dale hreschicz. N a spoczatku njeje drje tez pola lochkomyslnoho kh^trje dokhi czas zadyn d w e l, kaz dokho mjenujcy rozom a j o h o w u t r o b a so hreschenja w o b a ra , czim dleje Pak je wön lochkomyslnje z iw y , czim möcnische budze te zko we w u tro b je , w utroba sama budze sköncznje tak w ot zkych nakhil- nosczow wobknjezena, zo w ona tez rozom natyknje a jön naryczi, zo so czlowjek niczoho bojecz njetrjeba. T ak wurostuje potajkim najw jacy dwelow z lochkomy- slneje wutroby a dwöle same budza tak w ulke, zo so wone pschewobroczeja do „ n j e w ö r y ^ . — C yrkej, p ra ji Potom tajki kschesczan, uim a zanu duchownu möc, neschto pschikazacz abo zakazacz, a tohodla ja njetrjebam jej posluschny bycZ, njeje zana hela a ja mözu tohodla ziwy bycz kaz chcu atd . — D obry kschesczan tajke dwjele njeznaje, dokelz pola njoho su wsche m ocy , rozom , w utroba a swje- domjo tajke, kaz wone pola kschesczana bycz dyrbja , wernosczi wotewrjeny rozom, w utroba nabozna a zwölniwa k dobromu, swedomjo Pak dötkliwe a cziste.

Tak nökotryzkuli kschesczan je pak sam tez w i n a z o jom u dwele w na- stupanju wery pschindu. W ön wopytuje tow arstw a, we kotrychz so wo w örje . ja ra zwjerschnje m udruje, wön wobkhadza z njewöriwymi a pschitowarschi so wu- wokanym njepscheczelam wöry, wön czita pisma a knihi njeweriwych, kiz su polne kzow a hanjen ja pschecziwo cyrkwi a wschomu swjatomu. T u njemöze hinak pschincz, hacz zo so tez n a nim dopjelni skowo swjatoho pisma (Ekkl. 3 , 2 7 ) : „S ch töz so rady do stracha poda, tön m a we nim zahubjenjo." Kschesczan skaby we werje zdaluj so spomnjenych winow, pytaj lepsche tow arstw a a pisma, a dwele so z h u b ja .— Njejsu pak jenoz d w ele , na kotrychz je kschesczan husto doscz w ina, su tez tajke, kiz czlowjeka druhdy b j e z e ws c h e j e w i n y dom apytaja, hdzez wön woprawdze pschi najlepschej woli njewö, schto dyrbi we westym padu za wernoscz dzerzecz a wöricz. K zdalow anju t a j k i c h dwelow njepom ha niczo hacz roz- wuczenjo a nutne modlenjo. D zi k swojomu spowjednikej a zjetv jom u swöj dwel, daj so rozwuczicz a dowör so wuczacej cyrkwi; wubudz dale husto poczink wery a wuprosch sebi k pschewinjenju swojich dwölow pomoc wot B o h a ; pschetoz dwel n a b o z n y c h duschow pschindze wot d jaboka, kiz jich we werje mylicz spy- t u j e , zo by jich do bojoscze zawjedk a do zadwelowanja n a spom ozenju;ich duschow. K ru ta w era dyrbi pak nie jenoz swobodna bycz w ot wschitkich dwelow, ale, kaz prajachm y: •’>

b) tajka bycz, „zo ju katholski kschesczan w s c h u d z o m w uznaw a. Tele wuzna- w anjo wöry je ja ra t r e b n e , dokelz Jö z u s K hrystus (po la M a te ja 10, 32) p ra ji: „Schtöz mje spöznaje psched czlowjekami, toho chcu ja tez spöznacz psched mojim W ö tco m , kiz we njebjesach je a schtöz mje zapreje psched cztowjekami, toho chcu ja tez zapröcz psched mojim W ötcom , kiZ w njebjesach je", a swjaty Paw ok to-

136

same zada prajicy (R om st. 1 0 ,1 0 ) „Z w utrobu toĕri so k sprawnosczi, z hortom pak so stanje wuznawanjo k zböznosczi." Z toho hodzi so derje dowidzecz, zo njeje doscz, w em we w utrobje m ecz, ale zo dhrbimh tule weru tez wschudzom psched czlowjekami wuznawacz. T ele w uznaw anjo zada Pak wot kbzdoho katho- lika dwe točcfy, m jen u jcy : „w eru zenje njezaprecz" a, jelizo trebne, so tez z hor­tom za katholika wuznacz. S w o ju weru zaprejesch, hdhz pschi druhich (wosobnje cuzoweriwhch) pschebhwajo neschto prajisch abo czinisch, z czohoz woni zjawnje so dohladacz m öza, zo so th swojeje werh hanibujesch a ju zaprewasch. Psched tajkimi n. psch. p r a j i cz: J a njejshm zadhn katholik, ja njewerju do spowjedze, czesczenja swjathch atd. abo jim k lubosczi neschto pschecziwo swojej werje ezi- n i c z hako: na bozich skuzbach cuzoweriwhch dzel bracz, so Po nich w nastupanju posezenja abo zwonkownoho naboznoho zadzerzenja zkozowacz, to a wschelake po- dobne czinjenjo je zjawne z a p r e c z o swojeje katholskeje werh a zastuzi tanm u schtrafu wot Khrhstusa w upra jenu : Schtözkuli mje pak zapreje psched czkowjekami, toho chcu atd . Z o je katholska chrkej zapreczo w erh , kajkezkuli j e , pschech t a - m a l a a z najkruczischimi schtrafami k h o s t a k a , pokazuja nam chrkwinske stawizny közdoho letstotka, wosobnje na spoczatka zatozenja chrkwje. S u mjenujcy w tymle czasu, hacz krawne pschesczehanja kschesczanow zadhn töne wzacz njechachu, ne- kotsi bhli, kotsiz so wot draczowskich rukow pschez to wumozicz cheychu, zo sebi w ot nizschich pohanskich sudnikow pismowske f w e d c z e n j a k up i c hu , hako bychu w potajnym w em zapreli a pohanskim pschiboham woprowali. B yrnje to pak woprawdze njeczinili a so pschez tule lescz chcyli jenoz wot najsurowischeje smjer- cze wumozicz, chrkej tola wschitkich thch, kotsiz to ezinjachu, ze swojoho klina wustorka a jim najczezsche pokutniwe skutki za schtrafu napokozi, hacz do jich smjercze. Tom u napschecziwo je chrkej wot czasa swojoho zakozenja hacz do na- schoho czasa wschitkich thch ja ra whsoko wazika, haj jich m jena do mjenow sw ja­thch bozich pschestajika, kotsiz so n a zane waschnjo pohnuwacz njedachu am pschez slubjenja ernt pschez hrozenjo najsurowischeje smjercze swoju weru zaprecz. W u- Ljernh pschikkad tamnoho 9 0 le tno ho schedziwca ze staroho zakonja (2.M akkab. 6 ,1 8 .) je so w naschej chrkwi tak husto wospjetowal, kaz husto swj. m a rtra r abo wu- znaw ar za swoju katholsku w em czerpjesche a w um rje. — W ernh katholik n j e j e , kiz tele rjane pschikkadh kschesczanskeje zmuzitoscze widzi, a jich n jerodzi, haj we werje khablacz spoczina, jelizo joho werh dla kusk hanbh woczakuje abo najmjen- sche pschesczehanjo. — Hdhz je zakazane w em zaprecz; dha je wot druhoho boka zash pschikazane, swoju točru run je ze hortom w u z n a w a c z , wosobnje tehdom, hdhz to zada B ohu w inow ata czescz abo wuzitk blizschoho. Prenische so ftaw a, hdyz n a s n . psch. kaz nehdh Khrhstusowhch wuczownikow (japosch. stawiz. 4 .) sw etna whschnosez so prascha, poslednische Pak, hdhz nasche wuznaczo, zo smh ka- tholikowje a do katholskeje werh w erim h, nekajki duchownh wuzitk m a za na- schoho blizschoho a joho, je-li liwki wohanbuje, poshlnuje, pschewobroczi a werje zash pschikhitenoho czini. Tom u napschecziwo zash n j e j e p s c h i k a z a n e , naschu w em közdomu druhom u czkowjekej, kiz n as snadz jenoz wczipnoscze dla a z toho w otpohladanja so prascha, zo bh n as potom werh d la wusmjak abo pschesczehak,

137

wuznacZ (t. j. prajicz, zo smy katholikowje) wosebje potom n ie , hdyz so skabhch czujemy swojn w eru derje zastupicz a psched wonjeczsczenjom wobarnowacz. W otmokwjenjo: „T o je moja wec, abo to w as niczo njestara^, a wotendzenjo wol tajkich wczipnych prascherjow je najlepsche, schtoz mözemy czinicz. T a t my weru n jezaprejem h, ale pokazujemy pschez nasche wotendzenjo zjawnje doscz, zo my njejsmh sich wery, ale katholskeje. M esta a tow arstw a p ak ,n a kotrychz je nascha w era s t a j n j e spytow ana, n j e d h r b i m y n a s t u p i c z , dokelz möze tez we werje najshlnischi swojej werje wotkhileny bhcz, liw k i, bludej pom atu pschiwuczeny, hdyz tajke mesta w opytuje, w othladane wot p o h o r s c h k a , kiz wön swojim we- ryb ra tram dawa. P taczi pak tudy slowo japoschtoka: „Khecarskoho czkowjeka zdaluj s o , pschetoz ty wesch, zo je tajki wot B oha wotwobroczeny a hreschi a so samoho k zatam anju wotsudzi." Hdze tajke straschniwe mesta za közdoho su, to dyrbi közdh ze samotnoho zhonjenja a we wobkhadzenju z druhim i z westosczu wjedzecz, zo wön njeby ws c h u d z o m pschecziwnikow a njepscheczelow swojeje du­sche widzak a wot wobkhadzenja z druhim i chle wottrascheny byk a wotdzerzany, közdomu luboscz wopokazacz tez cuzoweriwomu.

P sc h i s p o m n j e n j o r e d a k t o r a . W o tutej waznej wech poda nasch cze- sczenh sobudzekar w nowym letniku z czasami pokraczowanjo.

Hdy masch kschizik?Naboznh nan spoczina mrecz. Hdyz be swojomu synej, staromu Tobiases

run je najwuzitnische napom inanja dak, wuczehnje m aln zazyglowann tysku a p r a j i : „T u le skhowaj, a jenoz w najwjetschej nuzh ju wotczin a namakasch pomoc. Hacz syna woprawdze po nekotrych letach wulka nuza trjech i, wotczini wön z wulkim docza- kanjom tysku a schto nam aka? W tysch beschtej dwaj kruschkaj drjew a; jedyn- mejesche napism o: „ T o je b o z a w ola", druhi: to je t w o j a w o la ." P ö d la le- zesche lisczik; na nim bö z ruku njeboh n ana sczehowace pisane: „ Je liz o ty swoju wolu bozej woli napreki pokozisch, P o t o m ma s c h ks chi z i k ; jelizo tw oja wola Po bozej woli runje bezi, n i ma s c h z a d y n kschizik. — A tak to tez je. Czkowjek je we mnohich wecach kowar swojoho samotnoho zb o z a , kaz nemske pschiskowo p ra ji, ale runje tak weste je : „zo je czkowjek swojoho samotnoho kschiza czesla", pschetoz najwjacy kschizikow a najwjetsche kschi^iki sej czkowjek sam- czini, pak pschez napscheczostajenjo swojeje wole pschecziwo mudrej woli bozej (Pschez czezki hrech a znjoho wukhadzace schtrafy a njezbozo) pak pschez napscheczostajenjo swojeje wole pschecziwo bozej woli w ezasu bozoho pruhow anja a d o m a p y - t a n j a ; dokelz b j e z napscheczostajenja swojeje wole w prenim padze njcjsu zane schtrafy, w druhim padze zane kschiziki; — kschiziki p s c h e s t a n u kschizik! bhcz, je­lizo czkowjek so do bozeje wole poda a to , schtoz pschemönicz n jem öze, rady na so wozmje a sczerpliwje po pschikkadze wumoznika znjese. T o , schtoz rady a z luboscze bozeje pschenjesesch, zhubi swoju hörkoscz a wobczeznoscz, haj budze sködke Lrjemjo, k kotrohoz njesenju B öh luby Knjez möc da a swoju hnadu. —

138

„Khatruzinka, chcesch sej ty krala wzacz A chcesch so tp Khrystusa wotrjeknyez,Abo zwolisch ty k wumrjeczu?

„ „ K rala sej ja nihdy njewozmu, Khrystusa so nihdy njewotrjeknu,Radschi zwolu ja k wumrjeczu.""

Je je nan, tön tyran thranski,D a r je ju druhi kröcz psched so pschincz,T u swjatu Khatyrnu.

„Khatruzinka, chcesch sej ty krala wzacz A chcesch so ty Khrystusa wotrjeknycz,Abo zwolisch ty I wumrjeczu?

„„K rala sej ja nihdy njewozmu, Khrystusa so nihdy njewotrjeknu,Radschi zwolu ja k wumrjeczu."

Je je ncm, tön thrän thranski,'jDał je jej dzökacz koteso

' 2Bot nozi a britewi.

Tech vm pti. Mche \cxxa rjany V tvi, Njebe nihdze zana mröczalka;T o la pschischko je njewjedro.

Pschischko je boze njewjedro,Rozrazyko je to koleso Tej swjatej Khatyrnje.

Je je nan, tön tyran thranski,D a t je jej hkowu wotrubacz,Tej swjatej Khatyrnje.

Hdzez je ta hbowa zlec'zaia,Tam je bozi jandzel zaspewak § ezesczi swjatej Khatyrnje.

Tam na tej horje S ina i,T am je jeje q& o hrjebane,Teje swjatej' Khatyrny.

~ T am bkzi wolij a woda won.J e tez ludzom t strowosczi,K czesczi swjatej' Khatyrnje. .

*) D ow olam sej jön z Časopisa tow afstw a M aćicy S erbskeje WUwzacj st | woczischcZenjom w tu tym czasopisu zaS naschomu ludej w pomjatku wobnowicZ.

139

3 ^uzLcy a Sakskele.Z B u b y s c h i n a . W onbanjo je so knjez Vikar H errm ann , njeb^etski pröbaL

w tachantskej cyrkwi bo Scherachowa podak, zo by tam na nekotry czas w du- chownskim zastöjnstwje wupomhat, dokelz zanoho kapkana n im aja. P o tom pschindze na te mefio zash mkody duchownh z K ö lna , kiz je k najmjenschomu pschilubjeny. D uz so nuza wo dnchownych pola n a s pschecy böte pokazuje!

Z D r e z d z a n . P rön ju njeozetu adventa mejesche knjez fa ra r Kuczank z Bubyschina serbske predowanjo w dwbrskej cyrkwi, kiz be ja ra wophtane. S p o - wjednych Serbow be tez töjschto. Bohuzel nochce ta stara möda czahanja za Drezdzanh t. r . wosebje ua wsy wotebjeracz; nekotre tolerjo zdy, kotrez snadz cze- ledz tam wjacy dostanje, so z puczowanjom tam a jow a pschiwuczenjow wschela- koho pscheczinjenja husto rozbroja. Tych, kiz tam wjele nahrom adza, je mako o tych, kiz sej neschto njeczesne zaskuza abo njepöknosczam pschiwuknu, zaw^rno w ja­cy. S ta r e p ra je n jo , zo dyrbi so za D rezdzanam i nemscy wuknycz, je netto

njelepe, dokelz so w schulach nemska rhcz wuczi a w bl i z s chi ch stuzbach tez dowuknje. Toho ru n ja njeje to zane njezbozo a njeschkodzi zboznosczi, byrnje közde skowo nömski praw je n jew uprajat (schtoz ant közdy za D rezdzanam i stuzacy njenawuknje!) a ta m , hdzez so w o swetne zbozo jedna kaz psched wyschnosczu, mözesch sej bjez bojoscze w Sakskej a P rü fte ; serbske pschekozenjo a wukozenjo zadacz. W poslednischim nastupanju su naschi S e rb jo , wosebje hdyz so jim Protokolle czitaja, husto njerozomnje bo jazn i! Niczo zajz lo , zo pschi pschiteznoscZi na taike wscy spom inam , ale radzu z druhim i duchownymi starschim a zastaraczerjam , zo bhchu fej berje rozm hslili, prjedy hacz syna abo dzowku sczeku n a ludzace wiki abo Pschez wschelakich najim arjow po tej — starej m ödze!

Z L i p s k a . Dzen 24 . novem bra buchn w katholskim czitarskim towarstwl'e rozpraw y botoane wo wschöch katholskich zjednoczenjach w Lipsku. P o tych samych möjesche zöuske towarstwo za lito 212 tot. dokhodow a 228 to t. wudaw kow; z poslednischich nakozi so 4 9 tol. ua zdrasczenjo khudych, kiz preni kröcz k Bozom u b lidu dzechu, 11 tot. 15 n ft. n a jödz za 4 schuterki, 15 tot. no zastaranje khoreje hotczki, 37 tot. za wschetake schaty, 104 tot. k Bozom u dzösczn za hotczki. Tow arstw oS . B ineenca je bjez druhim k Bozomu dzesczu za hötezatow 110 tot. nahromadziko. Tow arstw o (rjemjesniskich) towarischow bö w tym tžqe wjete wschetakich rozwu- czenjow a tez wjacy swjedzenjow dyzti druhe tk?ta. Hitzbjeczine towarstwo za khude, nakhwitnje bjezsluzbne hotcy bč tez wjete dobroho skutkowako. Z e wschoho je widzecz, zv w Lipsku za kathotfte ziwjenjo zhromadnje dzötaja.

Cyrkwinske nowinki a powjescje.J t a t s k a . We B e r o n j e wumrje 14. oktobra ryczer P e re g o , redaktor

nowinow. Io h o nowiny bechu w postednich mesacach zakosnje njepscheczelske pschecziwo wschitkomu kathoskomu; wosebje hanjesche wön kathotskich biskopow, buc^ownych a mnichow. Wschitko, schtoz je nam kathotikam swjate a czesczomne,

140

toomaza wön z hrubym i skotoami. Dokelz tobn to tym njepschesta a zane toose- bite napom inanjo njeposluchasche, besche tamnischi biskop, monsignor Canossa, nn- zowany, to augustu joho nowiny w pasthrskim liscze zaczisnycz a ivot jich czitanm tootradzccz. Perego so roznjem dri a pisasche wjacy wötrych nastatokow tez pscheczi- too nekotrym druhim biskopam. Bjez Ihm toozjewichu toschitch biskopja Jtalskeje rakuskeje dzelby zhromadne zakazanjo tsojich nowinoto: Giovnale di Verona,Messagiere di Roveredo, Rivista Friulana. T u ta zakaznja bu toe Venedigu 4. oktobra toozjewjena a to dyrbjesche so n a sczehowacej njedzeli ( 11. oktobra) tez toe V eronje stacz toe wschitkich cyrkwjach. P rjedy hacz njedzela pschindze, besche Perego wo tym zhonik; duz wuda dwaj dolhaj w ötraj napscheczitonaj artiklej a mejesche tu khrobkoscz, B oha zapschisahacz, zo by tola tutön joho protest psche- czitoo njespraw nej biskopskej zakazni k wedomosczi tozak. N a spomnjenej njehzeli sta so toe toschech farskich chrkwjach to toozjewjenjo. N azajtra wundze w Pere- gowhch nowinach preni kruch nastatoka pod napismom „Le Situazione“ , to kotrymz z hanjacym i stowami pscheczitoo biskopskej zakazni rhczesche; pokraczowanjo joho nastatoka pak njewundze. Redaktor runje toe toudatoarni na nim dzekasche, hdyz joho B oza ruczka tak möcnje zaja , 50 tobn börzy njedaloku smjercz czujesche. Dokelz be joho bhdko daloko toot redakcije, bu börzy tudy kozo pschihotowane, kotrez wjacy ziwy njewopnschczi. Hnhdom dzechu po lekarja a wjacy drnhich pschibeza, ate podarm o. Tez khtoatachu po duchotonoho, po toestoho nmicha P . F ranca Jözefa z B rixena rodzenoho,' k tomu besche Perego nekotre dny prjedy rjekk, zo sej joho, ale jenoz joho pomoc zada, hdy by n a smjercz skhorik. Dnchowny pschin- dze a njewopnschczi lehwo mrejaeoho wjacy. Zakosne bechu cztoile Peregotoe a straschne zakosczenjo be skhschecz; mikoscziwy B öh pak da jomu hischcze dosahacu khtoiln a jasne tookomiknjenja, zo mohk so z ja ra toot njoho hanjenej cyrkwju, swojimi pschedstajenymi a z B ohom wujednacz.' W ön pschindze k sebi a prenje, schtoz czinjesche b e , zo sam ze swojoho rozmhslenja spcmnjenoho duchotonoho zadasche, kotromuz swjatocznje wobkruczi, zo chce hako katholik a wujednany z cyrkwju wumrjecz. W on proschesche veronskoho biskopa wo w odaczo, -adasche joho pschi swojim kozu toidzecz a czinjesche to pschitomnosczi swedkow wotproschenjo a wottoolanjo za dawany pohorschk, toobnöwi tele tootmyslenja wjacy kröcz to swojej krotkej khorosczi a wumrje srjedu 14. oktobra to rukomaj swojoho spowje- dnika to starobje 32 let. — Veronski biskop je pschi pschileznosczi zelnoscziweje smjercze ryczerja P ereg a pastyrski list wudak. N a ran jo toho dnja, n a kotrymz Perega B oza ruczka zaja, czujesche so biskop, kiz nekotre Hodzinh toot Verony pschebywasche, pschez nutskotony hkös napom inany, zo by za swojich njepscheczelow, wosebje za redaktora Perego so modlik. W ön toobroczi so w tajkich myslach k s. M a riji, k wuczekej hreschnikoto. Hdyz be so do mesta wröczik, skyschesche wo kho­rosczi Perega. Jo h o modlitwa be touskyschana. Redaktor da biskopa wjacy kröcz wo wodacza prosycz a wumrje — kaz biskop to liscze p ra ji — z B obom dospolnje w ujednany.

P e l p l i n . Kaz to lecze to Poznjanskej tak budze netto tez to chekmnskej bKulm in W estpreußeiJ diöcesh. toot Polakow a N e m c o w (po taikim

141

meschanej kaz pola n a s !) wobhdlenej, lOOOletnejubileum wobroczenja nawjeczornhch slowjanfkich ludow pschez swjateju biskopow C hrilla a M ethoda swjeczene. W h- sokodoftojnh knjez biskop w Pelplinje je w ot bam za za swoju diöcesu wotpusk wuprosyl a pisa wo jubileju w swojim pasthrskim liscze takle: „Sw jeczim h to k dzakej za boftote wulke dobroth; Pschetoz tam naj sw jataj muzej beschtaj za nasche krajinh wötcaj fwjateje w e ry , dokelz beschtaj takrjee duchownaj n ana j swjatoho A dalberta, kotrohoz hischcze hako p a trvn a s.wkrh czesczimy, a tak tez w naschej diöcesy zonopowe zornjeschko zasyschtaj, pod kotrohoz khlödkom mamy pschistup k zohnowanjam chrkwje. „ I u b i le j spoczina z prsnjej njedzelu adventa a könczi so ze swjedzenjom swjatoho Schczepana. Dzeü psched spoczatkom m a so w cykhm biskopstwje ze wschemi zwonami pol hodziny zwonicz. Psched wulkej bozej msch»1. adventsku njedzelu wustaji so Boze Czelo, pozohnowanjo so w udM i a Veni Creator so zaspewa. N a wschech njedzelskich a swjatych dnjach swjatoho czasa wustaja so najswjeczischi sakrament pschi Bozej mschi. T utön jubilejski czaS fkönczi so ze swjatocznej procesfin po nyschporje a ze spewanjom khwalbnoho kher- luscha (Te Deum) a swjatocznym pozohnowanjom. Polajk im su letsa ss. slo- wjanskeju japoschtolowChrilla aM eth od a n k jenoz we M orawskej a Czeskej, nie jeno bjez juznymi S kow janam i (S e rb a m i a K horw atam i), ale tez w njezbozo- wnej (na tön czaS) Pölskej pruskoho dzela z dzakom wopominali a czesczili. Polakam pod kruthm rusowskim knjezerstwom njebe mözno,^ letsa tajke woporn« njeczo swjeczicz. ■

B a j e r f k a . Prjedaw fchi kral Ludwik je Ludwikowomu missionskomu to* w arstw u, kiz wosebje katholske missionstwo w poknöcnej Americy p o d p je ra , kapital100,000 schesnakow pschepodak, zo bh dan Po joho wotemrjeczu wot towarstwo« woho wubjerka za nemske miffiony rozdzelena byka. Tez je whsoki dobroczer nl* kotrym nemskim wosadam w Americy a w jacorym mlkoscziwym wustawom w 'Bajerskej wjacy tysacow (Tausend) schesnakow d a n k ; k w utw arjenju wezow (tör- ntoto) krasneje hkowneje chrkwje w R egensburgu je letny pschinoschk 2 0 ,0 00 schesnakow pschilubil.

F r a n k f u r t nad M ajnom . W tu thm mescze, hdzez bk letsa tak wjele nemskich zhrom adziznow, be 24. a 25 . oktobra tez zhromadzizna chrkwinskich 1 „reformvereinow" (t. r . czrjöda njeweriwhch, nemskich tak mjenowanhch katholi- kow a nowych zidow) pod pschedsydstwom bankrotnoho R ongi. M to wulka hara , ale makh kwaS; zadkawych a hanjachch ryczi bu doscz ryczanych, ale za swoju wec tam ni rycznicy nikoho dobhli njejfu, kohoz hizom njemejachu.

Z O s n a b r ü k a . Dzen psched Wschitkimi S w ja th m i wotpokozi w semi- narskej khapali tudy dotalnh protestanski predar H ansen z F jelstrupa w polnöc- ' nym S ch lesw igu katholske werywuznaczo a dosta n aza jtra tam swjate w opra- „ wjenjo a firm ow anjo. Danske nowinh a tez hamburgska „Börsenhalle" so wo thm pschewobroczenju hizom pisale a wobroczenomu wschitku czescz dale. Pschi wschelakej njestajnosczi protestantskeje wuczby a jeje pschech pschibjeracej njewestosczi khabkacy pschindze wön po staroscziwhm pschepytowanju a schtudowanju k spözna- , - czn katholskeje hako prawej^ wery a wobzamknh Pschi wfchitkich czezkich czasnych

142

w oporach, kotrez tale froc |el zadasche, ! naschej chrkwi so wröcHicz. N a johopröstwu puschczi joho danske knjezerstwo börzh we hnadze ze stuzbh. W o t swo- jich predkstajenhch, swojich zastojniskich.bratrow a wosadnych, hdzez bö do tal hako prödar skutkowak, jenak czesczenh wopuschczi wön Fjelstrup, swoje wunoschne mesto potomnikej zawostajo. W krötkim poda so hako kalholik zash do wötcziny.

H a n n o v e r s ! a . W möscze H annoveru trjebaja katholikojo druhu cyrkej a schuln. K tw arjen ju tuthch ja ra j trebnhch tw arjenjow m aja hizom wulki kapital nahromadzeny, ale meschczanska ra d a , kiz je wobsedzerka mestnischczow za spomnjene tw arjen ja , zada sej ja ra wulke summh za wotstupjenjo tych samych, tak zo by so spomnjeny kapital n a to w u d ak . Katholikojo w mescze dawachu dotal z pro­testantam i jenajke dawki a njejsu hischcze zenje Pjenjezne pschinvschki dostali, kaj- kez to la protestantojo pschi tw arjen ju schulow a cyrkwjow dostaw aja z pokkadnich, da kotrejez to la katholikojo tez sobu placza. Nehdze druhdze je neschto cyle po- dobne. I e n o z rune prawo wschitkim!

F r a n c o w s k a . W jacori francowscy Liskopojo fu pastyrske listy w udali, w kotrhchz lud zbudzuja k modlitwam za dobhczo pölskeje wkcy, za zakitanjo nje« spraw nje wot rnsowskoho knjezerstwa m artrow anoho a za woswobodzenjo njezbozo- wnje potkoczenoho naroda. Wosebje razny je list biskopa w A utunu. W on wopomina, schto je Pölska za kschesczanstwo byka a je a kajki dzak potajkim wot katholikow zaskuzuje; khwali dale z horliw hm i slowami pölsku luboscz k wötczinje pokazujo n a tam noho pölskcho zem jana, kiz je njepscheczelam rjekk: „Mözecze mi ziwjenjo wzacz, ale njeje nihdze tak bohaty th r ä n , kotrhz Ly mje kupicz zamohk, an i zadyn tak möcnh, zo by mje mohk zatraschkcz", kaz tez na druhoho, kiz p ra ji: „ J a swobodu lubuju wysche wschitkich kublow tohole sw eta , ale katholsku w eru hischcze böte lubuju dyzli swobodu." D a le pisa biskop: „Kajka je to hischcze w era ziwa w duschi tohole (pölskoho) naroda! A tajka wot stow l?t sem w öjna z möcnym njepscheczelom, kajkiz je ruske schisma! Kajka je to straschna a lesczi- w a w öjna! Kajke je to pasmo tych surowosczow a wohidnosczow k tom u köncej dokonjanych, zo by wukorjenjena byla Pölska akatholska cyrkej. (Pschispomnjenjo redak- to ra . R unje czitamh, zo je poruczene, wopuschczene dzeczi katholskich wuhnancow a wotsudzenych w rusowskej werje rozwuczecz a woczahnycz dacz!) T oho dla smy netto swkdkojo straschnoho dziwadla, hdyz so pröcuja cyky narod wukorje- nicz. Rusowska njemözo jön ze sobu zjenoczicz chchsche jön zaniczicz. — P o - darmowske to sony! N jeje to smjercz n a ro d a , schtoz so b liz i, je to z morwych staw anjo! A duz modlmy so, najlubschi b ra tsja ! za dobhczo wecy, kotruz zaki- tu ja m a rtra rjo a kotrhchz zohnuje P lu s IX . M odlm y so za wuswobodzenjo a wob- nowjenjo khatholskeje zdManoscze pölskoho kralestwa. Ale lubi-li so B ohu czaö pruhow anjom hischcze podleschicz, proschmh za czerpjachch bratrow . zo bychu staj- nje zakhowalh pschezjenoscz we werje, kotruz zane spytowanjo njezkama a zana pschemoo njepodczisnje."

H o l s t e i n s k a . Katholska wosada w K i e l u je w ot srancowskeje khözo- row nh 2000 srankow dostaka.

S c h w a j c a r s k a . Kh^za bludnoweriivoho K alvina we G enfje, dotal hako-

143

wvfobnoscz wot cuznikow w opy tow ana, je wot njedaw na wobsedzenstwo kathol- skich miloscziwych sotrow.

Z R o m a . T udy je w tu khwilu hischcze dobry m e r , Francowzojo dzerza dobry porjad. W druhich köncach Jtalskeje pak so sylnje w ar! a w na- leczu chcedza wöjnu zapoczecz.

Z R o m a. B am z je n a pscheproschenjo francowskoho khözora t zhroma- dziznje wschech europiskich wjerchow, kiz dyrbi wschelake zwadne naleznoscze euro- piskich narodow we merje wujednacz, nötko tvotm oftvif, zo chce so tez wön za- stupicz dacz. H low na w ec, kotrejez so nekotsi druzy wjerchojo boja, zo dyrbja so mjenujcy wuczinjenja z leta 1815 we W inje zbehnycz, njeschkodzi bamzej niczo. Tehdomnischi winski mer joho njeje wobohaczik, ale pschikrotschik; Pschetoz wjacore wobsedzenstwa n a lewhm brjohu reki P o je bamzowy kraj tehdom zhubik, psche- cziwo czomuz besche kardinal Consalvi protestirowak.

Z L o r e t t o . Kak mako je so italski lud pschez nam ocow anja sardinskoho knjezerftwa a pschez pröcow anja protestantiskeje propagandy wot swojeje katholskeje w?ry wotwobroezicz b a t , dopokazuje bjez druhim wopytowanjo hnadnoho mesta Loretto. Kaz so do „Correspondence de Rome“ pische, pschindze tarn w jeniczkim mesacu septembru pschez 5 0 ,0 00 puczowarjow ze wschkch köncow Jta lsk e je ; dze- wjeczadwachczo spowjednikojo mejachu wot ra n ja do noch dzetacz. K swjatomu wopraw jeoju pobu 4 0 ,0 0 0 duschi.

B o l h a r s ka. T udh so katholske missionstwo wosebje z R om a a F ra n - cowskeje podpjera. Njedawno wotjedzechu, kaz pölski „ ^ A o d n iL Law lieki" pische, z R om a zasy tsi'o missionarjo do C arjohroda a B o lharskeje : Domasch Brzeska ze Schlezhskeje, A nton A m a to r i , prjedy Missionar w A m erich , a b ra tr F ra n c Karhntczyk, kotrhz je jeniczki ziwy z pschedposlednjoho w otpoftanja do C hartum a w Africy. Czile tsjo wzachu tez wschelake powuczne bolharske knihi, kharty, $6erst njerostow (m ineraliow ), rostlinow a zwerjatow sobu za katholske schule bjez bolhar- skimi S ko w jan am i.

A m e r i k a . W ot wschitkich w zjenocZenhch statach (krajach) polnöcneje Ameriki bhdlachch Jn d ia n o w je nehdze dzesaty dzel katholski t. r . 4 6 — 54 ,0 00 . Z toho pschindze n a biskopstwo M onterey w Kaliforniskej 2 0 ,0 0 0 , n a biflopstwo S a n ta F ĕ w New-M exiku n a 9 00 0 , na N esqualy 600 0 , n a Wyschschi Michkgan atd. 4000 . Zbytkni byd la w diöcesach K ansas, N ebraska, M innesota, M ilwaukee, D etro it, P ortlan d a O re g o n -C ith . P jecz abo sch^scz missionow bjez Jn d ia n a m i w obstaraja jesuitojo, jedhn oblatojo S . M arije z M arseille; tez nkkotsi sranciska- nojo w M onterey skutkuja wosebje bjez J n d ia n a m i, wschitcy druzy missionarojo bjez Jn d ia n a m i su w tu khwilu swetsey duchowni najböle z Nömcow a ze wschelakich rakuskich (khezorskich) krasow.

Z A l e x a n d r i j e p isa ja , zo tarn hako sobustaw missionstwa w srjedznej A fricy throlski duchowny I . S onnw eber pschebywa; njemöze dale puczowacz dla letuschoho pschewulkoho powodzenjo reki N ila ; zeleznica bjez Alexandriu a K a- hirom je cyla pod wodu. Biskop egiptowski sej pscheje, zo bh spomnjenomu mis-

144

sionstwu nktko pschebstajeny bhk k. W . Kiechl ze Schwatz« w Tyrotskej, fijj bS prjedy hako guard ian w Alexandrii a netko w Jeruzalem je pschobywa.

I a p a n s k a m i s s i a . Z Aokamy w Japanskej pische Missionar do Tyogdnika katolickeho: Budze W am tubo sthschecz, zo je skencznje nascha cyrkej w Jokam je Po 14 mesacznym czezkim dzKe dotw arjena. J e to prönja cyrkej, kiz so pozbeha k czesczi praw oho B oha w japanskim kraju , hdzez be wot 3 0 0 lkt nascha w öra najkruczischo zakazana. Njedzelu 12. haprh la U swjatoczne swje- czenjo tejele swjatnicy w pschitomnosczi wjele cuznikow wschelaküch wuznaczow a narobnosczow. Pschitomnoscz francowskoho pöskanca ze wschemi zastojm-' kam! a druhich wosobnych tu b z i, kotrychz M wön pscheprosyk, powhschi tule swjatocznoscz. Nascha cyrkej je n a wjerschkn debjena z rjanym zlo- tym kschizom. S t y l (waschnjo tw arby) je zjenoczenjo gothiskoho z japanskim.. Ja p a n sc h njem öza so dodziwacz nad tym te tw arjenjom . Prajachu n a m , zo so cyrkej Japansk im tak lu b i , zo so börzy potom joho wotznamjenjenjo w gjebb.c we wjele woczischczach pschebawasche a tez po cylym kraju. — Nascha missia ujewo- stanje bjez sczehwkow, haczrunje zelezna ruka knjezerstwa zahorjenoscz pobuschuje,. z kotrejz lud za naschej wuczbu zada. D ajcze nam swobodu a tysaeh weriwych nam. pschipabnu. V' " '

(B ö h n j e d a so z a s me c h mk c z ! ) Rehbuschi wojak pschi G aribalbiu^ kiz bö w mescze C ag lia ri w hosczencu stwu wobczahnyk, pytny tarn brjew janu drjew janu B ozu m artru . T u pocza hroznje zakliwacz; wza te swjate znamjo wot sczeny, rozbi je z bziwjosczu bo kruchow a czisny je potom bo wohnja. Tsi bny. pozbzischo namakachu joho morwoho w tutej joho stwö; czeko be nimo mery nabute a czorne kaz wuhlo. — W e wsy blizko Cotrone w Kalabriskej. hanjesche w czasn, dyrjenju bkyska wksty muz ze zatraschnym zakliwanjom B oha a tez bamza hako- joho sluzownika. W ön njebö hischcze boklal, zjebze bruhi blhsk, kiz joho zarazy> a joho khezku spott. Zastrozeni wjesni b^chu cyly sczilhowacy dzen w cyrkwi a moblachu so ze sylzami. — W osobna knjeni Eugenia be Belgiojoso zastupl njebawno bo rjab u k czesczowanju najswjeczischoho sakrameuta we M onza. Czrjö- da mlobhch hölcow z M ila n a pschinbze bo toho mefta a wusypa pscheb klöschthr- skimi w ro tam i a pscheb sem inarom , hbzez buchowny bhblesche, hrozne zakliw anja. H byz so wröczichu, w um rje jich wjebnik nahte a joho czeto ttajesche tak speschnje^ zo byrbjachu je prjebh pohrjebacz, hacz je hewak waschnjo. Tez tonte podawk je n a tubzi ja ra skutkowak. (Correspondance de Rorne.)

d t a l e z n o f c j e t o w a r s t w a .S w ö j pschinoschk n a t. 1863 su bäte zaptaczili: kk. kaptan J a n Nowak $

Njebietczic, zahrobnik Jak ub K ra t z H ory, M abtena Pjetaschowa z Bubyschina; Jö ze f Chociszewski nehbuschi rebaktor N abw istan ina a Przyjaciela Lubu w Chek- mnje (K ulm ), Miktawsch K ra l, wumenkar we W eteücy, J u r i j B jensch, wobse- dzer kupjele pota Sm jeczkee, Jak u b Z u r , braschka w Nowej W jesct), M itt.H en ig , schewc w Smjeczkezach, J u r i j Cyz, kubter w Smjeczkecach, P e t r Z u r , krawski we Worktecach, Mikk. B rh t, braschka we W ubw orje, Jakub B er, kubler w Libonju,. Mikk. Z u r , zahrobnik z H ory. P e t r S c h o l t a , poktabnik.